2015 VOVED VO GRAFICKATA TEHNIKA Crti Od Predavanja PDF

УНИВЕРЗИТЕТ “Св.
КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ”
ТЕХНИЧКИ ФАКУЛТЕТ – Битола
Проф. д-р Ѓ. Тромбев
ВОВЕД ВО ГРАФИЧКАТА ТЕХНИКА

- Црти од предавања -
Работна верзија
Битола, 2015
СОДРЖИНА:
1. ВОВЕД
 Класификација на области и производи на графичката

индустрија
 Краток историјат и развој на графичката индустрија
 Главни фази во графичката техника
 припрема
 умножување
 доработка
2. СИСТЕМИ И МЕРКИ
 СИ систем на мерки
 Типографски систем на мерки
 Формати
 Градации на букви
3. ФИЗИЧКИ ОСНОВИ И ДОБИВАЊЕ НА ЛИКОВИ И СЛИКИ
 Извори на вештачка светлина

 Фотохемија
 Мерење на светлински големини
 Системи за добивање на ликови и слики
 Окото како оптички систем
4. ТИПОГРАФИЈА И ПРАВИЛА
 Писмо
 Печатарски елементи
 Дизајн на графички производи
5. ГРАФИЧКА ПРИПРЕМА
 Ракопис
 Слог
 Предлошки за копирање
 Графичка монтажа
 Печатарски форми
6. УМНОЖУВАЊЕ
 Висок печат
 Типо печат
 Флексографски печат
 Индиректен печат ( сув офсет )
 Рамен печат
 Литографија
 Офсет
 Светлински печат
 Длабок печат
 Бакро печат
 Челичен печат
 Пропусен ( сито ) печат
 Специјални постапки на умножување
 Холографија
 Тампон печат
 Дигиталнми техники на печатење
 NIP технологии
 Електрофотографија
 Ink-Jet технологија
 Јонографија
 Термографија
 Магнетографија
 Електрографија
 Фотографија
 "X" графија
7. ДОРАБОТКА
 Книговрзувачка доработка
 Техника на сечење
 Техника на свиткување
 Техника на собирање
 Техника на шиење
 Техника на лепење
 Специјални техники
 Графичка доработка на производи
8. ГРАФИЧКО ПРОИЗВОДСТВО
9. ЛИТЕРАТУРА И ЛИНКОВИ
ЗА ПРЕДМЕТОТ
Материјалот за предметот ВОВЕД ВО ГРАФИЧКАТА ТЕХНИКА, конципиран е за

запознавање на студентите од Графичкиот отсек (Технички факултет
Битола), со областите од графичката струка, на глобално / енциклопедиско
ниво.
Целта на предметот е запознавање на студентите, кои прв пат се сретнуваат со

графичката струка, со се што е проблематика од графичката техника и со што
ќе се сретнуваат, како во текот на студирањето, така и во професионалниот
живот понатаму.
Материјалот е поделен во неколку целини :

 Вовед, со осврт на класификација на области и производи на
графичката индустрија, краток историјат и развој на графичката
индустрија , главни фази во графичката техника,
 Општ дел, со осврт на системи и мерки, физички основи и добивање
на ликови и слики, типографија и правила.
 Графичка припрема со осврт на проблематика за ракопис, слог,
предлошки за копирање, графичка монтажа, печатарски форми.
 Умножување со осврт на техниките на висок печат, типо печат,
флексографски печат, индиректен печат (сув офсет), рамен печат
(литографија, офсет, светлински печат), длабок печат, бакро печат,
челичен печат, пропусен (сито) печат.
 Специјални постапки на умножување со осврт на постапки на умно-
жување, кои се третираат различно од вообичаените техники на
печатење (тампон печат), при што се разгледуваат и принципите на
холографијата.
 Дигитални техники на печатење со осврт на - NIP технологии,
Електрофотографија, Ink-jet технологија, Јонографија, Термографија,
Магнетографија,Електрографија, Фотографија, "X" графија, и.т.н.
 Доработка, со осврт на книговрзувачка доработка, техники на сечење,
свиткување, собирање, шиење, лепење, специјални техники, графичка
доработка на производи.
 Графичко производство
 Во делот - Литература, се наведува поголем број на наслови,
поврзани со проблематика од областа на графичката техника.
ВОВЕД
Grafi~kata industrija - prerabotuva~ka industrija za

 proektirawe,
 priprema,
 umnoùvawe i
 dorabotka na pe~ateni proizvodi.
Proizvodite na grafi~kata industrija - grafi~ki

proizvodi.
ВОВЕД
Grafi~kata struka, ima dopirni to~ki so pove}e

oblasti, kako :
 knièvnost i novinarstvo ;
 likovna umetnost, dizajn i fotografija
 fizika, hemija i tehnologija ;
 ma{instvo, ел. техника, elektronika i informatika
 organizacija na rabota i menaxment, i.t.n.
Del od grafi~kite proizvodi sluàt za prezentacija
na dela i poraki, a so toa i za transfer na
informacii, vo razli~ni oblasti i za razli~na
namena.
ВОВЕД
Za uspe{no obavuvawe na grafi~kata dejnost, poèlno

e poznavawe na :
 tehnolo{kite postapki koi se koristat vo grafi~koto
proizvodstvo
 karakteristikite i mo`nostite na tehnolo{kite postapki;
 hemiskite procesi koi se realiziraat kaj razli~nite
tehnolo{kite postapki ;
 fizi~kite principi vrz koi se bazira rabotata na opremata;
 karakteristikite i mo`nostite na opremata ;
 osnovnite fizi~ko-hemiski svojstva i karakteristiki na
materijalite koi se koristat vo grafi~koto proizvodstvo ;
 osnovite na organizacijata na rabota , i.t.n.
ВОВЕД
Vakvite poznavawa, vo osnova ja olesnuvaat rabotata,

go zgolemuvaat kvalitetot, a vlijaat i vrz
maksimalnoto iskoristuvawe na opremata koja e na
raspolagawe, t.e. ja zgolemuvaat efikasnosta na
grafi~koto proizvodstvo.
КЛАСИФИКАЦИЈА НА ОБЛАСТИ
ГРАФИЧКА ИНДУСТРИЈА
ГРАФИЧКА ДЕЈНОСТ
ГРАФИЧКО ПРОИЗВОДСТВО
ГРАФИЧКИ УСЛУГИ
КЛАСИФИКАЦИЈА НА ОБЛАСТИ
ГРАФИЧКА ИНДУСТРИЈА
ИЗДАВАЊЕ НА ГРАФИЧКИ ПРОИЗВОДИ
ИЗДАВАЊЕ НА КНИГИ
ИЗДАВАЊЕ НА ЧАСОПИСИ И СПИСАНИЈА

GRAFI^KI PROIZVODI
 Дelovni hartii i slични pe~ateni proizvоди

Formulari, obrasci, delovni pisma, memorandumi, smetki,
dopisni karti~ki, karti~ki, пari, hartii od vrednost, li~ni
i patni isprави, besk. form. za AOP, drugo
 Кatalozi i proizv. na ekonомска propaganda
Кatalozi za roba za {iroka potro{uv., katalozi na patni
agencii, i prevozn., saemski i izlo`beni katalozi, plakati,
posteri, prospekti, cenovnici, drugo
GRAFI^KI PROIZVODI
 Дelovni hartii i slични pe~ateni proizvоди

Formulari, obrasci, delovni pisma, memorandumi, smetki,
dopisni karti~ki, karti~ki, пari, hartii od vrednost, li~ni i
patni isprави, besk. form. za AOP, drugo
 Кatalozi i proizv. na ekonомска propaganda
Кatalozi za roba za {iroka potro{uv., katalozi na patni
agencii, i prevozn., saemski i izlo`beni katalozi, plakati,
posteri, prospekti, cenovnici, drugo
GRAFI^KI PROIZVODI
Кnigi i bro{uri
nau~ni, уmetnички i literatурни dela, еnciklopedii,
leksikoni, {kolski knigi, stru~ni knigi, slikovnici, noti,
telefonski imenici, redovi na vozewe, plovidba i letovi,
xepni knigi, дrugo
Вesnici
dnevni, ve~erni, nedelni, вesnици na firmi, drugo
 Сpisanija
nau~ni, stru~ni, publicisti~ki, modni, drugo.
GRAFI^KI PROIZVODI
Кalendari i pe~ateni sliki

yidni, stolni, xepni kalendari, rokovnici, umetni~ki
sliki, grafi~ki listovi, razglednici, drugo
 Кartografski proizvodi
geografski karti, тematski karti, globusi, drugo
 Пroizvodi za ambalaà i proizvodi od
dekorativna hartija
kutii i druga ambalaà od hartija, karton, lepenki i
laminati, etiketi, omoti za plo~i, kaseti i sl., yidni
tapeti, salveti, toaletna hartija i sl., drugi sli~ni
proizvodi od hartija,karton, lepenki i laminati.
Проф. д-р Ѓорѓи Тромбев
КРАТОК ИСТОРИЈАТ И РАЗВОЈ

НА ГРАФИЧКАТА ТЕХНИКА
ПЕРИОД ПРЕД ГУТЕНБЕРГ
(до 1445г.)
 Најстари материјали на кои се пишувало и

печатело се папирус и пергамент
 Најстари материјали на кои се печатело се пергамент

и хартија
(до 1445г.)
Почеток на производство на хартија:
 околу 105 г. во Кина,
 околу 600 г. во Јапонија,
 околу 750 г. на блискиот исток,
 околу 1150 г. во Европа.
Книги во тој период:

 ракописни книги,
 печатење со дрвени плочи,
 или со дрвени букви.
(до 1445г.)
 VI век во PERIOD
Кина – првиотPRED GUTEMBERG ( do 1445 )
печатен
 VIпроизвод
vek vo Kinaво-денешен
prviot
смисолpe~aten
(изработен е соvoвисок
proizvod
печат со техника на
dene{en smisol
ксилографија – постапка на
( izrabсо
печатење . eдрвени
so visokплочи.
pe~at, so
tehn. na ksilografija -
 886 г. е печатена првата книга
postapka na pe~atewe so
(Диамант сутра).
drveni plo~i ).
 IX век во Кина – прв пат е
извршено печатење со Дрвена печатарска форма
за ксилографија
подвижни
 886 g.дрвени букви. prvata
e pe~atena
 1436 г.kniga ( Diamant
германецот sutra ).
Conard
Sahspach ја изработил првата
рачна
 IXдрвена
vek voпреса
Kinaза висок
- prv pat e
печат.izvr{eno pe~atewe so
(до 1445г.)
 1436 г. Conrad Sahspach ја изработил првата

рачна дрвена преса за висок печат.
ПЕРИОД НА ГУТЕНБЕРГОВОТО
ОТКРИТИЕ ( 1445 - 1812 г.)
 1445 г. Јоhannes Gutenberg го пронашол

умножува-њето со печатење со подвижни оловни
букви.
Првите проби за лиење

на букви и за
печатење, Гутенберг
ги направил 1445 г.,
па затоа таа година се
смета за година на
пронаоѓање на
печатарството.
ОТКРИТИЕ ( 1445 - 1812 г.)
Во тој период ја испечатил и познатата книга "Библија во
42 реда“.
Страниците на книгата имале по две колони од по 42 реда.
Печатен е само текстуал-
ниот дел, додека
иницијалите и другите
украси во книгата
цртани се со рака
дополнително.
Испечатени се околу 200
примероци од
Библијата во два тома,
а до денес се сочувани
околу 49 примероци.
Оваа библија е една од
најскапите дела на
типографијата.
ОТКРИТИЕ ( 1445 - 1812 г.)
 1610 г. излегле првите
печатени весници.
 1787 г. е изработена
метална преса за
печатење (150 отпечатоци
на час).
 1796 г. Аlois Senefelder ја
пронаоѓа литографијата –
техника на умножување
со рамен печат.
Прва литографска
 1805 г. е изработена преса
првата машина за лиење
на оловни букви.
ОТКРИТИЕ ( 1445 - 1812 г.)
Производство на хартија:
 1680 г. занаетчиската изработка на хартијата

е заменета со индустриско производство.
 1799 г. воведено е механичко сито кај
машините за производство на хартија, што е
основен принцип и на денешните машини.
 1805 г. воведено е тркалезно сито кај
машините со кои се произведувала подебела
хартија и картон.
ПЕРИОД НА МЕХАНИЗАЦИЈА
( 1812 – 1900 )
 1812 г. Friedrich Koenig ја конструирал првата
машина со механизирано движење – 400
отпечатоци на час
ПЕРИОД НА МЕХАНИЗАЦИЈА
( 1812 – 1900 )
 1839 г. е пронајдена фотографијата.

 Од 1843 г. како суровина за производство на хартија
почнало да се употребува дрвото (дрвењача).
 1862 г. е пронајдена првата ротациона машина.
 1875 г. е пронајдена првата новинарска ротациона
машина, со што било овозможено печатење на големи
тиражи.
 1881 г. со појавата на растер, т.е. аутотипијата, доаѓа до
репродукција на повеќетонски илустрации. На тој начин
е поставена основата на современата репродукција во
сите техники на печатењето.
 1884 г. Othmar Mergentaler пронаоѓа машина за
сложување на букви со што е овозможена машинската
изработка на букви.
ПЕРИОД НА АВТОМАТИЗАЦИЈА
( 1900 – 1950 )
 1904 г. е пронајден офсетниот печат.
 1930 г. е пронајдена првата фотосложувачка
машина што се смета за втора револуција во
изработката на буквите.
 На машините за печатење воведени се автомати
за дотур и одвоз на хартија, како и комбинација
со машините за доработка.
 Карактеристика на овој период претставува
техничкиот развој на графичката индустрија.
Посебно се развива индустриското графичко
производство со примена на организација на
работата, планирање на работата и пресметки на
трошоците на производството.
ПЕРИОД НА ЕЛЕКТРОНИКА И
КОМЈУТЕРИ ( од 1950 г.)
Период карактеристичен со воведување на

електониката, микро – електрониката и комјутери.
 Пронаоѓањето и користењето на нови
висококвалитетни материјали,
 Оловниот слог губи од своето значење,
 Повеќебојната илустрација доминира во
списанијата и весниците,
 Се појавува изработка на печатарски форми без
употреба на филм.
 Техниката на високиот печат сè повеќе ја
заменува техниката на рамниот печат – офсетен
печат.
ПЕРИОД НА ЕЛЕКТРОНИКА И
КОМЈУТЕРИ ( од 1950 г.)
 Со машините за печатење и доработка се управува со
компјутери.
GLAVNI FAZI ВО
GRAFI^KOTO
PROIZVODSTVO
GLAVNI FAZI ВО GRAFI^KOTO
PROIZVODSTVO
GLAVNI FAZI ВО GRAFI^KOTO
PROIZVODSTVO
 Графичка припрема
 Умножување
 Графичка доработка
ГРАФИЧКА ПРИПРЕМА
Osnovna cel
izrabotka na pe~atarskи formи

Izrabotka na slog  Оloven slog

 Пi{an slog
 Фotoslog
 Кompjuterski slog
ИЗРАБОТКА НА ПЕЧАТАРСКИ
ФОРМИ
Зависност од техниката на печатење за која се

изработува печатарската форма.
Печатарски форми за
 visok pe~at
 ramen pe~at
 dlabok pe~at
 propusen ( sito ) pe~at
ФОРМИ
Вisok pe~at
ПЕЧАТАРСКИ СЛОБОДНИ
БОЈА
ЕЛЕМЕНТ ПОВРШИНИ
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ВИСОК ПЕЧАТ

ФОРМИ
Рamen pe~at
ПЕЧАТАРСКИ СЛОБОДНИ
БОЈА
ЕЛЕМЕНТ ПОВРШИНИ
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА РАМЕН ПЕЧАТ

ФОРМИ
Дlabok pe~at
ПЕЧАТАРСКИ ЕЛЕМЕНТ
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ДЛАБОК ПЕЧАТ

ФОРМИ
Сито ( пропусен ) печат
ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ПРОПУСЕН ( СИТО ) ПЕЧАТ

ГРАФИЧКА МОНТАЖА
МОНТАЖА НА СТРАНИ
МОНТАЖА НА ТАБАЦИ
УМНОЖУВАЊЕ
 Пe~atewe
 Рeprografski postapki
 Сpecijalni postapki
 Pe~atewe
 visok pe~at
 ramen pe~at
 dlabok pe~at
 propusen ( sito ) pe~at
 ВИСОК ПЕЧАТ  тipo pe~at

 fleksografski pe~at
Висок печат  leterset pe~at ( suv ofset )
( шематски приказ)
1 – цилиндер за боја
2 – боја
3 – хартија
4 – притисен
цилиндер
5 – печатарска форма
 РАМЕН ПЕЧАТ  litografski pe~at

 ofseten pe~at
 svetlosen pe~at
Рамен печат
(шематски приказ)
1 – цилиндер за боја
2 – боја
3 – цилиндер за вода
4 – темелен цилиндер
5 – притисен цилиндер
6 – гумен цилиндер
7 – хартија
 ДЛАБОК ПЕЧАТ  bakrope~at

 ~eli~en pe~at
Длабок печат
(шематски приказ)
1 - боја
2 - ракел
3 - бојаник
4 - темелен цилиндер
5 - притисен цилиндер
7 - хартија
 ПРОПУСЕН  pe~atewe so
{ablon
( sito ) ПЕЧАТ
 sitope~at
Пропусен (сито)
печат
(шематски
приказ)
1 - боја
2 - ракел
3 – сито
4 – постоље
5 - хартија
GRAFI^KA DORABOTKA
 Knigovrzuva~ka
dorabotka
 Ambalaà
 Kartonaà
 Prerabotka na hartija
GRAFI^KИ ПОГОНИ
Гrafi~ki pogoni како :

 pe~atnici za
 vesnici, spisanija, i.t.n. ,
 knigi, bro{uri, i.t.n. ,
 razli~ni uslugi.
 knigovrzuva~ki pogoni
 pogoni za proizvodstvo na
 ambalaà ,
 kartonaà ,
 pogoni za prerabotka na hartija
 Grupirawe na pove}e pogoni.

SI SISTEM NA MERKI
54
SI SISTEM NA MERKI
Na XI-ta Generalna konferencija za merki i

tegovi 1960 g. ( Coference Generale des Poids et
Mesures - C.G.P.M. ), usvoen e Me|unarodniot
sistem na merni edinici (International System
of Units, Systeme International d’Unites) ili
skrateno SI sistem.
55
SI SISTEM NA MERKI
Vo porane{nata SFRJ, so Zakonot za mernite edinici

i merilata ( Slu`ben list br. 13/76, 74/80 i 9/84 ), za
upotreba vo javniot soobra}aj, e propi{ano isklu~ivo
koristewe na mernite edinici od Me|unarodniot
sistem na merki ( osven vo nekoi strogo propi{ani
isklu~oci ).
Zakonot e usoglasen so preporakite na Me|unarodnata
organizacija za meteorologijа ( Organization
internationale de metrologie legale ) od 1975 g. i so
preporakite na Me|unarodniot standard ISO 31/1975
-1980.
56
SI SISTEM NA MERKI
So ovoj zakon se propi{ani JUS standardite od

oblasta na veli~inite i edinicite so obavezna
primena, JUS A.A1.020  JUS.A.A1.037, koi se
usoglaseni so prethodno spomenatite Me|unarodni
standardi i preporaki.
Republika Makedonija, kako praven naslednik na
porane{nata SFRJ, gi prezede ovie standardi so
obavezna primena na svojata teritorija.
57
SI SISTEM NA MERKI
Vo standardite se definiraat poimite za:

Фizi~ka veli~ina - kako fizi~ko svojstvo na
prirodnite subjekti i procesi koi moàt da se
izrazat so proizvod od edna brojna vrednost i
nekoja merna edinica ;
Мerna edinica - kako vrednost na ednorodnata
fizi~ka veli~ina koja e posebno utvrdena,
imenuvana i ozna~ena da se upotrebuva pri
sporeduvawe na veli~inite od pripadnata
ednorodna grupa ;
58
SI SISTEM NA MERKI
Бrojna ( numeri~ka ) vrednost - kako broj na

edinici koi ja izrazuvaat odredenata fizi~ka
veli~ina ;
Дimenzija - kako voop{teno sfa}awe na edini-
cite i fizi~kite veli~ini.
59
SI SISTEM NA MERKI
Vo sistemite na merni edinici se utvrduvaat neza-

visni veli~ini - osnovni veli~ini, potrebni za
objasnuvawe na raznorodnite fizi~ki veli~ini za
site pojavi vo pooddelnite oblasti, a za istite se
definiraat i soodvetni osnovni edinici.
Voedno, site ostanati fizi~ki veli~ini se dobivaat
so pomo{ na poznatite fizi~ki zakonitosti, po pat
na mnoèwe, delewe i stepenuvawe i se narekuvaat
izvedeni fizi~ki veli~ini, a nivnite edinici -
izvedeni merni edinici.
60
SI SISTEM NA MERKI
Imiwata i oznakite na osnovnite i izvedenite

edinici, kako i brojnite vrednosti na i imiwata i
oznakite na nivnite prefiksi se utvrduvaat
dogovorno. Kon niv, dogovorno se dodadeni i
dopolnitelnite veli~ini, odnosno edinici.
Koherenten sistem na edinici, e sistem, kaj kogo
edine~nite ravenki koi gi odreduvaat izvedenite
edinici se identi~ni so veli~inskite ravenki, bez
da se javat konstanti ~ii vrednosti zavisat od
izborot na ednicite.
61
SI SISTEM NA MERKI
Me|unarodniot SI sistem na merni edinici ( ISO 31,

prv pat publikuvan vo 1978 g. ) e koherenten sistem,
kade se definirani, unificirani i standardizira-
ni osnovnite veli~ini i edinici, dopolnitelnite
veli~ini i edinici, nivnite imiwa i oznaki, kako i
prefiksite i nivnite imiwa.
SI sistemot opfa}a dve klasi na edinici:
• Osnovni edinici
• Иzvedeni edinici vklu~uvaj}i gi i dopolni-
telnite edinici, koi zaedno obrazuvaat
koherenten sistem na edinici SI.
62
SI SISTEM Osnovni Osnovni edinici
NA MERKI
veli~ini Ime Ozn.
- dolìna metar m
- masa kilogram kg
Osnovni - vreme sekunda s
edinici - ja~ina na el. amper A
сtruja
- termodin.
kelvin K
temperatura
- kol. нa
mol mol
materija
- ja~ina na
kandela cd
svetlinata 63
SI izv. edin.
Izvedena veli~ina Posebno
SI SISTEM
ime Ozn.
NA MERKI - agol vo ramnina radian rad
- prostoren agol steradian sr
- frekvencija herz
radian Hz
- sila newton A
- pritisok, napon paskal Pa
- energija, rabota,
Joul J
kol. na toplina
- snaga, fluks na watt W
Иzvedeni zra~ewe
- naelektriziranost,
edinici kol. na elektricitet
coulon C
- el. potencijal, razl.
vklu~uvaj}i i na potencijali, na- volt V
dopolni- pon, el. motorna sila
- kapacitivnost farad F
telni - el. оtpor
- el. sprovodlivost
ohm
siemens

S
edinici - magneten fluks
- magnetna indukcija
weber
tesla
Wb
T
- induktivnost henry H
- temperatura kelvin K
- svetlosen fluks lumen lm
- osvetlenost lux lx
o
C ( stepen celziusov ) e posebno ime
64
za edinicata kelvin ( K ), pri primena
na vrednosta na Ceziusova temp.
SI SISTEM NA MERKI
NAPATSTVIJA ZA PEÂTEWE
Vo standardite se definira i upotrebata na

prefiksi, kako i napatstvija za pe~atewe na
oznakite i broevite.
OZNAKI NA GOLEMINI
Se pe~atat so kurzivni ( mali ) nakoseni bukvi
( italic ), bez obzir koj tip na bukvi se koristi vo
ostanatiot tekst.
INDEKSI
Se prepora~uva indeksite koi se odnesuvaat na
oznaki na fizi~kite veli~ini, da se pe~atat so
kurziv, italiк. Ostanatite indeksi da se65
pe~atat so pravi bukvi od latinicata ( roman ).
SI SISTEM NA MERKI
NAPATSTVIJA ZA PEÂTEWE
BROEVI
Se pe~atat so latini~ni ispraveni bukvi. Broevite
kako indeksi se pe~atat so latini~ni ispraveni
bukvi, a brojnite oznaki koi pretstavuvaat broevi,
obi~no se pe~atat so kurziv, italik.
EDINICI
Ne postoi propis ili preporakaza vidot na pe~atar-
skite bukvi so koi bi morale da se pe~atat
edinicite.
PREFIKSI
Se pe~atat so latini~ni bukvi, ispraven tip, bez
rastojanie pome|u oznakata za prefiksot i oznakata
za edinicata. Kombinirawe na prefiksite ne treba
66
da se upotrebuva.
ТИПОГРАФСКИ
СИСТЕМ НА МЕРКИ
67
ТИПОГРАФСКИ СИСТЕМ НА МЕРКИ
 Tradicionalen sistem na merki vo

tipografijata e tipografskiot sistem na
merki.
 Zvani~nata upotreba na ovoj sistem
ukinata e na 1. 01. 1978 g. so
voveduvaweto na SI sistemot vo zvani~na
upotreba, но од редица причини потребно е
да се познава.
68
 Osnovna i izvedena edinica na tipografskiot

sistem na merki se :
 osnovna edinica -tipogr. to~ka (tt)
 izvedena edinica - cicero (12 tt)
 Tipografskiot sistem na merki voveden e 1737 g.
od francuzinot Pijer Simon Furnie, koj za
osnovna edinica zel tipografska to~ka (tt)
69
 Sistemot e usovr{en od isto taka francuzinot

Fransoa Dido 1785 g., pri {to dotoga{nata
tipografska to~ka, koja bila ne{to pogolema, ja
prilagodil na zvani~nata dràvna merka, t.n.
dràven col.
 Germanecot Herman Berthold, koj bil lear na bukvi
1798 g. go presmetal Didot-oviot sistem vo metri~ki
edinici, delej}i ja dolìnata od 30 cm na 133
nonparaleli, a sekoj nonparalel na 6 tipografski
to~ki, t.e. vkupnata dolìna od 30 cm ja
podelil na 798 tt.
 Na takov na~in bil dobien tipometarot, kako
grafi~ko merilo, koe pokraj ciceroto sodrì i
milimetarska podelba. 70
Vo anglo-amerikanskata verzija na tipograf-

skiot sistem na merki, kako osnovna edinica
se koristi - point, a kako izvedena edinica -
pajk.
 Prethodnite edinici se ekvivalenti na tipo-
grafskata to~ka i ciceroto, so razlika vo
brojnite vrednosti izrazeni vo mm.
 Vrskata pome|u tipografskiot sistem ( Didot-
ovata i anglo amerikanskata verzija ) so SI
sistemot na merki, dadena e vo Tabela 3 i
Tabela 4.
71
Edin. SI Didot Anglo

merka -amer.
mm tt point
mm 1 2.66 2.841
tt 0.376065 1 1.07
point 0.352 0.936 1 72
Edin. SI Didot Anglo

merka -amer.
mm tt point
mm 1 2.66 2.841
cicer 4.512780 12 12.82039
o 77
pajk 4.233 11.256 12 73
 Аnglo-amerikanskiot sistem e povrzan so dol-

ìnskata edinica merka col ,
1 ( col ) inс = 25.3995 mm.
 Kaj foto-slogot, od prakti~ni pri~ini, tipo-
grafskata to~ka e usoglasena na 0.375 mm, {to
mnogu proizvoditeli na fotoslog go imaat
prifateno.
74
ФОРМАТИ
75
ФОРМАТИ
Formatite se od bitna va`nost vo site segmenti od

grafi~kata tehnika, t.e., za :
 Мaterijalite na koi se pe~ati (pred se harti-
jata, kartonot, lepenkite,...);
 Оopremata za priprema, umnoùvawe i
dorabotka;
 Зavr{nite oblici na grafi~kite proizvodi
( razli~ni proizvodi voobi~aeno se izrabotu-
vaat vo razli~ni formati - plikovi, obvivki,
karti, fascikli, i.t.n. ).
76
ФОРМАТИ
Materijalite na koi se pe~ati, a voedno i materija-

lite vrz, ili so koi, se vr{at razli~ni operacii
na priprema, i dorabotka, treba da se usoglaseni
so mo`nostite na opremata, po odnos na
formatite.
Zaradi uedna~enost, vo pove}eto dràvi, forma-
tite se standardizirani, a primenata na istite,
na teritorijata za koja se odnesuva standardot,
obi~no e so obavezna primena.
77
ФОРМАТИ
Kaj nas, vo primena беа JUS standardite.

Istite, vo golema merka se baziraa na DIN stan-
dardite, koi pak pokraj vo Germanija, se koristat
i vo mnogu drugi evropski i vonevropski zemji.
Porano, formatite, ne samo {to bile razli~ni vo
pooddelni zemji, tuku vo ista zemja se razliku-
vale vo pooddelni regioni, .ili kraevi.
Formatite obi~no se ozna~uvale so razli~ni
imiwa, od koi {to nekoi, se zadràle do dene{-
ni dni, kako oktav, kvart, folio, i.t.n.
78
ФОРМАТИ
Spored JUS. хх. ххх od 19хх g., osnoven normiran

format e vo forma na pravoagolnik, so dimenzii
na stranite od 841 h 1189 mm ( odnos na stra-
nite 1 : 2 ), t.e. so povr{ina od 1 m2 .
So prepolovuvawe na podolgata strana se dobivaat
pomalite formati.
Ozna~uvaweto na formatite e spored red i klasa.
Vo Tabelite 4,5 i 6 se dadeni dimenziite na
formatite za osnovniot red A i za dopolnitel-
nite redovi B i C, a za klasite 0 - 8 ( Spored JUS.
HH. HHH od 19hh g. )
79
ФОРМАТИ - Основен ред А
Red Klasa Dimenzii Povr{.

mm m2
A 0 841 h 1189 1
A 1 594 h 841 0.5
A 2 420 h 594 0.25
A 3 297 h 420 0.125
A 4 210 h 297 0.0625
A 5 148 h 210 0.0312
A 6 105 h 148 0.0156
A 7 74 h 105 0.0078
A 8 52 h 74 0.0039 80
ФОРМАТИ - Основен ред В

mm m2
B 0 1000 h 1414 1.414
B 1 707 h 1000 0.707
B 2 500 h 707 0.353
B 3 353 h 500 0.176
B 4 250 h 353 0.088
B 5 176 h 250 0.044
B 6 125 h 176 0.022
B 7 88 h 125 0.011
B 8 62 h 88 0.0055 81
ФОРМАТИ - Основен ред С

mm m2
C 0 841 h 1189 1
C 1 594 h 841 0.5
C 2 420 h 594 0.25
C 3 297 h 420 0.125
C 4 210 h 297 0.0625
C 5 148 h 210 0.0312
C 6 105 h 148 0.0156
C 7 74 h 105 0.0078
C 8 52 h 74 0.0039 82
ФОРМАТИ
Вo grafi~kata struka, za hartijata konfekcionirana

spored formati, vo upotreba се и тradicionalni
imiwa.
83
ФОРМАТИ
Kl. Tradicionalno ime Oznaka
0 êtiristruk tabak 4/1

1 Dupli tabak 2/1
2 Obi~en tabak 1/1
3 Polu tabak 1/2
4 êtvrtina tabak 1/4
5 Osmina tabak ( list) 1/8 ( 1 list)
[esnaesettina tabak 1/16 ili

6
( polovina list ) 1 /2 list
7 êtvrtina tabak 1 /4 list
8 Osmina tabak 1/8 list 84
ФОРМАТИ
Nestandardni formati - Se koristat vo odredeni

situacii.
Postojat formati za specijalni hartii kako {to se
te{ko propuslivi hartii vo arci 75h100 cm i
hartija vo rolni. Hartijata vo rolni e posebno
normi-rana za prehranbenata industrija, a posebno
roto hartijata za vesnici.
Surovi formati
Hartijata za potrebite na grafi~kata industrija,
se ispora~uva vo surovi formati, koi se obi~no za
5% pogolemi od standardnite.
85
ФОРМАТИ
Surovi formati vo koi se ispora~uva hartija, od

klasa 0.
Red Surovi format Standardni

A 860 h 1220 841 h 1189
B 1030 h 1460 1000 h 1414
C 940 h 1340 917 h 1297
86
ГРАДАЦИИ НА БУКВИ
87
Tradicionalno, za izrazuvawe na gradacija, ili

golemina na bukvi, se koristi tipografskiot
sistem na merki, so obzir deka metarskiot e
dosta nezgoden za vakvi potrebi.
Izrazuvaweto na gradacijata na bukvite e so celi
broevi, vo tipografski to~ki ili ciceri.
Vo Tabelaта, pokraj goleminata na bukvite vo t.t i
vo mm, dadeni se i oznakite na tradicional-
nite imiwa na gradaciite na bukvite, kako i
goleminite za istite vo fotoslogot.
88
Nov
fot
Gra
Gra
buk
buk
2 Nonplusultra 0.75 0.75
2 1/2 Mikroskopik 0.9375 1.00
3 Brilijant 1.125 1.25
4 Dijamant 1.50 1.50
5 Perl 1.875 1.75/
2.00
6 Nonparel 2.25 2.25
6 1/2 Insercio 2.4375 2.50
7 Kolonel( miwon) 2.625 2.75
8 Petit 3.00 3.00
9 Borgis 3.375 3.25/3.
50
fotoslog, mm
Nova grad. na
10 Garmon 3.75 3.75
Gradacija za
bukvi ( t.t. )
Gradacija na
Tradicionalno
bukvi, mm
( korpus )
ime 11 Brevir 4.125 4.00/
( rajnlender ) 4.25
12 Cicero 4.50 4.50
14 Mitl 5.25 5.00/
2 Nonplusultra 0.75 0.75 ( sredwak ) 5.50
2 1/2 Mikroskopik 0.9375 1.00 16 Tercija 6.00 6.00
3 Brilijant 1.125 1.25 18 1.5 ciceri 6.75 7.00
4 Dijamant 1.50 1.50 ( parawon )
5 Perl 1.875 1.75/ 20 Tekst 7.50 8.00
2.00 24 2 ciceri 9.00 9.00
6 Nonparel 2.25 2.25 28 Dupli mitl 10.5 10.00
6 1/2 Insercio 2.4375 2.50 30 2.5 ciceri 11.25 -
7 Kolonel( miwon) 2.625 2.75 32 Mali kanon 12.0 12.00
8 Petit 3.00 3.00 36 3ciceri ( kanon ) 13.5 14.00
9 Borgis 3.375 3.25/3. 42 3.5 ciceri 15.75 16.00
50 ( golem kanon )
10 Garmon 3.75 3.75 48 4 ciceri (misal ) 18.0 18.00
( korpus ) 54 Golem misal 20.25 20.00
11 Brevir 4.125 4.00/ 60 5 ciceri (sabon ) 22.5 22.50
( rajnlender ) 4.25 66 Golem sabon 24.75 25.00
12 Cicero 4.50 4.50 72 6 ciceri 27.0 27.50
14 Mitl 5.25 5.00/ (principal )
( sredwak ) 5.50 84 7 ciceri ( real ) 31.5 30.00
16 Tercija 6.00 6.00 96 8 ciceri 36.0 35.00
18 1.5 ciceri 6.75 7.00 ( imperijal )
( parawon )
20 Tekst 7.50 8.00
24 2 ciceri 9.00 9.00 89
28 Dupli mitl 10.5 10.00
30 2.5 ciceri 11.25 -
32 Mali kanon 12.0 12.00
ИЗВОРИ НА ВЕШТАЧКА
СВЕТЛИНА
ИЗВОРИ НА ВЕШТАЧКА СВЕТЛИНА
Потребата од интензивна светлина кај системите за

добивање на ликови и слики, ја наметнува
употребата на јаки извори на вештачка светлина.
Светилките, кои се користат кај апаратите за

употреба во графичката техника, се од
најразличен вид и се со различни карактеристики.
Кај различните видови на светилки, можат да се разгледуваат и

споредуваат :
 Физичките принципи по кои се добива светлината;
 Областа на спектарот кој го покрива емитираната

светилина;
 Интензитетот на емитираната светлина;
 Видот на потребите и намената на светилките;
 Конструктивните карактеристики;
 Експлоатационите карактеристики и потрошувачката на

енергија;
 Влијанието врз човековиот организам и можната заштита
од негативни влијанија.
Физичките принципи по кои се добива светлината, во

најголем број случаи, се од битна важност за
останатите карактеристики на светилките.
Светлината, кај различните видови светилки или

уреди, се добива врз основа на :
 Ел. отпорност, при што се добива светлина од тенко
вжарено влакно,
 Ел. празнење низ гасови,
 Ел. празнење низ разредени гасови,
 Емисија во вид на сноп од електрони,
 Стимулирана емисија на енергија ( светлина ).
Изборот се базира врз основа на барањата кои

се поставуваат од видот на потребите и
карактеристиките на поодделните видови
светилки, како и од цената за набавка,
експлоатационите трошоци и погодностите
при употребата.
Главни видови на ламби:
 Електродни ламби
Лак започнува со доведување 2 електроди заедно
миговно и потоа ги разделува.
 Ламби со вжарено влакно:

Струја поминува во тенкo влакнo, производството на
топлина и температурата на влакно се зголемува додека
луминозноста.
 Ламби со празнење низ гасови:

Светлина произведена од страна на јонизација на гас во
гас коверт 2 електроди.
Волтин лак
Се користи принципот на ел. празнење низ гасови.
Како електроди се користат јагленови прачки, а

температурата која се развива, при атмосферски
притисок, изнесува cca 3500 oC.
При зголемени притисоци, се добиваат повисоки
температури ( 7000 oC ).
За употреба во графичката техника, волтиниот лак, се
користи при температури од 6000 К.
Волтин лак
Конструктивни изведби
R
_ Волтин лак –
+ конструктивна изведба
Волтин лак - шема
Carbon Arc Lamp
Волтин лак
Заради трошењето на јагленовите електроди,

воведена е автоматска корекција на растојанието
помеѓу нив, што сепак не овозможува доволна
стабилност на светлинскиот извор.
При согорување на јагленовите прачки, просторот се

загадува со прашина, CO и CO2.
Интензивната бела светлина која ја дава волтиниот лак

е погодна за снимање на оригинали во црно-бела и
колор техника.
Светилки со вжарено влакно
(Incandescent Lamps )
Класичен извор на светлина, чија

употреба за потребите во графичката
техника, денес е доста ограничена.
Светлината се добива со приклучување

во ел. коло на ел. отпорно тенко
метално влакно, кое се вжарува и зрачи
светлина и од видливиот дел на
спектарот.
Конструктивни изведби
Металното влакно, конструктивно

се поставува во стаклен балон,
наполнет со инертен гас, зара-
ди смалување на оксидацијата
на влакното и зголемување на
векот на траење на светилката.
Конструктивна изведба
Надворешен стаклен балон
Вакуу
м
Жица за Волфрам
контакт влакно
Жица за
контакт
Помошни Централен стаклен држач
жици
Жица за контакт
Капа
Изолација
(ракав)
Електричен контакт
Карактеристики и примена
Карактеристики
 Емитираната светлина е со
релативно слаб интензитет, а
го покрива делот од
видливиот спектар во
областа на бранови должини
од 340 – 430 nm
 Ефикасност - 12 lm/W
Примена
 Боја Приказ Индекс - 1A
Во изведби како фотографски
 Температура на боја -
светилки, се користат во
Топлa (2500 К - 2700 К)
различни конструкции на
 Светилка (живот) - 1- рефлектори.
2,000 часа
.
Волфрам - халогенски светилки
Се базираат на истиот принцип, како и класичните

светилки со вжарено влакно.
Се користи исто така ел. отпорно метално ( волфрам )

влакно, поставено во балон од кварцно стакло, кое е со
добри термички особини и при зголемени температури.
Стаклениот балон е наполнет со гас од халогени

елементи.
Температурата на влакното, кај ваквите светилки е cca
3000 - 3500 К , при што зрачењето е со поголем удел на
видлива светлина.
Cе овозможува изведба на светилки со поголема снага,
во однос на класичните светилки со вжарено влакно.
• Ефикасност - 18 lm/W
• Боја Приказ Индекс - 1A
• Температура на боја - Топлa (3000 К-3, 200k)
• Времетраење на светилка (живот) - 2-4,000 часа
Предности
• покомпактна изведба
• подолг живот
• повеќе светлина
• Побела светлина (боја повисоки Temp.)
Недостатоци
• Светилките се поскапи
• зголемен МР
• зголемена УВ
• Проблеми со ракување
Примена
 хоризонтални, вертикални и компактни камери за
осветлување на оригиналите при снимање ;
 апарати за зголемување со кондензор, како точкести
извори на светлина;
 контактни апарати, како точкести извори на светлина;
 уреди за копирање со помал формат;
 некои скенери за анализа, но и за осветлување и
контактно растрирање.
Cијалици со празнење низ гасови
Светилки со празнење низ гасови, генерираат

светло со пропуштање на електрична струја
низ гас при што се емитира видлива светлина.
Две општи категории на светилки со празнење

низ гасови, се користат за да обезбедување на
осветлување:
• HID (high-intensity discharge) светилки со
висок интензитет на испуштање,
• Флуоресцентни светилки.
Cијалици со празнење низ гасови
HID * high-intensity discharge

( Светилки со висок интензитет на испуштање )
Четири видови на светилки со висок

интензитет на испуштање (HID светилки), кои
се најповеќе широко достапни на денешниот
пазар:
• Светилки со живина пареа со висок
притисок,
• Метал-халогенски светилки,
• Натриумови светилки со висок притисок,
• Натриумови светилки со низок притисок,
• Ксенонски светилки.
Светилки со живина пареа со
висок притисок
Кај светилки со живина пареа со
висок притисок, светлина се
емитира при електрично
празнење низ гасот од жива.
Живата, обично заедно со аргон,
е содржана во рамките на
кварцен држач, кој е опкружен со
надворешен балон од
борсиликатно стакло.
Исто така, кај светилки со
живина пареа со висок притисок,
за помош при стартување, може
да се користи ксенон, при што ќе
има незначителни промени во
видливиот спектар на светилка.
Светилки со живина пареа со
висок притисок
Типична конструкција на
светилка со живина
пареа со висок притисок
Натриумови ламби
со висок притисок
Светилките се полнети со
натриум под висок притисок.
Светлината се генерира со
електрично празнење преку
смеша на пареи од жива и
натриум.
Држачот во цевката е напра-
вен од керамички материјал,
кој може да издржи темпе-
ратури до 2372 F.
Цевката е исполнета со ксе-
нон, како и со гасна смеша
натриум-жива.
со висок притисок
Натриумови ламби со висок притисок се разлику-
ваат од живини и метал-халогенски светилки во
тоа што не содржат стартни електроди;
Во колото на пригушницата се вклучува високо
напонски електронски стартер.
Натриумови ламби со висок
притисок - Карактеристики
. Ефикасност - 100-200 лумени / вати
. Боја Приказ Индекс - 3
. Температура на боја - жолта (2200 К)
. Времетраење на светилка (живот) - до 16.000 часа
. Загревање - 10 минути, рестартирање - до 3
минути
со низок притисок
Натриумови ламби со низок притисок се

слични на флуоресцентни системи.
LPS ламби се најефикасни извори на светло,

но генерираат најсиромашен квалитет на
светло.
со низок притисок - Карактеристики
• Снага 18 – 180 W
• Ефикасност - 50-90 лумени / W
 Боја на индекс на рендерирање - 1 – 2
 Температура на боја – Топла
 Живот на ламбата - до 24.000 часа,
одлично одржување на лумени
 Загревање - 10 минути, рестартирање - во
рок од 60 секунди
? Оперативни натриум на повисоки притисоци и температури го прави високо реактивни.
? Содржи 1-6 мг натриум и 20mg жива
? Гас филот Ксенон. Зголемување на износот на гас овозможува на жива да се намали, но
прави светилка потешко да започне
? На лакот цевка се содржани во надворешен крушка што има распространување на слој за да
се намали сјајот.
? На повисок притисок, пошироката бранова должина бенд, и подобро CRI, пониски
ефикасност.
Ламби полнети со гасни смеши
(Blended Lamps)
Ламби со користење на гасни смеши,

често се опишуваат како ламби две-
во-една.
Ова е комбинација на два извори на
светлина, затворени во еден стаклен
балон, исполнет со гас.
Еден извор е кварцна цевка
исполнета со жива (како живина
светилка), а другиот извор е
вжарено волфрам влакно, поврзани
во серија .
Волфрам влакното, делува како
пригушница па нема потреба од
други пригушници.
Ламби полнети со гасни смеши
(Blended Lamps)
• Типична снага 160 W

• Ефикасност од 20 до 30 lm /
W
• Висок фактор на моќ од 0.95
• Животот сса 8000 часа
Овие светилки се погодни за простори, каде

може да се вклопат наместо светилки со
вжарено влакно без никакви модификации.
Метал халогенски ламби
Развиени се врз основа на

ел. празнење низ живина
пареа.
Стаклени цевки полнети со
јод-галиум-жива.
Со стартувањето на светил-
ката, дел од живата
испарува и празнењето се
врши низ смешата од
гасови и живината пареа.
Метал халогенски ламби
Приклучувањето на метал халогенски ламби

е со користење на пригушница и евентуално
стартер.
Метал халогенски ламби -
карактеристики
. Ефикасност - 80 лумени / вати

. Боја рендерирање - 1A -2 зависи халоген микс
. Температура на боја - 3000 К - 6000 К
. Времетраење на светилка (живот) - 6000 -
20.000 часа,
. Загревање - 2-3 минути, рестартирање за 10-
20 минути
Метал халогенски ламби -
карактеристики
. Изборот на боја, големина и снага е поголем

за МБИ од било кој друг тип на светилки
. Тие се развиени од верзии на две други HID
светилки, што има тенденција да имаат подобра
ефикасност
. Со додавање на други метали со живата, може
да се емитираат различни спектри. кои метал
халогенски ламби, се користат како и од трети
електрода за почеток, но другите, особено на
помалите дисплеј светилки, бараат висок напон
за палење пулс
Метал халогенски светилки
Ефикасни извори на
високо актинична
светлина.
Примена
Пред се за копирање на различни видови

копирни слоеви .
Ксенонски светилки ( ламби )
 Се користат принципите
за празнење низ гасови.
 Ксенонските светилки
не содржат живина
пареа.
 Полнењето е со
ксенон, под притисок
од неколку
атмосфери.
Изведбата е слична како кај

флуоресцентните светилки.
Стаклени цевки од кварцно
стакло, полнети со ксенон.
Темп. cca 6000 K.
Во видливиот дел
даваат збирен
спектар на зрачење
со бела боја.
Ксенон светилки се
со снага од 5-
32.000 W
Примена
 Најпрво за електронски блиц;
 Како стални извори на светлина за снимање кај
хоризонтални, вертикални и компактни камери;
 Како извори на светлина кај апарати за зголемување,
копирање на филмови и печатарски форми.
Флуоресцентни светилки
Се користи принципот на ел. празнење низ разредени

гасови.
Катода и анода, сместени во тело од стаклена цевка,
полнета со жива под низок притисок и мала количина
инертен гас (неон,...).
Стакленото тело од внатрешна страна е премачкано со
флуоресцентен прав ( фосфор ).
Линеарни флуоресцентни светилки се со должина од шест

инчи до осум метри, со дијаметар на цевките од 2/8 инчи
(Т2) до 2-1/8 инчи (T17).
Снагата на флуоресцентните светилки е во ранг од 14 до
215 вати.
Приклучување на флуоресцентни светилки е со
користење на пригушница во ел. коло.
Примена
 Камери од сите типови, каде се користат за осветлување
на транспарентни оригинали;
 Апарати за зголемување, каде се користат како ладно-
дифузно светло и за колор фотографии;
 Копирање на печатарски форми и за осветлување на
материјали осетливи на UV светло;
 За осветлување на работни простории и општи потреби.
Компактни флуоресцентни светилки
Компактни флуоресцентни
светилки со дизајн на
многу помали светилки.
 Имаат кружна, или
квадратна форма.
 CFLs генерираат светлина
на ист начин како и
линеарните
флуоресцентни светилки.
 Цевките на ваквите
светилки се со дијаметар
од 5/8 “ (Т5) или помали.
 Снагата на светилките е
во ранг од 5-55 W.
Компактни флуоресцентни светилки
На пазарот се сретнуваат или со

вградена контролна опрема (CFG),
или со посебен управувачки
механизми (CFN).
Во графичката техника - немаат

примена
LED диоди
LED диоди се цврсти полупровод-

нички уреди кои конвертираат
електрична енергија директно во
светлина.
LED диодите може да бидат многу
мали и издржливи.
Некои LED диоди може да обезбедат
долго времетраење на светилката.
Составот на материјали ja одредува
бранова должина a сo тоа и бојата
на светлината.
Емисија на сноп од електрони
Се користат кај поодделни скенери, за

добивање на растрирана слика на
филм, при што со подесување на
излезниот сноп од електрони се
обликуваат растерски точки со сакан
облик.
ИЗВОРИ НА ВЕШТАЧКА
СВЕТЛИНА - ЛАСЕРИ
Ласери - стимулирана емисија на
енергија (светлина)
Историјат
Во 1960 г. од страна на Мејман, во САД, е конструиран првиот

квантен генератор на интензивни светлински бранови добиени
со стимулирана емисија на енергија, наречен LASER (Light
Amplification by Stimulated Emission of Radiation – засилување на
светлината со стимулирана емисија на зраци ).
Првата супстанца, кај која беше откиена можноста да се претвори

во средина со инверзна популација, беше рубинот – кристал на
Al2O3 , со примеси на cca 0.05 % тровалентен Cr.
РУБИНОВ ЛАСЕР
РУБИНОВ ЛАСЕР
Огледалото О2 е полу посребрено и може да

рефлектира зраци кон внатре, а и да пропушта и дел
од зраците кон надвор.
Околу рубиновата прачка поставена е спирална цевка

(IL), наполнета со ксенон и претставува импулсна
светилка.
Функционирање на рубинов ласер
1. Со ел. струја со висок напон, се активира блиц

( кварцна импулсна цевка ), од кој се емитира
интензивна светлина, која возбудува некои од
атомите во рубиновите кристали, кои
преминуваат на повисоко енергетско ниво.
2. На одредено енергетско ниво, некои атоми

испуштаат фотони. Првично, фотоните се
емитираат во сите правци. Фотоните од еден
атом, стимулираат емисија на фотони од други
атоми.
3. Стимулираната емисија се засилува со

рефлектирањето на фотоните од предното и
задното огледало.
4. Дел од фотоните, како ласерски светлосен

сноп, поминуваат низ задното, делимично
посребрено огледало.
ВИДОВИ НА ЛАСЕРИ
Во зависност од материјалот, кој се

користи како активен медиум,
ласерите можат да бидат групирани
во три главни категории :
 Гасни ласери,
 Ласери со цврста активна супстанца,
 Полупроводнички ласери.
Гасни ласери
Гасните ласери се голема група, делимично,

затоа што е лесно да се тестираат
карактеристиките на гас, за примена како
ласерска активна супстанца.
Голем дијапазон на снаги – од само 0.001 W
до моќни ласери кои емитуваат илјадници
вати.
Некои емитираат континуирано, додека
други емитираат импулсна светлина.
Гасни ласери
Ласерски медиум : Основна бранова Други бранови

Гасови и гасни смеши должина должини
Азот 337 nm
Хелиум-Кадмиум (He-Cd) – пареа од 441.6 nm (IR) 325 nm (UV)
метали
Аргон јони – јони на разреден гас 488 - 514.5 nm 351.1 nm (UV)
Бакар во парна состојба - пареа од метали 511 nm 578 nm
Злато во парна состојба - пареа од метали 628 nm
Хелиум-Неон (Не-Ne) 632.8 nm 543 nm
Криптон ( јони ) - јони на разреден гас 647.1 nm 350.7 nm (UV)
Флуороводород (HF) - хемиски ласер 2600-3000 nm(IR)
Деутериум флуорид (DF) - хемиски ласер 3600-4000 nm (IR)
Јагленород моноксид (CO) 5000-7000 nm (IR)
Јагленород двооксид (СО2) 9000-11000 nm(IR)
Ласери со цврста активна супстанца
Ласерски медиум : Основна бранова Други

Цврсти супстанци должина бранови
должини
Рубин 694,3
Alexandrite 700 – 830 nm (IR) 325 nm (UV)
Неодимиум - YAG (ND-YAG) 1064 nm (IR) 266 nm (UV),
(YAG = Yttrium Aluminum Garnet) 355 nm (UV),
532 nm (UV)
Неодимиум-стакло (ND-стакло) 1080 nm (IR) 1054 nm (IR),
1062 nm (IR),
Erbium 1540 nm (IR) 850 nm (IR),
1230 nm (IR),
1730 nm (IR)
2900 nm (IR)
Полупроводнички
( диодни ) ласери
Ласерски медиум : Основна бранова Други

Полупроводници должина бранови
должини
GaN/SiC 423 nm 405 – 425 nm
GaInPAs/GaAs 670 – 680 nm
GaAlAs/GaAs 720 – 900 nm (IR)
GaAs/GaAs (чиста) 904 nm (IR)
InGaAsP/InP 1000 - 1700 nm (IR)
PbSnSe - диодни ласери со спроводливи 8000 - 30000 nm(IR)
соли
Други типови на ласери
Други типови на ласери, кои не се вклопуваат

во било која од претходно наведените
категории.
• Ласери со активна супстанца од органски бои

растворени во течни раствори,
• Ласери со слободни електрони,
• Во развој се ласери со пократки бранови
должини (x-зраци, гама зраци ), друго.
Класи на ласери
Класа Опис
Класа I Не е опасно за континуирано гледање и нема забрана за
пристап заради зрачење
Класа II Ласери со видлива светлина, кои можат да предизвикаат
оштетувања, до колку се гледа директно за подолг
временски период
Класа IIa Ласери со видлива светлина, кои не се наменети за гледање.
Може да биде предизвикано оштетување на окото, до
колку се гледа директно повеќе од 1000 sec (16,67 мин).
Класа IIIa Не е опасно моментално гледање.
Штетно е до колку се гледа преку собирни леќи.
Класа IIIb Опасно за очите и кожата, ако се гледа директно
Класа IV Опасно за очите, ако се гледа на било кој начин.
Опасност од пожар.
Може да бидат предизвикани изгореници на кожата
Детекција на ласерска светлина
Медиум за детекција Бранова должина
Силикон 400 - 1000 nm (видлива светлина)
Германиум 600 – 1800 nm (видлива и

инфрацрвена светлина)
Индиум арсенид 1500 – 3000 nm (инфрацрвена
светлина)
Спроводлив селенид 1500 – 6000 nm (инфрацрвена
светлина)
МЕРЕЊЕ НА СВЕТЛИНСКИ
ГОЛЕМИНИ
ФОТОМЕТРИЈA
ФОТОМЕТРИЈА - мерење на јачината на

светлинските извори и јачините на
осветлување.
Светлински извор зрачи енергија во вид
на бранови.
Различно дејство на светлината врз
телата - осветлување, загревање,
хемиски процеси.
Светлосен флукс ( поток ) -

количеството на светлина што
го емитира светлинскиот
извор во единица време (
една секунда ).
Единица мерка - лумен.

1 ЛУМЕН - светлосен флукс кој
се емитира од изотропен
светлосен извор со јачина од
1 кандела (цд) низ просторен
агол од 1 стерадиан (стрд).
dW
Q   t 
dt
Јачина на светлински извор - дел од светлинскиот флукс

што поминува низ единечен конус во единица време.
Ед. мерка – кандела ( 1/60 од јачината на светлината што се емитира од површина на 1
см2 од отвор на апсолутно црно тело на температура на втврднување на платина (
2046.6 К ).
Јачината на осветлување на некоја површина -

количество на флукс што паѓа на единечна осветлена
површина.
Ед. мерка - лукс = лумен/м2.
Количина на светлина ( Q ) е светлосна енергија W која ја

израчува светлосен извор за одредено време t.
Единица мерка е луменсекунда (lms).
Осветленост ( Е ) е количник од светлосниот флукс d и
површината која ја осветлува dS.
Единица мерка е lm/m2 или 1 lux (lx).
Во праксата се сретнува и 1 фот (pх) кој е еднаков на 104 lx.
Сјај (луминација) - B, на некоја површина во некој правец е еднаков

на количникот на јачината на светлината од таа површина во тој
правец I и нормалната компонента на таа површина во тој правец.
Светломер
Инструмент за мерење на јачината на
осветлувањето.
Видови :
 фотонапонски – се добива ел.
напон, со вредности зависни од
јачината на осветлувањето;
 фотоотпорни – промена на ел.

отпор во зависност од интензитетот
на осветлувањето.
 СЕНЗИТОМЕТРИЈА – мерење на
осетливоста на фотоматеријали.
 ДЕНЗИТОМЕТРИЈА – мерење на
оптичката густина ( зацрнувањето ) кај
материјали.
Видови на материјали :
 транспарентни;
 рефлексивни.
Терминологија и карактеристики :
Оптичка густина – опацитет, зацрнување на филм,
фотографска хартија, или испечатена слика.
 кај провидни материјали О = I0 / Iт
 кај непровидни материјали О = I0 / IР
каде :
I0 - интензитет на упадна светлина ;
Iт - интензитет на светлината која поминала низ провиден
материјал;
IР - интензитет на светлината која е рефлектирана од непровиден
материјал.
Транспарентност – провидност Т=1/О

Рефлексивност – белина R=1/О
Мерка за големина на зацрнување се

изразува со ( densits ), како :
 за провидни материјали
D = log ( 1 / Т )
 за непровидни материјали
D= log ( 1 / R )
Уреди за мерење на зацрнување –

дензитометри.
Поделба во однос на материјалот за кој се

мери зацрнувањето :
 транспарентни
 рефлексни
ДЕНЗИТОМЕТРИ
ОЗНАКИ :
1 - извор на светлина;
2 – оптички филтер;
3 - стандарден ( калибриран )
отвор;
4 – материјал кој се испитува;
5 – фотоелектричен елемент;
6 – галванометар, баждарен за
покажување на D и на % растер.
Транспарентен дензитометар
ДЕНЗИТОМЕТРИ
ОЗНАКИ :
1 - извор на светлина;
2 – оптички филтер;
3 - стандарден ( калибриран )
отвор;
4 – материјал кој се испитува;
5 – фотоелектричен елемент;
6 – галванометар, баждарен за
покажување на D и на % растер.
Рефлексен дензитометар
СПЕКТРО
ФОТОМЕТРИЈА
СПЕКТРОФОТОМЕТРИЈА Спектрофотометар со призма

– мерење на
карактеристики на бои.
Фотоелектричен фотометар
ФОТОХЕМИЈА
ФОТОХЕМИЈА
Фотохемија – проучува хемиски појави и промени во

материјалите под дејство на светлина.
Фотоосетливи материјали – материјали кај кои
дејството на светлина предизвикува хемиски
промени.
Сензибилизација – постапка на додавање на
елементи, со кои некои фотонеосетливи,
постануваат фото осетливи материјали.
Основни закони во фотохемијата
Основни закони во фотохемијата :
 Grotthus-Draper-ов закон за апсорпција

 Einstein- ов закон за фотохемиска еквивалентност
 Bunsen-Roskov закон на реципроцитет
Grotthus-Draper-ов закон за апсорпција
Фотохемиска промена во фотоактивен

материјал може да предизвика само делот
од светлината кој е апсорбиран, додека
одбиената и светлината која само поминува
низ материјалот, не предизвикуваат
промени.
До фотохемиски промени доаѓа, само кај
фотоосетливи материјали.
Einstein- ов закон за фотохемиска
еквивалентност
За да дејствува фотохемиски, енергијата на светлината

мора да има толкава енергија, колку што е и
енергијата на хемиските промени.
Енергијата на светлината се изразува спрема :
E=hν или E=hc/λ

Ознаки :
 h – Планкова константа
 ν – фреквенција на бранот, Hz
 λ – бранова должина, m
 c – брзина на светлината, m/s
Bunsen-Roskov закон на реципроцитет
Фотохемиската промена е еднаква на вкупната

кoличина на светлина, која паѓа врз
фотоосетливиот материјал,
или
Вкупната количина на светлина е еднаква на

интензитетот на светлината и времето на
осветлување ( а не зависи од нивните поодделни
вредности ).
Bunsen-Roskov закон на реципроцитет
Bunsen-Roskov закон на реципроцитет, се изразува

спрема :
E=It
Ознаки :
 E – експозиција, или осветлување, т.е. вкупно потребна
количина на светлина ;
 I – интензитет на светлината ;
 t – време на осветлување.
Добивање на латентна слика
Со осветлување на фотоосетлив материјал, се

реализира физички процес, при што се добива
латентна ( невидлива ) слика.
Со фотохемиски процеси на развивање и фиксирање,

латентната слика постанува видлива и трајна.
СИСТЕМИ ЗА ДОБИВАЊЕ
НА ЛИКОВИ И СЛИКИ
СИСТЕМИ ЗА ДОБИВАЊЕ НА ЛИКОВИ И
СЛИКИ
Оптички системи – комбинации од огледала, леќи,

призми, и други помошни елементи.
Нивната конструкција се базира на основните

физички закони во оптиката.
СИСТЕМИ ЗА ДОБИВАЊЕ НА ЛИКОВИ И
СЛИКИ
 Добивање на ликови – оптички системи.
 Добивање на слики:
 оптички фотосистеми,
 оптички фотоелектронски системи,
 оптичко електоронски системи.
ФОТОГРАФСКИ АПАРАТ
ФОТОГРАФСКИ АПАРАТ – претставува еден од

најпростите оптички инструменти.
Принципиелна шема на фотографски апарат

ФОТОГРАФСКИ АПАРАТ
Состав на фотографскиот апарат:

 Oбјектив ( L ) – собирна леќа со мало фокусно
растојание што дава реален и превртен лик на филм
или фотографска плоча, што е поставено во комората,
која е непроѕирна за светлината. Кај поусовршените
фотоапарати објективот е направен од систем на леќи
со заедничка главна оптичка оска, со што е можно
добивање на остар лик и снимање со краткотрајна
експозиција.
 Комора ( К ) – непроѕирна за светлината;
 Дијафрагма (бленда) – за регулирање на
светлинскиот флукс, чиј дијаметар на отворот
може да се менува.
 Фото плоча, или филм, на која што се фиксира
ликот на снимениот предмет, покриена е со
фотоосетлив слој, на кој се врши фотохемиски
процес.
ЕЛЕКТРОНСКИ “ ФОТО АПАРАТ ”
Принципот останува ист, со тоа што филмот е

заменет со електронски сензори, или
поточно со повеќе мали сензори осетливи
на светлина.
Секој од таквите сензори во “фотоапаратот”,
дава опис на еден детал од сликата и
заедно сочинуваат еден дигитален фајл.
ПРОЕКЦИОНЕН АПАРАТ
ПРОЕКЦИОНЕН АПАРАТ – добивање на екран

на зголемен и реален лик од слика, или некој
предмет.
Конструкција потсетува на фотографскиот
апарат.
Принципиелна шема на проекционен апарат

Ознаки: D – проѕирен дијапозитив; К – кондензор; Ѕ –
светилка; О – објектив; Е – екран
ПРОЕКЦИОНЕН АПАРАТ
Проѕирниот дијапозитив D, се поставува пред

осетлив кондензор К, што дава лик на сјајната
светилка на местото каде што е поставен
објективот О на проекциониот апарат.
Објективот се наоѓа на растојание од дијапо-
зитивот, што на екранот Е се добива јасен лик
на дијапозитивот.
СКЕНЕРИ
СКЕНЕРИ – оптичко-електронски уреди за

репродукција на еднобојни или повеќебојни
слики.
Поделба :
Цилиндрични, рамни, еднобојни, повеќебојни,
компактни, модуларни,…
Карактеристики:
 Резолуција – прецизност на читање. Се изразува со
број на линии по инч (dpi) или по cm.
 Големина на пиксел (picture element – елемент на
слика) – зависи од резолуцијата (1/REZ).
СКЕНЕРИ
Принципиелна шема на цилиндричен скенер - скенирање на

транспарентна и рефлексна слика
ОЗНАКИ:
1, 2 – извори на светлина; 3 – проѕирен цилиндер; 4 – огледало,
или призма; 5 – оригинал; 6 – фотоелектричен елемент;
7 – појачувач на ел. сигнали, 8 – компјутерско-контролен блок;
9 – појачувач на струјата за осветлување; 10 – светилка за
осветлување со оптички систем; 11 – цилиндер
ОКОТО КАКО ОПТИЧКИ

СИСТЕМ
ОКОТО КАКО ОПТИЧКИ СИСТЕМ
Окото кај човекот претставува сложен оптички

систем.
Со окото, се разликува распоредот, формата и
бојата на предметите од окружувањето.
По градбата окото потсетува на фотоапаратот,
каде се добива реален, превртен и намален
лик на предметите што се набљудуваат.
Надворешната форма на окото е

приближно сферна со дијаметар од
2,5 cm.
Проѕирна рожница (P) е предниот
дел на очната. Зад рожницата се
наоѓа ирисот И, а зад него очната
леќа Л. Просторот помеѓу очната
леќа и рожницата е исполнет со Структура на око
проѕирна течност (коморна вода Ознаки:
P – рожница, И – ирис , Л – очна леќа;
КВ), а просторот зад очната леќа е
КВ – коморна вода, СТ – стакловидно
исполнет со пивтиеста супстанција тело, МР – мрежница (ретина),
– стакловидно тело СТ. ОН – очен нерв.
Оптичкиот систем на окото го сочинува центрираниот систем

составен од три леќи што се допираат една со друга.
Првата леќа е образувана помеѓу внатрешната површина на
рожницата и предниот ѕид на очната леќа, а супстанцијата од
која е направена се вика коморна вода.
Втората леќа е очната леќа, што е сврзана со очниот мускул, со
чија помош може да се менува испапченоста во некои граници.
На тој начин се регулира способноста за прекршување на
очната леќа, а со тоа и на целиот систем.
Третата леќа е ограничена со задната површина на очната леќа
и внатрешната површина на окото. Супстанцијата е
стакловидното тело.
Ликовите се добиваат на мрежницата (ретината)

МР, сместена на задната внатрешна
површина на окото, која е осетлива на
светлина.
Формирање на лик на предмет во окото

Мрежницата е рамномерно распределена

околу оптичката оска на окото О1 – О1.
Во мрежницата се наоѓаат голем број
разгранувања на очниот нерв, чија
површина непосредно ги прима
светлинските надразнувања, на сличен
начин како фотоосетливиот слој на филмот.
Кога на окото паѓа светлински зрак, тој

најсилно се прекршува на рожницата, а уште
едно мало дополнително прекршување
настанува на коморната течност и очната
леќа чии индекси на прекршување се скоро
исти како и на рожницата.
Во нормална ненапрегната состојба на окото, јасни

ликови од далечните предмети се формираат на
мрежницата од окото. Кога набљудуваните предмети
се наоѓаат поблиску до окото, тоа го менува своето
фокусно растојние менувајќи ја формата на очната
леќа со помош на очниот мускул.
Aкомодација на окото - cпособност на окото да ги менува
своите оптички параметри за да се добијат јасни
ликови од набљудуваните предмети.
Окото може да формира јасни ликови на предмети кои
што се наоѓаат на бескрајно големо растојание, до
некое растојание со некоја минимална вредност, што
се нарекува блиска точка на акомодација.
Во ненапрегната состојба, на окото му одговара
најдалечната точка на акомодација, која што се наоѓа
на бескрајно големо растојание.
При набљудување на предмет што се

оддалечува се чини дека со зголемување
на растојанието, тој станува се помал.
Гледање на предмети поставени на

различно растојание
Осетот за намалување на предметот, е сврзан со

наголемувањето на растојанието на преметот од
окото, со што преметот се намалува и големината
на ликот на предметот што се формира на
мрежницата.
Истовремено се намалува и аголот на гледање φ под
кој се гледа предметот.
Агол на гледање, е аголот што го зафаќаат два

светлински зрака што доаѓаат од крајните точки на
преметот во окото.
Кога аголот е поголем од 1 мин., ликовите на две точки
паѓаат на различни нервни завршетоци и тие две
точки се гледаат како разделени една од друга.
Растојанието од окото до предметот, кај кое без напор

може да се разликуваат деталите на предметот, се
нарекува растојаните на најдоброто гледање, што за
нормално око изнесува 25 cm.
Кај помали растојанија, човекот со нормален вид со

напор ги акомодира очите за да ги види предметите.
ДИЗАЈН
НА ГРАФИЧКИ ПРОИЗВОДИ
193
ДИЗАЈН
Обликување, т.e ликовна интервенција за

уредување во хармонична целина на ликовно
неуреден простор.
 Архитектонски,
 Урбанистички,
 Сликарски,
 Вајарски,
 Сценски,
 Индустриски,
 Графички.
194
ГРАФИЧКИ ДИЗАЈН
Cе однесува на обликување на графички производи, со

свесна ликовна интервенција, врз дво или тродимен-
зионален простор, или предмет.
Најкреативниот дел во осмислувањето и стварањето на
завршниот облик на графичките производи.
Со можностите кои се на располагање во графичката
техника, треба да се овозможи што по верно репроду-
цирање на авторски дизајнираниот графички производ,
во сите негови сегменти.
Потреба од стриктно почитување и придржување кон
одредени правила, кои обезбедуваат воспоставување
на рамнотежа помеѓу принципите, важни за дизајнот.
195
ПРИНЦИПИ ВО ДИЗАЈНОТ :
 Функционалност,
 Естетика,
 Економија,
 Ергономија.
Кај уметнички дела – важни само првите два принципи.
Кај масовното производство на предмети, принципите
се испреплетуваат со различен степен на меѓусебно
влијание.
Присутно и кај дизајнот на графичките производи, со
влијанија врз концепцијата на завршниот облик на
графичкиот производ. 196
ФУНКЦИОНАЛНОСТ
Обезбедувањето на основната функција на произ-

водите - услов и смисол за нивното постоење.
Се поставува од самиот вид и намената на
производите ( книги, прирачници, атласи, весници,
списанија, плакати, репродукции на уметнички
слики, пари, амбалажа, … ).
Се остварува со адекватен избор на форматот,
материјалите, боите, видот и големината на
буквите, видот на постапката за печатење, …
197
ЕСТЕТИКА
Се поврзува со поставувањето на критериуми, при

изборот и разместувањето на елементите, како и
нивните особености, за хармонично уредување на
ликовно неуреден простор.
Естетиката, како категорија, е од сферата на

емоционално-субјективната структура на
личноста, тесно поврзана со индивидуалните
карактеристики и особини на субјектите.
198
ЕКОНОМИЈА
Принцип на воспоставување на правилен однос

помеѓу перформансите на производот и цената на
чинење.
Поврзано со проучувања и маркетиншки

истражувања на пазарот, барањата, условите,
цените на материјалите, опремата, раб. рака, …
199
ЕРГОНОМИЈА
Прилагодување на обликот и карактеристиките на

производот на барањата и потребите на човекот.
Дизајнот, или обликувањето на графичкиот

производ, подразбира стварање на ефикасен
производ, од функционален, естетски, економски
и ергономски аспект.
Kомпозицијата е од суштински карактер и за

завршниот облик на графичкиот производ.
200
КОМПОЗИЦИЈА
Oстварување на одредена замисла, со сложување

на повеќе различни делови.
При реализација на типографска композиција, од

важност се :
 Концепцијата, или идејата според која се
компонира,
 Печатарските елементи со кои се
реализира идејата,
 Форматот,
 Материјалите.
201
ГРАФИЧКИ ДИЗАЈН
При разработката на концепцијата, од важност се

приоритетите при перцепцијата на облици и
елементи на формата, според :
 Големина,
 Облик,
 Боја,
 Орнамент.
Разработката на концепцијата, е тесно поврзана со
ликовно-типографските елементи, начела и закони.
202
ЛИКОВНО - ТИПОГРАФСКИ
ЕЛЕМЕНТИ, ЗАКОНИ И НАЧЕЛА
ЛИКОВНО ТИПОГРАФСКИ
ЛИКОВНО ТИПОГРАФСКИ НАЧЕЛА ( ПОСТАВКИ )
ЕЛЕМЕНТИ • ХАРМОНИЈА
• ПОВТОРУВАЊЕ
 ТОЧКА
• ВАРИЈАЦИИ
 ЛИНИЈА
• КОНТРАСТ
 ПОВРШИНА
• РАМНОТЕЖА
 СМЕР ( насока )
• ДОМИНАЦИЈА
 ДВИЖЕЊЕ
• ЕДИНСТВО
 ИНТЕРВАЛ И РИТАМ
 ОБЛИК ЛИКОВНО ТИПОГРАФСКI ЗАКОНИ
 ГОЛЕМИНА o ТИПОГРАФСКИ ЗАКОН ЗА
 ТЕКСТУРА СИМЕТРИЈА
 ВАЛЕР o ЗАКОН ЗА ПРОПОРЦИИ
 БОЈА o ЗАКОН ЗА РИТАМ 203
o ЗЛАТЕН ПРЕСЕК
ТИПОГРАФСКО ОБЛИКУВАЊЕ НА
ГРАФИЧКИ ПРОИЗВОДИ
ПРЕКРШУВАЊЕ НА РАМЕН СЛОГ КАЈ КНИГИ

Покрај останатото, треба да се води сметка за :
 Секоја страница треба да има ист број на редови. При тоа, првиот и
последниот ред кај секоја од страниците, треба да е на иста висина, т.н.
прекршување ред на ред.
 Поделбата на зборови, не смее да се појави во два последователни реда,
 Последниот збор од последниот ред во страната, не смее да се дели на
слогови,
 Последниот збор во последниот ред од страната не смее да завршува со
знакот на интерпункција за набројување ( : ), или со кратка цртичка (-),
 Имињата и презимињата во текстот, мораат да бидат на иста страна,
 Пасусите не смеат да се завршуваат со полн ред,
 Последниот ред од страната не смее да биде прв ред од пасус,
 Првиот ред од страната, не смее да биде последен ред од пасус
204
ПИСМО
ПИСМО
 Sistem na dogovoreni grafi~ki znaci (simboli) so

koi se opi{uvaat i zabeleùvaat zborovi, poimi i
sostojbi se narekuva - p i s m o .
 Pokraj govorot - pismoto e najzna~ajno sretstvo za

tekovna komunikacija pome|u lu|eto, so
vonvremenska dimenzija.
ПИСМО
 Pisma vo Evropa :
 latini~no pismo
 kirili~no pismo
 gr~ko pismo ( alfabet )
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTXYUVWZ
abcdefghijklmnopqrstxyuvwz
ABVGD\E@ZYIJKLQMNWOPRST]UFHC^X[
abvgd|e`zyijklqmnwoprst}ufhc~x{
ABCDEGHIJKLMNOPQRSTXYUVZ
abcdefghijklmnopqrstxyuvwz
TIPOGRAFSKO PISMO
Печатарски елементи
• сo лик,
• без лик,
Типографско писмо
Графички начин на обележување на зборови и нивно
пренесување со графички знаци.
Графички знаци на типографското писмо :
• Верзални (големи) букви,
• Курентни (мали) букви,
• Бројки,
• Знаци на интерпункција,
• Математички знаци,
• Хемиски знаци,
• Останати специјални знаци.
TIPOGRAFSKO PISMO
 Izrazuvaweto na grafi~kite znaci so

tipografsko pismo, so :
 olovni bukvi,
 na matrici od slovoslaga~ki ma{ini,
 na fotomatrici,
 so memorirawe na kodovi na slovni znaci.
 Karakteristiki na tipografskoto pismo :

 elementi,
 golemina,
 likovni re{enija na bukvi.
ELEMENTI NA BUKVI
 Formirawe na bukvi e so :
• osnovni vertikalni linii
• horizontalni linii
• kosi linii
• kru`ni linii
Т
Букви кои на краевите
завршуваат со линии
“с е р и ф и ”.
Т Букви без “с е р и ф и ”.
ELEMENTI NA BUKVI
 Sostavni delovi od elementi na bukvite se

akcentskite i dijakriti~kite znaci.
 Аkcentski znaci, se menuva tonskata vrednost na glasot,
 Дijakriti~ki znaci, se menuva fonetskata vrednost na
glasot.
 Bukvite moàt da bidat :
• kusi ( a, v, g , ... )
• poludolgi i ( b, d , | , r, ... )
• dolgi ( j, f, X , ... )

ELEMENTI NA BUKVI
 Osnovna linija na pismoto

zamislena linija na koja leàt site znaci, so
isklu~ok na znacite so prodolènija.
ABVGD\E@ZY...abvgd|e`zy...
 Gorna, dolna pomо{na i gorna pomo{na linija na
pismoto, koi se smestuvaat bukvite vo tekstot.
ELEMENTI NA BUKVI
 Verzalnite ( golemi ) bukvi se smestuvaat pome|u

osnovnata i gornata linija na pismoto, a za
kurzivnite ( mali ) bukvi, se koristat dolnata
pomo{na i gornata pomo{na linija.
Interpunkcija i pravopisni znaci

. , : ; - _ ! ? ‘ * » « “ “ = ( ) [ ]{ }
& No # & $ …
ELEMENTI NA BUKVI
Broevi
Kako sostavni delovi od pismoto, vo upotreba se
arapskite ( poto~no indoarapskite ) broevi, a vo
odredeni slu~ai, se koristat i rimskite broevi.
Likovno - grafi~kiot oblik na broevite, go prati
stilot na pismoto na koe mu pripa|aat.
1 2 3 4 5 6 7 8 90
I V X L C D M
Hemiski znaci, pojmovni simboli i ostanati specijalni znaci
Se koristat vo matematikata, fizikata, hemijata, kako i.t.n.

ELEMENTI NA BUKVI
 Ligaturi - Сostavi od dve Logotipi - sostavi od

ili pove}e povrzani bukvi. ~esto povtoruvani
 Se pojavuvaat kako kombinacii na bukvi.
Politipi - sostavi od
celi zborovi.
So napu{tawweto na
olovniot slog, gubat
( kontigcitacii ) od zna~ewe.
ELEMENTI NA BUKVI
GOLEMINI ( GRADACII ) NA BUKVI
Goleminata na bukvite
ja so~inuvaat :
 goleminata na
slovniot znak
 dolnata belina
gornata belina.
Formirawe na
golemina na bukvi
Gornata i dolnata belina ja so~inuvaat belinata pome|u

redovite.
Odnosot na belinata pome|u redovite i goleminata na
kurentnite ( mali ) bukvi e razli~na za razli~ni vidovi na
pisma.
ELEMENTI NA BUKVI
ELEMENTI NA BUKVI
Goleminata ili gradacijata na bukvite vo pismoto se

izrazuva so celi broevi vo tipografski to~ki ili
ciceri.
Naj~esto primenuvani gradacii na bukvi :
1. nonparalel - bukvi od 6 t.t., ili polovina cicero. Za
pe~ateni tekstovi, kako pismo so najmala gradacija ;
2. petit - bukvi od 8 t.t. ( 3 mm ) . Pokraj garmondot
najprimenuvana golemina na bukvite so ogled na ekonomi~nosta.
3. borgis - bukvi od 9 t.t. Pe~atewe na knigi i ~asopisi.
4. garmond ( korpus ) - bukvi od 10 t.t. Pe~atewe na knigi i
~asopisi.
5. cicero - bukvi od 12 t.t. Najgolema gradacija bukvi pri
sloùvawe na podolgi tekstovi. Se koristat vo izdanija za
deca.
LIKOVNI RE[ENIJA NA BUKVI
Mno{tvo na likovni re{enija na bukvi

Globalni klasifikacii na bukvite spрема
 pe~atni, rakopisni ;
 serifni, bezserifni ;
 namenata i upotrebata ;
 likovnite re{enija ;
 vremeto na pojavuvawe, i.t.n.
Klasifikacija na bukvite od evropskite pisma

( latinica, kirilica i gr~koto pismo) spored :
 odnosite na osnovnite i spojnite linii ( kontrast na
bukvite ),
 formata i razmerite na serifite,
 kako se izvedeni po~etnite i zavr{nite krivini,
Za grupite i podgrupite koristeni se istoriskite imiwa.
LIKOVNI
RE[ENIJA
NA BUKVI

Antikva pisma ( stari pisma )

Сpreма izgledot na rimskoto kapitalno pismo.
Site vrsti na pisma od grupata antikva imaat
serifi..
Останати
Подгрупи
• Egipetska grupa na pisma so
 Класични italijanska podgrupa.
 Преодни • Groteskna grupa so
polugroteskna podgrupa.
 Класицистички
• Ракописни облици
 Новински антиква писма • Украсни писма
• Готика
Sovremeni mo`nosti za modifikacii i verzii na

pisma.
Нajrazli~ni modifikacii na postoe~kite verzii na
pisma, opti~ki i elektronski deformacii na bukvi,
so najrazli~ni likovno-tipografski efekti. Se
koristi komjuterskata tehnika i programskata
podr{ka, kako i spec. optika.
Ograni~uvawa - edinstveno od ~ovekovata invencija.
Varijanti na likovi na bukvite
Pove}e razli~ni varijanti na edno pismo, spored {irinata,
debelinata i kosinata na bukvite.
• Tajms ( normalna verzija ),
• Tajms ( italik ) ,
• Tajms ( bold ),
• Tajms ( bold-italik ).
Графички елементи
 ЛИНИИ
Поделба :
 едноставни,
 украсни,
 завршни,
 сигуроносни,
 линии за перфорација.
 АГЛИ
печатарски
елементи,
припадни на
линиите.
Графички
елементи
 РАМКИ
Правоаголни,
кружни, елипсести,
…
 УКРАСНИ ЕЛЕМЕНТИ
се зголемува, или
дополнува визуелниот
впечаток за
графичкиот производ.
Шарки и орнаменти
Се зголемува, или допол-
нува визуелниот впечаток
за графичкиот производ .
Украсни елементи
Украсни летви
Се зголемува, или допол-
нува визуелниот впечаток
за графичкиот производ .
Украсни летви Иницијали

 ТОНСКИ ПОДЛОГИ
полни или растрирани
површини
Видови тонски подлоги

 РАСТЕРИ
Слика која се репродуцира, се претставува со
точки, со различна големина, а еднаква
зацрнетост.
 Бројот на точки по единица површина е ист.
 При далечина на гледање од 20 цм, точките
раздалечени за 0.15 цм, окото ги интегрира во една
целина и во зависност од големината на самите точки,
се добива визуелна претстава за светли или темни
тонови
 Начин за претставување на повеќетонски фотографии,
со тонови од најсветли до најтемни нијанси..
 Визуелниот ефект е зацрнетост на
 најсветли површини од cca 10 %,
 на најтемни cca 90 %.
Растерски тонски врености

 Добивањето на растрирана слика со :

 снимање на оригинали преку т.н. проекциони растери.
При тоа, проекционен растер - две слепени стаклени
плочи, со угравирани тенки линии кои се сечат под
агол од 90о ,
 копирање на слики од оригинали врз предлошки за
копирање, преку т.н. контактни растери,
 користење на филмови со вградени растери.
 Денес, добивањето на растрирана слика со :
• КОМПЈУТЕР
+ =
Моари
При поставување на растерски мрежи под различни агли,
се добиваа т.н. моари, со различни визуелни ефекти.
 Пропусливост на растер Количина на светлина која

проаѓа низ проѕирните квадратчиња.
 Пропусливоста од 25 % на светлина, е при однос на
непроѕирни и проѕирни линии од 1:1, 33 % при однос
3:4, а 20 % при однос 4:3.
 Растери со точкеста, или некоја друга структура.
Се изразува со број на линии по единица должина, т.е.
lin./sm.
 Поделба :
 груби растери 20 – 34 lin/cm
 средни растери 40 – 60 lin/cm
 фини растери 60 – 120 lin/cm
 Примената на видот и карактеристиките на растерите,
зависи од
• квалитетот на хартијата на која се печати,
• квалитетот на бојата која се употребува,
• видот на постапката со која се печати.
бр. на линии
Вид на хартијата lin/cm
Хартија за плакати 20 – 25
Хартија за весници 25 – 28
Машински мазна хартија 30 – 35
Сатинирана хартија 40 – 48
Средно мазна хартија 54 – 60
Кунсдрук хартија 60 – 70
Хартија за примена во офсет
техника на печатење 48 -120
Графички
елементи
Визуелни ефекти
со примена на
различни видови
на контактни
растери
3/24/2016 237
Графичка припрема
Графичката припрема е подготовка за изведување на операциите

и технолошките постапки за реализација на технолошките
процеси во графичкото производство.
Досега цел кај графичката припрема беше добивање на
печатарски форми.
Со обзир на различните техники на печатење кои се користат во
графичките погони, печатарските форми се различни, а со тоа
и нивната припрема е различна.
Денес, изработка на печатарски форми со :
 Техники со користење на предлошки за копирање,
 Директна изработка на печатарски форми со “computer to
plate” технологија,
 Друго.
Начинот кој се користи за изработка на печатарските форми го

наметнува и користењето на специфична опрема за припрема.
РАКОПИС
( МАНУСКРИПТ )
3/24/2016 239
РАКОПИС ( МАНУСКРИПТ )
Изворен, или авторски текст, напишан со рака или откуцан

на писачка машина.
Историја
Заради поквалитетна графичка реализација, беа поставени
стандарди за ракопис.
Во JUS. Z. A0. 500 од 1957 г., се предвидуваше :
• Ракописот да е отчукан со проред, на писачка машина.
• Максимален број на редови е 34, со по мах. 58 словни знаци во
ред, не сметајќи ги растојанијата помеѓу зборовите.
• Предвидена е хартија во формат А4, со граматура од 70–80 гр/m2
• Се користи само една страна од хартијата.
• Прилозите на ракописот – илустрации, табели, и.т.н., можат да
се изработуваат на различни формати на хартија.
3/24/2016 240
ОБРАБОТКА НА РАКОПИСОТ ЗА ПЕЧАТЕЊЕ

Припремата на текстот за печатење, покрај коректурите, опфаќа и
техничка обработка :
• Пресметка на обемот на ракописот,
• Преглед на прилозите.
КОРЕКТУРА НА РАКОПИСОТ
Коректура на ракописот, е пронаоѓање, означување и поправка на
грешки во ракописот.
Со коректурата се опфаќа :
• текстот на ракописот,
• текстот од слогот.
3/24/2016 241
Коректури на текстот од ракописот и текстот од слогот :

• Коректура на ракопис – читање и исправка на
грешки во текстот од ракописот,
• Куќна коректура – се врши во печатницата. Прво
читање на текст, сложен во слог.
• Авторска коректура – Коректура од страна на
авторот, на текстот сложен во слог.
Обавезно мора да има потпис на авторот, датум и
одобрување за печатење ( imprimatur – да се печати ).
Авторската коректура се чува како документ,
3/24/2016 242
• Ревизија – Преглед на извршена куќна и авторска

коректура, на формирани страници со текст сложен во
слог,
• Супер ревизија – Последна коректура на сложен текст
во слог, со одобрување за печатење, потврдено со датум и
потпис,
• Машинска ревизија – Контрола и преглед на
печатарскиот табак, пред почеток на печатењето.
Се проверуваат исправката и утврдените технички недостатоци
при печатењето.
Се одобрува и потврдува со датум и потпис.
3/24/2016 243
КОРЕКТОРСКИ ЗНАЦИ
Утврдени правописни, или печатарски

грешки во ракописот и во текстот
сложен во слог, се означуваат и
обележуваат со посебни коректорски
знаци.
Видови коректорски знаци
• текстуални (променливи) знаци – со
кои се означуваат утврдени грешки во
текстот,
• стални (непроменливи) знаци – се
договорени ознаки и се со стално значење,
• останати знаци – се користат за
означување на оштетени букви кај
напечатен слог, нејасно напечатени
зборови, за истакнување, за грешно
истакнување, за букви со грешна
градација, за пореметување на линијата на
писмото, и.т.н.
3/24/2016 244
СЛОГ
3/24/2016 245
СЛОГ
Изработката на слог на напишан текст, денес се изработува

со компјутер, како - компјутерски слог.
Користење на различен софтвер, како софтверски пакети
со различни можности за изработка и средување на слог.
Денес софтверските пакети нудат комплетни интегрирани
решенија за средување на слог и илустрации, до
комплетна графичка монтажа на страни и цел материјал !
А како беше до неодамна ?
Историја
Изработката на слог, беше со :
• Оловен слог,
• Пишан слог,
• Фотослог,
3/24/2016 246
ОЛОВЕН СЛОГ
Оловниот слог се наведува, единствено како дел од историјата на

графичката техника. Денес нема практична примена.
Поединечните букви и редовите се изработени од оловни

легури ( олово, антимон, калај ), со различен процентуален
состав за различни видови на оловниот слог.
Печатарски форми со оловен слог се користат кај :
 висок печат,
 типопечат – рамна форма,
 стереотипија – полуцилиндрична форма,
 за отпечатоци кај други техники на печатење.
Составни елементи на слогот :
 со лик – кои оставаат отпечаток
 без лик – кои оставаат белина
Редослед на изработка на слогот :
 сложување на редови со одредена должина,
 коректура на слогот,
 прекршување на слогот.
3/24/2016 247
Начини на сложување :
 рачно,
 машински,
После употребата, слогот се растура и кај рачното сложување,
буквите се враќаат во сандаци за букви, а кај машинскиот слог
се претопуваат.
Рачен слог
Материјал за сложување :
 букви и останато ( личен материјал ),
 безличен материјал,
 линии,
 украсни елементи.
Опрема :
Сандаци и регали за личен и безличен материјал, врстач, лаѓа, шило,
пинцета, типометар, коноп, рачна преса, рачна ножица (или нож ) за
сечење на хартија, …
3/24/2016 248
Машински слог
Слог кој се сложува со машини за сложување.
Видови на системи, за машинско сложување на слог :
 Монотип – поединечно лиење на букви, при што капацитетот на
системот е цца 8000 знаци/час.
 Линотип – лиење и сложување на букви и знаци во цели
редови. Капацитет на системот е цца 6000 знаци/час.
3/24/2016 249
Прекршување кај оловен слог

Формирање на страници кај книги, брошури, списанија, …
При обликувањето, се подразбира спазување на еднаква
должина на страниците, кои содржат сложен текст во
една, или повеќе колони, наслови, поднаслови, клишиња,
фусноти, ознаки, пагинација.
Обавезно е придржувањето кон типографските правила,
како и познавање на типографските големини.
3/24/2016 250
ПИШАН СЛОГ
Сложување на текст на специјални

машини за пишување, во облик на :
 рефлексен оригинал,
 полиестерска фолија,
 специјални хартиени фолии, кои
служат како печатарски форми за
офсетна техника на печатење.
Добивање на печатарски
Машини : знак кај пишан слог
Веритајпер, IBM, печатари,… 1) печатарски знак,
2) носач на боја ( лента ),
3) хартија,
4) подлога,
3/24/2016 251
ФОТО СЛОГ
Производот се добива на филм, или на фотографска

хартија, а се изработува на
 фотосложувачки уреди,
 фотосложувачки системи.
Фотосложувачки уреди – печатарските знаци се бираат
рачно, а знакот се добива во размер 1 : 1 , зголемен, или
намален.
Принципи на работа :
 како апарати за зголемување,
 со зум техника.
Уреди за изработка на - наслови, линии, текст
Коректура – со повторно сложување.
Брзина 200 – 800 знаци/час.
3/24/2016 252
ФОТО СЛОГ
Елементи на уредите :
 светлосен извор,
 негатив на словни знак,
 оптика,
 бленда,
 фотографски материјал.
3/24/2016 253
ФОТО СЛОГ
ОСВЕТЛУВАЊЕ – со светилки ( волфрам, халогенски,

ксенонски ), катодни зраци, ласер
3/24/2016 254
ФОТО СЛОГ
ОСВЕТЛУВАЊЕ – со ласер
1) ласер,
2) модулатор,
3) филтер за
подесување на
светло,
4) перископ,
5) фотоматеријал,
6) полигонално
огледало,
7) леќа
3/24/2016 255
ФОТО СЛОГ
Фотосложувачки системи – составени од хардвер и софтвер.
Се добива обработен текст на фотографски филм, или на фотографска
хартија.
Поделба :
 Компактни системи,
• без носачи на податоци
• со носачи на податоци
 Интегрални системи
• ON LINE, со директно пренесување на податоци,
• OFF LINE, со индиректно пренесув. на податоци.
МОНТАЖА КАЈ ФОТОСЛОГОТ

 рачно,
 машински
Рачна монтажа, детална монтажа, странична монтажа, монтажа на
табаци,
* Електронска монтажа, филмска и хартиена монтажа.
3/24/2016 256
ПРЕДЛОШКИ ЗА КОПИРАЊЕ
3/24/2016 257
Кај поголемиот број од главните техники на печатење, за припрема на

печатарските форми, потребна е претходна изработка на
предлошки за копирање.
Фактички, предлошките за копирање се потребни секаде, каде за
изработка на печатарските форми се користи некоја фото постапка.
Фази на изработка на предлошки за копирање :
• Репро припрема
• Репро фотографија
• Репро ретуш
Со графичка монтажа, се изработува завршна форма на предлошка за
копирање - состав од поодделни елементи во монтажен облик, кој е
спремен за копирање на печатарска форма.
Опремата за изработка на предлошки за копирање - прилагодена е на
постапките кај процесите за изработка на предлошки за копирање.
3/24/2016 258
Репо припрема
REPRO PRIPREMA - прiprema, ili dopolnuvawe na

original za snimawe, a po potreba i izrabotka na
original.
Podelba na originali за поодделни групи на :
 Линиски или црнобели оригинали,
 Пoвеќетонски оригинали,
 Оригинали во боја.
Podelba na originali од поодделните групи po pove}e
osnovi.
Uslovi koi treba da bidat ispolneti
Za kvalitetna reprodukcija, potrebno e, vo zavisnost od
vidot na originalite, da bidat ispolneti odredeni
uslovi и тоа во зависност од видот на оригиналот ( лиniski
или црно-бели originali, пove}etonski originali,
оriginali vo boja ).
3/24/2016 259
Репо припрема
 Originali vo boja
Za prenesuvawe na boite od original vrz otpe~atok,

potrebno e razdeluvawe na osnovnite boi od
suptraktivnata sinteza (òlta, magenta i cijan ).
Predlo{ki za kopirawe se izrabotuvaat za sekoja od

suptraktivnite boi pooddelno.
So me{awe se dobivaat site ostanati boi od

spektarot.
Crnata boja se koristi za dobivawe na kontrast,
bidej}i so me{awe na navedenite tri boi se
dobiva siva a ne crna boja.
3/24/2016 260
Репро припрема
СНИМАЊЕ НА ОРИГИНАЛИ - фaza од grafi~kаtа priпрема vo koja originalot

se snima :
• Со скенер,
• Со digitalen “фото апарат”,
• Со класичен фотографски апарат.
Sкенирање - postapka зa dobivawe na slika so elektronski zapis, pri

koristewe na skenerи, so cel за dobivawe na predlo{ka za kopirawe.
Snimawe со digitalen “фото апарат” - postapka зa dobivawe na slika so

elektronski zapis, pri koristewe na digitalna kamera, so cel за
dobivawe na predlo{ka za kopirawe.
So koristewe na elektronski uredi - skeneri, direktno od ednoboen ili

pove}eboen original, liniski ili pove}etonski, transparenten ili refleksen,
se izrabotuva originalna predlo{ka za kopirawe.
Snimawe со класичен фотографски апарат - postapka зa dobivawe na slikи,
каде snimkиtе se dobivaат na fotografski materijal, na koj nastanuva latentna
nevidliva slika, koja so soodvetna obrabotka se pretvora vo vidliva slika -
predlo{ka za kopirawe.
3/24/2016 261
ЕЛЕКТРОНСКА ИЗРАБОТКА НА ПРЕДЛОШКИ ЗА КОПИРАЊЕ
ВИДОВИ СКЕНЕРИ
Цилиндрични
(“Drum”) скенери
Скенер –
единечни Рамен
листови скенер
3/24/2016 262
РАЗЛИЧНИ ИЗВЕДБИ НА СКЕНЕРИ

a) Рамен скенер за на маса (Quickstep, Heidelberg)
b) Рамен скенер со високи перформанси (Topaz,

Heidelberg)
c) Цилиндричeн скенер со вертикално поставен

цилиндер (Tango, Heidelberg)
d) Цилиндричeн скенер со хоризонтално поставен

цилиндер (ChromaGraph, Heidelberg)
3/24/2016 263
3/24/2016 264
Fotografski materijali
Osnoven fotografski materijal {to se koristi vo

reprodukcionata fotografija e fotografskiot film.
Repro fotografskiot film se sostoi od pove}e sloevi {to
se naneseni na osnova od poliester, triacetatna
celuloza, ili staklo.
So osvetluvawe na fotografskiot film nastanuva
latentnata slika.
So ponatamo{na obrabotka na osvetleniot fotografski
film so razvivawe, fiksirawe, miewe i su{ewe se
dobiva vidliva slika - negativ ili pozitiv.
3/24/2016 265
РЕПРО ФОТОГРАФСКИ КАМЕРИ И УРЕДИ
До неодамна, припремата се реализираше со

опрема која и денес се сретнува, како опрема за
репро фотографија :
• Камери за репродукција,
• Апарати за зголемување,
• Контактни апарати,
• Машини за развивање,
• Уреди за сушење,
• Дензитометри, и.т.н.
3/24/2016 266
1. Држач за предлошки
2. Светла (Рефлектори)
3. База на камерата
4. Мев со објектив
5. Ѕид
6. Екран за подесување
(фокусирање)
7. Всисна плоча
8. Команднен пулт
Хоризонтална и вертикална
репрофотографска камера
1. Држач за предлошки
2. Светла
3. Огледало
4. Ѕид
5. Мев со објектив
6. Всисна плоча
7. Команднен пулт
3/24/2016 267
Хоризонтални репро камери
3/24/2016 268
Хоризонтална и
вертикална
репро камера
3/24/2016 269
Вертикални репро камери
3/24/2016 270
1 Подложна плоча
2 Мев со објектив
3 Касета за предлошки
4 Кондензатор
5 Извор на светлина
5 Извор на светлина
6 Командна плоча
7 Куќиште
8 Екран за фокусирање
9 Капак со шмукалка
10 Негатив + филм
Апарат за зголемување и контактен апарат

3/24/2016 271
Контактни апарати
3/24/2016 272
АВТОМАТСКИ МАШИНИ ЗА
РАЗВИВАЊЕ НА ФИЛМОВИ
Развивање Фиксирање Миење
Сушење
АВТОМАТСКА МАШИНА ЗА РАЗВИВАЊЕ НА ФИЛМОВИ
3/24/2016 274
АВТОМАТСКИ МАШИНИ ЗА
РАЗВИВАЊЕ НА ФИЛМОВИ
REPRO RETU[
Репро ретуш - кorekcija, ili korektura na predlo{ki za

kopirawe ( negativi, ili pozitivi )
Se sostoi vo korekcija na tonskite vrednosti i otstranuvawe na
gre{ki kako i o{tetuvawa na filmot.
Pri snimawe na original, nastanuvaat gre{ki vo tonskite
vrednosti - poja~uvawe, ili smaluvawe na svetlinskite
detali, senki, polutonovi, pri razvivaweto doa|a do razni
nedostatoci ( pojava na svetli i temni damki, to~ki ) a pri
rakuvawe so filmot doa|a do mehani~ki o{tetuvawa.
Денес корекции се вршат со користење на скенери и

компјутери, при што се користат различни софтверски
пакети, со завидни можности !!!
3/24/2016 276
Sostavuvawe na predlo{ki za kopirawe vo montaèn

oblik zaradi izrabotka na pe~atarska forma.
Sootvetno na prekr{uvaweto vo visokiot pe~at.
Namesto slog i kli{iwa, za tekstot i ilustraciite
se upotrebuvaat predlo{ki za kopirawe, koi se
montiraat vo edna celina.
Monta`nata forma moè da se koristi vo site
tehniki na pe~atewe vo razli~ni oblici.
3/24/2016 277
Историја
Формирање и изработка на предлошка за

копирање со рачна монтажа на негативи
Историја
Предлошки за копирање
Монтажна фолија
Монтажна шема
Млечно стакло
Куќиште
Светло
Распоред и монтажа на предлошки за

копирање на монтажна маса
3/24/2016 280
Folii za montaà, se osnova na predlo{kite za kopirawe i

formiraat monta`na forma.
Potrebno e da bidat od dimenzionalno stabilen materijal
( najprikladen materijal e poliesterska folija so golema
transparentnost ).
Grafi~ka montaà kako :

 detalna montaà,
 strani~na montaà
 montaà na tabakot.
Detalnata montaà e sostaven del na strani~nata montaà, a

ovaa go soedinuva tekstot i ilustraciite vo stranici.
Ednobojna i pove}ebojna, kako i montaà na negativ i pozitiv.
Monta`nata forma se izrabotuva za sekoja boja posebno.

3/24/2016 281
Montaèn ( pozicionen ) tabak - crte` na rasporedot na stranicite na

pe~atarskata forma. Денес се работи со компјутер, а се користат
високо софистицирани специјализирани софтверски пакети !
Уредувањето на страниците се определува со шема на виткање.
Na monta`niot tabak se definiraat :

 Пovr{inite pod pe~at ( goleminata
na slogot na edna strana ),
 Мe|uprostor ( belinite koi go
okruùvaat slogot ),
 Оznaki ( paginacija, signaturi,
norma, kontrolen znak, tehni~ki
agol, linii za se~ewe, linii za
svitkuvawe, oznaka za poramnuvawe
i oznaki za podesuvawe na boite).
3/24/2016 282
Формат во печат
Текст и Текст и
илустрации илустрации Необрежан формат
( во доработка)
Обрежан формат
Линии на свиткување
Текст и Текст и илустрации

Текст и
илустрации илустрации
Монтажен табак со четири лисја или осум

страници, со накрсно свиткување
3/24/2016 283
Припрема за 8-страници на еден табак

(Информации за потребите при печатење и доработка)
3/24/2016 284
Припрема за брошура со16-страници

( Табакот се дипли три пати)
3/24/2016 285
Raster Image Processor (RIP)
Кај современата графичка опрема, за обработка на

слики, денес незаобиколна алатка е Raster Image
Processor (RIP).
Функцијата на процесорот за растер на слика (RIP) е
растрирање на слика, во битмап формат.
За работа со растрирани слики во ваков формат,
развиени се PostScript, Portable Document Format
(РDF), XPS, или други битмап формати со повисока,
или пониска резолуција од излезниот уред.
Со растерска обработка на сликата може векторски
дигитални информации да се префрлаат како
растрирана слика со висока резолуција во PostScript
датотека.
3/24/2016 286
ПЕЧАТ ВО БОЈА
3/24/2016 287
ПЕЧАТ ВО БОЈА - Системи на бои
Системи на бои
ПЕЧАТЕЊЕ - Субтрактивни или
рефлективни бои
•CMYK: цијан, магента,
жолта, црна
ЕКРАН - Aдитивни бои
•RBG: црвена, сина,
зелена
3/24/2016 288
ПЕЧАТ ВО БОЈА - Сепарација на бои
Сепарација на бои со скенер - шема

ПЕЧАТ ВО БОЈА - Сепарација на бои
Глава на скенер за сепарација на бои - шема

Минимум три главни бои ( цијан,

магента, жолта ) + црна
Секоја боја се печати со посебен

печатарски агрегат со адекватна
печатарска форма
3/24/2016 291
Минимум три главни бои ( цијан, магента, жолта )

+ црна
Секоја боја се печати со посебен печатарски агрегат
со адекватна печатарска форма
3/24/2016 292
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ
3/24/2016 293
Izrabotkata na pe~aterski formi, kaj site vidovi

na pe~atewe, pretstavuva faza na grafi~koto
proizvodstvo, ~ij produktи, ovozmoùvaат, vrz
podlogata na koja se pe~ati, so pomo{ na boja i
sooдveden pritisok, da se dobie slikata na
originalot.
3/24/2016 294
Дизајн Филм Печатарска

( негатив ) форма (плоча)
Тек на припрема на печатарски форми (плочи)
3/24/2016 295
Изрежан
напечатен
материјал
Темелен
Боја цилиндер
Гумен
Вода цилиндер
Притисен
цилиндер
Напечатен
материјал
Печатење кај офсет печат

3/24/2016 296
Kaj pe~atarskite formi se razlikuvaat pe~atarski elementi i

slobodni povr{ini.
Состав
Состав на pe~atarski formi вo zavisnost od tehnikata na
pe~atewe :
 pove}e me|usebno spoeni elementi ;
 od eden del.
Облици на печатарски форми
Облици на pe~atarski formi вo zavisnost od tehnikata na
pe~atewe :
 рамни површини
 закривени површини
Материјали
Pe~atarskite formi se izrabotuvaat od metali, plasti~ni
masi, guma, drvo, staklo, kamen i sl.
3/24/2016 297
Начини на изработка:
 Мануелна изработка на печатарски форми со користење

на предлошки за копирање и опрема за изработка на
плочи и други конвенционални класични начини,
 Изработка на печатарски форми со “од компјутер на

филм” (computer to film) технологија.
 Директна изработка на печатарски форми со “од

компјутер на плоча” (computer to plate) технологија.
Историја
o Мануелна и машинска изработка на оловен слог и клишиња
и прекршување на слог, како печатарски форми во
типографија.
o Користење на фотослог и филм во завршна монтажна форма
за изработка на предлошки за копирање со фото постапки.
3/24/2016 298
Изработка на печатарска форма ( плоча ) - процес на пренесување

на слики од филм на плоча.
Од филм
на плоча
Предлошка Печатарска
за копирање форма
Новата технологија за пренесување на сликите на форма (плоча) е

процес – од компјутер на плоча (computer to plate ).
Од компјутер
на плоча
Компјутер Печатарска
форма
Susan de Guzman
Опрема за припрема -
компјутерска и друга
електронска опрема :
– Компјутери,
– Скенери,
– Печатари,
– Апарати за
обработка на филм,
– Апарати за
изработка на
печатарски плочи,
– Дензитометри,
– Друго.
3/24/2016 300
Поделба на печатарски форми - спрема техниката на

печатење :
 visok pe~at ;
 ramen pe~at ;
 dlabok pe~at ;
 propusten - sito pe~at
 други техники на печатење( тампон печат,
и.т.н. ).
3/24/2016 301
3/24/2016 302
- ВИСОК ПЕЧАТ -
3/24/2016 303
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ ЗА ВИСОК ПЕЧАТ
Кaј pe~atarskite formi za visok pe~at, pe~atarskite elementi

se ispaknati, a slobodnite povr{ini se vdlabnati.
Bojata se nanesuva vrz pe~atarskite elementi so ednakva
debelina.
3/24/2016 304
- Историја -
Состав на кlasi~nite pe~atarski formi e

од pove}e delovi na oloven slog i
kli{iwa.
Slogot se izrabotuva ra~no ili ma{inski
( oloven slog ).
Za reprodukcija na ilustracii vo
visokiot pe~at, potrebno e da se
izraboti kli{e.
3/24/2016 305
Сложувањето во слог и посебно прекршувањето
на слог, беше една од најмакотрпните и
најзахтевни работи во печатарството.
3/24/2016 306
Облик на пe~atarski formi za visok pe~at :

 ramni ;
 zakriveni.
Состав на рamni pe~atarski formi :
 pove}e delovi ( pooddelni bukvi, olovni redovi,
kli{iwa, linii, bezli~en materijal i sl. ) ;
 eden del ( fotopolimerni plo~i, ramno staklo ).
Состав на зakriveni pe~atarski formi :
 eden del ( stereotipna plo~a - gumen stereo,
fotopolimerna plo~a ) ;
 pove}e delovi ( pe~atarska forma za fleksografski
pe~at).
3/24/2016 307
Изработка на кli{е :
 hemiski ( so nagrizuvawe na metali),
 so rastvoruvawe ( plasti~ni masi ) ;
 mehani~ki ( so reèwe na metalot ).
Originalni kli{iwa
Сe koristat za ra~na pe~atarska tehnika ( umetni~ki pe~at ).
Se razlikuva drvorez, oloven rez i linorez.
Kli{iwata dobieni so nagrizuvawe, gravirawe ili so
rastvoruvawe, moàt da bidat fototipni i autotipni.
3/24/2016 308
Fototipija
Пe~atarska forma za reprodukcija na liniski original.
Za izrabotka na fototipija potrebno e da se izraboti ednа
kopirna predlo{ka bez upotreba na raster.
Autotipija
Пe~atarska forma za reprodukcija na pove}e tonski originalи.
Za izrabotka na autotipija se koristi rasterska predlo{ka за
kopirање.
Autotipskoto kli{e, se izrabotuva za ednoboen, dvoboen,
troboen, ~etiriboen i dupleks pe~at.
Od vidot na originalot se izrabotuvaat i soodveten broj na
kopirni predlo{кi.
Пrimer - za ~etvorobojna autotipija se izrabotuvaat ~etiri
kopirni predlo{кi, odnosno ~etiri kli{iwa.
3/24/2016 309
Изработка на клише со нагризување

Уpotreba на metali - cink, bakar, magnezium
i aluminium.
Зa nagrizuvawe se koristi azotna kiselina
ili rastvor na ferohlorid.
Пosle snimаweto na originalot, sleduva
kopirawe na metalna plo~a.
Slojot za kopirawe, pri ra~no oslojuvawe, se
sostoi od sol na hrom i edna organska
materija {to dava sloj osetliv na
svetlina.
Kaj predosloenite metalni plo~i, za
izrabotka na kli{iwa postojat negativ i
pozitiv plo~i.
Posle osvetluvaweto, sleduva nagrizuvawe na
plo~ata so posebni апарати.
Na krajot kli{eto se freza, se reì na
opredelena golemina i se stava na podloga.
3/24/2016 310
Изработка на клише со Svetlinskite zraci odbieni od оrigi-

гравирање nalot so pomo{ na foto}elija se
Кli{ografi pretvoraat сo ел. struja so razli~en
Дva osnovni dela intenzitet {to se transformira vo
 opti~ki i mehani~ko pridviùvawe na iglaта,
 механички ( graviren ). {to ja gravira metalnata plo~a (kli-
{eто) i sozdava pomali i pogolemi
vdlabnatini.
Ознаки :
1) метална плоча, (2) оригинал,
(3) постоље за плочата, (4) водечко
вретено, (5) извор на светлина,
(6) бленда, (7) објектив,
(8) фотокелија, (9) фотокелија,
(10) глава за гравирање, (11) игла за
Принципиелна шема на клишограф гравирање.
3/24/2016 311
Kli{iwa od plasti~ni masi ( fotopolimeri )

Вo glavno, se sostojat od acetatna celuloza ili polia-
mid na nekoj monomer i fotoinicijatorи, naneseni na
podloga od ~eli~en ili aluminiumski lim.
So osvetluvawe na fotopolimerot, doa|a do proces na
ploimerizacija na osvetlenite mesta, a neosvetleni-
te delovi pokasno se rastvoruvaat so sme{а na
alkohol i voda, ili samo so voda.
Pri izrabotkata na kli{iwa - pe~atarski formi od
fotopolimerи, potrebno e da se izraboti predlo{ka
za kopirawe, ili montaèn tabak {to se stava na
fotoploimernata plo~a i so osvetluvawe, rastvoru-
vawe i su{ewe, se dobiva kli{e t.e. fotopolimerna
pe~atarska forma.
3/24/2016 312
Izrabotka na duplikati
Умноùvawe na pe~atarski formi
za potrebi кај visoki tiraì
(pe~at za vesnici i revijalen
pe~at).
Видови на дuplikati
 stereotipski plo~i ( со pregovawe,
od pe~atarskata forma se dobiva mat-
rica, a od nea vo ponatamo{nata Принцип на преговање
postapka, se izrabotuva odlivok od (матрицирање)
olovna legura, ili odlivok od plas-
ti~na masa) ; ОЗНАКИ
1) цилиндер, 2) еластична, 3) влош-
 galvanski plo~i ( so pregovawe na ка, 4) лепенка за матрицирање,
5) оригинална печатарска фор-
formata se dobiva plo~a na ~ija po-
ма, 6) темелна плоча
vr{ina so galvansko taloèwe se
nanesuva bakar, nikel ili hrom ).
3/24/2016 313
Osven duplikatite od stereotipski i galvanski plo~i,

se izrabotuvaat i duplikati od guma, plasti~ni
masi i mikrocink plo~i.
Od guma se izrabotuvaat elasti~ni pe~atarski formi
za potrebite na fleksografski (anilinski pe~at).
3/24/2016 314
- ФЛЕКСОГРАФСКИ ПЕЧАТ-
3/24/2016 315
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ ЗА ФЛЕКСОГРАФСКИ ПЕЧАТ
FLEKSOGRAFSKI PEÂT
Вid na visok pe~at so pomo{ na elasti~ni i fleksibilni

pe~atarski formi ( gumeni i plasti~ni plo~i, ili gravirani
gumeni cilindri).
Притисен Темелен Цилиндер

цилиндер цилиндер за нанесување
на боја
Цилиндер
за преземање
на боја
Сад со боја
Princip na dobivawe na otpe~atok

kaj fleksografski pe~at
3/24/2016 316
Fleksografskiot pe~at, ovozmoùva pe~atewe na

razli~ni podlogi, rapavi i fleksibilni, so
koristewe na specijalni boi {to brzo se su{at.
Golema primena ima vo pe~ateweto na ambalaà i
vesnici.
3/24/2016 317
Темелен
цилиндер
Компоненти на единица за
флексо печат
Притисен
 Цилиндер за нанесување на цилиндер
боја
 Темелен цилиндер
• Еластичен блок за печатење
o Плоча
o Цилиндер
Сад со боја и
o Облога Цилиндер
за нанесување
 Притисен цилиндер на боја
 Фиксирање Дobivawe na otpe~atok

3/24/2016 318
Flexo Printing Plate Production:
CtP (Computer-to-Plate)
Best practice results:
- minimum dot size 0,030 – 0,05 mm
- separation of printing plates according to
- areas and Плоча
- small dots or fonts
Laser Engraving of Flexo Cylinders Облога

Base Material
– rubber on fiber-reinforced plastic sleeve
stone polishing of the sleeves Цилиндер
– true running accuracy of 0,02 mm
– circumference tolerance of +/-0,05 mm
CO2 high speed laser
– 1000 Watt
– dot frequency of 7000 Hertz
Direct engraving into the rubber
Screen ruling
– 54 lines / cm
– 80 lines / cm
3/24/2016 319
3/24/2016 320
- РАМЕН ПЕЧАТ -
3/24/2016 321
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ ЗА РАМЕН ПЕЧАТ
Нajrasprostraneta postapka na pe~atewe

Spa|a vo indirektni postapki na pe~atewe.
Bojata od pe~atarskata forma na

Влажење Обојување
podlogata se prenesuva so
pomo{ na gumen cilinder.
Плоча
Se koristat pe~atarski formi Темелен
Гумен
цилиндер
koi se pricvrstuvaat na цилиндер
temelniot cilinder.
Sodrìnata na pe~atarskata Хартија

Притисен
forma ( slika i tekst ) mora da цилиндер
bide strani~no ispraven, t.e.

~itliv.
3/24/2016 322
Структура na pe~tarski formi za ramen

pe~at
Povr{inata na pe~atarskata forma za ramen Микрозрнеста структура на

pe~at e sostavena od pe~atarski elementi i офсетна плоча
slobodni povr{ini {to se razlikuvaat

spрема fizi~ko-hemiskite svojstva.
Pe~atarskite elementi dobro ja prifa}aat
bojata, a ja odbivaat vodata, dodeka
slobodnite povr{ini obratno, t.e. Dobro
ja prifa}aat vodata a ja odbivaat bojata.
Elementite koi ja prifa}aat bojata se
oleofilni ( hidrofobni ), a slobodnite
Микроскопски изглед на офсетна
povr{ini {to ja prifa}aat vodata se плоча со печатарски
oleofobni ( hidrofilni ). елементи и слободни површини
3/24/2016 323
Pe~atarski formi za ramen pe~at, se od eden del, vo vid na

plo~i.
Се izrabotуваат od litografski kamen, cink, aluminium
(monometalni plo~i), ili od pove}e metali
( polimetalni plo~i ), plasti~ni folii i hartieni
folii.
Pe~atarskate formi za ramen pe~at, sodràt pe~atarski
elementi i slobodni povr{ini, {to se vo ista ramnina.
Bojata se nanesuva na pe~atarskite elementi so ednakva
debelina.
Izrabotka :
 direktno ;
 indirektno.
3/24/2016 324
Direktno
Se izrabotuvaat so snimawe na soodvetni aparati ( aparati i kame-
ri so elektrostatska postapka na kopirawe), so osvetluvawe so
pomo{ na laserski zraci, so pi{uvawe i so kucawe, vrz :
 litografski kamen so pi{uvawe i crtawe;
 plasti~ni folii,
 hartieni folii .
Indirektno
• So koristewe na predlo{ki za kopirawe ( na negativot
ili pozitivot)
• So kopirawe na mono ili pоlimeтални офсетни plo~i.
Za indirekten na~in za dobivawe na pe~atarska forma potrebno
e da se izraboti monta`na forma ( tabak).
3/24/2016 325
Литографија
Najstarata postapka na ramen pe~at e
litografija, kaj koja, kako pe~atarska
forma se upotrebuva litografski kamen,
{to pretstavuva ramna kamena plo~a so
debelina od 10 - 15 cm.
Litografskiot kamen e prozen materijal,
sostaven od varovni~ki {krilci, {to vo
podednakva merka ja vpivaat i masnotijata
i vodata.
Pe~atarskite povr{ini se dobivaat so pi{uvawe ili
crtawe so mrsna kreda, litografski tu{, ili so
hemisko mastilo.
Povr{inite dobieni na ovoj na~in ja prifa}aat bojata,
a ostanatite povr{ini ja prifa}aat vodata, t.e. ne se
obojuvaat.
Za sekoj otpe~atok, povr{inata na litografskiot kamen,
mora da se nakvasi so voda i da se prema~ka so boja.
3/24/2016 326
Metalni офсетни plo~i

Metalnite офсетни plo~i, za izrabotka na pe~atarski
formi za ramen pe~at, moàt da bidat monometalni i
polimetalni.
Структурата на офсетните плочи е состав од подлога и
нанесен слој за копирање.
Sloevite za kopirawe, pod dejstvo na svetlinata hemiski
se menuvaat, a dobieniot produkt ima drugi svojstva.
Kaj sloevite za kopirawe, koi se koristat kaj ofsetni
plo~i, moàt da se koristat kako predlo{ki za
kopirawe i pozitivi i negativi, od {to }e zavisi
samata postapkata za kopirawe.
3/24/2016 327
Позитивска копирна постапка
Сvetlinata minuva niz proyir-

nite mesta na pozitivot, i
gi osvetluva povr{inskite
delovi od slojот за kopi-
rwe, koj pri razvivawe se
rastvoruva i sozdava slo-
bodni povr{ini, dodeka
ostanatiot del od kopir-
niot sloj pri razvivaweto Ознаки :
ne se rastvoruva i sozdava 1) предлошка за копирање,
pe~atarski elementi. 2) слој за копирање,
3) плоча
3/24/2016 328
Негативска копирна постапка
Сvetlinata pominuva niz pro-

yirnite mesta na negativot, i
gi osvetluva povr{inite na
kopirniot sloj, {to pri razvi-
vawe ostanuva nerastvorliv,
sozdavaj}i pe~atarski elemen-
ti, dodeka ostanatiot del od
kopirniot sloj pri razviva-
weto se rastvoruva i sozdava
Ознаки
slobodna povr{ina. 1) предлошка за копирање,
2) слој за копирање,
3) плоча
3/24/2016 329
Директна изработка на печатарски

форми со ласер
Дirektna izrabotka na pe~atarski

formi vrz osnova na hartiena
montaà na tabaci, tekst i
ilustracii
Сo pomo{ na laserski zraci se
prenesuvaat, t.e. direktno se Ознаки
ispi{uvaat vrz pe~atarskata 1) ласерски зрак за читање,
forma. 2) хартиена монтажа на табак,
3) пренесување на текстот и
илустрациите,
4) ласерски зрак за испишување,
5) печатарска форма
3/24/2016 330
Изработка на pe~atarskи formи za ramen pe~at на

avtomatski ma{ini za razvivawe, promivawe,
gumirawe i su{ewe.
Posle izrabotkata na pe~atarskite formi se vr{i

probno umnoùvawe, t.e. se izrabotuvaat probni
otpe~atoci, so cel da se utvrdi kvalitetot na
pe~atarskata forma i zaradi izrabotka na
korekturi
Денес проврка на квалитетот на отпечатоците во

завршната верзија
3/24/2016 331
Опрема за припрема - компјутерска и

друга електронска опрема :
– компјутери,
– скенери,
– печатари,
– друго.
3/24/2016 332
- МАЛ ОФСЕТ -
3/24/2016 333
Pe~atarski formi za mal ofset
Pe~tarskte formi za mal ofset se vo oblik na

metalni, hartieni i plasti~ni folii.
Мoàt da bidat izraboteni konvencionalno, so
direktno ispi{uvawe na tekstot i izrabotka na
crte`, so direktno snimawe na originalot so
kameri i aparati so elektrostatska postapka na
kopirawe, so difuzno-transferna postapka (DTR)
i so direkna foto postapka.
3/24/2016 334
Сe koristi kopiren sloj koj e osetliv na svetlo, vrz

baza na fotoploimeri, ili vrz osnava na dijazo
soedinenija.
Сe koristat negativskска i pozitivskа постапка.
Kaj ostanatite postapki za dobivawe na pe~atarski
formi za mal ofset na hartieni ili plasti~ni
folii, foliiite se taka pripremeni, {to so
fizizi~ko, ili hemisko deluvawe vrz nivnite
povr{ini, se dobivaat pe~atarski elementi i
slobodni povr{ini.
3/24/2016 335
Фolii so direktno ispi{uvawe na tekst i crte`
Сe ispi{uvaat ra~no so hemiski mrsni molivii, ili

litografski tu{. Istite se sposobni za
momentalno koristewe za dobivawe na otpe~atok.
Tekstot moè da se dobie i so primena na ma{ina za
pi{uvawe ( veritajper i IBM ) so laserski
pe~atar, ili preku autografska lenta.
Pred upotrebata foliite se prema~kuvaat so fiksir
i na toj na~in dobivaat litografski svojstva, {to
ovozmoùvaat umnoùvawe vo ofseten pe~at.
3/24/2016 336
Фolii со direktno snimawe na originalot
Сe dobiva so direktno snimawe na originalot so kameri i

aparati so elektrostatska postapka na kopirawe .
Se koristi suva postapka PTP so toner vo prav, vodena postapka
LTT so te~en toner i elektrofaks postapka EPC so
cinkoksidna podloga.
Фoliiте se prema~kuvaat so fiksir so cel da se dobijat
litografski svojstva za razmnoùvawe po ofsetna postapka.
Na kamerite i aparatite mo`no e snimawe na site vidovi na
originali od crteì do polutonski sliki.
3/24/2016 337
Фolii od hartija sо користење на дifuzno-transferna

postapka
Нajprvo se osvetluva negativ hartijata, kojа se kontaktira so

hartienata folija a potoa se fiksira.
Mo`na e upotreba na raster za pove}etonska slika, kako i
reprodukcija na celiot ton.
Дirektna foto-postapka
Вo upotreba se folii verilit, rapilit, silvermaster, supermaster

i sl.
Фoliiте se osloeni so sloj {to gi sodrì komponentite na
razviva~ot, taka {to kamerata snima, razviva, fiksira i ja se~e
folijata na odredena dolìna ( se kopira od rolna ).
Mo`na e upotreba na raster za snimawe na pove}etonski sliki.
Pe~atarskite folii za mal ofset se izrabotuvaat so dup~eni
3/24/2016
rabovi ( perforacii ) ili so nedup~eni rabovi za zategnuvawe. 338
- ДЛАБОК ПЕЧАТ -
3/24/2016 339
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ ЗА ДЛАБОК ПЕЧАТ
Кај техниката на dlabok pe~at pe~a-

tarskiте elementi se
vdlabnati, а slobodni
ispакнати povr{ini.
Bojata za dlabok pe~at e pove}e
razredena od ostanatite boi i
se nanesuva na pe~atarskata
forma so potopuvawe, so prska-
we i na drugi na~ini.
Od slobodnite povr{ini, bojata se
otstranuva so pomo{ na rakel, a
vo vdlabnatinite ostanuva sood-
vetno koli~estvo na boja.
3/24/2016 340
Pe~atarskite formi za dlabok pe~at се сostaвenи od

edn del, vo oblik na cilinder, ili plo~a, a se
izrabotuvaат od metalи, ili fotopolimerи.
Tehnikata na dlabok pe~at, ovozmoùva na podlogata
za pe~atewe da se nanesat razli~ni koli~estva na
boja bidej}i pe~atarskite elementi moàt da se
izrabotat so razli~nа dлабочина и {irinа, vo
zavisnost od vidot na dlabokiot pe~at.
3/24/2016 341
Za razlika od visokiot i ramniot pe~at, kade tonovite

se dobivaat so razli~na golemnia i razmestuvawe
na rasterskite to~ki pri ednakva debelina na nane-
seniot sloj od boja, kaj dlabokiot pe~at tonovite se
dobivaat so nanesuvawe na razli~ni povr{ini i
debelini na slojot na boja.
Rаsterite kaj tehnikata na dlaboka pe~at sluàt kako
pomo{no sretstvo i imaat uloga vo pe~atarskite
elementi da sozdadat pregradi {to ovozmoùvaat
bojata da se zadrì vo vdlabnatinite, ovozmoù-
vaat podobra preraspredelba na bojata i pravilen
od na rakelot pri otsтranuvawe na vi{okot na boja.
Рasterot treba da se postavi pod agol od 45 o .
3/24/2016 342
Во однос на изработката на печатарската форма се разликуваат

повеќе видови ан длабок печат.
Пресеци на печатарски форми за различните видови на длабок печат
1 - конвенционална постапка
2 - полуаутотиписка постапка
3 - аутотиписка постапка
4 - електрогравирна постапка
3/24/2016 343
Printing Block Production: Gravu
– electro-mechanical gravure
variation of the penetration depth of the gravure head
frequency about 11.000 dots / sre Printing
Печатење Забрани продукција: Gravu

-електро-механички gravure
варијација на пенетрација длабочината на gravure главата
фреквенција за 11,000 точки / SRE печатење
3/24/2016 344
Типови на печатарски елементи

Разлики
- Различна длабочина на
печатарски елементи
- Константна површина на
- Различна длабочина
- Различна површина на
печатарски елементи (aутотипска)
- Различна површина
- Константна длабочина
- Различна површина и длабочина

на печатарски елементи (полу-
aутотипска)
- Различна површина
- Различна длабочина
3/24/2016 345
Za izrabotka na pe~atarska forma за dlabok

Pe~atarskite elementi кај pe~at, se koristi t.n. bakaren cilinder.
konvencionalеn dlabok pe~at na
pe~atarskata forma imaat ednakvi Pe~atarskiot cilinder se sostoi od jadro od
povr{ini a razli~ni dlabo~ini. ~elik i obvivka од sloj od bakar.
Pe~atarskite elementi кај Posle sekoja upotreba ( pe~atewe ) od
poluautotipski dlabok pe~at na osnovniot cilinder se simnuva tenok
pe~atarskata forma imaat razli~na sloj od bakar, se brusi i polira, a potoa
povr{ina i razлi~na dlabo~ina. elektrolitski se nanesuva me|usloj i nov
Pe~atarskite elementi кај autotiposki sloj na bakar.
dlabok pe~at na pe~atarskata forma Posle izrabotkata na pe~atarskata forma,
imaat ednakva dlabo~ina a povr{inata na cilinderot se hromira,
povr{inite im se razli~ni. so cel da se zgolemi издржливоста
I povr{inata i dlabo~inata na (tiraòt. )
pe~atarskite elementi na elektro-
graviren dlabok pe~at na
pe~atarskata forma e razli~na, t.e.
so zgolemuvawe na povr{inata na
pe~atarskite elementi se zgolemuva
i dlabo~inata.
3/24/2016 346
Postapkata za dobivawe na pe~atarska forma za

dlabok pe~at e razli~na vo zavisnost od vidot na
dlabokiot pe~at i moè da bide :
 Еlektrogravirna postapka (heliokli{ografija)
 Гравирање со ласер
 Директно врз цилиндер
 Индиректно ( врз гумена подлога )
 Кlasi~na indirektna postapka so pomo{ na

pigmentna hartija
3/24/2016 347
Хeliokli{ograf - elektronski
ured за elektromehani~ko
gravirawe na pe~atarski elementi
Svetlinskite zraci odbieni od

оriginalot, so pomo{ na
foto}elija se pretvoraat сo ел.
struja so razli~en intenzitet
{to se transformira vo
mehani~ko pridviùvawe na
iglaта, {to го gravira
бакарниот цилиндер, sozdava
Шема на електронски уред за гравирање pomali i pogolemi
vdlabnatini.
3/24/2016 348
3/24/2016 349
Pigmentnata hartija e osloena so kopiren

sloj vrz osnova na bihromati i sluì
za prenos na slikata od pozitivot na
povr{inata na pe~atarskata forma.
Dobivawe na pe~atarska forma na
poluautotipiski dlabok pe~at ima
karakteristiki na konvencionalen i
autotipski na~in na dobivawe na
pe~atarskata forma, taka {to najprvo
se kopira niz pove}etonski
dijapozitiv, a potoa niz rasterski
dijapozitiv na istiot original.
Pe~atarskata forma za autotipski dlabok
pe~at se dobiva so upotreba na
rasterski dijapozitiv i pretstavuva
obid za zamena na upotrebата на
pigmentna hartija. Добивање на печатарска форма за длабок
печат со помош на пигментна хартија
3/24/2016 350
- СИТО ПЕЧАТ -
3/24/2016 351
ПЕЧАТАРСКИ ФОРМИ ЗА СИТО ПЕЧАТ
Pe~atarskata forma za propusen - sito pe~at, ima oblik na

{ablon, ili mreà.
Pe~atarskata forma vo oblik na

{ablon
Сe dobiva so izreùvawe na podloga
{to moè da bide od karton,
hartija, plastika, metal i sl.
Pe~atarskite elementi na {ablonot
se izreàni delovi na podlogat,
a slobodnite povr{ini se
neizreànite delovi od
podlogata.
3/24/2016 352
Печатарска форма со сито
Mreì~kata se zategnuva na specijalna

ramka izrabotena od drvo, metal i dr.
Мрежа
Слика
Боја (Сито) Гумен нож
(Ракел)
Отпечаток
од слика
Плетења на мрежички-(сита)
Хартија
Материјали за сито (мрежичка)

Печатарска форма со сито, се изработува Рамка со затегната мрежичка - ( сито )
од меѓусебно испреплетени нитки, од кои
е формирана мрежа, или сито, при што
материјалот може да биде од памук, свила,
метал, синтетика, и сл.
3/24/2016 353
Pe~atarski elementi кај sito pe~atot se otvoreni okca, {to ja propu{taat

bojata, a slobodnite povr{ini se zatvoreni okca {to ne ja propu{taat
bojata.
Bojata vo sito pe~at se nanesuva so gumen no` - rakel taka {to taa pominuva
niz pe~atarskite elementi, a ne pominuva niz slobodnite povr{ini.
Гумен нож Мрежа

(Ракел) Боја (Сито)
Хартија
3/24/2016 354
Vo tehnikata na sito pe~atot, nanesenata boja e so ista debelina na site mesta od

podlogata.
Сlojot na boja kaj ovaa tehnika e dosta pogolem, otkolku kaj ostanatite tehniki na
pe~atewe.
Vo tehnikata na sito pe~atot,

nanesenata boja e so ista
debelina na site mesta od
podlogata.
Сlojot na boja kaj ovaa tehnika e
dosta pogolem, otkolku kaj
ostanatite tehniki na
pe~atewe.
Za izrabotka na pe~atarska forma
za sito pe~at, se primenuvaat
manuelni i fotomehani~ki
postapki.
I ednite i drugite, moàt da
bidat direktni i иndirektni.
3/24/2016 355
Дirektnа postapka
Сodrìnata na pe~atarskatа
forma - tekst, slika, crte`,
se izrabotuvaat direktno na
sitoto, koe e osloeno so sloj
за копирање
3/24/2016 356
Иndirektna postapka
Сodrìnata na pe~atarskata
forma se izrabotuva na
specijalen film, a pokasno
slojот за копирање od
filmot se prenesuva na
ситото.
3/24/2016 357
Sitoto, kako
pe~atarska forma
se upotrebuva
pove}e pati.
Пosle pe~ateweto
kopirniot sloj se
otstranuva od
sitoto.
3/24/2016 358
Директна изработка на
печатарска форма за сито
печат со инк-џет уред.
Печатарската форма се
оформува со прскање на
спреј и пополнување на
затворените окца од ситото
( слободните површини ).
3/24/2016 359
3/24/2016 360
Umnoùvawe na original
Тehni~ka postapka зa izrabotka na pogolem, ili pomal
broj identi~ni otpe~atoci, ili kopii, kolku {to e
mo`no posli~ni na originalot.
3/24/2016 361
Принципи на конструкции
кај машини за
умножување :
Притисен
цилиндер
Табаци од
 Печатење на табаци,
 Печатење од ролна,
хартија
Teмелен цилиндер
со Печатарска форма
Притисен
цилиндер
Печатење на табаци Цилиндер за
Teмелен затегнување
цилиндер со
Печатарска
форма Ролна од
хартија
Печатење од
ролна
3/24/2016 362
Umnoùvawe сe izveduva so :
 Пe~atewe,
 Рeprografski postapki,
 Сpecijalni postapki na umnoùvawe,
 НИП техники.
3/24/2016 363
ПЕЧАТЕЊЕ
PEÂTEWE - naj~esto koristena postapka na

umnoùvawe.
Pod dejstvo na pritisok, oboenata slika na originalot
od pe~atarskata forma, se prenesuva na soodvetnata
podloga za pe~atewe.
Se realizira kontinuirano prenesuvawe na bojata od
pe~atarskata forma vrz podlogata za pe~atewe.
Tehniki na pe~atewe :
 Вisok pe~at
 Рamen pe~at
 Дlabok pe~at
 Сito pe~at
3/24/2016 364
Концепции кај машини
за печатење од
табаци :
 Печатење на
табаци,
 Цилиндарски
машини,
 Ротациони
машини
3/24/2016 365
ПЕЧАТЕЊЕ
Концепции на системи од
цилиндри, кај конструкции на
печатарски машини, во
зависност од видот на
постапката за печатење:
• Печатење на табаци, или
печатење од ролна,
• Еднобоен, или повеќебоен
печат,
• Едностран, или двостран
печат,
• Друго.
3/24/2016 366
ВИСОК ПЕЧАТ
3/24/2016 367
Висок печат
Најстар начин на печатење !!!

Бојата се нанесува на испакнатите
површини од печатарските елементи
со лик, кои ја оформуваат сликата
која треба да биде пренесена на
подлогата за печатење ( хартијата ).
Од 15 век до средината на 1940-
тите, металните печатарски
елементи ( оловен слог и клишеа ),
беа начинот на пренесување на
слика на подлогата за печатење.
Фотослогот и компјутеризацијата,
кое се развива од 1960 г., скоро во
потполност ја потисна употребата на
оловниот слог.
3/24/2016 368
Класична техника на висок

печат, денес може да се
сретне за печатење на
весници, етикети и книги, но
сепак, процесот изумира.
Техника со карактеристики
на висок печат, меѓутоа со
флексибилни печатарски
форми е методот на
флексографски печат, кој
денес е во експанзија.
3/24/2016 369
Бојата се нанесува на
печатарската форма во тенок слој
и за таква намена развивани се
системи со повеќе цилиндри за т.н.
разрибување на бојата
Боите кои се користат кај
техниката на висок печат се
релативно вискозни, слично како и
литографските (офсет) бои.
3/24/2016 370
Карактеристики и особености кај visok peчat

Otpe~atocite dobieni so tehnikata na visok pe~at se poznavaat
po toa {to na zadniot del od otpe~atokot se gledaat tragi na
pritisok, a ako otpe~atokot se nabquduva so specijalna lupa
}e se zabeleì deka bojata e istisnata na rabovite od
bukvite, liniite i rasterskite to~ki.
Bojata se nanesuva so cilinder, ili sistem od cilindri na
pe~atarskite elementi vo ednakva debelina.
Bojata od pe~atarskata forma na podlogata za pe~atewe moè da
se prenese :
 direktno (tipo i fleksografski pe~at )
 indirektно ( индиректен висок печат )
3/24/2016 371
Плоча врз плоча хартија
Темелна
плоча со
Притисна Печатарска
плоча форма
Принципи за добивање на
отпечаток кај висок печат
Дobivawe na otpe~atoci кај visok Цилиндер врз плоча

Темелна
хартија
pe~at, se realiziraat so плоча со

pritisok na : форма
 plo~a vrz plo~a ; Притисен
 cilinder vrz plo~a ; цилиндер
 cilindr vrz cilinder.

Цилиндер врз цилиндер
Темелен
цилиндер со
форма
Притисен
хартија цилиндер
3/24/2016 372
Kaj site navedeni principi, se podrazbira

sistem sostaven od :
 temelna plo~a, ili temelen cilinder,
 pe~atarska forma ( ramna ili
cilindri~na )
 pritisna plo~a, ili pritisen
cilinder.
Pe~atarskиtе formи za visok pe~at, moè da

se sostoјат od ra~en slog, ma{inski slog
(linotip i monotip), stereotipska plo~a
(olovo ili plastika), kli{iwa od cink,
ili fotoploimerni kli{iwa (fototipija
i autotipija), ili formi od guma.
3/24/2016 373
Типо печат - Историја
• The oldest method of
printing, as we learned
before, dates to about
1450.
• Gutenberg is credited with
inventing moveable type.
pe~atarska forma
Dobivawe na
otpe~atoci кај
tipo pe~atot : nanesuvawe na boja
 priprema na
pe~atarska forma,
 priprema na postavuvawe na hartija
ma{inata,
 pe~atewe.
pe~atewe
otpe~atok
3/24/2016 375
MA[INI ZA TIPOPEÂT
Podelba vrz osnova na principite za dobivawe na otpe~atok.
 zaklopni,
 cilindarski,
 rotacioni ma{ini ( pe~atewe od tabaci i od rolna ).
ZAKLOPNI MA[INI
-Принципи на функционирање
-
LIBERTI GORDON
- Пrincip na pritisok plo~a so
plo~a.
Spрема na~inot na dvièwe se

razlikuvaat ~etiri sistemi.
BOSTON GALI
3/24/2016 376
ZAKLOPNI MA[INI - Карактеристики

Istovremeno se pe~ati celata povr{ina na formata - ograni~uvawe za
golemi formati.
Kapacitet :
 1500 otpe~atoci/~as - ra~noto vnesuvawe na hartijata ;
 5500 otpe~atoci/~as - avtomatskoto vnesuvawe
Osnovnite elementi :
 pogonski mehanizam,
 postoqe so temelna plo~a,
 pritisna plo~a,
 ured za obojuvawe,
 ured za vnesuvawe na hartija,
 ured za iznesuvawe na hartijata.
3/24/2016 377
CILINDARSKI MA[INИ
Пrincip na cilinder so plo~a
[irinata na vtisnatata povr{ina

iznesuva od 7 do 20 mm ( linija na
pe~atot ).
Spored konstrукцијата, tri tipa na

ma{ini:
 ma{ini so zapiren cilinder,
 ednozavrtuva~ki ma{ini ;
 dvozavrtuva~ki ma{ini.
Osnovni elementi :
 pogonski mehanizam,
 temelna plo~a,
 pritisen cilinder,
 ured za obojuvawe,
 ured za vnesuvawe na hartija,
 ured za iznesuvawe na hartijata.
3/24/2016 378
ROTACIONI MA[INI
Princip - cilinder so cilinder.
Dva tipa na rotacioni ma{ini :

 rotacioni ma{ini za pe~atewe na hartija vo tabaci ;
 rotacioni ma{ini za pe~atewe na hartija vo rolna .
Se proizveduvaat kako dvobojni i toa so dva temelni i so eden
pritisen cilinder.
Rotacionite ma{ini od rolna - se koristat za pe~atewe na
vesnici i voglavno se gradeni vo dve nivoa - dvospratni.
Na ovie ma{ini, se raboti dvostran pe~at, svitkuvawe, se~ewe,
kompletirawe i iznesuvawe na gotov grafi~ki proizvod.
Ma{inite za visok pe~at moжat da bidat ednobojni, dvobojni,
pove}ebojni i ma{ini za dvostran pe~at.
3/24/2016 379
SPECIJALNI POSTAPKI VO VISOKIOT PEЧAT
• LAKIRAWE - se raboti zaradi podobruvawe na kvalitetot na povr{.

( razglednici, korici od knigi, katalozi i sl. ).
• [TANCUVAWE - kaj izrabotka na etiketi, prospekti, sloìvi kutii.
• BIGOVAWE - zaradi polesno definirawe na mestoto na svitkuvawe, bez
pukawe na materijalot ( korici, kutii i sl.).
• PERFORIRAWE - zaradi polesno razdeluv. na materijalot ( po{tenski
marki, blokovi, vleznici i sl. )
• NUMERIRAWE - ozna~uvawe na pe~at. proizvodi so broevi ( hartii od
vrednost, smetki, blokovi, vozni karti i sl. )
• REQEFNO VTISNUVAWE - ukrasuvawe na povr{. so reqefna
deformacija na materijalot na koj se vtisnuva.
• VTISNUVAWE NA FOLII - zaradi ukrasuvawe so folii vo boja, ili so
metalni folii na razli~ni grafi~ki proizvodi ( etiketi, luksuzna
ambalaà, ~estitki i dr.
3/24/2016 380
Флексографски печат
FLEKSOGRAFSKI PEÂT
Вid na visok pe~at so pomo{ na

elasti~ni i fleksibilni pe~atarski
formi ( gumeni i plasti~ni plo~i,
ili gravirani gumeni cilindri).
Притисен Темелен Цилиндер

цилиндер цилиндер за нанесување
на боја
Цилиндер
за
преземање
на боја
Сад со боја
Princip na dobivawe na otpe~atok

3/24/2016 381
Prednostи
• Racionalen i ekonomi~en na~in na pe~atење.
• Мo`nost za pe~at vo pove}e boi i na neramni povr{ини so
brzo su{ewe na specijalno razredeni fleksografski boi.
• Izrabотка na pe~atarskite formi i promena na cilinderot za
formaта e mnogu ednostavna.
• Пodoben za pe~atewe na site fleksibilni materijali od
hartija, so razl. debelina, polukartoni, plasti~ni folii od
site vidovi, kako i metlani folii.
Primena
• Пe~atење na амбалажа за прехрамбена индустрија
• Пe~atење na друга ambalaà, ukrasna hartija i hartija za
zavitkuvawe, vre}i~ki, kako i za pe~atewe na podlogi koi ne
vpivaat boja (pergament, celofan, plastika i metal ).
3/24/2016 382
MA[INI
Кoristење на pove}e vidovi na rotacioni ma{ini za fleksografski
pe~at - monocilindri~ni, pove}ecilindri~ni, i.t.n.,
Ma{ini - Состав
 drà~ na rolnata za hartija ;
 pe~atarski agregati ;
 kanal za su{ewe na bojata ;
 rolna od otpe~atenata hartija.
Ma{ini - Karakteristiki i osobenosti
 Пe~atење od rolna i motaње на otpe~atenata podloga pak na
rolna,
 Пe~atење od rolna pa otpe~atenata podloga se se~e vo tabaci,
 Пe~atење od rolna pa od otpe~atenata podloga so vgraduvawe na
sooдвetna oprema se dobiva gotov proizvod ( sretstva za
pakuvawe )
3/24/2016 383
Заеднички притисен цилиндер
Заеднички притисен цилиндер

е често користен начин на
конструкција на печатарски
машини за флексо печат.
Конструкциите се составени од
еден цилиндер со голем
дијаметар, кој воедно е
притисен цилиндер.Околу
притисниот цилиндер,
разместени се повеќе
печатарски единици ( во
зависност од бројот на бои ),
составени од цилиндри за
обојување, анилокс цилиндри
и темелни цилиндри, како
носачи на печатарските
форми (плочи).
3/24/2016 384
Флексо печат во линија
Конфигурација на печатарските единици за

флексо печат во линија, се за поставување
на печатарските единици или хоризонтално,
или вертикално.
За разлика од принципот кај заеднички
притисен цилиндер, секоја печатарска
единица има свој притисен цилиндер, а
хартијата ( подлогата за печатење ) минува
помеѓу темелните цилиндри на кои се
поставени печатарските форми ( плочи ) и
притисните цилиндри.
Кај флексографскиот печат во линија,
потребно е сушење на бојата после секоја
печатарска единица, за што се користат
сушари
Кај печатењето од табаци, се користат
заеднички притисни цилиндри за две
печатарски единици ( пример MAN Roland
200 )
3/24/2016 385
Уреди за обојување кај висок и кај флесографски

печат
3/24/2016 386
РОТАЦИОНА МАШИНА ЗА ФЛЕКСОГРАФСКИ

ПЕЧАТ
1. Чиста ролна , 2. Бојаник, 3. Темелен цилиндер, 4. Притисен цилиндер, 5. Еднакви печатарски
единици за печатење на поодделни бои, 6.Напечатена ролна
3/24/2016 387
Различни концепции на
машини за флексографски
печат
3/24/2016 388
Машини за
флексографски
печат
3/24/2016 389
3/24/2016
Машини за флексографски печат 390
Индиректен висок печат
Пostapka na visok pe~at kade od

испакната pe~atarska forma se
vtisnuva prvo na gumen cilinder,
a od nego na podlogata za
pe~atewe.
Pe~atarskata forma e ~itliva.

Pe~atarskta forma se izrabotuva od
mesing, bakar ili cink, a vo
ponovo vreme se koristat plo~i
od fotopolimeri.
Ma{inite kaj indirektniot visok
pe~at se izgradeni na rotacionen
princip.
Posebna primena za pe~atewe na
beskone~ni formulari.
3/24/2016 391
3/24/2016 392
РАМЕН ПЕЧАТ
http://www.spare-
print.ru/index.php?section_ID=26&page_ID=67
3/24/2016 393
Pe~atewe kaj ramna povr{ina -
ovozmoèno zaradi me|usebnata
odbivnost pome|u vodata i masnotiite.
Tehniki na ramen peчat
Пostapki koi se baziraat na ovoj princip
pripa|aat na ramen pe~at :
 Лitografija,
 Оfset pe~at,
 Сув офсет
 Сvetlински pe~at.
Bojata se nanesuva vrz pe~atarskiте
elementi so ednakva debelina, so
cilinder, ili so sistem od cilindri.
Bojata na podlogata za pe~atewe, se
prenesuva :
 direktno - litografija i
svetlински pe~at ,
 indirektno - ofset pe~at .
3/24/2016 394
Принципи
Osnovnite principi za dobivawe na
otpe~atoci kaj ramеn pe~at :
 pritisok na cilinder vrz plo~a,
 pritisok na cilinder vrz cilinder,
kaj pe~at. na tabaci i pe~atewe od
rolna.
Реализација со состав од :
 temelna plo~a, ili temelen
cilinder,
 pe~atarska forma,
 pritisen cilinder.
3/24/2016 395
ЛИТОГРАФИЈА
Litografski pe~at - postapka so Prvite litografski pe~atarski presi bile
direktno pe~atewe, a slikata na napraveni so lost, potoa yvezdasti presi i
litografskiot kamen, strani~no e presi so cilindri.
neispravna, t.e. ne~itliva. Процес на пe~atewe :
Нastara postapka na ramen pe~at.  vlaèwe na kamenot so voda,
Пe~atarska forma - litografski kamen.  nanesuvawe na boja,
Денес, лitogrафска postapka - samo za  postavuvawe na hartija, filc i karton,
umetnички pe~at.  pe~atewe so pomo{ na pritisok
3/24/2016 396
ОФСЕТ ПЕЧАТ
Нajrasprostraneta postapka na pe~atewe
Spa|a vo indirektni postapki na pe~atewe.
Bojata od pe~atarskata forma na

Влажењ
podlogata se prenesuva Обојување е
индиректно so pomo{ na gumen

cilinder. Плоча
Гумен Темелен
цилиндер
Se koristat pe~atarski formi koi se цилиндер
pricvrstuvaat na temelniot
cilinder.
Хартиј
а Притисен
Sodrìnata na pe~atarskata forma цилиндер
( slika i tekst ) mora da bide

strani~no ispraven, t.e. ~itliv.
3/24/2016 397
ОФСЕТ ПЕЧАТ
MA[INI - Поделба по однос на повеќе критериуми.

Спрема употреба
 ma{ini za probni otpe~atoci,
 ofset ma{ini za pe~atewe na hartija vo tabaci,
 rotacioni ofsetni ma{ini za pe~atewe на hartija vo rolni,
 ofset ma{ини so mal format (mal ofset).
Пo odnos na brojot na boi
 ednobojni,
 дво и pove}ebojni,
Пo odnos na stranite na pe~atewe
 ednostrано pe~atење,
 dvostrano pe~atewe.
3/24/2016 398
ОФСЕТНИ МАШИНИ ЗА ПРОБНИ ОТПЕЧАТОЦИ
Офсетни машини за пробни отпечатоци

( oфсетни преси ) - Служат за изработка
на пробни отпечатоци, т.е пред
поставување на печатарскта форма на
машината за печатење, заради
утврдување на нејзиниот квалитет, се
печати од печатарската форма.
Порано, ваков пристап беше единствена
можност за проверка на печатарските
форми.
Се проверува сликата, тонските вредности,
боите, и.т.н.
Најчесто се работи за едноставни еднобојни
офсет машини, но сe разликуваат :
 Рамни преси ( цилиндер на плоча ),
кои се и најповеќе во употреба
 Цилиндрични преси ( цилиндер со
цилиндер ),
 Офсетни преси со четири и повеќе
печатарски единици.
3/24/2016 399
ПОВЕЌЕБОЈНИ ОФСЕТ МАШИНИ ЗА ПЕЧАТЕЊЕ ОД
ТАБАЦИ
Карактеристики и особености
Se pe~atat dve ili pove}e boi ednostrano ili dvostrano.
За сekoja boja ima sistem od cilindri i uredi za vlaèwe i
obojuvawe, dodeka aparatite za dovoz i odvoz na hartija se
zaedni~ki.
Upotreba na elektronski uredi (Computer print control), za
kontrola so dale~insko upravuvawe, kontrola na kvalitetot
i ~itawe na ofsetnite plo~i.
Osnовни prednosti
Пodobruvawe na kvalitetot na pe~atot, skrateno vreme na
priprema i zgolemuvawe na produktivnosta na rabotata.
3/24/2016 400
ОФСЕТНИ МАШИНИ ЗА ПЕЧАТЕЊЕ ОД ТАБАЦИ
Specifications for BaumPrint 18

BaumPrint 18 Printing stock:
multi-color press Minimum sheet size..............................
140x89mm
Min w/small-format add-on....... .......
100x100mm
Maximum sheet size....................460x340mm
Maximum print format............... ....453x330mm
Thickness......................................0.04-0.3mm
Gripper margin..................................7mm
Print output:
Maximum............................. 10,000 sheets per
hour
Plates:
Length x
width................................505x340mm
Substrate.......................................
Metal/polyester
Thickness......................................0.1-0.2mm
Pile heights, including pile carriage:
Feeder...........................................................
....490mm
Delivery..........................................................
.. 540mm
Sample configuration dimensions for
BaumPrint 18:
Number of printing units...............................2
Length x width x height..... 150x127x153cm
Shipping
dimensions:...155cmLx114.3cmWx173cmH
Shipping weight:...........................................
1073kg Electrics:............ 220/1/60, 13.2 amps
operating, 3 kw
3/24/2016 401
BaumPrint 18
multi-color press
1 The feed table ensures rapid loading of
very different formats.
2 The central format setting for feeder and
delivery produces short setup times.
3 The electronic sheet travel monitoring
system delivers optimum reliability in
production.
4 Bearer-to-bearer pressure and helical
gearing ensure a long service life and
consistent quality.
5 Simple register setting on the fly cuts
makeready times.
6 The efficient inking/dampening system
ensures high print quality in the
production
run.
7 AutoPlate with integrated register
system
delivers rapid plate changes.
8 The laser-slit knife-type ink fountain
allows
ink zones to be set without side effects.
9 The automatic blanket washup device
cuts
makeready times.
10. Numbering, imprinting and longitudinal
BaumPrint 18 perforation in a single pass extends the
range of applications.
multi-color 11. The compact delivery with sensor-
controlled
press pile lowering and delivery fans ensures
paper
3/24/2016 is deposited reliably. 402
Technical Data
Quickmaster DI 46-4 Pro Formats

Max. sheet size 460 x 340 mm (18.11 x 13.39 in)
(Heidelberg ) Min. sheet size 140 x 89 mm (5.51 x 3.50 in)
Max. print format 450 x 330 mm (17.72 x 12.99 in)
Gripper margin 10 mm (0.39 in)
Stock thickness 0.05 to 0.45 mm (0.002 - 0.016 in)
Register accuracy 0.02 mm (0.00079 in)
Direct Imaging
Imaging resolutions 1,270 dpi / 200 lpi
(alternative: 2,540 dpi)
Imaging time < 4 min. at 1,270 dpi
Laser diodes per printing unit 16
Printing plates
Printing plate for thermal imaging on supply reel, polyester base material
No. masters per reel ≥ 36 Ex. *
Blanket cylinders
Length x width 555 x 337 mm (21.85 x 13.27 in)
Blanket thickness 1.95 mm (0.077 in)
Blanket cylinder undercut 2.3 mm (0.091 in)
Inking unit
No. rollers 12 (incl. fountain roller)
Form rollers 3
Diameter of the form rollers 54.7 - 45 - 50 mm
(2.15 - 1.77 - 1.97 in)
Pile heights
Feeder 900 mm (35.43 in)
Delivery 450 mm (17.72 in)
Connection power
Power consumption (at 50/60 Hz) Approx. 14.8 kW
Dryer opt. (50/60 Hz) Approx. 1.2 kW
About the press
Dimensions (length x width x 318 x 276 x 190 cm
height) (125.20 x 108.66 x 74.80 in)
Weight 4,850 kg
3/24/2016 Emission values < 80 dB (A) 403
ПЕЧАТАРСКА ЕДИНИЦА
ОФСЕТНИ МАШИНИ ЗА
Temelen cilinder
ПЕЧАТЕЊЕ ОД ТАБАЦИ
sluì za postavuvawe na pe~atarskata forma, i
ima ured za prifa}awe ( drèwe ) na
pe~atarskata forma
Gumen cilinder
Обојување
~eli~en cilinder so obvivka od gumeno platno,
Темелен Влажење i sluì za prenesuvawe na bojata od
цилиндер
pe~atarskata forma vrz podlogata na koja se
Гумен pe~ati.
цилиндер
Pritisen cilinder
sluì da ovozmoì prenesuvawe na bojata so
pritisok, od gumeniot cilinder vrz podlogata i
Притисен da ja pridviùva podlogata vo tekot na
цилиндер
pe~ateweto.
Ured za vlaèwe
se nao|a do temelniot cilinder i sluì za
nanesuvawe na rastvorot za vlaèwe vrz
pe~atarskata forma. Sostaven e od pove}e
metalni cilindri koi se obloèni so tkaenina.
Ured za obojuvawe
se nao|a do temelniot cilinder posle uredot za
vlaèwe, a sluì za nanesuvawe na boja vrz
pe~atarskata forma. Sostaven e pogolem broj
3/24/2016 na metalni i gumeni cilindri. 404
ОФСЕТ ПЕЧАТАРСКИ АГРЕГАТ
Р ПЕЧАТАРСКА ЕДИНИЦА
1 Ured za dotur na hartija

Аvtomatsko snabduvawe na ma{inata so hartija.
Se razlikuvaat vo zavisnost od toa dali se
pe~ati od tabak ili od rolna
2 Ured za odvoz na hartijata
Иznesuvawe na otpe~atenite tabaci.
Pogonski mehanizam
Сodrì el. motor, varijator i kompresor
Р Р Р Р Р
3/24/2016 405
Офсетни машини за различни формати,

еднобојни/повеќебојни, од различни
производители, и.т.н.
3/24/2016 406
ОФСЕТ ПЕЧАТ СО ПЕЧАТЕЊЕ НА ТАБАЦИ
Повеќе активности пред почеток со процес на

печатење.
 Priprema na pe~atарска forma za pe~atewe,
 Пregled i obrabotka na ofsetnata plo~a.
Priprema na pe~atarska офсет ma{ina :
 podesuvawe na cilindrite ,
 postavuvawe na plo~ite na temelniot cilinder,
 postavuvawe na podloga pod gumenata obvivka,
 podesuvawe na uredot za vlaèwe,
 podesuvawe na uredot za obojuvawe,
 podesuvawe na uredot za vnesuvawe na hartija,
 podesuvawe na uredot za iznesuvawe na hartijata.
Vo tekot na pe~ateweto, se vodi smetka za :
 kvalitetot,
 uedna~enosta na otpe~atocite,
 brzinata na pe~ateweto.
3/24/2016 407
ОФСЕТНИ МАШИНИ ЗА ПЕЧАТЕЊЕ ОД РОЛНА
РОТАЦИОНИ ОФСЕТ МАШИНИ
Сe pe~ati na podloga {to se odmotuva od rolna.

Naj~esto vo upotreba se ~etiribojni i {estbojni
ofsetni ma{ini, kaj koi ednovremeno e
ovozmoèno pe~atewe od dvete strani.
Materijalot se pe~ati vo tabaci ili vo rolni, koi
{to sluàt za pe~atewe na vesnici, revijalen
pe~at, ~asopisi i spisanija, obrasci i razni
akcidenti~ni proizvodi.
3/24/2016 408
3/24/2016 409
3/24/2016 410
ОФСЕТНИ МАШИНИ ЗА МАЛ ФОРМАТ
Pokraj ofsetnite ma{ini za golem i

sreden format, se proizveduvaat i
ofsetni ma{ini so mal format
( naj~esto A4 i A3 format ).
Ofsetnite ma{ini za mal format
voglavno sluàt za brzo umnoùvawe
i pokraj klasi~ni metalni pe~atarski
formi, kaj istite se upotrebuvaat i
pe~atarski formi izraboteni od
hartija i plastika, {to e mnogu
ekonomi~no za pomali tiraì.
ADAST 315
Кај nekoi ofsetni ma{ini za mal format  Format DIN A3+ (36x50)
postojat dopolnitelni uredi za  Einzelbogenanleger
pe~atewe so druga boja, peforirawe,  Kompressor Becker

 Feuchtwerk Varn Kompac
bigovawe i numerirawe.  neue SPS-Steuerung
3/24/2016 411
СУВ ОФСЕТ ( Waterless Offset )
Техника на печатење, каде се задржува

принципот на рамен печат, т.е. користење
на рамна печатарска форма карактерис-
тична за офсет печат, меѓутоа, при
постапката на печатење - нема влажење.
Процесот се базира на користење на
силиконски слој на офсет плочата
( печатарската форма ). При процесот на
развивање на печатарската офсет плоча,
силиконот се отстранува од површините
каде е сликата ( печатарските елементи ),
а не се отстранува од слободните
површини. Деловите каде нема силикон,
ќе бидат малку по вдлабнати од деловите
со силикон, и во нив ќе се задржува
бојата, а на деловите со силикон нема да
се задржува.
3/24/2016 412
СУВ ОФСЕТ ( Waterless Offset )
Вискозноста на бојата е важен фактор, па

за одржување на константна
температура цилиндрите од уредот за
обојување се греат/ладат, со што се
одржува температурата на бојата.
Сувиот офсет има некои предности во
однос на конвенционалната офсет
постапка, со обзир дека боите се
поразлични и напечатената сликата е
поостра.
Цената е нешто повисока.
3/24/2016 413
СВЕТЛИНСКИ ПЕЧАТ
Pe~atarska forma od staklo, so debelina od cca 1 cm, osloena so sloj
od èlatin i senzibilizirana so kalium bihromat.
Posle osvetluvaweto i razvivaweto na staklenata plo~a, ostanuva
reqef so razli~na visina.
Mestata na pe~atarskata forma {to bile poslabo osvetleni
prevzemaat pove}e boja, a mestata koi se pove}e osvetleni
prevzemaat pomalku boja, pa za razli~ni tonovi se dobivaat
razli~ni dlabo~ini na pe~atarskata forma {to voedno ovozmoùva
izrabotka na pravi pove}etonski reprodukcii.
Вoglavno se koristi za reprodukcija na kvalitetni pove}ebojni
umetni~ki dela.
Pe~atarskata forma е со èlatin, па бrzo se tro{i vo tekot na
pe~ateweto. Сo ovaa tehnika, od edna pe~atarska forma se
dobivaat samo 800  1000 otpe~atoci.
Pe~atarskite ma{ini za svetlosen pe~at po konstrukcija i izgled se
sli~ni na ma{inite za litografski pe~at.
3/24/2016 414
ДЛАБОК ПЕЧАТ
3/24/2016 415
Сe smeta како najkvalitetna

tehnika na pe~atewe za
umnoùvawe na ednobjni i
pove}ebojni originali.
Пe~atarskite elementi so koi se
dobiva otpe~atokot se
vdlabnati.
Otpe~atocite dobieni so
tehnikata na дlabok pe~at se
poznavaat po toa {to bukvite
i liniite na crteòt se
rastrirani i zatoa rabovite
im se neramni.
3/24/2016 416
Kaj dlabokiot pe~at bojata se nanesuva na

na~in {to temelniot cilinder so
pe~atarska forma, delimi~no е
потопен во sad so specijalna boja (
mnogu razredena boja so isparlivi
rasvoruva~i ).
Od slobodnite ispaknati povr{ini, bojata
se otstranuva so pomo{ na specijalen
ured, ~eli~en no` - rakel.
Bojata na podlogata za pe~atewe se
prenesuva direktno od vdlabnatinite.
Kaj dlabokiot pe~at za razli~ni tonski
vreдnosti na originalot se nanesuvaat
razli~ni koli~ini na boja.
3/24/2016 417
Osnovnitе principи za
dobivawe na otpe~atoci vo
dlabokiot pe~at se,
realiziraat so pritisok na : Печате
 cilinder vrz plo~a, Притисен
цилиндер
ње на
табаци
 cilindеr vrz cilinder Табаци од

хартија
Печатењ
• cilinder врз cilinder kaj е од
ролна
pe~atewe od tabaци Притисен
• cilinder врз cilinder kaj Teмелен цилиндер со цилиндер

Печатарска форма
Цилиндер за
pe~atewe od rolna. затегнување
Pe~atarskata forma za dlabok pe~at, Teмелен цилиндер

со Печатарска форма
naj~esto e vo oblik na cilinder, a Ролна од
pe~atarskite elementi se dobivaat хартија
so nagrizuvaawe ili gravirawe na

povr{inata na cilinderot.
3/24/2016 418
БАКРО ПЕЧАТ
Kaj bakro pe~atot, pe~atarskata forma e izrabotena

od ~eli~en cilinder na ~ija {to povr{ina e
nanesen sloj od bakar so elektrohemiska postapka,
koj posle sootvetnata postapka na obrabotka sluì
kako pe~atarska forma.
Ma{inite za bakro pe~at se delat na ma{ini za pe~at
od tabak i od rolna ( rotacii)
Za pe~atewe na golem tira`, se koristat rotacioni
ma{ini za dlabok pe~at od rolna {to moàt da
sodràt dve do deset pe~atarski edinici
(agregati).
3/24/2016 419
Оsnovni елементи и целини

кај ma{ini за бакро печат:
 nosa~ na rolnata na hartija,
 печатарски агрегат,
 ured za su{ewe na bojata,
 ured za svitkuvawe i se~ewe,
 ured za odvoz na hartijata (vo
tabaci ili povtorno [ematski izgled na principot na
namotuvawe vo rolna ). pe~atewe na tabaci vo bakro pe~at
1- Vloùva~, 2- Табаци, , 3 - Tunel za su{ewe,
Ma{inite se konstruirani 4 - Ured za boja, 5 - Apaрат za odvoz, 6 - êli~en
no`, 7,8 - Temelen cilindar со печатарска
vo edno ili vo dve nivoa. форма, 9 -Pritisen cilindar,
3/24/2016 420
[ematski izgled na taba~na ma{ina za dlabok pe~at
1- Vloùva~, 2- Komandna tabla, 3 -Pritisen cilindar, 4 -

Temelen cilindar, 5 - êli~en no`, 6 - Ured za boja, 7 - Tunel za
su{ewe, 8 - Apaрат za odvoz.
3/24/2016 421
[ematski izgled na rotacionа ma{ina za dlabok pe~at vo dve nivoa
1 - 8. Pe~atarski edinici, 9 - Sad so boja, 10 - Temelen cilindar, 11 - Ured

za su{ewe, 12 - Rolna na hartija (dolno nivo), 13 - Ured za vitkawe i se~ewe,
14 - Ured za vodewe, zategnuvawe na hartijata, 15 - Gumen cilinder,
16 - êli~en cilinder.
3/24/2016 422
ЧЕЛИЧЕН ПЕЧАТ
Bojata obi~no se nanesuva na gravirana ~eli~na plo~a.

Se pe~ati so pomo{ na ra~ni presi i cilindарски
ma{ini za ~eli~en pe~at.
Za ovoj vid na pe~at se upotrebuvaat specijalni vidovi
na boja, taka {to otpe~atocite se efektni, i sluàt
za izrabotka na memorandumi, plikovi, posetnici i
sl.
3/24/2016 423
3/24/2016 424
ПРОПУСЕН ( СИТО )
ПЕЧАТ
3/24/2016 425
ПРОПУСЕН ( СИТО ) ПЕЧАТ
Na podlogata za pe~atewe
bojata se nanesuva
direktno niz otvorite
( okcata ) na sitoto.
Пe~ateweto se vr{i so
gumen no` - rakel.
3/24/2016 426
Postapkata na umnoùvawe so sito pe~at e specifi~na a pe~ateweto
se vr{i prakti~no na site materijali, kako na ramni taka i na
zakriveni povr{ini.
3/24/2016 427
MA[INI I UREDI ZA SITO PEЧAT

 ra~ni uredi,
 pouavtomatski ma{ini,
 avtomatski ma{ini,
 linii za sito pe~at.
Pokraj ovie postojat i specijalni ma{ini {to se koristat za sootvetni
oblasti na primena ( pe~atewe na maici, {i{iwa, tubi, pe~atewe
pri izrabotka na elektronski kola i ~ipovi, i sl. ).
Kaj poluavtomatskite ma{ini za sito pe~at, vlezot i izlezot na
materijalot za pe~atewe se izveduva ra~no, dodeka pe~ateweto se
vr{i avtomatski.
Kaj avtomatskite ma{ini i linii avtomatski se vr{i dovoz, pe~atewe
i odvoz na materijalot na koj se pe~ati.
3/24/2016 428
Рачни машини za sitope~at

3/24/2016 429
Poluavtomatskи и автоматски ma{inи za sitope~at

3/24/2016 430
СПЕЦИЈАЛНИ ПОСТАПКИ
НА УМНОЖУВАЊЕ
3/24/2016 431
СПЕЦИЈАЛНИ ПОСТАПКИ НА УМНОЖУВАЊЕ
Покрај конвенционалните и репрографските постапки

на умножување, постојат и цела низа на нови
постапки на умножување, како и комбинација на
различни начини на умножување.
За некои од овие постапки дури не е потребна
изработка на печатарска форма, како посредник за
пренесување на печатарската боја на основата за
печатење.
3/24/2016 432
Печатење со пигментно мастило ( Ink-Jet постапка )
Кај умножување со пигментно мастило (или Ink

Jet постапка) со специјални бризгалки се прска
боја врз подлогата за печатење. При тоа не се
користи печатарска форма.
Многу се применува за адресирање на списанија
и весници, како и за нумерирање на разни
формулари заради можноста за програмирање
на испишувањето, големата брзина, можноста
за печатење на рапави површини и сл.
3/24/2016 433
Холографија
Холографија - претставува фотомеханичка постапка каде

со употреба на монохроматска кохерентна светлина е можно
тродимензионално прикажување на некој предмет (објект).
За осветлување на објектот се користи
ласерски зрак, кој е подесен така да
еден дел од светлинските зраци паѓа
директно на фотографскиот материјал
за снимање (референтен зрак), а
другиот дел после рефлексијата од
објектот паѓа на фотографскиот
материјал.
Двата зраци, референтниот и зракот од
објектот, со помош на интерференција
се зајакнуваат или слабеат, што на
фотографскиот материјал остава
определени ефекти.
После развивањето и фиксирањето се
добива холограм на соответната фото-
емулзија.
3/24/2016 434
Холограмски запис настанува со интерференција на два ласерски зраци
внатре во холографски материјал.
Интерференцискиот примерок настанат внатре во холографскиот материјал

останува забележен и после прекинот на проаѓање на зраците.
• Запис во холографскиот материјал останува во вид на

физички, или хемиски промени на некое оптичко својство на
материјалот ( пример – апсорпција, индекс на прекршување,
или дебелина на фотоосетливиот медиум )
• Промената на оптичкото својство, просторно е модулирано низ
целиот волумен на холографскиот материјал со
интерференцискиот примерок за време на снимањето. Ова е
причината зошто било кој дел од материјалот, ја содржи
3/24/2016 435
Добивање на холограм од реален објект на холографска

плоча
Референтниот зрак и зракот од објектот, приоѓаат кон плочата од
Светлинскиот зрак од ласерот доаѓа страни
спротивни до дивергентна леќа која е
распространета по холографската плоча. Поголем дел од светлоста проаѓа
низ леќата и го осветлува објектот. Оној дел од светлината кој се одбива од
објектот, се враќа назад на плочата од спротивната страна и ствара
интерференциски примерок карактеристичен за референтниот (почетен)
зрак и објектот од кој се рефлектирал.
Интерференцискиот примерок временски е независен заради употребата на
кохерентна светлина – за што е потребно изворот на светлина да биде
ласер. Исто така битно е изворот на двата зраци да биде ист ласер со што се
постигнува нивна максимална кохерентност.
3/24/2016 436
Друг, подобар начин за постигнување на интерференција на два зраци од
ист ласер во холографски материјал, е со помош на оптички елементи.
Нивна задача е да од еден ласерски зрак се добијат два, чии патишта се
модифицираат со огледала по желба - за секој од зраците независно еден
од друг.
Делењ Леќа
Ласер е на
Огледал Добивање на холограм од
сноп
о реален објект на
холограф-ска плоча.
Референтниот зрак и зракот
Референтен Објек Зрак од од објектот приоѓаат кон
зрак т објект плочата од иста страна.
Област на
интерференциј
а
Огледал Холографска
о Референтен плоча
зрак
Предноста на ваквиот начин е во тоа што може да се менува аголот под кој
се сечат зраците, што е многу важно кај чувањето на дигитални податоци.
Принципот на настанување на интерференциски примерок во холографскиот
материјал е ист како и во претходниот случај.
3/24/2016 437
Реконструкција (Читање) на холограми
Гледање на сликата, или читање на За да се реконструира слика

било каква информација зачувана со од холограм, потребно е
холографија, се темели на својството да се повтори постапката
на снимениот интерференциски која е употребена при
примерок да после осветлување со добивањето (снимањето)
било кој од зраците со кој е снимен, на холограмот.
да се реконструира другиот зрак.
Холограм осветлен со еден од зраците со

кој е снимен, ќе го реконструира другиот
зрак.
3/24/2016 438
Реконструкција (читање) на холограми Реконструкција Реконструкциск
и сноп
на виртуелна
Кога снимен холограм ќе се осветли со еднаков слика
рамен референтен сноп кој паѓа на него

под еднаков агол како и при снимањето,
светлото низ холограмот делимично проаѓа
без отклонување, како бран од нулти ред, а
Виртуелн
делимично се отклонува формирајќи а слика
Посматра
бранови од 1. (прв) ред. Еден од брановите ч Хологра
од 1. ред ја дава реалната слика на м
објектот, а еден од брановите од 1. ред ја Реконструкција

Реконструкциск
и сноп
дава виртуелната слика. Двете слики се на стварна
слика
тродимензионални, со тоа што реалната
слика може да се регистрира ( сними) со
фотографска постапка, а виртуелната не. Стварн
Сликата на објектот добиена со репродукција а слика
на холограм е верна на објектот, со иста е

големина а во зависнот од аголот на
Посматра Хологра
гледање на холограмот, можат да се видат ч м
предмети кои стојат еден после друг.
Посматрачот кој го гледа холограмот има Добивање на две слики од
кои само реалната може да се
впечаток дека гледа на светол предмет низ сними на фотографски
рамката на холограмот. .
3/24/2016 материјал 439
Реконструкција (Читање) на холограми

• Од наведеното, за снимање и репродукција на холограми,
може да се заклучи дека секое место на холограмот ја
содржи сликата на објектот. При режење на холограмот
на два дела, не се губи половина слика, туку на секоја
половина може да се види целиот објект. Ако холограмот
и понатаму се дели, не секое делче останува барем груба
слика на објектот, иако деталите се губат.
• Ваквото својство на холограмот му го зголемува
квалитетот, од причини што ако на фотоосетливата
емулзија постојат грешки, или од прашина се уништи дел
од емулзијата – квалитетот на сликата ќе остане
задоволителен, што не е случај кај класичната
фотографска постапка, каде секоја грешка на негативот
значи засекогаш изгубена информација.
3/24/2016 440
Во графичката индустрија се користат преговани

(втиснати) холограми кои што можат да се
умножуваат, т.е. релјефните отпечатоци на
холограмот на алуминиумска фолија даваат впечаток
на тродимензионалност, а со вртење лево-десно,
горе-долу се појавуваат и спектралните бои.
3/24/2016 441
За да се добијат втиснати холограми потребно е да

се изработи матрица, која со употреба на специјална
фолија холограмот го втиснува на подлогата на
машината за втиснување на фолии.
Областа на примена на втиснати холограми се
изработка на каталози, корици, календари,
разгледници, опаковки за плочи, кредитни картички,
луксузни амбалажи итн.
3/24/2016 442
Ласерско умножување
Се базира на комбинација на ласерската техника и

електрофотографијата.
Голема предност на ваквото умножување е брзината.
Редовите не се испишуваат поодделно, туку се
испишува целата страница наеднаш независно од
количеството на текст.
3/24/2016 443
Ласерско умножување
Полупроводничкиот слој на
цилин-дерот се осветлува со
ласерски зра-ци, формирајќи
латентна слика.
Развивањето се врши така што
латентната слика го прифаќа
тонерот кој се пренесува на
хартијата, а потоа се уцврстува.
После копирањето,
преостана-тиот набој се
отстранува, а се чисти и
преостанатиот тонер.
За следната копија, целата
постапка се повторува.
Брзина - сса 21.000
знаци/мин. (букви).
3/24/2016 444
Тампон печат
Тампон печат претставува индиректна постапка на

умножување.
Cпецијална боја се пренесува од клишето на
подлогата за печатење со помош на еластична
полутопка (тампон).
Клишињата за овој вид на печат се изработуваат
од метали, или фотополимери, на кои печатарските
елементи се вдлабнати, а слободните површини се
испакнати.
3/24/2016 445
Редослед на постапки кај тампон Поставување

печат на тампонот
над
Нанесување на подлогата.
боја врз клишето
Пренос на
бојата од
Отстранување на тампонот врз
вишокот на боја подлогата
од клишето со
ракел Филмот од боја
останува во
вдлабнатините
Отпечаток врз
подлогата
(Бојата е пренесена
на подлогата).
Пренос на бојата
од клишето на
тампонот
3/24/2016 446
3/24/2016 447
3/24/2016 448
ДИГИТАЛНИ ТЕХНОЛОГИИ
НА ПЕЧАТЕЊЕ
ДИГИТАЛНИ ТЕХНОЛОГИИ НА ПЕЧАТЕЊЕ
Постојат неколку начини на обработка на податоци,

кои даваат дигитален опис на страница (или лист)
за да може да се печати.
Во основа, постојат три опции:
 Од компјутер на филм,
 Од компјутер на плоча,
 Од компјутер директно во печат.
ДИГИТАЛНИ ТЕХНОЛОГИИ НА ПЕЧАТЕЊЕ
ДИГИТАЛНИ
ТЕХНОЛОГИИ
НА ПЕЧАТЕЊЕ
Структура на дигитален сос-

тав на страница за печатена
Од компјутер на филм/Од компјутер на плоча
(Computer to film/Computer to plate )
Техниките од компјутер на филм и од компјутер на

плоча се уште се потпираат на традиционалните,
конвенционални печатарски машини (преси).
Кај наведените, најнапред ( под контрола на компјутер),
се изработува печатарска форма, а потоа се
реализира процесот на печатење.
Од компјутер на филм (Computer to film )
Од компјутер на филм
(Компјутерска изработка на филм со големина на
печатарската форма (DrySetter, Heidelberg/PGI)
Од компјутер на плоча (Computer to plate )
Од компјутер на плоча ( Автоматско осветлување и развивање на

печатарска форма, Platesetter 3244, Heidelberg/Creo)
Сomputer to press/Direct Imaging
Постојат две различни дирекни технологии.

– Со печатарска форма која се формира
еднаш (Computer to Press/Direct Imaging),
– Со печатарска форма која може да се
регенерира (Computer to Press/Direct
Imaging)
• Computer to Press/Direct Imaging (Со печатарска
форма која се формира еднаш)
Computer to press/direct imaging system for multicolor waterless

offset printing (Quickmaster 46-DI, Heidelberg)
• Computer to Press/Direct Imaging (Со печатарска
форма која може да се регенерира)
Computer to press/direct imaging system for re-imaging the

printing master (cylinder) in the press (DICOweb Litho/laboratory
prototype, MAN Roland)
Од компјутер директно во печат
(Сomputer to press/Сomputer to print)
• Директно печатење контролирано од компјутер .

• Кај ваквата технологија не се користи печатарска
форма
• Технологии кои се користат во оваа област се наречени
“ N I P ” технологии на печатење ( Non – Impact Printing
Technologies ) и се базираат на одредени физички
ефекти.
(Сomputer to press/Сomputer to print)
Computer to press/computer to print system for multicolor printing

using electrophotography (NIP technology) with liquid toner in
“multipass design” and an integrated booklet maker for stitching and
folding (E-Print 1000 (see also fig. 4.5-4, 5.2-12), Indigo)
NIP технологии
• При печатење cо НИП технологии, се печати текст,

илустрации и слики без физички контакт помеѓу
механизмите за печатење и хартијата.
• НИП технологиите обично обезбедуваат многу
потивка работа од матричните принтери, бидејќи тие
физички немаат контакт со подлогата на која се
печати.
NIP – Технологии на печатење
NIP – Технологии на печатење
• Ксерографија, позната и како електрофотографија, е техника за
фотокопирање и печатење, која се базира врз електростатски полнеж.
• Јонографија - печатење со помош на електрони (electron beam printing),
кое по концепција е многу слично со електрофотографскиот начин на
печатење.
• Магнетографија е техника на бесконтактен печат, каде сликата се
генерира на магнетизирана површина на тврд метален цилиндер и со
тонер се пренесува на подлогата.
• Ink Jet технологија нема носач на слика, а самата слика се формира
директно на подлогата за печатење.
• Термографија – процес, каде слика се пренесува до подлогата со помош
на термални ефекти.
• Електрографија - едноставна NIP техника, каде нема виртуелна
печатарска форма, туку како и кај термографијата, слика се добива на
самата подлога (специјална хартија).
• ФОТОГРАФИЈА, како NIP технологија, е претворање на аналогни
фотографии, во дигитално генерирана слика.
• „Х“ графија - нови видови на НИП технологии, кои не може да се
сместат во познатите технологии, се класифицират како "Х" – графија.
Тонери (мастила) за NIP – технологии
на печатење
Тонерите кои што се користат кај поодделните NIP

технологии на печатење, можат да бидат:
- тонери во прав (суви тонери) и
- течни тонери.
Тонерите во прав можат да се најдат како:
- тонери со една компонента или
- тонери со две компоненти.
Еднокомпонентните тонери можат да бидат
поделени на:
- магнетни и
- немагнетни тонери.
Електрофотографија
• Ксерографија, исто така позната како електрофото-

графија, е техника за фотокопирање и печатење, која се
базира врз електростатски полнеж.
Фази за изработка на копија кај електрофотографијата:
1. Формирање на слика (осветлување),
2. Боење,
3. Трансфер на тонер (печатење),
4. Систем за фиксирање (зацврстување на
тонерот кон подлогата)
5. Чистење.
Формирање слика
(Ласерска диода)
Фото спроводлив
Тонер
цилиндер
Уред за
наелектризирање
Обојување Чистење
Зацврстување
Подлога за на тонер
печатење
Пренос на Притисен
тонер цилиндер
• Носачот на сликата е цилиндер-рецептор (imaging
drum). Самиот цилиндер, е изработен од алу-миниум
и е обложен со фото спроводлив слој. Облогата (фото
спроводливиот слој), може да биде :
Слој со арсен триселенид (As2Se3), или слични
соединенија, кои содржат селен,
Органски фото спроводлив слој (Organic Photo
Conductor - OPC),
Aморфен силикон,
• Најчесто, кај електрофотографскиот печат, како
облога на цилиндерот се користи органски фото спро-
водлив слој.
• Целата површина на цилиндерот-рецептор, со корона,
се наеелектризира со хомоген негативен полнеж.
• Формирањето на слика ( осветлувањето), се реализира
со ласерска глава. Ласерската главе, е со ласерски
диоди кои емитираат светлина, со која се осветлува
обложениот цилиндер-рецептор. Светлината паѓа на
обложениот цилиндер-рецептор, каде во зависност од
детали на сликата, ел. полнеж селективно се
неутрализира.
• Потоа, врз цилиндерот се нанесува тонер со спротивен
набој. Тонерот се прилепува, само на делови од сликата,
кои се со набој. Овој тонер, од цилиндерот-рецептор,
електростатски се пренесува на хартијата.
• Понатаму, потребно е тонерот да биде фиксиран (зац-
врстен кон подлогата). Фиксирањето се реализира со
топлина и притисок.
Сл.хх - Визуелизација на
принципот на печатење
кај електрофотографија
Тонери за електрофотографски печат
• Кај ласерските принтери и фотокопири, за печатење

на текст и слики на хартија, се користи тонер во прав.
• Во својата првична верзија, тонерот бил мешавина на
јаглен во прав, железен оксид и шеќер.
• Потоа, за подобрување на квалитетот на отпечатокот,
јагленот беше измешан со полимер.
Формирање на
слика
Обојување
Чистење
Фиксирање на тонер Трансфер на тонер

Електрофотографија – печатарски системи
Печатарски систем
за продукција на
единечни колор
печатени медиуми со
користење на
дигитален печат.
(Електрофотографија
, ROS ласер систем,
прашкаст тонер)
a) Printing system
(DocuTech 6180; 180 A4/min);
b) System design
(DocuTech 135; 135 A4/min,
Xerox)
Печатарски системи
Повеќебоен печатарски систем

за двостран печат од ролна, со
НИП технологија
(Електрофотографија,
осветлување со LED диоди,
прашкаст тонер)
(DCP/32D, Xeikon)
Повеќебоен печатарски систем за двостран печат од табаци (duplex) printing,

со НИП технологија (Електрофотографија, осветлување со ROS laser, течен
тонер, меѓу цилиндер)
(E-Print 1000/TurboStream, Indigo)
Повеќебоен печатарски систем

со НИП технологија, за печате-
ње на флексибилни материјали
од ролна, сепарација на бои со
собирање на сликите на меѓу
цилиндер, а потоа и трансфер
на ролна (”one shot” technology),
(Omnius, Indigo)
Четирибоен печатарски систем за

двостран печат
(електрофотографија, осветлување
со ROS laser, прашкаст тонер)
а) Печатарски систем,
б) Шема на печатарска единица,
с) Транспорт на хартија и
трансфер на боја (DocuColor 40,
Xerox)
Печатарски систем за двостран еднобоен печат на табаци

(електрофотографија, осветлување со LED диоди, прашкаст
тонер), две печатарски единици, (DemandStream 4000 DI, Océ)
ЈОНОГРАФИЈА
Јонографија
• Јонографија се нарекува уште и печатење со помош

на електрони (electron beam printing), кое по концеп-
ција е многу слично со електрофото-графскиот начин
на печатење.
Фази за изработка на копија кај јонографија :
– Формирање на слика (Осветлување на рецепторот),
– Боење на рецепторот,
– Трансфер на тонерот врз хартијата (печатење),
– Фиксирање (зацврстување) на тонерот кон подлогата,
– Чистење на рецепторот од остатокот на тонерот (во
однос на електрофотографијата недостасува
набивањето со корона)
ЈОНОГРАФИЈА
Диелектричен
цилиндер
Формирање слика
Обојување
Фази за изработка на
копија кај јонографија:
Чистење
• Формирање на слика,
• Боење на рецепторот,
• Трансфер на тонерот Тонер
• Фиксирање (зацврсту-
вање) на тонерот кон
подлогата,
• Чистење на рецепторот
од остатокот на тонерот
Притисен
Подлога за цилиндер
печатење
Формирање на слика (Осветлување на рецепторот)
– Сликата се формира на цилиндер-рецептор. Цилиндерот

рецептор е ослоен со алуминиум оксид, што обезбедува
диелектрични особини на површината.
– Генератор на јони, врз цилиндерот-рецептор, по принци-пот
на празнење на корона, со електронски полнеж, генерира
контролиран модел на слика. Јонографскиот процес создава
сликата со негативен полнеж на диелек-тричната површината
на цилиндерот.
Боење на рецепторот
– На наелектризираната површина на цилиндерот-рецеп-тор се

формира латентна слика, која ги привлекува честичките од
тонерот,
– Тонерот содржи контролиран процент на магнетит, со што се
обзбедува привлекување на тонерот кон латентна слика
формирана на површината од цилиндерот.
Трансфер и фиксирање (зацврстување) на тонерот врз
хартијата
– Тонерот, од цилиндерот-рецептор, се
пренесува на хартијата, каде со притисок на
ладно, се фиксира (зацврстува) кон подлогата.
Чистење на рецепторот од преостанат набој и преостанат
тонер
– За да се подготви цилиндерот-рецептор за
следниот циклус за печатење, потребно е да
се отстрани преостанатиот набој.
Преостанатите честички од тонерот се
отстрануваат со едноствно чистење на
цилиндерот-рецептор.
Визуелизација на
принципот на печатење
кај јонографија
Основна структура на извор на јони со кои се формира

електронски полнеж врз диелекктричната површина
на цилиндерот-рецептор кај јонографија ( Delphax )
Јонографија – печатарски системи
Печатарска единица со диелектрична лента и среден носач на

лента за еднобоен печат врз база на јонографија; резолуција
600 dpi, брзина на печатење 0.5 m/s ( Gemini Engine, Delphax )
Печатарски систем на база на

јонографија
• Резолуција 600 dpi,
• Брзина на печатење 0.5 m/s
(Imagia MG20, Check
Technology/Delphax)
Јонографија – печатарски
системи
Концепти за дигитален повеќебоен печа-

тарски систем, на база на јонографија, за
печатење со течни тонери (сателит
дизајн).
а) Повеќебоен печат со среден
цилиндер;
б) Повеќебоен печат директно на
подлогата
(CIPRESS концепт, Delphax,1995)
Повеќеоден
Диелектрично ослоена хартија систем за
повеќебоен печат
Тонер
Дигитален систем за пробни отпечатоци

(proofing system) врз база на
јонографија.
a) Принцип на “Колор принтер со
поток на јони“;
b) Систем за производство на
дигитал-ни докази - System for the
production of digital proofs (D/IP-
МАГНЕТОГРАФИЈА
Магнетографија
• Магнетографија - техника на бесконтактен печат,

каде сликата се генерира на магнетизирана повр-
шина на тврд метален цилиндер
• Основа за ваков вид на печат е магнетизмот, како
физичка појава, што имплицира на низа појави
поврзани со взаемното дејство на материјалите и
магнетните полиња.
Фази за изработка на копија кај магнетографија :
– Формирање на слика (осветлување), се врши со

магнетска глава која формира магнетска подлога на
површината од темелниот цилиндер,
– Развивање на магнетската слика (трансфер на
тонер - печатење),
– Фиксирање на тонерот врз подлогата на која се
печати (зацврстување на тонерот кон подлогата),
– Чистење и бришење на магнетската слика ( за да не
дојде во допир со главата за пишење, преостана-
тиот тонер мора да се отстрани)
Принципиелна шема на печатење по

принцип на магнетографија
Структура на глава за
формирање на слика кај
магнетографија ( Нипсон)
Магнетографија – печатарски системи
Печатарски систем VaryPRESS (NIPSON Technologу)

Печатарски систем со интегриран

принтер VaryPRESS (NIPSON
Technologу)
Печатарски систем VaryPRESS

(NIPSON Technologу)
Печатарски систем
VaryPRESS
печатарски системи
Печатарски систем VaryPRESS

INK–JET ПЕЧАТ
Ink–Јet печат
• Ink Jet печат е најчесто користен бесконтактен метод

на печатење. Ваквата технологија не бара носач на
слика, а самата слика се формира директно на подло-
гата за печатење.
• Дигитални податоци за сликата, се пренесуваат на
уред со бризгалки, со кои се прска боја ( мастило,
тонер). Со прскање на бојата врз подлогата се фор-
мира сликата.
• Основна предност кај Ink Jet печатот е високиот
квалитет при минимални трошоци.
Ink–Јet печат
Неколку различни принципи, кои се користат кај Ink Jet
технологии на печат
Ink Jet технологии на печат
 Ink–Јet печат со
континуирано дејство
 Бинарен отклон на
капките,
 Многукратен отклон
на капките.
 Ink–Јet печат по
импулсен принцип
(Продукција на капки по
потреба)
• Термички,
• Пиезоелектричен,
• Електростатски.
Ink–Јet печат со континуирано дејство
Кај Ink Jet печатот со континуирано дејство, само мал дел од
распршените капки се усмерени на хартијата.
Ink Jet печатарите со континуирано дејство, можат да работаат по
принцип на :
 бинарен отклон на капките,
 многукратен отклон на капките.
Ink–Јet печат по импулсен принцип
(Продукција на капки по потреба)
Кај апаратите кои работаат по импулсен принцип,

капките се продуцираат по потреба.
Начинот на генерирање на капките, може да биде :
• Термички,
• Пиезоелектричен,
• Електростатски.
Термички Ink Jet процес
 Кај термички Ink Jet процес, генерирање на капка се
реализира со греење на течен тонер (мастило,боја).
 Течноста се грее до фаза на испарување, при што се
формира меур, со кој се зголемува притисокот во
комората, а ова предизвикува исфрлање на капка низ
млазницата.
Ink jet печат (струен

термопечат)
Пиезоелектричен Ink–Јet процес
Кај пиезоелектричен Ink Jet процес, капка се генерира
како резултат на промена на волуменот во комората
заради пиезо електричен ефект, при што течниот тонер,
во вид на капка ќе биде исфрлен низ бризгалката.
Електростатски Ink Jet процес
Кај сите различни вари-

јанти на електростатски
Ink Jet процеси, помеѓу
системот на тонерот и
подлогата на која се пе-
чати, постои електрично
поле, од чиј промени
зависат промените кај
системот на бризгал-
ките, т.е. исфрлањето на
капките е зависно од
промената на силите
(ел. сигнал, или топлин-
ска енергија).
Ink Jet - печатарски системи
Пиезо Ink Jet систем за повеќебоен печат со бои кои се топат со топлина
a) Шема на принетр за A4 формат;
b) Распоред на бризгалки и поделба на канал за повеќебоен печат (300 dpi, за
коса линија со резолуција од 50 dpi; вкупно 96 бризгалки: 48 бризгалки за црна
боја, по 16 бризгалки за секоја боја C, M, Y);
c) Пример за канцелариски принтер (HS-IPS, Brother/Spectra; about 1993)
 Ink Јet систем (импулсен

 Ink Јet proof систем (термички
принцип - капка по потреба) -
Ink Јet процес со импулсен
повеќебоен печат за големи
принцип)
формати
– Резолуција 300 dpi,
– Осум бои (3¥ цијан, 3¥
• Ширина на печат 1340 mm
магента, црна, жолта),
(DesignJet 3000 CP, HP)
(AGFA Jet Atlas, AGFA)
Ink jet повеќебоен печат со висок

квалитет/digital proof
• Резолуција 720 dpi (1440 dpi можно
во насока на печатење),
• Шест бои (2 ¥ цијан, 2 ¥ магента,
црна, жолта),
Конфигурација на систем за пове- • Пиезо технологија,
ќебоен печат со континуиран Ink • А3 + формат,
• Време на печатење - околу 5 мин.
Jet процес, (Scitex Digital Printing)
за А3 страница
(Stylus Pro 5000, Epson)
ТЕРМОГРАФИЈА
Термографијата, може да се
подели како :
 Директна
термографија
 Трансфер
термографија
 Термален трансфер
 Термална
 Директна термографија
сублијмација
Кај директна термографија, хартијата (подлогата) се
ослојува со посебен слој, кој ја менува бојата кога се
подложува на топлина. Ваков вид специјална хартија,
чес-то се користи за апликации кај факс машини и за
означување и коди-рање (на пример, бар кодови).
Трансфер термографија
Трансфер термографија, се
реализира на два различни
начини, како :
 Термален трансфер
Кај ваков процес, тонерот (боја-

та) e сместен на донор и се
пренeсува на подлогата со
помош на топлина. Tонерот (бо-
јата) сместена на донорот, може
да биде восок, или специјален
полимер. Заради ова, термички
трансфер, понекогаш се нареку-
ва и "топлински трансфер на
маса".
Трансфер термографија
• Во печатарската единица, термал-
ната печатарска глава е во контакт
со материјалот од донорот. За
повеќебоен печат, за донорот се
применуваат црна боја, жолта,
магента и цијан.
• Елементот за греење е контроли-
ран од страна на сигналот за слики
од компјутерот. Спрема сигналот за
слики, со грејачот се пренесува то-
нер (боја, мастило) од донорот врз
хартијата.
a) Принцип на пренесување на бојата кај

печатење со термален трансфер
b) Печатење со термален трансфер по
ширина на страница
c) Пример на конфигурација на трансфер
систем
Термална сублимација
• Кај термална сублимација,
од донорот врз подлогата,
боите од тонерот се
пренесуваат со дифузија.
• При зголемена температура,
тонерот се топи и иницира
про-цес на дифузија во
хартијата.
Термална сублимација на тонер (или
D2T2: термален трансфер со дифузија
на тонер)
а) принцип на формирање на точка
(Забелешка: топлинскиот систем може
да биде во директен контакт со донор
на тонер, на пример, со термичка глава
за печатење, или без контакт со корис- б) Принцип на повеќебоен печат
тење на топлински ласерски извор на со цијан, магента и жолта боја
светлина); (Tektronix)
Термална сублимација
• Топлината предизвикува сублимација.

• Во физичка смисла, сублимација на боите е
директно испарување од цврста фаза во гасовита
состојба.
• Во зависност од топлинската енергија, која се дове-
дува до поодделните точки, врз подлогата се
пренесуваат различни количества на тонер. При тоа,
донорот не е во директен контакт со хартијата.
Донор на тонер (боја/мастило)
Структура на донори на тонер,

во зависност од принципот на
печат, за случаи на :
а) термален трансфер,
б) термална сублимација.
Термографија - печатарски системи
Термографски систем
на печатење за големи
повеќебојни формати
трансфер
– Единечен примерок,
– Резолуција 400 dpi,
– Брзина на печатење
1 m/min,
– Ширина на печат (слика)
900mm,
(MSP 36, Matan)
Мултифункционалeн proof систем
(со термалeн трансфер или
термички сублимација (D2T2
режим); 300 dpi, со формат А3 +
(DuoProof, AGFA)
Термографски печатени точки

a) Повеќебоен печат со термалeн трансфер;
резолуција 300 dpi (екран co 24 линии/cм)
* прибл. 60 lpi];
в) Секција за магента во повеќебоен печат

сo користење на топлинска сублимација на
бои (D2T2); резолуција 300 dpi (екран со 120
линии/см), * прибл. 300 lpi);
Дигитален повеќебоен систем со НИП технологија на термален трансфер

Резолуција 300 dpi, Брзина на печатење 20 A4 страни во минута, A3 формат
A) Model CYMax 3240 (A.B. Dick/Datametrics) ; B) Model LAURA
(Datametrics)
Термографија – печатарски системи
а) Дигитален повеќебоен систем
за пробни отпечатоци ( proofing
system) врз база на термална
сублимација
• Принцип на
функционирање Approval
system;
• резолуција 1800 dpi,
• A3+ формат;
b) Систем за пробни отпечатоци
со ламинатор (Approval, Kodak)
c) Систем за пробни отпечатоци
за
• Формат - A2+;
• Резолуција 2400 dpi;
• Густина (color density) за секоја
колор апликација со сет од 22
нива за колор сепарации за
различни густини,
• 15 мин. за A2 пробен отпечаток
(Proof)
(Approval XP4, Kodak Polychrome
Термографија –
печатарски системи
Повеќебоен печатарски термо-
графски систем
A) Шема на функционирање на
печатар со термален трансфер
систем
• 256 addressable gray values,
• Формат - A3+,
• 3 мин. за печатење на A3
формат;
(Mitsubishi Electronic)
B) Печатар со систем на термална
сублимација
• 256 addressable gray values
(S6600-30, Mitsubishi
Electric)
ЕЛЕКТРОГРАФИЈА
Електрографија
 Електрографија е едноставна NIP техника,

каде нема виртуелна печатарска форма, туку
како и кај термогра-фијата, слика се добива на
самата подлога (специјална хартија).
 Електрографска печатарска форма се состои од
спроводлив базен слој и вршна површина премачкана
(ослоена) со диелектричен премаз.
 Отпечаток кај електрографија се добива во три
фази :
– Формирање на слика ( осветлување),
– Обојување (трансфер на тонер - печатење),
– Фиксирање на тонерот (зацврстување на
тонерот врз подлогата на која се печати ),
Креирање на латентна
слика кај електрографија.
a) Електродата за пишување
не е во контакт со подлогата,
b) Главата за пишување е во
контакт со подлогата,
c) Електродата за пишување е
во контакт со диелектрични-
от слој од подлогата, преку
спроводлива течност.
Формирање на слика и обојување кај електрографија

Електрографија – печатарски системи
Електрографски
повеќе-боен печат, со
систем за печатење на
големи фор-мати (
електростатски плотер );
• Резолуција до 400 dpi,
• До шест бои (течен
тонер),
• Брзина на печатење
околу 0.08 m/s,
• Повеќеоден систем,
ши-рина на печатени
слики сса 1330 mm
(Xerox 8954, Xerox
Engineering Systems;
previously Versatec)
Електрографија – печатарски системи
Дигитален повеќебоен печа-
тарски систем по принцип
на електрографија
• Резолуција до 400 dpi,
• Процесни бои C, M, Y, K
(течен тонер),
• Брзина на печатење
сса 0.2 m/s (за секоја сепара-
ција на боја, повеќеоден
систем),
• Ширина на печат (слика)
сса 330 mm
(Digital ColorStation 5442,

Raster Graphics)
ФOTOГРАФИЈА
ФОТОГРАФИЈА (Рhotography)
 ФОТОГРАФИЈА, како НИП технологија, е претворање на
аналогни фотографии, во дигитално генерирана слика.
 За фотографија, се користи специјално ослоена
хартија, како и во електрофотографијата.
 Подесување на слика се одвива со обработка на сли-
ката со три бранови должини за црвена, зелена и сина
боја. Потребните бои на сликата се подесуваат преку
контролиран интензитет на одделните извори на ласер-
ска светлина.
 Како извори на светлина можат да се користат гасни, или
полупроводнички ласери. Софистицирани системи рабо-
тат со гасни ласери, со различни бранови должини, во
зависност од бојата која ја продуцираат :
• Црвена боја - хелиум неонски ласер (633 nm),
• Зелена боја - хелиум неонски ласер (543 nm),
• Сина боја - аргон јонски ласер (458 nm).
ФОТОГРАФИЈА - Системи
Дигитален proof систем врз база на
фотографија, со употреба на ослоена
фотографска хартија (пр. од Konica)
Обработка на слика преку

ласерски системи со
принцип на надворешен
цилиндер,
Proof систем со развивач (IntelliProof /
 Резолуцијата 2000 или Colorsetter 4400, Optronics / Intergraph;
4000 dpi (прилагодливи), статус: 1995)
 А2 + формат;
ФОТОГРАФИЈА
Дигитален proof систем со НИП

технологија, врз база на фотогра-
фија и термографија (хибридна
технологија).
а) Шема на одвивање на процес
б) Структура на донор на тонер
с) Пример : Pictroproof
• 256 нивоа на интензитет за произ-
водство на сива вредности,
• А3 + формат,
• Брзина на печат: 1 А3 доказ за 90
секунди)
(Pictrography 3000/Pictroproof, Fuji Film)
"X" ГРАФИЈА
“X”- графија (“X”- Graphy)
Нови видови на НИП технологии, кои не може да се

поврзат со познатите технологии, се
класифицират како "Х" – графија.
TonerJet технологија
(TonerJet Printing Technology)
• Tехнологија (1993), кај која тонер вo

прав се пренесува директно од еди-
ница за тонер врз хартија, преку низа
на отвори опкружени со прстен од
електроди.
TonerJet технологија
(TonerJet Printing Technology)
Принцип за поставување на повеќебоен систем

за печатење кој се базира на TonerJet технологија
(Array Printers)
TonerJet Printing технологија
Концепт на дизајн за повеќебоен печатарски систем врз

база на TonerJet технологија (Array Printers)
Елкографија
(Elcography)
Tехнологија (1996 г.), базирана на
елек-трокоагулација со спојување на
многу мали честички на течен тонер
(мастило) за формирање на
поголеми честички.
За процесот се користи посебен
тонер (мастило), кој се состои од
течност (воден носач), во која е (Elcorsy)
дисперзиран краток синџир
полимери со фино дистрибуирани
пигменти и други адитиви и се меша
како колоиден раствор.
Хемискиот процес се активира преку
електрично поле. За оформување на
површината на цилиндерот за слика,
се користат јони од метал (на пр.
железо), каде во зависност од
времетраењето на тековниот пулс,
ситно дистрибуираните честички од
тонерот, коагулираат и фор-мираат
Elcography
Прототип на дигитален систем

за повеќебоен печат врз база на
електрокоагулација
• резолуција од 200 dpi,
• брзина на печатење 1 m/s,
(Elcorsy / Toyo Ink; статус: Септември 1998)
Технологија со директен печат на слики
(Direct Imaging Printing Technology)
 Tехнологија
(1996), базирана
на добива-ње на
слики преку
магнетен
едноком-понентен
тонер.
Дигитален систем за
повеќебоен печат, врз
база на Direct Imaging
Printing NIP technology
(EuroColor 3125 C, Océ;
product announcement,
presentation 1996)
Технологија со директен печат на слики
(Direct Imaging Printing Technology)
Пренос на тонер
кај НИП
технологија со
директен печат на
слики во
двостепен систем
(Océ)
Пренос на тонер
кај НИП
технологија со
директен печат на Структура на цилиндар за формирање
слики - Упростена на слики и основен принцип на транс-
шема, (Océ) фер на тонер со помош на магнетни и
електрични полиња (Océ)
Нови видови на НИП технологии
• НИП технологиите и конвенционалните печатарски
технологии со користење на печатарски форми, имаат
свои посебни области на примена и во најголем дел, тие
се надополнуваат едни со други.
• Во принцип, области на апликации за конвенционалните
печатарски технологии со користење на печатарска
форма, се кога се работи за печатење на големи тиражи,
со висок квалитет, по ниска цена.
• За НИП технологиите, главни области на примена се за
мали тиражи со средно добар квалитет и потреби/
можности за прилагодување на печатење на производи
во “од”, или печатење по барање и "книги по барање“, т.е.
апликации за печатење на една, или само неколку
комплетни брошури во затворена работна средина.
3/24/2016 540
GRAFI^KA DORABOTKA
3/24/2016 541
GRAFI^KA DORABOTKA
Графичката доработка опфаќа :
 Кnigovrzuva~ka dorabotka
 Пroizvodstvo na ambalaà i kartonaà
 Пrerabotka na hartija
3/24/2016 542
KNIGOVRZUVA^KA DORABOTKA
Otpe~atenite tabaci se prerabotuvaat vo knigi ili bro{uri.

 Ra~na,
 Industriska knigovrzuva~ka dorabotka.
Ra~na knigovrzuva~ka dorabotka.

Se koristi za povrzuvawe na poodelni primeroci, kako i mali tiraì na knigi.
Se izrabotuvaat i spec. proizvodi ( albumi, bele`nici, ka{irawe na sliki,
ukrasuvawe na hartija za preslekuvawe na korici ) kako i nekoi kartona`ni
proizvodi ( kutii za knigi, futoli za diplomi, kutii za pribele{ki i sl. ).
Vrvno majstorstvo na knigovrzuva~ka ra~na rabota

 restavracija i konzervacija na stari rakopisi i knigi,
 izrabotka na specijalni povrzuvawa vo koà i pergament.
Од значење е smisolot za umetni~ka rabota,
3/24/2016 543
KNIGOVRZUVA^KA DORABOTKA
Industriska knigovrzuva~ka dorabotka

Производите на индустриската книговрзувачка доработка се делат на
книги, брошури, повези, блокови, производство на весници и на
останати производи на книгоповрзувачка доработка (проспекти,
календари, каталози, изработка на карти, акциденција, каширање
на плакати и сл.).
Najgolmiot del od tehnolo{kite operacii gi

prevzemaat ma{inite.
Ma{iniте moraat egzaktno da se poodesat na {irina,
dolìna, debelina i spored kvalitetot na
hartijata na grafi~kiot proizvod.
3/24/2016 544
Техники кај графичка доработка

• Сечење
• Свиткување
• Собирање
• Поврзување
o Шиење
o Лепење
• Специјални техники
3/24/2016 545
Технолошки
операции кај
доработка на
графички производи
• Сечење (Cutting)
:• Отсекување (Die cutting)
• Свиткување (Folding)
• Перфорирање (Drilling or
punching)
• Собирање (Assembling)
• Поврзување (Binding)
• Печатење (Stamping)
• Втиснување (Embossing)
• Обложување (Coatings)
• Друго
© Goodheart-Willcox
Co., Inc.
Техника на сечење
3/24/2016 547
СЕЧЕЊЕ - разделување на
материјалот со рамен или
тркалезен нож.
Начини Сечење со нож
 se~ewe so no`,
 se~ewe so noìci,
Сечење со ножици
3/24/2016 548
Аголен рез
Osnovni operacii :
 Рez za izedna~uvawe ( agolen rez )
 Рasekuvawe
 Оbreùvawe Расекување
Обрежување
3/24/2016 549
Опрема
Ma{ini za se~ewe na poedine~en i
celokupen materijal ( hartija,
karton, lepenki, materijal za
preslekuvawe i sl. :
 Рa~na noìca za se~ewe
( dekli{er )
 Кru`ni noìci za se~ewe
na lepenki ( kraj{er )
 Кru`ni noìci za se~ewe
na materijal za
preslekuvawe od rolna.
3/24/2016 550
Нож за сечење на хартија Troreжa~ - spec. ma{ina za se~ewe.

Paper
being
cropped
manually
3/24/2016 551
3/24/2016 http://www.heidelberg.com/www/html/en/content/overview1/products/post 552

press_cutters
Техника на свиткување
3/24/2016 553
SVITKUVAWE na otvoreni formati na tabaci,

po odnapred odredena {ema - edna{, ili pove}e
pati da se previtkaat so ostri rabovi.
3/24/2016 554
Klasifikacija na pe~ateni i svitkani tabaci

 Tabak - edinica za obem ( sodrìna ) na kni`niot
blok na knigata i bro{urata.
Osnovna edinica e osnoven blok od 16 strani
 Pe~atarski tabak - tabak od hartija so opredelena
golemina na koj e izvr{eno pe~atewe.
 Svitkan tabak - pe~atarski tabak ili tabak od
hartija svitkan na goleminata na grafi~kiot
proizvod ( kniga, bro{ura, ~asopis, i.t.n. ).
3/24/2016 555
Od odnosot na dolìnata i
{irinata na svitkaniot
tabak se razlikuvaat облици
Nadolèn
на свиткување :
Prodolèn
 Nadol`ni nadolèn
 Napre~ni
Napre~en
 Kvadratni
Prodolèn
 Prodolèno (izdolèno ) napre~en
nadol`ni Kvadraten
Облици на
 Prodolèno (izdolèno ) свиткување
napre~ni
3/24/2016 556
Vidovi na svitkuvawe
 nakrsno
 paralelno
 kombinirano
Видови на свиткување
3/24/2016 557
Шеми на свиткување
Различни шеми на
свиткување, во зависност од
големината на печатарскиот
табак и завршниот формат
на графичкиот производ.
3/24/2016 558
3/24/2016 559
Изглед на свиткување за
различни шеми на
свиткување
3/24/2016 560
Свиткување со ножеви
Ознаки :
1) нож, 2) табак, 3) граничник,
4) цилиндри, 5) набор на
табакот
3/24/2016 561
Свиткување со џепови
Ознаки :
1) џеп, 2) табак, 3) граничник,
4) цилиндри, 5) набор на
табакот
3/24/2016 562
INTRODUCTION OVERVIEW
The 1st station [parallel] folder

with pile feeder contains the
following main components
(Figure 1):
1. Pile Feeder
2. Register
3. 1st Station Folder (Parallel)
4. Fold Roller Gapsets
5. Fold
Вовед Plates
Преглед
На6.станицата
Slitter Shafts (not shown)
1 [паралелно] папка
со7.куп фидер содржи
Delivery (Stacker)следниве
главни компоненти (Слика 1):
8. Operator Controls
1. куп Внесувач
2.9. Double Sheet
Регистрирај се Detector
(Caliper)
3. 1 станица папка (паралелно)
4.10.
ПатиVacuum Pump (not shown)
ролери Gapsets
5.11.
пати плочи
Handwheel
6. Slitter Валове (не се прикажува)
7. Испорака (Сложувач)
8. Kонтролен пункт нa оператор
9. Двоен состојба детектор
(дебеломер)
10. Вакуум пумпа (не се
прикажува)
11. Handwheel
3/24/2016 563
3/24/2016 564
Техника на собирање
3/24/2016 565
SOBIRAWE - kompletirawe na kni`еn blok so

odreden redosled na nekoj grafi~ki proizvod
( knigi, bro{uri, blokovi, kalendari i dr. ),
sostaven od pooddelno svitkani tabaci ili listovi.
To~niot redosled na kni`niot blok za sobirawe, se
odreduva so pomo{ na ozna~uvawe na stranicite
( paginacija ), primarna signatura i kontrolen znak.
Начини:
 sobiрawe na tabak vo tabak
 sobiрawe na tabak na tabak
3/24/2016 566
Начини на собирање
Контролен
знак
Контролен
знак
Табак на табак
Primarna
signatura Oznaka na
Маса stranici
Табак во табак
Смер на движење
Рачно
собирање
3/24/2016 567
Машинско
собирање
3/24/2016 568
Техники на поврзување
3/24/2016 569
Техники на поврзување
Пoврзување на поодделни книжни табаци, логови,

или листови во засебни целини на книжни
блокови ( книги, брошури, и.т.н. ).
Поврзувањето може да се изведе на различни
начини и со различни техники.
Техники на поврзување :
 Шиење
 Хефтање
 Шиeњe сo жица,
 Шиeњe so конец,
 Лепење
3/24/2016 570
Техника на шиење
3/24/2016 571
[IEWE - povrzuvawe na
pooddelni kni`ni tabaci,
logovi ili listovi, so
materijal za {iewe vo knièn
blok ( kniga, bro{ura ).
Начини :
 {iewe so ìca,
 {iewe so konec.
[iewe so ìca na heft-ma{ina
Начини :
 {iewe so ìca niz prevojot se
raboti so {iewe na eden ili
poveќe sobrani tabaci vo tabak
ili logovi niz povrznikot, a se
koristi za {iewe na spisanija,
tetratki, i tenki bro{uri
 {iewe so ìca pokraj prevojot.
3/24/2016 572
Глава за шиење кај машина за шиење со

жица
и редослед на работни операции
3/24/2016 573
Шиење со жица низ
превојот
Собирање
Влезна
станица
Седл
о
Трорежа
ч
Обрежувањ
е Испорака
(Експедициј
а)
Книговрзувачка доработка на списанија ( линија за шиење низ
превојот )
3/24/2016 574
[iewe so konec
 Рa~no,
 Мa{inski.
Мa{insko {iewe :
 {iewe so konec bez gaza,
 {iewe so konec niz gaza -
voobi~aena i naj~esto
upotrebuvana postapka.
Работни
операции кај
шиење со
конец
3/24/2016 575
Работни операции кај шиење

Ознаки : А - Конец, В - Игли, С - Потковица, D -
Наковална
Книжен блок
А - Лепено без
газа
В - Лепено со
газа
3/24/2016 576
Свиткувањ Систем за
е со шиење со
џепови конец
Свиткувањ Свиткани и
е со зашиени
ножеви блокови
Книговрзувачки
материјал на
влез
Систем за шиење кај комбинирана машина за

свиткување
3/24/2016 577
3/24/2016 578
Avtomatsko Poluavtomatsko
vloùvawe vloùvawe na tabaci
na tabaci
Машинско шиење со конец
3/24/2016 579
Technical information HSB 13.000
Thickness capacity of trimmer: 12 mm in single production,
When taking out a gutter, thickness is half of the width of the
gutter
Maximum stitching thickness: 6 mm (for normal staples), (optional:
loop stitching L6 maximum
3 mm and L8 maximum 2 mm)
Trim allowance: up to 50 mm on all 3 sides (depending on format)
Stitching heads: up to 6 HOHNER Narrow HSS 40/6 Stitching Heads
Maximum feeder pile length of approx. 250 mm (depending on
paper)
vertical feeder:
Production speed: 500 - 13.000 products per hour (infinitely
variable)
3/24/2016
Maximum number of feeders: 16 plus cover feeder (or 18 feeders 580
without cover feeder)
Техника на лепење
3/24/2016 581
LEPEWE - spojuvawe, cvrsto povrzuvawe na predmeti od

isti ili razli~ni elementi, so tenok sloj na lepilo.
Operacii :
 Припрема на лепилото за doveduvawe vo sostojba koja e

mo`na za nanesuvawe na povr{inata na poredmetite koi
se lepat;
 Пriprema na povr{inite na predmetite za lepewe so
mehani~ka ili fizi~ko-hemiska obrabotka;
 Нanesuvawe na lepilo na pripremenite povr{ini;
 Сpojuvawe na predmeti koi se lepat preku povr{inata na
koja e naneseno lepiloto;
3/24/2016 582
Хартија
Лепило
Хартија
Лепење на два материјали
Рачно нanesuvawe na lepilo

3/24/2016 583
Машинско нанесување
на лепило
Ma{ina za
prema~kuvawe i
lepewe na
predlist
1) knièn blok;
2) predlist
3) sad za lepilo
3/24/2016 584
Специјални техники
3/24/2016 585
Specijalni postapki - sluàt za po~etno oblikuvawe na materijalot, so cel da
se dobie kone~niot oblik na grafi~kiot proizvod.
Se primenuvaat zaradi definirawe na mestoto na svitkuvawe, oslabuvawe na
materijalot zaradi polesno razdeluvawe ili se~ewe.
 Пerforirawe - izrabotaka na niza perforacii ( vo oblik na krug ili
linija).
Cel - da se definira mestoto za polesno razdeluvawe na
materijalot
 Бigovawe - izrabotka na `lebovi vo kartonot ili lepenkata.
Cel - polesno i pouredno definirawe na mestoto za svitkuvawe
 Зareùvawe ( засекување ) - delimi~no zareùvawe na podebeli
materijali ( kartoni ili lepenki ).
Cel - definirawe na mestoto za polesno i pouredno previtkuvawe
na materijalot bez o{tetuvawe.
 Иzreùvawe ( исекување, {tancuvawe ) - izreùvawe na razлични
grafi~ki proizvodi vo pravilni ili nepravilni geometriski formi (
elipsoidni, kru`ni, mnoguagolni ) {to ne moàt da se izreàt so
ma{inite za se~ewe na hartija.
3/24/2016 586
Перфорирање
Иzrabotaka na niza perforacii
( vo oblik na krug ili linija).
Cel - da se definira mestoto za
polesno razdeluvawe na materijalot
Биговање
Иzrabotka na `lebovi vo
kartonot ili lepenkata.
Cel - polesno i pouredno

definirawe na mestoto za
svitkuvawe
3/24/2016 587
Иzreùvawe ( исекување,
{tancuvawe )
Иzreùvawe na razлични grafi~ki
proizvodi vo pravilni ili nepravilni
geometriski formi ( elipsoidni,
kru`ni, mnoguagolni ) {to ne moàt da
se izreàt so ma{inite za se~ewe na
hartija.
Cel - definirawe na mestoto za polesno i

pouredno previtkuvawe na materijalot
bez o{tetuvawe.
Зareùvawe
(засекување)
Дelimi~no zareùvawe na
podebeli materijali ( kartoni
ili lepenki ).
Cel - definirawe na mestoto za
polesno i pouredno previtkuvawe na
materijalot bez o{tetuvawe.
3/24/2016 588
Графичка доработка на производи
3/24/2016 589
Плакати и постери
Разгледници
Етикети
Весници
Календари
3/24/2016 590
Проспект
и
А – Во листови, Б – Свиткани цик-цак, Ц – Шиени

со жица низ превојот, Д - Поврзани со спирала
3/24/2016 591
Обрасци Лепило
Спајалиц
и
Украсн
а
лента
А – Во листови, Б – Лепени без украсна лента, Ц – Лепени

со украсна лента, Д – Шиени со жица или хефтани низ
блокот, Е – Шиени и лепени со украсна лента,
Ф – Компјутерски обрасци свиткани во цик-цак
3/24/2016 592
Часописи
Корица
Книже
н блок
Книже
Корица
н блок
А – Шиено низ превојот

Б – Лепено
Ц – Шиено низ блокот и лепено
3/24/2016 593
Брошури
и книги
A – Шиено со конец низ превојот и до него, Б - Шиено со конец низ

блокот, Ц – Шиено со конец низ превојот, Д - Лепени поединечни
листови, Е – Лепени, или зашиени перфорирани листови, Ф – Шиено со
жица низ превој, Г – Шиено со жица низ блок, Х – Поврзано со спирала
3/24/2016 594
Брошури
А – Лепени поединечни 1-Книжен блок,

листови, 2-Корици,
Б – Лепени зашиени листови, 3-Лепило,
Ц – Брошура шиена низ 4-Спајалици
превој.
3/24/2016 595
Книги
Структура на книга
А – Книжен блок, Б – Корици, Ц –
Споен лист, Д – Газа, Е – Растеглива
хартија, Ф – Картон, Г –
Обложување на корицата.
3/24/2016 596
Хартии од вредност
Како за печатење, така и за графичка доработка на
банкноти, чекови , поштенски марки, пасоши, платежни
картички, развиени се посебни технологии за обработка.
Вакви посебни технолошки прилагодувања се за
поодделни специфични производи, со цел да се обезбеди
максимална сигурност и заштита од злоупотреба. Со тоа
се неупотребливи за други намени.
Географски карти
Друго
3/24/2016 597
Амбалажа
Жлеб
Лепило
Капаци Лепило Жлеб
© Goodheart-Willcox
Co., Inc.
ГРАФИЧКО ПРОИЗВОДСТВО
3/24/2016 599
ГРАФИЧКO ПРOИЗВОДСТВО
Главни фази во графичкото производство :

• Графичка припрема
• Умножување
• Графичка доработка
3/24/2016 600
ТЕХНОЛОШКА ОПРЕМА
Технолошката опрема е состав од елементи, машини, апарати,

уреди и постројки, поврзани во логичен след за реализација и
извршување на поодделни технолошки операции, постапки и
процеси.
Технолошката опрема е со најразлични конструктивни решенија,
карактеристики, особености, различни габарити, и.т.н.
Кај секој вид на индустриско производство - карактеристична
технолошка опрема
Карактеристиките и особеностите на технолошката опрема - од
важност за самите производни процеси, капацитетот на
производство, потрошувачката на суровини, репро
материјали, енергенти, загадување на околината со отпадни
материи, и.т.н.
ТЕХНОЛОШКА ОПРЕМА
ВО ГРАФИЧКИ ПОГОНИ
Технолошката опрема кај графичките погони е

прилагодена за реализација на технолошките
процеси и постапки, карактеристични за
графичката техника и графичкото производство.
За секоја од фазите кај графичкото производство -

Специфична технолошка опрема.
Графички погон ( шема )
3/24/2016 603
Графички погон - ПРИПРЕМА
3/24/2016 604
Графички погон - ПЕЧАТЕЊЕ
3/24/2016 605
Графички погон - ДОРАБОТКА
3/24/2016 606
Графичкoто прoизводство веќе се реализира, а во ид-

нина тоа ќе биде уште по изразено, со користење на
софистицирана опрема и адекватни интегрирани
софтверски пакети, за поставување, контрола и
пратење на процесот на изготвување на графичките
производи, во сите фази и сегменти од самата
продукција.
Состојбите и нивото на техниката се менуваaт многу
брзо, па треба да се пратат актуелните трендови.
3/24/2016 607
Еволуција и трендови на пристапот кон разгледување

и третирање на графичкото производство
Pre-production
DESIGN PREPRODUCTION PRODUCTION
The preparation of all tools

required for
volume reproduction
Commercial Printing: focus on graphics
graphic plate-
prepress printing
design making
proofing
PRE-
DESIGN PRODUCTION
PRODUCTION
Integration of workflow steps through JDF

JDF
PLANT MANAGEMENT
DIGITAL ASSET MANAGEMENT
PROJECT MANAGEMENT
JDF
JDF JDF
graphic plate-
prepress printing
design making
JDF
JDF
proofing
PRE-
DESIGN PRODUCTION
PRODUCTION
CUSTOMER
Packaging: focus on graphics AND structure
graphic plate-
prepress printing
design making
proofing
PRE-
DESIGN PRODUCTION
PRODUCTION
samplemaking
structural die- & tool- diecutting/

CAD/CAM
design making stripping
The Packaging Supply Chain

PLANT MANAGEMENT
DIGITAL ASSET MANAGEMENT
PROJECT MANAGEMENT
Product Graphic Plate-

Prepress Printing
Design Design making
FILLING, PALLETIZATION
SHIPPING PREPARATION
Proofing
PRODUCT
PRODUCT PRE-
DEVELOP- PRODUCTION
DESIGN PRODUCTION
MENT Sample
DISTRIBUTION
Making
Layout,
Sales & Structural Diecutting/
CAD/CAM Die- & Tool-
Marketing Design Finishing
making
CUSTOMER
From pre-production focus to total process view

Главни фази во графичкото производство
Припрема Печатење Доработка
3/24/2016 613
Реализацијата на главните фази во графичкото производство,

се разгледува од нивото на технологијата која се практикува, за
секоја од поодделните техники на умножување :
• Конвенционален начин,
• Од комјутер на филм,
• Од комјутер на плоча,
• Од комјутер директно во печат.
За секое од наведените нива на применета технологија, а

воедно и за секоја од поодделните техники на умножување,
карактеристично е користење и примена на соодветна опрема,
постројки и уреди.
3/24/2016 614
Со обзир на мноштвото различни состојби во

реалните графички погони, не ретко постојат
и комбинации на наведените.
3/24/2016 615
3/24/2016 616
3/24/2016 617
3/24/2016 618
Графичко производство
Complete processing
Текст и слики во of signatures
електронски запис
Raster
Image Digital proofing
Processor Обработка RIP
на филм Hard and
soft proofing
Експонирање и
Film развивање на плочи
proofing
Film
checking
Експонирање
на плочи
Развивање
на плочи
Печатење
Complete processing
of A3 signatures
Digital proofing
RIP Печатење
Plates are directly
imaged in the
press and printed
3/24/2016 619
Од компјутер на филм
Скенирање BALLOON
Контрола на филм
( Film proof )
BALLOON
Скенер Компјутер Изработка на
RIP
предлошки
за копирање
(Обработка на филм)
RIP – Raster image processor
BALLOON
BALLOON DTP
BALLOON BALLOON
BALLOON
Печат
BALLOON BALLOON
Изработка
Печатење на плочи
Од компјутер на плоча
Скенирање
Скенер Компјутер RIP Контрола на печат

( Hard Рroof )
RIP – Raster image processor
BALLOON DTP
BALLOON BALLOON
Печат
BALLOON BALLOON
Изработка
на печатарски
форми(плочи)
Печатење
Печатење
Скенирање (NIP технологии)
Скенер Компјутер RIP BALLOON

RIP – Raster
image
processor
Графичко производство ( шема )
a. Мрежни поврзувања кај графичко производство
3/24/2016 623
Графичко производство ( шема )
b. Пренос на податоци и мрежни компоненти кај продукција на
печатени и електронски медиуми
3/24/2016 624
3/24/2016 625
ПЕЧАТ ВО БОЈА - Системи на бои
Системи на бои
ПЕЧАТЕЊЕ - Субтрактивни или
рефлективни бои
•CMYK: цијан, магента,
жолта, црна
ЕКРАН - Aдитивни бои
•RBG: црвена, сина,
зелена
3/24/2016 626
Минимум три главни бои ( цијан,

магента, жолта ) + црна
Секоја боја се печати со посебен

печатарски агрегат со адекватна
печатарска форма
3/24/2016 627
Минимум три главни бои ( цијан, магента, жолта )

+ црна
Секоја боја се печати со посебен печатарски агрегат
со адекватна печатарска форма
3/24/2016 628
ЛИТЕРАТУРА
1. Kipphan H., HANDBOOK OF PRINT MEDIA - Technologies and production
methods, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 2001
2. Kumar M., TEHNOLOGIJA GRAFIČNIH PROCESOV, Tretja, prenovljena in
razširjena izdaja, Center RS za poklicno izobraževanje, Ljubljana, 2008
3. Konstantinović V., OSNOVI GRAFIČKE TEHNIKE, Zavod za uĎbenike i nastavna
sredstva - Beograd i Zavod za izdavanje uĎbenika - Novi Sad, 1991
4. Babić D., UVOD U GRAFIČKU TEHNOLOGIJU, Grafički centar za ispitivanje i
projektovanje, Zagreb, 1998
5. Антевски, Д., ОСНОВИ НА ГРАФИЧАРСТВОТО, Просветно дело, Скопје, 1989
6. Krgović M., Perviz O., GRAFIČKI MATERIJALI, Tehnološko metalurški fakultet
Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2005
7. Brekić M., Tarabić D., Trajković R., TEHNOLOGIJA GRAFIČKOG MATERIJALA,
Zavod za uĎbenike i nastavna sredstva - Beograd , Zavod za izdavanje uĎbenika -
Novi Sad, Republički zavod za unapreĎivanje vaspitanja i obrazovanja OOUR
Izdavanje uĎbenika i uĎbeničke literature - Titograd, 1991
8. Golubović A., TEHNOLOGIJA IZRADE I SVOJSTVA PAPIRA, Viša grafička škola,
Zagreb, 1973
9. Konstantinović V., TEHNOLOGIJA GRAFIČKE DORADE ( I ), Zavod za uĎbenike i
nastavna sredstva - Beograd i Zavod za školstvo - Podgorica, 1993
10. ĐorĎević D., Kovačević M., Tatić T., Filipesko B., Konstantinović V., TEHNIČKO-
TEHNOLOŠKA PRIPREMA GRAFIČKE PROIZVODNJE ( I ), Zavod za uĎbenike i
nastavna sredstva - Beograd , Zavod za izdavanje uĎbenika - Novi Sad, Republički
zavod za unapreĎivanje vaspitanja i obrazovanja OOUR Izdavanje uĎbenika i
uĎbeničke literature - Titograd, 1991
11. ĐorĎević D., Kovačević M., Tatić T., Filipesko B., Konstantinović V., TEHNIČKO-
TEHNOLOŠKA PRIPREMA GRAFIČKE PROIZVODNJE ( II ), Zavod za uĎbenike i
nastavna sredstva - Beograd, Zavod za izdavanje uĎbenika - Novi Sad, Republički
zavod za unapreĎivanje vaspitanja i obrazovanja OOUR Izdavanje uĎbenika i
uĎbeničke literature - Titograd, 1996
12. Верстка Никулина И.А., ДИЗАЙН И ДОПЕЧАТНАЯ ПОДГОТОВКА В ПОЛИГРА-
ФИЧЕСКОМ ПРОЦЕССЕ, СФУ, Красноярск, 2007
13. Касьянова Е.Л., ОСНОВНЫЕ ВИДЫ ПЕЧАТИ, учебное пособие, Новосибирск,
СГГА, 2012.
14. ĐorĎević D., EKONOMIKA GRAFIČKE ORGANIZACIJE UDRUŽENOG RADA, Viša
grafička škola, Zagreb, 1978
15. Nedeljković M., Nedeljković S., GrafiČko oblikovanje I pismo, Zavod za uĎbenike i
nastavna sredstva - Beograd, Zavod za izdavanje uĎbenika - Novi Sad, 1988
16. Pijuković N., ŠTAMPARSTVO U TEORIJI I PRAKSI, Izdanje udruženja grafičkih
preduzeća Jugoslavije - Sekcija za N.R. Srbiju, Beograd, 1956
17. Tkalčević-Smetko Z., Fotosistemi za dobivanje slike, Viša grafička škola, Zagreb,
1984
18. Vasiljević M., DIZAJN, Beograd, 1996, приватно издание
19. Đurić B., Čulum Ž., FIZIKA - IV deo OPTIKA, Naučna knjiga, Beograd, 1966
20. МАЛА ЕНЦИКЛОПЕДИЈА ПРОСВЕТА, Просвета, Београд, 1969
21. Пановски С., ВЕЛИЧИНИ, ЕДИНИЦИ, ОЗНАКИ, ДНУ, Битола, 1993
22. *** Линкови и техничко-комерцијална документација – Различни фирми

2015 VOVED VO GRAFICKATA TEHNIKA Crti Od Predavanja PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2015 VOVED VO GRAFICKATA TEHNIKA Crti Od Predavanja PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

УНИВЕРЗИТЕТ “Св.

Проф. д-р Ѓ. Тромбев

ВОВЕД ВО ГРАФИЧКАТА ТЕХНИКА

 Класификација на области и производи на графичката

3. ФИЗИЧКИ ОСНОВИ И ДОБИВАЊЕ НА ЛИКОВИ И СЛИКИ

 Извори на вештачка светлина

Материјалот за предметот ВОВЕД ВО ГРАФИЧКАТА ТЕХНИКА, конципиран е за

Целта на предметот е запознавање на студентите, кои прв пат се сретнуваат со

Материјалот е поделен во неколку целини :

Grafi~kata industrija - prerabotuva~ka industrija za

 dorabotka na pe~ateni proizvodi.

Proizvodite na grafi~kata industrija - grafi~ki

Grafi~kata struka, ima dopirni to~ki so pove}e

Za uspe{no obavuvawe na grafi~kata dejnost, po`elno

Vakvite poznavawa, vo osnova ja olesnuvaat rabotata,

ИЗДАВАЊЕ НА ГРАФИЧКИ ПРОИЗВОДИ

ИЗДАВАЊЕ НА ЧАСОПИСИ И СПИСАНИЈА

 Дelovni hartii i slични pe~ateni proizvоди

 Дelovni hartii i slични pe~ateni proizvоди

Кalendari i pe~ateni sliki

КРАТОК ИСТОРИЈАТ И РАЗВОЈ

 Најстари материјали на кои се пишувало и

 Најстари материјали на кои се печатело се пергамент

Книги во тој период:

 1436 г. Conrad Sahspach ја изработил првата

 1445 г. Јоhannes Gutenberg го пронашол

Првите проби за лиење

 1680 г. занаетчиската изработка на хартијата

 1839 г. е пронајдена фотографијата.

Период карактеристичен со воведување на

izrabotka na pe~atarskи formи

Izrabotka na slog  Оloven slog

Зависност од техниката на печатење за која се

ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ВИСОК ПЕЧАТ

ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА РАМЕН ПЕЧАТ

ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ДЛАБОК ПЕЧАТ

Сито ( пропусен ) печат

ПЕЧАТАРСКА ФОРМА ЗА ПРОПУСЕН ( СИТО ) ПЕЧАТ

 ВИСОК ПЕЧАТ  тipo pe~at

 РАМЕН ПЕЧАТ  litografski pe~at

 ДЛАБОК ПЕЧАТ  bakrope~at

Гrafi~ki pogoni како :

 Grupirawe na pove}e pogoni.

Na XI-ta Generalna konferencija za merki i

Vo porane{nata SFRJ, so Zakonot za mernite edinici

So ovoj zakon se propi{ani JUS standardite od

Vo standardite se definiraat poimite za:

Бrojna ( numeri~ka ) vrednost - kako broj na

Vo sistemite na merni edinici se utvrduvaat neza-

Imiwata i oznakite na osnovnite i izvedenite

Me|unarodniot SI sistem na merni edinici ( ISO 31,

Vo standardite se definira i upotrebata na

 Tradicionalen sistem na merki vo

 Osnovna i izvedena edinica na tipografskiot

 Sistemot e usovr{en od isto taka francuzinot

Vo anglo-amerikanskata verzija na tipograf-

Edin. SI Didot Anglo

Edin. SI Didot Anglo

 Аnglo-amerikanskiot sistem e povrzan so dol-

Formatite se od bitna va`nost vo site segmenti od

Materijalite na koi se pe~ati, a voedno i materija-

Kaj nas, vo primena беа JUS standardite.

Spored JUS. хх. ххх od 19хх g., osnoven normiran