AZORBAYCAN RESPUBLIKASI TOHSIL NA‘ BAKI DOVLOTUNIVERSITETI Filologiya fakitltasi AZORBAYCAN FILOLOGIYASI é GONC TADQIQATCILARIN ELMi KONERANSININ _ M@QALO Va TEZISLORI CV kitab) Baki ~ a Mr Aa DR. MUNDORICAT - a : Odebiyyatgiivashq ¥.Mammodova, Mobobbot dastanlarmda mécizali ogous m motivi F.Moammedova Mshabbot dastanlarinda ‘buta AS Sdfaraliyeval XDMasr rus odabiyyatinda Molla Nur obra 21... ee eeeeeeenee i ASoforsliyeva! = Rus odabiyyatinda Azorbayean folkloru 8. Balakisiyev - K.Qorbunovun «Koroglu galas» smog. X.Manafh . Azosbaycan. nagtinds folklorizmin yes tarixi yilksoligi......... 19. F.Abash 70-ci illerda Azarbaycan folklorsiinashpy. ........--0 ee 22 F.Abash Pasa Ofandiyev va xalq adobiyyat R.Oliyera Lirik név haqqunda: A.Mahmudova Fazuli qozollorinin bezi poetik xtisusiyyotiori... A.Mahmudova Anadilli sdobiyyatumuzn Fiizuli morholosi.......-----eeee 31 164 C.Mommadov (Boydili) ; Diinya modeli ca : N.Bagirova Rlassik arob poeziyasmda Mahommod peygemborin = soxsiyyati. N.Bagirova Klassik arab adobiyyatinda Mohommad 4 peygomberin tasviri vo onun digor sdabiyyatlara tasiri J.Cafarova asd: $.9.Sirvaninin tommsillari 0... lee lee eeetdeeeeeees tenes retinas 42 V.Mustafayey AGig Dlospor Santi yicvscec sesso eonneh on rains. 1.43 L.Catilova intibah dévrii Avropa odobiyyatinda Tiirk mévzusv............. 45 M.Oliyeva ‘ Odabiyyatimuzda connat va cahonnom problemi M.Oliyeva 9.Haqverdiyevin «Sobih» lickayasinds farqli sismslyyoflar M.Oliyeva : «Marallarim» hékayslor silsilasinin tarixind dair bir sira qeydior A.Hasenguzt = Voton hosratli bayatilar. ............. A. Cargiyeva vee Hiiseyn Cavid yaradicrhginn bozi risus hagginds ... 56° N.Mommadova Hiiseyn Cavidin «Afot» pyesi. K-Rzayev de ea Tagi Sahbazi Simurgun yagadige dive ve qadin. ene K.Rzayev~ 3 T.$.Simurgun hekayelrinin diline dair 165qezelde) eyni sézii defelerle.tekrar etmesi serin {i ditino ajrha, primitivlik, stinilik-gatirmir, eksine, senetkar qeleminda eyni_séz, miixtelif mona, calar qazanaraq serin tosir giiciini, arin, onun dilino, hazinlik, axicilig bexs$ edit. Ser texnikasinin kami! bilicisi olan sair Fiizuli ana dilinin biitiin incalikderine, séziin mana: darinliklerina dilgi alim kimi de yaxmdan beled idi. Mir Jelal Fizuli sonotkar- hg bu-cohotini giymetlondirarek yazur ki, sair & Z dévriintin bitin béyiik sairlerini ve:béyiik ssorlarini mikemmal bildiyi kimi; klassik. serin bitin sonatkarliq «sirlerini», bitin ser, nezm, nesr texnikasim ve qurulugunu da kamil bilirdi (4, 8:84). , : Sairin qozellerinin -bir coxunda misramin awvel ve son hissesinin gevrilmest miisahide olunur. Burada Fizuli séz senetinin «aks» adlanan néviindon istifade etmisdir. Esq eybini bilibsan hiinor, ey zahidi-fafil, Hiinerin eybdir, amma dediyin eyb hinardir (5, s.58). Maraglidir 44, Fiizuli siz sanatinin bu néviinden istifade eden zaman bezen beytin milayyen mévqeyinds izafot terkibi kimi verdiyi ifadeni oks ceviterak teyini séz birlesmesi kimi, ya da aksine ifade edir. . ay Mehebbst lezzatindan boxeberdir zahidi-gafil, _ Fiizuli,.esq z6vqlin, zdvqi-esqi var olandan sor! (5, 8.69) vaya: ve 2 Manden axir giim quur.bizarliq asbabi-dehr, |; Dehr asbabmdan ol ey kim, qilam bizarliq (5, s.91). Tiitk todgigatgis: Camil Yenar Fiizulinin divan serinda 6z bilik va bacangim. géstermakde canfesanhq -etdiyinin onun gezel- | lerinds agiq-aydin sezildiyini yazir (3, s.74). Bu fikirie razilasmaq gox gotindir. Cinki sairin qezollorindaki: rubu, cazibani,. emosiyan gormemek,: onlarin yalmiz: «quru»: texnika, sxem tizra’ yazildigim «sezmoky’ geyri-miimkiindiir. M.Quluzade ‘geyd edir ki, Fiizuli Azarbaycai serinde qezeli takce mezmiun, kompozisiya: cohatden deyil, vem, ahong, intonasiya, bedii.tesvir vasiteleri etibarila do “yliksak badii saviyyeye qaldummusdir (2,'8.273). oe, Biitiin tirkdilli poeziyada Fizuli qedar gairlik istedadamr-elmle zinetlendirerek. ‘dahiyana’ sonet ssorleri yaradan ikinci bir sair tapmaq cotindir. Onun gazal yaradicilibinda poetikanim biitiin qay- da-qanunlarina omel olundugunu goriiritk. Klassik Sarg poetikasinin encgatin-hesab olunan névienni 62, yaradrciligina totbiq edon: ‘sair bor, shansi bir gazelinds.poetik sistemin-kategoriyalarim riyazi daqiqlikie avo béytik senetkarhqla.ntimayis etdirmisdir. 30 ‘ epesiyyaT = . = |, Quliyeva M. Klassik Sarg poetikast- Baki, Yazigi, 1991: ” “ 2, Quiuzade M. Fuzulinin lirikasi. Baki: Az.SSR°EA Nesriyyati, 1965 ~ 3, Yener Cemil. Fizulinin dinyast.-Lstambul: Toker matbaas1,1966 4, Mir Colal, Fazulinin sonetkarhgh. Baki, Maarif, 1994. + 5." Fitzuli. Secilmis esorlori.-Bala. Azores, 1958 6, Fiizuli M. Segilmis osorlori. I cild. Baki. Azamosr,1988 - a . Aynura Malinudova_ magistrant, LI kurs (yiyabi) ANADILLI @DOBIYYATIMIZIN FUZULI MORHOLest Azerbaycan poeziyasimin an nadir incisi, béyiik gezal ustadi, Mohommed Fiizulinin. sexsiyyeti, hayati ve yaradicthga uzun iHerdir ki, bir gox tadgigatlarin obyektina cevrilmisdir, Bu tedgiqatlann bé- yik oksoriyyotinde Fiizuliden bir Azorbaycan sairi kimi. séhbat aguir, Lakin bununla belo, helo da bazi, tadgigatlardaFiizgulini ‘bir osmanh sairi, onun dilini iso osmanli tiirkcesi kimi golem veranlor do yox, deyildir. «Mahammad ‘Siileyman, oglu Fiizulin aserinda, esason, Tiirkiye alimlorinin miilahizelering, , ésaslanan ,- Polsa’ tedgigatcisi Stanislava Plyaskovicka-Rimkevi¢ Fiizulinin asoflarinin, dili ile bagi geyd edir ki, Fiizuli ger yazmaga cox erken, hole yentyetme yaslarindan baslay1b,O, orb, fars ve tirk (azeti dialekti), daha sonralar iso osmanh-tiirk dillerinde yazmuscir (4;.8:59). Burada miollifin Fizulinin «azeri dialektinnde yazdigim geyd, etmasi, ile berabor, onun getdikco bu «dialektydan uzaqlasarag osmanl:-tiirk di- linde yazmaga baslamasin: séylamest heg bir faktla asaslandmlmur. Osorde géstorilon.menbe va qaynaqlardanaydin olur ki, S.Plyas- kovicka-Rimkevic,.Azarbaycan, alimleripin neinki Fizuli yaradicr- 1B, elece, de XVI sr Azorbaycan. dili meselelarine-hesr olinmug tedgiqatlan ile. tams deyil. Har hans: bir sohetkarm yaradierhjindan damyarken biz onun osarferini hansisa bir didlektde yazdifam deye bilmarik. Bu zaman milayyen bir dilden (onun, dialektindan yox!) s6z agua biler. Maraqhdir Ki, S.Plyaskovigk Rumkevig Fiizulinin dilini gotiyyetle osmanl) tirkcasina. aid eda bi Buna gére. da, XVHE asra geder, Agerbaycin dilinin mévcudlugunn etiraf etmok istemayon tadgigatcilarin yolu ila gederak fakt qarsisinda galarken bu dil faktarnm osmanhi tiirkcasinin bir dialektina mensub .oldu- Sunu gésterir. Bu masols ile alagadar 0. Domircizade geyd edir ki, 31