โครงงาน

่
เรือง
่
การใช ้ประโยชน์จากสิงแวดล ้อมในการสร ้างสรรค ์วัฒนธรรมในประเท
ศไทย
(การใช ้ใบตอง)

จ ัดทาโดย
นายกฤษณวิชญ ์ บุญเกิด
นายคณาไกร มหกิจพลัช
นาย ติณณ์ ไพบูลย ์สุศฤงคาร

้ั ธยมศึกษาปี ที่ 5/2

ชนมั

เสนอ
อาจารย ์ อัจฉรา เก่งบัญชา

โครงร่างโครงงานวิชา Thai Social Studies I

 ปี การศึกษา 2561/2562
โรงเรียนสาธิตนานาชาติมหาวิทยาลัยมหิดล
 ก
่
ชือโครงงาน ประโยชน์ของใบตอง
่ กเรียน
ชือนั นายกฤษณวิชญ ์ บุญเกิด, นายคณาไกร มหกิจพลัช,

นายติณณ์ ไพบูลย ์สุศฤงคาร

้ั
ระด ับชน มัธยมศึกษาปี ที่ 5/2
่
ชือครู ี่ กษา นาง อัจฉรา เก่งบัญชา
ทปรึ

โรงเรียน สาธิตนานาชาติมหาวิทยาลัยมหิดล

ปี พ.ศ. 2561

บทคด
ั ย่อ
้ นการสืบค ้นข ้อมูลและค ้นคว ้าโดยนักเรียนมัธยมศึก
โครงงานค ้นคว ้านี เป็

ษาปี ที่ 5 โรงเรียน

่
สาธิตนานาชาติมหาวิทยาลัยมหิดลเรืองประโยชน์
ของใบตอง

โดยมีวต ่
ั ถุประสงค ์เพือให ้นักเรียน
่
รู ้จักนาใบตองมาใช ้ในการประดิษฐ ์สิงของต่
างๆ

และนามาใช ้ประโยชน์ในชีวต
ิ ประจาวัน
วิธด
ี าเนิ นงาน
่
มีการประชุมวางแผนไปค ้นคว ้าผ่านทางอินเทอร ์เน็ ตเกียวกั
บใบตอง
่ การใช ้ในประเทศไทย การนาใบตองมาสร ้างสรรค ์และประดิษฐ ์สิงของต่
ทีมี ่ างๆ
มาใช ้เรียบเรียงข ้อมูล สรุปผล และรายงานโครงงาน
่ กเรียนทาการค ้นคว ้าเกียวกั
ผลการดาเนิ นการ จากการทีนั ่ บใบตอง
่ การใช ้ในประเทศไทย
ทีมี
 ่
การนาใบตองมาสร ้างสรรค ์และประดิษฐ ์สิงของต่
างๆผลปรากฏว่านักเรียนมีควา
มเข ้าใจการมีอธิ พ
ิ ลของ
ใบตอง
่
ประโยชน์ของใบตองในการใช ้ทาสิงของต่ ่
างๆและมีความรู ้เกียวกั ้
บขันตอนการ
่
ทาสิงของต่
างๆจาก ใบตอง
 ข
กิตติกรรมประกาศ
่
โครงงานค ้นคว ้าเรืองประโยชน์
ของใบตอง
้
ได ้ปรึกษาขันตอนการทาโครงงานการเขียนรายงาน
โครงงานและได ้ร ับคาแนะนาจากครูอจั ฉรา เก่งบัญชาด ้วยดีมาตลอด
คณะผูจ้ ด ้ ้วย
ั ทาขอขอบพระคุณเป็ น อย่างสูง ณ โอกาสนี ด

คณะผูจ้ ด
ั ทา
นาย กฤษณวิชญ ์ บุญเกิด
นาย คณาไกร
มหกิจพลัช
นาย ติณณ์
ไพบูลย ์สุศฤงคาร
 สารบัญ

่
เรือง หน้า
บทคัดย่อ ก
กิตติกรรมประกาศ ข

สารบัญ

บทที่ 1 ทีมาและความส
่ าคัญของโครงงาน

1
บทที่ 2 เอกสารทีเกี
่ ยวข
่ ้อง

บทที่ 3 อุปกรณ์และวิธก
ี ารศึกษา

บทที่ 4 ผลการศึกษาและอภิปรายผลการศึกษา
6

บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา
8
บรรณานุ กรม

9
 บทที่ 1
บทนา

่
ทีมาและความส าคญ
ั ของโครงงาน
่
คนไทยรู ้จักนาใบตองหรือใบไมม้ าห่ออาหารหรือสิงของต่
างๆใช ้ในชีวต
ิ ป

ระจาวัน ตลอดจนคิด

ประดิษฐ ์ให ้มีรป ้ สมัยโบราณโดยเฉพาะอย่างยิงใ

ู ร่างหรือรูปทรงสวยงามมาตังแต่ ่

นงานพิธต
ี ามประเพณี ไทย
่ วธิ ก
ต่างๆเช่นการทาบุญในวันสาคัญยิงมี ่ ถพ
ี ารทาทีพิ ี ถ
ิ น ่ ดเ
ั และสวยงามมากทีสุ
่ าได ้ อันเป็ นการ
ท่าทีจะท
่
แสดงฝี มืออวดกันใหน้ ่ าชืนชมยิ
นดี
่
จากทีเราเห็ นใบตองเป็ นส่วนหนึ่ งของวัฒนธรรมไทยในหลายๆด ้านทีเรา
่

ยังสังเกตเห็นได ้จนถึงทุก
วันนี ้ ไม่ว่าจะเป็ นในขนมไทย อาหารไทย การละเล่นไทย ฯลฯ
่ กษาเพิมเติ
พวกเราจึงอยากทีจะศึ ่ มเกียวกั
่ ่
บ ใบตองและสิงของทาจากใบตอง
่ นองค ์ความรู ้เพิมเกี
เพือเป็ ่ ยวกั
่ บการใช ้วัสดุจากธรรมชาติมาใช ้ให ้เกิด
ประโยชน์

ว ัตถุประสงค ์
่
1. เพืออนุ ร ักษ ์วัฒนธรรมของไทยหลายๆด ้าน
่ ยนรู ้วิถช
2. เพือเรี ี วี ต
ิ และภูมป
ิ ัญญาของคนไทย

1
 ่
3. เพือใช ่ี าลายสิ่
้ทร ัพยากรธรรมชาติให ้เกิดประโยชน์และลดการใช ้วัสดุทท
งแวดล ้อม

สมมติฐานของการศึกษา
ั ของคนไทยมากขึน้
1. รู ้จักบทบาทของใบตองในอดีตและปัจจุบน
่
2. รู ้จักสิงของเครื ่
องใช ่ ามาจากใบตอง
้ทีท
่
3. พบการใช ้ใบตองทาสิงของแบบใหม่ ในยุคปัจจุบน
ั
่ ยวข้
ต ัวแปรทีเกี ่ อง

ต ัวแปรต้น
่
ข ้อมูลเกียวกั
บประโยชน์ของใบตอง

ต ัวแปรตาม
่ ้เกียวกั
นาข ้อมูลทีได ่ ่
บสิงของในวั ่ ให ้เห็นในชีวต
ฒนธรรมไทยหลายๆอย่างทีมี ิ ป

ระจาวัน

ขอบเขตของโครงงาน
่
1. เรืองประวั ่
ตใิ บตอง ประโยชน์ของใบตอง และสิงของที
ท ่ าจากใบตอง

2. ระยะเวลาดาเนิ นการ วันที่ 31 เดือน ตุลาคม พ.ศ. 2561 ถึงวันที่ 30

เดือน พฤศจิกายน พ.ศ. 2561

2
 บทที่ 2
่ ยวข
เอกสารทีเกี ่ ้อง

ประวต
ั งิ านใบตอง
่
เป็ นการหายากทีจะบอกว่ ้ สมัยใด
างานประดิษฐ ์ใบตองมีมาตังแต่

ใครเป็ นผูร้ เิ ริม่ และสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมแขนงนี ้

่
แต่ปรากฏเป็ นหลักฐานในสมัยสุโขทัยจากหนังสือเรือง

ตาร ับท ้าวศรีจฬ

ุ าลักษณ์หรือนางนพมาศว่า
่ หลายในสมัยนั้น
ได ้มีการจัดตกแต่งดอกไมเ้ ป็ นทีแพร่
้ั
ครงนางนพมาศได ้ถวายตัวเข ้าเป็ นสนมของสมเด็จพระร่วงเจ ้า
่ นที4พฤศจิ
เมือวั ่ กายน พุทธศักราช 1907

และได ้ประดิษฐ ์โคมลอยน้าเป็ นรูปดอกบัวตกแต่งด ้วยดอกไมป้ ระดิษฐ ์

ผลไมแ้ กะสลักธูปเทียนและ
่
โคมไฟเมือสมเด็ จพระร่วงเจ ้าทอดพระเนตรเห็นก็ทรงชมว่างามประหลาด
่
เมือสอบสวนว่ าเป็ นฝี มือใคร
จึงได ้บัญญัตแิ บบฉบับการทาโคมรูปดอกบัวในวันเพ็ญเดือน 12 ขึน้
ต่อมาได ้มีการประดิษฐ ์คิดค ้น ดัดแปลง แก ้ไขกระทงลอย
่ บด ้วยใบตองขึนมาในรู
ซึงเย็ ้ ่
ปทีแตกต่ ่
างกันมากมายหลายชนิ ดดังทีปรากฏให ้เ

ห็น ในปัจจุบน
ั
้
ด ้วยหลักฐานนี แสดงให ้เห็นชัดว่าบรรพบุรษ
ุ ของเรามีศล
ิ ปะในการประดิษฐ ์ดอก

ไม้ ใบไม ้ ผลไม ้ และวัสดุตา่ งๆ มาก่อนกรุงสุโขทัยเป็ นราชธานี

แต่ไม่มผ
ี ูใ้ ดเขียนไวเ้ ป็ นหลักฐานให ้อนุ ชน

3
รุน ่
่ หลังได ้ค ้นคว ้า งานใบตองเป็ นงานทีแสดงให เ้ ห็นถึงความคิดสร ้างสรรค ์ทาง
ด ้านศิลปะอันน่ าภาคภูมใิ จ
ของบรรพบุรษ
ุ แต่โบราณสะท ้อนให ้เห็นวัฒนธรรมทางด ้านจิตใจ
่
ซึงประกอบด ้วยความละเอียดอ่อน
ประณี ตบรรจงสวยงามเป็ นระเบียบและความช่างคิดรู ้จักดัดแปลงนาทร ัพยากรธ
่ี อยู่ทุกบ ้านเรือนในสมัยนั้นมา
รรมชาติทมี
่
สร ้างสรรค ์หรือประดิษฐ ์ให ้เป็ นสิงสวยงามและมี
ประโยชน์

ประโยชน์ของใบตอง

ใบตองหรือใบกล ้วยมีสเี ขียวเข ้ม

โครงสร ้างเป็ นวัตถุแห ้งประมาณ28เปอร ์เซ็นต ์และมีน้ามากถึง 72 เปอร ์เซ็นต ์
่ าคัญเช่น โปรตีนคิดจากน้าหนักแห ้งประมาณ12เปอร ์เซ็นต ์
มีสารอาหารทีส
่
มีเยือใยประมาณ 24 เปอร ์เซ็นต ์
่
เปรียบเทียบคุณค่าทางอาหารของใบกล ้วยสดกับพืชอาหารสัตว ์อืนๆจะเห็ นว่าใ
บกล ้วยสดมี ระดับโปรตีนใกล ้เคียงกับหญา้ ขนสด

(ใบกล ้วยมีโปรตีนคิดจากนน้าหนักแห ้ง 12 เปอร ์เซ็นต ์ หญ ้าขน มีโปรตีน 10

เปอร ์เซ็นต ์ โดยประมาณ) ส่วนใบของกล ้วยไม่รวมก ้านใบมี
โปรตีนใกล ้เคียงกับพืชตระกูลถัว่

ใบสดของต ้นกล ้วยจึงเป็ นผลพลอยได ้ทีน่่ าจะนามาใช ้เป็ นอาหารหยาบสาหร ับเ

้ โค-กระบือ ร่วมกับฟางข ้าว และหญ ้าแห ้ง จะทาให ้โค-
ลียง
้
กระบือกินอาหารมากขึนการนาใบกล ้วยหั่นเป็ นฝอยตากแห ้งแล ้ว
้ กร หรือสัตว ์ปี ก
นามาผสมอาหารข ้นเลียงสุ
ี นึ่ งทีน่่ าจะลดต ้นทุนการผลิตได ้ เนื่ องจาก
อาจจะเป็ นอีกวิธห

4
 ่
ใบกล ้วยมีเยือใยสู งไม่มากนัก
่
สัตว ์กระเพาะเดียวสามารถใช ้ประโยชน์ได ้มากพอสมควร
ข ้อน่ าสังเกตอีกประการหนึ่ งคือ ใบกล ้วยมีระดับ ไขมันค่อนข ้างสูง

น่ าจะใช ้เป็ นแหล่งพลังงาน

สาหร ับสัตว ์ได ้ค่อนข ้างดีแหล่งหนึ่ งประโยชน์อก
ี อย่างของใบกล ้วยหรือใบตองก็
คือใบตองในวิถช
ี วี ต
ิ ของ
้
คนไทยในทุกหนแห่ง ได ้นาใบตองมาใช ้ประโยชน์ได ้มากมายทังในชี
วติ ประจา

วัน ในพิธก
ี รรมต่างๆ การบวงสรวงต่างเช่นทาบายศรี กระทง กรวย มาลัย
่
ห่อขนม ห่ออาหาร ทีรองอาหาร หรือวางขนม
่
ทาเป็ นภาชนะใส่อาหาร ปลาตะเพียน ใบตองแห ้งนามาเป็ นทีมวนบุ หรี่ สานเ
่ ของ กระเป๋ า
ป็ นทีใส่

5
 บทที่ 3
อุปกรณ์และวิธก
ี ารศึกษา

อุปกรณ์
ใบตอง

วิธก
ี ารศึกษาค้นคว้า

1. ประชุมวางแผน
2. ศึกษาค ้นคว ้าข ้อมูลจากอินเทอร ์เน็ ต

3. รวบรวมข ้อมูลจากสมาชิกแต่ละคน

4. วิเคราะห ์และเรียบเรียงข ้อมูล

5. สรุปผลและรายงานโครงงาน

6
 บทที่ 4
ผลการศึกษาและอภิปรายผลการศึกษา

คณะผูจ้ ด ่
ั ทาได ้ทาการค ้นคว ้าเกียวกั ้ น้ 4 ประเภท ได ้แก่
บงานใบตองทังสิ
ประเภทใช ้ห่อหรือบรรจุอาหาร ประเภทกระทงดอกไม ้ ประเภทกระทงลอย

และประเภทบายศรี

งานใบตองมีมากมายหลายชนิ ดไม่ว่าจะเป็ นการประดิษฐ ์กระทงลอย,บาย

้
ศรี,พานขันหมากขันหมันการประดิ
ษฐ ์ถาดใบตองในการประดิษฐ ์งานใบตองจะ
ต ้องมีการเตรียมวัสดุอป ่ี ้ในงานทีเหมาะสมเพื
ุ กรณ์ทใช ่ ่ วยลดเวลาในการทาง
อช่
่
านและยังทาให ้งานทีออกมามี
คณุ ภาพและสวยงามโดยพิจารณาจากการเลือก

ชนิ ดของใบตอง กรรไกร เข็ม ด ้าย ฯลฯ

งานใบตองสามารถแบ่งเป็ นประเภทตามลักษณะการนาไปใช ้งานเช่น

่
ประเภทใช ้ห่อหรือบรรจุอาหารซึงงานใบตองประเภทนี ้
พบเห็ นได ้โดย
่
ทัวไปในชี
วติ ประจาวันใน

ยุคหนึ่ งใบตองไม่ได ้รบั ความนิ ยม เนื่ องจากความทันสมัยและความสะดวก

ของพลาสติก แต่ปัจจุบน
ั ได ้มีการรณรงค ์ให ้ลดใช ้พลาสติก
ิ ประจาวันอีกครง้ั
จึงมีการนาใบตองกลับมาใช ้ในชีวต

งานใบตองประเภทใช ้ห่อหรือบรรจุอาหารได ้แก่ การห่อแบบต่างๆ

กระทงถาดใบตองและกระเช ้า
้ องค ์ประกอบน้อยและใช ้เวลาไม่มากสมาชิกในกลุ่มจึงตัดสินใจเ
งานประเภทนี มี

ลือกประดิษฐ ์งานใบตอง
ประเภทนี ้

7
 ประเภทกระทงดอกไม ้ มีหลายรูปแบบ
่
ซึงในแต่
ละแบบพัฒนาและสร ้างสรรค ์ได ้อย่างสวยงาม กระทงทุก ๆ
แบบสามารถนาไปใช ้ได ้หลายโอกาส
่ กการบูชาพระรตั นตร ัย ใช ้เป็ นเครืองสั
เช่น ใช ้เป็ นเครืองสั ่ กการะพระมหากษัตริ

ย ์และพระราชวงศ ์, ชุดขันหมาก เป็ นต ้น

ประเภทกระทงลอย กระทองลอย คือ ภาชนะสาหร ับใส่ดอกไม ้ ธูป เทียน
่
สิงของ ่
ทีลอยน้าได ้

่ ้ในเทศกาลวันลอยกระทง
ส่วนใหญ่ประดิษฐ ์จากใบตองซึงใช

่
ประเภทบายศรี บายศรีคอื ภาชนะทีตกแต่ งสวยงามเป็ นพิเศษ
่ นสาร ับใส่อาหารคาว หวานในพิธส
เพือเป็ ี งั เวยบูชาและพิธท
ี าขวัญต่างๆ
้
ทังพระราชพิ
ธแี ละพิธข
ี องราษฎร ์ บายศรีหลวง” คือ
่ี ้ในการประกอบราชพิธต
บายศรีทใช ี า่ ง ๆ ส่วน “บายศรีราษฎร ์” คือ
่ี ้สาหร ับสามัญชนทัวไป
บายศรีทใช ่ แต่หากจาแนกตามการนาไปใช ้

สามารถจาแนกได ้หลายแบบ เช่น บายศรีเทพ, บายศรีพรหม, บายศรีใหญ่,

บายศรีบลั ลังก ์ บายศรีต ้น, บายศรีปากชาม เป็ นต ้น
่ าคัญเกียวข
ด ้วยบายศรีเป็ นสิงส ่ ้องกับความเป็ นความตาย

การประดิษฐ ์บายศรีจงึ ต ้องระมัดระวังประดิษฐ ์องค ์ประกอบต ้องครบถ ้วนและควา

่
มระมัดระวังการนาไปใช ้อย่างเหมาะสมเพือความเป็ ์ วต
นมงคลสิรสิ วัสดิในชี ิ

8
 บทที่ 5
สรุปผลการศึกษา

สรุปผลการศึกษา
่
จากการทาโครงงานการค ้นคว ้าเกียวกั
บประวัตค
ิ วามเป็ นมาของงานใบต

องและประโยชน์ของ

ใบตองในด ้านต่างๆ
้ั ประสบความส
การทาโครงงานครงนี ้ ่
าเร็จสอดคล ้องกับวัตถุประสงค ์ทีวางแผนไว ้
คือ
่
นักเรียนมีความรู ้เกียวกั
บการนาใบตองมาใช ้ประโยชน์ในชีวต
ิ ประจาวันในหลา

ยๆด ้านรวมถึงด ้าน

วัฒนธรรมไทยในแขนงต่างๆ

ี่ จากโครงงาน
ประโยชน์ทได้
่
จากการทาโครงงานการค ้นคว ้าเกียวกั
บประวัตค
ิ วามเป็ นมาของงานใบต
องและประโยชน์ของใบ
่
ตองทาให ้สมาชิกในกลุ่มไดค้ วามรู ้เกียวกั
บการใช ้ใบตองในวัฒนธรรมไทย
่
รวมถึงการได ้ประสบการณ์เกียว
่
กับการประดิษฐ ์สิงของจากใบตองให ้
เ้ กิดประโยชน์และในขันตอนการค ้นคว ้าห
่ ขนอี
าข ้อมูลยังพัฒนาทักษะการสืบค ้นข ้อมูลทีดี ึ ้ กด ้วย

ข้อเสนอแนะ

9
 ่ บใบตองนั้นสมาชิกในกลุ่มยังไม่มป
จากการค ้นคว ้าเกียวกั ี ระสบการณ์แล
่ บสิง่ ประดิษฐ ์ทีจะท
ะความรู ้เกียวกั ่ ามากนัก
่
จึงต ้องหาสิงประดิ ่ ้าใจโครงสร ้างง่ายและใช ้เวลาทาไม่นาน และสืบค ้น
ษฐ ์ทีเข
่ มทีสมาชิ
ข ้อมูลเพิมเติ ่ กต ้องการในการทางานประดิษฐ ์ถ ้ามีโอกาสหน้านักเรียน
จะมีความเข ้าใจมากกว่านี ้
่ ยากกว่
และสามารถต่อยอดประดิษฐ ์สิงที ่ ้ ้
านี ได

10
 บรรณานุ กรม

่
ประวัตงิ านใบตอง. (2553). สืบค ้นเมือ
วันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก
https://www.gotoknow.org/posts/354530
่
ประโยชน์ของใบตอง. (2555). สืบค ้นเมือ
วันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก
https://talk.mthai.com/inbox/342781.html
่
ประโยชน์ของใบตอง ใบกล ้วยทาอะไรได ้บา้ ง. (2559). สืบค ้นเมือ
ว ันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก
https://www.kasettambon.com/ประโยชน์ของใบตอง/
่
ประโยชน์ของใบตอง. (ม.ป.ป.). สืบค้นเมือ

ว ันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก

https://bananath.wordpress.com/2013/09/01/ประโยชน์
ของใบตอง-httpwww-knowledge-newnaew-netnew-
thai1165-banana-l/
่
งานใบตอง. (ม.ป.ป.). สืบค้นเมือ
ว ันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก
http://phatcharin402.blogspot.com/2014/08/blog-post.html
่
ศิลปะงานใบตอง. (2555). สืบค ้นเมือ
วันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561, จาก
https://sites.google.com/site/milknuchanok/ngan-bitxng

11