PANDUAN PENGURUSAN

MATA PELAJARAN

SAINS

Sekolah Rendah
Sekolah Menengah

Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti

2015
 Diterbitkan oleh
Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
Kementerian Pendidikan Malaysia
Aras 3-6, Blok E15, Kompleks Kerajaan Parcel E
Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan
62604 Putrajaya

Cetakan Pertama 2015

© Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti

Kementerian Pendidikan Malaysia

Semua hak cipta terpelihara. Tiada mana-mana bahagian jua daripada penerbitan
ini boleh diterbit semula atau disimpan dalam bentuk yang boleh diperoleh semula
atau disiar dalam sebarang bentuk dengan apa cara sekalipun sama ada secara
elektronik, mekanikal, fotokopi, rakaman atau sebaliknya tanpa mendapat izin
daripada Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti.
 Kata Alu-Aluan
MENTERI PENDIDIKAN MALAYSIA

Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh dan Salam Sejahtera,

Saya mengucapkan setinggi-tinggi tahniah kepada Jemaah Nazir dan Jaminan

Kualiti (JNJK) kerana berjaya menerbitkan Buku Panduan Pengurusan Mata
Pelajaran yang bakal digunakan sebagai panduan untuk melaksanakan program-
program kurikulum di sekolah. Usaha dan komitmen JNJK ini menggambarkan
kesungguhan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) bagi memastikan
tranformasi pendidikan yang direncanakan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan
Malaysia (2013-2025) dapat direalisasikan.

Penerbitan buku panduan seperti ini diharap dapat membantu KPM mengupayakan
kepimpinan sekolah dalam merancang, melaksana, mengawal dan menilai program
kurikulum di sekolah. Penerbitan buku ini juga dapat memperkaya koleksi rujukan
warga pendidikan dan pihak-pihak berkepentingan dalam usaha kita memastikan
kualiti pendidikan negara dapat dipertingkatkan setanding di persada antarabangsa.

Semoga kandungan yang tersedia dalam buku ini dapat dijadikan rujukan dan
dimanfaatkan sepenuhnya oleh semua pihak dan menjadi sebahagian daripada
sumbangan kita dalam usaha melahirkan modal insan holistik mengikut acuan
sendiri.

Selamat Maju Jaya.

DatO’ SERI MAHDZIr BIN KHALID

i
 Kata Alu-Aluan
KETUA PENGARAH PELAJARAN MALAYSIA

Bismillahirrahmanirrahim
Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh
Salam Sejahtera, Salam 1Malaysia dan Salam Perpaduan

Saya merakamkan tahniah atas daya usaha Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
menerbitkan Buku Panduan Pengurusan Mata Pelajaran. Usaha ini melambangkan
komitmen Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti dan Kementerian Pendidikan Malaysia
dalam memastikan pengurusan program kurikulum di sekolah sentiasa berada pada
landasan yang betul dan mematuhi piawaian yang telah ditetapkan.

Saya yakin buku ini dapat memberi seribu makna kepada kita dalam meningkatkan
kualiti pendidikan di sekolah dan dijadikan rujukan untuk melonjakkan kualiti
pengurusan kurikulum seiring dengan transformasi pendidikan negara. Semoga
ilmu dan panduan, yang terkandung dalam buku ini dapat dimanfaatkan oleh warga
pendidik dalam usaha mencorakkan hala tuju dan kecemerlangan pendidikan
negara.

Saya berharap semoga usaha murni ini akan dapat mempertingkatkan kualiti
pengurusan dan pengajaran mata pelajaran di sekolah. Marilah kita sama-sama
berganding bahu merealisasikan matlamat untuk menyediakan pendidikan berkualiti
bagi melahirkan modal insan cemerlang.

Sekian, terima kasih.

DatO’ SRI Dr. KhAir Bin Mohamad Yusof

ii
 Kata Alu-Aluan
KETUA NAZIR SEKOLAH

Bismillahirrahmanirrahim.
Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh, Salam Sejahtera.

Saya memanjatkan kesyukuran ke hadrat Allah SWT kerana dengan izin dan
limpah kurnia-Nya, Buku Panduan Pengurusan Mata Pelajaran dapat dihasilkan
untuk kegunaan semua sekolah di Malaysia. Saya mengucapkan tahniah dan
syabas kepada semua warga Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti, khususnya Sektor
Penaziran Kurikulum yang berusaha gigih menjana idea dan berkongsi pengalaman
untuk merealisasikan penerbitan buku ini.

Penerbitan buku ini merupakan salah satu usaha Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
membantu Kementerian Pendidikan Malaysia mengekalkan tahap kecemerlangan
dan kualiti pendidikan negara agar sentiasa berada pada standard yang telah
ditetapkan. Selain itu, buku panduan ini juga merupakan salah satu usaha
peningkatan kecemerlangan dalam sistem pengurusan serta pentadbiran di sekolah
seperti yang diharapkan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (2013-
2025).

Buku panduan ini juga merupakan inisiatif Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti untuk
membantu pihak sekolah dalam usaha untuk memberi khidmat bimbingan dan
panduan pengurusan kurikulum di sekolah. Justeru, saya berharap agar buku ini
dijadikan sebahagian daripada bahan rujukan profesional yang dapat dimanfaatkan
oleh warga pendidik.

SELAMAT MAJU JAYA DAN SALAM 1MALAYSIA.

Sekian, terima kasih.

(DatO’ HAJI MAHMUD BIN KARIM)

iii
 JAWATANKUASA PENERBITAN
BUKU PANDUAN PENGURUSAN MATA PELAJARAN
SAINS

Penasihat
Dato’ Hj. Mahmud bin Karim
Ketua Nazir Sekolah
Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
Kementerian Pendidikan Malaysia

Pengerusi 1
Hjh. Normah binti Ismail KMN
Timbalan Ketua Nazir Sekolah (Operasi)

Pengerusi 2
Encik Hashim bin Mohd Zin
Timbalan Ketua Nazir Sekolah (Dasar)

Timbalan Pengerusi
Dr. Harery bin Abu Saad
Ketua Sektor Penaziran Kurikulum

Setiausaha
Ishak bin Arif
Ketua Penolong Pengarah

Ahli
Rosdi bin Husin (JNJK)
Rosnita binti Abdullah (JNJK)
Mohamad Noor Azman bin Hj. Bakar (JNJK)
Mohd Zulkefli bin Mohd Noor (JNJK)
Hussin bin Abu Bakar (JNJK)
Zainal bin Mohamad (JNJK)
Yuhana binti Yaacob (JNJK)
Zalifah binti Rosli (JNJK)
Hj Zamani bin Ashaari (JNJK)
Wong Li Li (BPK)
Azmi bin Harun (BPK)
Khalid bin Ahmad Dahlan (LP)

iv
 ISI KANDUNGAN

Bil Tajuk Muka

Surat
Kata Alu-aluan YB. Menteri Pendidikan Malaysia i
Kata Alu-aluan Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia. ii
Kata Alu-aluan Ketua Nazir Sekolah iii
Jawatankuasa Penerbitan iv
Isi Kandungan v
Pengenalan vii
Objektif Buku Panduan Pengurusan ix

BAB 1 PROFIL MATA PELAJARAN

1.1 Pendahuluan 1
1.2 Matlamat Mata Pelajaran 2
1.3 Objektif 3
1.4 Organisasi Kandungan 6
1.5 Peruntukan Waktu 8

BAB 2 PENGURUSAN MATA PELAJARAN

2.1 Pendahuluan 10
2.2 Jawatankuasa Kurikulum Sekolah 10
2.3 Peranan Jawatankuasa Kurikulum Sekolah 11
2.4 Peranan Panitia Mata Pelajaran 12
2.5 Peranan Pengetua atau Guru Besar 14
2.6 Peranan Penolong Kanan Pentadbiran atau Penolong 14
Kanan Petang
2.7 Peranan Guru Kanan Mata Pelajaran 15
2.8 Peranan Ketua Panitia Sains 15
2.9 Peranan Guru Mata Pelajaran Sains 17
2.10 Mesyuarat Panitia Sains 18
2.11 Pengurusan Pemberian Bantuan Geran Perkapita 19
2.12 Latihan Dalam Perkhidmatan 22
2.13 Pengurusan Fail atau Dokumentasi 22
2.14 Bilik atau Makmal Sains dan Sudut Mata Pelajaran 23
2.15 Persatuan Sains 23

v
BAB 3 PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
3.1 Pendahuluan 25
3.2 Standard 4: SKPM 2010 25
3.3 Strategi Pengajaran dan Pembelajaran 27
3.4 Aktiviti Pembelajaran 29
3.5 Penerapan Elemen Merentas Kurikulum 31
3.6 Penyediaan Rancangan Pelajaran Tahunan 40
3.7 Penyediaan Rancangan Pelajaran Harian 41
3.8 Teknik Penyoalan 44
3.9 Hasil Kerja Murid 44

BAB 4 PENTAKSIRAN
4.1 Pendahuluan 45
4.2 Peperiksaan Awam 45
4.3 Pentaksiran Berasaskan Sekolah 47
4.4 Pentaksiran Bagi Mata Pelajaran Sains 56

BAB 5 PENYELIAAN
5.1 Pendahuluan 61
5.2 Tujuan Penyeliaan 62
5.3 Bidang Penyeliaan 63
5.4 Prinsip Penyeliaan 64
5.5 Peringkat Penyeliaan Pengajaran dan Pembelajaran 65
5.6 Tindakan Penambahbaikan 66

RUJUKAN 68

vi
 PENGENALAN

Visi Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) ialah “Pendidikan Berkualiti Insan

Terdidik Negara Sejahtera”. Pendidikan di Malaysia bertujuan membangun
potensi individu melalui pendidikan berkualiti dengan cara menyediakan generasi
yang berkeupayaan berfikir dan warga negara beriltizam. KPM secara berterusan
menyemak kurikulum bagi memastikan pelaksanaan kurikulum di sekolah
melengkapkan murid dengan pengetahuan, kemahiran dan nilai untuk menghadapi
cabaran semasa dan masa depan.

FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN

Pendidikan di Malaysia ialah suatu usaha berterusan ke arah memperkembangkan

lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk melahirkan insan yang
seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi, dan jasmani, berdasarkan
kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bertujuan untuk
melahirkan warganegara Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketerampilan,
berakhlak mulia, bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan
diri serta memberikan sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran
keluarga, masyarakat dan negara.

VISI KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA

Pendidikan Berkualiti Insan Terdidik Negara Sejahtera

MISI KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA

Melestarikan Sistem Pendidikan Yang Berkualiti Untuk Membangunkan Potensi

Individu Bagi Memenuhi Aspirasi Negara

VISI JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI

JNJK Institusi Pemastian Standard Kualiti Pendidikan Berwibawa

MISI JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI

Menaziri dan Mempertingkatkan Kualiti Pendidikan di Institusi Pendidikan Secara

Profesional, Berkualiti dan Beretika.

vii
 OBJEKTIF JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI

i. Meningkatkan keupayaan JNJK, mengesan tahap kualiti pengajaran

dan pembelajaran di institusi pendidikan, melakukan pelbagai aktiviti
penaziran;

ii. Meningkatkan keupayaan pengurusan institusi pendidikan supaya

menjadi efektif dan cekap;

iii. Mewujud dan menggalakkan kerjasama dalam kalangan semua

pihak dalam bidang pendidikan;

iv. Menyalurkan maklumat penaziran melalui sistem rangkaian

maklumat yang cekap dan berkesan;

v. Menggiatkan program peningkatan kecekapan Nazir Sekolah secara

berterusan dalam bidang penaziran; dan

vi. Menjalinkan hubungan kerja yang erat dengan jabatan pendidikan

negeri dan pejabat pendidikan bahagian/ daerah bagi memastikan
nasihat dan syor-syor JNJK kepada institusi pendidikan diberi
perhatian.

viii
 OBJEKTIF BUKU PANDUAN PENGURUSAN
MATA PELAJARAN SAINS

Objektif penyediaan Buku Panduan Pengurusan Mata Sains adalah seperti

berikut:

i. Membolehkan pengetua/guru besar mengetahui peranannya sebagai

pemimpin kurikulum yang profesional.

ii. Sebagai garis panduan untuk memudahkan pengetua dan guru besar
menjalankan penyeliaan dalam bidang pengurusan dan proses
pengajaran dan pembelajaran Sains dengan berkesan.

iii. Membolehkan Ketua Panitia Sains mengurus dan mentadbir

panitia dengan berkesan.

iv. Membolehkan guru Sains mengurus dan melaksanakan

proses pengajaran dan pembelajaran dengan lebih terancang dan
berkesan.

v. Membantu guru bukan opsyen Sains memahami matlamat,

objektif, pengurusan, pengelolaan dan strategi pengajaran mata
pelajaran Sains.

vi. Memberi garis panduan kepada Guru Penolong Kanan Kokurikulum

dan guru penasihat Persatuan Kokurikulum Akademik (Sains)
dalam melaksanakan pengurusan persatuan.

vii. Mencetuskan idea kepada pihak pengurusan sekolah, ketua panitia

dan guru yang mengajar mata pelajaran Sains tentang cara
meningkatkan penguasaan dan prestasi Sains di sekolah.

ix
 BAB 1
PROFIL MATA PELAJARAN

1.1 PENDAHULUAN

Sains merupakan bidang ilmu hasil daripada usaha manusia untuk

mencari penerangan yang rasional tentang alam. Kepentingan sains
dalam sistem pendidikan di Malaysia dijelaskan dalam Jadual
Subseksyen 18(2) Akta 550 (Akta Pendidikan 1996). Kepentingan
mata pelajaran Sains telah diperakukan oleh Kementerian Pendidikan
Malaysia dengan memberikan peruntukan bantuan geran perkapita,
membina makmal sains sekolah serta memberi latihan perkhidmatan
kepada guru dan pembantu makmal sains. Selaras dengan
perkembangan pembelajaran abad 21, peralatan teknologi maklumat
dan komunikasi seperti komputer, perisian dan projektor LCD telah
dibekalkan ke semua sekolah untuk meningkatkan keberkesanan
pengajaran dan pembelajaran.

Kurikulum Sains secara keseluruhan merangkumi tiga mata pelajaran

Sains Teras dan empat mata pelajaran Sains Elektif. Mata pelajaran
Sains Teras terdiri daripada Dunia Sains dan Teknologi, Sains Sekolah
Rendah, Sains Menengah Rendah dan Sains Menengah Atas. Mata
pelajaran Sains Elektif yang ditawarkan di peringkat menengah atas
terdiri daripada Biologi, Kimia, Fizik dan Sains Tambahan.

Matlamat pendidikan sains bertujuan mewujudkan masyarakat saintifik

dan progresif serta berilmu bagi membentuk warga negara yang kritis,
kreatif dan berketerampilan yang mengamalkan sains dan teknologi.
Sehubungan dengan itu, pendidikan sains memberi tumpuan kepada
penerapan pengetahuan, kemahiran dan sikap saintifik. Kemahiran
saintifik meliputi kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif
serta pemupukan kemahiran berfikir dan strategi berfikir. Strategi
pengajaran dan pembelajaran dalam kurikulum mata pelajaran Sains

1
 mengutamakan pembelajaran berfikrah. Pembelajaran berfikrah
adalah satu proses pemerolehan dan penguasaan kemahiran dan ilmu
pengetahuan yang dapat mengembangkan minda murid ke tahap yang
optimum. Pembelajaran berfikrah berlaku melalui pelbagai pendekatan
seperti inkuiri-penemuan, pembelajaran masteri, pembelajaran
kontekstual, pembelajaran akses kendiri, kajian masa depan,
konstruktivisme dan pembelajaran berasaskan masalah.

Semua sekolah perlu mewujudkan pengajaran mata pelajaran Sains

yang berkualiti. Pengetua, guru besar dan guru bertanggungjawab
memastikan kualiti mata pelajaran Sains berada pada tahap yang
tinggi. Guru memainkan peranan sebagai pemudah cara untuk
memupuk penguasaan pengetahuan dan kemahiran saintifik dalam
kalangan murid. Murid pula perlu aktif dalam pembelajaran dan boleh
berfikir secara kritis, kreatif dan inovatif serta mengaplikasi Kemahiran
Berfikir Aras Tinggi (KBAT). Sehubungan dengan itu, buku ini
diterbitkan bertujuan untuk memberi panduan dan maklumat kepada
pengetua, guru besar dan guru agar dapat menjalankan tugas tersebut
secara efisien dan efektif.

1.2 MATLAMAT MATA PELAJARAN

a. Dunia Sains dan Teknologi

Kurikulum Dunia Sains dan Teknologi adalah untuk menanam

minat dan mengembangkan kreativiti murid melalui pengalaman
dan penyiasatan bagi menguasai ilmu sains dan teknologi,
kemahiran serta nilai murni. Kemahiran yang ingin
dikembangkan merangkumi kemahiran proses sains, kemahiran
manipulatif atau psikomotor, kemahiran berfikir dan kemahiran
asas teknologi maklumat dan komunikasi.

2
 b. Sains Sekolah Rendah

Kurikulum Sains Sekolah Rendah adalah untuk menanam minat

dan mengembangkan kreativiti murid melalui pengalaman dan
penyiasatan bagi menguasai ilmu sains, kemahiran saintifik dan
kemahiran berfikir serta sikap saintifik dan nilai murni.

c. Sains Sekolah Menengah

Kurikulum Sains Sekolah Menengah adalah bertujuan untuk

membekalkan murid dengan pengetahuan dan kemahiran
sains dan teknologi serta membolehkan mereka menyelesaikan
masalah dan membuat keputusan dalam kehidupan seharian
berdasarkan sikap saintifik dan nilai murni. Murid yang mengikuti
Kurikulum Sains Sekolah Menengah memperoleh asas sains
yang membolehkan mereka mendapat pendidikan lanjutan
dalam sains dan teknologi secara rasmi dan tidak rasmi.
Kurikulum ini juga bertujuan untuk membangunkan masyarakat
yang bertanggungjawab, dinamik dan berdaya maju dengan
membudayakan sains dan teknologi secara semula jadi dalam
menangani pemeliharaan dan pemuliharaan alam sekitar.

1.3 OBJEKTIF

a. Fokus Tema Dunia Sains dan Teknologi Tahap I adalah :

i. Menyemai minat murid terhadap sains dan teknologi serta

mengembangkan kreativiti murid melalui pengalaman dan
penyiasatan bagi menguasai ilmu sains, kemahiran serta
sikap saintifik dan nilai murni. Justeru, murid mempunyai
landasan untuk mengaplikasikan sains dan teknologi dalam
kehidupan harian.

3
 ii. Memperoleh pengetahuan dan menguasai asas kemahiran
praktis, mereka bentuk serta berkebolehan mengaplikasikan
asas teknologi ke arah melahirkan murid yang kreatif dan
inovatif.
iii. Memperkukuh pengetahuan dan kemahiran asas
teknologi maklumat dan komunikasi dalam Dunia Sains
Teknologi serta mengaplikasikan secara merentas
kurikulum dengan kreatif mengikut tahap kebolehan murid.
iv. Memberi pengetahuan dan kemahiran asas dalam sains,
reka bentuk dan teknologi serta teknologi maklumat dan
komunikasi bagi menyediakan murid dalam mata pelajaran
Sains, Teknologi Maklumat dan Komunikasi dan Reka
Bentuk Teknologi di Tahap II.

b. Objektif Pendidikan Sains Sekolah Rendah Tahap II adalah :

i. Merangsang sifat ingin tahu murid dan mengembangkan

minat tentang dunia di sekeliling mereka.
ii. Menyediakan peluang untuk murid menguasai kemahiran
saintifik dan kemahiran berfikir secara kritis dan kreatif.
iii. Meningkatkan daya kreativiti murid.
iv. Memberi kefahaman tentang fakta dan konsep sains.
v. Membolehkan murid mengaplikasikan pengetahuan dan
kemahiran secara kritis, kreatif dan analisis bagi membuat
keputusan dan menyelesaikan masalah.
vi. Menyemai sikap saintifik dan nilai murni dan seterusnya
membolehkan murid mengamalkannya.
vii. Menyedari keperluan menjaga alam sekitar.

4
 c. Objektif Pendidikan Sains Sekolah Menengah adalah :

i. Memperoleh pengetahuan tentang konsep dan prinsip

sains serta menghubungkaitkan pengetahuan ini dengan
fenomena alam semula jadi dan pengalaman harian.
ii. Memperoleh kefahaman tentang aplikasi konsep dan prinsip
sains dalam bidang teknologi dan kehidupan seharian.
iii. Menguasai kemahiran saintifik dan kemahiran berfikir.
iv. Mengaplikasikan pengetahuan sains dan kemahiran saintifik
secara kritis dan kreatif berasaskan sikap saintifik dan nilai
murni dalam penyelesaian masalah dan membuat keputusan.
v. Menangani cabaran dalam dunia sains dan teknologi serta
bersedia memberi sumbangan kepada perkembangan sains
dan teknologi.
vi. Menilai maklumat mengenai sains dan teknologi dengan
bijak dan berkesan.
vii. Mengamalkan sikap saintifik dan nilai murni.
viii. Menyedari kepentingan saling hubungan antara kehidupan
dan pengurusan alam semula jadi serta sumbernya dengan
bijaksana demi kesinambungan hidup manusia sejagat.
ix. Menghargai sumbangan sains dan teknologi terhadap
pembangunan negara dan kesejahteraan manusia sejagat.
x. Menyedari bahawa pengetahuan yang diperoleh melalui
kajian sains merupakan hasil usaha manusia untuk
memperoleh penerangan yang rasional tentang fenomena
alam berasaskan kemampuan akal.
xi. Mewujudkan kesedaran tentang kepentingan kasih sayang
kepada alam sekitar dan memainkan peranan dalam
pemuliharaan dan pemeliharaannya.

5
1.4 ORGANISASI KANDUNGAN

Kandungan mata pelajaran Sains adalah seperti berikut:

1.4.1 Sains Sekolah Rendah

a. Organisasi kandungan mata pelajaran Sains Tahun 1 hingga

Tahun 6 mengandungi tema berikut:
i. Pengenalan kepada Sains
ii. Sains Hayat
iii. Sains Fizikal
iv. Sains Bahan
v. Bumi dan Sains Angkasa
vi. Teknologi dan Kehidupan Lestari

1.4.2 Sains Sekolah Menengah

Di peringkat sekolah menengah, bidang pembelajaran sains
terbahagi kepada dua iaitu teras (Sains) dan elektif (Sains
Tambahan, Fizik, Kimia dan Biologi). Organisasi kandungan
mata pelajaran tersebut adalah seperti berikut :

a. Sains
Tema yang terdapat dalam mata pelajaran Sains adalah
seperti berikut:
i. Memperkenalkan Sains
ii. Manusia dan Kepelbagaian Hidupan
iii. Jirim dan Alam
iv. Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup
v. Daya dan Gerakan
vi. Tenaga dalam Kehidupan
vii. Keseimbangan dan Pengurusan Alam Sekitar

6
 viii. Perkembangan Teknologi Industri dalam Masyarakat
ix. Astronomi dan Penerokaan Angkasa Lepas.

b. Biologi
Tema yang terdapat dalam mata pelajaran Biologi adalah:
i. Pengenalan kepada Biologi
ii. Menyiasat Sel Sebagai Unit Asas Kehidupan
iii. Menyiasat Fisiologi Hidupan
iv. Menyiasat Perhubungan Hidupan dengan
Persekitaran
v. Fisiologi Kehidupan
vi. Variasi dan Pewarisan

c. Kimia
Tema yang terdapat dalam mata pelajaran Kimia adalah:
i. Memperkenalkan Kimia
ii. Jirim di Sekeliling Kita
iii. Interaksi antara Bahan Kimia
iv. Penghasilan dan Pengurusan Bahan Kimia

d. Fizik
Bidang pembelajaran yang terdapat dalam mata pelajaran
Fizik adalah:
i. Pengenalan kepada Fizik
ii. Daya dan Gerakan
iii. Daya dan Tekanan
iv. Haba
v. Cahaya
vi. Gelombang
vii. Elektrik
viii. Keelektromagnetan
ix. Elektronik
x. Keradioaktifan

7
 e. Sains Tambahan
Tema yang terdapat dalam mata pelajaran Sains Tambahan
adalah seperti berikut:
i. Pengukuran dan Daya
ii. Tenaga dan Kehidupan
iii. Jirim dalam Alam Semula jadi
iv. Penyelenggaraan dan Kesinambungan Hidup
v. Keseimbangan dan Pengurusan Alam Sekitar
vi. Gelombang
vii. Perkembangan Sains dan Teknologi

1.5 PERUNTUKAN WAKTU

Peruntukan waktu bagi semua mata pelajaran Sains bagi sekolah

rendah dan menengah berdasarkan surat pekeliling berikut :
a. Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 11/2010: Pelaksanaan
Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR) Tahap I Mulai
Tahun 2011,
b. Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 2/2013: Pelaksanaan Kurikulum
Standard Sekolah Rendah (KSSR) Tahap II Secara
Berperingkat-peringkat Mulai Tahun 2014,
c. Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 8/1990: Sukatan Pelajaran
dan Peruntukan Masa untuk Mata-mata Pelajaran Program
Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) bagi
Sekolah Menengah Atas Mulai Tahun 1992, dan
d. Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 2/2000: Peruntukan Waktu
untuk Mata Pelajaran Sains dalam Kumpulan Teras
Peringkat Menengah Atas.

8
 Berikut adalah cadangan sebaran waktu pengajaran dan pembelajaran
serta waktu amali mata pelajaran Sains:

a. Sekolah Rendah

Peruntukan
Mata Sebaran Waktu dalam
Tahun Masa Waktu Amali Minimum
Pelajaran Seminggu
Seminggu
Dunia Sains 60 minit
1–3
dan Teknologi (2 waktu)
120 minit
Sains 4-6 Waktu berkembar = 2 kali Waktu berkembar = 1 kali
(4 waktu)

b. Sekolah Menengah

Peruntukan
Mata Sebaran Waktu dalam
Tingkatan Masa Waktu Amali Minimum
Pelajaran Seminggu
Seminggu
Waktu berkembar = 2 kali
200 minit
Sains 1–5 dan Waktu berkembar = 1 kali
(5 waktu)
1 waktu = 1 kali
Sains 160 minit
4-5 Waktu berkembar = 2 kali Waktu berkembar = 1 kali
Tambahan (4 waktu)
Fizik
160 minit
Kimia 4–5 Waktu berkembar = 2 kali Waktu berkembar = 1 kali
(4 waktu)
Biologi

9
 BAB 2
PENGURUSAN MATA PELAJARAN

2.1 PENDAHULUAN

Pengurusan mata pelajaran amat penting bagi memastikan

pelaksanaan kurikulum lebih terancang dan sistematik. Pengurusan
mata pelajaran yang cemerlang akan memantapkan prestasi akademik
dan sahsiah murid. Pengurusan mata pelajaran juga penting agar
guru bersedia untuk menjadi pendidik yang prihatin, bertanggungjawab,
berwawasan, berinovasi dan berupaya melaksanakan tugas dengan
berkesan. Kerjasama antara guru dalam pengurusan mata pelajaran
akan dapat meningkatkan prestasi mata pelajaran dan seterusnya
mampu melahirkan insan yang seimbang sejajar dengan visi KPM iaitu
“Pendidikan Berkualiti Insan Terdidik Negara Sejahtera”.

2.2 JAWATANKUASA KURIKULUM SEKOLAH

Jawatankuasa kurikulum sekolah merupakan jawatankuasa tertinggi

dalam bidang kurikulum di peringkat sekolah. Jawatankuasa ini
bertanggungjawab dalam menetapkan hala tuju dan ketetapan yang
jelas ke arah merealisasikan pendidikan cemerlang. Jawatankuasa
Kurikulum Sekolah memandu dan memberi panduan kepada guru
melalui aktiviti panitia dan persatuan mata pelajaran yang dilaksanakan
supaya mencapai matlamatnya.

10
 Carta organisasi Jawatankuasa Kurikulum Sekolah adalah seperti berikut:

Sumber Rujukan: PPK, KPM (2001)

2.3 PERANAN JAWATANKUASA KURIKULUM SEKOLAH

Antara peranan Jawatankuasa Kurikulum Sekolah adalah;

a. Membuat ketetapan berkenaan pelaksanaan kurikulum sekolah
dengan jelas.
b. Memastikan semua dasar dan program Kementerian Pendidikan
Malaysia dibincangkan dan dilaksanakan.
c. Merancang pelaksanaan program kurikulum jangka pendek
dan jangka panjang bagi menentukan pencapaian matlamat
kurikulum.
d. Menyelaras, melaksana, memantau, menilai dan menambah
baik pelaksanaan aktiviti kurikulum untuk memperbaik lagi
keadaan, suasana dan amalan pengajaran dan pembelajaran.

11
 e. Merancang latihan atau kursus perkembangan staf dengan
tujuan meningkatkan mutu pendidikan.
f. Membincangkan masalah pendidikan semasa yang dihadapi di
sekolah.
g. Memantau dan menilai keberkesanan program, projek dan
aktiviti kurikulum.
h. Melaksanakan penambahbaikan terhadap program, projek dan
aktiviti kurikulum hasil daripada penilaian impak yang dijalankan.
i. Memberi ruang yang luas kepada idea baharu yang berkaitan
dengan pendidikan semasa.
j. Memastikan penubuhan panitia mata pelajaran dan
mempertimbangkan pandangan dan syor yang dikemukakan
oleh panitia.
k. Memaklumkan jumlah peruntukan kewangan kepada panitia.
l. Memastikan Kurikulum Kebangsaan dilaksanakan dengan
berkesan.
m. Menilai dan meneliti pelaksanaan Kurikulum Kebangsaan dan
mengemukakan maklum balas kepada Jawatankuasa Kurikulum
Daerah atau Negeri.

2.4 PERANAN PANITIA MATA PELAJARAN

Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia Mata

Pelajaran, semua sekolah perlu menubuhkan panitia mata pelajaran
secara rasmi. Sekolah-sekolah kecil yang bilangan gurunya sedikit,
adalah difikirkan tidak perlu menubuhkan pelbagai panitia mata
pelajaran. Sekolah boleh menggabungkan beberapa mata pelajaran
sebagai satu panitia.

Berikut adalah antara perkara yang perlu dilaksanakan oleh panitia

mata pelajaran sejajar dengan peranannya sebagai sebuah badan
ikhtisas:

12
a. Memperoleh Sukatan Pelajaran, Huraian Sukatan Pelajaran,
Dokumen Standard Kurikulum, Dokumen Standard Kurikulum
dan Pentaksiran dan Panduan Perkembangan Pembelajaran
Murid (Panduan PPM) yang terkini dan kemas kini untuk
kegunaan ahli panitia.
b. Menyediakan Rancangan Pelajaran Tahunan bagi tahun
semasa selaras dengan sukatan pelajaran dan bersesuaian
dengan takwim sekolah.
c. Memilih dan mencadangkan buku rujukan yang sesuai kepada
pentadbir sekolah untuk keperluan guru dan murid.
d. Menyelaraskan soalan ujian atau instrumen pentaksiran dan
menyediakan bank soalan.
e. Menganalisis keputusan peperiksaan murid dalam setiap
peperiksaan atau pentaksiran seterusnya merancang pascanilai
bagi penambahbaikan.
f. Mengadakan mesyuarat panitia secara berkala, sekurang-
kurangnya sekali sepenggal dan mengadakan perjumpaan
secara semerta jika perlu.
g. Mengatur perjumpaan atau mesyuarat dengan ahli-ahli panitia
(secara formal atau tidak formal) untuk membincangkan
masalah atau isu yang berkaitan seperti masalah yang
berhubung dengan kaedah untuk mengajar serta mencari
penyelesaian masalah bagi sesuatu isu.
h. Berkongsi pengalaman dan pengetahuan baharu yang diperoleh
setelah mengikuti kursus atau seminar.
i. Mewujudkan semangat bekerjasama dengan persatuan di
sekolah dan menjalinkan hubungan kerja yang boleh membantu
pencapaian matlamat pengajaran dan pembelajaran.
j. Bekerjasama dan berkongsi pengalaman serta kepakaran
dengan panitia di sekolah berhampiran.
k. Bekerjasama dengan panitia lain di sekolah dalam memacu
usaha ke arah peningkatan kualiti pembelajaran murid.

13
 l. Melantik seorang setiausaha dalam kalangan ahli panitia untuk
menyedia dan mengedarkan minit mesyuarat kepada semua ahli
panitia.
m. Menyelenggarakan fail panitia dan semua minit atau laporan
mesyuarat, surat menyurat dan rekod.

2.5 PERANAN PENGETUA ATAU GURU BESAR

Pengetua atau guru besar berperanan sebagai peneraju, perancang,

pelaksana perubahan dan inovasi kurikulum. Selain itu, beliau juga
merupakan penentu mata pelajaran elektif, perancang, dan pengurus
program pengajaran dan pembelajaran, memastikan sumber bahan
pengajaran dan pembelajaran mencukupi dan sebagai contoh dalam
meningkatkan tahap profesionalisme keguruan.

Pengetua atau guru besar perlu mengenal pasti kekuatan dan kelemahan
sekolah berkaitan sumber tenaga manusia, kewangan dan fizikal. Di
samping itu, pengetua atau guru besar perlu menubuhkan panitia mata
pelajaran. Beliau juga perlu merekodkan segala hasil penyeliaan atau
pencerapan yang dibuat bagi memudahkan rujukan pelbagai pihak.

2.6 PERANAN PENOLONG KANAN PENTADBIRAN ATAU PENOLONG

KANAN PETANG

Penolong kanan pentadbiran atau penolong kanan petang berperanan

dalam urusan penyediaan jadual waktu induk, jadual waktu kelas dan
jadual guru ganti. Selain itu, beliau juga berperanan bagi menentukan
tenaga pengajar mengikut kesesuaian opsyen, pembangunan staf,
merancang, melaksana dan menilai program peningkatan kurikulum
serta membimbing guru. Beliau juga memastikan peperiksaan dan
pentaksiran sama ada dalaman atau awam dilaksanakan dengan
lancar serta memastikan pusat sumber berfungsi dengan baik.

14
 penolong kanan pentadbiran atau penolong kanan petang juga
berperanan sebagai penyelaras program pemulihan, kelas tambahan
dan bimbingan dan mengenal pasti dan mencalonkan guru untuk
mengikuti kursus dalam perkhidmatan yang berkaitan mata pelajaran
Bahasa Malaysia.

2.7 PERANAN GURU KANAN MATA PELAJARAN

Guru kanan mata pelajaran sains berperanan membantu pengetua

dalam melaksanakan penyeliaan pengajaran dan pembelajaran,
mengurus dan menggerakkan panitia mata pelajaran Sains. Guru
kanan mata pelajaran sains membantu penolong kanan pentadbiran
mengurus jadual waktu, mengurus bilik-bilik khas, melaksanakan
penilaian kemajuan staf, penyediaan dan penggunaan bahan bantu
mengajar dan koleksi pusat sumber.

2.8 PERANAN KETUA PANITIA SAINS

Keperluan penubuhan panitia mata pelajaran dimaklumkan melalui

Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia Mata Pelajaran. Ketua
panitia bertanggungjawab merancang, melaksana, menyelaras,
memantau, menilai dan menambah baik semua hal berkaitan mata
pelajaran. Ketua panitia dilantik berdasarkan kekananan oleh pengetua
atau guru besar secara rasmi untuk memimpin guru mata pelajaran
bawah tanggungjawabnya. Panitia mata pelajaran hendaklah
dianggotai oleh semua guru yang mengajarkan mata pelajaran tersebut
di sekolah. Bagi memastikan panitia berfungsi dengan baik dan selari
dengan perkembangan pendidikan semasa, antara tugas yang boleh
dijalankan oleh ketua panitia adalah seperti berikut:

a. Merancang dan mengadakan mesyuarat dari semasa ke semasa

untuk mengkaji dan mengesan pelaksanaan kurikulum.
b. Memperoleh Sukatan Pelajaran, Huraian Sukatan Pelajaran,
Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid, Dokumen

15
 Standard Kurikulum dan Dokumen Standard Kurikulum dan
Pentaksiran terkini.
c. Merancang, menyedia dan menyelaras Rancangan Pelajaran
Tahunan dengan mengambil kira takwim semasa persekolahan.
d. Memastikan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan
Rekod Pengajaran dan Pembelajaran dipatuhi oleh semua
guru mata pelajaran dalam penyediaan Rancangan Pelajaran
Harian.
e. Menyelaras penyediaan soalan ujian dan peperiksaan
serta menganalisis keputusan penilaian untuk tujuan
penambahbaikan.
f. Mengenal pasti, merancang dan melaksanakan program atau
aktiviti peningkatan prestasi mata pelajaran dan kegiatan
kokurikulum akademik.
g. Menyelaras tugasan, jenis buku latihan dan buku nota yang
akan digunakan.
h. Menyelaras tugasan kepada murid dengan menetapkan
bilangan, bentuk, aras kesukaran dan kekerapan yang
bersesuaian.
i. Mengenal pasti, merancang dan melaksanakan program atau
latihan dalam perkhidmatan yang lebih berfokus kepada
peningkatan kualiti pengajaran guru.
j. Membantu merancang dan menyedia anggaran perbelanjaan
tahunan bagi mata pelajaran.
k. Mengenal pasti dan mengurus perolehan peralatan serta bahan
mengikut Arahan Perbendaharaan dan Surat Pekeliling yang
sedang berkuat kuasa.
l. Memilih dan mencadangkan buku yang sesuai untuk kegunaan
Pusat Sumber Sekolah.
m. Mengurus pembelian alatan dan bahan yang baru dibeli dan
diterima mengikut bilangan dan spesifikasi.

16
 n. Merancang program Professional Learning Community seperti
Learning Walks, Peer Coaching atau Instructional Coaches,
Lesson Study dan Teachers’ Sharing Sessions.
o. Memastikan guru mata pelajaran mengutamakan pendekatan
inkuiri dan penyelesaian masalah disamping menerapkan
kemahiran berfikir aras tinggi.
p. Memastikan bilik atau makmal sains digunakan secara optimum
untuk pelaksanaan aktiviti atau amali sains.
q. Memastikan bilik atau makmal sains berada dalam keadaan
bersih, kemas dan selamat untuk digunakan.

2.9 PERANAN GURU MATA PELAJARAN SAINS

a. Menggunakan Sukatan Pelajaran, Huraian Sukatan Pelajaran,

Dokumen Standard Kurikulum, Dokumen Standard Kurikulum
dan Pentaksiran dan Panduan Perkembangan Pembelajaran
Murid yang terkini.
b. Menyediakan Rancangan Pelajaran Tahunan dan Rancangan
Pelajaran Harian yang berasaskan Sukatan Pelajaran,
Huraian Sukatan Pelajaran, Dokumen Standard Kurikulum,
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran dan Panduan
Perkembangan Pembelajaran Murid. Persediaan ini hendaklah
mempunyai peringkat perkembangan yang sesuai dan selaras
dengan kebolehan serta keperluan murid.
c. Mengkaji dan menganalisis kaedah penyampaian supaya
pengajaran dan pembelajaran yang berkesan dapat dihasilkan.
d. Membantu ketua panitia membuat pemilihan buku rujukan dan
sumber pendidikan yang sesuai untuk proses pengajaran dan
pembelajaran.

17
 e. Menyediakan pelbagai sumber pendidikan dan teknologi
maklumat dan komunikasi yang boleh digunakan dalam
pengajaran dan pembelajaran seperti model, rajah, carta, cakera
padat, video, laman web, smart board dan sebagainya yang
difikirkan sesuai.
f. Menghadiri mesyuarat panitia mata pelajaran bagi merancang
sesuatu aktiviti dan menyelesaikan masalah pengajaran dan
pembelajaran di samping saling berkongsi maklumat.
g. Menghadiri mesyuarat, taklimat, seminar, bengkel, dan kolokium
berkaitan mata pelajaran sama ada dianjurkan oleh panitia mata
pelajaran atau badan profesional tertentu.
h. Memberi latihan atau tugasan kerja rumah yang mencukupi
kepada semua murid serta memeriksa hasil kerja murid
mengikut ketetapan yang diputuskan.
i. Melaksanakan program komuniti pembelajaran profesional bagi
menilai kekuatan dan kelemahan pengajaran dan pembelajaran
serta merancang penambahbaikan.
j. Menerapkan pendekatan inkuiri, penyelesaian masalah dan
kemahiran berfikir aras tinggi semasa pengajaran dan
pembelajaran.
k. Melaksanakan aktiviti pentaksiran mengikut garis panduan yang
ditetapkan.

2.10 MESYUARAT PANITIA SAINS

Panitia mata pelajaran perlu menjalankan mesyuarat secara formal

sebagaimana ditetapkan oleh Jawatankuasa Kurikulum Sekolah
mengikut ketetapan berikut:

a. Mengadakan mesyuarat secara berkala, sekurang-kurangnya dua

kali setahun (rujuk Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia
Mata Pelajaran). Selain itu, mesyuarat secara semerta juga boleh
diadakan mengikut keperluan.

18
 b. Mesyuarat panitia diadakan selepas Mesyuarat Jawatankuasa
Kurikulum Sekolah.
c. Semua perkara asas seperti perancangan aktiviti tahunan,
perkembangan staf, pengajaran dan pembelajaran mata
pelajaran, analisis peperiksaan awam dan sekolah dan
perancangan kewangan perlu dibincangkan serta diputuskan
dalam mesyuarat panitia.
d. Agenda mesyuarat sekurang-kurangnya mengandungi perkara
berikut:
i. Ucapan pengerusi.
ii. Pengesahan minit mesyuarat yang lalu.
iii. Perkara berbangkit.
iv. Perbincangan isu atau masalah profesional.
v. Hal-hal lain.
e. Minit mesyuarat hendaklah disediakan dan salinannya diedarkan
kepada ahli panitia dan pihak pengurusan sekolah dalam tempoh
yang telah ditetapkan dalam Pekeliling Kemajuan Pentadbiran
Awam (PKPA) Bil. 2/1991: Panduan Pengurusan Mesyuarat
dan Urusan Jawatankuasa-Jawatankuasa Kerajaan.

2.11 PENGURUSAN PEMBERIAN BANTUAN GERAN PERKAPITA

Bantuan geran perkapita merupakan bantuan kewangan yang

diperuntukkan kepada setiap murid yang bersekolah di Sekolah
Kerajaan atau Sekolah Bantuan Kerajaan.

Pengurus sekolah hendaklah memaklumkan kepada guru kanan

mata pelajaran atau ketua panitia dalam mesyuarat jawatankuasa
pengurusan kewangan dan akaun sekolah mengenai jumlah
peruntukan geran perkapita yang diterima serta agihannya supaya
perancangan perbelanjaan tahunan dapat dilaksanakan dan
peruntukan yang diberikan itu dapat dimanfaatkan oleh murid
sepenuhnya.

19
Geran perkapita yang layak dituntut terbahagi kepada dua kumpulan
iaitu :
a. Geran Perkapita Mata Pelajaran – Teras, Wajib, Tambahan &
Bahasa Asing dan Elektif.
b. Geran Perkapita Bukan Mata Pelajaran – Pusat Sumber
Sekolah, Bimbingan dan Kaunseling, Lain-lain Perbelanjaan
Berulang Tahun atau Lain-Lain Perbelanjaan Khas Sekolah dan
Asrama.

Panitia mata pelajaran perlu merancang peruntukan geran perkapita

bagi mencapai maksud perbelanjaan seperti yang digariskan dalam
Surat Pekeliling Kewangan Bil. 8/2012: Garis Panduan
Pengurusan Kewangan Peruntukan Bantuan Persekolahan Ke
Sekolah Berdasarkan Per Kapita dan Enrolmen Murid dan Pindaan
Surat Pekeliling Kewangan Bil. 8/ 2012 bertarikh 17 Jun 2013 serta
pekeliling yang sedang berkuat kuasa. Maksud perbelanjaan seperti
yang terdapat dalam surat pekeliling berkenaan adalah:
a. Pembelian inventori dan bahan habis guna bagi tujuan
pengajaran dan pembelajaran.
b. Pembelian buku rujukan, ensiklopedia, perisian, cakera padat
dan bahan-bahan lain yang bersesuaian untuk tujuan
pengajaran dan pembelajaran.
c. Penyelenggaraan dan pembaikan inventori dan harta modal
yang digunakan untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran.
d. Keceriaan berunsurkan pendidikan seperti taman sains, taman
herba dan sebagainya yang boleh memberi pengukuhan kepada
program pengajaran dan pembelajaran.
e. Program berunsurkan pendidikan yang boleh memberi
pengukuhan kepada proses pengajaran dan pembelajaran sama
ada semasa cuti persekolahan atau hari persekolahan.
f. Perolehan harta modal dibenarkan tetapi hendaklah
dibincangkan dan dipersetujui oleh ketua bidang atau ketua
panitia dan diluluskan oleh pengetua atau guru besar.

20
 Pembelian hendaklah mematuhi peraturan dan ketetapan
semasa.
g. Bagi perolehan teknologi maklumat komunikasi, sekolah
hendaklah mematuhi tatacara perolehan teknologi maklumat
dan komunikasi yang berkuat kuasa.
h. Perolehan harta modal yang melebihi kadar yang ditetapkan
perlu mendapat kelulusan terlebih dahulu daripada Ketua Pusat
Tanggungjawab.

Berdasarkan Pindaan Surat Pekeliling Kewangan Bil. 8/2012,

maksud perbelanjaan geran perkapita diperluas seperti berikut:
a. Bayaran elaun penceramah dibenarkan menggunakan peruntukan
geran perkapita mata pelajaran.
b. Pembelian inventori dibenarkan menggunakan peruntukan
Lain-Lain Perbelanjaan Berulang Tahun atau Lain-Lain
Perbelanjaan Khas Sekolah dan Asrama.
c. Perbelanjaan bagi penyediaan makan minum ahli mesyuarat
pentadbiran dan pengurusan sekolah atau asrama dibenarkan
menggunakan peruntukan Lain-Lain Perbelanjaan Berulang
Tahun atau Lain-Lain Perbelanjaan Khas Sekolah dan Asrama.
d. Bayaran balik tambang pengangkutan kepada guru atau warden
atau kakitangan sekolah bagi urusan kecemasan berdasarkan
kelayakan tambang teksi dibenarkan menggunakan peruntukan
Lain-Lain Perbelanjaan Berulang Tahun atau Lain-Lain
Perbelanjaan Khas Sekolah dan Asrama.

21
2.12 LATIHAN DALAM PERKHIDMATAN

Latihan dalam perkhidmatan perlu dirancang dan dilaksanakan untuk

mempertingkat pengetahuan dan kemahiran guru. Antara perkara yang
perlu diberi perhatian adalah seperti berikut:

a. Mengenal pasti bidang yang memerlukan peningkatan melalui

kajian keperluan atau analisis SWOT (Strength, Weaknesses,
Opportunity, Threat) bagi merancang perkembangan staf.
b. Mengenal pasti dan mengesyorkan kepada pihak pengurusan
supaya menghantar guru menghadiri kursus, seminar atau
persidangan berkaitan pengajaran dan pembelajaran.
c. Menggunakan kepakaran guru sedia ada bagi menjalankan
kursus dalaman peringkat panitia.
d. Menjemput pakar berkaitan mata pelajaran dari luar untuk
memberi ceramah kepada guru supaya mereka memperoleh
idea-idea dan pendekatan baharu.
e. Membuat penilaian dan mengambil tindakan susulan terhadap
sesuatu program atau aktiviti yang dijalankan.

2.13 PENGURUSAN FAIL ATAU DOKUMENTASI

Panitia mata pelajaran hendaklah mewujudkan fail rasmi untuk

menyimpan dokumen mata pelajaran. Dokumen hendaklah diurus
dengan sistematik, kemas kini serta mudah diakses. Kemudahan
teknologi maklumat dan komunikasi boleh digunakan untuk menyimpan
data dan maklumat panitia.

22
2.14 BILIK ATAU MAKMAL SAINS DAN SUDUT MATA PELAJARAN

Guru kanan mata pelajaran, ketua panitia dan guru mata pelajaran
yang dipertanggungjawabkan perlu:
a. Memastikan bilik atau makmal sains digunakan secara optimum
untuk menjalankan aktiviti amali.
b. Memastikan bilik atau makmal sains atau sudut mata pelajaran
Sains sentiasa bersih dan kemas untuk digunakan.
c. Menggunakan sepenuhnya kemudahan yang disediakan di bilik
atau makmal sains atau sudut mata pelajaran Sains untuk proses
pengajaran dan pembelajaran dan kegiatan persatuan sains.
d. Menyediakan panduan penggunaan bilik atau makmal sains serta
memastikan peraturan penggunaannya dipatuhi.
e. Merekodkan penggunaan bilik atau makmal sains serta mengemas
kini penggunaannya dan memastikan aspek keselamatan diberi
perhatian sewajarnya.

2.15 PERSATUAN SAINS

a. Penubuhan persatuan Sains adalah bertujuan untuk pengukuhan,

pengayaan, dan meluaskan pengetahuan serta meningkatkan
minat murid dalam mata pelajaran Sains. Oleh itu, program yang
berfaedah dan menarik minat murid perlu dirancang.
b. Persatuan Sains boleh memainkan peranan dengan merancang
aktiviti yang ada hubung kait dengan pencapaian objektif mata
pelajaran tersebut dan menjalankannya pada masa tertentu di
luar bilik darjah. Aktiviti ini boleh mengukuhkan kefahaman serta
penguasaan murid di samping menimbulkan minat dalam bidang
sains.
c. Persatuan Sains yang ditubuhkan perlu mempunyai peraturan
dan perlembagaannya. Keahlian adalah terbuka kepada semua
murid yang berminat di sesebuah sekolah tanpa sebarang sekatan.

23
d. Struktur organisasi persatuan sains terletak bawah Jawatankuasa
Kokurikulum Sekolah dan menjadi pelengkap aktiviti panitia
berkenaan.
e. Semua ahli jawatankuasa terdiri daripada murid yang dipilih oleh
ahli dalam mesyuarat agung tahunan. Jawatan-jawatan yang
diwujudkan dalam persatuan ini adalah seperti berikut:
i. Pengerusi
ii. Naib Pengerusi
iii. Setiausaha
iv. Bendahari
v. Beberapa orang ahli jawatankuasa
f. Persatuan dikehendaki mengadakan mesyuarat jawatankuasa
dari semasa ke semasa bergantung pada kehendak
perlembagaan dan keperluan.
g. Mesyuarat tersebut boleh menubuhkan jawatankuasa kecil
berdasarkan kepentingan persatuan bagi mencapai matlamat
kegiatan yang dirancang.

24
 BAB 3
PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

3.1 PENDAHULUAN

Pengajaran ialah aktiviti yang direka bentuk dan dilaksanakan oleh

guru secara terancang dan teratur yang berasaskan ilmu pendidikan
dan teori pedagogi yang sesuai. Hal ini demikian bagi menitipkan ilmu
pengetahuan kepada murid berkaitan mata pelajaran yang diajar bagi
membolehkan pertambahan ilmu dan perubahan tingkah laku. Proses
pengajaran dan pembelajaran yang disarankan dalam mata pelajaran
Sains menggunakan pendekatan berpusatkan murid yang memberi
penekanan terhadap pembelajaran melalui pengalamian. Dalam hal
ini, pelbagai teknik dan kaedah seperti kaedah inkuiri penemuan,
eksperimen, kajian kes, projek, tunjuk cara, main peranan dan simulasi
digunakan mengikut keadaan dan potensi murid. Sementara itu,
pembelajaran merupakan satu proses bagi mendapatkan pengetahuan
atau kepercayaan baharu oleh murid yang membawa perubahan
perlakuan hasil daripada pengalaman yang baharu. Guru berperanan
sebagai fasilitator. Guru juga melaksanakan aktiviti dan teknik
penyampaian yang menarik bagi menjalinkan ilmu pengetahuan,
kemahiran dan nilai menggunakan sumber pendidikan yang berkesan.

3.2 STANDARD 4: SKPM 2010

Bagi memastikan mutu pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu

ditingkat dan dikekalkan serta memenuhi piawaian kualiti pengajaran di
bilik darjah, guru perlu memberikan perhatian kepada aspek PdP mengikut
ketetapan dalam Standard Kualiti Pendidikan Malaysia 2010 (SKPM).
Terdapat 12 kriteria kritikal dalam Standard 4 iaitu:

25
a. Penglibatan murid dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran
bagi membolehkan berlakunya pembelajaran berkesan.
b. Penguasaan pembelajaran murid selaras dengan objektif yang
ditetapkan.
c. Hasil kerja murid berkualiti bagi mengukuhkan pembelajaran.
d. Perancangan dan persediaan yang rapi bagi meningkatkan
keberkesanan pengajaran.
e. Kaedah penyampaian yang sesuai bagi meningkatkan
pencapaian objektif pelajaran.
f. Komunikasi yang berkesan bagi memudah dan mempercepat
pemahaman dan menggalakkan pembelajaran murid.
g. Penggunaan sumber pendidikan yang berkesan bagi
mengukuhkan pembelajaran murid.
h. Pentaksiran yang berterusan bagi meningkatkan keberkesanan
pengajaran dan pembelajaran.
i. Teknik penyoalan yang berkesan meningkatkan pemahaman
murid.
j. Penguasaan isi kandungan yang mendalam membolehkan
pelajaran disampaikan dengan yakin, jelas, dan tepat.
k. Pengurusan kelas yang cekap mewujudkan suasana yang
kondusif untuk meningkatkan keberkesanan pengajaran dan
pembelajaran.
l. Pematuhan etika kerja dan amalan nilai yang positif bagi
mewujudkan keyakinan dan kepercayaan murid terhadap guru.

SKPM 2010 sedang dibuat penambahbaikan meliputi Standard 4

berkaitan PdP. Walau bagaimanapun, elemen asas PdP dalam
Standard 4 masih dikekalkan.

26
3.3 STRATEGI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

Strategi ialah satu perancangan pengurusan operasi yang digunakan

untuk mencapai sesuatu matlamat. Dalam konteks pengajaran dan
pembelajaran, istilah ini merujuk satu set aktiviti pengajaran yang
bertujuan untuk mencapai sesuatu objektif. Strategi pengajaran yang
berkesan akan dapat mengintegrasikan pendekatan, kaedah, dan
teknik secara harmoni. Strategi pengajaran dan pembelajaran dalam
kurikulum sains mengutamakan pembelajaran berfikrah. Pembelajaran
berfikrah adalah satu proses pemerolehan dan penguasaan kemahiran
serta ilmu pengetahuan yang dapat mengembangkan minda seseorang
murid ke tahap yang optimum.

Keberkesanan pengajaran guru sebahagian besarnya bergantung

kepada pendekatan dan kaedah yang digunakan. Dalam pengajaran
mata pelajaran Sains terdapat pelbagai kaedah, teknik dan pendekatan
yang digunakan untuk menarik minat serta memupuk pemikiran kritis
dan kreatif. Antara kaedah dan teknik yang boleh digunakan adalah
seperti berikut:

a. Inkuiri-Penemuan
Inkuiri-penemuan merupakan satu kaedah pembelajaran
yang melibatkan pertanyaan mengenai sesuatu perkara dan
mencari jawapan kepada persoalan yang diutarakan. Kaedah ini
melibatkan pemerhatian dan pengukuran yang teliti, membuat
hipotesis, menterjemah dan membina teori. Inkuiri-penemuan
memerlukan kemahiran mengeksperimen, membuat refleksi,
dan mengenal pasti kekuatan dan kelemahan kaedah yang
digunakan.

27
b. Pembelajaran Masteri
Pembelajaran Masteri merupakan pendekatan pengajaran
dan pembelajaran yang memastikan semua murid menguasai
hasil pembelajaran yang dihasratkan dalam unit pembelajaran
sebelum berpindah ke tajuk seterusnya. Murid belajar mengikut
kemampuan aras kognitif masing-masing. Aktiviti pengayaan
dan pemulihan menjadi sebahagian daripada proses
Pembelajaran Masteri.

c. Pembelajaran Kontekstual
Pembelajaran Konstektual menggabungkan isi kandungan
dengan pengalaman harian individu, masyarakat dan alam
pekerjaan. Murid tidak belajar secara teori sahaja tetapi dapat
menghargai kerelevanan pembelajaran sains dengan kehidupan
mereka. Kaedah ini menyediakan pembelajaran secara konkrit
yang melibatkan aktiviti hands–on dan minds–on.

d. Pembelajaran Akses Kendiri

Pembelajaran Akses Kendiri membolehkan murid memperoleh
pengetahuan dan kemahiran secara berdikari melalui bahan
pembelajaran yang disediakan. Bahan pembelajaran direka
dan diuruskan supaya murid belajar mengikut minat, keperluan,
tahap kemampuan dan gaya pembelajaran mereka.

e. Kajian Masa Depan

Merupakan strategi secara saintifik yang dibina untuk
menambahkan keupayaan murid dalam menghadapi pelbagai
cabaran hidup dan membuat keputusan. Kaedah ini mampu
merangsang murid untuk berfikir secara kritis, kreatif dan
inovatif.

28
 f. Konstruktivisme
Murid belajar dan membina sendiri pemahaman yang bermakna
kepada diri mereka. Unsur penting dalam konstruktivisme
adalah pembelajaran daripada hasil usaha murid sendiri apabila
mampu menghubungkan idea asal dengan idea baru bagi
menstrukturkan semula idea. Murid berpeluang bekerjasama,
berkongsi idea dan pengalaman dan membuat refleksi.

g. Pembelajaran Berasaskan Masalah

Pembelajaran berasaskan masalah merupakan satu kaedah
pembelajaran berpusatkan murid. Murid diberikan satu
masalah untuk diselesaikan secara berkumpulan dengan
mempelbagaikan pencarian maklumat. Kaedah pembelajaran
berasaskan masalah ini mempertingkatkan kemahiran insaniah
murid kerana melibatkan antaranya elemen kemahiran
berkomunikasi, pemikiran kritis, penyelesaian masalah dan
kerja berkumpulan. Guru merupakan fasilitator dan memainkan
peranan sebagai pembimbing dan pemantau untuk memastikan
proses pembelajaran berlaku.

3.4 AKTIVITI PEMBELAJARAN

Pelbagai aktiviti pembelajaran yang berpusatkan murid dirancang

dan dilaksanakan selaras dengan strategi pembelajaran sains yang
menegaskan penglibatan murid secara aktif. Dalam melaksanakan
aktiviti tersebut, guru memainkan peranan sebagai pemudah cara,
pembimbing dan penunjuk teladan manakala murid pula mengambil
bahagian secara aktif. Berikut adalah beberapa aktiviti yang boleh
dijalankan:

29
a. Eksperimen
Kaedah eksperimen adalah satu kaedah yang lazim dijalankan
dalam pembelajaran sains. Murid menguji hipotesis melalui
penyiasatan untuk menemui konsep dan prinsip sains tertentu
secara saintifik. Menjalankan eksperimen menggunakan
kemahiran berfikir, kemahiran saintifik dan kemahiran
manipulatif.

b. Perbincangan
Aktiviti di mana murid menyoal dan mengemukakan pendapat
berlandaskan alasan yang sahih. Perbincangan perlu dijalankan
sebelum, semasa dan selepas menjalankan aktiviti. Guru
bertindak sebagai fasilitator dan mengetuai perbincangan
dengan bertanyakan soalan yang merangsang murid untuk
mempamerkan kebolehan diri.

c. Simulasi
Aktiviti yang dijalankan menyerupai situasi yang sebenar.
Contoh simulasi yang utama ialah main peranan, permainan,
dan penggunaan model. Dalam main peranan, murid
melakonkan sesuatu peranan secara spontan berdasarkan
beberapa syarat yang telah ditentukan. Permainan pula
menpunyai peraturan yang harus dipatuhi. Murid bermain untuk
mempelajari sesuatu prinsip ataupun untuk memahami proses
bagi membuat keputusan. Model boleh digunakan untuk
mewakili objek atau keadaan sebenar. Murid dapat
membayangkan situasi tersebut dan seterusnya memahami
konsep dan prinsip yang dipelajari.

d. Lawatan dan Penggunaan Sumber Luar

Pembelajaran sains tidak hanya terhad di sekolah sahaja.
Pembelajaran sains boleh melalui lawatan ke tempat seperti
zoo, muzium, pusat sains, institut penyelidikan paya bakau dan
kilang. Lawatan ke tempat-tempat sedemikian boleh menjadikan

30
 pembelajaran lebih berkesan, menyeronokkan dan bermakna.
Setiap lawatan yang dibuat perlu perancangan yang rapi bagi
memastikan murid mengetahui peranan dan aktiviti yang hendak
dibuat semasa dan selepas lawatan.

e. Projek
Aktiviti yang dijalankan oleh murid secara individu atau
berkumpulan untuk mencapai sesuatu tujuan tertentu. Projek
mengambil masa yang panjang serta menjangkau waktu
pembelajaran yang formal untuk dilengkapkan. Hasil projek
dalam bentuk laporan, artifak, atau lain-lain perlu dibentangkan
kepada guru dan murid lain. Kerja projek menggalakkan
perkembangan kemahiran penyelesaian masalah, kemahiran
pengurusan masa dan pembelajaran kendiri.

3.5 PENERAPAN ELEMEN MERENTAS KURIKULUM

3.5.1 Elemen yang diterapkan dalam pengajaran dan

pembelajaran.

Tiga elemen yang perlu diterapkan dalam pengajaran dan

pembelajaran ialah:

a. Elemen kreativiti dan inovasi diintegrasikan

dalam pengajaran dan pembelajaran Kurikulum
Standard Sekolah Rendah bagi membangun dan
mengembangkan tahap potensi kreativiti mengikut
keupayaan murid secara individu. Kreativiti merujuk
kepada tindakan penghasilan idea, pendekatan atau
tindakan yang baharu. Inovasi pula ialah proses
menjana idea dan mengaplikasikan idea secara kreatif
dalam konteks tertentu. Kreativiti dan inovasi

31
 digandingkan dalam pengajaran dan pembelajaran
untuk membangunkan modal insan yang dihasratkan.
b. Elemen keusahawanan merupakan satu pendekatan
membudayakan keusahawanan. Proses ini melibatkan
pembentukan sikap keusahawanan serta amalan nilai
moral dan etika dalam keusahawanan. Penerapan
elemen ini bertujuan membentuk ciri-ciri dan amalan
keusahawanan sehingga menjadi satu budaya dalam
kalangan murid.
c. Elemen teknologi maklumat dan komunikasi diajar
kepada murid agar dapat menggunakan komputer untuk
tujuan komunikasi seperti menghantar dan menerima
e-mel, menggunakan aplikasi perisian dalam
menyempurnakan tugasan harian dan mengakses
maklumat melalui internet.

3.5.2 Kemahiran saintifik

Kemahiran saintifik terdiri daripada kemahiran proses sains dan

kemahiran manipulatif. Kemahiran saintifik penting untuk
menjalankan sebarang aktiviti mengikut kaedah saintifik
seperti eksperimen, penyelidikan dan projek. Kemahiran ini
mengutamakan proses inkuiri dan penyelesaian masalah.

a. Kemahiran Proses Sains

Kemahiran proses sains merupakan kemahiran yang
membolehkan murid mempersoalkan sesuatu dan
mencari jawapan secara bersistem. Kemahiran ini
bermula daripada kemahiran yang mudah kepada
yang kompleks. Penerangan bagi setiap elemen dalam
kemahiran proses sains adalah seperti berikut :

32
i. Memerhatikan
Menggunakan deria penglihatan, pendengaran, sentuhan,
rasa atau bau untuk mengumpulkan maklumat tentang
objek dan fenomena.

ii. Mengelaskan
Menggunakan pemerhatian untuk mengasing dan
mengumpulkan objek atau fenomena berdasarkan ciri
yang sama.

iii. Mengukur dan menggunakan nombor

Membuat pemerhatian secara kuantitatif dengan
menggunakan nombor, alat berunit piawai atau alat
yang diseragamkan sebagai unit rujukan.

iv. Membuat inferens

Membuat kesimpulan awal yang munasabah sama ada
benar atau tidak benar untuk menerangkan sesuatu
peristiwa atau pemerhatian.

v. Meramalkan
Membuat jangkaan tentang sesuatu peristiwa berdasarkan
pemerhatian dan pengalaman yang lalu atau berdasarkan
data.

vi. Berkomunikasi
Menerima, memilih, menyusun dan mempersembahkan
maklumat atau idea dalam bentuk tulisan, lisan, jadual,
graf, rajah atau model.

33
vii. Menggunakan perhubungan ruang dan masa
Memerihalkan perubahan parameter seperti lokasi,
arah, bentuk, saiz, isi padu, berat dan jisim dengan masa.

viii. Mentafsirkan data

Memberi penerangan yang rasional tentang objek,
peristiwa atau pola daripada data yang dikumpulkan.

ix. Mendefinisikan secara operasi
Memberi tafsiran tentang sesuatu konsep dengan
menyatakan perkara yang dilakukan dan diperhatikan.

x. Mengawal pemboleh ubah

Mengenal pasti pemboleh ubah dimanipulasikan,
pemboleh ubah bergerak balas dan pemboleh ubah yang
dimalarkan. Dalam sesuatu penyiasatan, satu pemboleh
ubah dimanipulasikan untuk memerhatikan hubungannya
dengan pemboleh ubah bergerak balas. Pada masa
yang sama pemboleh ubah yang lain dimalarkan.

xi. Membuat hipotesis

Membuat suatu pernyataan umum tentang hubungan
antara pemboleh ubah yang difikirkan benar bagi
menerangkan sesuatu perkara atau peristiwa. Pernyataan
ini boleh diuji untuk menentukan kesahihannya.

xii. Mengeksperimen
Merancang dan menjalankan penyiasatan untuk menguji
sesuatu hipotesis, mengumpulkan dan mentafsirkan data
untuk mendapatkan kesimpulan.

34
 b. Kemahiran Manipulatif
Kemahiran manipulatif merupakan kemahiran psikomotor
dalam penyiasatan sains yang membolehkan murid
melakukan perkara yang berikut:
i. Mengguna dan mengendalikan peralatan dan
bahan sains dengan betul.
ii. Menyimpan peralatan dan bahan sains dengan
betul dan selamat.
iii. Membersihkan peralatan sains dengan cara yang
betul.
iv. Mengendalikan spesimen dengan betul dan
cermat.
v. Melakar spesimen, peralatan dan bahan sains
dengan tepat.

3.5.3 Kemahiran Berfikir

a. Kemahiran Berfikir Kritis
Penerangan ringkas tentang setiap kemahiran berfikir kritis
adalah seperti berikut:

i. Mencirikan
Mengenal pasti kriteria seperti ciri, sifat, kualiti dan
unsur sesuatu konsep atau objek.

ii. Membanding dan membeza

Mencari persamaan dan perbezaan berdasarkan
kriteria seperti ciri, sifat, kualiti dan unsur sesuatu
objek atau peristiwa.

35
iii. Mengumpul dan mengelas
Mengasing dan mengumpulkan objek atau fenomena
kepada kumpulan masing-masing berdasarkan kriteria
tertentu seperti ciri atau sifat sepunya.

iv. Membuat urutan

Menyusun objek dan maklumat mengikut tertib
berdasarkan kualiti atau kuantiti, ciri atau sifatnya seperti
saiz, masa, bentuk atau bilangan.

v. Menyusun mengikut keutamaan

Menyusun objek atau maklumat mengikut tertib
berdasarkan kepentingan atau kesegeraan.

vi. Menganalisis
Mengolah maklumat dengan menguraikannya kepada
bahagian yang lebih kecil bagi memahami sesuatu
konsep atau peristiwa serta mencari makna yang tersirat.

vii. Mengesan kecondongan

Mengesan pandangan atau pendapat yang berpihak
kepada atau menentang sesuatu.

viii. Menilai
Membuat pertimbangan tentang sesuatu perkara dari segi
kebaikan dan keburukan berdasarkan bukti atau dalil
yang sah.

ix. Membuat kesimpulan

Membuat pernyataan tentang hasil sesuatu kajian yang
berdasarkan kepada sesuatu hipotesis atau
mengukuhkan sesuatu perkara berdasarkan penyiasatan.

36
b. Strategi Berfikir
Penerangan tentang setiap strategi berfikir adalah seperti
berikut:
i. Mengkonsepsikan
Membuat pengitlakan ke arah membina pengertian,
konsep atau model berdasarkan ciri spesifik sepunya
yang saling berhubung.

ii. Membuat keputusan

Memilih satu alternatif penyelesaian yang terbaik
daripada beberapa alternatif berdasarkan kriteria
tertentu bagi mencapai matlamat yang ditetapkan.

iii. Menyelesaikan masalah

Mencari penyelesaian yang tepat secara terancang
terhadap situasi yang tidak pasti atau mencabar ataupun
kesulitan yang tidak dijangkakan.

iv. Menaakul
Kemahiran menaakul adalah kemahiran yang digunakan
dalam membuat pertimbangan secara logik, rasional,
adil dan saksama. Penguasaan kemahiran berfikir kritis,
kreatif dan strategi berfikir menjadi lebih mudah jika
seseorang itu berkebolehan membuat penaakulan secara
induktif dan deduktif.

37
3.5.4 Kemahiran Berfikir Aras Tinggi

Kemahiran berfikir aras tinggi ialah keupayaan untuk

mengaplikasikan pengetahuan, kemahiran dan nilai. Kemahiran
ini bertujuan untuk membuat penaakulan dan refleksi bagi
menyelesaikan masalah, membuat keputusan, berinovasi dan
berupaya mencipta sesuatu.

Penerangan kemahiran KBAT

Kemahiran Keterangan

Menggunakan pengetahuan, kemahiran

Mengaplikasi dan nilai dalam situasi berlainan untuk
melaksanakan sesuatu perkara.

Mencerakinkan maklumat kepada bahagian

kecil untuk memahami dengan lebih
Menganalisis
mendalam serta hubung kait dengan bahagian
berkenaan.

Membuat pertimbangan dan keputusan

Menilai menggunakan pengetahuan, pengalaman,
kemahiran dan nilai serta membuat justifikasi.

Menghasilkan idea atau produk atau kaedah

Mencipta
yang kreatif dan inovatif.

Kemahiran berfikir aras tinggi boleh diaplikasikan di dalam bilik

darjah antaranya, melalui aktiviti berbentuk menaakul, pembelajaran
inkuiri, penyelesaian masalah, teknik menyoal serta aras soalan
berdasarkan taksonomi Blooms dan Versi Lorin Anderson. Guru
dan murid boleh menggunakan alat berfikir seperti peta pemikiran
(i-Think), Six Thinking Hats, Ryan’s Thinkers Keys, Q-Matrix, peta
minda dan Habits of Minds untuk menggalak serta memupuk
pemikiran aras tinggi.

38
3.5.5 Penerapan Sikap Saintifik dan Nilai Murni

Mata pelajaran Sains menegaskan penerapan nilai-nilai murni

berdasarkan manusia harus memainkan peranan sebagai insan
yang bertanggungjawab dan bijaksana dalam menguruskan
alam. Sikap saintifik dan nilai murni yang boleh diterap menerusi
pengajaran dan pembelajaran sains adalah seperti berikut:
a. Minat dan bersifat ingin tahu tentang alam sekeliling.
b. Jujur dan tepat dalam merekod dan mengesahkan data.
c. Rajin dan tabah dalam menjalankan atau menceburi
sesuatu perkara.
d. Bertanggungjawab ke atas keselamatan diri dan rakan serta
terhadap alam sekitar.
e. Menyedari bahawa sains merupakan satu daripada cara
untuk memahami alam.
f. Menghargai dan mengamalkan kehidupan yang bersih dan
sihat.
g. Menghargai keseimbangan alam semula jadi.
h. Berhemah tinggi dan hormat menghormati.
i. Menghargai sumbangan sains dan teknologi.
j. Mensyukuri nikmat yang dikurniakan Tuhan.
k. Berfikiran kritikal dan analitis.
l. Luwes dan berfikiran terbuka.
m. Baik hati dan penyayang.
n. Bersifat objektif.
o. Sistematik.
p. Bekerjasama.
q. Adil dan saksama.
r. Berani mencuba.
s. Berfikir secara rasional.
t. Yakin dan berdikari.

39
 Penerapan sikap saintifik dan nilai murni secara umum berlaku
mengikut peringkat berikut:
a. Menyedari dan memahami kepentingan dan keperluan
sikap saintifik dan nilai murni.
b. Memberi perhatian serta respons.
c. Menghayati dan mengamalkan.
d. Membudayakan sikap saintifik dan nilai murni dalam
kehidupan.

3.6 PENYEDIAAN RANCANGAN PENGAJARAN TAHUNAN

Rancangan Pelajaran Tahunan merupakan panduan perancangan

pengajaran untuk satu mata pelajaran dalam tempoh setahun
berdasarkan Sukatan Pelajaran dan Dokumen Standard Kurikulum dan
Pentaksiran. Rancangan Pelajaran Tahunan disediakan oleh panitia
dan diedarkan kepada semua guru yang terlibat.

Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan

Rekod Pengajaran dan Pembelajaran, penyediaan Rancangan
Pelajaran Tahunan mengandungi secara ringkas isi kandungan
pengajaran dan pembelajaran berdasarkan sukatan pelajaran
kebangsaan yang dikeluarkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia.
Rancangan Pelajaran Tahunan mengandungi perkara-perkara seperti
ruang minggu, tajuk atau tema, kemahiran dan catatan. Beberapa
aspek yang diberi pertimbangan dalam menyediakan Rancangan
Pelajaran Tahunan ialah:

a. Mengenal pasti murid yang menjadi kumpulan sasaran dan

keupayaan yang berbeza.
b. Mengubah suai Rancangan Pelajaran Tahunan berdasarkan
takwim persekolahan dan atau atau kumpulan murid tahun
semasa.

40
 c. Membuat pemetaan isi pelajaran dengan memilih, menentukan dan
menyusun kemahiran berdasarkan Kurikulum Standard Sekolah
Rendah atau Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah atau
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran atau Dokumen
Standard Kurikulum.
d. Menyediakan Rancangan Pelajaran Tahunan pada awal tahun
persekolahan dalam bentuk yang telah ditentukan oleh pihak
sekolah.
e. Menyatakan unsur-unsur ilmu pengetahuan, kemahiran dan nilai-nilai
murni dalam Rancangan Pelajaran Tahunan.

3.7 PENYEDIAAN RANCANGAN PENGAJARAN HARIAN

Merujuk kepada Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan

Rekod Pengajaran dan Pembelajaran, Rancangan Pelajaran Harian
merupakan terjemahan daripada Rancangan Pelajaran Tahunan yang
mengandungi sekurang-kurangnya maklumat seperti objektif, cara
bagaimana hendak mencapai objektif dan kenyataan sejauh mana objektif
itu tercapai. Rancangan Pelajaran Harian disediakan dengan:

a. Merujuk dan diselaraskan dengan Rancangan Pelajaran

Tahunan.
b. Berdasarkan tahap kebolehan murid dalam kelas yang
berkenaan.
c. Mempunyai kesinambungan dengan pengajaran dan
pembelajaran yang terdahulu.
d. Mengambil kira refleksi yang dibuat.
e. Sebaik-baiknya sehari sebelum sesuatu pelajaran itu
disampaikan.

41
 3.7.1 Penulisan Objektif

Rasional dalam penulisan objektif ialah:

a. Menentukan arah tuju pengajaran dan pembelajaran
guru.
b. Membantu guru membuat penilaian, pentaksiran dan
pengukuran sama ada murid menguasai konsep dan
kemahiran.
c. Membantu pihak pentadbir untuk menyelia, mencerap
dan menilai keberkesanan pengajaran guru.

Penulisan objektif perlulah jelas dan spesifik untuk membantu

guru memilih kaedah, prosedur, bahan, sumber, aktiviti serta
arahan yang betul dan sesuai untuk menghasilkan tingkah laku
atau hasil yang diingini. Objektif yang baik perlu mempunyai ciri-
ciri berikut:
a. Dalam bentuk perlakuan yang boleh diukur.
b. Menetapkan syarat pembelajaran dan tahap pencapaian
dengan menentukan bilangan tingkah laku yang hendak
dicapai.
c. Sesuai dengan isi pelajaran yang diberi fokus dalam
pengajaran dan pembelajaran.
d. Mempunyai pelbagai aras supaya sesuai dengan tahap
kebolehan murid yang pelbagai.

3.7.2 Aktiviti

Aktiviti perlu dirancang dengan baik untuk:

a. Memudahkan guru menyediakan bahan atau sumber
yang diperlukan, pengurusan masa dan pengurusan
kelas.

42
 b. Memudahkan guru memilih dan merancang strategi,
kaedah dan teknik yang digunakan untuk mencapai
objektif.
c. Membantu guru ganti mengajar berdasarkan aktiviti yang
telah dirancang.

Penulisan aktiviti yang baik ialah:

a. Ringkas dengan menyatakan apa yang akan dilakukan
oleh murid.
b. Berfokus kepada apa yang murid harus laksanakan.
c. Mengikut urutan langkah pengajaran.

3.7.3 Refleksi Atau Impak

Merujuk kepada Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999:

Penyediaan Rekod Pengajaran dan Pembelajaran maksud
“Kenyataan sejauh mana objektif itu tercapai” ialah refleksi atau
impak. Refleksi atau impak perlu dicatat setelah guru selesai
melaksanakan pengajaran dan pembelajaran. Penulisan refleksi
atau impak yang berkesan mesti mengandungi bilangan atau
peratus murid yang mencapai objektif dan tindakan yang akan
diambil terhadap murid yang belum mencapai objektif. Matlamat
penulisan refleksi ialah untuk:

a. Membantu guru mengukur pencapaian murid pada akhir

proses pengajaran dan pembelajaran.
b. Membantu guru menilai keberkesanan pengajaran yang
dilaksanakan.
c. Digunakan bagi merancang dan menetapkan pengajaran
seterusnya.

43
3.8 TEKNIK PENYOALAN

Teknik penyoalan yang baik mampu menilai kefahaman murid

terhadap sesuatu isi pelajaran yang disampaikan. Ciri-ciri teknik
penyoalan yang baik ialah guru dapat :

a. Mengemukakan soalan yang merangkumi pelbagai aras kognitif

dengan susunan aras soalan yang mudah ke sukar.
b. Mengemukakan soalan bertumpu dan bercapah.
c. Menggunakan laras bahasa yang mudah difahami dan
disebarkan ke seluruh kelas.
d. Memberi masa yang cukup untuk murid berfikir.
e. Membuka peluang kepada murid lain untuk menjawab.

3.9 HASIL KERJA MURID

Hasil kerja murid adalah berdasarkan latihan dan tugasan yang

diberikan oleh guru sama ada bertulis atau laporan amali yang
disediakan dengan lengkap, kemas dan bersih. Latihan atau tugasan
murid adalah berdasarkan keupayaan murid, pelbagai dan bersesuaian
dengan tajuk yang diajar. Guru perlu menyemak hasil kerja murid
secara konstruktif, antaranya menunjukkan kesilapan murid, memberi
ulasan dan penghargaan serta memberi arahan pembetulan jika
ada. Kekerapan penyemakan hasil kerja murid perlu dilakukan dalam
tempoh waktu yang sesuai dan konsisten.

44
 BAB 4
PENTAKSIRAN

4.1 PENDAHULUAN

Pentaksiran dalam pendidikan ialah integrasi proses mengumpul

maklumat tentang pembelajaran murid, memberi nilai kepada
maklumat, menginterpretasikan maklumat, membuat inferens, dan
membuat keputusan tentang perkara yang perlu dilakukan terhadap
murid untuk memperbaik pembelajarannya. Proses pengajaran,
pembelajaran dan pentaksiran berlaku secara timbal balik dan
bersepadu. Hal ini bermakna seseorang guru membuat pentaksiran
untuk mengetahui tahap penguasaan murid ketika mengajar.
Di samping itu, guru akan menerapkan nilai-nilai murni dan akhlak mulia
yang holistik sifatnya semasa proses tersebut berjalan. Proses
pengumpulan maklumat pembelajaran murid dilakukan dengan
pelbagai cara sama ada secara tidak formal atau formal dengan
menggunakan instrumen pentaksiran seperti ujian, soal selidik, amali,
kerja kursus dan pemerhatian. Maklumat yang dikumpulkan akan
dinilai dan diinterpretasikan supaya keputusan dapat dibuat tentang
kebolehan seseorang murid dalam pembelajarannya.

4.2 PEPERIKSAAN AWAM

Peperiksaan awam yang ditadbirkan oleh Lembaga Peperiksaan ialah

Ujian Pencapaian Sekolah Rendah, Penilaian Menengah Rendah
(sehingga tahun 2013), Sijil Pelajaran Malaysia, Sijil Pelajaran Malaysia
(Ulangan) dan Sijil Tinggi Agama Malaysia. Peperiksaan Awam atau
Peperiksaan Pusat ialah peperiksaan yang dikendalikan oleh Lembaga
Peperiksaan sepenuhnya, bermula daripada pendaftaran calon
peperiksaan, penyediaan item dan pembinaan instrumen pentaksiran,

45
pengendalian peperiksaan di pusat-pusat peperiksaan yang ditetapkan
oleh Lembaga Peperiksaan, pemeriksaan skrip jawapan calon dan
penskoran, pengeluaran keputusan dan pensijilan.

Ujian Pencapaian Sekolah Rendah diperkenalkan mulai tahun 1987

dan merupakan peperiksaan awam atau pusat peringkat kebangsaan
yang diduduki oleh murid Tahun 6 sekolah rendah. Ujian Pencapaian
Sekolah Rendah dilaksanakan dengan tujuan untuk mengukur tahap
penguasaan calon dalam kemahiran 3M iaitu, membaca, menulis dan
mengira. Di samping itu, murid diberi peluang untuk membangunkan
potensi diri masing-masing agar menjadi insan yang seimbang seperti
yang dihasratkan dalam Falsafah Pendidikan Kebangsaan. Keputusan
Ujian Pencapaian Sekolah Rendah bukan merujuk kepada lulus atau
gagal tetapi merujuk kepada tahap pencapaian murid pada akhir
persekolahan rendah.

Sijil Pelajaran Malaysia ialah sistem peperiksaan yang bertujuan untuk

pensijilan. Selaras dengan usaha untuk memastikan peperiksaan
yang dikendalikan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia mendapat
pengiktirafan antarabangsa, kerjasama Lembaga Peperiksaan dengan
Cambridge International Examinations , United Kingdom telah memberi
peluang kepada calon yang menduduki Bahasa Inggeris 1119 Sijil
Pelajaran Malaysia untuk mendapat sijil Cambridge International
Examinations O-Level bagi mata pelajaran berkenaan. Lembaga
Peperiksaan juga bekerjasama dengan Education Development
International, United Kingdom untuk memberi peluang kepada calon
yang menduduki Prinsip Perakaunan Sijil Pelajaran Malaysia mendapat
sijil LCCI Level 2 Book Keeping and Account.

46
4.3 PENTAKSIRAN BERASASKAN SEKOLAH

Di samping peperiksaan awam, Lembaga Peperiksaan juga telah

memperkenalkan Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) bagi sekolah
rendah mulai tahun 2011 dan menengah rendah mulai tahun 2012.
Berdasarkan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-
2025 berkaitan pembelajaran murid, pengajaran dan pembelajaran
perlu menyepadukan kurikulum dan pentaksiran berdasarkan tanda
aras antarabangsa bagi melahirkan murid yang berkemahiran
serta mampu bersaing di peringkat global. Sistem penilaian yang
berorientasikan peperiksaan (examination orientation) perlu mengalami
penambahbaikan bagi memastikan hala tuju pendidikan yang
berteraskan assessment of learning, assessment for learning dan
assessment as learning serta bertunjangkan kemenjadian murid secara
holistik dapat direalisasikan.

Pentaksiran Berasaskan Sekolah merupakan kaedah pentaksiran yang

mencorakkan hala tuju sistem pentaksiran yang bersifat holistik iaitu
menilai aspek kognitif (intelek), afektif (emosi dan rohani), psikomotor
(jasmani) dan sosial selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan
terarah kepada proses pembentukan personaliti murid secara
menyeluruh, berterusan, fleksibel, autentik dan pelbagai situasi.
Pentaksiran Berasaskan Sekolah dibangunkan untuk memenuhi
kehendak Falsafah Pendidikan Kebangsaan dengan menilai potensi
individu secara menyeluruh dari awal hingga tamat persekolahan dan
tidak tertumpu kepada perkembangan intelek sahaja. Pentaksiran
Berasaskan Sekolah bersifat holistik iaitu bukan sahaja mentaksir
kebolehan kognitif individu tetapi menjurus kepada pembinaan sahsiah,
motivasi diri dan sosial individu yang dipupuk bersama dengan aspek
kecemerlangan diri dan akademik individu. Pentaksiran Berasaskan
Sekolah berupaya menyumbang kepada pembentukan modal insan
yang berfikiran kritis dan kreatif, berkemahiran menyelesaikan
masalah, berdaya mencipta peluang baharu, mempunyai ketahanan,

47
dan kebolehan berhadapan dengan persekitaran dunia global yang
sering berubah-ubah.

Mekanisme penjaminan kualiti pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan

Sekolah yang merangkumi komponen pementoran, pemantauan,
penyelarasan dan pengesanan diwujudkan di peringkat sekolah,
daerah, negeri dan kementerian bagi memastikan pelaksanaan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah seperti yang dihasratkan.
Pementoran merupakan bimbingan dan panduan yang diberikan
kepada guru untuk melaksanakan pentaksiran di sekolah. Pemantauan
dijalankan untuk memastikan pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan
Sekolah mengikut prosedur yang telah ditetapkan. Penyelarasan pula
dilaksanakan untuk memastikan keseragaman tugasan dan penskoran
bagi menjamin kebolehpercayaan dalam perekodan dan pelaporan
prestasi murid. Pengesanan pula dilaksanakan untuk melihat
keberkesanan dan ketepatan instrumen yang digunakan dalam
pentaksiran.

Komponen Pentaksiran Berasaskan Sekolah terdiri daripada bidang

akademik dan bukan akademik. Bidang akademik terdiri daripada
Pentaksiran Sekolah dan Pentaksiran Pusat, manakala bidang bukan
akademik terdiri daripada Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan
Kokurikulum. dan Pentaksiran Psikometrik. Kedua-dua bidang ini
memberi pengiktirafan dan autonomi kepada guru untuk melaksanakan
pentaksiran formatif dan sumatif yang berasaskan sekolah.

4.3.1 Pentaksiran Sekolah

Pentaksiran Sekolah ialah suatu pentaksiran yang dirancang,
dibina, ditadbir, diperiksa dan dilaporkan oleh guru di sekolah.
Kaedah ini melibatkan murid, ibu bapa dan organisasi luar dan
dilaksanakan dalam bentuk pentaksiran formatif yang dijalankan
seiring dengan proses pengajaran dan pembelajaran atau

48
pentaksiran sumatif pada akhir tahun. Pentaksiran Sekolah
berperanan untuk mengukuhkan pembelajaran murid,
meningkatkan pengajaran guru dan memberikan maklumat yang
sah tentang perkara yang telah dilaksanakan atau dicapai
dalam satu-satu proses pengajaran dan pembelajaran. Pentaksiran
Sekolah amat penting untuk menentukan keberkesanan guru
dan sekolah dalam usaha menghasilkan insan yang harmoni
dan seimbang. Pentaksiran Sekolah merupakan aktiviti yang
berterusan yang memerlukan komitmen yang tinggi serta hala
tuju yang jelas daripada guru dan sekolah. Pentaksiran Sekolah
juga memberi empowerment kepada guru dan sekolah untuk
menjalankan pentaksiran dan melaporkan hasil pentaksiran
sepenuhnya. Pentaksiran Sekolah berfungsi sebagai pentaksiran
untuk pembelajaran (assessment for learning) dan pentaksiran
tentang pembelajaran (assessment of learning).

Dalam usaha penambahbaikan kepada Pentaksiran Sekolah

sedia ada, Pentaksiran Rujukan Standard diperkenalkan untuk
melihat kemajuan dan pertumbuhan (growth) pembelajaran serta
pencapaian prestasi seseorang murid. Pentaksiran Rujukan
Standard merupakan proses bagi mendapatkan maklumat
tentang kemampuan murid sama ada tahu, faham dan boleh
buat atau telah menguasai perkara yang dipelajari berdasarkan
pernyataan standard prestasi yang ditetapkan mengikut tahap-tahap
pencapaian seperti yang dihasratkan dalam dokumen kurikulum.

Pendekatan Pentaksiran Rujukan Standard dibangunkan

di sekolah untuk melihat perkembangan pembelajaran
murid dalam pengetahuan, pemahaman dan
kemahiran yang diukur dan berperanan mengukuhkan
pembelajaran murid, meningkatkan pengajaran guru serta
memberikan maklumat yang sah tentang aspek yang telah

49
dicapai dalam satu-satu proses pengajaran dan pembelajaran.
Pentaksiran Rujukan Standard juga tidak membandingkan
pencapaian seseorang murid dengan murid lain tetapi
melaporkan prestasi murid dalam pembelajaran dengan
menerangkan kemajuan dan pertumbuhan (growth) murid dalam
pembelajaran merujuk pernyataan standard. Murid dinilai
secara adil dan saksama sebagai individu dalam masyarakat
berdasarkan keupayaan, kebolehan, bakat, kemahiran dan
potensi diri tanpa dibandingkan dengan orang lain. Pihak
sekolah mampu mendapatkan maklum balas yang lengkap
dalam bentuk data kualitatif dan kuantitatif yang merangkumi
segala aspek tentang diri seseorang murid bagi membolehkan
pihak yang bertanggung jawab mengenali, memahami,
menghargai, mengiktiraf dan memuliakan anak didik sebagai
insan yang berguna, penting dan mempunyai potensi untuk
menyumbang kepada pembangunan negara dan bangsa
mengikut keupayaan dan kebolehan masing-masing.

Pentaksiran Sekolah dijalankan secara:

a. Pentaksiran formatif
Pentaksiran formatif dilaksanakan seiring dengan proses
pengajaran dan pembelajaran sebagai sebahagian prosesnya
dan juga untuk mentaksir perkembangan pembelajaran murid
sepanjang tahun untuk mendapatkan maklum balas tentang
kemajuan pengajaran dan pembelajaran sesuatu topik atau
aspek.

b. Pentaksiran Sumatif
Pentaksiran sumatif dijalankan pada akhir unit
pembelajaran, penggal, bulan atau tahun untuk mentaksir
pencapaian murid tentang pembelajaran (Assessment of
learning).

50
c. Instrumen Pentaksiran Sekolah
Pelbagai instrumen pentaksiran yang sesuai dengan
konstruk yang ditaksir dalam sesuatu mata pelajaran
digunakan. Antara instrumen pentaksiran yang digunakan
ialah :

i. Pemerhatian
Instrumen yang memerlukan murid melakukan tugasan
dengan cara melihat atau mengawasi sesuatu perkara
secara berterusan, berkala atau berjadual tentang apa
yang dihasratkan.

ii. Pensel dan kertas atau ujian bertulis

Instrumen yang menggunakan item objektif atau
subjektif.

iii. Persembahan
Instrumen yang bersifat lebih fleksibal melibatkan
tugasan menyeluruh yang merangkumi aspek
pengetahuan, kemahiran dan sikap dalam pelbagai
situasi dan konteks. Persembahan meliputi komponen
praktikal sesuatu mata pelajaran dengan menentukan
bagaimana murid menggabungkan teori dan amali.

iv. Projek
Projek ialah satu bentuk tugasan yang dilaksanakan
dalam aktiviti pembelajaran yang dijalankan dalam satu
tempoh masa yang ditentukan melibatkan aktiviti
pengumpulan maklumat dan penyediaan laporan.
Instrumen ini boleh dijalankan secara individu atau
secara kumpulan. Pelaksanaan instrumen ini
membolehkan murid mengintegrasikan pengetahuan

51
 serta kemahiran interpersonal dalam melaksanakan
tugasan.

v. Produk
Tugasan yang memerlukan murid melaksanakan atau
membuat atau menghasilkan satu produk berdasarkan
tugasan yang diberikan.

vi. Amali
Tugasan yang memerlukan murid mempraktikkan atau
melakukan apa yang telah dipelajari dalam bentuk teori.

vii. Tugasan bertulis atau karya penulisan

Instrumen yang memerlukan murid menghasilkan
laporan atau dokumen atau karya kreativiti dalam
bentuk penulisan mengikut spesifikasi atau format yang
ditetapkan berpandukan kepada tugasan yang diberi.

viii. Lembaran kerja

ix. Soal jawab
x. Kuiz
xi. Senarai semak
xii. Latihan atau Tugasan Rumah

4.3.2 Pentaksiran Pusat

Pentaksiran Pusat merupakan satu daripada komponen akademik

dalam Pentaksiran Berasaskan Sekolah iaitu murid ditaksir bagi
melihat penguasaan dan keupayaan intelek mereka di akhir satu
program pembelajaran. Lembaga Peperiksaan menyediakan
instrumen pentaksiran dan panduan penskoran manakala
pentadbiran, pemeriksaan skrip jawapan, perekodan skor/ markah

52
 dan pelaporan dikendalikan oleh pihak sekolah. Pentaksiran
Pusat merupakan pelengkap kepada Pentaksiran Sekolah dan
pencapaian murid dalam sesuatu mata pelajaran ditaksir secara
sumatif.

Pentaksiran Tingkatan 3 (PT3)

Pentaksiran Tingkatan 3 ialah pentaksiran pusat yang

dikendalikan kepada murid pada akhir peringkat menengah
rendah, iaitu di Tingkatan 3. Tugasan dalam instrumen
pentaksiran Pentaksiran Tingkatan 3 dibangunkan dalam
skop sukatan pelajaran tingkatan satu hingga tingkatan tiga
berdasarkan matlamat, objektif dan kandungan mata pelajaran

tersebut. Elemen yang mengukur Kemahiran Berfikir Aras

Tinggi (KBAT) turut diserapkan dalam tugasan Pentaksiran
Tingkatan 3. Instrumen pentaksiran bagi mata pelajaran
Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris akan menggunakan
instrumen pentaksiran ujian bertulis dan ujian lisan. Mata
pelajaran Sains, Matematik, Pendidikan Islam, Kemahiran
Hidup Bersepadu, Bahasa Arab, Bahasa Cina, Bahasa Tamil,
Bahasa Iban, Bahasa Kadazandusun dan Bahasa Punjabi
menggunakan instrumen pentaksiran ujian bertulis sahaja.
Mata pelajaran Sejarah dan Geografi pula ditaksir
menggunakan pelbagai instrumen seperti tugasan bertulis
(assignment), projek, kajian lapangan (field study) atau kajian
kes (case study).

4.3.3 Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum

(PAJSK).

Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum adalah

sebagai panduan untuk menilai aktiviti fizikal dan kesihatan

53
 serta mengukur penyertaan, penglibatan dan pencapaian
murid dalam pelbagai aktiviti sukan, kokurikulum dan
ekstra kurikulum. Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan
Kokurikulum memerlukan murid melibatkan diri dalam aktiviti
bukan akademik sama ada di dalam atau di luar bilik darjah
mengikut keupayaan murid.

Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum

merangkumi tiga komponen; Standard Kecergasan Fizikal
Kebangsaan dan BMI, Kokurikulum dan Ekstra kurikulum.

Standard Kecergasan Fizikal Kebangsaan dalam Pentaksiran

Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum merupakan aktiviti
fizikal yang dilakukan oleh murid sekolah untuk mengukur
kecergasan berdasarkan kepada Standard Kecergasan Fizikal
Kebangsaan yang ditetapkan. Skor mengikut tahap umur ini
ditetapkan dengan menggunakan indeks skor standard yang
telah diperakui di peringkat kebangsaan. Standard Kecergasan
Fizikal Kebangsaan terdiri daripada empat aktiviti iaitu "Naik
turun bangku", "Tekan tubi", "Ringkuk Tubi Separa" dan
"Jangkauan Melunjur". Body Mass Index tertumpu kepada mengukur
berat badan dan ketinggian seseorang murid menggunakan
piawaian ukuran Body Mass Index.

Pentaksiran Sukan dan Kokurikulum adalah untuk mengukur

aktiviti sukan dan kokurikulum yang ditetapkan oleh
Kementerian Pendidikan Malaysia. Aktiviti sukan merangkumi
aktiviti permainan dan pertandingan di peringkat sekolah, zon
atau daerah atau bahagian, negeri, kebangsaan dan
antarabangsa. Aktiviti kokurikulum merangkumi aktiviti murid
dalam Sukan dan Permainan, Kelab dan Persatuan, Badan
Beruniform dan Koakademik di peringkat sekolah, zon atau
daerah atau bahagian, negeri, kebangsaan dan antarabangsa.

54
 Pentaksiran Aktiviti Ekstra Kurikulum merupakan satu usaha
untuk mendapatkan maklumat, membuat penilaian dan
memberi skor untuk aktiviti bermanfaat yang dijalankan sama
ada di sekolah atau di luar waktu persekolahan dan mendapat
kebenaran ibu bapa atau penjaga dan pengesahan pihak
sekolah. Aktiviti ekstra kurikulum merupakan aktiviti yang boleh
membentuk keperibadian yang terpuji, membina sahsiah yang
baik, mendorong melakukan kerja amal untuk kepentingan
masyarakat setempat dan umum.

Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum ditadbir,

direkod dan dilaporkan melalui penyertaan, penglibatan dan
pencapaian murid dalam Standard Kecergasan Fizikal
Kebangsaan, Body Mass Index, aktiviti sukan, aktiviti
kokurikulum dan aktiviti ekstra kurikulum.

4.3.4 Pentaksiran Psikometrik (PPsi)

Melalui Pentaksiran Psikometrik, maklumat tentang kebolehan

(innate ability dan acquired ability), kemahiran berfikir,
kemahiran menyelesaikan masalah, minat, kecenderungan,
sikap dan personaliti murid dapat membantu guru dalam proses
pengajaran dan pembelajaran. Instrumen yang digunakan dalam
Pentaksiran Psikometrik ialah Ujian Aptitud Khusus dan Ujian
Personaliti.

Ujian Aptitud Khusus bertujuan mendapatkan maklumat khusus

tentang struktur kecerdasan serta minat atau kecenderungan
murid. Maklumat yang diperoleh membantu murid mengenal
potensi diri serta membantu guru mengenal pasti strategi,
kaedah dan teknik pengajaran supaya dapat mewujudkan
suasana pembelajaran yang berkesan.

55
 Ujian Personaliti pula ialah instrumen yang digunakan untuk
mengumpul maklumat tentang sahsiah untuk setiap murid
melalui maklumat inventori tret personaliti dan inventori minat
kerjaya.

4.4 PENTAKSIRAN BAGI MATA PELAJARAN SAINS

4.4.1 Pentaksiran sekolah semasa atau selepas pengajaran dan

pembelajaran

a. Pengajaran dan pembelajaran berkesan memberikan

impak tinggi terhadap tahap penguasaan murid.
Pengukuran terhadap penguasaan murid semasa
pengajaran dan pembelajaran guru mempunyai hubung
kait dengan kaedah dan strategi pengajaran guru
di samping pelaksanaan pentaksiran. Aktiviti pengajaran
dan pembelajaran yang diikuti oleh pentaksiran yang
dirancang membolehkan guru mendapat maklumat tentang
tahap penguasaan murid berkaitan pembelajaran dari
semasa ke semasa.

b. Pentaksiran sekolah dirancang dalam setiap proses

pengajaran dan pembelajaran dengan melibatkan perkara-
perkara berikut:
i. Penyediaan Dokumen:
a. Penyediaan dokumen berkaitan kurikulum atau
sukatan pelajaran.
b. Penyediaan dokumen berkaitan pentaksiran:
− Panduan Perkembangan Pembelajaran
Murid
− Dokumen Standard Kurikulum dan
Pentaksiran

56
ii. Perancangan Pentaksiran:
a. Perancangan pelaksanaan pentaksiran
diserapkan secara bersepadu dalam
penulisan objektif pembelajaran Rancangan
Pelajaran Harian.
b. Instrumen pentaksiran yang dirancang perlu
menepati hasrat kurikulum dan mencakupi
bidang yang perlu murid kuasai.
c. Instrumen yang diguna mampu mengukur
keupayaan sebenar murid.
d. Aktiviti pembelajaran mengandungi unsur
pentaksiran yang boleh mengukur
penguasaan dan pencapaian murid.

iii. Pentaksiran semasa pengajaran dan pembelajaran

a. Set induksi yang berkesan dan menarik
boleh merangsang pembelajaran murid dan
mencungkil pengetahuan sedia ada murid.
b. Kaedah pentaksiran yang digunakan oleh
guru seperti kaedah pemerhatian, lisan dan
penulisan mampu memperoleh maklumat
yang tepat berkaitan penguasaan murid
dalam pembelajaran.
c. Mempelbagaikan strategi bagi
melaksanakan bimbingan kepada murid
yang belum menguasai sepenuhnya tahap
penguasaan yang tertinggi.
d. Melaksanakan pentaksiran secara
berterusan bagi memastikan murid
mencapai tahap penguasaan yang
dihasratkan.

57
 e. Mencatatkan refleksi di akhir pengajaran
sebagai rujukan keberhasilan pelaksanaan
pengajaran dan pembelajaran dan tanda
aras penguasaan murid. Di samping itu,
refleksi juga digunakan untuk menyediakan
perancangan pemulihan kepada murid yang
belum menguasai.

iv. Perekodan dan Pelaporan

a. Perkembangan penguasaan pembelajaran
murid perlu direkodkan oleh guru semasa
pengajaran dan pembelajaran sebagai satu
proses pembelajaran murid. Tahap
penguasaan murid dicatatkan dari semasa
ke semasa sepanjang tempoh pembelajaran
berlangsung.
b. Perekodan tahap penguasaan murid dengan
pernyataan Tahap Penguasaan atau Band
disediakan bagi maksud pelaksanaan
pentaksiran formatif, manakala perekodan
pencapaian murid yang dinyatakan dalam
peratus, gred dan markah bagi maksud
pelaksanaan pentaksiran sumatif.
c. Guru boleh merekodkan secara terus ke
dalam aplikasi excell offline yang disediakan
oleh LP atau BPK, namun guru digalakkan
menyediakan senarai semak atau data
transit bagi tujuan semakan dan rujukan.

58
4.4.2 Kerangka pentaksiran bagi mata pelajaran Sains

Pentaksiran dalam mata pelajaran Dunia Sains dan Teknologi

dan mata pelajaran Sains adalah untuk menaksir pengetahuan,
kefahaman dan kebolehan murid dalam aspek kognitif,
psikomotor dan afektif merujuk kepada Dokumen Standard
Kurikulum dan Pentaksiran serta Panduan Perkembangan
Pembelajaran Murid .

Pentaksiran perlu dirancang dan dilaksanakan secara

berterusan dari segi pembinaan alat pentaksiran dan
pentadbirannya. Penilaian yang fleksibel mengambil kira
keperluan murid dari segi gaya pembelajaran dan kecerdasan
murid.

Penilaian terhadap murid boleh dilakukan secara individu atau

berkumpulan menggunakan kaedah seperti berikut:

i. Kaedah pemerhatian
Pemerhatian yang dilakukan oleh guru semasa murid
menjalankan aktiviti dikenali sebagai pemerhatian proses.
Melalui kaedah ini guru dapat menilai tahap penguasaan,
kemahiran manipulatif dan pemeringkatan potensi murid.
Selain itu, amalan murid, kemahiran sosial, serta kemahiran
saintifik dapat dinilai.

ii. Kaedah lisan dan interaksi

Kaedah lisan dan interaksi menolong guru menilai
penguasaan murid terhadap aspek kemahiran proses sains
dan kemahiran berfikir melalui aktiviti yang dijalankan seperti
amali sains, soal jawab, kuiz, perbincangan, pembentangan,
sumbang saran, puisi, temu bual, lakonan dan nyanyian.

59
iii. Kaedah penulisan
Penilaian bertulis boleh ditadbir secara formal dan tidak
formal dengan instrumen yang berbentuk objektif dan
subjektif.

iv. Pentaksiran Kerja Amali Sains

Pentaksiran Kerja Amali Sains (PEKA) meliputi perancangan
mentaksir, menskor dan mengisikan skor calon
menggunakan aplikasi Kerja Kursus yang disediakan
oleh Lembaga Peperiksaan. Lembaga Peperiksaan telah
menghasilkan Buku Panduan Pelaksanaan PEKA bagi mata
pelajaran sains untuk menengah rendah, sains untuk menengah
atas, Fizik, Kimia, Biologi dan Sains Tambahan. Pentaksiran
dilaksanakan untuk menilai penguasaan kemahiran proses
sains dan kemahiran manipulatif dalam kalangan murid serta
mempertingkatkan kualiti pengajaran dan pembelajaran.

60
 BAB 5
PENYELIAAN

5.1 PENDAHULUAN

Penyeliaan merupakan perkhidmatan bantuan (helping service) yang

diberikan untuk membaiki serta meningkatkan mutu perkhidmatan.
Menurut Morsher dan Purple (1972) dalam buku Supervision: The
Reluctant Profession, menghuraikan ”....penyeliaan satu usaha untuk
mengajar guru cara untuk mengajar dan kepimpinan profesional dalam
pembentukan pendidikan masyarakat umum dan lebih khusus lagi
dalam penggubalan kurikulum, pengajaran dan bentuk pendidikan,”

Pentadbir Sekolah perlu melaksanakan penyeliaan mengikut

Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1987: Penyeliaan Pengajaran-
Pembelajaran di dalam Kelas oleh Pengetua atau Guru Besar
Sekolah terhadap guru-guru di sekolah masing-masing. Pelaksanaan
kurikulum dijalankan melalui proses dan aktiviti pengajaran dan
pembelajaran oleh guru-guru dan keberkesanan pelaksanaan
kurikulum di sekolah memerlukan penyeliaan yang rapi dan sistematik
daripada pihak pengetua dan guru besar. Penyeliaan pelaksanaan
kurikulum meliputi aspek pengurusan mata pelajaran, pengajaran dan
pembelajaran serta menjadi perkara utama dalam senarai tugas dan
tanggungjawab pentadbir sekolah.

61
5.2. TUJUAN PENYELIAAN

Surat Pekeliling Ikhtisas Bil.3/1987: Penyeliaan Pengajaran-

pembelajaran Di dalam Kelas oleh Pengetua atau Guru Besar
Sekolah menggariskan empat tujuan utama penyeliaan pengajaran
dan pembelajaran dengan jelas. Keempat-empat tujuan ini
digambarkan seperti rajah di bawah.

a. Mempertingkatkan daya profesionalisme pengetua atau guru

besar dan guru-guru dalam melaksanakan kurikulum sekolah
melalui proses pengajaran dan pembelajaran sejajar dengan
falsafah, matlamat dan objektif sistem pendidikan negara.
b. Berkongsi pengetahuan dan pengalaman bagi meluaskan
sumber maklumat kepada pengetua atau guru besar
untuk memperbaik proses pengajaran dan pembelajaran
di sekolahnya. Sumber maklumat ini juga boleh digunakan
oleh pengetua atau guru besar sebagai asas untuk menilai
seseorang guru bagi tujuan tertentu.
c. Memupuk, memelihara dan memperkukuh hubungan
profesionalisme dan interaksi yang positif antara pengetua atau
guru besar dengan guru, guru dengan guru dan antara guru
dengan murid.

62
 d. Membantu guru-guru menjalankan tugas harian dengan lebih
berkesan dan membentuk sikap guru ke arah yang lebih positif.

5.3 BIDANG PENYELIAAN

Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah ditumpukan kepada

dua bidang iaitu bidang organisasi dan bidang PdP.

5.3.1 Bidang Organisasi

Ciri-ciri organisasi yang perlu diberi perhatian adalah:

a. Iklim kelas
i. Organisasi kelas
ii. Kawalan murid
iii. Komunikasi
iv. Motivasi
v. Sikap murid
vi. Kebersihan dan keceriaan
vii. Penyeliaan gerak kerja
viii. Penilaian prestasi
ix. Profil murid
x. Pengurusan panitia mata pelajaran

b. Bidang pengajaran dan pembelajaran

Antara perkara yang perlu diberi perhatian ialah:

i. Rancangan Pelajaran Tahunan (RPT)

ii. Rancangan Pelajaran Harian (RPH)
• Objektif PdP
• Aktiviti PdP
• Refleksi PdP
iii. Persediaan sumber pendidikan

63
 iv. Penyampaian isi pelajaran
v. Teknik penyoalan
vi. Interaksi guru dan murid
vii. Penggunaan masa

Penyeliaan setiap mata pelajaran hendaklah menitikberatkan

aspek pengurusan yang teratur dan sistematik melibatkan aspek
perancangan, pelaksanaan, pemantauan, penilaian dan
penambahbaikan.

5.4 PRINSIP PENYELIAAN

Prinsip pelaksanaan penyeliaan yang ditetapkan adalah seperti berikut:

a. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah dijalankan
oleh pengetua atau guru besar ke atas semua guru.
b. Rekod Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah
dicatat dengan ringkas dan tepat.
c. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah dirancang
dengan seimbang dari segi masa, mata pelajaran, tingkatan atau
tahun dan guru.
d. Tugas penyeliaan ini boleh dijalankan dengan bantuan penolong
kanan dan penolong kanan petang. Walau bagaimanapun,
tanggungjawab sepenuhnya terletak pada tangan pengetua atau
guru besar. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah
dijalankan secara sistematik dan berlandaskan hubungan
profesionalisme dengan guru. Pengetua atau guru besar
membincangkan hasil penyeliaan dan memberi bimbingan untuk
meningkatkan prestasi pengajaran dan pembelajaran.
e. Pengetua atau guru besar boleh merujuk Standard Kualiti
Pendidikan Malaysia (SKPM) berkaitan pengajaran dan
pembelajaran bagi memastikan pengajaran dan pembelajaran
yang berkesan dalam kalangan guru.

64
5.5 PERINGKAT PENYELIAAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

Peringkat Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran merangkumi tiga

peringkat seperti rajah di bawah.

Peringkat Penyeliaan

Prapenyeliaan

Penyeliaan

Pascapenyeliaan

5.5.1 Prapenyeliaan

Tujuan mengadakan prapenyeliaan antara pengetua atau guru

besar dengan guru ialah untuk:
a. Mewujudkan perhubungan yang lebih mesra antara
guru dengan pengetua atau guru besar.
b. Membincangkan secara mendalam mengenai objektif
yang hendak dicapai serta kaedah pengajaran dan
pembelajaran yang akan dilaksanakan.
c. Memaklumkan guru tentang aspek-aspek tertentu yang
perlu diberi perhatian khusus.
d. Penetapan hari dan waktu untuk menjalankan
penyeliaan.

5.5.2 Penyeliaan

a. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran boleh

dilaksanakan pada tarikh dan waktu yang telah dipersetujui
atau pada bila-bila masa. Guru perlu dimaklumkan sekiranya

65
 pihak pengetua atau guru besar tidak dapat melaksanakan
penyeliaan. Guru penolong kanan boleh mengambil alih
tugas penyeliaan tersebut dengan arahan pengetua atau
guru besar.
b. Pengetua atau guru besar hendaklah memberi fokus kepada
pencapaian objektif pengajaran dan pembelajaran serta
kaedah pengajaran dan pembelajaran yang telah
dibincangkan ketika prapenyeliaan.
c. Ulasan yang lengkap berkaitan kekuatan dan kelemahan
mengenai setiap aspek yang diselia hendaklah dicatatkan
oleh pengetua/guru besar sebagai persediaan
pascapenyeliaan.

5.5.3 Pascapenyeliaan

Sesi perbincangan selepas penyeliaan perlu diadakan selepas

proses penyeliaan. Sesi tersebut merupakan perbincangan dua
hala meliputi kekuatan dan kelemahan pengajaran dan
pembelajaran. Status pengajaran dan pembelajaran perlu
dimaklumkan kepada guru yang diselia oleh pengetua atau guru
besar. Maklum balas adalah bertujuan untuk tindakan
penambahbaikan pengajaran dan pembelajaran guru berkenaan.

5.6 TINDAKAN PENAMBAHBAIKAN

Pengetua atau guru besar perlu memastikan guru yang diselia
melaksanakan tindakan penambahbaikan terhadap semua aspek bagi
meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran selepas
penyeliaan.

66
Proses pementoran berterusan terhadap guru yang diselia sewajarnya
dijadikan budaya sekolah bagi memastikan pengajaran dan
pembelajaran yang berkesan dapat dikekalkan.

Pengajaran mikro sesama rakan sejawat dan Komuniti Pembelajaran

Profesional boleh dijadikan salah satu medium tindakan
penambahbaikan selepas penyeliaan.

67
 RUJUKAN

1. Biggs, J.B and Telfer, R., The Process of Learning, Prentice Hall, Sydney,
1987

2. Brady, L., Model and Methods of Technology, Prentice Hall, Sydney, 1985

3. Butler, K.A., Learning and Teaching Style, The Learner Dimension, Merrill
Publishing, Columbus, 1998

4. Doyle, W., Classroom Organization and Management, Mac Millan, New York,
1986

5. Emmer, E.T, Evertson, C.M. and Clements, B.S, Classroom Management for
Secondary Teachers, Simon & Schuster, Inc. New Jersey, 1994

6. English, T. and English, J., Creative Management in School, Ashgate

Publishing United, Hants, England, 1997

7. Gardner, H., Intelligence Reframed : Multiple Intelligences for the 21st

Century, Basic Books, New York, 2000

8. Marrison, K. And Ridley, K. Curriculum Planning and the Primary School,

Paul Chapman, London 1988

9. Marsh, C., Handbook For Beginning Teacher, Longman, Melbourne, Australia,

1996.

10. Mohd Dom, Alimuddin, Kepimpinan Instructional : Peranan Pengetua dan

Guru Besar Dalam Meningkatkan Kualiti Pengajaran dan Pembelajaran
di Bilik Darjah, JNS, Putrajaya, Malaysia, 2006

11. Mok Soon Sang, Pengurusan Pengajaran-Pembelajaran, Multimedia-ES

Resources Sdn. Bhd., Puchong, Malaysia, 2006

12. JNJK, KPM, Standard Kualiti Pendidikan Malaysia 2010, JNJK, Putrajaya,
Malaysia, 2012

13. JNSP, KPM, Buku Panduan Pengurusan Profesional Sekolah Rendah, JNSP,
Kuala Lumpur, Malaysia, 1991

14. JNSP, KPM, Buku Panduan Pengurusan Profesional Sekolah Menengah,

JNSP, Kuala Lumpur, Malaysia, 1991

15. JPN Kedah, Panduan Pengurusan Panitia Sekolah, One ED Enterprise, Alor
Setar, Malaysia, 2014

16. LP, KPM, Panduan Pengurusan Pentaksiran Berasaskan Sekolah, Lembaga

Peperiksaan, Putrajaya, Malaysia, 2014

68
17. LP, KPM, Pentaksiran Kemahiran Berfikir Aras Tinggi, Lembaga Peperiksaan,
Putrajaya, Malaysia, 2013

18. PPK, KPM, Kepemimpinan dan Pengurusan Kurikulum Di Sekolah, Pusat

Perkembangan Kurikulum, Kuala Lumpur, Malaysia, 2001

19. Shamsudin Mohammad dan Kamarul Azmi Jasni, Penyeliaan Guru Dalam
Pengajaran dan Pembelajaran, UTM Press, 2012

SURAT PEKELILING IKHTISAS

Bil. Rujukan Tajuk

1. SPI BIL. 4/1986 Panitia Mata Pelajaran

2. SPI BIL. 3/1987 Penyeliaan Pengajaran-Pembelajaran Di Dalam

Kelas Oleh Pengetua/Guru Besar Sekolah

3. SPI BIL. 6/1991 Sukatan Pelajaran dan Peruntukan Masa Untuk

Mata-Mata Pelajaran Program Kurikulum
Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) Bagi
Sekolah Menengah Rendah dan Sekolah
Menengah Atas

4. SPI BIL. 3/1999 Penyediaan Rekod Pengajaran Dan Pembelajaran

5. SPI BIL. 12/1999 Penggunaan Buku Teks dan Buku Latihan dan
Aktiviti Yang Diperakukan Oleh Kementerian
Pendidikan

6. SPI BIL. 2/2000 Pelaksanaan Sukatan Pelajaran Yang Disemak

Semula bagi Kurikulum Bersepadu Sekolah
Rendah (KBSR) dan Kurikulum Bersepadu Sekolah
Menengah (KBSM)

7. SPI BIL. 5/2003 Dasar Penggunaan Media dan Teknologi Dalam

Pengajaran dan Pembelajaran

8. SPI BIL. 12/2004 Garis Panduan Umum Pemberian Kerja Rumah

Kepada Murid Sekolah

69
 SURAT SIARAN DAN SURAT MAKLUMAN

Bil. Rujukan Tajuk

1. KPPM/5; 22 JUN 1998 Tanggungjawab Mengajar Bagi Pengetua

dan Guru Besar Di Sekolah

2. Surat Pekeliling Kewangan Garis Panduan Pengurusan Kewangan

Bil. 8/2012: Peruntukan Bantuan Persekolahan Ke
Sekolah Berdasarkan Perkapita dan
Enrolmen Murid dan Pindaan Surat
Pekeliling Kewangan Bil. 8/2012 bertarikh
17 Jun 2013

LAIN-LAIN RUJUKAN

Bil. Rujukan Tajuk

1. Arahan Perkhidmatan Bab 3 Surat Menyurat

2. Arahan Perkhidmatan Bab 4 Fail-Memfail

70
71
K e me n t e r i a n P en d i d i k a n M alay s i a
J e m a a h N a z i r D a n J a m i n a n K ual i ti
Ar a s 3 -6 , B l o k E1 5 , Ko m p l e ks Keraj aan Parc el E,
P u s a t P e n t a d b i r a n K e r a j a a n Persekutuan
62604 Putrajaya.
T e l : 0 3 8 8 8 4 4 1 6 1 / 8 8 8 4 4 20 1 / 8 8 8 4 41 1 1
F a k s i m i l i : 0 3 8 8 8 4 6 8 6 7 / 8 88 8 6 8 6 9