MeesOeØekeâeMeve «ebLeceeuee —

ßeereMf eJeÙeeseif eefMeJeeÛeeÙe&eJf ejefÛele:

ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe:
(vesheeueer YeeJeevegJeeosvemen)

Øesjkeâ:
keâeJÙe-meJe&oMe&veleerLe&, JesoevleeÛeeÙe&, efJeÅeeJeeefjefOe, efJeÅeeJeeÛemheefle
ßeerpeieodieg® efJeMJeejeOÙe %eeveeEmenemeveeOeerÕej
ßeer 1008 peieodieg¤ [e@. ÛebõMesKej efMeJeeÛeeÙe& cenemJeeceerpeerr
pebieceJee[er ce", ßeer#es$e keâeMeer, JeejeCemeer

YeeJeevegJeeokeâ:
DeeÛeeÙe& nefjØemeeo DeefOekeâejer
mechetCee&vevo mebmke=âle efJeÕeefJeÅeeueÙe, JeejeCemeer ~

MewJeYeejleer MeesOeØeefle‰eve
pebieceJee[er ce", JeejeCemeer - 221 001
ØekeâeMekeâ :
MewJeYeejleer MeesOeØeefle‰eve
[er. 35/77, pebieceJee[er ce"
JeejeCemeer - 221 001

© MewJeYeejleer MeesOeØeefle‰eve

ØeLeceeJe=efòe : 2014Ç

ISBN :

cetuÙe :

De#ejmebÙeespeve
efMeJeMeòeâer keâchÙetšj Øeesmesme
pebieceJee[er ce", JeejeCemeer - 221 001

cegõkeâ
efceòeue Dee@heâmesš
keâewMeuesMeveiej, megvojhegj, JeejeCemeer
 MewJeYeejleer MeesOe Øeefle‰eve kesâ mebmLeehekeâ
ßeerkeâeMeerefJeÕeejeOÙe %eeveeEmenemeveeOeerÕej
ßeer 1008 ßeer [e@ ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe& cenemJeeceerpeer
keâe
MegYeeMeerJe&Ûeve
ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe DeªeF&me MewJeeieceeW hej DeeOeeefjle JeerjMewJe Oece&«evLe nw~ peieodieg®
jsCegkeâeÛeeÙe& Deewj DeiemlÙe cene|<e kesâ mebJeeo ¤he ceW efJeÅeceeve Fme «ebLe keâer jÛevee ceneved Ùeesieer
Deewj keâefJe ßeer efMeJeÙeesefie efMeJeeÛeeÙe& ves keâer nw~ Fme «evLe ceW mecemle ceeveJe peeefle kesâ
ceveesefJekeâeme kesâ ceneceeie& yeleeÙee ieÙee nw~ FmeceW yeeleÙes ieÙes Skeâ meew Skeâ mLeue ceveesefJekeâeme
kesâ Gòejesòej DeefYeJe=efæ keâer meerefÌ{ÙeeB nQ~ Fme «evLe kesâ heejeÙeCe Deewj mJeeOÙeeÙe mes ØelÙeskeâ peerJe
Yeesie Deewj cees#e keâer Øeeefhle keâj mekeâlee nw~ osMe-efJeosMe kesâ meYeer efMeJeYeòeâeW keâes Fme «ebLe keâe
ØeÙeespeve efceues Fme GösMÙe mes Fmekeâe DevegJeeo keâeÙe& ØeejbYe efkeâÙee ieÙee~ meùoÙe efJeÉeveeW kesâ
menÙeesie mes Skeâ ner Je<e& ceW keâVe[, ceje"er, lesuegieg, ceueÙeeuece, efnvoer, Deb«espeer, GefÌ[Ùee,
iegpejeleer, vesheeueer SJeb jefMeÙeved Yee<eeDeeW ceW DevegJeeo keâeÙe& hetCe& ngDee Deewj Deveskeâ «ebLe
MewJeYeejleer MeesOe Øeefle‰eve kesâ Éeje ØekeâeefMele Yeer nes ieÙes~
DeYeer nce vesheeueer Yee<eevegJeeo kesâ meeLe ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe keâe efMeJee&heCe keâjles ngS
Deheej n<e& keâe DevegYeJe keâj jns nQ~ mechetCee&vevo mebmke=âle efJeÕeefJeÅeeueÙe kesâ DeeÛeeÙe& [e@. nefjØemeeo
DeefOekeâejer ves Fme keâeÙe& keâes yeÌ[er ßeæe mes hetCe& efkeâÙee nw~ jefMeÙeved Yee<ee kesâ DevegJeeo kesâ yeeo efJeosMeer
Yee<eevegJeeo keâer ëe=bKeuee ceW Ùen otmeje «ebLe nw~
 vesheeue kesâ Yeòeâhegj ceW keâeMeer pebieceJeeÌ[erce" keâer Skeâ MeeKee ce" efJeÅeceeve nw~ Ùen ce"
Ú"er Meleeyoer mes henues keâe nw~ Ú"er Meleeyoer ceW vesheeue vejsMe Fme ce" kesâ efueS Yetoeve oskeâj
oeve-he$e efoÙee nw~ efMeueeheš hej GlkeâerCe& Jen oeveMeemeve vesheeue kesâ pebiecece" ceW Deepe Yeer
efJeÅeceeve nw~ vesheeue kesâ Yeòeâhegj ceW meew mes DeefOekeâ pebiece heefjJeej nQ, Jes meYeer keâeMeer
pebieJeeÌ[erce" mes oer#ee-efMe#ee «enCe keâjles DeeÙes nQ~ vesheeue ceW pebiece Øeefle‰eve Yeer nw, efpemekeâe
DeOÙe#e JeerjMewJeYee<Ùekeâej ßeer YejleceefCe pebiece nQ~ GvneR kesâ Øeyeue FÛÚe kesâ keâejCe
ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe keâe vesheeueer Yee<ee ceW DevegJeeo keâjeÙee nw~
Fme «ebLe kesâ DevegJeeokeâ DeeÛeeÙe& njerØemeeo DeefOekeâejer peer mebmke=âle Yee<ee kesâ ØeÛeej-
Øemeej kesâ efueS Deheves Deehekeâes mecee|hele efkeâÙes ngS nQ~ efvejvlej mebmke=âle Yee<ee Deewj MeeŒeeW kesâ
efvejhes#e YeeJe mes he"ve-hee"ve ceW Deheves keâes meoe JÙemle jKeles nQ~ osMe-efJeosMe ceW Deveskeâ Úe$e
Deehekesâ efMe<Ùe yeve Ûegkesâ nQ~ Deehe mes ØeYeeefJele cegefmuece meceepe kesâ Yeer Úe$e mebmke=âle efMe#ee hee
jns nQ~ Ùen Deehekeâer efJeMes<e GheueefyOe ceeveer peeÙesieer~ Deeheves ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe keâe vesheeueer
Yee<ee ceW DevegJeeo keâjkesâ vesheeue kesâ meYeer efnvot meceepe kesâ efJeMes<e¤he mes JeneB kesâ meYeer pebieceeW
keâes Fme «ebLe kesâ mJeeOÙeeÙe keâe megefJeOee Øeehle keâjeÙee nw~ nce cenmetme keâjles nQ efkeâ Fme «ebLe mes
vesheeue osMe ceW JeerjMewJe Oece&-oMe&ve keâe Deewj efMeJeÙeesie keâe efJeMes<e ØeÛeej-Øemeej nesiee~
nce YeieJeeved efJeÕeveeLe peer, ceelee DeVehetCee& peer leLee ßeerpeieodieg® efJeÕeejeOÙe peer mes
ØeeLe&vee keâjles nQ efkeâ DeeÛeeÙe& nefjØemeeo DeefOekeâejer peer keâe mJeemLÙe meoe Gòece jns Deewj Deehemes
mebmke=âle Deewj mebmke=âleer keâer mesJee nesleer jns~
DeYeer ceneefMeJejeef$e kesâ heJe&hej Fme «ebLe keâe meebkesâeflekeâ ¤he mes efMeJeehe&Ce mecheVe ngDee
nw~ uesefkeâve 7.7.2014 mes 11.11.2014 lekeâ nesves Jeeues keâeMeerheer" ceW heer"ejesnCe kesâ
‘‘jpele ceneslmeJe’’ ceW Fmekeâe efJeefOeJeled efMeJeehe&Ce ßeerpeieodieg® hebÛeeÛeeÙeeX kesâ Dece=le keâj-
keâceueeW Éeje nesiee~ Flevee ner veneR heMegheefleveeLe kesâ Demeerce Devegkeâchee mes vesheeue ceW Yeer Fme «ebLe
keâe efMeJeehe&Ce keâeÙe&›eâce mecheVe nesiee~ vesheeue ceW Fme keâeÙe&›eâce keâe DeeÙeespeve keâjves Jeeues pebiece
Øeefle‰eve kesâ DeOÙe#e ßeer YejleceefCe pebiece leLee meYeer meomÙeeW keâes Yeer Deveble cebieueeMeerJee&o~
ßeerYejleceefCe pebiece Fme «ebLe kesâ efueS Dehevee mecceefle efueKekeâj Deheveer ßeæemegceve
mecee|hele efkeâÙee nw~ Dele: hegve: Skeâ yeej Deehekeâes cebieueeMeerJee&o~
Fme «ebLe kesâ cegõCe keâeÙe& ceW Dehevee DecetuÙe Ùeesieoeve kesâ efoÙes ngS efÛeoevevo Dees.
efnjsce", Kemeieer, [e@. peer. meer. kesâC[oce" leLee meYeer vesheeueer YeòeâeW keâes Fme «ebLe kesâ cegõCe
oeveer-YeòeâeW keâes Yeer Deveble ceiebueeMeerJee&o~
FlÙeeMeer<e:

c c c
 DevegJeeokeâkeâes leHe&âyeeš
YeieJeefoÛÚeues vew Ùeme «evLekeâes vesheeueerYee<eecee DevegJeeo ievex ieg®lej oeefÙelJe DeeFueeiÙees ~
hevmeeGve veefceuves ieefj ~ veweflekeâ yeeOÙeleeJeMe keâeÙe& ØeejcYe YeÙees ~ pemkeâes ØesjCeeues ØeejbYe YeSkeâes
efLeÙees Gvekewâ ke=âheeues hetCe& heefve YeÙees ~ ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe «evLe JeerjMewJeefmeæevlekeâes Deekeâj «evLe
nes ~ YeieJeeved efMeJeueeF& cetueleòJe ceeVes Ùeme «evLecee DevÙe meyew Jewefokeâ mecØeoeÙen™ Øeefle heefve
meÆeJe JÙeòeâ ieefjSkeâes Ú ~ Ùeme efmeæevlekeâes JewefokeâlJe SJeb DeeefmlekeâlJeueeF& ØeceeefCele ieve& efvecve
keâLeve heÙee&hle Ú -
meebKÙeb Ùeesie: heeÃeje$eb Jesoe: heeMegheleb leLee ~~
Sleeefve ceeveYetleeefve veeshenvÙeeefve ÙegefòeâefYe: ~~
DeLee&led meebKÙeoMe&ve, ÙeesieoMe&ve, heeÃeje$e (Jew<CeJe oMe&ve), JesoosefKe DeefJe®æ Ùee Jesoevegceesefole
kegâvew heefve cele, heeMegheleefmeæevle Ùeer meyew oMe&ven™ ØeeceeefCekeâ ngved ~ yegefæØeÙeesieÉeje, ÙegefòeâÉeje
DeLeJee De®kegâvew keâejCeues heefve Fvekeâes KeC[ve ieveg& ngBowve ~ Ùeefo meyew oMe&ven™ues Ùeefle Øeefle%ee
iejskeâe YeÙes oeMe&efvekeân™cee Ùeefle meejes keâšglee ngves efLeSve ~ Ùeme«evLekeâe heeBÛeeQ heefjÛÚsocee mhe°™heues
YeefveSkeâes Ú-
Jesoe: ØeOeeveb meJex<eeb meebKÙeeoerveeb cenecegves ~~
JesoevegmeejCeeos<eeb ØeeceeCÙeefceefle efveef§eleced ~~
DeLee&led JeerjMewJe efmeæevleues JesoØeeceeCÙeueeF& hetCe&le: mJeerkeâejskeâes Ú ~ ÙeÅeefhe Ùeme efJe<eÙecee
Deveskeâ celeYeso ngve mekeäÚved ~ neceües efmeæevle vew Demeueer Jewefokeâ efmeæevle nes YeVes heefve Oesjw Úved
leLeeefhe GheÙeg&òeâ GoenjCeyeeš JeerjMewJe efmeæevleues DeJewefokeâyeešes meceelÙees YeVe ÛeQ efceuowve ~
neceües meceepecee mecemle Deeiece hejbhejevew DeJewefokeâ nes YeVes efJeÉeved n™keâes heefve keâceer Úwve ~
pes nesmed, Ùeer meyew efmeæevle DeLeJee mecØeoeÙen™ meveeleve YeejleerÙe eqÛevleve hejbheje™heer Pevee&n™ ngved
~ meyewkeâes Dee-DeeHeävees Úgów cenòJe Ú ~ efJeMes<elee Ú ~ cee$e Âef°ueeF& efJeMeeue yeveeSj nsvex DeeJeMÙekeâlee
Ú~
Ùeme Øekeâejkeâe celeceleevlejn™ heefnues heefve efLeÙes, Deepe heefve Úved, YeefJe<Ùecee heefve jnves
Úved ~ peyepe&mleer keâeBšÚeBš iejsj yeveeFSkeâes yeieQÛee Yevoe Øeeke=âeflekeâ Jeve efve§eÙevew jceCeerÙe leLee
mhe=nCeerÙe ngvÚ ~ Ùeme leLÙeueeF& Fbefiele ieoz DeeÛeeÙe& heg<heovleues Yeveskeâe Úved -
$eÙeer meebKÙeb Ùeesie: heMegheefle celeb Jew<CeJeefceefle,
ØeefYeVes ØemLeeves hejeqceoceo: heLÙeefceefle Ûe ~~
™Ûeerveeb JewefÛe$ÙeeÂpegkegâefšueveeveeheLepeg<eeced,
ve=Ceeceskeâes iecÙemlJeceefme heÙemeeceCe&Je FJe ~~
 kegâvew heefve cele Ùee efmeæevle Ùeefo ceveg<ÙeØeke=âefle Deveg™he Úwve Yeves lÙemeues mLeeefÙelJe «enCe
ieve& mekeäowve ~ Ùeme Âef°ues efJeÛeej ieoe& MewJe efmeæevle DelÙevle mhe=nCeerÙe j JejCeerÙe osefKevÚ ~ Deepe
heefve meceepekeâes DelÙevle efJeheVe Jeie&osefKe efueSj DeeefYepeelÙe Jeie&mecce Ùeme efmeæevleues mLeeve yeveeSkeâes
Ú ~ efkeâve efkeâ Ùemcee kegâvew Øekeâejkeâes YesoYeeJe Úwve ~ kegâvew heefve leòJeefpe%eemeg ceeveJe Ùemekeâes
DeefOekeâejer ngve mekeäÚ ~ meJe&$e efMeJeceÙelee osKveg vew Ùemekeâes hejceØeÙeespeve nes ~ nefj, efJe<Ceg, efMeJe
Deeefo efJeefYeVe veecen™ SGšw hejyeÇÿekeâe ngved ~ nefj vew efMeJe ngved efMeJe vew nefj ngved ~ ØeceeCemJe™he
efJe<Cegmenœeveecekeâes Mueeskeâ Ú -
meJe&: MeJe&: efMeJe: mLeeCegYet&leeefoefveefOejJÙeÙe: ~~
mecYeJees YeeJevees Yelee& ØeYeJe: ØeYegjerÕej: ~~
Ùemewieefj ßeerceÆieJeûerleecee ßeerke=â<Ceues Dee%ee ieveg& YeSkeâes Ú -
Ùees Ùees Ùeeb Ùeeb levegb Yeòeâ: ßeæÙeeefÛe&legefceÛÚefle ~~
lemÙe lemÙeeÛeueeb ßeæeb leecesJe efJeoOeecÙenced ~~
DeLee&led pegve pegve Yeòeâues pegve pegve YeieJelmJe™hekeâes ßeæehetJe&keâ hetpeve DeÛe&ve ieve& ÛeenvÚ,
lÙeme lÙeme YeòeâueeF& lÙemewØekeâejkeâes ßeæe ce Øeoeve ieo&Úg ~ DeLee&led peneByeeš ieSheefve hegefieves "eBT
SGšw nes ~ Jele&ceeve meceÙecee Ùemew kegâjeueeF& "erkeâ mebie yegPves DeeJeMÙekeâlee Ú ~ meeLew Ùees MeesÛÙe
efJe<eÙe Ú efkeâ Ùeme ogue&Ye heefjefcele peerJeveueeF& JÙeLe&cee efvevoe mlegefle iejsj eqyeleeGves nes DeLeJee kesâ ner
mekeâejelcekeâ ceeveJeefnlekeâejer ueeskeâ-hejueeskeâ keâuÙeeCekeâejer keâeÙe& ievex nes?
YeieJeefoÛÚeues vew nesuee Skeâ efove ßeer peieûg®ÛevõMesKejefMeJeeÛeeÙe& cenemJeeceerpeerues
Ùeme efmeæevleefMeKeeceefCe «evLekeâes vesheeueercee DevegJeeo ievex Dee%ee Øeoeve ieveg& YeÙees ~ mebkeâesÛe leLee
efMe°eÛeejJeMe meceÙekeâes DeYeeJe ngBoe ngBow heefve Ùees keâeÙe& mJeerkeâej ieefjÙees ~ DeefveÛÚehetJe&keâ LeeefueSkeâe
Ùeme keâeÙe&keâes Ghemebnej hejceØemeVeleekeâe meeLe hetCe& YeÙees ~ YeieJeeved DeeMeglees<ekeâes ke=âheeues
Jew<CeJemebmkeâejÙegòeâ JÙeefòeâyeeš MewJeefmeæevlekeâes Deekeâj «evLekeâes keâeÙe& DeevevohetJe&keâ mecheVe ngveg
"guew Iešvee nes ~ peefle peefle Ùeme «evLekeâes DevegJeeo keâeÙe& DeefIe ye{Ÿees lÙeefle lÙeefle veJeyeesOepeeiejCe
YeÙees ~ Ùemew «evLecee efveieceeiecemeefnle hegjeCe-mce=efle leLee ßeerceÆieJeûerleekeâes oMe&ve YeÙees ~ Ùemekeâes
Yee<ee, Úvo, Mewueer, Deue¿ej Deeefokeâe keâejCeues heefve Ùees «evLe mebmke=âle meeefnlÙekeâes DecetuÙeefveefOe
YeSkeâes Leene ueeiÙees ~ meeLew Ùemekeâes ßeJeCe, ceveve j efveefoOÙeemeveues efmLeleØe%elee DeLeJee yeesefOemeòJelee
efveef§ele™heues Øeefleef‰le ngves Ú YeVes Â{efJeÕeeme heefve GlheVe YeÙees ~
ÙemekeâeÙe&ues MewJeefmeæevlekeâe meeLew vesheeueer meeefnlÙekeâes heefve ßeerJe=efæ DeJeMÙe ievex Ú ~
Devlecee Ùeme DevegJeeo keâeÙe&keâe ceeOÙeceyeeš veJeÂef° Øeoeve ievex pe”ceyeeÌ[er JeejeCemeerkeâe ce"eOeerMe
mJeeceer efMeJeeÛeeÙe& Øeefle ke=âle%elee Øekeâš ieoz ceOÙemLeleekeâes keâeÙe&cee mebueive keâeMeer heefC[le meYeekeâe
cenecev$eer [e@.efJeveesojeJe hee"keâpÙet Øeefle heefve meÆeJe Øekeâš ieve& ÛeenvÚg ~
Ùeme ueIeg keâeÙe&yeeš vesheeueer meceepekeâes efkeâefÃelcee$e heefve Yeuees ngve mekesâ cewues DeeHeäveg heefjßece
meHeâue ceeVes Úg ~ Devlecee-
 peeieeQ meeje megpeve Deye ueew melÙekeâes ceeie& Keesp eeQ
Úes Ì[ er cewu ee JÙemeve peiekeâe ef v elÙe mevceeie& jes p eeQ ~~
DeeÙeeQ neceer he= e f L eef J eleuecee melÙekeâes ieve& mes J ee,
lemceelueeieeQ heef j ef n leceneB Úes e f [ Åeg B keâeÙe& hes J ee ~~

26/02/2014, yegOeJeej meppeven™keâes mesJekeâ

Heâeuiegve ke=â<Ce ÉeoMeer
(ceneefMeJejeef$ekeâes hetJe& mebOÙee) nefjØemeeo DeefOekeâejer
mechetCee&vevo mebmke=âle efJeÕeefJeÅeeueÙe
JeejeCemeer
 efJe<eÙeJemleg-meb#eshe

ØeLece-le=leerÙeheefjÛÚso-
«evLekeâes efveefJe&IveleehetJe&keâ heefjmeceeefhlekeâe ueeefie ØeLeceheefjÛÚsocee 12 Mueeskeâ mecce
ce”ueeÛejCe ieefj lÙemeheefÚ efMeJeÙeesieer efMeJeÛeeÙe&keâes JebMeJeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~ Ùeme ›eâcecee
efMeJeÙeesieer ØeLecekeâe heg$e cegöosJe Gvekeâe heg$e efmeæveeLe efmeæveeLekeâe heg$e efMeJeÙeesieer efÉleerÙe
GlheVe YeÙes ~ efÙeveer JeerjMewJe efmeæevlekeâe ØeJele&keâ leLee efJemleejkeâ YeÙes ~ efmeæevle efMeKeeceefCe
veecekeâ cenveerÙe «evLe efÙevekewâ jÛevee nes ~
Ùeme efmeæevle Devegmeej yeÇÿe meefÛÛeoevevo™he heefjÛÚsoeleerle SJeb meveeleve Ú ~ me=ef°
Yevoe heefnues Ùees mecemle efJeÕe Gmecew ueerve jnvÚ ~ Gmekeâes Meefòeâ heefve Gmecee meceJeeÙe
mecyevOe}s meOeQ efJeÅeceeve jnvÚ ~ leer hejcesÕejues meJe&ØeLece yeÇÿeekeâes me=ef° iejsj GveueeF& meyew
efJeÅeen™ues Deue*dke=âle iejs, meeLew me=ef° ievex leefjkeâe heefve efmekeâeÙes~ GoenjCeeLe& ØeejbYecee mJeÙeb
efMeJeues vew meJe&JÙeeheer Meefòeâceeved ØeceLeieCen™keâes me=ef° iejs~ leer ceOÙescee jsCegkeâ j oe®keâ Ùeer ogF&
ieCe efMeJekeâe hejceefØeÙe YeÙes ~
Skeâ efove YeieJeeved efMeJe kewâueeme heJe&lecee efJejepeceeve ngvegngvLÙees ~ YeieJeleer Gceekeâe meeLew
Gvekeâes hetje heefjJeej heefve MeesYeeÙeceeve Yewjnskeâes efLeÙees ~ mejmJeleer, Jeso, efoJÙe keâvÙeen™, efoJÙe
Œeern™, efJeÅesÕej, vevoer Deeefo ieCe leLee ØeceLeieCen™ Gvekeâes mesJeecee mebueive efLeÙes ~ meeLew
yeÇÿee, Fvõ Deeefo osJeieCe, JeefMe‰ Deeefo $e+ef<eieCe, ÉeoMe DeeefolÙe, De°Jemeg, SkeâeoMe™õ,
je#eme, oeveJeeefon™ heefve Gvekeâes mesJeecee mebueive efLeÙes ~ YeieJeeved efMeJe heefve ›eâceMe: DeeHeävee
ke=âheekeâše#eÉeje meyewueeF& ke=âleke=âlÙe ieefjjnveg YeSkeâes efLeÙees ~ Ùemlew DeJemLeecee YeieJeeved efMeJeues
jsCegkeâueeF& Øemeeo™hecee leecyetue meceefhe&le ieve&keâe ueeefie yeesueeGveg YeÙees ~ efMeJekeâes Dee£eve megvesj
jsCegkeâues DeefYeceeve hetJe&keâ oe®keâueeF& veeIesj efMeJekeâe ÚsGcee peeves Oe=°lee iejs ~ YeieJeeved efMeJeues
Ùemlees efveefvole DeeÛejCe osKesj jsCegkeâueeF& YeVeg YeÙees - Dejs ogyeg&æs! efMeJeYeòeân™keâes GuuebIeve
hejce DeveLe&keâes keâejCe ngvÚ ~ Dele: ceveg<Ùepemlew DeeÛejCe iejskeâeues efleceer ceveg<ÙeÙeesefvecee peeT ~
efMeJekeâes Ùemlees Dee%ee heeSj YeÙeYeerle YeSkeâe jsCegkeâues ceveg<Ùe Ùeesefvecee vehe"eGvekeâe ueeefie
YeieJeeved efMeJekeâes ØeeLe&vee iejs ~ jsCegkeâÉeje ieefjSkeâe ØeeLe&veeues ØemeVe YeSj YeieJeeved efMeJeues Dee%ee
ieveg& YeÙees - ßeerMewueheJe&lekeâe GòejYeeiecee ef$eefue”osMecee meescesÕejveecekeâes cesjes Skeâ efue” Ú ~
lÙeme efue”yeeš efleceües Øeeke⚟e ngves Ú ~ lÙeme heefÚ efleceerues Jeso-Jesoevle meccele JeerjMewJeMeeŒekeâes
Yetueeskeâcee mLeehevee ievex Úew ~ Ùeefle Yevesj YeieJeeved DeeHeävee Devle:hegjcee peeveg YeÙees leLee jsCegkeâues
efveoxMe Devegmeej Ùeme he=efLeJeercee DeJeleej efueÙes ~
ÛelegLe&-heÃeceheefjÛÚso: -
peefnues meescesÕej ceneosJeyeeš jsCegkeâkeâes ØeeogYee&Je YeÙees lÙeefle yesuee ef$eefue”osMekeâe meyew
ØeeCeern™ DelÙevle lespemJeer jsCegkeâueeF& osKesj Úkeäkeâ hejs ~ lÙeefle Kesj jsCegkeâkeâes Mejerj Yemce
(Kejeveer) ues DeeÛÚeefole efLeÙees ~ cemlekeâcee ef$ehegC[^ MeesYeeÙeceeve efLeÙees~ nelecee ÙeesieoC[,
Yemcehee$e j keâceC[ueg OeejCe iejskeâe efLeÙes ~ Gvekeâes Ùemlees DeÆgle™he osKesj lÙeneBkeâe mevlen™ues
ØeMve iejs - leheeBF& keâes ngvegngvÚ? Ùemlees ØeMve megvesj jsCegkeâues Yeves - ce YeieJeeved efMeJekeâes menÛej
jsCegkeâ ntB ~ kegâvew keâejCeues Ùeme efMeJeefue”yeeš cesjes Glheefòe YeÙees ~ pewve, yeewæ, ÛeeJee&keâ Deeefo
veeefmlekeâoMe&ven™keâes KeC[ve iejsj JeerjMewJeefmeæevlekeâes mLeehevee ieveg& cesje DeJeleejkeâes ØeÙeespeve
nes ~
Ùeefle Yevesj jsCegkeâeÛeeÙe& DeekeâeMeceeie&yeeš ceueÙeheJe&leefmLele DeiemlÙe cegefvekeâe Deeßececee
hegies ~ lÙees Deeßece DelÙevle jceCeerÙe leLee leheefmJen™ues heefjhetCe& yeÇÿeueeskeâ meceeve efLeÙees ~ lÙeme
Deeßecekeâe ceOÙecee ÛevoveJe=#e cegefve cenef<e& DeiemlÙe yemeskeâe efLeÙes ~ efhe”pešeOeejer, ef$ehegC[^eef¿le
cemlekeâ YeSkeâe DeiemlÙecegefvekeâe Ûeejw eflej lehemJeer cegefven™ efJejepeceeve efLeÙes ~ jsCegkeâeÛeeÙe&ueeF&
DeeGBowiejskeâes osKesj keâes kegâve keâeÙe&ues DeeGBowÚ YeVes kegâje efoJÙeÛe#egÉeje DeiemlÙecegefveues peeves ~
ueesheecegõeÉeje uÙeeFÙeskeâe peueeefoues jsCegkeâeÛeeÙe&keâes hetpee iejsj DeiemlÙe cegefve Dekeâe& Deemevecee
efJejepeceeve YeÙes ~
Ùeme efheÚe[er DeiemlÙecegefve j jsCegkeâeÛeeÙe&keâe ceOÙescee Ùeme Øekeâejkeâes mebJeeo YeÙees-
jsCegkeâeÛeeÙe&ues Yeves -
ns cegefveÕej! leheeBF& cenelespemJeer ngvegngvÚ, lÙeme keâejCe leheeBF&keâe efvelÙeefveÙeceeefocee efJeIvekeâes
Deefuekeâefle heefve mebYeeJevee keâmejer ngve mekeäÚ? leheeBFues efJevOÙeeÛeue ueeF& efveGjeGveg YeÙees,
mecegõkeâes heeveer megkeâeGveg YeÙees, Jeeleeheer je#emeueeF& DeeHeävee pe"jeefiveues [[eF& efoveg YeÙees, heefnues
mJeeceer keâeefle&kesâÙeues leheeBF&ueeF& efMeJeOece&keâes GheosMe iejskeâes efLeÙees ~ Dele: leheeBF& hejceefMeJeYeòeâ
ngvegngvÚ ~
DeiemlÙecegefveues Yeves -
ce meoe cegefven™keâes Deeojhee$e YeÙeW ~ cewues leheeBF&ueeF& jsCegkeâveecekeâ ieCesÕejkeâes ™hecee
efÛeveW ~ ce ceeefLe ke=âhee ieve&keâe ueeefie vew leheeBF& Ùeme he=LJeercee DeJeleerCe& ngvegYeSkeâes nes ~ ce leheeBF&keâe
cegKeyeeš ßegeflemeccele MewJeefmeæevle megVe ÛeenvÚg ~ Deveskeâ Deeiecen™keâes ßeJeCe ievee&ues cesje
cevecee mevosn GlheVe YeSkeâes Ú ~ Dele: ns efoJÙeÙeesefieved! leheeBF& ceueeF& Gòeâ efmeæevle megveeSj
ke=âleke=âlÙe ieefjefovegnJemed~
DeiemlÙekeâe kegâje megvesj DeeÛeeÙe& jsCegkeâues Yeves -
ns DeiemlÙepeer! ce leheeBF&ueeF& efMeJe%eeve keâes GheosMe ievex Úg ~ ceveeref<en™keâe ®efÛe Yeso
Devegmeej, meebKÙe, Ùeesie, heeÃeje$e, Jeso, heeMeghele, Deeefo Deveskeâefmeæevlen™ ØeÛeefuele
Úved ~ Ùeer meyew ØeeceeefCekeâ oMe&ve ngved ~ Fvekeâes KeC[ve ieveg& ngBowve ~ Ùees MewJelev$e Gòeâ meyew
oMe&ven™cee ßes‰ Ú~ MewJe heeMeghele meesce j ueekegâue Yesoues Deeiece Ûeej Øekeâejkeâe Úved ~ efÙevecee
MewJeeiece Jeece, oef#eCe, efceße, j efmeæevleYesoues Ûeej Øekeâejkeâes Ú ~ Jeece Deeiece MeefòeâØeOeeve,
oef#eCeDeeiece YewjJeØeOeeve, efceßeeiece mehleceele=keâehejkeâ j efmeæevle JesoØeOeeve ngvÚ~ Dele:
efMeJeesheefo° (keâeefcekeâeefo Jeelegueevle) Deeiecen™ Yevoe JeerjMewJeYeòeâ Oesjw ØeeceeefCekeâ Úved ~
JeerjMewJe SJeb JeerjceensÕejheokeâes DeLe& efveJe&Ûeve iejer JeerjMewJekeâe 6Yeson™ yeleeFÙeskeâe
Úved ~ leer Ùeme Øekeâej Úved - YeòeâmLeue, ceensÕejmLeue, ØemeeoermLeue, ØeeCeefue”er mLeue,
MejCemLeue j SskeäÙemLeue ~ Ùemewieefj YeòeâmLeuekeâe heefve hevõ DeJeevlej Yeso JeefCe&le Úved ~
<e‰-mehlece heefjÛÚso -
Úw"eQ heefjÛÚsocee ieg®keâe®CÙemLeuecee ieg®keâes efJeMes<elee yeleeF& %eeve Øeehle ieve&keâe ueeefie
efMe<Ùeues ieg®keâe heemecee peeveg hevex kegâje yeleeFSkeâes Ú~ lÙeme heefÚ oer#eekeâes heefjYee<ee, lÙemekeâe
Øekeâejn™, ceebmeefheC[ueeF& megmebmke=âle ievex lejerkeâe, efue”OeejCeefJeefOe, ØeeCeefue”keâe meeLecee
meecejmÙe, efue”OeejCekeâes ØeÙeespeve, Devleefue&” SJeb yee¢eefue”OeejCe, efue”OeejCecee ßegefleØeceeCekeâes
JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~
meeleeQ heefjÛÚsocee YemceOeejCe SJeb ™õe#e OeejCekeâes efJeefOe efJemleejhetJe&keâ yeleeFÙeskeâes Ú ~
De°ce-oMece heefjÛÚso: -
Dee"eQ heefjÛÚsocee heÃee#ejer efJeÅee (Ô vece: efMeJeeÙe) efJeÅeekeâes ceenelcÙe yeleeFÙeskeâes
Ú ~ ÔkeâejueeF& pees[sj <e[#ejer cev$e yeVes leLÙekeâes GuuesKe ieoz Ùemekeâe pehekeâes efJeOeeve,
Ùemeyeeš ngves ueeYekeâes JeCe&vekeâe meeLew DeeÛeeÙe&keâes cenòJeueeF& heefve jsKeebefkeâle ieefjSkeâes Ú ~
veJece heefjÛÚso:-
veJeceheefjÛÚsocee efJeMes<e™heues Yeefòeâceeie&keâes JeCe&ve Ú ~ Ùemecee Yeefòeâkeâe veew Yeso,
yeeefnjer j efYe$eer Yesoues Yeefòeâkeâes ogF& Øekeâej leLee ceveesJeekeâd keâeÙe SJeb lehe, keâce&, pehe, OÙeeve j
%eevekeâe Yesoues efMeJeÙe%ekeâes heeBÛeYeso, JeerjMewJeceeie&cee oeref#ele Yeòeân™keâes efveÙece, efue”er-
Deefue”er keâes Yeso j keâle&JÙe, oevecee DeVe peue oeve Deeefokeâes cenòJe yeleeGvegkeâe meeLew efMeJe,
ieg®, efMeJeÙeesieer, efMeJee&efhe&le ÛejCeece=le, efyeuJehe$eeefokeâes «ee¢elee mecyevOecee efJemle=le ™heues JeCe&ve
ieefjSkeâes Ú ~
oMeceheefjÛÚsokeâes-
oMeceheefjÛÚsokeâes efJe<eÙe ceensÕej mLeue nes ~ Dele: Ùemecee ceensÕejkeâes ØeMebmee, efue”efve‰e,
hetJee&ßeÙeefvejeme, DeÉwleefvejekeâjCe, Dee£eve JeCe&ve, De°cetefle& efvejekeâjCe, meJe&ieleleòJekeâes KeC[ve,
efMeJe j Yeòeâ ogyewkeâes efMeJelee Deeefo efJe<eÙen™keâes Yeso GheYeso meefnle efJemleejhetJe&keâ JeCe&ve
ieefjSkeâes Ú ~
SkeâeoMe-$eÙeesoMe heefjÛÚso -
SkeâeoMeheefjÛÚsocee cegKÙe™heues ØemeeoermLeue, ieg®ceenelcÙe, efue”ØeMebmee, pe”ceieewjJe,
YeòeâceenelcÙe, MejCekeâerle&ve, j efMeJeØemeeo ceenelcÙe Ùeer meele mLeuen™keâes JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~
ÉeoMe heefjÛÚso-
ØeeCeefue”ermLeuekeâe veeceues Øeefmeæ Ú ~ Ùemecee heeBÛe DeJeevlejmLeue Úved - ØeeCeefue”,
ØeeCeefue”eÛe&ve, efMeJeÙeesiemeceeefOe, efue”efvepemLeue leLee De”efueef”-mLeue~
$eÙeesoMe heefjÛÚso:-
$eÙeesoMe heefjÛÚsocee MejCemLeue, leeceme efvejmevemLeue, efveoxMemLeue, Meerue mecheeovekeâe
mecyevOecee efJeÛeej ieefjSkeâes Ú~
Ûelego&Me-<ees[Me heefjÛÚso -
Ûelego&Me heefjÛÚsocee SskeäÙe, DeeÛeej, mecheefòe Deeefo ÛeejmLeuen™keâes JeCe&ve Ú ~ MejCeJeeved
Yeòeâ ØeeCe Deeefo efue”keâe Ùeesieues DeefleMeÙe megKe Øeehle iejsj efMeJewkeäÙe Øeehle ieo&Ú ~ efJe<eÙeevevo
heje*dcegKe lÙees Yeòeâ meOeQ efMeJeevevomeeiejcee [gyeer jnvÚ ~ Gmeues keâce&Heâuekeâes yevOeve Yeesiveg
heozve ~ Ùeme DeJemLeecee yeÇeÿeCe, ÛeeC[eue, heeheer-hegCÙeelcee Skeâ meceeve ngve peevÚved ~
efMeJe%eeve™heer Deefiveues Gmekeâe keâce&yeerpen™ [[er peevÚved ~ Gmekeâe meyew keâce&n™ efMeJeejeOeveeceÙe
yevoÚved ~ Gmeues Ùeme mecemle mebmeejueeF& efMeJeceÙe osKoÚ ~ ieg®efMeJe j efMe<Ùekeâes Skeâ™hecee
mcejCe ieveg&ueeF& menYeespeve YeefvevÚ ~
heÃeoMe heefjÛÚso-
heÃeoMe heefjÛÚsocee oer#eeieg®, efMe#eeieg®, Deeefo veew mLeuekeâes JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~
pemeues efMeJe%eeve efoSj leerve Øekeâejkeâe ceuekeâes veeMe ieo&Ú, GmeueeF& oer#eeieg® YeefvevÚ~ pemeues
iegCeeleerle j ™heeleerle Jemlegkeâes %eeve iejeGBÚ GmeueeF& ‘ieg®’ YeefvevÚ ~ pees MeeŒekeâe leelheÙe&keâes
ÛeÙeve ieo&Ú, mJeÙeb DeeÛejCe ieo&Ú, leLee De®ueeF& DeeÛejCe iejeGBÚ lÙees DeeÛeeÙe& keânueeGBÚ ~
pemeues mecemle Jemlegn™cee DeKeC[ ÛewlevÙekeâes DeefYeJÙeefòeâ ieo&Ú lÙees ieg® efJeÕeYeemekeâ ngvÚ ~
YeeJeefue”keâes %eehekeâ %eeve pegve %eevecee ueerve ngvÚ, lÙeme %eeveues Ùegòeâ JÙeefòeâ ‘mJeÙeb’
veeceues peeefvevÚ ~ lÙemlees JÙeefòeâ mebmeejcee jnsj heefve hejevevocee ueerve ngvÚ ~ efMeJekeâes OÙeeve,
efMeJekeâes %eeve, efYe#ee SJeb SkeâevleJeeme efÙevew Gmekeâe keâce& ngvÚved ~ Ùemlees mJeÙebefue”Ùegòeâ meeOekeâ
peye keâece ›eâesOe Deeefoyeeš jefnle meJe&$e meceyegefæJeeuee ngvÚ, meeLew ‘‘meJeË KeefuJeob yeÇÿe’’ keâes
YeeJevee ieoz jnvÚ, GmeueeF& ‘‘Ûej’’ YeefvevÚ~
peye G mJeÙeb cee$e YeSj meJe&$e mJeÙebueeF& vew osKoÚ, Ùemlees yeesOe hejyeesOe keânueeGBÚ~
G JeCe&, Deeßece, Oecee&efoyeeš ceeefLe G"sj DeeHetâueeF& vew meJeexlke=â° mebefPevÚ, Ùemlee efMeJeÙeesieerues
DeeHeävee oMe&ve, mheMe&ve Éeje De%eeveern™ueeF& heefve cegòeâ ieo&Ú ~ DeeHegâ efvejÀeve SJeb peerJevcegòeâ
YeSj heefve meeceevÙe peve pemlew JÙeJenej ieo&Ú~
<ees[Me heefjÛÚso ceensÕejkeâe JeCe&veues Deuebke=âle Ú ~ Ùeme ceensÕejmLeuecee veew KeC[
Úved, Gvekeâes veece Ùeme Øekeâej Ú ef›eâÙeeiece, YeeJeeiece, %eeveeiece, mekeâeÙe, DekeâeÙe, hejkeâeÙe,
Oecee&Ûeej, YeeJeeÛeej j %eeveeÛeej ~ ef›eâÙeeiecemLeuecee efMeJehetpeekeâes ÛeÛee& ieefjSkeâes Ú ~ %eeve j
ef›eâÙee Ùeer ogJewueeF& he#eerkeâe ogF& heKesšekeâe meceeve ceeefveSkeâes Ú~ cee$e Skeâ heKesšeues Ùees
peerJe™heer he#eer cees#eekeâeMecee efJeÛejCe ieve& meceLe& ngBowve~ Ùemlees DeYÙeeme efvejvlej ™hecee ievee&ues
YeeJeMegefæ ngvÚ ~ Ùeme heefjÛÚsocee ceensÕej mLeuekeâe meyew KeC[n™keâes efJemleejhetJe&keâ JeCe&ve
ieefjSkeâes Ú ~
mehleoMe-De°oMe heefjÛÚso -
me$eeQ heefjÛÚso ØemeeefomLeuekeâe veeceues Øeefmeæ Ú~ Ùemecee heefve veew Ješe mLeuen™ Úved
~ pemekeâe veece Ùeme Øekeâej Úved - keâeÙeeveg«en, FefvõÙeeveg«en, ØeeCeeveg«en, keâeÙeeefhe&le, keâjCeeefhe&le,
YeeJee&efhe&le, efMe<ÙemLeue, megßet<eemLeue j mesJÙemLeue ~ DeeHeävee Mejerjkeâes oMe&ve iejeGBow efMeJeÙeesieer
pewues peven™ceeefLe Deveg«en ieo&Ú, lÙemeueeF& keâeÙeeveg«en YeefvevÚ ~ Ùemekeâes leelheÙe& Ùees nes efkeâ
efMeJe mJeÙeb Ùeesieerkeâe Mejerjcee ØeefJe° YeSj Deveg«en ieveg&ngvÚ ~ Ùeme Øekeâej efMeJe SJeb efMeJeÙeesieer
ogJew Mejerj Øeefle Deveemeòeâ ngvÚved ~ Ùeme heefjÛÚsocee ØemeeefomLeuekeâe hetJeexòeâ meyew De”n™keâes
efJemle=le SJeb megvoj JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~
De"ejeQ heefjÛÚso:-
De"ejeQ heefjÛÚsocee ØeeCeefue”mLeuekeâes efJeMes<e™heues JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~ Ùemecee
cegKÙe™heues DeelcemLeue, DevlejelcemLeue, hejceelcemLeue, efveoxneiecemLeue, efveYee&Jee-iecemLeue,
ve°eiecemLeue, DeeefoØemeeomLeue, DevlÙeØemeeomLeue, j mesJÙeØemeeomLeue heo&Úved ~ mesJÙemLeue
peefnues peerJe YeeJekeâes lÙeeieiejsj leòJekeâes ™hecee YeeJeveekeâes efJe<eÙe ngvÚ leefnues ÙemeueeF& Deelcee
YeefvevÚ ~ Ùees Deelcee kesâMekeâes De«eYeeiekeâes MeleebMe yejeyej ngvÚ ~ Øeeòeâve keâce&™heer heeMeues
Deeyeæ YeSj Ùees Deelcee peerJe ngvÚ, leLee Denbkeâejues Ùegòeâ ngveekeâe keâejCeues Mejerjer yevoÚ ~
DeeHeävee cetue™hecee Ùees efveoxn SJeb efvece&ue ngvÚ ~ Jemlegle: Ùees Deveece j De™he Ú ~ osnOeejer
YeSj heefve heg<keâj heueeMe pemlew osnyeeš DemebMeòeâ jnvÚ, Ùemlee efmLeeflecee heefve ÙeesieyeueÉeje
efMeJekeâes mee#eelkeâej ieefjvew jnvÚ, Ùeefn Deelcee efvece&ue YeSj hejceelcee ngve peevÚ ~ efMeJe vew
meJe&JÙeeheer SJeb Glke=â°lece DeelceleòJe YeSkeâeues hejceelcee ngved ~ Ùeme Øekeâej De"ejeQ heefjÛÚsocee
hetJeexòeâ meyew mLeuen™keâes ceveesjce ™heues JeCe&ve ieefjSkeâes Ú ~
GVeeFmeeQ-SkeäkeâeFmeeQ heefjÛÚso-
GVeeFmeeQ heefjÛÚso MejCemLeuekeâe veeceues Øeefmeæ Ú ~ Ùemecee yeeÜ efJeYeeie Úved ~ Gvekeâes
veece Ùeme Øekeâej Ú - oer#eeheeoesokeâ, efMe#eeheeoesokeâ, %eeveheeoesokeâ, ef›eâÙeeefve<heefòekeâ, YeeJeefve<heefòekeâ,
%eeveefve<heefòekeâ, efheC[ekeâeMemLeue, efJevÉekeâeMemLeue, cenekeâeMemLeue, ef›eâÙeeØekeâeMevemLeue,
YeeJeØekeâeMeve-mLeue leLee %eeveØekeâeMemLeue ~ oer#eeÉeje ÉwleYeeJe ve° ngvÚ j ieg®-efMe<Ùecee
SskeäÙeYeeJevee ngvÚ, Dele: ÙemeueeF& oer#eeheeoesokeâ YeefveSkeâes Ú ~ heeokeâes DeLe& ngvÚ efvece&ue
hejceevevo leLee Gokeâkeâes DeLe& nes %eeve ~ oer#eeÉeje %eeve j efvece&ue Deevevo DeefYeVe ngvÚved ~
hejemebefJelues Ùegòeâ efMeJeÙeesieer hejceevevoueeF& Øeehle iejsj meJe&$e hejceevevokeâes DevegYeJe ieo&Ú ~ Ùees
%eeveevevo kesâJeue ieg®ke=âheeyeeš Øeehle ngvÚ ~ Ùeme GVeeFmeeQ heefjÛÚsocee oer#eeheeoesokeâ osefKe %eeve
ØekeâeMevemLeue mecce jnskeâe meyew mLeuen™keâes efJemleejhetJe&keâ ceveesjce leefjkeâeues JeCe&ve ieefjSkeâes
Ú~
yeermeeQ heefjÛÚso:-
yeermeeQ heefjÛÚsoueeF& SskeäÙe mLeue veece efoFSkeâes Ú ~ Ùeme Devleie&le veew mLeuen™keâes
efJemleejhetJe&keâ JeCe&ve ieefjSkeâes Ú, leer mLeuen™ Ùeme Øekeâej Úved - mJeerke=âleØemeeowkeäÙemLeue,
efMe°esovemLeue, ÛejeÛejmLeue, YeeC[mLeue, YeepevemLeue, De”eueshemLeue, mJeheje%ee-mLeue,
YeeJeeYeeJeefJeveeMemLeue leLee %eeveMetvÙemLeue ~
%eeveØekeâeMeues mecheVe Ùeesieercee peefnues cegKÙeeLe& j ue#ÙeeLe& Ùeer ogJewkeâes DeYeeJe ngvÚ,
leefnues lÙees hetCe&%eeveØemeeoJeeuee ngve peevÚ, lÙeme efmLeeflecee lÙees Øeceelee, ØecesÙe ØeceeCe™he
ef$ehegšercee meceJeeÙe mecyevOeues Jele&ceeve mebefJeledkeâes mee#eelkeâej iejsj ‘‘mJemLe’’ ngve peevÚ ~ lÙeme
hetCe&%eeveer efMeJeÙeesieerkeâe Âef°cee meyew mebmeej efMeJeceÙe ngve peevÚ ~ leye lÙees Ùeesieer mecemle FefvõÙe
efJe<eÙen™ueeF& efÛeoefivecee nesce iejsj hejce efvece&ue yevoÚ SJeb hejevevoceÙe YeSj efJe<eÙen™keâes
Yeesie ieo&Ú ~ ceeÙeeueeF& MewJe MeeŒecee Deesove YeefveSkeâes Ú ~ pemejer Deesove DeLee&led Yeele GojmLe
YeSj jòeâ Deeefokeâe ™hecee heefjCele ngvÚ j veÕej MejerjueeF& heg° ieo&Ú, lÙemejer vew ceeÙee heefve
Ùeme mebmeejcee veevee ™hecee Øekeâš YeSj ÙemeueeF& heg° ieo&Ú ~ Ùees ceeÙee mebmeejer peven™keâe
ueeefie mJeeefceveer SJeb Ùeesieerpeven™keâe ueeefie efkebâkeâjer meceeve ngvÚ efkeâveefkeâ cenelcee efMeJeÙeesieer
efÛeled mJe™he pÙeesefleefue&”cee meJe&oe efveceive jnvÚ ~ Ùemlee ÙeesieerÉeje YegpÙeceeve efJe<eÙen™ heefve
efÛeoelceecee ueerve ngve peevÚved ~ pemeefj Deefive oeGjeueeF& peueeSj mJeÙeb mJemLe ngvÚ lÙemejer vew
efMeJeÙeesieer osnOeejer YeSj heefve efveoxner ngvÚ j ÛejeÛej peielcee efmLele ceueMeefòeâkeâes efJeveeMekeâ
yevÚ ~ pemlew efveõeyeeš peeies heefÚ mJehve peieled DeÂMÙe Ùee ve° ngvÚ, lÙemeefj vew DeelceØeyeesOe
YeSheefÚ mechetCe& mebmeej ve° ngvÚ DeLee&led Ùeesieerkeâe ueeefie mebmeej lÙemlees jnVe pemlees meeceevÙe
mebmeejer peven™keâe ueeefie ngvÚ ~ JeeCeer j ceveyeeš hej legjerÙeeleerle DeJemLeecee Øeehle YeSkeâe
Ùeesieerues efÛeoevevoceÙe efMeJeosefKe Deefleefjòeâ kesâefn heefve peevowve ~
efMeJeÙeesieerkeâe efJeÛeej™he hej efyevogkeâes Dekeâex veece YeeC[mLeue nes ~ Ùees hejceefMeJe™he
Ùeesieerkeâes efJeceMe&keâuee nes, pemecee mecemle efJeÕe ceÙetjeC[jmevÙeeÙeues uegkesâkeâes ngvÚ, Ùeefn Meyo
yeÇÿe nes, Ùener hejenvlee™he efJeceMe& nes, Ùeme efJeceMe&™heer YeeC[cee mechetCe& efJeÕeueeF& efJeueerve
iejsj Ùeesieer cegòeâeJemLeecee efmLele jnvÚ ~ mecemle yeÇÿeeC[keâes keâejCeYetle efJeceMe& pemecee Yeeefmele
ngvÚ, lÙeme Denbcee efmLele Dekeâej efMeJe nes, nkeâej Meefòeâ nes, Ùeme Øekeâej Denb heocee efMeJeMeefòeâ
ogJewkeâes meecebpemÙe jnvÚ ~ Ùeme Denbleecee mechetCe& efJeÕe yešyeerpecee efveefnle Je=#e pemlew DeJÙeòeâ™heues
efmLele jnvÚ ~ DenbleeceÙe Ùeesieer efJeÕeelcee YeSj Yeeefmele ngvÚ ~ pees osMekeâeue Deeefoyeeš
DeJeefÛÚVe YeSj heefve efÛeoevevoceÙe ngvÚ, lÙemeueeF& De”eueshe YeefvevÚ ~ pemejer OetBJee Deeefoyeeš
DeekeâeMe efuehle ngBowve lÙemeefj vew Ùeesieer heefve mebmeejyeeš efuehle ngBowve, Gmekeâe ueeefie efJeefOe efve<esOe
Deeefo kesâefn heefve ngBowve ~ lÙees Ùeesieer meJee&keâej™hecee peerJevcegòeâ jnvÚ ~
efMeJeÙeesieerues DeeHetâueeF& peefnues DeØecesÙe efÛeoÉwle leòJecee efJeueerve ieo&Ú leye GmeueeF&
mJe SJeb hejkeâes Yeeve ngBowve, T mepeeleerÙe, efJepeeleerÙe leLee mJeiele Ùeer leervew Yesoyeeš MetvÙe ngvÚ
~ mecemle ÉvÉosefKe hej jnskeâe GmeueeF& mJeheje%eemLeue YeefvevÚ, Ùeme Øekeâej pees lJeced j
Dencedkeâe YeeJeues MetvÙe ngvÚ, lÙees YeeJeeYeeJekeâe ueÙekeâes mLeue yeVe hegioÚ ~ Denb j mJeYeeJeues
jefnle lÙees peerJevcegòeâ peye efÛeled mJe™he ngve peevÚ, leye Gmekeâe ueeefie megKe og:Ke Deeefokeâes
YeeJeeYeeJe ngBowve, pemejer IÙet cee IÙet, lesuecee lesue, otOecee otOe, efceueeGoe heeLe&keäÙe jnVe, lÙemejer
vew efMeJeÙeesieer j hejyeÇÿecee Yeso jnVe ~ mJeÙeb efJeYeeiekeâes heefve DeefmlelJe jnVe, kesâJeue efÛeoevevo™he
leòJecee kegâvew efJeMes<eCe heefve ueieeGve meefkeâVe ~ keâeÙe&keâejCe, Mes<eMes<eer Deeefo mecemle mecyevOen™
MetvÙeleecee Øeehle ngvÚved, Ùemlees JÙeefòeâ %eeveMetvÙemLeue veeceues hegkeâeefjvÚ ~
SkeäkeâeFmeeQ heefjÛÚsocee -
efmeæevleefMeKeeceefCe «evLekeâes GheosMe he§eeled jsCegkeâeÛeeÙe&ues iejskeâe ke=âlÙen™keâes JeCe&ve
GheueyOe Ú ~ YeieJeeved efMeJeues YeieJeleer heeJe&leerueeF& pegve DeÉwleevevo efMeJeOece&keâes GheosMe iejskeâes
efLeÙees, lÙeefn GheosMe jsCegkeâeÛeeÙe&ues cenef<e& DeiemlÙeueeF& megveeSj ceewve OeejCe iejs ~ lÙemeheefÚ
cegefve DeiemlÙeues YeVegYeÙees ns efMeJe%eevekeâe cenemeeiej! ns DeeÛeeÙe&! leheeF&keâe cegKeejefJevoyeeš Ùees
efvece&ue MeeŒe DeJeleerCe& YeÙees, ÙemeueeF& megvesj cesjes efÛeòe DelÙevle ØemeVe YeÙees, Deefnues ce
efMeJepÙeeseflekeâes mee#eelkeâej ieefjjnskeâes Úg ~ lehemÙeekeâes ØeYeeJe j Mebkeâjkeâes ke=âhee efJevee keâes Ùeme
jnmÙeceÙe %eeve megVes DeefOekeâejer ngvemekeäÚ? leheeBF& ceueeF& ke=âleke=âlÙe ieve&keâe ueeefie ÙeneB DeeGvegYeÙees
~ Dele: Deepe cesjes pevce meHeâue YeÙees, ce heeMeyevOeveyeeš cegòeâ YeSB, cewues iejskeâe lehemÙeen™
HeâueerYetle YeS ~ DeiemlÙekeâe JeÛeveueeF& megvesj jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVegYeÙees- ns cegefveßes‰! leheeBF&ueeF&
Úes[sj Dekeâex kegâve JÙeefòeâ Ùeme efMeJeMeeŒeueeF& peeVes DeefOekeâejer ngvemekeäÚ? Ùeme lev$ekeâe leheeF&
Skeâcee$e DeefOekeâejer ngvegngvÚ ~ efMeJeØeyeesOekeâes Ùemlees meeOeve DevÙe$e keâeBefn heefve Úwve ~ meJee&veg«enkeâejer
efMeJeues vew ueeskeâcebieuekeâe ueeefie Ùemekeâes ØeJeÛeve ieveg&YeSkeâes nes ~ efMe<Ùen™keâes hejer#eCe iejsj
cee$e leheeF&ues Ùees efJeÅee efleveern™ueeF& efovegnesuee ~ Dehejeref#ele SJeced DeÙeesiÙe efMe<ÙeueeF& Ùees %eeve
keâoeefhe ve efovegnesuee ~ Deye he=LJeerYeefj Ùemekeâes ØeÛeej-Øemeej ieve&cee leheeBF& ueeivegnesmed ~ Ùeefle
Yevesj DeiemlÙeues nsoe&nsoz ieCesÕej jsCegkeâeÛeeÙe& efMeJekeâes OÙeeve ieoz Devleefn&le YeS, lÙemeheefÚ
mJesÛÚeues Mejerj OeejCe ieve& meÄesâ ieCesÕej jsCegkeâeÛeeÙe& uebkeâecee hegies ~ meJee&ieceJesòee leer ieCesÕejueeF&
DeeGow iejskeâes osKesj uebkeâeefOeheefle efJeYeer<eCeues GveueeF& DeeHeävee cenuecee ueies leLee GÛÛe
Deemevecee yemeeSj heeÅe DeIÙe& Deeefo mecemle GheÛeejn™Éeje Gvekeâes hetpee iejs, lelhe§eeled Gvekeâe
ÚsGkeâes Deemevecee yemesj nele pees[sj efJeYeer<eCeues Yeves - ns ieCeveeÙekeâ! leheeF& efMeJekeâes Dee%eeues
Ùeme he=LJeercee DeJeleerCe& ngvegYeSkeâes nes, Ùemlees kegâje cewues megveskeâes efLeSB, Deepe cesje meewYeeiÙeues
mee#eeled censÕejmJe™he leheeF&ues cesje Iejcee heoehe&Ce ieveg& YeÙees, pemeues ieoe& cesjes uebkeâe veiejer j
ce mJeÙeb heefve ke=âleeLe& YeÙeeQ ~ Ùees kegâje megvesj ieCesÕejues efJeYeer<eCe meBie Yeves - ns je#emesvõ!
meyewues leheeF&ueeF& meyew MeeŒekeâes leòJe peeVes leLee hejceOece&hejeÙeCe ngvegngvÚ YeVes ieo&Úved, lÙemew
keâejCe kewâueeMe eflej peeoe peeow ce leheeF&keâe heemecee DeeSkeâes ntB ~ leheeF& cemeBie ceveesJeeef_Úle
Jejoeve ceeiveesmed ~ ÙemeheefÚ efJeYeer<eCeues Yeves - ns YeieJeved! megkeâce& peye heefjhekeäJe ngvÚ, leye
lÙemeues mJeÙeb Heâue efovÚ, lej heefve ceueeF& Skeâ Jejoeve efoveesmed, cesje oepeg jeJeCeues Ùegæcee
jecepeerkeâe Mejues IeeÙeueYeSheefÚ ceueeF& yeesueeSj Yeveskeâe efLeS - ns efJeYeer<eCe! cewues Ùeme
uebkeâecee veew keâjesÌ[ efMeJeefue”keâes mLeehevee ievex mebkeâuhe iejskeâes efLeÙesb ~ Ú keâjesÌ[ efMeJeefue”keâes
mLeehevee cewues ieefjmekesâkeâes Úg, Mes<e leerve keâjes[ efMeJeefue”keâes mLeehevee efleceerues ieveg& ~ ns ieCesÕej!
Skeâ meeLew Ùeefle Oesjw efMeJeefue” mLeeheveekeâes efJeOeeve DemecYeJe pemlees ceevesj ce efÛevlee«emle
YeSkeâes efLeSB, leheeBF& cesjes FÛÚe hetje ieefj efoveesmed ~ ieCesÕej jsCegkeâues efJeYeer<eCekeâes ØeeLe&veevegmeej
leerve keâjesÌ[ Mejerj OeejCe iejsj leervekeâesšer efMeJeefue”n™keâes mLeehevee iejs ~ leer ieCesÕejkeâes Ùemlees
ceenelcÙe SJeb ØeYeeJe osKesj efJeYeer<eCe Úkeäkeâ hejs leLee Gvekeâe ÛejCecee velecemlekeâ YeS, ieCesÕej
jsCegkeâeÛeeÙe& Ùeme Øekeâej GveueeF& Devegie=nerle ieefj Devleefve&efnle YeS ~
jsCegkeâeÛeeÙe& he=LJeerceC[uecee ÙeleeGleer Iegcow peerJen™keâes keâuÙeeCe ieoz keâesuueerheekeäÙe
veecekeâ DeeHeävee hegjcee DeeF&hegies, lÙeneB YeSkeâe peven™Éeje hetefpele YeSj jsCegkeâ meescesÕej ceefvojcee
DeeSj YeefòeâhetJe&keâ efMeJekeâes mlegefle iejs ~ mlegefleyeeš ØemeVe YeSj YeieJeeveues lÙeme efuebieyeeš vew
Meyo GÛÛeeefjle ieveg&YeÙees - ns Jelme ! DeeT ce efleceer ceeefLe ØemeVe Úg Ùemlees Dee£eve megvesj jsCegkeâ
pÙeeseflemJe™he OeejCe ieefj meescesÕejefuebiecee meceeefJe° YeS ~
 efJe<eÙeeveg›eâceefCekeâe

ØeemleeefJekeâ DeeMeerJe&Ûeve iii-xvi jsCegkeâkeâes efMeJeYeefòeâceefncee

DevegJeeokeâkeâes xvi-xviii keâLeve
«evLeefJe<eÙeJemleg xix-xxvii jsCegkeâke=âle efveJesove
efJe<eÙeeveg›eâceefCekeâe xxix-xxxii efMeJeÉeje jsCegkeâueeF& DeeÕeemeve
ßeerpeieûg¤ hebÛeeÛeeÙe& mlegefle xxxiii heefjÛÚso 4 37-50
ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe jsCegkeâkeâes ØeeogYee&Je JeCe&ve
vÙeemeeefo xxxiv-xxxv DeiemlÙe Deeßecekeâes JeCe&ve
ßeerefmeæevleefMeKeeceefCeOÙeeveced xxxvi jsCegkeâkeâes ceueÙeeefõcee ØeÙeeCe
ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe- DeiemlÙe Deeßecekeâes JeCe&ve
ceenelcÙeced xxxvii DeiemlÙe cegefvekeâes JeCe&ve
DeiemlÙe-jsCegkeâ mebJeeo
heefjÛÚso 1 1-09 DeiemlÙeke=âle jsCegkeâeÛeeÙeËkeâes
F°osJeleevecemkeâej¤he cebieue ØeeLe&vee
«evLekeâejkeâes JebMe JeCe&ve
heefjÛÚso 5 51-72
«ebLeeJeleej›eâce efve¤heCe
DeiemlÙe cegveerueeF& leòJeeshesoMe
heefjÛÚso 2 10-17 1. YeòeâmLeueebleie&le-
efMeJe-hejyeÇÿekeâes efve¤heCe eEhe[mLeue
efMeJeekeâes Meefòeâ 2. eEhe[%eeve mLeue
me=ef°Øekeâej keâLeve 3. mebmeejnsÙemLeue
jsCegkeâ-oe®keâkeâes Éejheeueheocee
heefjÛÚso 6 73-84
efveÙeespeve
4. oer#eeue#eCeieg®-
heefjÛÚso 3 18-36 keâe®CÙemLeue
jsCegkeâeÛeeÙe&keâes YetueeskeâeJelejCe 5. eEueieOeejCemLeue
kewâueemeJeCe&ve
heefjÛÚso 7 85-98
ßeerMebkeâj JeCe&ve
YeJeeveer JeCe&ve 6. YemceOeejCemLeue
osJeleeefoke=âle efMeJemesJee JeCe&ve 7. ®õe#eOeejCemLeue
efMeJeke=âle JÙeJenej JeCe&ve heefjÛÚso 8 99-108
efMeJemJe¤he JeCe&ve 8. hebÛee#ejerpehemLeue
heefjÛÚso 9 109-128 36. DebieeEueiemLeue
9. Yeòeâceeie& ef›eâÙeemLeue heefjÛÚso 13 175-182
10. GYeÙemLeue 37. MejCemLeue
11. ef$eefJeOemebheefòemLeue 38. leecemeefvejmevemLeue
12. Ûelege|JeOemeejeÙemLeue 39. efveoxMemLeue
13. meesheeefOeoevemLeue 40. MeeruemebheeovemLeue
14. efve®heeefOeoevemLeue
15. menpeoevemLeue
heefjÛÚso 14 183-194
41. SskeäÙemLeue
heefjÛÚso 10 129-146 42. DeeÛeejmebheefòemLeue
16. ceensÕejmLeue 43. SkeâYeepevemLeue
17. eEueieefve‰emLeue 44. menYeespevemLeue
18. hetJee&ßeÙeefvejmevemLeue
19. meJee&ÉwleefvejmevemLeue
heefjÛÚso 15 195-210
20. DeeJneveefvejmevemLeue eEueiemLeueebleie&le YeòeâmLeue
21. De°cete|leefvejmevemLeue 45. oer#eeieg®mLeue
22. meJe&ieleefvejmevemLeue 46. efMe#eeieg®mLeue
23. efMeJepeievceÙemLeue 47. %eeveieg®mLeue
24. YeòeâosefnkeâeEueiemLeue 48. ef›eâÙeeeEueiemLeue
49. YeeJeeEueiemLeue
heefjÛÚso 11 147-162
50. %eeveeEueiemLeue
25. ØemeeefomLeue
51. mJeÙebmLeue
26. ieg®ceenelcÙemLeue
52. ÛejmLeue
27. eEueieceenelcÙemLeue
28. pebiececeenelcÙemLeue 53. hejmLeue
29. YeòeâceenelcÙemLeue heefjÛÚso 16 211-228
30. MejCeceenelcÙemLeue 54. ef›eâÙeeiecemLeue
31. ØemeeoceenelcÙemLeue 55. YeeJeeiecemLeue
heefjÛÚso 12 163-174 56. %eeveeiecemLeue
32. ØeeCeeEueieermLeue 57. mekeâeÙemLeue
33. ØeeCeeEueieeÛe&vemLeue 58. DekeâeÙemLeue
34. efMeJeÙeesiemeceeefOemLeue 59. hejkeâeÙemLeue
35. eEueieefvepemLeue 60. Oecee&ÛeejmLeue
61. YeeJeeÛeejmLeue 83. %eeveheeoesokeâmLeue
62. %eeveeÛeejmLeue 84. ef›eâÙeeefve<heefòemLeue
85. YeeJeefve<heefòemLeue
heefjÛÚso 17 229-248 86. %eeveefve<heefòemLeue
ØemeeefomLeue 87. eEhe[ekeâeMemLeue
63. keâeÙeeveg«enmLeue 88. eEyeÉekeâeMemLeue
64. FbefõÙeeveg«enmLeue 89. cenekeâeMemLeue
65. ØeeCeeveg«enmLeue 90. ef›eâÙeeØekeâeMemLeue
66. keâeÙeee|helemLeue 91. YeeJeØekeâeMemLeue
67. keâjCeee|helemLeue 92. %eeveØekeâeMemLeue
68. YeeJeee|helemLeue heefjÛÚso 20 289-306
69. efMe<ÙemLeue SskeäÙemLeue
70. Megßet<egmLeue 93. mJeerke=âleØemeeefomLeue
71. mesJÙemLeue 94. efMe°esovemLeue
heefjÛÚso 18 249-266 95. ÛejeÛejueÙemLeue
ØeeCeeEueieermLeue 96. Yeeb[mLeue
72. DeelcemLeue 97. YeepevemLeue
73. DevlejelcemLeue 98. DebieeueshemLeue
74. hejceelcemLeue 99. mJeheje%emLeue
75. efveoxneiecemLeue 100. YeeJeeYeeJeueÙemLeue
76. efveYee&JeeiecemLeue 101. %eeveMetvÙemLeue
77. ve°eiecemLeue MeeŒeØeÛeejkeâes DeeosMe
78. DeeefoØemeeefomLeue heefjÛÚso 21 307-318
79. DevlÙeØemeeefomLeue efJeYeer<eCeueeF& DeYeer°oeve
80. mesJÙeØemeeefomLeue leervekeâesefšeEueiekeâes mLeehevee
heefjÛÚso 19 267-288 jsCegkeâceenelcÙe
MejCemLeue meescesÕejmlegefle
81. oer#eeheeoesokeâmLeue ßeer jsCegkeâkeâes meescesÕej-
82. efMe#eeheeoesokeâmLeue eEueiecee efJeueÙe


 ~~ ßeer peieodiegjJe: hebÛeeÛeeÙee&: Øemeerovleg ~~

Ô vece: heÃeeÛeeÙexYÙees vece:

vece: heÃeevevecegKeesÆtlesYÙees vece:
vece: heÃemet$ekeâle=&YÙees vece:
vece: heÃee#ejcevegmJe¤hesYÙees vece:
vece: efMeJeeÉwleefJeÅeemecØeoeÙekeâle=&YÙees vece:
vece: JeerjMewJecenecelemebmLeehekesâYÙees vece:
vecees peieodieg®YÙe:~~
~~ DeLe Þeerefme×evleefMeKeeceefCe v­eemeeefo:~~
DeLe $e+<­eeefov­eeme:
Dem­e Þeerefme×evleefMeKeeceefCeMeeðecenecev$em­e
YeieJeeved ÞeerefMeJe­eesefieefMeJee®ee­e& $e+ef<e:~
Deveg<ìghed ívo:~ Þeer meef®®eoevevomJeªhe: hejefMeJees osJelee~
meef®®eoevevoªhee­e efMeJee­e ye´ïeCes vece:
Fefle yeerpeced~
Dece=leeLe¥ ÒeheVeeveeb ­ee megefJeÐeeÒeoeef­eveer
Fefle MeefkeÌle:~
efMeJe%eevekeÀjb Je#­es efme×evleb ÞegCeg meeojced
Fefle keÀeruekeÀced~


DeLe keÀjv­eeme:
SkeÀ SJe efMeJemmee#eeef®®eoevevoce­ees efJeYeg:
Fefle De²§÷eY­eeb vece:~
efveefJe&keÀuhees efvejekeÀejes efveieg&Cees efve<ÒeheáekeÀ:
Fefle lepe&veerY­eeb vece:~
DeveeÐeefJeÐeemecyevOeeÊeobMees peerJeveecekeÀ:
Fefle ceO­eceeY­eeb vece:~
osJeefle­e&*dceveg<­eeefopeeefleYesos J­eJeefmLele:
Fefle DeveeefcekeÀeY­eeb vece:~
cee­eer censéejmles<eeb ÒesjkeÀes Ëefo mebefmLele:
Fefle keÀefveef÷keÀeY­eeb vece:~
yeerpes ­eLee繧j: efme×mleLeeçlceefve efMeJe: efmLele:
Fefle keÀjleuekeÀjhe=÷eY­eeb vece:~
 

DeLe Debiev­eeme:
SkeÀ SJe efMeJemmee#eeef®®eoevevoce­ees efJeYeg:
Fefle Ëo­ee­e vece:~
efveefJe&keÀuhees efvejekeÀejes efveie&gCees efve<ÒeheáekeÀ:
Fefle efMejmes mJeene~
DeveeÐeefJeÐeemecyevOeeÊeobMees peerJeveecekeÀ:
Fefle efMeKee­ew Je<eìd~
osJeefle­e&*dceveg<­eeefopeeefleYesos J­eJeefmLele:
Fefle keÀJe®ee­e ngced~
cee­eer censéejmles<eeb ÒesjkeÀes Ëefo mebefmLele:
Fefle ves$e$e­ee­e Jeew<eìd~
yeerpes ­eLee繧j: efme×mleLeeçlceefve efMeJe: efmLele:
Fefle Deðee­e HeÀìd~
ÞeerefMeJeÒeerl­eLex Þeerefme×evleefMeKeeceefCehee"s efJeefve­eesie:~


 ~~ DeLe Þeerefme×evleefMeKeeceefCeO­eeveced~~
mJeefmle ÞeerieCevee­ekesÀve cegve­esçieml­ee­e leÊJeeefLe&ves~~1~~
efMe<­ee­e ÒeefleyeesefOeles YeieJelee ÞeerjsCegkesÀve mJe­eced~~1~~
leele! lJeb efMeJe­eesefieJe­e&megke=Àeflecex ceevemes ceefvojs~~1~~
Þeerefme×evleefMeKeeceCes Jeme meoe %eeveÒeoerhees YeJe~~1~~
MejCeeieleoerveele&heefj$eeCewkeÀnsleJes ~~2~~
ÞeerjsCegkeÀieCesMee­e %eevecegêe­e les vece:~~2~~
Deieml­emebMe­e¬eeleceneOJeevleebMegceeefueveced ~~3~~
Jevos efMeJemegleb osJeb jsCegkeÀeK­eb peieoddieg©ced~~3~~
vece: efMeJee®ee­e&Jeje­e legY­eb ÞeerJeerjMewJeeiecemeeieje­e~~4~~
efJeveeçefhe lewueb YeJeleeç$e ­esve ÒepJeeefuelees %eeveceefCeÒeoerhe:~~4~~
­eefmceVeeieceMeeðeleÊJeceefKeueb mec­ekeÀd ®e mebmetef®eleb~~5~~
YekeÌlewJee¥ef_íleYegefkeÌlecegefkeÌleHeÀueob ­elkeÀuheJe=#eelcekeÀced~~5~~
leb MewJeeiecemecceleb efveieceefJeod efJeÜefÓjemesefJeleb~~5~~
Þeerefme×evleefMeKeeceefCeb Òeefleefoveb O­ee­esled meoe meeojced~~5~~
hetp­eÞeerefMeJe­eesefieJe­e&jef®eleb efme×evlejlveekeÀjb~~6~~
met#ceb Oeee|cekeÀleeefÊJekeÀmLeue­egleb ®ewkeÀeefOekebÀ leled Meleced~~6~~
$ewueeskeÌ­eb heoceeefoceb hejheob meJee&efvleces ­eesefpeleb~~6~~
Þeerefme×evleefMeKeeceefCeb efoveefoveb O­ee­esled meoe Meebefleoced~~6~~


 ~~ DeLe Þeerefme×evleefMeKeeceefCeceenelc­eced~~
­e: he"sled Òe­elees efvel­eb Þeerefme×evleefMeKeeceefCeced~~1~~
efMeJemee­egp­eceehveessefle Ye­eMeeskeÀeefoJeefpe&le:~~1~~
meoeçO­e­eveMeeruem­e Þeerefme×evleefMeKeeceCes:~~2~~
#eer­evles meJe&heeheeefve hetJe&pevceke=Àleeefve ®e~~2~~
peuemveeveeod Jejb hegbmeeb Þeerefme×evleefMeKeeceCeew~~3~~
%eeveeCe&Jes meoe mveeveb mebmeejceueveeMeveced~~3~~
ÞeerjsCegkeÀieCeeO­e#ecegKehe¨eeefÜefve:me=le: ~~4~~
keÀC"heer"s meoe Oee­e&: Þeerefme×evleefMeKeeceefCe:~~4~~
ÞeerjsCegkeÀieCeeO­e#eJe®eveece=lemeeiejced ~~5~~
hee­eb hee­eb meoe hegbmeeb hegvepe&vce ve efJeÐeles~~5~~
meJee&iece¬epees ieeJemleemeeb oesiOee ®e jsCegkeÀ:~~6~~
Jelmeesçieml­e: megOeerYeexkeÌlee ogiOeb efMeKeeceefCece&neved~~6~~
SkebÀ Meeðeb ÞeerefMeJeeÜwlemeb%eced SkeÀes osJe: ÞeerceneosJe SJe~~7~~
SkeÀes cev$e: MewJeheáee#ejesç­eced keÀcee&h­eskebÀ Fäefue²e®e&veb efn~~7~~

~~ DeLe HeÀueÞegefle:~~
ÞeerJesoeieceJeerjMewJemejefCeb Þeer<eìdmLeueesÐevceeECe~~
ÞeerpeerJeséej­eesiehe¨elejefCeb Þeerieesh­eef®evleeceefCeced~~
Þeer e f m e×evleef M eKeeceef C eb ef u eKeef ­ elee ­emleb ef u eef K elJee hejeved ~ ~
Þeg l Jee ÞeeJeef ­ elee me ­eeef l e ef J eceueeb Yeg ef k eÌl eb ®e ceg ef k eÌ l eb hejeced~ ~
 vesheeueyeeš menÙeesie ievex pebiecen® keâes veeceeJeueer
›eâ.meb. veece Lej "sieevee
1. ßeer Meejoe pebiece OegefueKesue
2. ßeer YewjJe Øemeeo pebiece OegefueKesue
3. ßeer YeòeâØemeeo pebiece OegefueKesue
4. ßeer hetpeve pebiece OegefueKesue
5. ßeer ceove Øemeeo pebiece OegefueKesue
6. ßeer efJeogj pebiece OegefueKesue
7. ßeer jece MejCe pebiece OegefueKesue
8. ßeer GoÙe Yet<eCe pebiece OegefueKesue
9. ßeer ncesMe pebiece OegefueKesue
10. ßeer DeMeeskeâ pebiece Yeòeâhegj
11. ßeer efJekeâeme pebiece Yeòeâhegj
12. ßeer megveerue pebiece Yeòeâhegj
13. ßeer yeÛÛetjece pebiece Yeòeâhegj
14. ßeer veJejepe pebiece Yeòeâhegj
15. ßeer jece pebiece Yeòeâhegj
16. ßeer efMeJe Øemeeo pebiece heveewleer
17. ßeer jcesMe Øemeeo pebiece heveewleer
18. ßeer heg<keâj pebiece keâe"ceeC[ew
 vesheeuekeâe pebiece Øeefle‰evekeâe meomÙen®
1. ßeer YejØemeeo pebiece 30. ßeer nefj MejCe pebiece
2. ßeer jececeefCe pebiece 31. ßeer Øe¥eo pebiece
3. ßeer YejleceefCe pebiece 32. ßeer Jesveg pebiece
4. ßeer jcesMe Øemeeo pebiece 33. ßeer Øeoerhe pebiece
5. ßeer Yeòeâ Øemeeo pebiece 34. ßeer efJeogj pebiece
6. ßeer heg<keâj pebiece 35. ßeer jepekegâceej pebiece
7. ßeer oerhekeâ pebiece 36. ßeer ÙeeoJe pebiece
8. ßeer DeMeeskeâ pebiece 37. ßeer ceeOeJe pebiece
9. ßeer efJekeâeme pebiece 38. ßeer oece pebiece
10. ßeer megveerue pebiece 39. ßeer ef$eueesÛeve pebiece
11. ßeer megjsMe pebiece 40. ßeer ceove Øemeeo pebiece
12. ßeer megjpe pebiece 41. ßeer jepeg pebiece
13. ßeer ceOegmetove pebiece 42. ßeer mebpeÙe pebiece
14. ßeer yeÛÛet jece pebiece 43. ßeer GoÙe pebiece
15. ßeer kewâueeMe pebiece 44. ßeer De®Ce pebiece
16. ßeer MecYeg Øemeeo pebiece 45. ßeer yeõer Øemeeo pebiece
17. ßeer veJejepe pebiece 46. ßeer jeOeJe pebiece
18. ßeer ke=â<Ce pebiece 47. ßeer Yepejece pebiece
19. ßeer jece pebiece 48. ßeer oerveeveeLe pebiece
20. ßeer yeuejece pebiece 49. ßeer hetpeve pebiece
21. ßeer Depeg&ve pebiece 50. ßeer jepeve pebiece
22. ßeer jepesvõ pebiece 51. ßeer megMeerue pebiece
23. ßeer efJeJeskeâ pebiece 52. ßeer jcesMe pebiece
24. ßeer megoMe&ve pebiece 53. ßeer megceve pebiece
25. ßeer ke=â<Ce pebiece 54. ßeer megveerue pebiece
26. ßeer efJeÕe pebiece 55. ßeer efJeogj pebiece
27. ßeer Yejle pebiece 56. ßeer efvejepeve pebiece
28. ßeer heg<keâj pebiece 57. ßeer jepesvõ pebiece
29. ßeer nefj pebiece 58. ßeer jefJevõ pebiece
59. ßeer GoÙe pebiece 72. ßeer jepesvõ pebiece
60. ßeer jeceMejCe pebiece 73. ßeer ke=â<Ce pebiece
61. ßeer oerhekeâ pebiece 74. ßeer nefj pebiece
62. ßeer censMe pebiece 75. ßeer ceeOeJe Øemeeo pebiece
63. ßeer nsce pebiece 76. ßeer F&Õej pebiece
64. ßeer jece pebiece 77. ßeer censÕej pebiece
65. ßeer ue#ceCe pebiece 78. ßeer jece ieesheeue pebiece
66. ßeer efJe<Ceg pebiece 79. ßeer pÙeesefle pebiece
67. ßeer jepeejece pebiece 80. ßeer efoueerhe pebiece
68. ßeer jeOesMÙeece pebiece 81. ßeer oerhekeâ pebiece
69. ßeer Je®Ce pebiece 82. ßeer pebie yeneogj pebiece
70. ßeer efMeJe Øemeeo pebiece 83. ßeer jepeg pebiece
71. ßeer Oeve yeneogj pebiece
meg. ßeer Meejoe pebiece ßeer ßeer ßeer 1008 peieodieg®
[e@0 ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe& cenemJeeceerpeerkeâes
efMemÙe kesâoejveeLekeâes efMejYeeie [esuesÕej
ceneosJe cebefojkeâes cetue hegpeejer
ßeer yeÛÛetjece pebiece
 ÞeerefMeJe³eesefieefMeJee®ee³e&efJejef®ele
Þeerefme×evleefMeKeeceefCe:
ÒeLece: Heefj®íso:
efMeJemlegefle
$ew u ees k eÌ ³ emecHeoeues K ³emeceg u ues K eveef Y eÊe³es ~ ~1~~
meeq ® ®eoevevoªHee³e efM eJee³e ye´ ïeCes veceë~~1~~
YeeJeeLe& : %eeveJeleer-$ewueeskeäÙe™heer mecheefòekeâe uesKe leLee efÛe$eCe keâes DeeOeejYetle
meefÛÛeoevevomJe™he JÙeehekeâ efMeJeelcekeâ yeÇÿeueeF& vecemkeâej Ú ~~1~~
ye´ ï es e f l e J³eHeos M em³e ef J e<e³eb ³eb Òe®e#eles ~ ~2~~
Jesoeefvlevees peievcetueb leb veceeefce Hejb efMeJeced~~2~~
YeeJeeLe& : Jesoevleern™ pemeueeF& yeÇÿeJÙeJenejkeâes efJe<eÙe yeleueeGBoÚved,
DeLee&led yeÇÿeMeyoues pemeueeF& DeefYeefnle ieo&Úved, Gve mebmeejkeâe cetuekeâejCe hejceefMeJeueeF&
ce ØeCeece ieo&Úg ~~2~~
³em³eesefce&yegodyegoeYeemeë <eìdeE$eMeÊeÊJemeáe³eë~~3~~
efvece&ueb efMeJeveeceeveb leb Jevos ef®evcenesoefOeced~~3~~
YeeJeeLe& : Úòeerme leòJen™keâes mecetn pemekeâes lejbie yego-yego leLee DeeYeeme
Ú, lÙeme efMeJeveecekeâ efvece&ue efÛeeflmevOegkeâes ce Jevovee ieo&Úg ~~3~~
³eÓemee Yeemeles ef Jeéeb ³elmeg K es v eeveg cees o les ~ ~4~~
vecemlemcew ieg C eeleer l eef J eYeJee³e Hejelceves ~ ~4~~
YeeJeeLe& : pemekeâe ØekeâeMeyeeš Ùees mecemle efJeÕe ØekeâeefMele ngvÚ, pemekeâe
Deevevoues Ùees efJeÕe Deeveefvole ngvÚ, ef$eiegCe osKeer hejjnves hejceJewYemecheVe Gme
hejceelceeueeF& cesjes vecemkeâej Ú ~~4~~
2 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heefnuees
meoeef M eJeceg K eeMes < eleÊJees v ces < eef J eOeeef ³ eves ~~5~~
efve<keÀue¹mJeYeeJee³e veceë Meevlee³e MecYeJes~~5~~
YeeJeeLe& : meoeefMeJe osKeer efueSj he=efLeJeer heÙe&vle mecemle leòJen™keâe
Gvces<ekeâlee& efve<keâue¿ mJeYeeJe YeSkeâe hejceMeevle MecYegueeF& vecemkeâej Ú ~~5~~
mJes ®íeef Jeûen³egk eÌ lee³e mJes®íeJele&v eJeefle&v es ~ ~6~~
mJes®íeke=Àleef$eueeskeÀe³e veceë meecyee³e MecYeJes~~6~~
YeeJeeLe& : DeeHeävees FÛÚeues Mejerj OeejCe ievex, DeeHeävees FÛÚeues vew mecemle
JÙeJenej ievex, leLee DeeHeävew FÛÚe Meefòeâues $ewueeskeäÙekeâes jÛevee ievex ceeleemeefnle
efMeJeueeF& vecemkeâej Ú ~~6~~
³e$e efJeÞeec³eleerMelJeb mJeeYeeefJekeÀcevegÊececed~ ~7~~
vecemlemcew cens M ee³e ceneos J ee³e Met e f u eves ~ ~7~~
YeeJeeLe& : pemecee SsÕeÙe&keâes hejekeâe‰e Ú, pees mJeYeeJele: meJeexòece Ú,
ef$eMetueOeejer Gve ceneosJe censMeueeF& vecemkeâej Ú ~~7~~
Meefòeâ=mlegefle:
³eeceengë meJe&ueeskeÀeveeb Òeke=ÀeEle MeeðeHeejieeë~~8~~
leeb Oece&®eeefjCeeR MecYeesë ÒeCeceeefce Hejeb efMeJeeced~~8~~
YeeJeeLe& : MeeŒecee heejbiele efJeÉevedn™ pemeueeF& mecemle ueeskeâkeâes cetuekeâejCe
ceevoÚved, efMeJekeâer Oece&helveer Gve hejeefMeJeeueeF& ce ØeCeece ieo&Úg ~~8~~
³e³ee cens é ejë MecYeg v ee& c eªHeeef o meb ³ eg l eë~~9~~
lem³ew cee³eemJeªHee³ew veceë HejceMekeÌ l e³es ~ ~9~~
YeeJeeLe& : pemekeâe keâejCeues censÕej veece™he iegCemebKÙee heefjceeCe Deeefoues
Ùegòeâ YeSj MecYeg veeceues hegkeâejervÚved, DeLeJee pemekeâe keâejCeues veece™he Deeefoues
Ùegòeâ MecYeg censÕej veeceues hegkeâejervÚved, ceeÙee mJe™hecee efJeÅeceeve Gme hejceMeefòeâueeF&
vecemkeâej Ú ~~9~~
heefj ÛÚso F°osJeleevecemkeâej¤he cebieue 3
efMeJeeÐeeefomeceglHeVeMeevl³eleerleHejesÊejeced ~~10~~
ceelejb leeb mecemleeveeb Jevos efMeJekeÀjeR efMeJeeced~~10~~
YeeJeeLe& : pees efMeJeyeeš meJe&ØeLece GlheVe YeFved leLee MeevlÙeeleerle keâueeosefKe
heefve hej (Deiee[er) leLee Gòej mJe™he Úved, Gve mecemlekeâuee leLee mecemle me=ef°
keâer ceelee cebieuekeâeefjCeer efMeJeekeâes ce Jevovee ieo&Úg ~~10~~
F®íe%eeveeefoªHesCe ³ee MecYeesefJe&éeYeeefJeveer~ ~11~~
Jevos leeb HejceevevoÒeyeesOeuenjeR efMeJeeced~~11~~
YeeJeeLe& : pees efMeJekeâes FÛÚe %eeve Deeefo ™heÉeje efJeÕekeâer ØekeâeefMekeâe efÚved,
hejceevevo ØeyeesOekeâes lej”™hee (uenj) Gve efMeJeekeâes ce Jevovee ieo&Úg ~~11~~
Dece=leeLe¥ ÒeHeVeeveeb ³ee megefJeÐeeÒeoeef³eveer~ ~12~~
Denefv e&M ecenb Jevos leeceer M eeveceveesj ceeced ~~12~~
YeeJeeLe& : DecejlJekeâe ueeieer MejCecee DeeSkeâe Yeòeâpeven™ueeF& pees
meefÉÅee Øeoeve ieo&efÚved, F&Meeve keâer ceveesjce Gve efMeJeeveer keâes ce jeleefove Jevovee
ieo&Úg ~~12~~
«ebLekeâejkeâes JebMeJeCe&ve
keÀef½eoe®eejefme×eveeceûeCeerë efMeJe³eesefieveeced~~13~~
efMeJe³eesieerefle efJeK³eeleë efMeJe%eevecenesoefOeë~~13~~
YeeJeeLe& : DeeÛeejefmeæ efMeJeÙeesefien™cee De«eieCÙe efMeJeleòJe %eevekeâe meeiej
efMeJeÙeesieer veecekeâe kegâvew Øeefmeæ Ùeesefiejepe ngvegngvLÙees ~~13~~
efMeJeYeeqkeÌlemegOeeefmevOegpe=cYeCeeceue®eeqvêkeÀe~~14~~
Yeejleer ³em³e efJeoOes Òee³eë kegÀJeue³eeslmeJeced~~14~~
YeeJeeLe& : pemekeâes efMeJeYeefòeâ™heer megOee (Dece=le) mecegõkeâes pe=cYeCe DeLee&led
DeevevoesÛÚuevekeâe ueeefie Ûeefvõkeâe (keâewcegoer) keâe meceeve JeeCeer kegâJeueÙeeslmeJe
DeLee&led he=LJeer™heer veeruekeâceuekeâes GlmeJe ceveeGBLeer Gvekeâes JeeCeer mecemle YetceC[uecee
DeJÙeenle™hecee efJeÛejCe ieo&LÙees ~~14~~
4 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heefnuees
lem³e JebMes meceglHeVees cegkeÌleeceefCeefjJeeceueë~~15~~
cegÎosJeeefYeOee®ee³eex cetOe&v³eë efMeJe³eesefieveeced~~15~~
YeeJeeLe& : Gvekeâe JebMecee efvece&ue cegòeâeceefCemeceeve cegöosJe veecekeâ DeeÛeeÙe&
GlheVe YeSkeâe efLeÙes, pees efMeJeÙeesieern™cee De«eieCÙe Les ~~15~~
ceg ÎeveelmeJe&p evlet veeb ÒeCeleeveeb Òeyees Oeleë~~16~~
cegÎosJesefle efJeK³eelee meceeK³ee ³em³e efJeÞeglee~~16~~
YeeJeeLe& : MejCeeiele mecemle peerJen™ueeF& Deevevo Øeoeve ievee&ues, leLee
ØeCele peven™ueeF& Øeyegæ ievee&ues Gvekeâes cegöosJe veece Øeefmeæ YeÙees ~~16~~
lem³eemeerVevoveë Meevleë efme×veeLeeefYeOeë Megef®eë~~17~~
efMeJeefme×evleefveCexlee efMeJee®ee³e&ë efMeJeelcekeÀë~~17~~
YeeJeeLe& : Gvekeâe efmeæveeLe veecekeâ efMeJeelcekeâ SJeb efMeJeeefmeæevlekeâe
efveCee&Ùekeâ efMeJeeÛeeÙe& jeieÉs<eeefo efJeJeefpe&le heg$e efLeÙes ~~17~~
JeerjMewJeefMeKeejlveb efJeefMeäe®eejmecHeoced~ ~18~~
efMeJe%eeveceneefmevOegb ³eb ÒeMebmeefvle osefMekeÀeë~~18~~
YeeJeeLe& : DeeÛeeÙe&n™ues pemekeâes ØeMebmee JeerjMewJeÛet[eceefCe, efJeefMe°
DeeÛeejmecheVe, leLee efMeJe%eeve ceneefmevOegkeâe ™hecee ieo&Les ~~18~~
³em³ee®ee³e&kegÀueeppeelee meleecee®eejceele=keÀe~~19~~
efMeJeYeeqkeÌleë efmLeje ³eeqmceved pe%es efJeieleefJeHueJee~~19~~
YeeJeeLe& : DeeÛeeÙe&kegâuecee GlheVe leLee meppeven®keâer DeeÛeejkeâer peveveer
efMeJeYeefòeâ GheõJe jefnle YeSj pemecee efmLele YeSkeâer efLeFved ~~19~~
lem³e JeerjefMeJee®ee³e&efMeKeejlvem³e vevoveë~~20~~
DeYeJeeq®íJe³eesieerefle efmevOeesefjJe megOeekeÀjë~~20~~
YeeJeeLe& : JeerjMewJe efMeJeeÛeeÙe&n™keâe cegkegâšceefCekeâe ™hecee efJeÅeceeve Gve
efmeæveeLepeer yeeš mecegõyeeš Ûevõcee Glheefòe YeSkeâe meceeve efMeJeÙeesieerveecekeâ heg$e
GlheVe YeS ~~20~~
heefj ÛÚso «evLekeâejkeâes JebMeJeCe&ve 5
ef ® eoevevoHejekeÀeMeef M eJeeveg Y eJe³ees i eleë ~~21~~
efMeJe³eesieerefle veeceeseqkeÌle³e&m³e ³eeLeeL³e&³eesefieveer~~21~~
YeeJeeLe& : efÛeoevevoÙegòeâ hejekeâeMe™heer efMeJeleòJekeâe DevegYeJeues Ùegòeâ ngveeues
pemekeâes efMeJeÙeesieer veece DevJeLe& YeSkeâes efLeÙees ~~21~~
ef M eJeeieceHeef j %eeveHeef j HeekeÀmeg i eef v Oevee ~~22~~
³eoer³ekeÀerefle&Heg<HesCe Jeeefmeleb nefjleeb cegKeced~~22~~
YeeJeeLe& : MewJeeiecekeâes heefjhetCe&%eevekeâes hetCe&™heues heekesâkeâes DeLee&led heefjhekeäJe
YeSkeâes pemekeâes megieefvOeÙegòeâ keâerefle&™heer heg<heues meyew efoMeen™keâes cegKe meJe&oe
megieefvOele YewjnvLÙees ~~22~~
³esve j#eeJeleer peelee efMeJeYeeqkeÌleë meveeleveer~~23~~
yeew×eefoÒeefleefme×evleceneOJeebleebMegceeefuevee~~23~~
YeeJeeLe& : yeewæ Deeefokeâe Øeefleketâue efmeæevle™heer ceneDevOekeâejkeâe ueeefie
metÙe&keâe meceeve, pemeÉeje meveeleveer efMeJeYeefòeâkeâes j#ee ieefjÙees ~~23~~
me ceneJeer j Mew J eeveeb Oece& c eeie& Ò eJele& k eÀë~~24~~
ef MeJeleÊJeHeef j%eeve®eeqv êkeÀeJe= le®evêceeë ~~24~~
YeeJeeLe& : efMeJelelJekeâe heefjhetCe& %eeve™heer Ûevõceekeâe ØekeâeMeues Ùegòeâ YeSkeâe
leer efMeJeÙeesieer ceneJeerj MewJen™keâe, Oece& ceeie& ØeJele&keâ YeS ~~24~~
Deeueeske̳e MewJelev$eeefCe keÀeefcekeÀeÐeeefve meeojced~~25~~
Jeelegueevleeefve MewJeeefve HegjeCeev³eefKeueeefve leg~~25~~
YeeJeeLe& : JeneBues keâeefcekeâ osefKe efueSj JeelegueheÙe&vle MewJelev$e leLee mecemle
MewJehegjeCen™keâes DeeojhetJe&keâ DeOÙeÙeve iejsj JeerjMewJecenelev$ekeâes jÛevee ieveg&YeÙees
~~25~~
Jes o ceeiee& e f J ejes O es v e ef J eef M eäe®eejef m e׳es ~ ~26~~
Demevceeie&efvejemee³e Òeceesoe³e efJeJesefkeÀveeced~~26~~
6 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heefnuees
YeeJeeLe& : Ùees jÛevee meveeleve Jewefokeâceeie&keâes efJejesOe veiejer efJeefMe° DeeÛeejkeâes
efmeefæ leLee Demeled ceeie&ueeF& otj ieve& leLee %eeveer peven™keâe Øeceeso DeLee&led Deevevokeâe
efveefceòe ieefjSkeâes nes ~~26~~
meJe&mJeb JeerjMewJeeveeb mekeÀueeLe&ÒekeÀeMeveced~ ~27~~
DemHe= ä ceef K euew o ex < ew j e¢leb Meg × ceevemew ë ~~27~~
YeeJeeLe& : JeerjMewJe mecØeoeÙekeâe DevegÙeeÙeern™keâe ueeefie meJe&mJe, mecemle
leòJen™keâes ØekeâeMekeâ leLee mecemle oes<eues jefnle Ùeme «evLekeâes Megæ DevlemkeâjCe
YeSkeâe efJeÉevn™ues Kegyew Deeoj iejskeâe Úved ~~27~~
les < Jeeieces < eg meJex < eg Heg j eCes < Jeef K eues < eg ®e~~28~~
Hegj e osJes ve keÀef Leleb osJ³ew leVevovee³e ®e~~28~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee mecemle Deeiecen™ leLee mechetCe& hegjeCen™cee
JeefCe&le Ùeme efmeæevleueeF& YeieJeeved efMeJeues osJeer heeJe&leer leLee Gvekeâe heg$e keâeefle&kesâÙeueeF&
yeleeGvegYeSkeâes efLeÙees ~~28~~
lelmecÒeoe³eef m e×s v e js C eg k es À ve cenelcevee~~29~~
ieCeséejsCe keÀefLeleceieml³ee³e Hegveë ef#eleew~~29~~
YeeJeeLe& : lÙeme efMeJe mecØeoeÙecee Øeefmeæ ceefnceeMeeueer ieCesÕej jsCegkeâues
Ùeme MeeŒekeâes GheosMe he=LJeercee cenef<e& DeiemlÙeueeF& ieveg&YeSkeâes efLeÙees ~~29~~
Jeer j Mew J ecenelev$eces k eÀes Ê ejMelemLeueced ~~30~~
Devegûene³e ueeskeÀeveeceY³eOeeled megefOe³eeb Jejë~~30~~
YeeJeeLe& : ceveeref<en™cee ßes‰ efMeJeÙeesieer efMeJeeÛeeÙe&ues Skeâ meew Skeâ mLeue
DeLee&led efJe<eÙeues Ùegòeâ YeSkeâes JeerjMewJe cenelev$ekeâes ceveg<Ùen™ceeefLe Deveg«en ieve&keâe
ueeefie JeCe&ve ieveg&YeÙees ~~30~~
meJex < eeb Mew J elev$eeCeeceg Ê ejlJeeef V e©Êejced ~ ~31~~
veecvee Òeleer³eles ueeskesÀ ³eeqlme×evleefMeKeeceefCeë~~31~~
heefj ÛÚso «evLekeâejkeâes JebMeJeCe&ve 7
YeeJeeLe& : mecemle MewJelev$en™keâes Gòej Yeeie DeLee&led Deefvlece ngveeues
efve™òej (veeefmle Gòejb Ùemceeled) Ùees «evLe ueeskeâcee efmeæevleefMeKeeceefCe veeceues
Øeefmeæ Ú ~ efMeKeeYevoeceeefLe kegâvew De” ngowve leLee lÙemecee yeeefOeSkeâes ceefCe meJeexheefj
ngvÚ, lÙemew Øekeâejues Ùees «evLe JeerjMewJeefmeæevlekeâes ÛeÛee&ievex Jeeuee meJe&ßes‰ «evLe
nes ~~31~~
DevegielemekeÀueeLex MewJelev$ewë mecemlewë~~32~~~
ÒekeÀefìleefMeJeyeesOeeÜwleYeeJeÒemeeos ~~32~~
efJeoOeleg ceefleceeqmceved JeerjMewJee efJeefMeäeë~~32~~~
HeMegHeeflecelemeejs HeefC[leMueeIeveer³es~~32~~
YeeJeeLe& : ns efJeefMe°JeerjMewJekeâe DevegÙeeefÙen™! mecemle MewJelev$en™keâes
leòJeueeF& DeeHegâcee meceeefnle ievex efMeJe%eevekeâes DeÉwleYeeJeÙegòeâ DeevevoueeF& Øekeâš ievex
heeMeghele celekeâes meejYetle heefC[len™Éeje MueeIeveerÙe Ùeme «evLekeâes DeOÙeÙevekeâe
efJe<eÙecee DeeHeävees ceve ueieeGvegnesmed ~~32~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
ce”ueeÛejCe-ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&JebMeJeCe&veb
veece ØeLece: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes Deveg›eâceJeCe&ve
veecekeâ ØeLece heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ ØeLeceheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


efÜleer­e: Heefj®íso:
efMeJe-hejyeÇÿeCees efve¤heCeced
meeq®®eoevevoªHee³e meomeodJ³eeqkeÌlensleJes~~1~~
veceë efMeJee³e meecyee³e meieCee³e mJe³ecYegJes~~1~~
YeeJeeLe& : meefÛÛeoevevo™he meled DeLee&led YeeJe DeLee&led heejcesÕejmJe™he leLee
Demeled DeLee&led DeYeeJe DeLee&led peeie=le, mJehve, ØeheÃe DeLeJee ØeeefleYeeefmekeâ SJeb
JÙeeJeneefjkeâ ØeheÃekeâes DeefYeJÙeefòeâkeâe keâejCe, ieCen™ues Ùegòeâ mJeÙecYet meecyeefMeJeueeF&
ce vecemkeâej ieo&Úg ~~1~~
meoeefMeJecegKeeMes<eleÊJeceeweqkeÌlekeÀMegeqkeÌlekeÀeced~ ~2~~
Jevos ceenséejeR MeeÅkeÌle cenecee³eeefoªefHeCeerced~~2~~
YeeJeeLe& : meoe efMeJe leòJeosefKe efueSj he=LJeer heÙe&vle mecemle leòJe™heer
ceesleern™keâes MetefòeâmJe™he, MegæefJeÅeeveeceues peeefveves ceneceeÙee Deeefo™he censÕejkeâer
Meefòeâkeâes ce Jevovee ieo&Úg ~~2~~
Deefmle meeq®®elmegKeekeÀejceue#eCeHeoemHeoced~ ~3~~
efveefJe&keÀuHeb efvejekeÀejb efvejmleeMes<eefJeHueJeced~~3~~
YeeJeeLe& : hejyeÇÿe meled, efÛeled, Deevevo™he ue#eCejefnle efveefJe&keâuhe efvejekeâej
leLee mecemle GheõJe n™ueeF& Meevle ievex hejefMeJe ngvegngvÚ ~~3~~
Heefj®ísokeÀLeeMetv³eb ÒeHeáeeleerleJewYeJeced~~4~~
Òel³e#eeefoÒeceeCeeveeceiees®ejHeos efmLeleced~~4~~
YeeJeeLe& : lÙees yeÇÿe heefjmeercevekeâes Jeelee& osefKe jefnle ØeheÃe osefKe hej JewYeJe
mecheVe leLee ØelÙe#e Devegceeve Deeefo ØeceeCen™keâes DeefJe<eÙe Ú efkeâveefkeâ Devegceeve
Deeefo ØeceeCe heefve ØelÙe#ecetuekeâ SJeb heefjefÛÚVe ngvÚved ~~4~~
mJeÒekeÀeMeefJejepevleceveece³eceveewHececed ~~5~~
meJe&%eb meJe&ieb Meevleb meJe&MeeqkeÌle efvej¹§Meced~~5~~
heefjÛÚso efMeJe-hejyeÇÿeeÛes efve¤heCece 9
YeeJeeLe& : lÙees yeÇÿe mJeØekeâeMe efJeMes<e™heues ØekeâeMeceeve efvece&ue DeveghecesÙe
meJe&%e meJe&JÙeeheer Meevle, mecheVe, leLee mJelev$e Ú ~~5~~
efMeJe©êceneosJeYeJeeefoHeomebef%eleced ~~6~~
DeefÜleer³eceefveoxM³eb Hejb ye´ïe meveeleveced~~6~~
YeeJeeLe& : lÙees hej-yeÇÿe efMeJe, ™õ, ceneosJe, YeJe, Deeefo heon™Éeje %esÙe
(peeefveves ÙeesiÙe) DeefÉleerÙe, Deefve&oxMÙe (efveoxMe ieve& vemeefkeâves) leLee meveeleve Ú ~~6~~
le$e ueerveceYetled HetJe¥ ®eslevee®esleveb peieled~~7~~
mJeelceueerveb peielkeÀe³e&b mJeÒekeÀeM³eb leoodYegleced~~7~~
YeeJeeLe& : me=ef° osefKe heefnues Ùees peÌ[Ûesleveelcekeâ peiele lÙemew hejyeÇÿecee
ueerve efLeÙees ~ Ùees peieled ™heer DeÆglekeâeÙe& mJeelce DeLee&led hejyeÇÿecee ueerve jnow
mJeØekeâeMÙe DeLee&led mJeÙeb hejyeÇÿeÉeje ØekeâeMÙe Ú ~~7~~
efMeJeeefYeOeb Hejb ye´ïe peieefVecee&legefce®í³ee~~8~~
mJeªHeceeoOes efkeÀefáelmegKemHetÀefle&efJepe=eqcYeleced~~8~~
YeeJeeLe& : efMeJeveecekeâ leer hejyeÇÿeues peieled jÛeveekeâes FÛÚeues efkeâefÃeled
Deevevo efceefßele Guueeme Ùegòeâ mJe™he OeejCe iejs ~~8~~
efvejmleoes<emecyevObe efve©HeeefOekeÀceJ³e³eced~~9~~
efoJ³eceÒeeke=Àleb efvel³eb veeruekeÀCþb ef$euees®eveced~~9~~
YeeJeeLe& : hejceefMeJekeâes lÙees mJe™he oes<eues jefnle, GheeefOe jefnle, veeMejefnle,
efvelÙe, efoJÙe, DeØeeke=âle veeruekeâC" leLee ef$eueesÛeve (leerve DeeBKeeJeeuee) efLeÙees~~9~~
®evêeOe&MesKejb Meg×b Meg×mHeÀefìkeÀmeefVeYeced~~10~~
Meg×cegkeÌleeHeÀueeYeemecegHeem³eb iegCecetefle&efYeë~~10~~
YeeJeeLe& : cemlekeâcee DeOe&ÛevõYeSkeâes Megæ, Megæ mHeâefškeâkeâe meceeve
mJeÛÚ, SJeb osoerhÙeceeve, Megæ ceesleer pemlees, leLee iegCecetefle&n™ yeÇÿee efJe<Ceg
®õÉeje heefve GheemÙe (Gheemevee ieve& ÙeesiÙe) efLeÙees ~~10~~
10 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: oesœees
efJeMeg×%eevekeÀjCeb efJe<e³eb meJe&³eesefieveeced~~11~~
keÀesefìmet³e&ÒeleerkeÀeMeb ®evêkeÀesefìmeceÒeYeced~~11~~
DeÒeeke=ÀleiegCeeOeejcevevleceefnceemHeoced ~~12~~
YeeJeeLe& : efJeMegæ%eevekeâes DemeeOeejCe keâejCe, mecemÙe Ùeesefien™keâe OÙeevekeâes
efJe<eÙe, keâjes[eQ metÙe&keâe meceeve osoerhÙeceeve, keâjes[eQ Ûevõceekeâe meceeve keâeefvleÙegòeâ
Øeeke=âeflekeâiegCen™osefKe efYeVe, meJe&%elee, le=efhle DeveeefoyeesOe Deeefo iegCen™keâes DeeOeej
leLee Devevle ceefnceeues Ùegòeâ efLeÙees ~~11~~
leoer³ee Hejcee MeeqkeÌleë meeq®®eoevevoue#eCee~~12~~
mecemleueeskeÀefvecee&CeömeceJee³emJeªefHeCeer~ ~13~~
leefo®í³eeçYeJeled mee#eeÊelmJeªHeevegmeeefjCeer~~13~~
YeeJeeLe& : Gmekeâer meled efÛeled leLee Deevevoue#eCeues Ùegòeâ YeSkeâer hejceeMeefòeâ
mecemle ueeskeâefvecee&Cekeâes meceJeeÙekeâejCe™he Úved, Gvekewâ FÛÚeues Gvekeâes mJe™he
pemlew YeFved ~~12-13~~
me MecYegYe&ieJeeved osJe: meJe&%e: meJe&MeeqkeÌleceeved~~14~~
peieeqlmeme=#egë ÒeLeceb ye´ïeeCeb meJe&osefnveeced~~14~~
keÀlee&jb meJe&ueeskeÀeveeb efJeoOes efJeéevee³ekeÀë~~14~~
YeeJeeLe& : efJeÕeveeÙekeâ YeieJeeved meJe&%e meJe&Meefòeâceeved leer MecYegues mebmeej
jÛevee ievex FÛÚeues Ùegòeâ YeSj meJe&ØeLece mecemle ueeskeâ leLee peerJen™keâe keâlee&
yeÇÿeekeâes jÛevee iejs ~~14~~
lemcew ÒeLeceHeg$ee³e Me¹jë MeeqkeÌleceeved efJeYegë~~15~~
meJe&%eë mekeÀuee efJeÐeeë meevegûencegHeeefoMeled~~15~~
YeeJeeLe& : meJe&%e meJe&Meefòeâceeved leLee JÙeehekeâ YeieJeeved Mebkeâjues DeeHeävee
lÙeme ØeLece heg$eueeF& mecemle efJeÅeen™keâes Deveg«enhetJe&keâ GheosMe efovegYeÙees ~~15~~
heefjÛÚso efMeJe-hejyeÇÿekeâes efve¤heCe 11
ÒeehleefJeÐees ceneosJeeod ye´ïee efJeéeefve­eecekeÀeled~~16~~
mecemleueeskeÀeefVecee&legb mecegÐeceHejesçYeJeled~~16~~
ke=ÀleesÐeesieesçefHe efvecee&Ces peieleeb Me¹je%e³ee~~16~~
De%eeleesH ee³emecHeÊesj YeJevcee³e³eeççJe=l eë~~16~~
YeeJeeLe& : eqJeÕe efveÙeecekeâ ceneosJeyeeš efJeÅeeØeehle ievex yeÇÿee mecemle
ueeskeân™keâes me=ef° jÛevee keâeÙe&cee ueeivegYeÙees, Mebkeâjkeâe Dee%eeues mebmeej efvecee&Cecee
ØeÙelvejle YeSj heefve GheeÙen™ueeF& ve peeVeekeâe keâejCe yeÇÿee ceeÙeeÉeje DeeJe=òe
DeLee&led efkebâkeâle&JÙeefJecet{ YeS ~~16~~
efJeOeelegceefKeueeBueeskeÀevegHee³eb ÒeeHlegefce®í³ee~~17~~
Hegvemleb ÒeeLe&³eeceeme osJeosJeb ef$e³ecyekeÀced~~17~~
YeeJeeLe& : mecemle ueeskeân™keâes jÛeveekeâe ueeefie GheeÙe Øeehle ievex FÛÚeues
yeÇÿeeues hegve: Gve osJeeefOeosJe ef$eueesÛevemebie ØeeLe&vee iejs ~~17~~
vecemles osJeosJesMe! vecemles keÀ©CeekeÀj!~~18~~
DemceoeefopeielmeJe&efvecee&CeveefJeefOe#ece ~~18~~
YeeJeeLe& : Deye yeÇÿeepeerÉeje ieefjSkeâe ØeeLe&veekeâes Øekeâej yeleeFvÚ - ns osJe
osJesMe! npegjueeF& cesjes vecemkeâej Ú ~ ns keâ™Ceekeâj! ce osefKe efueSj mecemle
peielkeâes me=ef° ieve&cee me#ece npegjueeF& vecemkeâej Ú ~~18~~
GHee³eb Jeo ces MecYees peielñeäë peielHeles ~~19~~
meJe&%eë meJe&MeeqkeÌlemlJeb meJe&keÀlee& meveeleveë~~19~~
YeeJeeLe& : ns MecYeg! ns mebmeejkeâe mJeeceer! ceueeF& GheeÙe yeleeGvegnesmed
efkeâveefkeâ npegj meJe&%eelee, meJe&Meefòeâceeved, meJe&keâlee& leLee meveeleve ngvegngvÚ ~~19~~
Fefle mebÒeeefLe&leë MecYegye´&ïeCee efJeéevee³ekeÀë~~20~~
GHee³eceJeoled lemcew ueeskeÀme=efäÒeJele&veced~~20~~
12 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: oesœees
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâejues yeÇÿee peer Éeje ØeeefLe&le efJeÕeveeÙekeâ efMeJeues GveueeF&
(yeÇÿeeueeF&) ueeskeâme=ef° ØeJele&keâ DeLee&led mebmeejkeâes me=ef° keâmejer ieveg& heÚ&? Ùemekeâes
GheeÙe yeleeGveg YeÙees ~~20~~
GHee³eceeréejsCeeskeÌleb ueyOJeeçefHe ®elegjeveveë~~21~~
ve meceLeexçYeJeled keÀle&gb veeveeªHeefceob peieled~~21~~
YeeJeeLe& : F&ÕejÉeje yeleeFSkeâes GheeÙe Øeehle iejsj heefve Ûelegjeveve yeÇÿee
veevee™he YeSkeâe Ùeme mebmeejkeâes me=ef° ieve&cee meHeâue ngvegYeSve ~~21~~
Hegvemleb ÒeeLe&³eeceeme ye´ïee efJe»ueceevemeë~~22~~
osJeosJe ceneosJe peielÒeLecekeÀejCe~~22~~
YeeJeeLe& : Ùeme heefÚ me=ef°keâeÙe&cee DemeHeâueleekeâe keâejCeues JÙeekegâueefÛeòe
YeSkeâe, yeÇÿeeues hegve: Gve efMeJe meBie ØeeLe&vee ieoz YeVeg YeÙees - ns osJeeefOeosJe ceneosJe!
ns mebmeejkeâe ØeLecekeâejCe! npetjueeF& yeejbyeej vecemkeâej Ú ~~22~~
vecemles meeq®®eoevevo mJes®íeefJeûenjeefpele~~23~~
YeJe MeJe& censMeeve meJe&keÀejCekeÀejCe~~23~~
YeJeogkeÌlees ¿egHee³ees ces ve efkeÀeqáep%ee³elesçOegvee~~24~~
YeeJeeLe& : ns meefÛÛeoevevo! mJesÛÚeues Mejerj OeejCe ievex, YeJe, MeJe&,
censÕej Deeefo veeceues peeefveves mecemle keâejCe keâe heefve keâejCe! npetjÉeje yeleeSkeâes
GheeÙe cewues kesâner yegefPeve ~~23~~
me=eEä efJeOesefn YeieJeved ÒeLeceb Hejceséej~~24~~
%eeleesHee³emleleë kegÀ³ee¥ peielme=efäcegceeHeles~~24~~
YeeJeeLe& : ns hejcesÕej! ns YeieJeved! heefnues DeLee&led meJe&ØeLece npetjues me=ef°
iejsj ceueeF& osKeeF& yeefkeämeÙeesmed ~ ns Gceeheles! lÙeme heÚeÌ[er GheeÙe peevesj ce mebmeejkeâes
jÛevee ievex Úg ~~24~~
heefjÛÚso efMeJeeÛeer Meòeâer 13
Fl³esJeb ÒeeefLe&leë MecYegye´&ïeCee efJeée³eesefvevee~~25~~
memepee&lcemeceÒeK³eeved meJe&ieeved meJe&MeeqkeÌlekeÀeved~~25~~
ÒeyeesOeHejceevevoHeefjJeeefnleceevemeeved ~~26~~
ÒeceLeeved efJeéeefvecee&CeÒeue³eeHeeove#eceeved~~26~~
YeeJeeLe& : efJeÕekeâejCeYetle yeÇÿeepeer Éeje Ùeme Øekeâej ØeeLe&vee iejsheefÚ YeieJeeved
efMeJeues DeeHegâpemlew MeesYee YeSkeâe ØeceLeieCen™keâes me=ef° ieveg& YeÙees ~ leer meyew
meJe&ieeceer, meJe&Meefòeâceeved, ØeyeesOepeefvele hejceevevoues heefjhetCe& efÛeòe YeSkeâe leLee
efJeÕekeâes jÛevee ieve&cee meceLe& efLeÙes ~~25-26~~
les<eg ÒeceLeJeiex<eg me=äs<eg Hejceelcevee ~~27~~
jsCegkeÀes oe©keÀ½esefle ÜeJeYetleeb efMeJeefÒe³eew ~~27~~
YeeJeeLe& : hejceelcee efMeJeÉeje jefÛele leer ØeceLeieCen™cee jsCegkeâ leLee
oe®keâ veecekeâe ogFše ØeceLe efMeJepeerkeâe DelÙevlew efØeÙe YeÙes ~~27~~
meJe&efJeÐeeefJeMes<e%eew meJe&keÀe³e&efJe®e#eCeew~~28~~
cee³eeceueefJeefveceg&keÌleew ceefnceeefleMe³eesppJeueew~~28~~
YeeJeeLe& : Deye heeBÛe Mueeskeâcee leer ogF& ieCesÕejn™keâes ceefncee JeCe&ve ieefjvÚ
- efÙeveer ogJew mecemle efJeÛeejn™cee heej”le, mekeâuekeâeÙe& mecheeovecee kegâMeue,
ceeÙeekeâes ceueyeeš jefnle DeeHeävew ceefnceeues DelÙevle lespemJeer efLeÙes ~~28~~
DeelceevevoHeefjmHetÀefle&jmeemJeeoveuecHeìew ~~29~~
efMeJeleÊJeHeefj%eeveeflejmke=ÀleYeJeece³eew ~~29~~
YeeJeeLe& : Deelceevevokeâe heefjmHegâjCeyeeš GlheVe jmekeâes DeemJeeove ievex leLee
efMeJeleòJekeâe heefjhetCe& %eeveÉeje mebmeej™heer DeeceÙe DeLee&led jesieyeeš še{e efLeÙes
~~29~~
veeveeHeLeceneMewJelev$eefveJee&nlelHejew ~~30~~
JesoevlemeejmeJe&mJeefJeJes®eveefJe®e#eCeew ~~30~~
14 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: oesœees

YeeJeeLe& : Deveskeâ ceeie&Ùegòeâ efMeJeeÉÙe lev$ekeâe heefjheeuevecee lelhej leLee

Jesoevlemeej meJe&mJekeâes efJeJesÛeve ieve&cee meOeQ lelhej jnvLes ~~30~~
efvel³eefme×ew efvejele¹ew efvej¹§MeHeje¬eÀceew~~31~~
lee¢Meew leew ceneYeeieew mebJeer#³e Hejceséejë~~31~~
meceLeew& meJe&keÀe³ex<eg efJeéeemeHejceeefÞeleew~~32~~
DevleëHegjÜejHeeueew efvece&ces efve³eleew efJeYegë~~32~~
YeeJeeLe& : efvelÙeefmeæ, Deele¿jefnle, DepesÙe heje›eâce YeSkeâe YeeiÙeMeeueer
leer ogFueeF& osKesj hejcesÕejues FveueeF& mecemle keâeÙe& mecheVeieve&cee meceLe& leLee hejce
efJeÕemeveerÙe ceeves ~ Heâuele: YeieJeeved efMeJeues Ùeer ogJewueeF& Devle:hegjkeâe Éejheeuekeâe
™hecee efveÙegòeâ ieveg&YeÙees ~~31-32~~
ieCeséejew jsCegkeÀoe©keÀeJegYeew efJeéeemeYetleew veJe®evêceewuesë~~33~~
DevleëHegjÜejieleew meoe leew efJelesvelegefJe&éeHelesmleg mesJeeced~~33~~
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâej jsCegkeâ leLee oe®keâ Ùeer ogJew yeeueÛevõ Éeje Yeeefmele
(ØekeâeefMele) cemlekeâÙegòeâ efMeJekeâe efJeÕeemehee$e YeSj meoe Devle:hegjkeâe Éejcee GefYeSj
efJeÕej#ekeâ YeieJeeved efMeJekeâe mesJeecee mebueive YeÙes ~~33~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
peieledme=ef°efJeÛeejs-jsCegkeâoe¤keâeJelejCeb veece efÉleerÙe: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes Deveg›eâceJeCe&ve
veecekeâ efÉleerÙeheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ efÉleerÙeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~

 16 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees

nsceejefJevokeÀefuekeÀemegieefvOejmeceevemes ~~5~~
le=leer­e: Heefj®íso: MeelekegÀcYece³emlecYeMeleesÊeg²efJejeefpeles ~~5~~
jsCegkeÀe®ee­e&m­e YetueeskeÀeJelejCeb YeeJeeLe& : efnceeueÙemLe ceevemejesJej mJeefCe&cekeâceuekeâe keâesefheueen™keâes megieefvOe
jmeues Ùegòeâ efLeÙees ~ megveÉeje yeveeFSkeâe mewkeâ[eQ Deiuee Deiuee mlecYen™ lÙeneB
kewÀueemeJeCe&veced
efJejepeceeve efLeÙes ~~5~~
keÀoeef®eoLe kewÀueemes keÀueOeewleefMeueece³es~~1~~
ievOeJe&Jeeceve³evee¬eÀer[eceeweqkeÌlekeÀoHe&Ces ~~1~~ ceeef C ekeÌ ³ eoer HekeÀef u ekeÀecejer ef ® eÐees e fl eleevlejs ~ ~6~~
YeeJeeLe& : ØeejcYeosefKe meele Mueeskeâ mecce kewâueemekeâes JeCe&ve ieefjowÚ lÙeme
ÜejleesjCemebª{Me±He¨eefveefOeܳes ~~6~~
efheÚe[er Skeâ heškeâ ÛeeBoerkeâe efMeueen™ues Ùegòeâ leLee ievOeJe& Œeern™keâe ›eâer[ekeâe YeeJeeLe& : lÙeme heJe&lekeâes efYe$eer Yeeie ceeefCekeäÙe oerhekeâefuekeâekeâe efkeâjCen™ues
ueeefie ceewefòeâkeâceÙe ohe&CeleguÙe kewâueeme heJe&leceeefLe YeieJeeved efMeJe efJejepeceeve ngvegYeSkeâes ØekeâeMeceeve efLeÙees leLee Gmekeâe Éejcee efmLele leesjCe MeÈ j he©e Ùeer ogF efveefOeues Ùegòeâ
efLeÙees ~~1~~ efLeÙees ~~6~~
cevoejJekegÀueeMeeskeÀceekeÀvoÒee³eYet©ns ~~2~~ cegkeÌleeleejefkeÀleesoejefJeleeveecyejceefC[les ~~7~~
ceuueercejvoefve<³evoHeeveHeerveceOegJe´les ~~2~~ mHeMe&ueef#eleJew[t³e&ce³eefYeefÊeHejcHejs ~~7~~
YeeJeeLe& : lÙeme heJe&le ceeefLe keâuheJe=#e, heeefjpeele, ceewueefmejer, DeMeeskeâ, YeeJeeLe& : lÙees heJe&le ceesleerjlve peef[le efJeMeeue JeŒeÉeje efveefce&le lecyet
DeeBhe, Deeefokeâe megvoj Je=#e GefceüSkeâe efLeÙes ~ yesueer, Ûecesueer, Deeefo heg<hekeâes jme heeve (ÛeogbJee) }s megMeesefYele efLeÙees ~ lÙemekeâe efYeòeecee mheMe&yeeš peeefveves JewotÙe& (veeruece)
iejsj lÙeneBkeâe Yeücejn™ hejceeveefvole leLee mLetue Deekeâej keâe efLeÙes ~~2~~ ceefCen™ peef[Skeâe efLeÙes ~ eflevekeâes %eeve mheMe&yeeš cee$e ngve mekeäLÙees ve efkeâ
kegÀ¹§cemleyekeÀeceesoketÀue¹<enefjvcegKes ~~3~~ oMe&veyeeš ~~7~~
keÀuekeÀCþkegÀueeueeHekeÀvoueêeieyevOegjs ~~3~~ meáejlÒeceLeÞesCeerHeoJee®eeuevetHegjs ~~8~~
YeeJeeLe& : efoMeen™ jòeâheg<he (jeleesHetâue) keâe iegÛÚen™yeeš GlheVe megievOeues ÒeJeeueJeueYeerMe=²Me=²ejceefCeceCìHes ~~8~~
heefjhetCe& veoern™ues Ùegòeâ efLeÙes ~ lÙees heJe&le keâesFueerhe#eern™keâe ceOegjiegÀeveÉeje YeeJeeLe& : lÙeme mLeevecee YeüceCe ieefjjnves ØeceLeieCen™keâe Kegóecee yeeBeOf eSkeâe
MeesYeeÙeceeve Yewjnskeâes efLeÙees ~~3~~ IegIB eg™keâes OJeefve meJe&oe iegÀeeÙeceeve jnvLÙees ~ ØeyeeueÉeje efveefce&le yeueYeer (Úevees) leLee
efkeÀVejerieerleceeOeg³e&HeefjJeeefnleie»js ~~4~~ ëe=” efMeKej Ùegòeâ Deue*dke=âle ceefCen™Éeje yeveeFSkeâe ceC[hen™ lÙeneB MeesYeeÙeceeve
meevevoJej³eesieervêJe=voeue*dke=ÀlekeÀvojs ~~4~~ efLeÙes ~~8~~
YeeJeeLe& : lÙeme heJe&lekeâe iegHeâen™ efkeâVejŒeern™keâe ieerleceeOegÙe&ues JÙeehle Jevoe©osJecegkegÀìcevoejjmeJeeefmeleced ~~9~~
efLeÙes~ keâvojen™ yeÇÿeevegYeJeues ÙegòeâYeSkeâe ÙeesefiepevemecetnÉeje Deue*dke=âle efLeÙees ~~4~~ jlveeEmenemeveb efoJ³eceO³emleb Hejceséejced~~9~~
heefjÛÚso ßeerkewâueemeJeCe&ve 18
YeeJeeLe& : Jevoveecee efvejle YeSkeâe osJeleen™keâe cegkegâšcee mepeeFSkeâe
keâuheJe=#ekeâe heg<hejeieÉeje megieefvOele YeSkeâe jlveefmebnemevecee efJejepeceeve hejcesÕejkeâes
mesJee Gvekeâe heeefjJeejerkeâpeven™Éeje Yewjnskeâes efLeÙees ~~9~~
leceemLeeveieleb osJeb meJe&ueeskeÀcenséejced ~~10~~
$e³³evlekeÀceueejC³eefJenejkeÀuenbmekeÀced ~~10~~
YeeJeeLe& : Ùeme efheÚe[er hejcesÕejkeâe mJe™he SJeb JewYeJekeâes JeCe&ve ieefjvÚ
osJeleen™uesÙegòeâ YeSkeâe mLeevecee efJejepeceeve mecemle osJeleekeâe mJeeceer leer hejcesÕej
Jesoevle DeLee&led Gheefve<eod™heer keâceueheg<hemecetncee efJenej ievex jepenbmekeâe meceeve
MeesYeeues Ùegòeâ efLeÙes ~~10~~
GoejiegCeceeWkeÀejMegeqkeÌlekeÀeHegìceeweqkeÌlekeÀced ~~11~~
meJe& c e²uemeew Y eei³emeceg o e³eef v ekes À leveced ~~11~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej Goejlee Deeefo mecemle meûgCen®ues Ùegòeâ, DeeWkeâej™heer
Megefòeâkeâe ceesleer leLee mecemle ce”uekeâejer meewYeeiÙe mecetnkeâe YeC[ej DeLee&led Kepeevee
efLeÙes ~~11~~
mebm eejefJ e<ecet ®íe&u eg peer Jeme¡eerJ eveew< eOeced ~~12~~
ef v el³eÒekeÀeMevew c e& u ³ekew À Jeu³emeg j HeeoHeced ~ ~12~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej DeLee&led YeieJeeved efMeJe mebmeej™heer efJe<eÉeje cetefÛÚ&le
peerJeven™keâe ueeefie mebpeerJeveer DeLee&led Dece=le Deew<eOeer leLee efvelÙeØekeâeMe SJeb
efvece&ueleeues Ùegòeâ kewâJeuÙe (cees#e)keâe keâuheJe=#e efLeÙes ~~12~~
DevevleHejceevevocekeÀjvoceOegJe´leced ~~13~~
DeelceMeeqkeÌleueleeHeg<³eeql$eueeskeÀerHeg<HekeÀesjkeÀced~~13~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej Devevle hejceevevokeâes mesJeveievex ceOeghe(Yeücej) leLee
DeeHeävees Meefòeâ™heer ueleeÉeje heg° ef$eYegJeve™heer heg<hekeâe keâesefheueekeâe meceeve MeesYeeÙeceeve
ngvegngvLÙees ~~13~~
heefjÛÚso ßeerMe¿jJeCe&ve 19
ye´ïeeC[kegÀefC[keÀe<eC[efHeC[erkeÀjCeHeefC[leced~~14~~
mecemleosJelee®e¬eÀ®e¬eÀJeefle&Heos efmLeleced ~~14~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej yeÇÿeeC[™heer kegâefC[keâekeâe šg›eâen™ueeF& pees[dvecee
efvehegCe mecemle osJemecetnkeâe Ûe›eâJeleea Øeleerle ngvegYewjnskeâes efLeÙees ~~14~~
®evêefyecyee³eg le®íe³eeoe³eeoÐege fleefJeûenced~ ~15~~
ceeefCeke̳ecegkegÀìp³eeseflece&¡ejerefHe¡ejecyejced~~15~~
YeeJeeLe& : leer YeieJeeved Me¿j nppeejeQ Ûevõceekeâes ØekeâeMe meceeve keâeefvleues
Ùegòeâ MejerjYeSkeâe leLee ceeefCekeäÙe peef[le cegkegâš keâe ØekeâeMeefkeâjCeues Gvekeâe
JeŒen™ ØekeâeefMele efLeÙes ~~15~~
®et[eueb meescekeÀue³ee megkegÀceejefyemeeYe³ee~~16~~
keÀu³eeCeHeg < HekeÀef u ekeÀekeÀCe& H et j cevees n jced ~ ~16~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕejues keâesceue efJemelevleg (keâceuelevleg) keâe meceeve
ÛevõkeâueeueeF& kesâMeiegÛÚeceeefLe OeejCe iejskeâes efLeÙees leLee keâuÙeeCe™heer Hetâuekeâe
keâesefheuee Gvekeâe keâCe&hetjkeâe ™hecee DelÙevleMeesYeeÙeceeve Yewjnskeâe efLeÙes ~~16~~
cegkeÌleeJeue³emecye×cegC[ceeueeefJejeefpeleced~ ~17~~
He³ee& H le®evêmeew v o³e& H eef jHeeq v Leceg K eef Þe³eced ~ ~17~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej ceeseflen™keâe ceeueecee iegBefLeSkeâe cegC[ceeueeues
DelÙevle megMeesefYele efLeÙes, Gvekeâes cegKeMeesYee ØeÛegj Ûevõkeâeefvlekeâes meewvoÙe& mebie
Øeeflemheæe& ieo&LÙees ~~17~~
ÒeeleëmecHegÀuuekeÀceueHeefj³ee³eef$euees®eveced~ ~18~~
cevoeq m celeef c eleeueeHeceOeg j eOejHeuueJeced ~ ~18~~
YeeJeeLe& : Gvekeâe leerve ves$e Øeele:keâeuecee Hetâueskeâe keâceue pemlee efLeÙes
leLee DeOejes‰ heuueJe cevocegmkeâeve leLee efcele (Leesjw) Yee<eCeues DelÙevle megvoj
efLeÙes ~~18~~
20 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
ieC[ceC[ueHe³e&vle¬eÀer[vcekeÀjkegÀC[ueced ~~19~~
keÀeefuecvee keÀeueketÀìm³e keÀCþveeues keÀueef¹leced~~19~~
YeeJeeLe& : cekeâj (ieesner) keâes Deeke=âefleÙegòeâ keâCee&YejCe Gvekeâe ieeuee mecce
PegefC[Skeâe efLeS leLee keâC" (IeeBšer) keâes veeueer keâeueketâš efJe<ekeâes keâeefueceeues
keâuebefkeâle DeLee&led veeruees YeSkeâes efLeÙees ~~19~~
ceefCekeÀ¹CekesÀ³etjcejeref®ekeÀjHeuueJewë ~~20~~
®elegefYe&ë mebefJejepevleb yeengcevoejMeeefKeefYeë~~20~~
YeeJeeLe& : keâuheJe=#ekeâe MeeKeekeâe meceeve megvoj leLee ceefCepeefÌ[le kebâkeâCe
OeejCe iejskeâe keâjheuueJeÙegòeâ Ûeej YegpeeÉeje leer hejceMeesYeeÙeceeve efLeÙes ~~20~~
ieewjerHe³eesOejeMues<eke=ÀleeLe&YegpeceO³ececed ~~21~~
megJeCe&ye´ïemet$ee¹b met#cekeÀewMes³eJeememeced~~21~~
YeeJeeLe& : Gvekeâe Yegpeen™keâes ceOÙeYeeie DeLee&led Úeleer ieewjerkeâe mleveues
mebeqMue° efLeÙees leLee Gveues megJeCe&keâes pevew SJeb met#ce jsMeceer JeŒe OeejCe iejskeâes
efLeÙees ~~21~~
veeefYemLeeveeJeueeqcyev³ee veJeceeweqkeÌlekeÀceeue³ee~~22~~
ie²³esJe ke=ÀleeMues<eb ceewefueYeeieeJeleerCe&³ee~~22~~
YeeJeeLe& : veeefYe mLeevemecce PegefC[Skeâes ceesleerkeâes ceeuee efMejyeeš Gef$eSj
iebieepeerues Gvekeâes Deeefuebieve iejs pemlew megMeesefYele YeF&jnskeâes efLeÙees ~~22~~
Heosve ceefCece¡eerjÒeYeeHeuueefJeleefÞe³ee~~23~~
®evêJelmHeÀeefìkebÀ Heerþb meceeJe=l³e efmLeleb Hegjë~~23~~
YeeJeeLe& : ceefCe peefÌ[le ceÀejerkeâes keâeefvleues heuueJe pemlees MeesYee Ùegòeâ
ÛejCeueeF& Ûevõmeceeve peepJeuÙeceeve mHeâefškeâÉeje efveefce&le heer"cee (Deemevecee) jeKesj
efJejepeceeve ngvegYeSkeâes efLeÙees ~~23~~
heefjÛÚso ßeerMe¿jJeCe&ve 21
JeeceHeeée&efveJeeefmev³ee ce²ueefÒe³eJes<e³ee ~~24~~
mecemleueeskeÀefvecee&CemeceJee³emJeªHe³ee ~~24~~
YeeJeeLe& : Deye heejcesÕejer Meefòeâ Gceekeâes JeCe&ve ieefjvÚ— hejcesÕejkeâe
JeeceYeeiecee Gcee efJejepeceeve efLeFved ~ cebieueceÙe leLee efØeÙe Yes<eYet<eeues Ùegòeâ YeSkeâer
leer Gcee mecemle ueeskeâ jÛeveekeâes meceJeeÙeerkeâejCe™hee efLeFved ~~24~~
F®íe%eeveef¬eÀ³eeªHeyeng MeeqkeÌ leefJeueeme³ee~~25~~
efJeÐeeleÊJeÒekeÀeefMev³ee efJeveeYeeJeefJenerve³ee~~25~~
YeeJeeLe& : leer YeJeeveer FÛÚe%eeve ef›eâÙee™heer Deveskeâ Meefòeân™ues megMeesefYele
efLeFved ~ leLee Megæ efJeÅee leòJekeâer ØekeâeefMekeâe ngvekeâe meeLew efMeJekeâe meeLecee Gvekeâes
DeefJeveeYeeJe (keâefnues Deueie vengvesJeeuee) mecyevOe efLeÙees ~~25~~
meb m eejef J e<ekeÀevleejoenoeJeeeq i veues K e³ee~~26~~
OeeqcceuueceefuuekeÀeceesoPe¹§Je&odYe=²ceeue³ee~~26~~
YeeJeeLe& : leer mebmeej™heer efJe<eceÙe pebieueueeF& peueeGvekeâe ueeefie oeJeeefive
pJeeueekeâe meceeve MeesYeeÙeceeve efLeFved leLee Gvekeâe JesCeercee (kesâMekeâes Ûegu"escee)
ieBgefLeSkeâe petner heg<hekeâe megievOeues Deeke=â° YeSj Ye=”ceeuee (Yecejekeâes mecetn) Pebkeâej
iejerjnvLÙees ~~26~~
mecHet C e& ® evêmeew Y eei³emeb J eeef o ceg K eHe¨e³ee~~27~~
veemeeceeweqkeÌlekeÀueeJeC³eveeMeerjeqmceleMeesYe³ee~~27~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes cegKeceC[ue hetCe&Ûevõkeâe meewvoÙe&ueeF& eflejmke=âle ievexJeeuee
efLeÙees, veekeâcee peefÌ[le ceesleerkeâe meewvoÙe&ues Gvekeâes veemeeefÚõ cevoneme iejerjnskeâes
pemlees Øeleerle ngvLÙees ~~27~~
ceefCeleeì¹j²evleJe&efueleeHee²ueerue³ee ~~28~~
ves$eefÜle³emeewvo³e&efveefvolesvoerJejeqlJe<ee ~~28~~
22 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
YeeJeeLe& : leer Gcee ceefCepeef[le leešbkeâ (keâevekeâes DeeYejCe) ™heer jbieceÃecee
Deheebieueeruee (keâše#e efJe#eshe) iejerjns pemlees Øeleerle ngvLÙees ~ DeeHeävee ogF& ves$ekeâe
meewvoÙe&ues veeruekeâceuekeâes keâeefvleueeF& heefve eflejmke=âle iejerjnskeâer efLeFved ~~28~~
keg À meg c ee³egOekeÀes o C[keg À ef ì ueYe´ t ef J eueeme³ee~~29~~
yevOet k eÀkeg À meg c e®íe³eeyevOeg Y et l eeOejef Þ e³ee~~29~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes YeütefJeueeme (DeeBKeer YeeQ IegceeGves keâuee) keâeceosJekeâes
Oeveg<ekeâe meceeve Je›eâ (yee”es) efLeÙees leLee Dees"keâes MeesYee MeeueJe=#ekeâes ÚeBÙee pemlees
efLeÙees ~~29~~
keÀCþveeueefpeleeve²keÀcyegefyeyyeeskeÀmecHeoe ~~30~~
yeenge f Üle³emeew Y eei³eJeeq áelees lHeueceeue³ee ~~30~~
YeeJeeLe& : leer Gcee keâC"veeue (IeeBšer) yeeš efveie&le MeyoÉeje keâeceosJekeâe
MeÈkeâes OJeefveueeF& eflejmke=âle ieo&efLeved leLee ogJew Yegpeekeâe meewvoÙe&ues veeruekeâceuekeâe
MeesYeeueeF& heefve legÛÚ efmeæ ieo&efLeved ~~30~~
ef m Lej³eew J eveueeJeC³eMe= ² eef j leMejer j ³ee ~~31~~
Del³evlekeÀef þ vees Ê eg ² Heer J ejmleveYeej³ee ~~31~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes Mejerj efmLej ÙeewJevekeâe ueeJeCÙe(meewvoÙe&) ues ëe=”ejÙegòeâ
Øeleerle YeF&jnskeâes efLeÙees, leer DelÙevle keâef"ve GÛÛe leLee HewâefueSkeâe mleveYeejues Ùegòeâ
ngveeues veceü DeLee&led efveGjskeâer efLeFved ~~32~~
ce= C eeueJeuuejer l evleg y evOeg Y et l eeJeueive³ee ~~32~~
Me= ² ejleef ì veer l eg ² Heg e f u eveÞees e f C eYeej³ee ~~32~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes keâcej keâceueveeuekeâe levlegkeâe meceeve heeleuees efLeÙees leer
Gcee ëe=”¤heer veoerkeâe Deiuee Deiuee efkeâveeje pemlee efvelecyekeâe Yeejues Deuemeiecevee
(efyemleejw efn[dves Jeeueer) efLeFved ~~33~~
kegÀmegcYekegÀmegce®íe³eekeÀesceueecyejMeesYe³ee~~33~~
Me=²ejesÐeevemebjcYejcYeemlecYees©keÀeC[³ee~~33~~
heefjÛÚso ßeerMebkeâjJeCe&ve 23
YeeJeeLe& : kegâmegcYe (yeje&keâes Hetâue) heg<hekeâes j”Ùegòeâ keâesceueJeŒeues leer
MeesYeeÙeceeve efLeFved, Gvekeâe pe‹en™ ëe=bieej GÅeevekeâe MeesYeeÙegòeâ keâoueer (kesâje) keâe
mlecYe pemlee efLeÙes ~~33~~
®etleÒeJeeuemeg<egceemegkegÀceejHeoeype³ee ~~34~~
ef m Lejce²ueMe= ² ejYet < eCeeue*d k e= À lee²³ee~~34~~
YeeJeeLe& : Gvekeâe ÛejCe DeeBhekeâe keâesceue veÙeeB veÙeeB keâesefheueen™keâe meceeve
megvoj leLee megkegâceej efLeÙes, Gvekeâe De”n™ mLeeÙeer cebieueceÙe ëe=”ejÙegòeâ DeeYet<eCen™ues
Deuebke=âle efLeÙes ~~34~~
nejvetHegjkesÀ³etj®ecelke=ÀleMejerj³ee ~~35~~
®e#eg j evevouele³ee meew Y eei³ekeg À ueef J eÐe³ee~~35~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes Mejerj, nej(ieueekeâes DeeYejCe) vethegj (ÛejCekeâes Deuebkeâej)
j kesâÙetj (Yetpeen™keâes DeeYet<eCe) ues Ûeefckeâjnskeâes efLeÙees ~ DeeKeeBn™ Deevevokeâe
ueleen™ meceeve efLeÙes, heefjCeecele: efleveer meewYeeiÙe kegâueefJeÅee mJe™hee efLeFved ~~35~~
Gce³ee mececeemeerveb ueeskeÀpeeuekegÀìgcye³ee~~36~~
DeHetJe&ªHeceYepeved HeefjJeejeë mecevleleë~~36~~
YeeJeeLe& : ueeskeâ mecetnkeâe kegâšgcyeues Ùegòeâ YeSkeâer leer Gceekeâe meeLecee
YeieJeeved efMeJe efJejepeceeve ngvegngvLÙees ~ Ùemlee DehetJe&™he YeSkeâe YeieJeeve GceeveeLekeâes
Gvekeâe heefjJeejer peven™ meyeweflejyeeš mesJee ieefjjnskeâe efLeÙes ~~36~~
HegC[jerkeÀeke=Àefleb mJe®íb HetCe&®evêmenesojced~~37~~
oOeew lem³e ceneue#ceerë efmeleceeleHeJeejCeced~~37~~
YeeJeeLe& : ceneue#ceerues Gvekeâes Ú$e OeejCe iejskeâer efLeFved, pegve Ú$e keâceue-
heg<hekeâes DeekeâejYeSkeâes GpJeue hetCe&Ûevõ pemlees leLee Õesle JeCe&keâes efLeÙees ~~37~~
lev$eerP e¹ejMeeefuev³ee me²erleece=leefJ eÐe³ee~~38~~
GHelemLes ceneosJecegHeevles ®e mejmJeleer~~38~~
24 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
YeeJeeLe& : ÚsGcee mejmJeleer JeerCeekeâes Pebkeâejues Ùegòeâ mebieerle™heer Dece=leefJeÅeeÉeje
ceneosJekeâes Gheemevee ieefjjnskeâer efLeFved ~~38~~
PeCelkeÀ¹Cepeelesve nmlesveesHeefve<eÜOetë~~39~~
DeeWkeÀejleeueJe=vlesve Jeerpe³eeceeme Me¹jced~~39~~
YeeJeeLe& : Gveefve<eod ™heer JeOet (helveer) PebkeâejÙegòeâ Ûegjeues Ùegòeâ YeSkeâe
nelen™ues Ôkeâej™heer hebKeeÉeje Mebkeâjkeâes mesJee ieefjjnskeâer efLeFved ~~39~~
®eue®®eeceefjkeÀenmlee Pe¹§Je&vceefCekeÀ¹Ceeë~~40~~
DeemesJevle leceerMeeveceefYelees efoJ³ekeÀv³ekeÀeë~~40~~
YeeJeeLe& : pemkeâe nelecee Ûecej Ûeefuejnskeâe efLeÙes leLee ceefCepeefÌ[le Ûegjen™
Pebkeâej ieefjjnskeâe efLeÙes, Ùemlee FvõeCeer Deeefo efoJÙe keâvÙeen™ meyeweflejyeeš leer
hejcesÕejkeâes mesJee ieefjjnskeâe efLeÙes ~~40~~
®eecejeCeeb efJeueesueeveeb ceO³es levcegKeceC[ueced~~41~~
jjepe jepenbmeeveeb Ye´celeeefceJe He¹peced~~41~~
YeeJeeLe& : ÛeueeÙeceeve Ûecejn™keâe ceOÙescee leer Me¿jpeerkeâes cegKeceC[ue
Iegcow iejskeâe jepenbmen™keâe yeerÛecee efmLele keâceueheg<he pemlew MeesYeeÙeceeve YeF&jnskeâes
efLeÙees ~~41~~
cev$esCe lecemesJevle Jesoeë mee²efJeYetle³eë ~~42~~
YekeÌl³ee ®et[eceeECe keÀevleb Jenvle FJe ceewefueefYeë~~42~~
YeeJeeLe& : De”™heer efJeYeteflen™ues Ùegòeâ Jesoheg™<e DeeHeävee Gheefve<eod™heer
efMejn™cee ceveesnj Ûet[eceefCekeâe ™hecee OeejCe ieefjSkeâer Yeefòeâkeâe meeLecee cev$en™keâes
GÛÛeejCeÉeje leer Me¿jpeerkeâes mesJee ieefjjnskeâe efLeÙes ~~42~~
leoer³ee³egOeOeeefjC³emlelmeceeveefJeYet<eCeeë ~~43~~
De²Yetleeëeqðe³eë keÀeef½eoemesJevle leceeréejced~~43~~
heefjÛÚso YeJeeveerJeCe&ve 25
YeeJeeLe& : leer Jesokeâe De”Yetle efoJÙe Œeern™ Gvekeâe DeŒe-MeŒen™ueeF&
OeejCe iejsj Gvekewâ meceeve DeeYet<eCen™ues Deuebke=âle YeSj leer F&Õejkeâes mesJee ieefjjnskeâe
efLeÙes ~~43~~
DeeHleeefOekeÀeefjCeë kesÀef®eovevleÒecegKee DeefHe~~44~~
Deäew efJeÐeséeje osJeceYepevle mecevleleë~~44~~
YeeJeeLe& : DeefOekeâej Øeehle Devevle Deeefo Gòece keâesefškeâe Dee" efJeÕesÕejn™
heefve Ûeejweflejyeeš Gvekeâes mesJee ieefjjnskeâe efLeÙes ~~44~~
lelees vevoer cenekeÀeue½eC[es Ye=²er efjefìmleleë~~45~~
IeCìekeÀCe&ë Heg<Heovleë keÀHeeueer JeerjYeêkeÀë~~45~~
SJeceeÐee ceneYeeiee ceneyeueHeje¬eÀceeë~~46~~
efvej¹§MecenemeÊJee Yesefpejs leb censéejced~~46~~
YeeJeeLe& : Ùeme heÚeefÌ[ vevoer, cenekeâeue, ÛeC[, Ye=bieer, efjefš, IeCšekeâCe&,
heg<heovle, keâheeueer, JeerjYeõ Deeefo ØeceLe ieCen™ pees ceneyeueer ceneheje›eâceer mJelev$e
cenemelJeJeeved efLeÙes ~ efÙeveern™ heefve leer hejcesÕejkeâes mesJeecee meJe&oe mebueive jnvLes
~~45-46~~
DeefCeceeefokeÀcewée³e¥ ³es<eeb efme×sjHeesnveced~~47~~
ye´ïeeo³eëmegje ³es<eecee%eeue«veYeerjJeë~~47~~
YeeJeeLe& : Deye leer ØeceLeieCen™keâes efJeMes<elee yeleeFvÚ - leer ØeceLeieCen™keâes
efmeefækeâes meeceg DeefCecee, ceefncee, ueefIecee, ieefjcee, Øeeefhle, ØeekeâecÙe, F&efMelJe, j
JeefMelJe Ùeer Dee" efmeefæn™ heefve legÛÚ Øeleerle ngvLes ~ yeÇÿee Deeefo osJeleen™ heefve
eflevekeâe Dee%eekeâes Guue‹ve ieve&cee YeÙeYeerle ngvLes ~~47~~
cees#eue#ceerHeefj<Je²cegefolee ³esçvlejelcevee~~48~~
³es<eeceer<elkeÀjb efJeéemeie&mebnejkeÀuHeveced~~48~~
26 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
YeeJeeLe& : efleveern™ Devlejelceecee cees#eue#ceerkeâes Deeef}bieve iejsj Deevevoceive
jnvLes, Dele: eflevekeâe ueeefie efJeÕekeâes me=ef° SJeb mebnejkeâes keâeÙe& DelÙevle mejue efLeÙees,
DeLee&led eflevekeâe ueeefie DelÙevle meefpeuees keâece efLeÙees ~~48~~
%eeveMeeqkeÌleë Heje ³es<eeb meJe&JemlegÒekeÀeefMeveer~~49~~
DeevevokeÀefCekeÀe ³es<eeb nefjye´ïeeefomecHeoë~~49~~
YeeJeeLe& : eflevekeâes heje%eeveMeefòeâ mecemle Jemlegn™ueeF& ØekeâeefMele ieve&cee
meceLe& efLeÙees leLee efJe<Ceg, yeÇÿee Deeefokeâes mecemle JewYeJe eflevekeâe meeLecee jnskeâe
DeevevokeâCekeâes yejeyej cee$e efLeÙees ~~49~~
DeekeÀe*d#evles Heob ³es<eeb ³eesefievees ³eesielelHejeë~~50~~
keÀe*d#eCeer³eHeÀuees ³es<eeb me¹uHeë keÀuHeHeeoHeë~~50~~
YeeJeeLe& : Ùeesiecee lelhej Ùeesieern™ eflevekeâe ÛejCekeâceuekeâes mesJee ieve&cee
FÛÚgkeâ jnvÚved eflevekeâes mebkeâuhe vew ceveues efÛeleeSkeâes Heâue efoves Jeeuee keâuheJe=#e
nes ~~50~~
keÀce&keÀeueeefokeÀeHe&C³eef®evlee ³es<eeb ve efJeÐeles~~51~~
³es<eeb efJe¬eÀcemeVeene ce=l³eesjefHe ®e ce=l³eJeë~~51~~
les meeªH³eHeob ÒeeHleeë ÒeceLee Yesefpejs efMeJeced~~52~~
YeeJeeLe& : pemeueeF& keâce& SJeb keâeue Deeefoyeeš GlheVe ngves og:Kekeâes efÛevlee
nBgoQve efkeâveefkeâ eflevekeâe heje›eâcehetCe& keâeÙe&n™ ce=lÙegkeâe heefve ce=lÙegleguÙe ngvÚved~
YeieJeeved efMeJekeâe mee™hÙe heo Øeehleiejskeâe leer ØeceLeieCen™ efvejvlej efMeJekeâe
mesJeecee efvejle jnvLes ~~51~~
ye´ïeesHesvêcensvêeÐee efJeéelev$eeefOekeÀeefjCeced~ ~52~~
Dee³egOeeue¹=leÒeevleeë Heefjlemleb efme<esefJejs~~52~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee, efJe<Ceg, osJejepe Fvõ DeeHeävee DeeHeävee MeŒen™ues megmeefppele
YeSj efJeÕeefJemleejkeâe DeefOekeâejer leer YeieJeeved efMeJekeâes mesJeecee meyew Øekeâejues lelhej
jnvLes ~~52~~
heefjÛÚso YeJeeveerJeCe&ve 27
Deeefol³ee JemeJees ©êe ³e#eievOeJe&efkeÀVejeë~~53~~
oeveJee je#emee owl³eeë efme×e efJeÐeeOejesjieeë~~53~~
DeYepevle ceneosJeceHeefjeq®íVemewefvekeÀeë~~53~~
YeeJeeLe& : ÉeoMemetÙe&, De°eJemeg, SkeâeoMe™õ, kegâyesj Deeefo Ùe#e nene, ntnt
Deeefo ievOeJe&, DeÕecegKe Deeefo efkeâVej, yeeCe Deeefo oeveJe, jeJeCe Deeefo je#eme,
leejkeâ Deeefo owlÙe, DeeefoveeLe Deeefo efmeæ, ceefCeOej Deeefo efJeÅeeOej, Mes<eveeie Deeefo
mehe&, DemebKÙe mewvÙe yeueues Ùegòeâ YeSj osJeeefOeosJe ceneosJekeâes mesJeecee mebueive
jnvLes ~~53~~
Jeefmeÿes JeeceosJe½e Hegueml³eeieml³eMeewvekeÀeë~~54~~
oOeeref®eieezlece½ewJe meevevoMegkeÀveejoeë~~54~~
GHecev³egYe=iegJ³eemeHeejeMejcejer®e³eë ~~55~~
Fl³eeÐee cegve³eë meJex veeruekeÀCþb efme<esefJejs~~55~~
YeeJeeLe& : JeefMe‰, JeeceosJe, heguemlÙe, DeiemlÙe, Meewvekeâ, oOeerefÛe,
ieewlece, meevevo, MegkeâosJe, veejo, GhecevÙeg, Ye=ieg, JÙeeme, hejeMej, cejerefÛe, Deeefo
mecemle cegefven™ leer veeruekeâC" YeieJeevekeâes mesJeecee mebueive efLeÙes ~~54-55~~
Heeée&mLeHeefjJeejeCeeb efJeceuee²s<eg efyeeqcyeleë~~56~~
meJee&vleie&leceelceeveb me jspes oMe&³eefVeJe~~56~~
YeeJeeLe& : ÚsGcee jnskeâe heefjJeejn™keâe efvece&ue Debiecee Øeefleefyeefcyele leer
YeieJeeve efMeJe DeeHetâueeF& meyewkeâe Devlejelceecee efJejepeceeve osKeeGBow MeesYeeÙeceeve
YeFjnskeâe efLeÙes ~~56~~
#eCeb me MecYegos&Jeeveeb keÀe³e&Yeeieb efveªHe³eved~~57~~
#eCeb ievOeJe&jepeeveeb ieeveefJeÐeeb efJeYeeJe³eved~~57~~
YeeJeeLe& : YeieJeeved MecYeg Skeâ #eCekeâe ueeefie osJeleen™keâe keâeÙe&keâes
efveoxMeve ieveg& ngvLÙees Yeves efÉleerÙe #eCecew ievOeJe&n™Éeje ieeFSkeâes ieeveefJeÅeekeâes ßeJeCe
ieve&cee leuueerve ngvegngvLÙees ~~57~~
28 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
ye´ïeefJe<CJeeefoefYeoxJewë #eCeceeueeHecee®ejved~~59~~
#eCeb osJece=iee#eerCeeb ueeue³eVe=l³eefJeYe´ceced~~58~~
YeeJeeLe& : keâefnues #eCeYej yeÇÿee, efJe<Ceg Deeefo osJeleen™meBie Jeelee& ieveg&ngvLÙees
leLee efÉleerÙe #eCeceQ osJeŒeern™keâe ve=lÙekeâes ØeMebmee ieve& ueeivegngvLÙees ~~58~~
J³eemeeoerveeb #eCeb kegÀJe&ved Jesoes®®eejs<eg ieewjJeced~~59~~
efJeoOeeveë #eCeb osJ³ee cegKes efyecyeeOejs ¢Meë~~59~~
YeeJeeLe& : Skeâ#eCecee JesoesÛÛeejCekeâe efJe<eÙecee JÙeeme Deeefo $e+ef<e cegefven™keâes
ØeMebmee ieveg&ngvLÙees Yeves efÉleerÙe#eCecee osJeer Gceekeâes efyecye meceeve DeOej Ùegòeâ
cegKeejefJevokeâes oMe&vecee leuueerve ngvegngvLÙees ~~59~~
nem³eve=l³eb #eCeb HeM³eved Ye=ef²Cee HeefjkeÀefuHeleced~~60~~
veefvovee Jes$enmlesve meJe&lev$eeefOekeÀeefjCee~~60~~
Decegáelee meoe Heeée&ceelceeefYeÒee³eJesefovee~~61~~
®eesefoleeved Jeeme³eved keÀebef½eefÜme=peved Yet́efJeueemeleë~~61~~
mecYeeJe³ebmleLee ®eev³eevev³eeveefHe efve³eece³eved~~61~~
YeeJeeLe& : keâefnues Ye=”ern™Éeje efJeefnle nemÙe ve=lÙeueeF& nsveg&ngvLÙees Yeves
keâefnues meJe&keâeÙee&efOekeâejer nelecee Jeslekeâes ueewjes efueSkeâe meoe ÚsGcee GefYeSkeâe SJeb
cevekeâes DeefYeØeeÙeueeF& peeVes vevoerÉeje yeesueeFSkeâe Yeòeân™ueeF& DeeGves leLee DevÙe
Yeòeân™ueeF& peeves mevosMe YeütefJeueemeÉeje efooQ leLee efØeÙeJeÛeveÉeje meyewueeF& mevleg°
ieoz SJeb keâefleueeF& Meeefmele ieoz mJeOeececee YeieJeeved efMeJe efJejepeceeve jnvegngvLÙees
~~60-61~~
mecemleYeg JeveeOeer Meceew ef ueueeef ueleMeemeveë~~62~~
DekegÀCþMeeqkeÌlejJ³eepeueeJeC³eueefueleeke=Àefleë~~62~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes DeeosMe mecemle YegJevekeâe mJeeceeR n™keâe ueeefie efMejesOeeÙe&
ngvLÙees ~ Gvekeâes Deeke=âefle mJeeYeeefJekeâ meewvoÙe&ues heefjhetCe& efLeÙees leLee Meefòeâ kegâC"e
jefnle DeLee&led DeJÙeenle (keâeBefn heefve KeefC[le vengves) efLeÙees ~~62~~
heefjÛÚso osJeleeefoke=âle efMeJemesJeeJeCe&ve 29
efmLej³eewJevemeewjY³eMe=²eefjlekeÀuesJejë ~~63~~
DeelceMekeÌl³ece=leemJeeojmeesuueeefmeleceevemeë~~63~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes Mejerj efmLej ÙeewJevekeâe megjefYe (megievOe) ues megmeefppele
efLeÙees leLee ceve DeelceMeefòeâ™heer Dece=leejmeemJeeoues GuueemeÙegòeâ efLeÙees ~~63~~
mJeeYeeef J ekeÀcenw é e³e& e f J eÞeeceHejceeJeef Oeë~~64~~
ef v e<keÀue¹cenemeÊJeef v eef c e& l eeves k eÀef J eûenë~~64~~
YeeJeeLe& : leer ceneosJe mJeeYeeefJekeâ ceneSsÕeÙe&keâe Deefvlecemeercee keâuebkeâ
jefnle cenemeòJe mJe™heÉeje Deveskeâ Mejerj OeejCe ieve&cee meceLe& efLeÙes ~~64~~
DeKeC[ejeefleoeso&C[keÀC[tKeC[veHeefC[leë~~65~~
ef®evleeceefCeë ÒeHeVeeveeb ÞeerkeÀCþë Hejceséejë~~65~~
YeeJeeLe& : leer hejcesÕej ßeerkeâC" mecemle Me$egn™keâe Yegpeen™keâes efÛeueeF&
cesšeGvecee efve<Ceele efLeÙes ~ MejCeeielen™keâeueeefie efÛevleeceefCekeâe meceeve MeesYeeÙeceeve
YeF&jnskeâe efLeÙes ~~65~~
meYeevlejieleb lev$eb jsCegkebÀ ieCevee³ekeÀced~~66~~
Òemeeob megueYeb oelegb leecyetueb me lecee»³eled~~66~~
YeeJeeLe& : Ùemlee YeieJeeve efMeJeues meYeeefYe$e yemeskeâe cegKÙeieCeveeÙekeâ jsCegkeâueeF&
Øemeeo megueYe leecyetue efovekeâe ueeefie yeesueeGveg YeÙees ~~66~~
MecYeesje»evemevlees<emebYe´cesCewJe oe©keÀced~~67~~
Guue*dI³e Heeée&ceieceuueeskeÀveeLem³e jsCegkeÀë~~67~~
YeeJeeLe& : YeieJeevekeâe mesJekeâ leer jsCegkeâ Mebkeâjpeerkeâes Dee£e (oÛÚe) ueeF&
MeerIeÇ mebleg° ieve&keâe ueeefie oe™keâueeF& veeIesj lelkeâe} ueeskeâveeLekeâe JeeceYeeiecee hegies
~~67~~
leceeueeske̳e efJeYegmle$e meceguue*defIeleoe©keÀced~~68~~
ceenelceîeb efvepeYekeÌleeveeb Ðeesle³eefVeoceye´Jeerled~~68~~
30 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
YeeJeeLe& : meJe&JÙeeheer hejcesÕejues DeeHeävee Yeòeân™keâes ceenelcÙe yeleeGvekeâes
ueeefie oe™keâueeF& veeIesj DeeSkeâe jsCegkeâueeF& YeVegYeÙees ~~68~~
js js jsCegkeÀ oggyeg&×s keÀLeces<e lJe³eeçOegvee~~69~~
Guue*defIeleë meYeeceO³es cece YekeÌlees efn oe©keÀë~~69~~
YeeJeeLe& : ns ogyeg&efæ jsCegkeâ! efleceerues meYeekeâes yeerÛecee cesje Yeòeâ oe™keâkeâes
GuuebIeve efkeâve ieNÙeew DeLee&led efkeâve veeIÙeew? ~~69~~
ue*dIeveb cece YekeÌleeveeb HejceeveLe&keÀejCeced~~70~~
Dee³egë efÞe³eb kegÀueb keÀerefle¥ efvenefvle efn MejerefjCeeced~~70~~
YeeJeeLe& : cesje Yeòeân™ueeF& veeIveg ceneved DeveLe&keâes keâejCe ngvÚ, pemeues
Yeòeân™keâes GuuebIeve ieÚ& lÙemkeâes DeeÙeg, ue#ceer, kegâue leLee keâerefle& meyew ve° ngvÚved
~~70~~
cece YekeÌleceJe%ee³e ceeke&ÀC[s³eb Hegje ³eceë~~71~~
celHeeolee[veeoemeerled mcejCeer³ekeÀuesJejë~~71~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee Ùecejepeues cesje Yeòeâ ceeke&âC[sÙekeâes DeJe%ee
(Deheceeve) ievee&ues cesje ÛejCekeâe DeeIeeleues ve° YeSkeâe efLeÙes ~~71~~
Ye=iees½e Me¹§keÀCe&m³e cece YeeqkeÌleceleesmle³eesë~~72~~
ke=ÀlJeeefveäceYetod efJe<CegefJe&kesÀMees oMe³eesefveYeekedÀ~~72~~
YeeJeeLe& : cesje Yeòeâ Ye=ieg leLee MebkegâkeâCe&keâes Deefve° iejsj efJe<Ceg efJeefMe°
kesâMe Ùegòeâ YeSkeâe efLeÙes, DeLee&led Gvekeâe cemlekeâcee kesâMe GlheVe YeS leLee Gveues
oMeheškeâ pevce efueveg heNÙees ~~72~~
ceÓkeÌlesve oOeer®esve ke=ÀlJee ³eg×b peveeo&veë~~73~~
Yeive®e¬eÀe³egOeë HetJe¥ HejeYeJecegHeeieceled~~73~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee cesje Yeòeâ oOeerefÛemebie Ùegæ ievee&ues peveeo&ve DeLee&led
efJe<Cegkeâes Ûe›eâ leLee Oeveg<e YeeBefÛeSj hejepeÙe YeSkeâes efLeÙees ~~73~~
heefjÛÚso osJeleeefoke=âle efMeJemesJeeJeCe&ve 31
ke=ÀleeéecesOees o#eesçefHe ceÓkeÌleeb½e ieCeséejeved~~74~~
DeJecel³e meYeeceO³es ces<eJekeÌ$eesçYeJeled Hegje~~74~~
YeeJeeLe& : DeÕecesOeÙe%e ievex Jeeuee o#e Øepeeheefleues heefve meYeekeâe ceOÙecee
cesje Yeòeâ ieCesÕejn™keâes Deheceeve iejsj Yes[ekeâes cegKe Øeehle iejskeâe efLeÙes, keâeBefn-
keâeBefn yee¡eekeâes cegKe Øeehle iejskeâes GuuesKe heefve MeeŒen™cee YesefšvÚ ~~74~~
éeslem³e cece YekeÌlem³e ogjefle¬eÀcelespemeë~~75~~
Deewoemeerv³esve keÀeueesçefHe ce³ee oiOeë HegjeçYeJeled~~75~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee Deveefle›eâceCeerÙe lespe YeSkeâe cesje Yeòeâ Õesle,
Goemeerve, ngvekeâe keâejCe cewues keâeueueeF& heefve peueeF&efoSkeâes efLeSB ~~75~~
SJecev³esçefHe yenJees ceÓkeÌleeveeceefle¬eÀceeled~~76~~
HeefjYetlee nlee½eemeved YekeÌlee ces ogjefle¬eÀceeë~~76~~
YeeJeeLe& : lÙemlew Øekeâejues De™ Oesjw peven™ heefve cesje Yeòeâkeâes Deefle›eâceCe
ievee&ues hejeefpele YeSkeâe efLeÙes DeLee&led ceeefjSkeâe efLeÙes ~ Dele: cesje Yeòeân™
DeveguuebIeveerÙe ngvÚved ~~76~~
DeefJe®eejsCe ceÓkeÌlees ueef«lees oe©keÀmlJe³ee~~77~~
S<e lJeb jsCegkeÀevesve pevceJeeved YeJe Yetleues~~77~~
YeeJeeLe& : ns jsCegkeâ! efleceerues efJeÛeej veiejerkeâve cesje Yeòeâ oe™keâkeâes
GuuebIeve ieNÙeew, DeLee&led veeIÙeew ÙemekeâejCe Deye efleceer he=LJeercee pevce uesT ~~77~~
Fl³egkeÌleë HejcesMesve YekeÌleceenelc³eMebefmevee~~78~~
ÒeeLe&³eeceeme osJesMeb ÒeefCeHel³e me jsCegkeÀë~~78~~
YeeJeeLe& : Yeòeân™keâes ceenelcÙe yeleeGves hejcesÕejÉeje ÙemeØekeâej he=LJeercee
pevce efueves DeeosMe ieefjÙes heefÚ lÙees jsCegkeâ YeieJeevedkeâe ÛejCecee MejCeeiele YeSj
ØeeLe&vee ieve& ueeiÙees ~~78~~
32 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees
ceeveg<eeR ³eesefveceemeeÐe ceneogëKeefJeJeefOe&veerced~ ~79~~
peel³ee³egYeexieJew<ec³enslegkeÀceexHeHeeefoveerced ~~79~~
mecemleos J ekew À ¹³e& k eÀeHe& C ³eÒemeJemLeueer c ed ~ ~80~~
ceneleeHe$e³eesHesleeb JeCee&Þeceefve³eefv$eleeced~~80~~
efJene³e lJelHeoecYeespemesJeeb eEkeÀ Jee Jemeec³enced~~80~~
³eLee ces ceeveg<ees YeeJees ve YeJesled ef#eefleceC[ues~~81~~
leLee Òemeeob osJesMe efJeOesefn keÀ©CeeefveOes~~81~~
YeeJeeLe& : ns osJesMe! ceneog:KeueeF& ye{eGves Jeeuee pevce DeeÙeg j Ùeesiekeâes
efJeMeceleekeâes keâejCeYetle keâce&n™ues Ùegòeâ mecemle osJeleen™keâes mesJekeâlJe ™heer
pevcemLeueer owefnkeâ, owefJekeâ, Yeeweflekeâ Ùeer leerve leehen™ues Ùegòeâ JeCee&ßece Oece&Éeje
efveÙeefv$ele ceveg<Ùe ÙeesefveueeF& Øeehleiejsj npegjkeâe ÛejCekeâceuekeâes mesJeeues jefnle YeSj
he=LJeer ueeskeâcee ce keâmejer jnve mekegBâuee? ns keâ®CeeefveOes!d he=LJeerceC[uecee pemejer cesjes
ceveg<ÙeYeeJe jnVe Ùemlees ke=âhee ieefjyeefkeämeÙeesmed ~~79-81~~
Fefle mecÒeeefLe&lees osJees jsCegkesÀve censéejë~~82~~
cee Yew<eerce&ce YekeÌleeveeb kegÀlees Yeerefleefjns<³eefle~~82~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâÉeje Ùeme Øekeâej ØeeLe&vee iejsheefÚ censÕejues YeVegYeÙees - ns
jsCegkeâ! efleceer ve [jeT, Ùeme peielecee cesje Yeòeân™ueeF& keâneB yeeš YeÙe ngvÚ? ~~82~~
ÞeerMewuem³eesÊejs Yeeies ef$eefue²efJe<e³es MegYes~~83~~
keÀesefuueHeeke̳eeefYeOeeveesçefmle keÀesçefHe ûeecees cenÊejë~~83~~
YeeJeeLe& : ßeerMewueheJe&lekeâes GòejYeeiecee DeJeefmLele lewue”evee osMecee keâeseuf ueheekeâer
veecekeâes Skeâ "tuees ieeBG Ú ~~83~~
meesceséejeefYeOeevem³e le$e JeemeJelees cece~~84~~
DemHe=Meved ceeveg<eb YeeJeb efue²elÒeeogYe&efJe<³eefme~~84~~
heefjÛÚso efMeJeke=âle JÙeJenejJeCe&ve 33
YeeJeeLe& : lÙeneB meescesÕej veeceues efJeKÙeele YeSj jnskeâes cesjes efue” (meescesÕej
ceneosJe) yeeš efleceer ceeveJeYeeJekeâes mheMe& veieefjkeâve GlheVe ngves Úew DeLee&led ceveg<Ùe
osnyeeš efleceües Glheefòe ngves Úwve ~~84~~
ceoer³eefue²mebYetleb ceÓkeÌleHeefjHeeuekeÀced~~85~~
efJeeqmcelee ceeveg<eeë meJex lJeeb Yepevleg ceoe%e³ee~~85~~
YeeJeeLe& : meyew peven™ues Dee§eÙe&Ùegòeâ YeSj cesje Dee%eeues cesje efue”yeeš
GlheVe cesje Yeòeâkeâe heefjheeuekeâ efleceües mesJee ievex Úved ~~85~~
ceoÜwleHejb Meeðeb JesoJesoevlemebceleced~~86~~
mLeeHeef³e<³eefme YetueexkesÀ meJex<eeb efnlekeÀejkeÀced~~86~~
YeeJeeLe& : eqleceerues he=LJeer ueeskeâcee Jeso Jesoevle meccele leLee meyewkeâe ueeefie
efnlekeâejkeâ efMeJeeÉwle MeeŒe DeLee&led JeerjMewJeefmeæevlekeâes mLeehevee ievex Úew ~~86~~
cece ÒeleeHecelegueb ceÓkeÌleeveeb efJeMes<eleë~~87~~
ÒekeÀeMe³e cenerYeeies Jesoceeiee&vegmeejleë~~87~~
YeeJeeLe& : ns jsCegkeâ! efleceer he=LJeer leuecee ieSj Jesoceeie&keâes DevegmejCe ieoz
cesje DelegueveerÙe Øeleehekeâes yeejscee efJeMes<eiejsj cesje Yeòeân™ueeF& yeleeT ~~87~~
Fl³egkeÌlJee Hejceséejë me YeieJeeved YeêemeveeogeqlLelees~~88~~
ye´ïeesHesvêcegKeeved efJeme=p³e efJeyegOeeved Ye´tmeb%e³ee kesÀJeueced~~88~~
HeeJe&l³ee meef nlees ieCewjefYecelewë ÒeeHe mJecevleëHegj b~~88~~
#eesCeerY eeieceJeelejled HeMegHeles je%eeJeMeeod js Cegk eÀë~~88~~
YeeJeeLe& : Ùeefle Yevesj leer YeieJeeved hejcesÕej DeeHeävee Yeõemeveyeeš G"dveg YeÙees,
kesâJeue Yeügkegâšer keâe F&Meejeues yeÇÿee Ghesvõ Deeefo osJeleen™ueeF& efyeoe iejsj DeefYecele
ieCe leLee heeJe&leerkeâe meeLecee DeeHeävee Devle:hegjcee peeveg YeÙees, heMegheeflekeâe Dee%eeues
jsCegkeâ heefve he=LJeerleuecee DeJeleefjle YeÙes ~~88~~
34 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesœees

Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb

efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
kewâueemeJeCe&veb jsCegkeâeJelejCekeâejCeb Ûe
veece le=leerÙe: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes jsCegkeâYetueexkeâeJelejCe
veecekeâ le=leerÙe heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer-
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ le=leerÙeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



®elegLe&: Heefj®íso:
DeLeeäefYe: met$ew: efMeJe­eesefiejsCegkeÀieCeséejm­e mJeªheb JeCe&­eefle
DeLe ef$eefue²efJe<e³es keÀesefuueHeeke̳eeefYeOes Hegjs~~1~~
meesceséejceneefue²eled Òeogjemeerled me jsCegkeÀë~~1~~
jsCegkeâkeâes DeJeleej SJeb Gvekeâe mJe¤hekeâes JeCe&ve—
YeeJeeLe& : Ùeme efheÚe[er jsCegkeâ lewue”evee osMecee keâesefuueheekeâer veecekeâ
veiejcee meescesÕejceneosJe veecekeâ ceneefue”yeeš Øekeâš YeÙes ~~1~~
ÒeeogYe&tleb leceeueeske̳e efMeJeefue²eled ef$eefue²peeë~~2~~
efJeeqmceleeë ÒeeefCeveë meJex yeYetJegjeflelespemeced~~2~~
YeeJeeLe& : lewue”evee osMekeâe mecemle ØeeCeern™ efMeJeefue”yeeš DelÙevle
lespemJeer eflevekeâes Øeeke⚟e osKesj Úkeäkeâ hejs ~~2~~
Yemcees×tefuelemeJee&²b meej©êe#eYet<eCeced~~3~~
peìecegkegÀìmeb³egkeÌleb ef$eHegC*^eef¹lecemlekeÀced~~3~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâkeâes mecemle Mejerj Ye<ce(Kejeveer) cee cegefÚSkeâes efLeÙees~
®õe#eceeueeues efJeYetef<ele peše cegkegâšÙegòeâ eflevekeâes cemlekeâ ef$ehegC[^(leerveOekeâe&) ues
Debefkeâle YeSkeâes efLeÙees ~ cemlekeâcee F°efuebie OeejCe iejskeâe leLee meoe efuebiehetpee cee
efvejle efLeÙes ~~3~~
keÀìerleìerHeìerYetlekeÀvLeeHeìueyevOegjced ~~4~~
oOeeveb ³eesieoC[b ®e YemceeOeejb keÀceC[uegced~~4~~
YeeJeeLe& : Gveues keâcejcee keâvLee(mevÙeemeer keâes pemlees JeŒe) yeeBOeskeâes efLeÙees,
ÙeesieoC[, Ye<cehee$e leLee keâceC[ueg OeejCe iejskeâes efLeÙees ~~4~~
36 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewLees
efMeJeeÜwleHeefj%eeveHejceevevoceesefoleced ~~5~~
efveOet&lemeJe&mebmeejJeemeveeoes<eHe¡ejced ~~5~~
YeeJeeLe& : efleveer efMeJeeÉwlekeâe heefjhetCe&%eevepevÙe hejceevevocee ceive efLeÙes,
leLee mebmeejkeâe mecemle Jeemevee™heer efhebpe[eueeF& Gveues ve° iejskeâes efLeÙees DeLee&led
mebmeejkeâes kegâvew heefve Jeemevee Gvecee efLeÙesve ~~5~~
efMeJeeiecemegOeeefmevOegmecegvces<emegOeekeÀjced ~~6~~
ef®eÊeejefJevomebiet{efMeJeHeeoecyegpeܳeced ~~6~~
YeeJeeLe& : efleveer MewJeeiece™heer megOeeefmevOegkeâes Je=efækeâe ueeefie Ûevõceekeâe
meceeve efLeÙes, leLee Gveues DeeHeävee ùoÙekeâceuee efMeJekeâe ogJewÛejCeueeF& uegkeâeSj
jeKeskeâes efLeÙees ~~6~~
³eceeefo³eesielev$e%eb mJelev$eb meJe&keÀce&meg~~7~~
mecemleef m e×mevleevemeceg o e³eef M eKeeceef C eced ~ ~7~~
YeeJeeLe& : efleveer Ùece, efveÙece, Deemeve, ØeeCeeÙeece, ØelÙeenej, OeejCee,
OÙeeve, meceeefOe Deeefo mecemle ÙeesiemeeOeveen™keâe %eelee efLeÙes, mecemle keâce& ieve&cee
mJelev$e leLee mecemle efmeæhejbhejemecetnkeâe efMeKeeceefCe(efMejkeâes ceefCe) efLeÙes ~~7~~
Jeerjefme×evleefveJee&nke=ÀleHeÆefveyevOeveced ~~8~~
Deeueesk eÀcee$eef v eefY e& V emecemleÒeeef C eHeelekeÀced ~ ~8~~
YeeJeeLe& : leer jsCegkeâeÛeeÙe& JeerjMewJeefmeæevlekeâes efveJee&n DeLee&le ØeÛeej ieve&cee
keâefšyeæ leLee oMe&vecee$eues mecemle ØeeefCekeâes og:KenjCe ieve&cee meceLe& efLeÙes ~~8~~
leceHe=®íved peveeë meJex vecevleë keÀes YeJeeefveefle~~9~~
Fefle He=äes cene³eesieer pevewefJe&eqmceleceevemewë~~9~~
Òel³egJee®e efMeJeeÜwlecenevevoHeje³eCeë~~10~~
efHeveeefkeÀveë Heeée&Jeleea jsCegkeÀeK³eieCeséejë~~10~~
heefjÛÚso jsCegkeâØeeogYee&Je JeCe&ve 37
YeeJeeLe& : efleveer ØekeâšYeS heefÚ Dee§eÙe&cee hejskeâe GheefmLele meyewpeven™ues
ØeCeece iejsj GveermeBie meesOes - leheeBF& keâes ngvegngvÚ? Dee§eÙe&Ûeefkeâle YeSj Ùemejer meesOves
peven™ueeF& ceneÙeesieerues yeleeGveg YeÙees - ce efMeJeeÉwle cenevevocee ueerve Me¿jpeerkeâes
heeÕe&Jeleea jsCegkeâ veecekeâ ieCesÕej ntB ~~9-10~~
kesÀveef®elkeÀejCesveenb efMeJeefue²eefoneYeJeced~~11~~
veecvee jsCegkeÀefme×esçnb efme×mevleevevee³ekeÀë~~11~~
YeeJeeLe& : kegâvew keâejCeues mebmeejcee ce Ùeme efMeJeefue”yeeš GlheVe YeSkeâes ntB ~
cesjes veece jsCegkeâefmeæ nes ~ ce efmeæhejbhejekeâes veeÙekeâ ntB ~~11~~
mJe®ívo®eejer ueeskesÀçeqmceved efMeJeefme×evleHeeuekeÀë~~12~~
KeC[³eved pewve®eeJee&keÀyeew×eoerveeb ogjeieceeved~~12~~
YeeJeeLe& : ce Ùeme ueeskeâcee mJeÛÚvo™heues efJeÛejCe ieoz pewve, ÛeeJee&keâ,
yeewæ Deeefo veeefmlekeâ Deeiecen™keâes KeC[ve iejer efMeJeefmeæevle keâes heefjheeueve
ieo&Úg ~~12~~
Fl³egkeÌÊJee HeM³eleeb les<eeb efJe<e³eefmLej®e#eg<eeced~~13~~
GlLee³e J³eesceceeiexCe ceue³eeefêcegHeeieceled~~13~~
YeeJeeLe& : Ùeefle Yevesj Skeâškeâ GveueeF& nsjerjnskeâe pevemecetnkeâe meecegVes leer
jsCegkeâ DeekeâeMeceeie&Éeje G[sj ceueÙeheJe&lecee ieÙes ~~13~~
DeLe met$e$eÙesCe ceueÙeeeEõ JeCe&Ùeefle—
veJe®evovekeÀevleejkeÀvouevcevocee©leced ~~14~~
DeYe²§jYegpe²ðeermebieerlejmemebkegÀueced ~~14~~
YeeJeeLe& : ceueÙeheJe&lekeâes JeCe&ve— lÙees ceueÙeheJe&le veÙee Ûevovekeâe Ievee
pe”ueues YeefjSkeâes efLeÙees ~ lÙemecee cevomegieefvOele neJee Ûeueer jnskeâes efLeÙees ~
DelÙevlew šeBefmeSj jnskeâe meefhe&Ceern™keâe mebieerlejmeues lÙees heJe&le JÙeehle
efLeÙees ~~14~~
38 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewLees
keÀefjHeeslekeÀjeke=ÀämHegÀjosueeefleJeeefmeleced ~~15~~
Jejenobeqä^keÀeOJemlecegmleemegjefYekeÀvojced ~~15~~
YeeJeeLe& : neleer keâe yeÛÛeen®Éeje metB[ues leeefveSkeâe DeueQÛeerues ie oe& lÙees
heJe&le DelÙevle megieefvOele efLeÙees ~ megBiegj DeLee&led yeBosuekeâe meevee meevee oeBlen™ues
leesef[Skeâe cegmlee (ceesLes) keâe megievOeues lÙeme heJe&lekeâe keâvoje DeLee&led iegHeâen™
JÙeehle efLeÙes ~~15~~
HeìerjoueHe³e&¹ÒemegHleJ³eeOeocHeefleced ~~16~~
ceeOeJeerceefuuekeÀepeeleerce¡ejerjsCegjef¡eleced ~~16~~
YeeJeeLe& : lÙemew "eGBcee JÙeeOeocheòeer (efMekeâejer heefle-helveer) keâoueeroue(kesâjekeâes
Lee*d) yeeš leÙeej heeefjSkeâe heuebiecee megleskeâe efLeÙes~ lÙees heJe&le ceeOeJeer DeLee&led
Jeemevleer petner leLee Ûecheekeâe hejeie(Hetâuekeâes jpe) ues jefÀele DeLee&led MeesYeeÙegòeâ
efLeÙees ~~16~~
DeLee°efYe: met$ewjiemlÙeeßeceb JeCe&Ùeefle—
le$e kegÀ$eef®eoeYeesiemeJe&leg&kegÀmegceêgces~~17~~
DeHeM³eoeÞeceb efoJ³eceieml³em³e cenecegvesë~~17~~
YeeJeeLe& : DeiemlÙe$e+ef<ekeâe Deeßecekeâes JeCe&ve— jsCegkeâeÛeeÙe&ues lÙeneB
hegiesj meyew $e+legn™cee Hegâuves Hetâuen™ues Ùegòeâ ®Ken®ues YeefjYejeGYeSkeâes cenecegefve
DeiemlÙekeâes efoJÙe efJeMeeue Deeßece osKes ~~17~~
cevoej®evoveÒee³ewce&efC[leb le©ceC[uewë~~18~~
MeeKeeefMeKejmebueerveleejkeÀeieCekeÀesjkewÀë ~~18~~
YeeJeeLe& : lÙees Deeßece keâuheJe=#e Ûevove Deeefokeâe Je=#e (®Ke) n™ues
YeefjSkeâes efLeÙees ~ leer Je=#en™ceeefLe osefKeves keâesefheueen™ leejen™ pemlew MeesYeeÙeceeve
efLeÙes ~~18~~
cegefvekeÀv³eekeÀjeveerlekeÀueMeecyegefJeJeefOe&lewë~~19~~
DeeueJeeuepeueemJeeocees o ceevece= i eer i eCew ë ~~19~~
heefjÛÚso jsCegkeâkeâes ceueÙeeõer ØeÙeeCe 39
YeeJeeLe& : leer Je=#en™ cegefvekeâvÙeen™keâe neleÉeje uÙeeFSkeâe keâueMekeâe
peueues ye{eFSkeâe efLeÙes ~ efceie&n™keâes mecetn Gvekeâe Leueecee Yejskeâes heeefve efheSj
ØemeVe ngvLÙees ~~19~~
ns c eejef J evoef v e<³evocekeÀjvomeg i eef v Oeef Y eë~~20~~
cejeueeueeHeJee®eeueg J eer e f ® eceeueecevees n jw ë ~~20~~
YeeJeeLe& : mJeCe&keâceueyeeš Kemeskeâe hejeiemegievOe}s Ùegòeâ lÙees Deeßece
neBmen™keâe OJeefvelej”ues DelÙevle ceveesnj efLeÙees ~~20~~
FvoerJejJejp³eeseflejvOeerke=ÀlenefjvcegKewë ~~21~~
ueesHeecegêeHeov³eeme®eefjleeLe&leìeef¹lewë ~~21~~
YeeJeeLe& : lÙeme Deeßecekeâe efoMeen™ veeruekeâceuekeâe pÙeeself eues ceeveeQ DevOekeâejceÙe
DeLee&led veeruee YeSkeâe efLeÙes ~ leueeGkeâe efkeâveejen™ ueesheecegõe DeLee&led DeiemlÙe
$e+ef<ekeâer helveerkeâe heoefÛeÖ-(Kegóe keâe heeFueeues) ues Debefkeâle efLeÙes ~~21~~
nejveernejkeÀHet&jnjnemeeceueesokewÀë ~~22~~
efvel³evewefceefÊekeÀmveeveefve³eceeLezmleHeeqmJeveeced~~22~~
YeeJeeLe& : lÙeme leueeGkeâes peue Megæ yeHe&â, keâhetj, DeLeJee efMeJekeâe nemÙekeâes
meceeve mJeÛÚ efLeÙees, lehemJeern™ lÙemew peueyeeš efvelÙe vewefceefòekeâ mveeve efvelÙekeâcee&efo
ef›eâÙeen™ mecheVe ieo&Les ~~22~~
Òeke=ÀäceefCemeesHeevewë HeefjJeerleb mejesJejwë~~23~~
efJecegkeÌlemeÊJeJewjm³eb ye´ïeueeskeÀefceJeeHejced~~23~~
YeeJeeLe& : GòececeefCeÉeje yeefveSkeâe meer{erues leer mejesJejn™ IesefjSkeâe efLeÙes~
lÙees Deeßece ØeeCeern™keâes JewjYeeJeues cegòeâ efÉleerÙe yeÇÿeueeskeâkeâe meceeve efLeÙees ~~23~~
nt³ eceeveep³emevleeveOet ceieef v OecenemLeueced~ ~24~~
Meg k eÀmeb m elmeceejyOeÞeg e f l eMeeðees H eye= b n Ceced ~~24~~
40 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewLees
YeeJeeLe& : lÙeneBkeâes Yetefce nJeve ieefjÙeskeâe IÙetkeâe OeBgJeeues cenemegievOeÙegòeâ
efLeÙees, leLee lÙeneB jnves Megkeâ mecetnÉeje GÛÛeeefjle Jesocev$en™ues lÙees Deeßece
iegÀeeÙeceeve efLeÙees ~~24~~
DeLeeiemlÙecegeEve veJeefYe: met$ewJe&Ce&Ùeefle—
lem³e ceO³es meceemeerveb cetues ®evoveYet©në~~25~~
megkegÀceejoue®íe³eeotefjleeefol³elespemeë ~~25~~
YeeJeeLe& : DeiemlÙe meewvoÙe& JeCe&ve — lÙeme Deeßecekeâe ceOÙecee megkegâceej
heelen™keâes ÚeBÙeeues metÙe&keâes ØekeâeMe leLee ieceeaueeF& jesÄesâ ÛevoveJe=#ekeâe cegefve efJejepeceeve
YeSkeâe DeiemlÙecegefveueeF& jsCegkeâeÛeeÙe&ues osKes ~~25~~
leef[eqlHe²peìeYeejweqðeHegC[^eef¹lecemlekewÀë ~~26~~
Yemcees×tefuelemeJee&²wë mHegÀjêgêe#eYet<eCewë~~26~~
veJeJeukeÀueJeemeesefYevee&veeefve³eceOeeefjefYeë ~~27~~
HeefjJeerleb cegefveieCewë ÒeceLewefjJe Me¹jced~~27~~
YeeJeeLe& : efyepegueermeceeve Ûeefckeâves heBnsuees peše YeSkeâe ef$ehegC[^ues MeesYeeÙeceeve
cemlekeâ YeSkeâe mecemle Debiecee Yemceuesheveiejskeâe ™õe#ekeâes DeeYet<eCe OeejCe iejskeâe,
veJeerve Jeukeâuekeâes JeŒe OeejCe iejskeâe leLee Deveskeâ efveÙecen™keâes heeueve ievex
cegefvemecetnues IesefjSkeâe DeiemlÙe $e+ef<eueeF& jsCegkeâeÛeeÙe&ues osKes ~ DeiemlÙe$e+ef<ekeâes
MeesYeeØeceLeieCen™ues IesefjSkeâe YeieJeeved Mebkeâjkeâe meceeve Øeleerle ngvLÙees ~~26-
27~~
mecegp pJeuepeìepeeuewmleHeëHeeoHeHeuueJewë~~28~~
mHegÀjlmeewoeefceveerkeÀuHewpJee&ueepeeuewefjJeeveueced~~28~~
YeeJeeLe& : lehemÙee™heer Je=#ekeâe heuueJemeceeve Ûeefckeâves efyepegueer pemlew
GppJeue pešen™ues DeiemlÙe $e+ef<e pJeeueemecetnues IesefjSkeâe Deefivemeceeve Øeleerle
YeF&jnskeâe efLeÙes ~~28~~
heefjÛÚso DeiemlÙe Deeßecekeâes JeCe&ve 41
efJeMeg×Yemceke=Àle³ee ef$eHegC[^eef¹lejsKe³ee~~29~~
ef$eñeeslemesJe mecye×efMeueeYeeieb efncee®eueced~~29~~
YeeJeeLe& : efJeMegæYemceÉeje yeefveSkeâe ef$ehegC[^keâe leerve jsKeen™ues DeiemlÙe
$e+ef<e iebieekeâe leerve ßeeslemebie mecyeæ efMeueeues Ùegòeâ YeSkeâe efnceeueÙe pemlew Øeleerle
YeF&jnskeâe efLeÙes ~~29~~
Yemceeue¹=lemeJee&²b MeMee¹efceJe Yetieleced~~30~~
Jemeeveb JeukeÀueb veJ³eb yeeueeleHemeceÒeYeced~~30~~
YeeJeeLe& : Gvekeâes mecemle Mejerj YemceÉeje Deuebke=âle efLeÙees, Gvekeâes oMe&veues
Ûevõcee he=LJeercee G$esj DeeSkeâe ngved efkeâ pemlees Yeeve ngvLÙees, Gveues yeeuemetÙe&keâe
efkeâjCe pemlew keâeefvleÙegòeâ veJeerve Jeukeâue JeŒe OeejCe iejskeâes efLeÙees ~~30~~
Je[JeeeqiveefMeKeepeeuemeceeueer{efceJeeCe&Jeced~ ~31~~
meJee&meeceefHe efJeÐeeveeb mecegoe³eefvekesÀleveced~~31~~
YeeJeeLe& : leer DeiemlÙe $e+ef<e Jee[Jeeefive(mecegõkeâes Deefive) keâes efMeKee(pJeeuee)
n™ues JÙeehle mecegõ pemlew Øeleerle YeF&jnskeâe efLeÙes meeLew Gveer mecemle efJeÅeen™keâe
mecegoeÙekeâe DeeßeÙe heefve efLeÙes ~~31~~
v³ekeÌke=ÀleÒeeke=Àleenvleb efveª{efMeJeYeeJeveced~~32~~
le=Ceerke=Àlepeieppeeueb efme×erveecego³emLeueced~~32~~
YeeJeeLe& : Øeeke=âle (meeceevÙepeven™cee jnves DeLeJee Øeke=âefle leòJeyeeš GlheVe)
Denbkeâejues jefnle efMeJe YeeJeveecee Â{ leer DeiemlÙe $e+ef<e mecemle efmeefæn™keâe
GûcemLeeve efLeÙes leLee mebmeejueeF& le=CeJeled ceevoLes ~~32~~
ceesnevOekeÀejleHeveb cetueyeesOecener©nced~~33~~
ooMe& me cene³eesieer cegeEve keÀueMemebYeJeced~~33~~
YeeJeeLe& : ceesn™heer DevOekeâejkeâe ueeefie metÙe&keâe meceeve yeesOe™heer Je=#ekeâe
cetuemJe™he leLee kegâcYeyeeš GlheVe leer DeiemlÙe $e+ef<eueeF& ceneÙeesieer jsCegkeâeÛeeÙe&ues
osKes ~~33~~
42 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe ÛeewLees
leceeieleb ceneefme×b meceer#³e keÀueMeesÓJeë~~34~~
ieCesvêb jsCegkeÀeefYeK³eb efJeJeso %eeve®e#eg<ee~~34~~
YeeJeeLe& : kegâcYeyeeš GlheVe YeSkeâe $e+ef<eues leer ceneefmeæueeF& DeeBGow iejskeâes
osKesj DeeHeäveg efoJÙeÂef°ues Ùeer jsCegkeâ veecekeâ ieCesÕej jnsÚved YeVes peeves ~~34~~
lem³eevegYeeJeb efJe%ee³e menmewJe mecegeqlLeleë~~35~~
ueesHeecegêekeÀjeveerlew©okewÀjefleHeeJevewë ~~35~~
Heeoew Òe#eeue³eeceeme me lem³e efMeJe³eesefieveë~~35~~
YeeJeeLe& : eflevekeâes ØeYeeJeueeF& peevesj DeiemlÙe $e+ef<e peer SkeâeSkeâ KeÌ[e
ngvegYeÙees leLee ueesheecegõekeâe neleÉeje uÙeeFSkeâe DelÙevle heefJe$e peueues, leer efMeJeÙeesieer
jsCegkeâeÛeeÙe&keâes heeoØe#eeueve iejs ~~35~~
mebHetp³e leb ³eLeeMeeðeb leefVe³eesieHegjmmejced~~36~~
cegefveefJe&ve³emecHeVees efve<emeeoemeveevlejs~~36~~
YeeJeeLe& : efJeveÙe mecheVe DeiemlÙecegefvepeer MeeŒeefJeefOe Devegmeej Gvekeâes hetpeve
mJeeiele Deeefo iejsj Gvekeâe Dee%eeues Dekeâe& Deemevecee efJejepeceeve ngvegYeÙees ~~36~~
jsCegkeâeiemlÙemebJeeo:
meceemeerveb cegefveJejb meJe&lespeeqmJeveeb efJeYegced~~37~~
GJee®e Meevle³ee Jee®ee jsCegkeÀ: efme×MesKejë~~37~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâ-DeiemlÙe mebJeeo— mecemle lespemJeern™cee ßes‰ $e+ef<eJej
DeiemlÙeueeF& Deemevecee yemeeSj efmeæ MesKej jsCegkeâeÛeeÙe&ues Meevle JeeCeerues Ùemees
YeVegYeÙees ~~37~~
efveefJe&Iveb Jele&mes eEkeÀ veg efvel³ee les efve³eceef¬eÀ³ee~~38~~
DeLe Jeeçieml³e lespeeqmJeved kegÀleë m³egmlesçvleje³ekeÀeë~~38~~
YeeJeeLe& : ns lespemJeer DeiemlÙepeer leheeF& efveefJe&Ive ngvegngvÚ? leheeBF&keâe efvelÙe
ef›eâÙeen™ efveÙecehetJe&keâ efveefJe&Ive™hecee ÛeuowÚved? DeLeJee keâeBefnyeeš efJeIve DeeGves
mecYeeJevee Ú? ~~38~~
heefjÛÚso DeiemlÙe cegveerkeâes JeCe&ve 43
efJevO³ees efve©×es YeJelee efJeéeesuue«veefJeYe´ceë~~39~~
veng<ees jes<euesMeeled les meÐeë meHe&lJeceeieleë~~39~~
YeeJeeLe& : ns DeiemlÙepeer! leheeBFues efJeÕe GuuebIevekeâes meenme ievex
efJevOÙeeÛeueheJe&leueeF& jesefkeâefoveg YeÙees ~ npetjkeâe DelÙeuhe›eâesOeues veng<eveecekeâ jepee
mehe& YeÙes ~ Ùeer ogJew keâLeen™ hegjeCecee GefuueefKele Úved ~~39~~
Dee®eevles YeJelee HetJe¥ He¹Mes<eeë He³eesOe³eë~~40~~
peerCe&mles peeþjs JeÚew ¢Hlees JeeleeefHeoeveJeë~~40~~
YeeJeeLe& : ns $e+ef<epeer ØeeÛeervekeâeuecee npetjues DeeÛeceve cee$eues mecegõkeâes heeve
ieveg& YeSkeâes efLeÙees leLee mecegõcee cee$e efnuees yeBÛeskeâes efLeÙees ~ YeÙe¿j Jeeleeefhe
je#emeueeF& DeeHeävee pe"jeefiveues [Ì[eF&efovegYeSkeâes efLeÙees~ lÙeer ogJew keâLeen™ heefve
hegjeCecee Øeefmeæ Úved ~~40~~
SJebefJeOeeveeb ef®e$eeCeeb meJe&ueeskeÀeefleMeeef³eveeced~~41~~
ke=Àl³eeveeb leg YeJeeved keÀlee& keÀmlesçieml³e meceÒeYeë~~41~~
YeeJeeLe& : leheeBF& Ùeme Øekeâej Deueewefkeâkeâ (meeceevÙe peveues ieve& ve meefkeâves)
keâeÙe& ieve&cee meceLe& ngvegngvÚ ~ ns DeiemlÙe peer! npetjYevoe lespemJeer Ùeme mebmeejcee
keâes Ú? DeLee&led keâesefn heefve Úwve ~~41~~
efMeJeeÜwleHejevevoÒekeÀeMeveHeje³eCeced ~~42~~
YeJevleceskebÀ Mebmeefvle Òeke=Àl³ee me²Jeefpe&leced ~~42~~
YeeJeeLe& : peven™ npetjueeF& Skeâcee$e efMeJeeÉwlehejevevokeâes ØekeâeMecee mebueive
jnves leLee mJeYeeJele: Deemeefòeâ Deeefo ogieg&Ceyeeš jefnle peevoÚved leLee mlegefle
ieo&Úved ~~42~~
Hegje nwceJeleermetvegjJeoled les <e[eveveë~~43~~
efMeJeOeceexÊejb veece Meem$eceeréejYeeef<eleced~~43~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee heeJe&leerheg$e <e[eveve(Ú cegKe YeSkeâe) keâeefle&kesâÙeues
leheeBF&ueeF& efMeJeYeeef<ele efMeJeOeceexòejveecekeâMeeŒekeâes GheosMe iejskeâes efLeÙees ~~43~~
44 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewLees
YeeqkeÌleë MewJeer ceneIeesjmebmeejYe³eneefjCeer~~44~~
lJe³ee jepevJeleer ueeskesÀ peeleeçieml³e cenecegves~~44~~
YeeJeeLe& : ns cenecegefve DeiemlÙe! Ùemeueeskeâcee mebmeejkeâes ceneYeÙeueeF& cesšeGves
MewJeerYeefòeâ npetjkewâ keâejCeues Oecee&lcee jepeen™Éeje efMejesOeeÙe& leLee ØekeâeMeceeve
YeÙees ~~44~~
DeiemlÙecegefveJeÛeveced
Fefle lem³e Je®eë ÞeglJee efme×m³e cegefveHeg²Jeë~~45~~
iecYeerjiegCe³ee Jee®ee yeYee<es YeeqkeÌleHetJe&keÀced~~45~~
YeeJeeLe& : DeiemlÙe JeÛeve— cegefven™cee ßes‰ leer DeiemlÙepeer jsCegkeâeÛeeÙe&keâes
Ùemlees JeeCeer megvesj YeefòeâÙegòeâ iecYeerjmJejues yeesuvegYeÙees ~~45~~
DencesJe cegveervêeCeeb ueeueveer³eesçeqmce meJe&oe~~46~~
YeJeoeiecemecHeefÊecee¥ efJevee keÀm³e mebYeJesled~~46~~
YeeJeeLe& : ns DeeÛeeÙe&Jej! leheeBFkeâes Deeieceve™heer mecheefòe cesje Deefleefjòeâ
keâneB Ú? ÙemlewkeâejCen™ues vew ce meJe&oe cegefven™keâe yeerÛecee Deeojkeâes hee$e yeveskeâes
Úg ~~46~~
efmLejceÐe efMeJe%eeveb efmLeje ces leeHemeef¬eÀ³ee~~47~~
YeJeÎMe&veHegC³esve efmLeje ces cegefvejepelee~~47~~
YeeJeeLe& : Deepe, npetjkeâes oMe&veyeeš GlheVe YeSkeâe hegCÙeues cesjes efMeJe%eeve
efmLej YeÙees ~ cesjes lehemÙee heefve efmLej DeLee&led hetCe& YeÙees leLee cegefven™keâe ceOÙecee
jepeleguÙelee DeLee&led meoe meJe&oekeâe ueeefie $e+ef<eßes‰ Ùee cegefveßes‰ heefve YeÙeW ~ Ùees
meyew npetjues oMe&ve efooe cee$e mecYeJe YeSkeâes nes ~~47~~
mebmeejmeHe&oäeveeb ceteq®í&leeveeb MejerefjCeeced~~48~~
keÀìe#emleJe keÀu³eeCeb mecegppeerJeveYes<epeced~~48~~
YeeJeeLe& : ns DeeÛeeÙe&ØeJej! mebmeej™heer mehe&Éeje [efmeSkeâe ngveeues cetefÛÚ&leØeeÙe
ceveg<Ùen™keâe ueeefie npetjkeâes ke=âheeÂef° keâuÙeeCekeâeefjCeer leLee meÀeerJeveer Deew<eefOe
leguÙe nes ~~48~~
heefjÛÚso DeiemlÙe-jsCegkeâ mebJeeo 45
mecemleueeskeÀmevoenleeHe$e³eceneveueë ~~49~~
lJelHeoecyegpekeÀCeemJeeoeogHeMeec³eefle osefnveeced~~49~~
YeeJeeLe& : mecemle ueeskeân™ueeF& [Ì[eGvecee meceLe& leLee peerJen™keâe ueeefie
leehe$eÙe™heer ceneDeveue (cene Deefive) npetjkeâe ÛejCeesokeâkeâes Skeâ Leeshee heeve iejs
heefÚ lelkeâeue Meevle ngvÚ ~~49~~
lee|n keâesÓnefcelÙeekeâe*d#eeÙeeceen—
jsCegkebÀ lJeeb efJepeeveeefce ieCeveeLeb efMeJeefÒe³eced~~50~~
DeJeleerCe&efceceeb YeteEce ceovegûenkeÀe*d#e³ee~~50~~
YeeJeeLe& : ce efleceerueeF& ieCen™keâe mJeeceer efMeJekeâes efØeÙe jsCegkeâkeâe™hecee
jeceüjer peevoÚg ~ leheeBF& ceB ceeefLe ke=âhee ievex FÛÚeues vew Ùeme he=LJeercee DeJeleerCe& ngveg
YeSkeâes nes ~~50~~
YeJee¢Meeveeb efme×eveeb ÒeyeesOeOJemlepevceveeced~~51~~
ÒeJe=efÊejer¢Meer ueeskesÀ HejevegûenkeÀeefjCeer~~51~~
YeeJeeLe& : efMeJeyeesOe (leòJeyeesOe) Éeje pevcen™ueeF& veeMe ievex DeLee&led pevce
mebmkeâejyeeš cegòeâYeSkeâe leheeBF& pemlee efmeæn™keâes ueeskeâØeJe=efòe (ueeskeâcee DeJeleerCe&
ngveg) vew Ùeme mebmeejkeâes hejeveg«enkeâes DeLee&led hejkeâuÙeeCekeâes keâejCe ngve hegioÚ
~~51~~
lJevcegKee®í^eslegefce®íeefce efme×evleb Þegeflemebceleced~~52~~
meJe&%e Jeo ces mee#ee®íwJeb meJee&Le&meeOekeÀced~~52~~
meÐeë efmeef×keÀjb Hegbmeeb meJe&³eesieervêmesefJeleced~~53~~
ogje®eejwjveeIe´eleb mJeerke=Àleb JesoJesefoefYeë~~53~~
ef MeJeelcewke̳ eceneyees OemecÒeoe³eÒeJele&keÀced ~~53~~
YeeJeeLe& : ns jsCegkeâeÛeeÙe& peer! ce leheeBF&keâe cegKeejefJevoyeeš Jesomeccele
efMeJeeÉwle efmeæevlekeâes ßeJeCe ieve& ÛeenvÚg ~ ns meJe&%e, npetjues ceueeF& mee#eelmeyewkeâecevee
46 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewLees
n™ueeF& hetCe& ievex, ceveg<ÙeueeF& lelkeâeue efmeefæ efoves, mecemle Ùeesieervõn™Éeje
mesefJele (mesJeeieefjSkeâes) ogjeÛeeefjn™ues ve ÚesFSkeâe JesoJesòeen™Éeje mJeerke=âle leLee
efMeJepeerJe SskeäÙe cene%eeveÙegòeâ mecØeoeÙeØeJele&keâ efMeJeeÉwleefmeæevle yeleeF& yeefkeämeÙeesmed
~~52-53~~
GkeÌlJee YeJeeved mekeÀueueeskeÀcenesHekeÀejb ~~55~~
efme×evlemebûencevee¢leyeeïelev$eced ~~54~~
meÐeë ke=ÀleeLe&ef³elegcen&efle efoJ³e³eesefieved ~~55~~
veeveeieceÞeJeCeJeefle&lemebMe³eb ceeced~~54~~
YeeJeeLe& : ns efoJÙe Ùeesieer peer! leheeBF& mecemlemebmeejkeâe ceneved Ghekeâejkeâ
ngvegngvÚ, Dele: JesoefJe®ælev$e DeLee&led efmeæevlen™ueeF& efvejmle ievex efmeæevle meb«en
yeleeSj efJeefYeVe Deeiecen®keâes ßeJeCe ievee&ues mebMeÙe«emle YeSkeâes cesjes keâuÙeeCe
ieveg&nesmed ~~54~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
ßeerjsCegkeâeiemlÙemecYee<eCeØeme”esveece
ÛelegLe&: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes jsCegkeâeiemlÙeoMe&ve
veecekeâ ÛelegLe&heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ ÛelegLe&heefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


heáece: Heefj®íso:
ÞeerjsCegkeÀe®ee­exCe Deieml­e$e+<e­es leÊJeesheosMe:
DeLeeieml³eJe®eë ÞeglJee jsCegkeÀes ieCevee³ekeÀë~~1~~
O³eelJee #eCeb ceneosJeb meecyeceen meceeefnleë~~1~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&Éeje DeiemlÙe$e+ef<eueeF& leòJeesheosMe - Ùeme
heÚeefÌ[ ieCeeefOeheefle jsCegkeâeÛeeÙe&ues DeiemlÙe$e+ef<ekeâe JeÛeveueeF& megvesj MeevleefÛeòe
YeSj ceelee heeJe&leermeefnle ceneosJekeâes Skeâ #eCe OÙeeve iejsj YeVegYeÙees ~~1~~
Deieml³e cegefveMeeot&ue mecemleeieceHeejie~~2~~
efMeJe%eevekeÀjb Je#³es efme×evleb Me=Ceg meeojced~~2~~
YeeJeeLe& : ns mecemle Deeiecen™keâe heejieeceer cegefveßes‰ DeiemlÙepeer ce
leheeBF&ueeF& efMeJe%eeve efovesJeeuee efmeæevle yeleeGvesÚg, ke=âheÙee DeeojhetJe&keâ ßeJeCe
ieveg&nesmed ~~2~~
Deieml³e Keueg efme×evlee efJeK³eelee ©ef®eYesoleë~~3~~
efYeVee®eejmecee³egkeÌlee efYeVeeLe&ÒeefleHeeokeÀeë~~3~~
YeeJeeLe& : ns DeiemlÙe! ®efÛe Yesoues efYeVe-efYeVe DeeÛeej-efJeÛeej YeSkeâe efYeVe-
efYeVe efJe<eÙen™ueeF& efueSj Deveskeâ efmeæevle mebmeejcee ØeÛeefuele Úved ~~3~~
meebK³eb ³eesieë Hee¡eje$eb Jesoeë HeeMegHeleb leLee~~4~~
Sleeefve ceeveYetleeefve veesHenv³eeefve ³egeqkeÌleefYeë~~4~~
YeeJeeLe& : leer efmeæevlen™cee meebKÙe, Ùeesie, heeÃeje$e, Jeso leLee heeMeghele
Ùeer ØeeceeefCekeâ oMe&ve ngved, leke&âÉeje efÙeveern™keâes KeC[ve ieveg&ngBowve ~~4~~
Jesoë ÒeOeeveb meJex<eeb meebK³eeoerveeb cenecegves~~5~~
JesoevegmejCeeos<eeb ÒeeceeC³eefceefle efveef½eleced~~5~~
48 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
YeeJeeLe& : ns cenecegves! Jeso, meebKÙe Deeefo mecemleMeeŒen™cee ØeOeeveMeeŒe
nes~ Jesokeâes DevegmejCe ievee&ues vew Ùeer meebKÙe Deeefo oMe&vekeâes heefve ØeeceeCÙe efveef§ele
YeSkeâes nes ~~5~~
Heeáeje$em³e meebK³em³e ³eesiem³e ®e leLee cegves~~6~~
JesowkeÀosMeJeefle&lJeb MewJeb Jesoce³eb celeced~~6~~
YeeJeeLe& : ns cegves! heeÃeje$e, meebKÙe leLee Ùeesie Ùeer efmeæevlen™ cee$e Jesokeâes
SkeâYeeieueeF& ceevoÚved, Dele: efleveern™ DebMele: Jewefokeâ DeLeJee DeOe&Jewefokeâ ngved ~
MewJeefmeæevle hetCe&leÙee JesoceÙe DeLeJee hetCe& Jewefokeâ nes ~~6~~
JesowkeÀosMeJeefle&Y³eë meebK³eeefoY³ees cenecegves~~7~~
meJe&JesoevegmeeefjlJee®íwJelev$eb efJeefMe<³eles~~7~~
YeeJeeLe& : ns cenecegves! Jesokeâes Skeâ YeeieueeF& ceeVes meebKÙe Deeefo n™keâes
Dehes#ee mechetCe& Jeson™keâes DevegmejCeievex MewJelev$e DeLee&led MewJeMeeŒe efJeefMe° MeeŒe
nes, meyew Yevoe efJeefMe° nes ~~7~~
MewJelev$eefceefle ÒeeskeÌleb efme×evleeK³eb efMeJeesefoleced~~8~~
meJe&JesoeLe&ªHelJeeled ÒeeceeC³eb JesoJeled meoe~~8~~
YeeJeeLe& : efMeJeÉeje Gheefo° efmeæevleveecekeâ lev$e vew MewJelev$ekeâes veeceues
keâefnSkeâes Ú, mechetCe& Jeson™keâes leelheÙe& ™he ngvekeâe keâejCe Ùemekeâes ØeeceeCÙe meoe
Jesokeâes yejeyej Ú ~~8~~
Deeiecee yengOee ÒeeskeÌleeë efMeJesve Hejceelcevee~~9~~
MewJeb HeeMegHeleb meesceb ueekegÀueb ®esefle Yesoleë~~9~~
YeeJeeLe& : hejceelcee efMeJeues MewJe, heeMeghele, meesce, ueekegâue Yesoues Deveskeâ
Øekeâejkeâe Deeiecen™keâes GheosMe ieveg& YeSkeâes Ú ~~9~~
les<eg MewJeb ®elegYexob lev$eb meJe&efJeefveef½eleced~~10~~
Jeeceb ®e oef#eCeb ®ewJe efceÞeb efme×evlemeb%ekeÀced~~10~~
heefjÛÚso DeiemlÙe cegveerueeF& leòJeesheosMe 49
YeeJeeLe& : leer Deeiecen™cee MewJelev$e Jeece oef#eCe efceße j efmeæevle veeceues
Ûeej Øekeâejkeâes ceeefvevÚ, meyew DeeÛeeÙe&n™keâes Ùeefn cele Ú ~~10~~
MeeqkeÌleÒeOeeveb JeeceeK³eb oef#eCeb YewjJeelcekeÀced~~11~~
meHleceele=Hejb efceÞeb efme×evleb Jesomebceleced~~11~~
YeeJeeLe& : Jeece veecekeâlev$e MeefòeâØeOeeve lev$e ceeefvevÚ, oef#eCe lev$e YewjJeØeOeeve
ngvÚ, efceßelev$e mehleceeef$ekeâe ØeOeeve ngvÚ leLee efmeæevlelev$e hetCe&™heues Jesomeccele
Ùee JesoØeOeeve ngvÚ ~~11~~
JesoOecee&efYeOeeef³elJeeled efme×evleeK³eë efMeJeeieceë~~12~~
Jesoyee¿eefJejesefOelJeeod Jesomebcele G®³eles~~12~~
YeeJeeLe& : efmeæevle veecekeâ efMeJeeiece Jesoesòeâ Oece&keâes Øeefleheeokeâ leLee
JesoefJejesOeer-n™keâes efJejesOeer ngveeues Jesomeccele ceeefvevÚ ~~12~~
Jesoefme×evle³eesjwke̳eceskeÀeLe&ÒeefleHeeoveeled ~~13~~
ÒeeceeC³eb me¢Meb %es³eb HeefC[lewjsle³eesë meoe~~13~~
YeeJeeLe& : Skeâ DeLe& DeLee&led meceeve efJe<eÙekeâes Øeefleheeove ievee&ues heefC[len™
Jeso leLee MewJeefmeæevle Ùeer ogJewkeâes ØeeceeCÙe Skeâ meceeve ceevoÚved DeLeJee heefC[leues
ogyewkeâes ØeeceeCÙe Skeâ meceeve ceeVeg heÚ& ~~13~~
efme×evleeK³es cenelev$es keÀeefcekeÀeÐes efMeJeesefoles~~14~~
efveefo&äcegÊejs Yeeies JeerjMewJeceleb Hejced~~14~~
YeeJeeLe& : efMeJeÉeje Gheefo° keâeefcekeâeiece osefKe efueSj Jeelegueeiece meccekeâe
efJe<eÙen™keâes efmeæevle veecekeâ cenelev$ekeâe GòejYeeiecee Glke=â° JeerjMewJe celekeâes
Øeefleheeove ieefjSkeâes Ú ~~14~~
efJeÐee³eeb efMeJeªHee³eeb efJeMes<eeod jceCeb ³eleë~~15~~
lemceeosles ceneYeeiee JeerjMewJee Fefle mce=leeë~~15~~
50 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
YeeJeeLe& : Ùeme efmeæevlecee efMeJe™hee efJeÅeecee meeOekeâÉeje efJeMes<e™heues
jceCe ieefjvÚ ~ DeleSJe ceneYeeiÙeMeeueer efÙeveern™ueeF& JeerjMewJeveeceues mecyeesefOele
ieefjvÚ ~~15~~
JeerMeyosvees®³eles efJeÐee efMeJepeerJewke̳eyeesefOekeÀe~~16~~
lem³eeb jcevles ³es MewJee JeerjMewJeemleg les celeeë~~16~~
YeeJeeLe& : DeLeJee ‘Jeer’ Meyoues efMeJepeerJekeâes SskeäÙe™hee efJeÅee keâefnvÚ~ pees
MewJe lÙemecee jceCe ieo&Úved, leer JeerjMewJe ceeefvevÚved ~~16~~
efJeÐee³eeb jceles ³emceevcee³eeb ns³eeb éeJeodjnjsled~~17~~
DevesvewJe efve©keÌlesve Jeerjceenséejë mce=leë~~17~~
YeeJeeLe& : lÙees JeerjMewJe efJeÅeecee jceCe ieo&Ú leLee kegâkeäkegâjueeF& lÙeeies mejer
ceeÙeekeâes lÙeeie ieo&Ú, Ùeme efve®efòeâÉeje lÙees JeerjMewJe JeerjceensÕej veeceues heefve
peeefvevÚ ~~17~~
Jesoevlepev³eb ³ep%eeveb efJeÐesefle HeefjkeÀerl³e&les~~18~~
efJeÐee³eeb jceles lem³eeb Jeerj Fl³eefYeOeer³eles~~18~~
YeeJeeLe& : DeLeJee pees %eeve Jesoevleyeeš GlheVe ngvÚ lÙemewueeF& efJeÅee
YeefvevÚ ~ lÙeme efJeÅeecee pees meeOekeâ jceCe ieo&Ú lÙener JeerjMewJe keânueeGBoÚ ~~18~~
MewJewcee&nséejw½ewJe keÀe³e&cevleye&efnë¬eÀceeled~~19~~
efMeJees censéej½esefle veel³evleefcen efYeÐeles~~19~~
³eLee leLee ve efYeÐevles MewJee ceenséeje DeefHe~~20~~
efMeJeeefÞeles<eg les MewJee %eeve³e%ejlee vejeë~~20~~
YeeJeeLe& : MewJe leLee ceensÕej ogyew Øekeâejkeâe meeOekeân™Éeje efue”eÛe&ve ùoÙe
efYe$e leLee yeeefnj ›eâceMe: ieefjveg heo&Ú ~ pemeØekeâejues efMeJe j censÕejcee DeelÙeefvlekeâ
Yeso Úwve lÙemlew Øekeâejues MewJe j ceensÕejn™cee heefve Sskeâeefvlekeâ Yeso Úwve ~~19-
20~~
heefjÛÚso DeiemlÙe cegveerueeF& leòJeesheosMe 51
ceenséejeë meceeK³eeleeë keÀce&³e%ejlee YegefJe~~21~~
lemceeoeY³evlejs kegÀ³eg&ë MewJee ceenséeje yeefnë~~21~~
YeeJeeLe& : efMeJeMejCeeielen™cee pees JÙeefòeân™ %eeveÙe%ecee mebueive jnvÚved
efleveern™ MewJeveeceues efJeKÙeele ngvÚved ~ pees he=LJeercee keâce&Ùeesiecee mebueive jnvÚved
efleveer ceensÕej keânueeF&vÚved ~ Ùeme keâejCe MewJen™ues DeeYÙevlej %eeveÙe%ekeâes meeOevee
ie®ved leLee ceensÕej meeOekeâues yee¢e DeLee&led keâce&Ùe%e ie®ved ~~21~~
JeerjMewJeeë <e[dYesoeë
JeerjMewJeemleg <e[dYesoeë mLeueOece&efJeYesoleë~~22~~
YekeÌleeefoJ³eJenejsCe Òees®³evles MeeðeHeejiewë~~22~~
YeeJeeLe& : JeerjMewJeYeso-efve™heCe— <ešd mLeve leLee Gvekeâe DeeÛeejkeâe
Yesoues Yeòeâ ceensÕej Deeefo JÙeJenejues MeeŒekeâe %eeleen™ues JeerjMewJekeâes Ú (6) Yeso
yeleeSkeâe Úved ~~22~~
Meem$eb leg JeerjMewJeeveeb <e[defJeOeb mLeueYesoleë~~23~~
Oece&Yesomecee³eesieeod DeefOekeÀeefjefJeYesoleë~~23~~
YeeJeeLe& : mLeue Yeso leLee Oece& Yeso meefnle DeefOekeâejer Yesoues JeerjMewJen™keâes
MeeŒe Ú Øekeâejkeâes ngvÚ ~~23~~
Deeoew YekeÌlemLeueb ÒeeskeÌleb lelees ceenséejmLeueced~~24~~
ÒemeeefomLeuecev³eÊeg ÒeeCeefueef²mLeueb leleë~~24~~
YeeJeeLe& : heefnuees YeòeâmLeue, lÙeme heÚeef[ ceensÕej mLeue, Hesâjer Øemeeoer
mLeue, lelhe§eeled ØeeCeerefue”er mLeue, MejCemLeue leLee Úw"eQ SskeäÙemLeue ceeefveSkeâes
Ú ~~24~~
DebiemLeueevleie&leYekeÌlemLeueced
MejCemLeueceeK³eeleb <eÿcewke̳emLeueb celeced~~25~~
YekeÌlemLeueb ÒeJe#³eeefce ÒeLeceb keÀueMeesÓJe~~25~~
leoJeevlejYesoeb½e meceeefnleceveeë Me=Ceg~~25~~
52 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
YeeJeeLe& : YeòeâmLeueJeCe&ve— ns kegâcYepe! ce heefnues YeòeâmLeue leLee
Gmekeâes DeJeevlej Yeson™keâes JeCe&ve ievexÚg, efmLejefÛeòe YeSj megVegnesmed ~~25~~
MewJeer YeeqkeÌleë meceglHeVee ³em³eemeew YekeÌle G®³eles~~26~~
lem³eevegÿs³eOecee&CeecegeqkeÌleYe&keÌlemLeueb celeced~~26~~
YeeJeeLe& : pemekeâe ceve efYe$e efMeJe Øeefle Yeefòeâ GlheVe ngvÚ, lÙees Yeòeâ
keânueeFvÚ~ Gefve Éeje Deveg‰sÙe Oece&n™keâes Øeefleheeove ievex mLeue YeòeâmLeue
ceeefvevÚ ~~26~~
DeJeevlejmLeueev³e$e Òeengë HeáeoMeesÊeceeë~~27~~
efHeC[lee efHeC[efJe%eeveb mebmeejiegCens³elee~~27~~
oer#ee efue²Oe=efle½ewJe efJeYetlesjefHe OeejCeced~~28~~
©êe#eOeejCeb He½eeled Heáee#ejpeHemleLee~~28~~
YekeÌleceeie&ef¬eÀ³ee ®ewJe iegjesefue&²m³e ®ee®e&veced~~29~~
pe²cem³e leLee ¿es<eeb ÒemeeomJeerke=ÀeflemleLee~~29~~
De$e oeve$e³eb ÒeeskeÌleb meesHeeefOe efve©HeeefOekeÀced~~30~~
menpeb ®esefle efveefo&äb mecemleeieceHeejiewë~~30~~
Sleeefve efMeJeYekeÌlem³e keÀle&J³eeefve Òe³elveleë~~31~~
YeeJeeLe& : efJeÉevn™ues Ùeme YeòeâmLeuekeâe hevõ DeJeevlej mLeueYeso yeleeSkeâe
Úved leer Ùeme Øekeâej Úved - 1. efheC[mLeue, 2. efheC[%eevemLeue,
3. mebmeejnsÙemLeue, 4. oer#eeØeeefhle™heieg®keâe™CÙemLeue, 5. efue”OeejCe-mLeue,
6. efJeYetefleOeejCemLeue, 7. ™õe#eOeejCemLeue, 8. heÃee#ej-pehemLeue, 9.
Yeefòeâceeie&ef›eâÙeemLeue, 10. GYeÙemLeue (ieg™ j efMeJeefue”keâes hetpee), 11.
ef$eefJeOemecheefòekeâes mLeue, 12. ÛelegefJe&Oe meejeÙemLeue, Fvekeâes Øemeeo mJeerke=âefle leerve
Øekeâejkeâe oeve yeleeFSkeâe Úved leer ngved— 13. meesheeefOe oevemLeue, 14. efve®heeefOe
oevemLeue, 15. menpe oeve mLeue ~ Ùeme Øekeâej hevõ DeJeevlejmLeue DeeieceMeeŒekeâe
heefjÛÚso eEhe[mLeue 53
efJeÉeven™Éeje yeleeFSkeâe Úved ~ efMeJeYeòeâ Éeje Fvekeâes ØeÙelvehetJe&keâ DeYÙeeme ieefjveg
heo&Ú ~~27-30~~
efHeC[mLeueced ö (1)
yengpevceke=Àlewë HegC³ewë Òe#eerCes HeeHeHe¡ejs~~31~~
Meg×evleëkeÀjCees osner efHeC[Meyosve ieer³eles ~~31~~
YeeJeeLe& : efheC[mLeueJeCe&&ve— Deveskeâ pevcen™cee Deefpe&le hegCÙeÉeje peye
heehe heÀej DeLee&led heehe mecetn ve° ngvÚ leye MegæDevlemkeâjCeues Ùegòeâ peerJe efheC[
keânueeGBÚ ~ efJeMes<e - pemlee Øekeâejues Skeâ ieceve ef›eâÙee ogF& Kegóe yeeš, Skeâ oMe&ve
ef›eâÙee ogF& DeeBKeeyeeš mecheVe ngvÚ, lÙemew Øekeâejues Skeâ DeelceueeYe ieg™heosMe j
mJeevegYeJe ogJew yeeš mecheeefole ngvÚ ~~31~~
efMeJeMeeqkeÌlemeceglHeVes ÒeHeáesçeqmceved efJeefMe<³eles~~32~~
HegC³eeefOekeÀë #eerCeHeeHeë Meg×elcee efHeC[veecekeÀë~~33~~
YeeJeeLe& : efMeJe leLee Meefòeâues GlheVe Ùeme ØeheÃe(mebmeej) cee heehejefnle leLee
Oesjw hegCÙeYeSkeâes ‘efheC[’ veecekeâ efJeMegæ Deelcee meyew yeeš efJeue#eCe ngvÚ ~~32-
33~~
SkeÀ SJe efMeJeë mee#eeef®®eoevevoce³ees efJeYegë~~33~~
efveefJe&keÀuHees efvejekeÀejes efveieg&Cees efve<ÒeHeáekeÀë~~34~~
DeveeÐeefJeÐeemecyevOeeÊeobMees peerJeveecekeÀë~~34~~
osJeefle³e&*dceveg<³eeefopeeefleYesos J³eJeefmLeleë~~35~~
cee³eer censéejmles<eeb ÒesjkeÀes Ëefo mebefmLeleë~~35~~
YeeJeeLe& : Jemlegle efMeJe SGšw Úved ~ leer mee#eeled efÛeoevevoceÙe, JÙeehekeâ
efveefJe&keâuhekeâ efvejekeâej efveieg&Ce SJeb ØeheÃe jefnle ngvegngvÚ ~ Deveeefo-DeefJeÅee-
mecyevOekeâe keâejCeues peerJeveecekeâ Gvekeâes DebMe osJe, ceveg<Ùe, efleÙe&keâd,(heMeg, he#eer)
mejerme=he Deeefo peeefleYesoÙegòeâ Mejerjcee jnvÚ ~ leer mecemle peerJen™keâe Øesjkeâ Ùee
54 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe heeÛeeQ
ceeÙesÕej (ceeÙee keâe F&Õej) meyewkeâe ùoÙecee met#ce™heues efJejepeceeve ngvegngvÚ ~~34-
35~~
efJeMes<e :- Ùees keâLeve Jemlegle: ‘SkeâcesJeeefÉleerÙeced’ Ùeme JesoJeekeäÙekeâes
ÚeÙee nes~ Skeâced SJe j DeefÉleerÙe Ùeer leerve heoues yeÇÿecee efJepeeleerÙe mepeeleerÙe leLee
mJeiele Yesokeâes efve<esOe ieo&Úved ~ ieeF&keâes Yewmeer meBie jnskeâes Yeso efJepeeleerÙe nes SGšer
ieeF&keâes Dekeâea ieeF& meBie ngves Yeso mepeeleerÙe nes ~ Ùemewieefj SGšw ieeF&keâe efmebie,
veekeâ,DeeBKee, cegKe Deeefocee Yesokeâes keâuhevee ieveg& mJeieleYeso nes ~ efMeJe F& leervew
Øekeâejkeâe Yeson™ues jefnle ngvegngvÚ ~ peerJe Gvekewâ DebMe nes ~ Ùeme efJe<eÙecee Gòeâ
ßegeflekeâe meeLew - cecewJeebMees peerJeueeskeâes peerJeYetle: meveeleve: (ßeerceÆieJeûerlee)
leLee DebMees veevee JÙeheosMeeled (2/3/43 yeÇ.met.) Deeefo MeeŒe ØeceeCe Úved ~
®evêkeÀevles ³eLee lees³eb met³e&keÀevles ³eLeeveueë~~36~~
yeerpes ³eLee¹§jë efme×mleLeelceefve efMeJeë efmLeleë~~36~~
YeeJeeLe& : pemejer ÛevõkeâevleceefCecee peue, metÙe&keâevleceefCecee Deefive leLee
yeerpecee De¿Ïj heefnuewosefKe efmLeleYeSkeâes ngvÚ ~ lÙemejer vew ØelÙeskeâ Deelceecee efMeJe
jnvegngvÚ ~~36~~
DeelcelJeceeréejlJeb ®e ye´ïeC³eskeÀ$e keÀefuHeleced~~37~~
efyecyelJeb ÒeefleefyecyelJeb ³eLee Het<eefCe keÀefuHeleced~~37~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues SGšw het<ee DeLee&led metÙe&cee efyecyelJe leLee
ØeefleefyecyelJe ogJew meeLew jnvÚved lÙemew Øekeâejues Skewâyeÿecee DeelcelJe leLee F&ÕejlJe
ogFšw keâefuhele Úved ~ ceeÙeecee Øeefleefyeefcyele yeÇÿe F&Õej leLee DeefJeÅeecee Øeefleefyeefcyele
yeÇÿe peerJe keânueeTBÚ ~~37~~
iegCe$e³eefJeYesosve HejleÊJes ef®eoelceefve~~38~~
YeeskeÌle=lJeb ®ewJe Yeesp³elJeb ÒesjkeÀlJeb ®e keÀefuHeleced~~38~~
YeeJeeLe& : melJe jpemed lecemed Ùeer leerveiegCen™keâe Yesoues efÛelmJe™he leòJecee
Yeesòe=âlJe YeespÙelJe leLee ØesjkeâlJe keâefuhele ngved JeemleefJekeâ nesFveved ~~38~~
heefjÛÚso eEhe[mLeue 55
iegCe$e³eeeqlcekeÀe MeeqkeÌleye´&ïeefveÿe meveeleveer~~39~~
leÜw<ec³eeled meceglHeVee leeqmceved Jemleg$e³eeefYeOee~~39~~
YeeJeeLe& : yeÇÿecee jnves ef$eiegCeeeflcekeâe Meefòeâ meveeleveer DeLee&led efvelÙe nes ~
leerve iegCen™keâe Jew<ecÙeues GmeyeÇÿeyeešheefve leerve Øekeâejkeâe heoeLe& GlheVe YeÙes
~~39~~
efJeMes<e :- Mueeskeâcee DeeSkeâe ‘yeÇÿeefve‰e’ heo Meefòeâkeâes efJeMes<eCe nes ~
lÙemekeâes DeLe& nes yeÇÿecee efmLele ~ Ùees efmLeefle yeÇÿe j Meefòeâkeâes mebÙeesie™he nesFve
efkeâveefkeâ mebÙeesie ogF&heoeLe&n®keâes cee$e ngve mekeäÚ ~ Mueeskeâcee yeÇÿeefve‰e Meefòeâkeâes
efJeMes<eCe nes ~ lÙemkeâes DeLe& nes - yeÇÿecee efmLele ~ Ùees efmLeefle yeÇÿe j Meefòeâ keâes
mebÙeesie™he nwve efkeâveYeves mebÙeesie ogF&heoeLe& Ùee Skeâ heoeLe&keâes yeerÛecee ngvesJeeuee ef›eâÙee
osefKe GlheVe ngvÚ~ Ùemekeâes Deefleefjòeâ mebÙeesie mecyevOe ogF&Jemlegkeâes Skeâ DebMecee ngvÚ
~ yeÇÿe ve ef›eâÙeeJeeved Ú ve meeJeÙeJe ~ Ùeme keâejCe Ùees efmLeefle meecejmÙeceÙeer nes~ yeÇÿe
j Meefòeâkeâes mecyevOe Deefive j lÙemkeâes G<Celee, Ûevõ j lÙemkeâes Meerleueleekeâes meceeve
Ú ~ Ùees Meefòeâ yeÇÿe DeLeJee efMeJekeâes mJeYeeJe nes~ Ùeme efJe<eÙecee ßeerceÆieJeûerleekeâes
‘jmeesÓncehmeg keâewvlesÙe’ FlÙeeefo JeekeäÙen™ ØeceeCe Úved ~
hejcesÕejkeâes Meefòeâ efvelÙe meveeleveer %eeve ef›eâÙeemeecejmÙemJe™hee Ú~ Ùees Gvekeâes
mJeYeeJe DeLeJee mJeelev$Ùe nes ~ hejcesÕej ØekeâeMemJe™he Ú ~ Gmekeâes Meefòeâ Ùeme
ØekeâeMekeâes efJeceMe& nes ~ ÕesleeÕeslej Gheefve<eodcee Ùeme mJe™hekeâes JeCe&ve ievex ›eâcecee
YeefveSkeâes Ú efkeâ- Ùemekeâes hejeMeefòeâ Deveskeâ Øekeâejues megVe meefkeâvÚ ~ %eeve, yeue,
ef›eâÙee Gmecee mJeYeeJeues vew jnvÚved~ ØeMve Ùees Ú efkeâ Ùeefo lÙees Meefòeâ efvelÙe Ú Yeves
lÙemecee, mebmeejkeâes jÛevee keâmejer ngvÚ? Gòejcee YeVe meefkeâvÚ efkeâ pemlew IÙetcee
keâeef"vÙe Deekeâefmcekeâ™he osefKevew GlheVe ngvÚ lÙemejer vew Gmecee mebmeejkeâes DeefYeJÙeefòeâ
heefve Deekeâefmcekeâ ngvÚ ~ lÙemkeâes %eeveebMe osefKe meòJeiegCeeeflcekeâe efJeÅeeMeefòeâ GlheVe
ngvÚ ~ Megæ ef›eâÙeebMeosefKe efkeâefÃeled (Leesjw) melJe j efkeâefÃeled lecemed osefKe efceefßele
ef›eâÙeeMeefòeâ GlheVe ngvÚ ~ ef›eâÙee %eeve ngBowve, %eeve heefve ef›eâÙee ngBowve ~ Ùeme Øekeâejues
DevÙeesÓvÙeeYeeJeyegefæ hejcesÕejkeâes leceesiegCe Meefòeâ nes Ùeer leervew Meefòeân™ hejcesÕejcee
56 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe heeÛeeQ
ceÙetjeC[jmevÙeeÙesve ØeÛÚVe DeLeJee meghle jnvÚved~ lÙeme keâejCe meebKÙekeâes heefjCeeceJeeokeâes
ÙeneB DeJekeâeMe Úwve ~ ØeMve Ùees Ú efkeâ efvejbMehejcesÕejkeâes Meefòeâ heefve efvejbMe Ú ~
Hesâjer Gme osefKe DeJeÙeJe Ùegòeâ me=ef° keâmejer ngvÚ? Gòej Ùees Ú efkeâ pegve Øekeâejues
efvejbMe hejceeCegcee mebÙeesie mecyevOe YeSYeefÚ ÉŸeCegkeâ $emejsCeg Deeefo yevoÚved ~ lÙemejer
vew ÙeneB heefve efvejJeÙeJe osefKe meeJeÙeJe me=ef° ngvÚ ~ Ùemekeâes Deefleefjòeâ hejcesÕejkeâes
Meefòeâ DeIeefšle Iešvee hešerÙemeer nes ~ lÙees DemecYeJeueeF& heefve mecYeJe yeveeGBoÚ,
Ùees vew hejcesÕejkeâes mJeelev$Ùe nes ~ ØeMve Ùees Ú efkeâ lÙemees YeS Gmecee DeefJeÅee heefve
jnBowve efkeâveYeves lÙees efvejÀeve j efvejJeÅe Ú? Gòej Ùees Ú efkeâ Ùemlees ceeveves nes Yeves
peerJe j F&Õejcee Yeso jnBoQve ~ Ùeefo YeVeg heNÙees efkeâ Ùees efJeJeskeâ Øeefleefyecye osefKe ngvÚ
Yeves Ùees mecYeJe Úwve efkeâveYeves cegKe j ohe&Ce ogFšwkeâes meòee ngBoe cee$ew efyecye Øeefleefyecye
YeeJe ngvÚ, hejcesÕej le SGše Ú? Gòej Ùees Ú efkeâ - heoeLe&cee heefve efyecye Øeefleefyecye
YeeJe hejcesÕejkeâes meeceLÙee&efleMeÙekeâes keâejCe, lÙemlew Øekeâejues mecYeJe Ú pemlew
mJeÛÚ DeekeâeMecee ceefuevelee Deeefo osefKevÚved~ Ùees mebmeej Gvewkeâes FÛÚe osefKe (yeeš)
DeefYeJÙeòeâ ngvÚ ~ Ùemekeâes efmLeefle mecce vew MegæeMegælJekeâes efmLeefle jnvÚ ~ Ùemew
efmLeefleueeF& OÙeevecee jeKesj YeefveSkeâes Ú peerJe......oÙe: ~~
Deefvlece efmLeeflecee kesâJeue hejcesÕej vew jnvÚ ~ peerJe DeefJeÅee Deeefo keâesefn heefve
jnBowve ~ peye mecce %eelee %eeve %esÙe Ùees ef$ehegšer yegefæ jnvÚ leye mecce meyew JÙeJenej
Ûeuow jnvÚved ~ peye %esÙekeâes %eevecee j %eevekeâes %eeleecee ueÙe ngvÚ leye %eele=lJe heefve
%esÙe-%eeve meehes#e ngvÚ~ lÙeme keâejCe Megæ efÛelmJe™he hejceleòJecee$ew Mes<e jnvÚ ~
Dele: yeÇÿe DeLeJee efMeJekeâes efJe<eÙecee yeÇe¢eØeceeCe meceLe& ngowveved, mJeevegYeJecee$e
ØeceeCe ngvÚ ~ (pe0) (Ùelees0) FlÙeeefo JeekeäÙe ceveg<Ùekeâes Gmekeâes meebmeeefjkeâoMeecee
yeÇÿekeâes DeefmlelJekeâes %eeve iejeGBoÚved, Gmekeâe mJe™hekeâes yeesOe Gmekeâes efJeceMe&Meefòeâ™heer
ke=âheekeâes meneÙelee yeeš ngvÚ ~
efkeÀefáelmeÊJejpeesªHeb YeeskeÌle=meb%ekeÀceg®³eles~~40~~
Del³evleleecemeesHeeefOeYeexp³eefcel³eefYeOeer³eles~~40~~
HejleÊJece³eesHeeefOeye´&ïe®ewlev³eceeréejë ~~40~~
heefjÛÚso eEhe[mLeue 57
YeeskeÌlee Yeesp³eb Òesjef³elee Jemleg$e³eefceob mce=leced~~41~~
DeKeC[s ye´ïe®ewlev³es keÀefuHeleb iegCeYesoleë~~41~~
YeeJeeLe& : kesâner meòJe j kesâner jpeesiegCe keâe efceßeCeues Gheefnle(Ùegòeâ) ÛewlevÙe
Yeesòeâe keâefnvÚ ~ DelÙevle lÙemed GheeefOeÙegòeâ yeÇÿe YeespÙe keâefnvÚ~ hejòJe™he meòJekeâes
GheeefOeues Ùegòeâ ÛewlevÙe F&Õej DeLee&led Øesjkeâ ceeefvevÚ ~ Ùeme Øekeâejues Yeesòeâe YeespÙe
Deefve Øesjkeâ Ùeer leerve heoeLe& ceeefvevÚved ~ Ùeer heoeLe&n® DeKeC[ yeÇÿe ÛewlevÙecee
iegCeYesoues keâefuhele Úved ~~40-41~~
De$e Òesjef³elee MecYegë Meg×esHeeefOece&nséejë~~42~~
mebefceÞeesHeeOe³eë meJex YeeskeÌleejë HeMeJeë mce=leeë~~42~~
Yeesp³eceJ³ekeÌleefcel³egkeÌleb Meg×leecemeªHekeÀced~~43~~
meJe&%eë ÒesjkeÀë MecYegë efkeÀefáep%ees peerJe G®³eles~~43~~
Del³evleiet{®ewlev³eb pe[ceJ³ekeÌleceg®³eles~~43~~
YeeJeeLe& : Ùeer leervewcee MegæmeòJe GheeefOe Jeeuee censÕej DeLee&led MecYeg ØesjefÙelee
ngved ~ Deefuekeâefle meòJe SJeb leceesiegCe yeeš efceefßele jpemed GheeefOeJeeuee Yeesòeâe ‘heMeg’
YeefveSkeâe Úved ~ Megæ leeceme ™he DeJÙeòeâ DeLee&led cet{ ÛewlevÙe ueeF& YeespÙekeâes meb%ee
efoFSkeâes Ú ~ Øesjkeâ efMeJe meJe&%e ngvegngvÚ ~ peer Deuhe%e Ú ~ DelÙevle iet{ ÛewlevÙe-
ueeF& pe[ Ùee DeJÙeòeâ YeefvevÚ ~ Je=#e Deeefo cee$e efheheemee (efleKee&) Oesjw osefKevÚ,
nefjÙees IeeBme leLee {gbiee Deeefocee heefve Je=efæ osefKevÚ lÙemekeâejCe Ùees ceeVegheÚ& efkeâ
Ùeer heoeLe&n™cee ÛewlevÙe DelÙevle iet{ (ieghle) Ú ~~42-43~~
GHeeefOeë HegvejeK³eeleë Meg×eMeg×efJeYesoleë~~44~~
Meg×esHeeefOeë Heje cee³ee mJeeÞe³ee ceesnkeÀeefjCeer~~44~~
YeeJeeLe& : Megæ j DeMegækeâe Yesoues GheeefOe ogF&Øekeâejkeâes ceeefveSkeâes Ú~ Megæ
GheeefOe ceeÙee nes pees DeeHewâcee Deeefßele jnvÚ, ceeÙeeues F&ÕejueeF& ceesncee heeve& mekeäowve
Ùeefo mJesÛÚeues F&Õej ceeÙeecee yeeBefOevÚ Yeves lÙees F&Õejkeâes SsÕeÙe& nes ~~44~~
58 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
DeMeg×esHeeefOejH³esJeceefJeÐeeÞe³eceesefnveer ~~45~~
DeefJeÐeeMeeqkeÌleYesosve peerJee yengefJeOeeë mce=leeë~~45~~
YeeJeeLe& : DeMegæ GheeefOevew DeefJeÅee nes, Ùemeues DeeHeävees DeeßeÙeYetle peerJe-
ueeF& ceesncee [gyeeGBÚ ~ DeefJeÅeeMeefòeâkeâe Yesoues peerJe DeveskeâØekeâejkeâe ceeefveSkeâe
Úved ~~45~~
cee³eeMeeqkeÌleJeMeeoerMees veeveecetefle&Oejë ÒeYegë~~46~~
meJe&%eë meJe&keÀlee& ®e efvel³ecegkeÌlees censéejë~~46~~
YeeJeeLe& : YeieJeeved efMeJe ceeÙee veecekeâ Meefòeâkeâes meneÙeleeues Deveskeâ ™he
OeejCe ieveg&ngvÚ, leer hejcesÕej meJe&%e, meJe&keâlee& leLee efvelÙecegòeâ ngvegngvÚ ~~46~~
efJeMes<e - efve™heeefOe hejcesÕej peye MegæceeÙeesheeefOeues Ùegòeâ ngvÚ, leye Gmeues
meÅeespeele JeeceosJe, DeIeesj, lelheg®<e leLee F&Meevekeâe ™hecee DeeHegâueeF& DeeYeeefmele
iejeGBÚ ~ lev$eMeeŒecee Ùeer heeBÛe Ûeerpe meoe efMeJekeâe heeBÛe cegKe ceeefveSkeâe Úved ~
efkeÀefáelkeÀlee& ®e efkeÀefáep%ees ye×esçveeefoMejerjJeeved~~47~~
DeefJeÐeeceesefnlee peerJee ye´ïewke̳e%eeveJeefpe&leeë~~47~~
YeeJeeLe& : DeveeefoMejerjJeeuee hejcesÕej ceeÙee MeefòeâÉeje peye yeæ ngvÚved, leye
efleveer efkeâefÃeled keâlee&, Deuhe%e DeLee&led peerJe™hecee heefjCele ngvÚved ~~47~~
HeefjYe´ceefvle mebmeejs efvepekeÀcee&vegmeejleë~~48~~
osJeefle³e&*dceveg<³eeefoveevee³eesefveefJeYesoleë ~~48~~
YeeJeeLe& : DeefJeÅeekeâe keâejCe ceesnÙegòeâ peerJe mJeelceyeÇÿewkeäÙe %eeveyeeš jefnle
YeSj DeeHeävee keâce& Devegmeej, osJe, efleÙe&keâd, ceveg<Ùe, Deeefo Deveskeâ Ùeesefvekeâe Yesoues
Ùegòeâ YeSj mebmeejcee heefjYeüceCe ieo&Úved ~~48~~
DeLe keâLeb YeücevleerlÙeen
®e¬eÀvesefce¬eÀcesCewJe Ye´ceefvle efn MejerefjCeë~~49~~
peel³ee³egYeexieJew<ec³ekeÀejCeb keÀce& kesÀJeueced~~49~~
heefjÛÚso eEhe[mLeue 59
YeeJeeLe& : MejerjOeejer peerJeÛe›eâkeâe ceOÙeYeeiecee efmLele ieesueekeâe meceeve ›eâcew
mebie mebmeejcee YeüceCe ieefjjnvÚved, pevce, DeeÙeg leLee Yeesien™keâes efJe<eceleekeâes keâejCe
kesâJeue keâce& nes ~~49~~
Sles<eeb osefnveeb mee#eer ÒesjkeÀë Hejceséejë~~50~~
Sles<eeb Ye´celeeb efvel³eb keÀce&³ev$eefve³ev$eCes~~50~~
YeeJeeLe& : efvelÙe YeüceCe ievex Ùeer peerJen™keâes keâce&™heer Ùev$eueeF& efveÙev$eCe
iejer ØesjCee efovesJeeuee hejcesÕej vew efÙevekeâes mee#eer nes ~~50~~
osefnveeb ÒesjkeÀë MecYegefn&leceeieexHeosMekeÀë~~51~~
HegvejeJe=efÊejefnle-cees#eceeieexHeosMekeÀë ~~51~~
YeeJeeLe& : efMeJe vew MejerjOeejern™keâes Øesjkeâ leLee efnlekeâejerceeie&keâes GheosMekeâ
ngvegngvÚ ~ Gvew hegvepe&vce jefnle Sskeâeefvlekeâ leLee DeelÙeefvlekeâ cees#ekeâe Gheos°e
(GheosMe efoves Jeeuee) ngved ~~51~~
mJekeÀce&HeefjHeekesÀve Òe#eerCeceueJeemeveë~~52~~
efMeJeÒemeeoeppeerJeesç³eb pee³eles Meg×ceevemeë~~52~~
YeeJeeLe& : DeeHeävee keâce&n™keâes hetCe&heekeâ YeSheefÚ peerJekeâes ceue leLee Jeemevee
#eerCe ngve peevÚ ~ leye efMeJekeâe Deveg«enues Ùees peerJe Megæ efÛeòeJeeuee ngvÚ ~~52~~
Meg×evleëkeÀjCes peerJes Meg×keÀce&efJeHeekeÀleë~~53~~
pee³eles efMeJekeÀe©C³eeled ÒemHegÀìe YeeqkeÌlejwéejer~~53~~
YeeJeeLe& : Megæ Devle:keâjCe YeSkeâe peerJekeâe efYe$eer ùoÙecee Megækeâce&keâes
heefjheekeâues efMeJekeâes keâ™CeeJeMe efMeJeØeefle efvece&ue Yeefòeâ GlheVe ngvÚ ~~53~~
pevlegjvl³eMejerjesçmeew efHeC[MeyoeefYeOes³ekeÀë~~54~~
YeeJeeLe& : Deefvlece MejerjJeeuee Ùees peerJe efheC[Meyokeâes JeeÛÙe ngvÚ DeLee&led
efheC[Meyoues peeefvevÚ ~~54~~
60 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
efHeC[%eevemLeueced ö (2)
MejerjelceefJeJeskesÀve efHeC[%eeveer me keÀL³eles~~55~~
MejerjcesJe ®eeJee&kewÀjelcesefle HeefjkeÀerl³e&les~~55~~
YeeJeeLe& : efheC[%eevemLeue JeCe&ve— pemeues Mejerj j Deelceekeâes Yeso
peevoÚ lÙees efheC[%eeveer keânueeGBoÚ ~ ÛeeJee&keân™ MejerjueeF& vew Deelcee
ceevoÚved ~~55~~
Feqvê³eeCeeb leLeelcelJeceHejwë HeefjYee<³eles~~56~~
yegef×leÊJeielewyeez×wyeg&ef×jelcesefle ieer³eles~~56~~
veseqvê³eeCeeb ve osnm³e ve yeg×sjelcelee YeJesled~~57~~
DenbÒel³e³eJesÐelJeeod DevegYetlemce=lesjefHe~~57~~
Mejerjseqvê³eyegef×Y³ees J³eefleefjkeÌleë meveeleveë~~58~~
DeelceefmLeefleefJeJeskeÀer ³eë efHeC[%eeveer me keÀL³eles~~58~~
YeeJeeLe& : ÙemewØekeâej DevÙe ÛeeJee&keân™ FefvoÙen™ueeF& Deelcee ceevoÚved~
yegefæleòJeueeF& cetue ceeVess yeewæn™ yegefæ DeLee&led efJe%eeveueeF& vew Deelcee ceevoÚved ~
ve FefvõÙe, ve Mejerj, ve yegefæ vew Deelcee nes efkeâveefkeâ ‘Denced Denced’ GÛÛeejCe ieoe&
pees %eeve ngvÚ, Deelcee Gmekeâes efJe<eÙe nes leLee DevegYetle efJe<eÙekeâes mcejCe FefvõÙe leLee
yegefæyeeš efYeVe meveeleve efvelÙe Ú, lÙener Deelcee nes ~ Ùeme Øekeâejkeâes DeelceefmLeeflekeâes
efJeJeskeâievexJeeuee JÙeefòeâ efheC[%eeveer keâefnvÚ ~~56-58~~
efJeMes<e - Oeveheg$e Deeefo yee¢eefJe<eÙen™keâes veeMeues og:Ke Gvekeâes Je=efæues
megKe ngves ngveeues yee¢eefJe<eÙe vew Deelcee nes Ùemlees efJeÛeej meeceevÙepeven™keâes ngves
ieo&Ú, leer efJe<eÙen™ osefKe efYeVe Mejerj vew megKeog:Kekeâes DevegYeJe ieo&Ú~ Dele: Mejerj
vew Deelcee nes ÛeeJee&keân™ Ùemew efmeæevleueeF& ceevoÚved ~ Dekeâe& Øekeâejkeâe ÛeeJee&keân™
FefvõÙeueeF& vew Deelcee ceevoÚved ~ Ùees ceevÙelee heefve GefÛele Øeleerle nBgowve efkeâveefkeâ Ùeefo
FefvõÙe mecetnueeF& vew Deelcee ceeefveÙees Yeves Skeâ Ùee ogF& FefvõÙe ve° nBgoe meyewkeâes cejCe
YeF& neuLÙees leLee Skeâ-Skeâ FefvõÙe Deelcee ngBoes nes le peue ceOegj heefve Ú mJeÛÚ
heefjÛÚso eEhe[%eevemLeue 61
heefve Ú, Ùemlees ogF& FefvõÙeyeeš SkeâmeeLe ngves %eeve mecYeJe efLeSve lÙemekeâejCe FefvõÙe
Deelcee ngve mekeäowve, kegâvew peven™ yegefæ vew Deelcee nes Ùemlees efmeæevle ceevoÚved
ÙemeueeF& mJeerkeâeoe& yegefæ peÌ[ ngveeues DeelceeueeF& heefve pe[ ceeVeghevex ngvÚ ~ lej
Deelcee Ûesleve Ú efkeâveefkeâ Deelcee mce=efle leLee DevegYeJe ogJewues Ùegòeâ ngvÚ~ Dele: yegefæ
Deelcee nes YeVes cele heefve mJeerkeâeÙe& ngve mekeäowve, Ùeme efJe<eÙecee «evLekeâejkeâes keâLeve
Ùemlees Ú - Ùees cesjes Mejerj nes, Ùees cesjes yegefæ nes, ce Ùeme Øekeâej mcejCe ieefjjnskeâes
Úg, cesje FefvõÙen™ ve° YeSkeâe Úved, leLeeefhe ce peeefvejnskeâes Úg FlÙeeefo DevegYeJeues
efmeæ ngvÚ efkeâ GheÙeg&òeâ FefvõÙen™yeeš efYeVe kegâvew Deelcee veecekeâ Deefleefjòeâ leòJe
Ú~ ™he, meb%ee, mebmkeâej, efJe%eeve j Jesovee veecekeâ heeBÛe mkeâvOe Ùegòeâ heoeLe& heefve
Deelcee ngve mekeäowve, efkeâveefkeâ Ùeefo ™heeefo Yeeve vew Deelcee nes Yeves lÙees DeefvelÙe ngvesÚ
j meg<egefhle leLee cetÛÚe&keâes DeJemLeecee Deelceekeâes DeefmlelJe jnves Úwve ~ Ùeefo ce
peevoÚg FlÙeeefo DevegYeJekeâe DeeOeejcee Denb ØelÙeÙeueeF& vew Deelcee ceeVes nes Yeves, Denb
ØelÙeÙe DeefvelÙe ngveeues Deelcee heefve DeefvelÙe ngve peevesÚ, Ùeefo Denb ØelÙeÙeueeF& efvelÙe
ceeVes nes Yeves neceüe efmeæevlekeâes hegef° ngvesÚ ~ Deelcee #eefCekeâ efJe%eeve™he heefve nesFve
efkeâveefkeâ efJe%eeve™heYeVeeues ™he%eeve ve° YeSheefÚ jmekeâes mce=efle ngves Jeeuee Úwve leLee
™hemce=eflekeâes keâesefn pevekeâ heefve ngBowve Ùeme Øekeâej mecemle ueeskeâ JÙeJenej GefÛÚVe
ngvÚ DeLee&led ve° ngvÚ ~ Dele: kegâvew Ùemlees leòJe Ú pees efvelÙe DeeHeävees DevegmevOeeve
ievex Jeeuee %eevemce=efle leLee Dehesenve Meefòeâ Jeeuee Ú ~ lÙener Deelcee nes ~ YeieJeeveues
ieerleecee heefve YeVeg YeSkeâes Ú ~
‘‘ceòe: mce=efle%ee&veceheesnveb Ûe’’ 15/15
Denced Denb ieoe& pees %eeve ngvÚ lÙees Deelcee lelmJe™he vew Ú ~ ÙeneB Ùees
KÙeeue jeKveg hevex efJe<eÙe Ú efkeâ Jesoevle DenbueeF& %eevekeâes efJe<eÙe ceevoÚ~ efkeâvekeâ
%eeve Je=efòemeehes#e ngvÚ, Jesoevlekeâe Devegmeej Deelcee DeeHeäveg Megæ™hecee efÛelmJe™he
ngvÚ efkeâvleg šerkeâekeâej GmeueeF& Denb ØelÙeÙe mJe™he yeleeGBÚved efkeâveefkeâ Ùemeyeeš
efYeVe kesâefn heefve Âef°ieesÛej ngBowve, Ùemlees Mebkeâe ieveg& ngVe efkeâ meg<egefhle DeLee&led cetÛÚe&
keâeuecee Gmekeâes DevegYeJe ve ngveeues lÙees DeefvelÙe nes efkeâveefkeâ Gòeâ DeJemLeen™cee lÙees
MetvÙemLeevecee efveceive jnvÚ ~ Ùeme keâejCe Gmekeâes ØekeâeMe eflejesefnle jnvÚ, Ùeefo
62 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
meg<egefhle DeJemLeecee Deelcee jnowveLÙees Yeves peeies heefÚ ce megKehetJe&keâ meglesb Ùemlees
megKemce=efle ngBowveLÙees ~ efkeâvleg ngvÚ, Dele: Deelcee efvelÙe Ú, mJelev$e DebMeerYetle
ØeeCeJeeÙegkeâe heefj<hevokeâe keâejCeues lÙees lÙeeie leLee «enCekeâes keâlee& ceeefvevÚ ~
ÙeneB Ùees ØeMve G"dÚ efkeâ GheÙeg&òeâ efJeJejCe yeeš kegâvew MejerjOeejer peerJeelceekeâes
efmeefæ ÛeeBefn ieve& meefkeâvÚ lej F&Õejkeâes efmeefæ ieve& meefkeâVe~ Dele: pemlee Øekeâejues
ueeskeâcee oeGje efÛevex Deeefo ef›eâÙee keâcexefvõÙekeâe DeOeervecee ngvÚved leLee Gvekeâes keâesefn
ve keâesefn keâlee& DeJeMÙe ngvÚ ~ pees mJelev$e ngvÚ ~ Ùemlew Øekeâejues mebmeejkeâe mecemle
keâeÙe&n™keâe hejcekeâlee& F&Õej ngved ~ Ùemees YeVes ÙeesieoMe&vekeâe DevegÙeeefÙen™keâes cele heefve
KeefC [le ngv e peevÚ ~ ef k eâveef k eâ Deelce leòJe vew F&Õ ej nes ve ef k eâ
‘keäuesMekeâce&efJeheeekeâe<eÙew: Dehejece=°: heg®<eefJeMes<e F&Õej:’ (hee.Ùees.met.124)
Ùeme met$ecee efveefo&° heg®<e efJeMes<e ~
veéejeef Ce MejerjeefCe veeveeªHeeef Ce keÀce&Cee~~59~~
DeeefÞelees efvel³e SJeemeeefJeefle pevleesefJe&JesefkeÀlee~~59~~
YeeJeeLe& : Ùeer Mejern™ veÕej ngved leLee keâce&keâe Devegmeej Deveskeâ ™he OeejCe
ievex Jeeuee ngved Ùees Deelcee Mejerjcee Deeefßele jnves Jeeuee leLee efvelÙe nes peyeefkeâ Mejerj
DeefvelÙe nes, Ùener peerJekeâes efJeJeskeâ nes ~~59~~
Mejerjeled He=LeieelceeveceelceY³eë He=Leieeréejced~~60~~
ÒesjkebÀ ³ees efJepeeveeefle efHeC[%eeveerefle keÀL³eles~~60~~
YeeJeeLe& : Deelcee Mejerjyeeš Deueie Ú leLee GmeueeF& ØesjCee efoves F&Õej
Deelceen™yeeš efYeVe Ú ~ Ùeme Øekeâejkeâes %eeve pemeueeF& ngvÚ lÙemeueeF& efheC[%eeveer
YeefvevÚ ~~60~~
mebmeejnsÙemLeue - (3)
efvejmleËlkeÀue¹m³e efvel³eeefvel³eefJeJesefkeÀveë~~61~~
mebmeejns³eleeyegef×pee&³eles Jeemeveeyeueeled~~61~~
heefjÛÚso mebmeejnsÙemLeue 63
YeeJeeLe& : mebmeej nsÙemLeue JeCe&ve— pemekeâe ùoÙekeâes keâue¿ DeLee&led
ceefueve Jeemevee meceehle Yew mekesâkeâes ngvÚ, leLee pemeues efvelÙe j DeefvelÙekeâes Yeso
peevoÚ, meled mebmkeâejJeemeveekeâe ØeYeeJeues pemecee Ùees mebmeej nsÙe DeLee&led lÙeepÙe nes
Ùemlees yegefæ (efJeJesskeâ) GlheVe ngvÚ ~~61~~
SsefnkesÀ #eefCekesÀ meewK³es Heg$eoejeefomebYeJes~~62~~
#eef³elJeeefo³egles mJeiex keÀm³e Jee_íe efJeJesefkeÀveë~~62~~
YeeJeeLe& : heg$e Œeer Deeefoyeeš GlheVe Ùemeueeskeâkeâes #eefCekeâ megKe leLee
#eÙe(veeMe) DeefleMeÙe(Oesj-Leesj) Deeefo oes<eÙegòeâ mJeie&megKekeâe ueeefie kegâve efJeJeskeâercee
FÛÚe ngve mekeäÚ? DeLee&led kegâvew efJeJeskeâerueeF& Ùemlees FÛÚe ngve mekeäowve ~~62~~
peelem³e efn Oe´gJees ce=l³egOe´&gJeb pevce ce=lem³e ®e~~63~~
pevlegce&jCepevceY³eeb HeefjYe´ceefle ®e¬eÀJeled~~63~~
YeeJeeLe& : pemeues pevce efuevÚ Gmekeâes ce=lÙeg leLee pemekeâes ce=lÙeg ngvÚ
Gmekeâes pevce efveef§ele Ú ~ cejCe j pevce ÉejepeerJe Ûe›eâJeled (Ûe›eâpemlew ieefj) Iegceer
jnvÚ ~~63~~
celm³eketÀce&Jejene²wve=&eEmencevegpeeefoefYeë ~~64~~
peelesve efveOeveb ÒeeHleb efJe<CegveeefHe cenelcevee~~64~~
YeeJeeLe& : cenelcee efJe<Cegues heefve celmÙe(ceeÚes) keâÛÚhe(keâÚgJee) Metkeâj(Jejen)
vejefmebn(ve=efmebn) SJeb ceveg<Ùe jece, ke=â<Ce Deeefo DeJeleej «enCe iejsj ce=lÙeg Øeehle ieveg&
YeÙees ~~64~~
YetlJee keÀce&JeMeeppevlegye´e&ïeCeeefo<eg peeefle<eg~~65~~
leeHe$e³eceneJeefÚmevleeHeeod o¿eles Ye=Meced~~65~~
YeeJeeLe& : peerJe DeeHeävee hetJe&pevceke=âle keâce&keâe keâejCeues yeÇeÿeCe Deeefo
peeeflen™cee GlheVe YeSj (DeeOÙeeeflcekeâ, DeeefOeoweJf ekeâ, DeeefOeYeeweflekeâ) leerve leehen™keâes
efJeMeeue Deefivecee peefuejnskeâes ngvÚ ~~65~~
64 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
keÀce&cetuesve ogëKesve Heer[îeceevem³e osefnveë~~66~~
DeeO³eeeflcekeÀeefovee efvel³eb kegÀ$e efJeÞeeefvleefj<³eles~~66~~
YeeJeeLe& : keâce&yeeš GlheVe DeeOÙeeeflcekeâ Deeefo og:Keues meOeQ heeref[le
ngves peerJeueeF& Meeefvle keâneB yeeš eqceuve mekeäÚ? DeLee&led keâeBefnyeeš heefve efceuve
mekeäowve ~~66~~
DeeO³eeeqlcekebÀ leg ÒeLeceb efÜleer³eb ®eeefOeYeeweflekeÀced~~67~~
DeeefOeowefJekeÀcev³e®®e ogëKe$e³eefceob mce=leced~~67~~
YeeJeeLe& : heefnuees DeeOÙeeeflcekeâ oesœees DeeefOeYeeweflekeâ lesœees DeeefoowefJekeâ
ÙemeØekeâej leerve og:Ke ceeefveSkeâe Úved ~~67~~
DeeO³eeeqlcekebÀ efÜOee ÒeeskeÌleb yee¿eeY³evlejYesoleë~~68~~
JeeleefHeÊeeefopeb ogëKeb yee¿eceeO³eeeqlcekebÀ celeced~~68~~
YeeJeeLe& : yee¢e (yeeefnjer) DeeYÙevlej (efYe$eer) Yesoues DeeOÙeeeflcekeâ og:Ke
ogF&Øekeâejkeâes ceeefveSkeâes Ú ~ Jeele, efheòe, Mues<cee(keâHeâ) Deeefoyeeš GlheVe og:Ke
yee¢e-DeeYÙevlej og:Ke ceeefveSkeâes Ú ~~68~~
jeieÜs<eeefomecHeVeceevlejb HeefjkeÀerl³e&les~~69~~
DeeefOeYeeweflekeÀcesleef× ogëKeb jepeeefoYetlepeced~~69~~
YeeJeeLe& : jeie És<e Deeefoyeeš Øeehle ngves og:Ke DeeYÙevlej og:Ke ceeefvevÚ
DeLee&led keâefnvÚ ~ leLee pees og:Ke jepee Deeefokeâe keâejCeyeeš GlheVe ngvÚ ~ lÙees
DeeefOeYeeweflekeâ og:Ke ceeefveSkeâes Ú ~~69~~
DeeefOeowefJekeÀceeK³eeleb ûen³e#eeefomecYeJeced~~70~~
ogëKewjslew©Heslem³e keÀce&ye×m³e osefnveë~~70~~
mJeiex Jee ³eefo Jee Yetceew megKeuesMees ve efJeÐeles~~70~~
YeeJeeLe& : «en, Ùe#e, Deeefoyeeš GlheVe og:Ke DeeefOeowefJekeâ nes ~ Ùeer
og:Ken™ues Ùegòeâ leLee keâce&ues yeeefOeSkeâes peerJekeâe ueeefie mJeie& Ùee he=efLeJeercee uesMecee$e
(Deefuekeâefle heefve) megKe ngBowve ~~70~~
heefjÛÚso mebmeejnsÙemLeue 65
leefìlmeg Jeeref®eceeueemeg ÒeoerHem³e ÒeYeemeg ®e~~71~~
mecHelmeg keÀce&cetueemeg keÀm³e Jee efmLejleeceefleë~~71~~
YeeJeeLe& : DeekeâeMecee Ûeefckeâves efyepegueerkeâes uenj yeòeerkeâes keâeefvle leLee
keâce&Éeje Deefpe&le mecheefòeueeF& kegâve mecePeoej JÙeefòeâues efmLej ceeVe mekeäÚ? DeLee&led
keâmewues ceeVe mekeäowve ~~71~~
ceuekeÀesMes Mejerjsçeqmceved ceneogëKeefJeJeOe&ves~~72~~
leef[o¹§jme¹eMes keÀes Jee ©®³esle HeefC[leë~~72~~
YeeJeeLe& : ceuekeâes YeC[ej leLee ceneog:KeueeF& ye{eGvesJeeuee efyepegueerkeâes
Ûecekeâ meceeve veÕej Ùeme Mejerjkeâe efJe<eÙecee kegâve yegefæceeved ceveg<Ùeues Øeerefle
ievexÚ? ~~72~~
efvel³eevevoef®eoekeÀejceelceleÊJeb efJene³e keÀë~~73~~
efJeJeskeÀer jceles osns veéejs ogëKeYeepeves~~73~~
YeeJeeLe& : efvelÙe Deevevo SJeb efÛelmJe™he DeelceleòJeueeF& Úes[sj kegâve
efJeJeskeâer ceveg<Ùe Ùeme veÕej (veeMeJeeved) SJeb og:Kekeâes hee$e DeLee&led og:Kekeâes YeeB[es, Ùeme
Mejerjcee jceCe ievexÚ? ~~73~~
efJeJeskeÀer Meg×Ëo³ees efveef½eleelcemegKeeso³eë~~74~~
ogëKensleew Mejerjsçeqmceved keÀue$es ®e megles<eg ®e~~74~~
megËlmeg yevOegJeiex<eg Oeves<eg kegÀueHe×leew~~75~~
Deefvel³eyeg×îee meJe&$e Jewjei³eb HejceMvegles~~75~~
YeeJeeLe& : efJeJeskeâJeeved Megæ ùoÙe YeSkeâes DeelcemegKeefve§eÙeÙegòeâ ceveg<Ùe
og:Kekeâes keâejCeYetle Ùeme Mejerj helveer, heg$e, efce$e yevOegJeie& Oeve SJeb kegâuehejchejecee
DeefvelÙe yegefæ DeLee&led Ùees meyew DeefvelÙe nes YeVes efJeÛeej iejsj meJe&$e hejceJewjeiÙekeâes
DevegYeJe ieefjjnvÚ ~~74-75~~
efJeJesefkeÀvees efJejkeÌlem³e efJe<e³es<JeelcejeefieCeë~~76~~
mebmeejogëKeefJe®ísonsleew yegef×ë ÒeJele&les~~76~~
70 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: heeÛeeQ
YeeJeeLe& : efJeJeskeâer efJe<eÙen™cee efJejòeâ Deelceecee Devegjòeâ ceveg<Ùekeâes yegefæ
mebmeejog:KeueeF& ve°ievee&keâe ueeefie ØeJe=òe ngvÚ ~~76~~
efvel³eeefvel³eefJeJesefkeÀveë megke=Àefleveë Meg×eMe³em³eelcevees~~77~~
ye´ïeesHesvêcensvêcegK³eefJeYeJes<JemLeeef³eleeb HeM³eleë~~77~~
efvel³eevevoHeos efvejeke=ÀlepeielmebmeejogëKeeso³es~~77~~
meecyes ®evêefMejesceCeew mecego³esÓeqkeÌleYe&JeOJebefmeveer~~77~~
YeeJeeLe& : efvelÙeeefvelÙekeâes efJeJeskeâues Ùegòeâ hegCÙeJeeved heefJe$e ùoÙe YeSkeâe
yeÇÿee, efJe<Ceg, Fvõ Deeefokeâe JewYeJeueeF& DemLeeF& ceeVes ceveg<Ùekeâes efvelÙeevevokeâes
mLeeveYetle, pebiece SJeb mebmejCeerue ce=lÙegueeskeâkeâe og:KeueeF& nšeGves Decyee meefnle
Ûevõceewefue (Me¿j) cee mebmeejyevOeveueeF& nšeGve meÄesâ Yeefòeâ GlheVe ngvÚ DeLee&led
Ùemlees Yeefòeâ GlheVe ngveg heo&Ú ~~77~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
YeòeâmLeues efheC[eefomLeue$eÙeØeme”es
veece heÃece: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes efheC[%eeve
mebmeejnsÙemLeueØeme” veecekeâ HeÃeceheefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~


<e<": Heefj®íso:
oer#eeue#eCeieg©keÀe©C³emLeue - (4)
lelees efJeJeskeÀmecHeVees efJejeieer Meg×ceevemeë~~1~~
efpe%eemegë meJe&mebmeejoes<eOJebmekeÀjb efMeJeced~~1~~
GHewefle ueeskeÀefJeK³eeleb ueesYeceesnefJeJeefpe&leced~~2~~
DeelceleÊJeefJe®eej%eb efJecegkeÌleefJe<e³eYe´ceced~~2~~
efMeJeefme×evleleÊJe%eb efíVemevosnefJeYe´ceced~~3~~
meJe&lev$eÒe³eesie%eb Oeeefce&kebÀ mel³eJeeefoveced~~3~~
kegÀue¬eÀceeielee®eejb kegÀceeiee&®eejJeefpe&leced~~4~~
efMeJeO³eeveHejb Meevleb efMeJeleÊJeefJeJesefkeÀveced~~4~~
Yemcees×tueveefve<Ceeleb YemceleÊJeefJeJesefkeÀveced~~5~~
ef$eHegC*^OeejCeeslkeÀCþb Oe=leªêe#eceeefuekeÀced~~5~~
efue²OeejCemeb³egkeÌleb efue²HetpeeHeje³eCeced~~6~~
efue²e²³eesieleÊJe%eb efveª{eÜwleJeemeveced~~6~~
efue²e²mLeueYeso%eb Þeerieg©b efMeJeJeeefoveced~~7~~
YeeJeeLe& : oer#ee ue#eCe cegKÙe keâe™CÙe mLeue JeCe&ve— lelhe§eeled
efJeJeskeâ mecheVe efJejeieer MegæefÛeòeÙegòeâ efpe%eemeg efMe<Ùe ieg™keâe MejCecee peevÚ ~
ieg®keâes efJeMes<elee Ùeme Øekeâej Ú - lÙees ieg® mecemle mebmeejkeâe oes<en™keâes leLee
og:Ken™keâes veeMe ievexJeeuee keâuÙeeCekeâejer, ueeskeâØeefmeæ, ueesYeceesnjefnle, DeelceleòJekeâes
efJeÛeejkeâ, efJe<eÙekeâe Yeüceyeeš cegòeâ, efMeJeeÉwleefmeæevlekeâe leòJeueeF& peeVes, mevosnjefnle,
mechetCe&lev$eØeÙeesie-n™keâes %eelee, Oeeefce&keâ, melÙeJeeoer, ieg™hejchejeyeeš, Øeehle DeeÛeejkeâes
heeuekeâ kegâceeie&keâes DevegmejCe ve ievex, efMeJeOÙeevecee efveceive, Meevle, efMeJeleòJe-
efJeJeskeâ mecheVe, YemceOeejCecee efve<Ceele, YemceleòJekeâes %eelee, ef$ehegC[^ OeejCe ieve&cee
72 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Úw"eQ
Glmegkeâ, ™õe#eceeuee OeejCeievex, efue”OeejCeues cegòeâ, efue”hetpeehejeÙeCe, leòJekeâes
%eelee, Â{ DeÉwleYeeJevee Ùegòeâ, efue”e”mLeuekeâe Yesokeâes %eelee leLee efMeJeJeeoer
ngvÚ ~~1-6~~
mesJesle Hejcee®ee³e¥ efMe<³ees YeeqkeÌleYe³eeeqvJeleë~~7~~
<eCceemeeved Jelmejb JeeefHe ³eeJeos<e Òemeeroefle~~8~~
YeeJeeLe& : ieg®cee Yeefòeâ leLee mebmeejyeeš YeÙeues Ùegòeâ efMe<Ùeues hejceeÛeeÙe&keâes
Ú ceefnvee DeLeJee Skeâ Je<e& mecce DeLeJee ieg® ØemeVe nesFÀesue mesJee iejesmed ~~7-8~~
ÒemeVeb Hejcee®ee³e¥ YekeÌl³ee cegeqkeÌleÒeoMe&keÀced~~8~~
ÒeeLe&³esoûeleë efMe<³eë Òee¡eefueefJe&ve³eeeqvJeleë~~9~~
Yees keÀu³eeCe ceneYeeie efMeJe%eevecenesoOes~~9~~
Dee®ee³e&Je³e& mecÒeeHleb j#e ceeb YeJejesefieCeced~~9~~
YeeJeeLe& : ØemeVe leLee cees#eceeie&keâe ØeoMe&keâ hejceeÛeeÙe&keâe Deieeef[ GefYeSj
ßeæeYeefòeâÙegòeâ YeSj nele pees[js veceüleemebie efMe<Ùeues efveJesove iejesmed - ns keâuÙeeCekeâejer
ceneYeeie, efMeJe%eevekeâe meeiej DeeÛeeÙe&n™cee ßes‰! npetjkeâe MejCecee DeeSkeâes
YeJejesie(mebmeej) ues heeref[le cesjes j#ee ieveg&nesmed ~~8-9~~
Fefle Meg×sve efMe<³esCe ÒeeefLe&leë Hejcees ieg©ë~~10~~
MeeqkeÌleHeeleb meceeueeske̳e oer#e³ee ³eespe³esocegced~~11~~
YeeJeeLe& : MegæefMe<ÙeÉeje Ùeme Øekeâej ØeeLe&vee iejsheefÚ hejceieg®ues Meefòeâheelekeâes
DeLee&led Meefòeâheelekeâe efÛeÖn™keâes hejer#ee iejsj lÙeme efMe<ÙeueeF& oer#ee Øeoeve
iejesmed ~~10-11~~
oer³eles ®e efMeJe%eeveb #eer³eles HeeMeyevOeveced~~11~~
³emceeoleë meceeK³eelee oer#esleer³eb efJe®e#eCewë~~12~~
YeeJeeLe& : pemejer ÙemeÉeje efMeJeleòJekeâes %eeve efoFvÚ leLee heeMeyevOevekeâes
veeMe ngvÚ ~ lÙemekeâejCe efJeÉevn™ Ùeme mebmkeâejelcekeâ Øeef›eâÙeeueeF& oer#ee YevoÚved
~~11-12~~
heefjÛÚso oer#eeue#eCeieg®keâe®CÙemLeue 73
mee oer#ee ef$eefJeOee ÒeeskeÌlee efMeJeeieceefJeMeejowë~~12~~
JesOeeªHee ef¬eÀ³eeªHee cev$eªHee ®e leeHeme~~13~~
YeeJeeLe& : ns lehemJeer DeiemlÙe! MewJeeiecekeâe efJeÉevn™ Ùeme oer#eekeâes leerve
Øekeâej yeleueeBGÚved - JesOee™hee, ef›eâÙee™hee leLee cev$e™hee ~~12-13~~
iegjesjeueeskeÀcee$esCe nmleecemlekeÀ³eesieleë~~13~~
³eë efMeJelJemeceeJesMees JesOeeoer#esefle mee celee~~14~~
ceev$eer oer#esefle mee ÒeeskeÌlee cev$ecee$eesHeosefMeveer~~14~~
YeeJeeLe& : ieg™ues efMe<ÙeueeF& osKves efyeefòekewâ DeeHeävegnele efMe<Ùekeâe cemlekeâcee
jeKvegngvÚ ~ Ùeme Øekeâej efMe<ÙeefYe$e pees efMeJeleòJekeâes meceeJesMe ngvÚ lÙemeueeF&
JesOeeoer#ee ceeefveSkeâes Ú ~ cee$e cev$ekeâes GheosMe efovegueeF& ceev$eeroer#ee YeefvevÚ ~~13-
14~~
kegÀC[ceC[efuekeÀesHeslee ef¬eÀ³eeoer#ee ef¬eÀ³eesÊeje~~15~~
MegYeceemes MegYeefleLeew MegYekeÀeues MegYesçnefve~~15~~
efJeYeteEle efMeJeYekeÌlesY³ees oÊJee leecyetueHetJe&keÀced~~16~~
³eLeeefJeefOe ³eLee³eesieb efMe<³eceeveer³e osefMekeÀë~~16~~
mveeleb MegkeÌueecyejOejb ovleOeeJeveHetJe&keÀced~~17~~
ceC[ues mLeeHe³eseq®í<³eb Òee*dcegKeb lecego*d cegKeë~~17~~
efMeJem³e veece keÀerefle¥ ®e ef®evleeceefHe ®e keÀej³esled~~18~~
YeeJeeLe& : ieg®ues MegYe ceefnvee, MegYe efleefLe, MegYe efove SJeb MegYe keâeuecee
leecyetue meefnle Yemce efMeJeYeòeân™ueeF& efvecev$eCe ieve&keâe ueeefie efoSj MeeŒeesòeâ efJeefOe
Devegmeej efMe<ÙeueeF& uÙeeGved ~ DeeGveg Yevoe heefnues efMe<Ùeues oefleJeved, mveeve, leLee
ÕesleJeŒe OeejCe ieefj mekesâkeâes ngvegheo&Ú ~ DeeÛeeÙe&ues efMe<ÙeueeF& ceC[heefYe$e hetJee&efYecegKe
iejsj yemeeGved leLee mJeÙeced GòejeefYecegKe YeSj Deemeve «enCe ie™ved lelhe§eeled ieg™ues
efMe<ÙeueeF& efMeJekeâes OÙeeve leLee efMeJeveecekeâes GÛÛeejCe iejeGved ~~15-18~~
74 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Úw"eQ
efJeYetefleHeÆb oÊJeeûes ³eLeemLeeveb ³eLeeefJeefOe~~18~~
Heáeye´ïece³ewmle$e mLeeefHelewë keÀueMeesokewÀë~~19~~
Dee®ee³e&ë mecece=eqlJeeqiYeeqðeë efMe<³eceefYeef<eáe³esled~~19~~
YeeJeeLe& : Ùeme heÚeef[ ÙeLeemLeeve j efJeOeevekeâe Devegmeej Yemcekeâes ef$ehegC[^
OeejCe iejeGved ~ hegve: DeeÛeeÙe&ues lÙeneB mLeeefhele heÃeyeÇÿe DeLee&led meÅeespeele,
JeeceosJe, DeIeesj, lelheg™<e leLee F&Meeve DeLeJee yeÇÿee, efJe<Ceg, ™õ, F&Õej, leLee
meoeefMeJe Ùegòeâ keâueMen™keâe peueues $e+eflJepen™Éeje leerve heškeâ efMe<Ùekeâes DeefYe<eskeâ
ie™ved ~~18-19~~
DeefYeefMe®³e ieg©ë efMe<³eceemeerveb Heefjleë Megef®eced~~20~~
leleë Heáee#ejeR MewJeeR mebmeejYe³eleeefjCeerced~~20~~
lem³e oef#eCekeÀCex leg efveiet{ceefHe keÀerle&³esled~~21~~
ívoes ªHece=eE<e ®eem³e owJeleev³eemeHe×efleced~~21~~
YeeJeeLe& : ieg®ues Deiee[er yemeskeâe meyew Øekeâejues Megæ efMe<Ùekeâe oeefnvee
keâevecee mebmeej YeÙe leeefjCeer heÃee#ejer efJeÅee (Ô vece: efMeJeeÙe) keâes ieghle™heues
GÛÛeejCe ie™ved meeLew Ùeme efJeÅeekeâes Úvo:mJe™he $e+ef<e osJelee leLee vÙeemeheæeflekeâes
heefve GheosMe ie™ved ~~20-21~~
efue²OeejCemLeue - (5)
mHeÀeefìkebÀ Mewuepeb JeeefHe ®evêkeÀevlece³eb leg Jee~~22~~
yeeCeb Jee met³e&keÀevleb Jee efue²ceskebÀ meceenjsled~~22~~
YeeJeeLe& : efue”OeejCe mLeue JeCe&ve— (ÙemeheefÚ ieg®ues) mHeâefškeâ helLej
ÛevõkeâevleceefCe, vece&osÕej DeLeJee metÙe&keâevleceefCe Éeje yeveeFSkeâes Skeâ efue” uÙeeGved
~~22~~
meJe&ue#eCemebHeVes leeÅmceefuue²s efJeMeesefOeles~~23~~
HeerþefmLelesçefYeef<ekeÌles ®e ievOeHeg<HeeefoHetefpeles~~23~~
heefjÛÚso eEueieOeejCemLeue 75
cev$eHetles keÀueeb MewJeeR ³eespe³esefÜefOevee ieg©ë~~24~~
YeeJeeLe& : meyew ue#eCeues Ùegòeâ lÙeme efue”ueeF& Megæ iejsj heer"cee jeKesj
lÙemekeâes DeefYe<eskeâ ie™ved ~ ievOe heg<he Deeefo Éeje Gmekeâes hetpee iejsj cev$eyeeš
heefJeef$ele iejsj lÙemecee efJeefOehetJe&keâ MewJeerkeâueekeâes mebÙeespeve ie™ved ~~23-24~~
efMe<³em³e ÒeeCeceeoe³e efue²s le$e efveOeeHe³esled~~24~~
leefuue²b lem³e leg ÒeeCes mLeeHe³esoskeÀYeeJeleë~~25~~
SJeb ke=ÀlJee ieg©efue&²b efMe<³enmles efveOeeHe³esled~~25~~
YeeJeeLe& : Hesâefj efMe<Ùekeâe ØeeCeueeF& efueSj DeLee&led De¿ÏMecegõe Éeje Deeke=â°
iejsj lÙeme efue”cee mLeeefhele ie™ved, lÙeme heefÚ lÙeme efue”ueeF& efMe<Ùekeâe ØeeCecee
SkeâerYeeJeues mLeeefhele ie™ved ~ Ùeme Øekeâejkeâes Deveg‰eve iejsj ieg®ues lÙeme efue”ueeF&
efMe<Ùekeâe nelecee jeefKeefoGved ~~24-25~~
ÒeeCeJe×ejCeer³eb lelÒeeCeefue²efceob leJe~~26~~
keÀoeef®elkegÀ$eef®eÜeefHe ve efJe³eespe³e osnleë~~26~~
YeeJeeLe& : Ùeme heefÚ ieg®ues efMe<ÙeueeF& Dee%ee efoGved efkeâ - efleceerues Ùeme
ØeeCeefue”ueeF& DeeHeäveg ØeeCepemlew ceevesj Mejerjcee OeejCe ieveg& ~ keâefnues heefve kegâvew
DeJemLeecee heefve ÙemeueeF& DeeHeävees Mejerjyeeš Deueie ngve ve efoveg ~~26~~
³eefo ÒeceeoelHeefleles efue²s osnevcenerleues~~27~~
ÒeeCeeved efJecegáe menmee ÒeeHle³es cees#emecHeoë~~27~~
YeeJeeLe& : Ùeefo DemeeJeOeeveerkeâe keâejCeues Ùees efue” Mejerjyeeš Deueie YeSj
he=LJeercee KemÙees Yeves cees#e Øeehleieve&keâe ueeefie lelkeâeue DeeHeävees ØeeCe lÙeeefie efoveg ~~27~~
Fefle mecyeesefOeleë efMe<³ees ieg©Cee MeeðeJesefovee~~28~~
Oeej³es®íe¹jb efue²b Mejerjs ÒeeCe³eesieleë~~28~~
YeeJeeLe& : MeeŒepeeVes ieg®Éeje ÙemeØekeâej mecePeeS heefÚ lÙeme efMe<Ùeues
efMeJeefue”ueeF& ØeeCeOeejCeheÙe&vle DeLee&led yeeBÛegÀesue DeeHeävee Mejerjcee OeejCe ieveg&
heÚ& ~~28~~
76 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÚQ"es
efue²m³e OeejCeb HegC³eb meJe&HeeHeÒeCeeMeveced~~29~~
Dee¢leb cegefveefYeë meJezjeieceeLe&efJeMeejowë~~29~~
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâej efue”keâes OeejCe hegCÙeØeo SJeb mecemleheehen™ueeF&
veeMe ievexJeeuee ngvÚ ~ DeeieceleòJe peeVes mecemle heefC[le leLee cegevf en™ues ÙemeleLÙeueeF&
DeeojhetJe&keâ mJeerkeâejskeâe Úved ~~29~~
efue²OeejCeceeK³eeleb efÜOee meJee&Le&meeOekewÀë~~30~~
yee¿eceeY³evlejb ®esefle cegefveefYeceex#ekeÀe*def#eefYeë~~30~~
YeeJeeLe& : meJee&Le& meeOekeâ Ùeme efue”keâes OeejCe cees#eeLeea cegefven™Éeje yee¢e
j DeeYÙevlej Yesoues ogF&Øekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú ~~30~~
ef®eêtHeb Hejceb efue²b Mee¹jb meJe&keÀejCeced~~31~~
³eÊem³e OeejCeb ef®eÊes leoevlejcegoeËleced~~31~~
YeeJeeLe& : mecemle mebmeejkeâes keâejCe Me¿jkeâes efÛeõthe efue” DelÙevle ßes‰
nes ~ efÛeòecee GmeueeF& OeejCe ieveg& DeevlejOeejCe keânueeGBÚ ~~31~~
ef®eêtHeb efn Hejb leÊJeb efMeJeeK³eb efJeéekeÀejCeced~~32~~
efvejmleefJeéekeÀeueg<³eb efve<keÀueb efveefJe&keÀuHekeÀced~~32~~
meÊeevevoHeefjmHetÀefle&meceguueemekeÀueece³eced~ ~33~~
DeÒeces³eceefveoxM³eb cegceg#egefYe©Heeefmeleced~~33~~
Hejb ye´ïe ceneefue²b ÒeHeáeeleerleceJ³e³eced~~34~~
YeeJeeLe& : efMeJeveecekeâ efÛeòe ™he hejceleòJe efJeÕekeâes keâejCe nes ~ mecemle
ceefueveleeyeeš jefnle lÙees efue” efve<keâue leLee efveefJe&keâuhe nes, meled efÛeled leLee Deevevo
mHegâjCekeâes meceguueemeÙegòeâkeâueeues lÙees Ùegòeâ Ú, DeØecesÙe DeefveoxMÙe leLee
cees#eeefLe&peven™Éeje Gheeefmele Ú, Ùemlees ØeheÃeeleerle DeLee&led mebmeejosefKe hej hejyeÇÿe™he
efue” ceneefue” nes ~~32-33~~
leosJe meJe&YetleeveecevleeqðemLeeveiees®ejced~~34~~
heefjÛÚso eEueieOeejCemLeue 77
cetueeOeejs ®e Ëo³es Ye´tceO³es meJe&osefnveeced~~35~~
p³eeseflee|ue²b meoe Yeeefle ³eodye´´ïesl³eengjeieceeë~~35~~
YeeJeeLe& : lÙeefn mecemle ØeeefCen™keâe MejerjefYe$e leerve mLeeven™cee jnvÚ ~
leerve mLeeve ngved - mecemle MejerjOeeefjn™cee efmLele cetueeOeej ùoÙe leLee YeütceOÙe lÙees
pÙeesefle™heer efue” Ùeer mLeeven™cee meoe ØekeâeefMele jnvÚ, DeeieceMeeŒeues ÙemewueeF&
yeÇÿe Yeveskeâes Ú ~~34-35~~
DeHeefjeq®íVeceJ³ekeÌleb efue²b ye´ïe meveeleveced~~26~~
GHeemeveeLe&cevleëmLeb Heefjeq®íVeb mJecee³e³ee~~36~~
YeeJeeLe& : DeheefjefÛÚVe, DeJÙeòeâ, meveeleve yeÇÿe™he efue” ØeeCeern™ Éeje
Gheemevee ieefjvegkeâe ueeefie DeeHeävees Meefòeâues cetueeOeej Deeefo efYe$eefmLele leLee heefjefÛÚVe
YeÙees ~~36~~
ue³eb ie®íefle ³e$ewJe peieosle®®eje®ejced~~37~~
Hegveë Hegveë meceglHeeEÊe leefuue²b ye´ïe Meeéeleced~~37~~
YeeJeeLe& : pemecee Ùees Ûej DeÛej peieled ueerve ngvÚ leLee heškeâ heškeâ GlheVe
ngvÚ lÙees MeeÕele efvelÙe yeÇÿe™heer efue” nes ~~37~~
lemceeefuue²efceefle K³eeleb meÊeevevoef®eoelcekeÀced~~38~~
ye=nlJeeod ye=ÔCelJee®³e ye´ïeMeyoeefYeOes³ekeÀced~~38~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe lÙees efÛeòe DeevevoceÙeer meòee efue” veeceues keâefnvÚ,
meyewkeâes Dehes#ee ye=nled ("tuees) ngveeues SJeb meyewkeâes hees<ekeâ ngveeues lÙener meefÛÛeoevevoleòJe
yeÇÿeMeyokeâes JeeÛÙe ngvÚ ~ Ùeme Øekeâej hejyeÇÿe vew ceneefue” leLee ceneefue” vew hejyeÇÿe
nes ~~38~~
DeeOeejs Ëo³es JeeefHe Ye´tceO³es Jee efvejvlejced~~39~~
p³eesefleefue²evegmevOeeveceevlejb efue²OeejCeced~~39~~
YeeJeeLe& : cetueeOeej ùoÙe leLee YeütceOÙecee lÙeme pÙeesefleefue&”keâes efvejvlej,
DevegmevOeeve ieefjjnvegueeF& Deevlejefue” OeejCe YeefvevÚ ~~39~~
78 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÚQ"es
DeeOeejs keÀvekeÀÒeK³eb Ëo³es efJeêgceÒeYeced~~40~~
Ye´tceO³es mHeÀefìkeÀ®íe³eb efue²b ³eesieer efJeYeeJe³esled~~40~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerues cetueeOeejcee megvekeâes j” pemlees Ûeefckeâves, ùoÙecee cegBieekeâe
meceeve leLee YeütceOÙecee mHeâefškeâkeâes DeeYeeÙegòeâ efue”keâes OÙeeve ieveg&heÚ& ~~40~~
efve©HeeefOekeÀceeK³eeleb efue²m³eevlejOeejCeced~~41~~
efJeefMeäb keÀesefìiegefCeleb yee¿eefue²m³e OeejCeeled~~41~~
YeeJeeLe& : Ùeme efve®heeefOekeâ ef}”keâes DeevlejOeejCe yee¢eefue”OeejCekeâes Dehes#ee
keâjes[eQ iegvee ßes‰ ceeefvevÚ ~~41~~
³es Oeej³eefvle Ëo³es efue²b ef®eêtHecewéejced~~41~~
ve les<eeb HegvejeJe=efÊeIeexjmebmeejceC[ues~~42~~
YeeJeeLe& : peme-pemeues DeeHeävee ùoÙecee efÛeõthe efMeJeefue”ueeF& OeejCe
ieo&Úved Gvekeâes Ùeme IeesjmebmeejceC[uecee hegvepe&vce ngBowve ~~42~~
Devleefue&²evegmevOeeveceelceefJeÐeeHeefjÞeceë ~~43~~
iegªHeemeveMeeqkeÌle½e keÀejCeb cees#emecHeoeced~~43~~
YeeJeeLe& : Devleef}&”keâes OÙeeve DeelceefJeÅeecee heefjßece (DeLee&led Deelce%eeve
mecyevOeer MeeŒen™keâes ßeJeCe ceveve) leLee ieg®mesJeekeâes meeceLÙe& Ùeer leerve cees#eØeeefhle
keâe keâejCe ngved ~~43~~
Jewjei³e%eeve³egkeÌleeveeb ³eesefieveeb efmLej®eslemeeced~~44~~
Devleefue&²evegmevOeeves ©ef®eyee&¿es ve pee³eles~~44~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe %eeve j JewjeiÙeues Ùegòeâ efmLej efÛeòe Ùeesefien™keâes ®efÛe
Devleefue&”evegmevOeevecee ngvÚ, yee¢e efue”evegmevOeevecee ngBowve ~~44~~
ye´ïee efJe<Ceg½e ©ê½e JeemeJeeÐee½e ueeskeÀHeeë~~45~~
cegve³eë efme×ievOeJee& oeveJee ceeveJeemleLee~~45~~
heefjÛÚso eEueieOeejCemLeue 79
meJex ®e %eeve³eesiesve meJe&keÀejCekeÀejCeced~~46~~
HeM³eefvle Ëo³es efue²b Hejceevevoue#eCeced~~46~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee, efJe<Ceg, ™õ(DeJej keâesefškeâe ®õ) Fvõeefo ueeskeâheeue,
cegevf eieCe, efmeæ, ievOeJe&, oeveJe, ceeveJe, Ùeer meyewues %eeveÙeesieÉeje mecemlekeâejCen™keâe
heefve keâejCe hejceevevomJe™he efue”keâes ùoÙecee mee#eelkeâej ieo&Úved ~~45-46~~
lemceelmeJe&Òe³elvesve Mee¹jb efue²cegÊececed~~47~~
DevleefJe&YeeJe³esefÜÜeved DeMes<ekeÌuesMecegkeÌle³es~~47~~
YeeJeeLe& : lÙeme keâejCe efJeÉevn™ues keäuesMeyeeš cegefòeâkeâe ueeefie GòeceØeÙeemeues
efMeJeefue”keâes OÙeeve DeeHeävee Devle:mkeâjCecee ie™ved ~~47~~
DevleOee&jef³elegb efue²ceMekeÌleë MekeÌle SJe Jee~~48~~
yee¿eb ®e Oeej³esefuue²b leêtHeefceefle efve½e³eeled~~48~~
YeeJeeLe& : Devleefue&”ueeF& OeejCe ieve&cee meceLe& nesmed DeLeJee ve nesmed,
yee¢eefue”ueeF& Devleefue&”keâes ™he ceevesj GmeueeF& DeJeMÙe OeejCe ieveg& heÚ& ~~48~~
efue²b leg ef$eefJeOeb ÒeeskeÌleb mLetueb met#ceb HejelHejced~~49~~
Fäefue²efceob mLetueb ³eÂe¿es Oee³e&les leveew~~49~~
ÒeeCeefue²efceob met#ceb ³eovleYee&Jeveece³eced~~50~~
HejelHejb leg ³elÒeeskeÌleb le=eqHleefue²b leog®³eles~~50~~
YeeJeeLe& : mLetue met#ce hejelhej Yesoues leerve Øekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú~ pees
yeeefnjer Mejerjcee OeejCe ieefjvÚ lÙees F°efue” mLetue nes ~ ØeeCeefue” met#ce ngvÚ, pees
DevleYee&Jevee™he ngvÚ ~ pemeueeF& hejelhejefue” keâefnvÚ lÙees le=efhleefue” nes ~~49-
50~~
YeeJeveeleerleceJ³ekeÌleb Hejye´ïe efMeJeeefYeOeced~~51~~
Fäefue²efceob mee#eeoefveäHeefjnejleë~~51~~
Oeej³esoJeOeevesve Mejerjs meJe&oe yegOeë~~51~~
80 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Úw"eQ
YeeJeeLe& : YeeJevee osefKe hej DeLee&led Deiee[er lÙeme keâejCe DeJÙeòeâ efMeJeveecekeâ
hej yeÇÿe Deefve°keâes heefjnej (nšeGveg) ievex ngveeues mee#eeled F°efue” nes ~~51~~
ceteqOve& Jee keÀCþosMes Jee keÀ#es Je#eëmLeuesçefHe Jee~~52~~
kegÀ#eew nmlemLeues JeeefHe Oeej³esefuue²cewéejced~~52~~
YeeJeeLe& : efMejcee, IeeBšercee, heeÕe&cee(ÚsGcee) DeLeJee Úeleercee kegâef#e DeLee&led
hesšYevoe ceeefLe DeLeJee nlkesâueecee efMeJeefue”ueeF& OeejCe ieveg& heÚ& ~~52~~
veeYesjOemleeefuue²m³e OeejCeb HeeHekeÀejCeced~~53~~
peìeûes ef$ekeÀYeeies ®e ceuemLeeves ve Oeej³esled~~53~~
YeeJeeLe& : veeefYeYevoe cegefve efue”OeejCe ieveg& heehekeâes keâejCe ngvÚ, pešekeâes
De«eYeeiecee heer"cee leLee ceuemLeevecee efue”ueeF& OeejCe ieveg& ngBowve ~~53~~
efue²Oeejer meoe Meg×es efvepeefue²b ceveesjceced~~54~~
De®e&³esod ievOeHeg<HeeÐewë keÀjHeerþs meceeefnleë~~54~~
YeeJeeLe& : efue”ueeF& OeejCe ievex peve meJe&oe Megæ ngvÚ ~ Dele: efue”OeejCekeâlee&ues
meceeefnle DeLee&led Skeâe«eefÛeòe YeSj DeeHeävees ceveesjce efue”ueeF& nele™heer heer"emevecee
jeKesj ievOe heg<he Deeefoues hetpee/DeÛe&vee iejesmed ~~54~~
yee¿eHeerþe®e&veeosleled keÀjHeerþe®e&veb Jejced~~54~~
meJex<eeb JeerjMewJeeveeb cegceg#etCeeb efvejvlejced~~55~~
YeeJeeLe& : cees#eeLeea mecemle JeerjMewJen™keâe ueeefie Ùees keâjheer"eÛe&veyeÇÿeheer"eÛe&ve
Yevoe meowJe ßes‰ ngvÚ ~~55~~
ye´ïeefJe<CJeeo³ees osJee cegve³ees ieewleceeo³eë~~56~~
Oeej³eefvle meoe efue²cegÊecee²s efJeMes<eleë~~56~~
ue#c³eeefoMekeÌle³eë meJee&ë efMeJeYeeqkeÌleefJeYeeefJeleeë~~57~~
Oeej³evl³eefuekeÀeûes<eg efMeJeefue²cenefve&Meced~~57~~
heefjÛÚso eEueieOeejCemLeue 81 82 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Úw"eQ

YeeJeeLe& : yeÇÿee, efJe<Ceg Deeefo osJeleeieCe, ieewlece Deeefo cegevf eJe=vo, efJeMes<e™heues
lÙemeefue”ueeF& Gòecee” DeLee&led efMejcee OeejCe ieo&Úved ~ efMeJeYeefòeâues heefjhetCe&
ue#ceer Deeefo mecemle Meefòeân™ Ùeme efMeJeefue”ueeF& cemlekeâcee OeejCe iejerjnvÚved
~~56-57~~
JesoMeeðeHegjeCes<eg keÀeefcekeÀeÐeeieces<eg ®e~~58~~
efue²OeejCeceeK³eeleb JeerjMewJem³e efve½e³eeled~~58~~
YeeJeeLe& : Jeso, MeeŒe, hegjeCe, keâeefcekeâ, Deeefo Deeiecen™cee JeerjMewJekeâe
ueeefie efue” OeejCe DeeJeMÙekeâ yeleeFSkeâes Ú ~~58~~
$eÝefiel³een HeefJe$eb les efJeleleb ye´ïeCemHeles~~59~~
lemceelHeefJe$eb leefuue²b Oee³e¥ MewJeceveece³eced~~59~~
YeeJeeLe& : $e+iJesoues Yeveskeâes Ú ~ ns yeÇÿeCemheles ! (ns yeÇÿeved !) Ùees
efMeJeefue” efJelele (HewâefueSkeâes) DeLee&led efMeJeeefo OejCÙevle (efMeJe osefKe efueSj he=LJeer
heÙe&vle) Úòeerme leòJen™cee JÙeehle Ú ~ Dele: efleceüe ueeefie heefJe$e Ú ~ Ùeme keâejCe
heefve Ùeme DeveeceÙe efMeJeefue”ueeF& OeejCe ieveg&heo&Ú ~~59~~
ye´ïesefle efue²ceeK³eeleb ye´ïeCeë Heeflejeréejë~~60~~
HeefJe$eb leef× efveK³eeleb lelmecHekeÀe&Êevegë Megef®eë~~60~~
YeeJeeLe& : Jemlegle: efue”ueeF& vew yeÇÿe YeefveSkeâes Ú ~ yeÇÿeekeâe heefve F&Õej
DeLee&led efMeJe ngved, Ùemejer efue”keâes heefJe$elee yeleeFSkeâes Ú ~ Gmekeâe mecheke&âues
lÙemeueeF& OeejCeievex n™keâes Mejerj heefve Megæ ngvÚ ~~60~~
DeleHlelevegj%ees Jew Deeceë mebmkeÀejJeefpe&leë~~61~~
oer#e³ee jefnleë mee#eeVeeHveg³eeefuue²cegÊececed~~61~~
YeeJeeLe& : lehemÙeejefnle De%eeveer Deece DeLee&led keâeBÛees DeheefjhekeäJe Devle:mkeâjCe
YeSkeâes mebmkeâejnerve leLee oer#eenerve ceveg<Ùeues mJele: OeejCe ieveg& ngBowve ~ DeeHeävees
FÛÚeues efue” OeejCe ieveg& heehekeâes keâejCe ngvÚ ~~61~~
DeIeesjeçHeeHekeÀeMeerefle ³ee les ©ê efMeJee levetë~~62~~
³epeg<ee ieer³eles ³emceeled lemcee®íwJeesçIeJeefpe&leë~~62~~
YeeJeeLe& : ÙepegJexoues YevÚ— ns ®õ! leheeF&keâes Mejerj DeIeesj heehejefnle leLee
cebieuekeâejer Ú, Ùeme keâejCe efue”ueeF& OeejCe ievex ceveg<Ùe (efMeJeesheemekeâ) efve<heehe
DeLee&led heeheues jefnle ngvÚ ~~62~~
³ees efue²Oeejer efve³eleevlejelcee
efvel³eb efMeJeejeOeveye×ef®eÊeë~~63~~
me Oeej³es l ed meJe& c eueeHenl³ew
Yemceeceueb ®ee© ³eLeeÒe³eesieced~~63~~
YeeJeeLe& : pees efue”Oeejer mebÙele efÛeòeJeeuee YeSj efvelÙe efMeJeejeOeveecee ceve
ueieeGBoÚved, Gveern™ues mecemle heehekeâes veeMekeâe ueeefie megvoj SJeb efvece&ueYemceueeF&
efJeefOeefJeOeeve Devegmeej OeejCe ie™ved ~~63~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
YeòeâmLeues ieg®keâe®CÙemLeueefue”OeejCemLeue-
Øeme”es veece <e‰: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes ieg®keâe™CÙe efue”OeejCe
Øeme” veecekeâ <e‰heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ <e‰heefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


mehlece Heefj®íso
YemceOeejCemLeue - (6)
YemceOeejCemeb³egkeÌleë HeefJe$ees efve³eleeMe³eë~~1~~
efMeJeeefYeOeeveb ³elÒeeskeÌleb YeemeveeÓefmeleb leLee~~1~~
ceneYemcesefle meefáevl³e ceneosJeb ÒeYeece³eced~~2~~
Jele&vles ³es ceneYeeiee cegK³eemles YemceOeeefjCeë~~2~~
YeeJeeLe& : YemceOeejCemLeue JeCe&ve— YemceOeejCeues Ùegòeâ ceveg<Ùe efveef§ele
DeeMeÙeJeeuee leLee heefJe$e ngvÚ ~ pees efMeJekeâes (heÃee#ej cev$e™heer veece keâefnSkeâes Ú)
efMeJekeâes Yeemeve DeLee&led ØekeâeMeve ievee&ues lÙees Yeefmele DeLee&led ceneYemce nes, Ùemlee
ØeYeeceÙe ceneosJekeâes OÙeeve ieoz peme-pemeues cev$e pehe Deeefo keâeÙe&n™ ieo&Úved,
efleveern™vew cegKÙe YemceOeejer ngved ~~1-2~~
efMeJeeiv³eeefomeceglHeVeb cev$ev³eemeeefo³eesieleë~~3~~
leogHeeefOekeÀefcel³eengYe&mcelev$eefJeMeejoeë ~~3~~
YeeJeeLe& : pees Yemce cev$e vÙeeme Deeefokeâe Ùeesieues efMeJeeefiveyeeš GlheVe ngvÚ,
MeeŒe peeVes efJeÉevn™ues lÙemeueeF& meesheeefOekeâ Yemce yeleeGBÚved ~~3~~
efJeYetefleYe&efmeleb Yemce #eejb j#esefle Yemceveë~~4~~
Sleeefve Heáeveeceeefve nslegefYeë HeáeefYeYe&=Meced~~4~~
YeeJeeLe& : Yemcekeâe, efJeYetefle, Yeef<ele, Yemce, #eej leLee j#ee Ùeer heeBÛe
veecen™ efveef§ele™heues heeBÛekeâejCeyeeš YeSkeâe ngved ~~4~~
efJeYetefleYet&eflensleglJeeod Yeefmeleb leÊJeYeemeveeled~~5~~
HeeHeeveeb Yelme&veeÓmce #ejCeeled #eejceeHeoeced~~5~~
j#eCeeled meJe&YetlesY³ees j#esefle Heefjieer³eles~~6~~
84 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
YeeJeeLe& : Yetefle DeLee&led SsÕeÙe&keâes keâejCe ngveeues ÙemeueeF& efJeYetefle YeefveSkeâes
nes, leòJekeâes Yeemeve DeLee&led ØekeâeMeve ievee&ues ÙemeueeF& Yeefmele YeefveSkeâes nes,
heehen™keâes Yelme&ve DeLee&led veeMeievee&ues ÙemeueeF& Yemce YeefveSkeâes nes, Deeheefòen™keâes
#ejCe(veeMe) ievex ngveeues ÙemeueeF& #eej YeefveSkeâes nes ~ mecemle ØeeefCen™keâes j#ee
ievee&ues ÙemeueeF& j#ee heefve YeefvevÚ ~~5-6~~
vevoe Yeêe ®e megjefYeë megMeeruee megceveemleLee~~6~~
Heáe ieeJees efJeYeespee&leeë meÐeespeeleeefoJekeÌ$eleë~~7~~
YeeJeeLe& : vevoe, Yeõe, megjefYe, megMeeruee, j megcevee Ùeer heeBÛe ieeF&n™
hejcesÕejkeâe meÅeespeele Deeefo heeBÛe cegKen™yeeš GlheVe YeSkeâe ngved eflevecee meÅeespeeleyeeš
vevoe, JeeceosJe yeeš Yeõe, DeIeesj yeeš megjefYe, lelheg™<e veecekeâ cegKeyeeš megMeeruee
j F&Meeveveecekeâ cegKeyeeš megcevee GlheVe YeSkeâer ngved ~~6-7~~
keÀefHeuee ke=À<Cee ®e OeJeuee Oetce´e jkeÌlee leLewJe ®e~~7~~
vevoeoerveeb ieJeeb JeCee&ë ¬eÀcesCe HeefjkeÀerefle&leeë~~8~~
meÐeespeeleeefÜYetefle½e JeeceeÓefmelecesJe ®e~~8~~
DeIeesjeÓmce mebpeeleb lelHeg©<eel#eejcesJe ®e~~9~~
j#ee ®esMeeveJekeÌ$ee®®e vevoeefoÜejleesçYeJeled~~9~~
YeeJeeLe& : leer vevoe Deeefo ieeF&n™keâes JeCe&(jbie) ›eâceMe: keâefheue, ke=â<Ce,
Õesle, Oetceü, leLee jelees yeleeFSkeâes Ú ~ meÅeespeeleyeeš efJeYetefle, JeeceosJe yeeš Yeefmele
DeIeesjyeeš Yemce, lelheg™<eyeeš #eej F&Meeveyeeš j#ee veecekeâ Yemce vevoe Deeefo Éeje
leÙeej ieefjS ~~7-9~~
Oeej³esefVel³ekeÀe³ex<eg efJeYeteEle ®e Òe³elveleë~~10~~
vewefceefÊekesÀ<eg Yeefmeleb #eejb keÀec³es<eg meJe&oe~~10~~
Òee³eef½eÊes<eg meJex<eg Yemce veece ³eLeeefJeefOe~~11~~
j#ee ®e cees#ekeÀe³ex<eg Òe³eeskeÌleJ³ee meoe yegOewë~~11~~
heefjÛÚso YemceOeejCemLeue 85
YeeJeeLe& : efvelÙe keâce&cee efJeYetefle, vewefceefòekeâcee Yeefmele, keâecÙekeâce&cee #eej
ØeeÙeef§eòe keâce&cee Yemce leLee cees#ekeâeÙe&cee j#ee veecekeâ YemceueeF& efJeÉevedn™ues
efJeefOeJeled OeejCe ie™ved ~~10-11~~
vevoeoerveeb leg ³es JeCee&ë keÀefHeueeÐeeë ÒekeÀerefle&leeë~~12~~
le SJe JeCee& efJeK³eelee Yetl³eeoerveeb ³eLee¬eÀceced~~12~~
YeeJeeLe& : vevoe Deeefo ieeF&n™keâes pegve pegve keâefheue Deeefo jbiekeâes ÛeÛee&
heefnues ieefjÙees, Yetefle Deeefokeâe ›eâcecee heefve eflevew JeCe& (jbie) yeleeFSkeâe Úved ~~12~~
YemceeslHeeovecegefÎäb ®elegOee& lev$eJesefoefYeë~~13~~
keÀuHeb ®ewJeevegkeÀuHeb leg GHekeÀuHecekeÀuHekeÀced~~13~~
S<eeceeefoceceglke=Àäcev³eled meJe&ceYeeJeleë~~14~~
YeeJeeLe& : lev$eMeeŒekeâe efJeÉevn™ues keâuhe, Devegkeâuhe, Ghekeâuhe leLee
Dekeâuhe keâe Yesoues Yemce Glheefòekeâes Ûeej Øekeâej yeleeSkeâe Úved ~ efÙeveern™cee ØeLece
DeLee&led heefnuees ßes‰ ceeefveSkeâes Ú ~ Gmekeâe DeYeeJecee De™ meyew «ee¢e ngvÚved
~~13-14~~
³eLeeMeem$eeskeÌleefJeefOevee ie=nerlJee ieesce³eb veJeced~~14~~
meÐesve JeeceosJesve kegÀ³ee&led efHeC[cevegÊececed~~15~~
Mees<e³eslHeg©<esCewJe onsod Ieesjeeq®íJeeeqivevee~~15~~
keÀuHeb leÓmce efJe%es³ecevegkeÀuHeceLees®³eles~~16~~
Jeves<eg ieesce³eb ³e®®e Meg<kebÀ ®etCeeake=Àleb leLee~~16~~
oiOeb ®ewJeevegkeÀuHeeK³eceeHeCeeefoieleb leg ³eled~~17~~
JeðesCeesÊeeefjleb Yemce ieescet$eeye×efHeefC[leced~~17~~
oiOeb ÒeeiegkeÌleefJeefOevee YeJesÓmceesHekeÀuHekeÀced~~18~~
Dev³ewjeHeeefoleb YemceeH³ekeÀuHeefceefle efveef½eleced~~18~~
86 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
YeeJeeLe& : Yemceesheeove efJeefOe— MeeŒeesòeâ efJeefOeues meÅeespeele cev$ekeâes
GÛÛeejCe ieox ieeF&keâes leepee ieesyej efueSj lelkeâeue JeeceosJe cev$ekeâes GÛÛeejCe iejer
lÙemekeâes megvoj efheC[ ([uuees) yeveeGveg, lelheg™<e cev$eues lÙemeueeF& Ieececee
megkeâeGveg, leLee DeIeesj cev$ekeâes GÛÛeejCe ieoz lÙemeueeF& peueeGveg (DeLee&led Kejeveer
heeveg&) Ùeme efJeefOeues leÙeej ieefjSkeâes Yemce ‘keâuhe’ keânueeGBÚ ~ Ùeme heÚeef[
Devegkeâuhekeâes efJeefOe yeleeFvÚ ~ yevecee ieeF&keâes megkesâkeâes leLee Oetuees YeSkeâes pees ieesyej
ngvÚ lÙemeueeF& peueeSj yeveeSkeâes Yemce ‘Devegkeâuhe’ keânueeGB Ú ~ Ùeme heÚeef[ pees
Yemce ogkeâeveyeeš uÙeeSj keâhe[eues Úevesj ieescet$eues efheC[ yeveeSj hetJeexòeâ efJeefOeues
peueeFvÚ lÙemeueeF& ‘Ghekeâuhe’ Yemce YeefvevÚ ~ Dekeâex efJeefOeefJeOeeve ve peeVes n™ues
yeveeSkeâes Yemce ‘Dekeâuhe’ keânueeGBÚ ~ Ùemlees MeeŒekeâes efveCe&Ùe Ú ~~14-18~~
S<JeskeÀlececeeoe³e Hee$es<eg keÀueMeeefo<eg~~19~~
ef$emevO³ecee®ejslmveeveb ³eLeemebYeJecesJe Jee~~19~~
YeeJeeLe& : keâueMe Deeefo hee$en™cee jeefKeSkeâes GheÙeg&òeâ Yemcen™cee kegâvew
Skeâ YemceueeF& efueSj Øeele:, ceOÙeeÖ, leLee meeÙebkeâeue leerve mevOÙeecee leerve heuš
mveeve ieveg& DeLeJee ÙeLeeMeefòeâ Skeâheškeâ mveeve ieveg& ~~19~~
mveevekeÀeues keÀjew Heeoew Òe#eeu³e efJeceueecYemee~~20~~
Jeecenmleleues Yemce ef#eHlJee®íeÐeev³eHeeefCevee~~20~~
Deäke=ÀlJeeLe cetuesve ceewveer YemceeefYecev$³e ®e~~21~~
efMej F&Meevecev$esCe Heg©<esCe cegKeb leLee~~21~~
ËlÒeosMeceIeesjsCe JeeceosJesve ieg¿ekeÀced~~22~~
Heeoew meÐesve meJee&²b ÒeCeJesvewJe mes®e³esled~~22~~
YeeJeeLe& : Yemce mveeve osefKe heefnues mJeÛÚpeueues ogJew nele Kegóe OeesÙesj osyeÇs
nelekeâe nlkesâueecee Yemce jeKveg oeefnvees neleues lÙemeueeF& Úeshesj Dee" yeej cetuecev$e
(Ô vece: efMeJeeÙe) ues ceewve YeSj Yemcekeâes DeefYecev$eCe ieveg& Hesâefj F&Meevecev$eues
efMej, lelheg®<e cev$eues cegKe, DeIeesjcev$eues ùoÙe, JeeceosJecev$eues ieg¢e (iegoÉej)
meÅeespeele cev$eues Kegóe leLee Ôkeâejues meJee&”keâes DeefYe<eskeâ ieveg&heo&Ú ~~20-22~~
heefjÛÚso YemceOeejCemLeue 87
Yemcevee efJeefnleb mveeveefceoceeives³ecegÊececed~~23~~
mveeves<eg Jee©CeeÐes<eg cegK³eceslevceueeHenced~~23~~
YeeJeeLe& : YemceÉeje ieefjSkeâes Ùees mveeve DeeivesÙemveeve keâneueeGBÚ ~ Je®Ce
Deeefo meeleØekeâejkeâe mveeve n™cee Ùees mveeve cegKÙe leLee DeeYÙevlej (efYe$ekeâes) ceue
(oes<e) ueeF& nšeGvesJeeuee ceeefveSkeâes Ú ~~23~~
YemcemveeveJeleeb Hegbmeeb ³eLee³eesieb efovesefoves~~24~~
Jee©CeeÐewjueb mveevewyee&¿eoes<eeHeneefjefYeë~~24~~
YeeJeeLe& : Øeefleefove MeeŒe Devegmeej Yemce mveeveievex n™keâe ueeefie yee¢e
oes<eueeF& nšeGves Jee®Ce Deeefo mveevekeâes kegâvew DeeJeMÙekeâlee ngBowve ~~24~~
Deeives³eb Yemcevee mveeveb ³eefleefYemleg efJeOeer³eles~~25~~
Deeê&mveeveelHejb Yemce Deeêx pevlegJeOees Oe´gJeced~~25~~
YeeJeeLe& : Ùeeflepeve (mevÙeemeerpeve) ues YemceÉeje DeeivesÙe mveeve ieo&Úved ~
Yemcemveeve Deeõ& (ieeruees) mveeve DeLee&led pevemveeve Yevoe ßes‰ ngvÚ efkeâve efkeâ peue
mveevecee efveef§ele™heues ØeeefCen™keâes efnbmee ngvÚ ~
efJeMes<e— ceev$e, Yeewce, DeeivesÙe, JeeÙeJÙe, efoJÙe, Jee®Ce j ceeveme Ùeer meele
Øekeâejkeâe mveeve ngvÚved ~~25~~
Deeê¥ leg Òeke=ÀeEle efJeÐeeled Òeke=ÀeEle yevOeveb efJeogë~~26~~
Òeke=Àlesmleg ÒeneCeeLe¥ Yemcevee mveeveefce<³eles~~26~~
YeeJeeLe& : peueueeF& Øeke=âefle ceeVeg heo&Ú ~ efJeÉevn™ues Øeke=âefleueeF& yevOeve
ceevoÚved ~ Ùeme Øeke=âefle DeLee&led yevOeveueeF& lÙeeive keâe ueeefie YemceÉeje mveeve ieefjvÚ
~~26~~
ye´ïeeÐee efJeyegOeeë meJex cegve³ees veejoeo³eë~~27~~
³eesefieveë mevekeÀeÐee½e yeeCeeÐee oeveJee DeefHe~~27~~
Yemcemveeve³egleeë meJex efMeJeYeeqkeÌleHeje³eCeeë~~28~~
efveceg&keÌleoes<ekeÀefueuee efvel³eMeg×e YeJeefvle efn~~28~~
88 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
YeeJeeLe& : yeÇùcee Deeefo osJelee veejo Deeefo cegefveieCe, mevekeâ Deeefo Ùeesieer,
yeeCe Deeefo je#eme Ùeer meyew Yemcemveeveues Ùegòeâ leLee efMeJeYeefòeâcee mebueive YeSj
oes<e™heer efnueesyeeš cegòeâ leLee efvelÙeMegæ YeÙeskeâe ngved ~~27-28~~
vece:efMeJee³esefle Yemce ke=ÀlJee meHleeefYeceeqv$eleced~~29~~
G×tue³esÊesve osnb ef$eHegC[^b ®eeefHe Oeej³esled~~29~~
YeeJeeLe& : Ô vece: efMeJeeÙe Ùeme cev$eues YemceueeF& meeleheškeâ DeefYeceefv$ele
ieveg& heÚ& ~ hegve: lÙemeueeF& Mejerjcee ueieeGveg heÚ& ~ Ùemekeâe meeLew ef$ehegC[^ (leerve Oekexâ
lesÚex efškeâes) heefve ueieeGveg heÚ& ~~29~~
meJee&²es×tueveb ®eeefHe ve meceeveb ef$eHegC[^kewÀë~~30~~
lemceeled ef$eHegC[^cesJewkebÀ efueKesog×tueveb efJevee~~30~~
YeeJeeLe& : mecemle Mejerjcee Yemce ueieeGveg heefve ef$ehegC[^ yejeyej ngBowve ~ Ùeme
keâejCe (Ùeefo FÛÚe ve YeÙes) Yemce uesheve veieefjkeâve cee$e ef$ehegC[OeejCe ieveg& heÚ&
~~30~~
ef$eHegC[^b Oeej³esefVel³eb Yemcevee meefueuesve ®e~~31~~
mLeeves<eg HeáeoMemeg Mejerjs meeOekeÀesÊeceë~~31~~
YeeJeeLe& : Gòecekeâesefškeâes meeOekeâues Øeefleefove Yemce j heeveer efceueeSj Mejerjcee
hevõ mLeevecee ef$ehegC[^ OeejCe ie™ved ~~31~~
GÊecee²s ueueeìs ®e ÞeJeCeefÜle³es leLee~~32~~
ieues Yegpeܳes ®ewJe Ëefo veeYeew ®e He=ÿkesÀ~~32~~
yeeng³egices keÀkegÀÎsMes ceefCeyevOeܳes leLee~~33~~
ef$eHegC[^b Yemcevee Oee³e¥ cetuecev$esCe meeOekewÀë~~33~~
YeeJeeLe& : meeOekeân™ues cetuecev$ekeâes GÛÛeejCe ieoz efMej, ueueeš, ogyew
keâeve, IeeBšer, Yegpee, ùoÙe, veeefYe, heer", ogyew yeeng, keâkegâo DeLee&led keâeBOekeâes ceOÙeYeeie
leLee ogyew ceefCeyevOecee YemceÉeje ef$ehegC[^ OeejCe ieveg&heÚ& ~~32-33~~
heefjÛÚso YemceOeejCemLeue 89
Jeecenmleleues Yemce ef#eHlJee®íeÐeev³eHeeefCevee~~34~~
Deeqiveefjl³eeefocev$esCe mHe=Meved JeejeefYecev$³e ®e~~34~~
ef$eHegC[^cegkeÌlemLeeves<eg oO³eeled mepeueYemcevee~~35~~
efMeJeb efMeJe¹jb Meevleb me ÒeeHveesefle ve mebMe³eë~~35~~
YeeJeeLe& : pees Yeòeâ Ùeme heÚeef[ hegve: osyeÇs nelekeâe nlkesâueecee Yemce jeKesj
oeefnves neleues lÙemeueeF& Úeshesj ‘Deefiveefjefle Yemce’ FlÙeeefo cev$eues DeefYeceefv$ele iejsj
Mejerjkeâe GòeâmLeeven™cee peuemeefnle Yemceues ef$ehegC[^ OeejCe ieo&Ú, lÙees Meevle
efMeJe Mebkeâjcee Øeehle ngvÚ, Ùemecee kegâvew mevosn Úwve ~~34-35~~
ceO³ee²§efue$e³esCewJe mJeoef#eCekeÀjm³e leg~~36~~
<e[²§uee³eleb ceeveceefHe JeeçefuekeÀceevekeÀced~~36~~
ves$e³egiceÒeceeCesve HeÀeues oO³eeled ef$eHegC[^keÀced~~37~~
YeeJeeLe& : DeHeävee nelekeâes lepe&veer, ceOÙecee, Deveeefcekeâe Ùeer leerve DeeQueen™ues
Ú Debiegue ueecee DeLeJee efveOeej peefle ueecees ef$ehegC[^ ueieeGveg heÚ& ~~36~~
ceO³eceeçveeefcekeÀe²§ÿwjvegueesceefJeueesceleë ~~37~~
Oeej³esÐeeqðeHegC[^e¹b me ©êes vee$e mebMe³eë~~38~~
YeeJeeLe& : peme ceveg<Ùeues ceOÙecee, Deveeefcekeâe, Debieg‰ues Devegueesce, efJeueesce
efJeefOe Éeje Gueše meerOee ef$ehegC[^ OeejCe ieo&Ú, lÙees mJeÙeb ™õ ngvÚ ~ Ùemecee kegâvew
mevosn Úwve ~~37~~
$eÝpeg éeslecevegJ³eeHleb eqmveiOeb Þees$eÒeceeCekeÀced~~38~~
SJeb meuue#eCeesHesleb ef$eHegC[^b meJe&efmeef×oced~~39~~
YeeJeeLe& : mejue meslees Skeâ Dekeâe&cee šeefmeSkeâes efÛeuuees leLee keâevemecce
leeefveSkeâes Ùeme Øekeâejkeâe Gòeceue#eCen™ues Ùegòeâ YeSkeâes ef$ehegC[^ meyew Øekeâejkeâes
efmeefæ efoves ngvÚ ~~38~~
ÒeeleëkeÀeues ®e ceO³eeÚs mee³eeÚs ®e ef$eHegC[^keÀced~~39~~
90 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
keÀoeef®eÓmcevee kegÀ³ee&led me ©êes vee$e mebMe³eë~~40~~
SJebefJeOeb efJeYetl³ee ®e kegÀ©les ³eeqðeHegC[^keÀced~~40~~
me jewêOece&meb³egkeÌleðe³eerce³e Fefle Þegefleë~~40~~
YeeJeeLe& : Øeele:keâeue, ceOÙeeÖ leLee meeÙebkeâeuecee kegâvew heefve meceÙe keâce mes
keâce Skeâheškeâ Yemce mveeve ievex DeLeJee ef$ehegC[^ ueieeGves heg™<e mJeÙeb ®õ ngvÚ ~
Ùemecee mevosn Úwve ~ Ùeme Øekeâejues pemeues Yemcekeâes ef$ehegC[^ ueieeGBÚ, lÙees
™õOece&ues Ùegòeâ leLee JesomJe™he ngve peevÚ ~ Ùemlees ßegeflekeâes keâLeve Ú ~~39-40~~
ye´ïee efJe<Ceg½e ©ê½e osJeeë Me¬eÀHegjesieceeë~~41~~
ef$eHegC[^b Oeej³evl³esJe Yemcevee HeefjkeÀefuHeleced~~41~~
JeefmeÿeÐee ceneYeeiee cegve³eë ÞegeflekeÀesefJeoeë~~42~~
Oeej³eefvle meoekeÀeueb ef$eHegC[^b Yemcevee ke=Àleced~~42~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee, efJe<Ceg, ®õ, Fvõ Deeefo osJeleeieCe heefve YemceÉeje yeveeFSkeâe
ef$ehegC[^ueeF& meOeQ OeejCe ieo&Úved ~ Jeso MeeŒecee heejbiele JeefMe‰ Deeefo efJeÉeved n™
heefve Yemce efveefce&le ef$ehegC[^ueeF& meoe OeejCe ieo&Les ~~41-42~~
MewJeeieces<eg Jesos<eg HegjeCes<JeefKeues<eg ®e~~43~~
mce=leereflenemekeÀuHes<eg efJeefnleb YemceHegC[^keÀced~~43~~
OeejCeer³eb mecemleeveeb MewJeeveeb ®e efJeMes<eleë~~43~~
YeeJeeLe& : MewJeeiece, Jeso, meyew hegjeCe, mce=efle Fefleneme leLee keâuhe«evLen™cee
Yemce hegC[^keâes efJeOeeve yeleeFSkeâes Ú ~ Dele: meyewues efJeMes<e MewJen™ues ÙemeueeF&
OeejCe ieveg&heo&Ú ~~43~~
veeefmlekeÀes efYeVece³ee&oes ogje®eejHeje³eCeë~~44~~
Yemceef$eHegC[^Oeejer ®esvceg®³eles meJe&efkeÀequye<ewë~~44~~
YeeJeeLe& : veeefmlekeâ MeeŒeerÙe efveÙecen™keâes Guue‹ve ievex ogjeÛeejerues heefve
Ùeefo Yemceef$ehegC[^keâes OeejCe ieo&Ú Yeves lÙees mecemleheehen™yeeš cegòeâ ngvÚ ~~44~~
heefjÛÚso ®õe#eOeejCemLeue 91
©êe#eOeejCemLeue - (7)
Yemcevee efJeefnlemveeveeqðeHegC[^eef¹lecemlekeÀë~~45~~
efMeJee®e&veHejes efvel³eb ©êe#eceefHe Oeej³esled~~45~~
YeeJeeLe& : ®õe#eOeejCemLeue JeCe&ve— pemeues Yemceues mveeve iejskeâes Ú,
cemlekeâcee ef$ehegC[^ OeejCe iejskeâes Ú~ leLee Øeefleefove efMeJekeâes hetpee ieo&Ú Yeves, Gmeues
™õe#e heefve OeejCe ieveg& heo&Ú ~~45~~
©êe#eOeejCeeosJe ceg®³evles meJe&HeelekewÀë~~46~~
ogäef®eÊee ogje®eeje og<Òe%ee DeefHe ceeveJeeë~~46~~
YeeJeeLe& : otef<ele ceve YeSkeâe ogjeÛeejer, Yeü°yegefæ ceveg<Ùe heefve kesâJeue ™õe#e
OeejCe ievee&ues mecemle heehen™yeeš efJecegòeâ ngvÚ ~~46~~
Hegje ef$eHegjmebnejs ef$eves$ees peieleeb Heefleë~~47~~
GoHeM³eled Hegjeb ³eesiecegvceerefueleefJeuees®eveë~~47~~
efveHeslegmlem³e ves$esY³ees yenJees peueefyevoJeë~~48~~
lesY³ees peelee efn ©êe#ee ©êe#ee Fefle keÀerefle&leeë~~48~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee efJeÕekeâe mJeeceer YeieJeeved Mebkeâjues ef$ehegj mebnejkeâe
meceÙecee DeeBKee Keesuesj Ùeewefiekeâ Âef°ues (MeecYeJeer cegõe) Oesjw meceÙemecce Gvekeâe
ÙeesieueeF& nsveg& YeÙees, lÙemew meceÙe Gvekeâe ves$eyeeš pees Deßeg(DeeBmeg) he=LJeercee Kemes leervew
®õe#e yeves, ÙemeØekeâej ®õkeâe DeeBKee yeeš GlheVe ngveekeâe keâejCe mebmeejcee efÙevekeâes
®õe#eveece Øeefmeæ YeÙees ~~47-48~~
©êves$emecegvHeVee ©êe#ee ueeskeÀHeeJeveeë~~49~~
DeäeE$eMelÒeYesosve YeJevl³eglHeefÊeYesoleë~~49~~
YeeJeeLe& : ®õkeâe ves$eyeeš GlheVe ueeskeâueeF& heefJe$e ievex Ùeer ®õe#e Glheefòekeâe
Yesoues 38 Øekeâejkeâe ngvÚved ~~49~~
92 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
ves$eelmet³ee&lceveë MecYeesë keÀefHeuee ÜeoMeesefoleeë~~50~~
éesleeë <ees[Meme¡eeleeë meesceªHeeefÜuees®eveeled~~50~~
ke=À<Cee oMeefJeOee peelee JeefÚªHeeefÜuees®eveeled~~51~~
SJeceglHeefÊeYesosve ©êe#ee yengOee mce=lee~~51~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâe metÙee&lcekeâ ves$eyeeš 12 keâefheue JeCe&keâe ®õe#e GlheVe
YeS, Ûevõ™he ves$eyeeš meslees JeCe&keâe 16®õe#e GlheVe YeS, JeefÖ™he ves$e yeeš
10Øekeâejkeâe keâeuee JeCe&keâe ®õe#e GlheVe YeS, Ùeme Øekeâej Glheefòe Yesoues ®õe#e
Deveskeâ Øekeâejkeâe ngvÚved (12±15±10·38) ~~50-51~~
Deeq®íêb keÀvekeÀÒeK³ecevev³eOe=lecegÊececed~~52~~
©êe#eb Oeej³esled Òee%eë efMeJeHetpeeHeje³eCeë~~52~~
YeeJeeLe& : efÚõjefnle DeLee&led keâerjeues ve KeeSkeâes megvekeâes j”pemlees leLee
keâmewues OeejCe ve iejskeâes ®õe#e Gòece ceeefvevÚ, efMeJehetpeecee hejeÙeCe yegefæceeved
JÙeefòeâues Ùemlew efkeâefmecekeâes ®õe#eueeF& OeejCe ieveg&heÚ& ~~52~~
³eLeemLeeveb ³eLeeJekeÌ$eb ³eLee³eesieb ³eLeeefJeefOe~~53~~
©êe#eOeejCeb Je#³es ©êmee³egp³eefme׳es~~53~~
YeeJeeLe& : Deye ce efMeJemeecegpÙekeâe ueeefie mLeeve cegKeMeeŒe j efJeOeevekeâes
Âef°ues ®õe#eOeejCekeâes leefjkeâe yeleeGves Úg ~~53~~
efMeKee³eeceskeÀceskeÀem³eb ©êe#eb Oeej³esod yegOeë~~54~~
efÜef$eÜeoMeJekeÌ$eeefCe efMejefme $eerefCe Oeej³esled ~~54~~
<eìdeE$eMe×ej³esvceteqOve& efvel³eceskeÀeoMeeveeved~~55~~
oMemeHleHeáeJekeÌ$eeved <eì <eìd keÀCe&ܳes Jensled~~55~~
<e[äJeoveeved keÀCþs ÜeeE$eMe×ej³esled meoe~~56~~
HeáeeMe×ej³esod efJeÜeved ®elegJe&keÌ$eeefCe Je#eefme~~56~~
$e³eesoMecegKeeved yee»esOe&jsled <ees[Me <ees[Me~~57~~
Òel³eskebÀ ÜeoMe JensVeJeem³eeved ceefCeyevOe³eesë~~57~~
heefjÛÚso ®õe#eOeejCemLeue 93
®elego&MecegKeb ³e%emet$eceäesÊejb Meleced~~58~~
Oeej³esled meJe&keÀeueb leg ©êe#eb efMeJeHetpekeÀë~~58~~
YeeJeeLe& : efJeÉevues SkeâcegKeer ®õe#eueeF& efMeKeecee OeejCe ie®ved ~ ogF& leerve
j yeeÜcegKeer Ùeer leerve Øekeâejkeâe ®õe#eueeF& efMejcee OeejCe ie®ved ~ SkeâeoMecegKeer 36
®õe#eueeF& cemlekeâcee leLee oMe, meele j heeBÛe cegKeJeeuee ®õe#eueeF& 6-6 keâes
mebKÙeecee ogye& keâevecee OeejCe ie®ved ~ Ú leLee De° cegKeer ®õe#eueeF& 32 keâes
mebKÙeecee IeeBšercee OeejCe ie®ved~ ÛeejcegKeer heÛeeme ®õe#ekeâes ceeuee efJeÉeveues Je#emLeuecee
OeejCe ie™ved ~ 13cegKe YeSkeâe 16-16 ®õe#e ogyew Yegpeecee OeejCe ie™ved ~ veew
cegKeer ®õe#e ueeF& 12-12 keâes mebKÙeecee ogyew ceefCeyevOecee OeejCe ie®ved ~ 14
cegKeer 108®õe#ekeâes ceeuee efMeJeeÛe&keâues meBOew pevewkeâe ™hecee OeejCe ieefjjeKvegheÚ&
~~54-58~~
SJeb ©êe#eOeejer ³eë meJe&keÀeues leg Jele&les~~59~~
lem³e HeeHekeÀLee veeefmle cet{m³eeefHe ve mebMe³eë~~59~~
YeeJeeLe& : Ùemejer pemeues meBOeQ ®õe#e OeejCe ieo&Ú, lÙees JÙeefòeâ cetKe&, MeeŒe
ve peeVes peLeeYeeJeer DeeÛejCe ievex YeSheefve lÙemeueeF& kegâvew heehe ueeiowve ~~59~~
ye´ïene ceÐeHee³eer ®e mJeCe&Ëod ieg©leuHeieë~~60~~
ceele=ne efHele=ne ®ewJe Ye´tCene ke=ÀleIeelekeÀë~~60~~
©êe#eOeejCeeosJe ceg®³eles meJe&HeelekewÀë~~60~~
YeeJeeLe& : yeÇÿeIeeleer, ceÅeheeÙeer, mJeCe&Ûeesj, ieg™helveermeBie meceeiece ievex,
ceelee efheleekeâes nlÙeeievex, ieYe&keâes nlÙee ievex, ke=âleIve peve heefve ™õe#e OeejCe ievee&ues
meyew heehen™yeeš cegòeâ ngvÚ ~~60~~
oMe&veeled mHeMe&vee®®ewJe mcejCeeoefHe Hetpeveeled~~61~~
©êe#eOeejCeeuueeskesÀ ceg®³evles HeelekewÀpe&veeë~~61~~
YeeJeeLe& : ™õe#ekeâes oMe&ve, mheMe&ve, mcejCe, hetpeve, OeejCe ievee&ues
ceveg<Ùen™ meyewheeheyeeš cegòeâ ngvÚved ~~61~~
94 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meeleeQ
ye´eïeCees Jeevl³epees Jeeefhe cetKeex Jee HeefC[leesçefHe Jee~~62~~
©êe#eOeejCeeosJe ceg®³eles meJe&HeelekewÀë~~62~~
YeeJeeLe& : yeÇeÿeCe nesmed Ùee DevlÙepe, cetKe& nesmed DeLeJee heefC[le kesâJeue
™õe#e OeejCeues meyew heeheyeeš efJecegòeâ ngvÚved DeLee&led mecemle ceeveJe peeefleueeF&
®õe#e OeejCe ievex DeefOekeâej Ú ~~62~~
ieJeeb keÀesefìÒeoevem³e ³elHeÀueb YegefJe ueY³eles~~63~~
lelHeÀueb ueYeles cel³eex efvel³eb ©êe#eOeejCeeled~~63~~
YeeJeeLe& : he=LJeercee Skeâ keâjesÌ[ ieeF& oeve ieoe& pees Heâue GlheVe ngvÚ ~ lÙees
Heâue efvelÙe ™õe#e OeejCe ievee&ues ceveg<ÙeueeF& Øeehle ngvÚ ~~63~~
ce=l³egkeÀeues ®e ©êe#eb efve<Heer[îe men JeeefjCee~~64~~
³eë efHeyeseq®®evle³eved ©êb ©êueeskebÀ me ie®íefle~~64~~
YeeJeeLe& : ce=lÙeg meceÙecee ™õe#eueeF& heeveercee efhemesj ™õkeâes OÙeeve ieoz
pemeues Gmekeâes heeve ieÚ& DeLee&led efheGBoÚ, lÙees ™õueeskeâcee Øeehle ngvÚ ~~64~~
Yemcees×tefuelemeJee&&²e Oe=le©êe#eceeefuekeÀeë~~65~~
³es YeJeefvle cenelceevemles ©êe vee$e mebMe³eë~~65~~
YeeJeeLe& : pees ceveg<Ùen™ Mejerjcee Yemceuesheve iejsj leLee ®õe#ekeâes ceeuee
OeejCe iejsj efJeÛejCe ieo&Úved leer cenelceen™ Jemlegle: ®õ vew ngved Ùemecee kegâvew mebMeÙe
Úwve ~~65~~
efvel³eeefve keÀec³eeefve efveefceÊepeeefve
keÀcee&efCe meJee&efCe meoeefHe kegÀJe&ved~~66~~
³eesYemce©êe#eOejes ³eefo m³eeod
efÜpees ve lem³eeefmle HeÀueesHeHeefÊeë~~66~~
YeeJeeLe& : efvelÙe, keâecÙe leLee vewefceefòekeâ mecemle keâce&n™keâes DeeÛeejCe ieoz
heefve pees efÉpe Yemce leLee ®õe#e OeejCe ievexJeeuee ngvÚ, Gmeues DeeHeävees keâce&keâes Heâue
Yeesiveg heozve DeLee&led lÙees cegòeâ ngvÚ ~~66~~
heefjÛÚso ®õe#eOeejCemLeue 95

meJex<eg JeCee&Þecemebieles<eg
efvel³eb meoe®eejHeje³eCes<eg~~67~~
Þegeflemce=efleY³eeefcen ®eesÐeceevees
efJeYetefle©êe#eOejë meceeveë~~67~~
YeeJeeLe& : mecemle JeCee&ßece Oece& heeueve ievexn™keâe yeerÛecee leLee efvelÙe
meoeÛeejcee mebueive peven™keâe yeerÛecee Yemce SJeb ®õe#e OeejCe ievexJeeuee JÙeefòeâ
ßegefle j mce=efleÉeje meceeve™heues DeeojCeerÙe ngvÚ ~~67~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
YeòeâmLeues Yemce®õe#eOeejCemLeueØeme”es
veece mehlece: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes Yemce™õe#eOeejCemLeue

veecekeâ mehleceheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ mehleceheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



Deäce: Heefj®íso:
Heáee#ejerpeHemLeue - (8)
Oe=leÞeerYetefle©êe#eë Òe³elees efue²OeejkeÀë~~1~~
peHeslHeáee#ejerefJeÐeeb efMeJeleÊJeÒeyeesefOeveerced~~1~~
YeeJeeLe& : heÃee#ejpehe mLeueJeCe&ve— efJeYetefle j ™õe#e}eF& OeejCe iejsj
meeLew efue”ueeF& OeejCe iejsj ceveg<Ùeues efMeJe leòJekeâes %eeve iejeGves heÃee#ejerefJeÅeekeâes
(Ô vece: efMeJeeÙe) pehe ieveg& heÚ& ~~1~~
efMeJeleÊJeeled Hejb veeefmle ³eLee leÊJeevlejb cenled~~2~~
leLee Heáee#ejercev$eeVeeefmle cev$eevlejb cenled~~2~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues efMeJeleòJeYevoe "tuees Dekeâex kegâvew leòJe Úwve,
lÙemlew Øekeâejues heÃee#ejcev$eYevoe ßes‰ Dekeâex cev$e Úwve ~~2~~
%eeles Heáee#ejercev$es eEkeÀ Jee cev$eevlejwë HeÀueced~~3~~
%eeles efMeJes peievcetues eEkeÀ HeÀueb osJeleevlejwë~~3~~
YeeJeeLe& : heÃee#ejcev$ekeâes %eeve YeSheefÚ De™cev$en™yeeš kesâ HeâeÙeoe?
mebmeejkeâe keâejCeYetle efMeJeleòJekeâes %eeve YeSheefÚ, DevÙe osJeleen™keâes %eeveyeeš kesâ
Heâue Øeehle ievex? DeLee&led kegâvew Heâuekeâes DeeMee jnBowve ~~3~~
meHlekeÀesefì<eg cev$es<eg cev$eë Heáee#ejes ceneved~~4~~
ye´ïeefJe<CJeeefoosJes<eg ³eLee MecYegce&nÊejë~~4~~
YeeJeeLe& : meele keâjesÌ[ cev$en™cee Ùees heÃee#ejcev$e lÙemlewØekeâejues ceneved Ú,
pemlew yeÇÿee, efJe<Ceg Deeefo osJeleen™cee efMeJe ceneved ngvegngvÚ ~~4~~
DeMes<epeieleeb nslegë Hejceelcee censéejë~~5~~
lem³e Jee®ekeÀcev$eesç³eb meJe&cev$ewkeÀkeÀejCeced~~5~~
YeeJeeLe& : mechetCe& efJeÕekeâes keâejCe hejceelcee efMeJe ngvegngvÚ, Gvekeâes JeeÛekeâ
Ùees cev$e mecemle cev$en™keâes Skeâ cee$e keâejCe nes ~~5~~
heefjÛÚso hebÛee#ejerpehemLeue 97
lem³eeefYeOeevecev$eesç³eceefYeOes³e½e me mce=leë~~6~~
DeefYeOeeveeefYeOes³elJeevcev$eeled efme×ë Hejë efMeJeë~~6~~
YeeJeeLe& : Ùees cev$e Gvekeâes JeeÛekeâ nes leLee Gveer Ùeme cev$ekeâe JeeÛÙe
keâefnvÚved~ JeeÛÙe JeeÛekeâ mecyevOe efmeæ ngveeues cev$eyeeš hejceefmeefækeâes Øeeefhle ngvÚ
~~6~~
efJeMes<e— hejeef$ebefMekeâe Devegmeej he=LJeer osefKe efueSj heg™<e mecce 25 leòJe
keâ osefKe ce meccekeâe 25 De#ejyeeš GlheVe YeSkeâe ngved ~ Ùemew Øekeâejues DekeâejosefKe
efueSj #ekeâej heÙe&vlekeâe JeCe& me=ef°keâe keâejCe ngved~ Ùemeefj Ùees me=ef° JeCe&n™yeeš
GlheVe YeSkeâes nes ~ DeeÛeeÙe&n™keâes keâLeve Ú efkeâ- ‘‘efMeJeeÙe’’ cee Mekeâej hejyeÇÿekeâes
leLee Jekeâej ceeÙee leòJekeâes JeeÛekeâ nes ~ Ùeme Øekeâejues efMeJeeÙe Meyo mechetCe& me=ef°keâes
JeeÛekeâ nes ~
veceëMeyob JeoslHetJe¥ efMeJee³esefle leleë Hejced~~7~~
cev$eë Heáee#ejes ¿es<e: meJe&ÞegefleefMejesieleë~~7~~
YeeJeeLe& : heefnues vece: Meyokeâes GÛÛeejCe ieveg&heo&Ú ~ lÙeme heÚeef[ efMeJeeÙe
Meyokeâes, Ùees heÃee#ejcev$e mecemleJeson™keâes efMejesYeeie nes DeLee&led meejleòJe nes
~~7~~
Deeefoleë HeefjMeg×lJeevceue$e³eefJe³eesieleë~~8~~
efMeJe Fl³eg®³eles MecYegef½eoevevoIeveë ÒeYegë~~8~~
YeeJeeLe& : efÛeoevevoIeve YeieJeeved efMeJe ØeejcYe osefKe vew Megæ leLee DeeCeJe,
ceeÙeerÙe, leLee keâece& veecekeâ leerve ceuen™yeeš jefnle ngvekeâe keâejCe efMeJeMeyokeâe
JeeÛÙe ngvegngvÚ DeLee&led efMeJeMeyoues peeefveveg ngvÚ ~~8~~
DeemHeolJeeoMes<eeCeeb ce²ueeveeb efJeMes<eleë~~9~~
efMeJeMeyoeefYeOes³ees efn osJeosJeeqðe³ecyekeÀë~~9~~
YeeJeeLe& : efJeMes<e™heues meyew cebieuen™keâes efveJeememLeeve ngvekeâe keâejCe
osJeeefOeosJe YeieJeeved ‘‘$Ùecyekeâ’’ efMeJe Meyokeâe JeeÛÙe ngvegngvÚ ~~9~~
98 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Dee"eQ
efMeJe Fl³e#ejÜvÜb Hejye´ïeÒekeÀeMekeÀced~~10~~
cegK³eJe=ʳee leov³es<eeb Meyoeveeb iegCeJe=Êe³eë~~10~~
YeeJeeLe& : efMeJe Ùees ogF& De#ejn™keâes mecetn cegKÙeJe=efòe DeLee&led DeefYeOeeÉeje
hejyeÇÿekeâes ØekeâeMekeâ nes ~ lÙemeyeeš Deefleefjòeâ Meyon™keâes Gveer ue#eCeeÉeje JeeÛÙe
ngvÚved ~~10~~
lemceevcegK³elejb veece efMeJe Fl³e#ejܳeced~~11~~
meeq®®eoevevoªHem³e MecYeesjefcelelespemeë~~11~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe efMeJe Ùeer ogF& De#ej meefÛÛeoevevo™he Demeerce lespemJeer
MecYegkeâes cegKÙe veece nes ~~11~~
SleVeeceeJeuecyesve cev$eë Heáee#ejë mce=leë~~12~~
³emceeoleë meoe peH³ees cees#ekeÀe*def#eefYejeojeled~~12~~
³eLeeçveeefoce&neosJeë efme×ë mebmeejcees®ekeÀë~~13~~
leLee Heáee#ejes cev$eë mebmeej#e³ekeÀejkeÀë~~13~~
YeeJeeLe& : Ùeme veecekeâes DeJeuecyeve iejskeâes ngveeues Gòeâ cev$eueeF& heÃee#ej
YeefveSkeâes nes ~ Dele: cees#e Ûeenves peven™ues Deeojkeâe meeLecee Ùemekeâes pehe ieveg&heÚ& ~
pemlee Øekeâejues DeveeefoceneosJe mebmeejkeâe ceesÛekeâkeâe ™hecee efmeæ DeLee&led Øeefmeæ
ngvegngvÚ ~ lÙemlew Øekeâejues Ùees heÃee#ejcev$e heefve mebmeejueeF& veeMeievex Jeeuee nes
~~12-13~~
HeáeYetleeefve meJee&efCe Heáelevcee$ekeÀeefCe ®e~~14~~
%eeveseqvê³eeefCe HeáeeefHe HeáekeÀcexeqvê³eeefCe ®e~~14~~
Heáeye´ïeeefCe HeáeeefHe ke=Àl³eeefve men keÀejCewë~~15~~
yeesO³eeefve HeáeefYeJe&Cezë Heáee#ejceneceveesë~~15~~
YeeJeeLe& : Ùeme heÃee#ej cenecev$eyeeš heÃeceneYetle, heÃelevcee$ee, heÃe%eevesevf õÙe,
heÃekeâcexefvõÙe, heÃe yeÇÿe (yeÇÿee, efJe<Ceg, ™õ, F&Õej j meoeefMeJe DeLeJee meÅeespeele,
lelheg™<e, JeeceosJe, DeIeesj j F&Meeve) leLee Ùeer heeBÛe keâejCen™keâe meeLe heeBÛe ke=âlÙe
heefjÛÚso hebÛee#ejerpehemLeue 99
(keâeÙe&) me=ef°, efmLeefle, mebnej, efve«en leLee Deveg«en Ùeer meyew GlheVe YeSkeâe ngved ~
Ùees kegâje peeVeg heÚ& ~~14-15~~
HeáeOee HeáeOee ³eeefve Òeefme×eefve efJeMes<eleë~~16~~
leeefve meJee&efCe Jemletefve Heáee#ejce³eeefve efn~~16~~
YeeJeeLe& : efJeMes<e™heues heeBÛe-heeBÛe iejsj pees-pees Jemlegn™ Øeefmeæ Úved, leer
meyew heÃee#ejceÙe ngved ~~16~~
DeeWkeÀejHetJeex cev$eesç³eb Heáee#ejce³eë Hejë~~17~~
MewJeeieces<eg Jesos<eg <e[#ej Fefle mce=leë~~17~~
YeeJeeLe& : heeBÛe De#ejJeeuee Ùees Glke=â° cev$e heefnues Ôkeâej pees[dveeues
DeLee&led pees[sheefÚ MewJeeiece leLee Jeson™cee <e[#ej (Ú De#ejn™ues) Ùegòeâ YeSkeâes
leLÙe JeefCe&le Ú ~~17~~
cev$em³eem³eeefoYetlesve ÒeCeJesve ceneceveesë~~18~~
ÒeyeesO³eles ceneosJeë kesÀJeueef½elmegKeelcekeÀë~~18~~
YeeJeeLe& : Ùeme cenecev$e leLee Ùemekeâes vÙeeme Yevoe heefnues ØeCeJe (Ôkeâej)
pees[dveeues kesâJeue efÛeoevevoceneosJekeâes ØeyeesOeve (%eeve) ngvÚ ~~18~~
ÒeCeJesvewkeÀJeCexve Hejye´ïe ÒekeÀeM³eles~~19~~
DeefÜleer³eb Hejevevob efMeJeeK³eb efve<ÒeHeáekeÀced~~19~~
YeeJeeLe& : Skeâ JeCe& Ùegòeâ ØeCeJeÉeje DeefÉleerÙe hejevevomJe™he ØeheÃe jefnle
efMeJeveecekeâ hejyeÇÿe ØekeâeefMele ngvÚ ~~19~~
Hejceelceceveg%ex³eë meesçnbªHeë meveeleveë~~20~~
pee³eles nbme³eesueexHeeoesefcel³eskeÀe#ejes cevegë~~20~~
YeeJeeLe& : ‘‘meesÓnb’’ ueeF& meveeleve hejceelceekeâes meveeleve cev$e peeVeg heÚ& ~
meesÓnb yeeš nkeâej j mekeâejkeâes ueeshe ievee&ues ÔMes<e jnvÚ ~ Ùees Skeâe#ej cev$e
nes ~~20~~
100 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Dee"eQ
efJeMes<e :- meesÓnbcee nkeâej metÙe& yeerpe ngveeues Jesokeâ (%eeve iejeGves Jeeuee)
leLee mekeâej Ûevõyeerpe ngveeues JesÅe (peeefveves ÙeesiÙe) nes ~ mekeâej j nkeâej DeLee&led JesÅe
j Jesokeâ nšsheefÚ ØekeâeMecee$e DeJeefMe° jnvÚ ~ Ùeefn Ô efve<ØeheÃe yeÇÿekeâes Øeleerkeâ nes ~
ÒeCeJesvewJe cev$esCe yeesO³eles efve<keÀueë efMeJeë~~21~~
Heáee#ejsCe cev$esCe Heáeye´ïelevegmleLee~~21~~
efve<keÀueë mebefJeoekeÀejë mekeÀuees efJeéecetefle&leë~~23~~
GYe³eelcee efMeJees cev$es <e[#ejce³es efmLeleë~~22~~
YeeJeeLe& : ØeCeJe cev$e yeeš kesâJeue efve<keâue efMeJekeâes %eeve ngvÚ ~ <e[#ejcev$eyeeš
heÃeyeÇÿeelcekeâ Mejerj™heer efMeJekeâes %eeve ngvÚ ~ <e[#ej cev$ecee mebefJeoekeâej, efve<keâue
leLee efJeÕecetefle& mekeâue ogJew Øekeâejkeâe efMeJe™he efmLele ngvÚved ~~21-22~~
efJeMes<e :- ØeCeJeueeF& Gheefve<eon™cee meØeheÃe yeÇÿe yeleeFSkeâes Ú ~ lej
OÙeeve efoveghevex kegâje Ùees Ú efkeâ, Ùemekeâes ØeheÃe met#celece Ú ~ Dele: ÙemeueeF& efve<keâue
heefve YeVe meefkeâVe ~ ØeCeJe yeerpe mJe™he nes leLee heÃee#ejer efJeÅee lÙemeyeeš GlheVe
YeSkeâes Je=#e nes ~
cetueb efJeÐee efMeJeë MewJeb met$eb Heáee#ejmleLee~~23~~
Sleeefve veeceOes³eeefve keÀerefle&leeefve ceneceveesë~~23~~
YeeJeeLe& : Ùeme cenecev$ekeâes cetue, efJeÅee, efMeJe, MewJemet$e leLee heÃee#ej Ùeer
heeBÛe veece yeleeFSkeâe Úved ~~23~~
Heáee#ejerefceceeb efJeÐeeb ÒeCeJesve <e[#ejerced~~24~~
peHesled meceeefnlees YetlJee efMeJeHetpeeHeje³eCeë~~24~~
YeeJeeLe& : efMeJehetpeecee mebueive YeSkeâe ceveg<Ùeues ØeCeJe (Ôkeâej) keâe
meeLecee Ú De#ej ngves Ùeme heÃee#ejerefJeÅeekeâes meceeefnle efÛeòe YeSj pehe ieveg&
heo&Ú ~~24~~
ÒeeCee³eece$e³eb ke=ÀlJee Òee*dcegKeeso*dcegKeesçefHe Jee~~25~~
ef®evle³eved Ëo³eecYeespes osJeosJeb ef$e³ecyekeÀced~~25~~
heefjÛÚso hebÛee#ejerpehemLeue 101
meJee&ue¹ejmeb³egkeÌleb meecyeb ®evêeOe&MesKejced~~26~~
peHesosleeb ceneefJeÐeeb efMeJeªHeecevev³eOeerë~~26~~
YeeJeeLe& : hetJee&efYecegKe DeLeJee GòejeefYecegKe Deemevecee yemesj leerve ØeeCeeÙeece
iejs heefÚ meeOekeâues meJe&ØeLece DeeHeävee ùoÙe™heer keâceuecee meJee&uebkeâejÙegòeâ heeJe&leer
meefnle ef$eves$eOeejer YeieJeeved ÛevõÛet[keâes OÙeeve ieveg&, leled he§eeled Skeâe«eefÛeòe YeSj Ùeme
efMeJe™hee ceneefJeÅeekeâes pehe ieveg& ~~25-26~~
peHemleg ef$eefJeOeë ÒeeskeÌlees Jeeef®ekeÀesHeebMegceevemeë~~27~~
Þet³eles ³emleg Heeée&mLew³e&LeeJeCe&mecevJe³eced~~27~~
Jeeef®ekeÀë me leg efJe%es³eë meJe&HeeHeÒeYe_peveë~~28~~
F&<elmHe=ädJeeOejHegìb ³ees cevoceefYeOeer³eles~~28~~
Heeée&mLewmeÞegleë meesç³ecegHeebMegë HeefjkeÀerefle&leë~~29~~
DemHe=ädJeeOejcemHeefvo efpe»eûeb ³eesçvlejelcevee~~29~~
YeeJ³eles JeCe&ªHesCe me ceeveme Fefle mce=leë~~29~~
YeeJeeLe& : Gòeâ pehe leerve Øekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú— JeeefÛekeâ, GheebMeg leLee
ceeveme ~ pees pehe ÚsGcee jnskeâe peven™Éeje megVe meefkeâvÚ, lÙeme meyewheehe ve°ievex
peheueeF& JeeefÛekeâ pehe YeefveSkeâes Ú~ ogyew Dees" nuueeSj ÚsGcee jnves peveues ve megVes
ieefj pees pehe ieefjvÚ lÙemeueeF& GheebMeg YeefvevÚ ~ pegve pehecee ogyew Dees"keâes mheMe& ngBovw e
cegKeefYe$e efpeyeÇes heefve nefuueowve DeLee&led pemekeâe JeCe&n™keâes efYe$eefYe$ew YeeJevee ieefjvÚ
lÙemeueeF& ceeveme pehe YeefvevÚ ~~27-29~~
efJeMes<e— Jemlegle: Ùeer meyew pehen™ JeeefÛekeâ vew ngved ~ JeemleefJekeâ ceeveme
pehe ceOÙeceejepÙecee ØeJesMe veieefjkeâve mebYeJe ngBowve ~
³eeJevleë keÀce&³e%eeÐee ¬eleoeveleHeebefme ®e~~30~~
meJex les peHe³e%em³e keÀueeb veen&efvle <ees[Meerced~~30~~
YeeJeeLe& : peefle heefve keâce&Ùe%e Deeefo Úved, peefle heefve ›ele, oeve, leLee lehe:
™he Úved leer meyew peheÙe%ekeâe meesÜ keâueekeâes (DeLee&led meesj Yeeiekeâes) Skeâkeâuee heefve
ngBowveved ~ DeLee&led pehe vew meyewcee ßes‰ nes ~~30~~
102 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Dee"eQ
ceenelc³eb Jeeef®ekeÀm³ewleppeHe³e%em³e keÀerefle&leced~~31~~
lemcee®íleiegCeesHeebMegë meenñees ceevemeë mce=leë~~31~~
YeeJeeLe& : Ùees ceenelcÙe peheÙe%ekeâes nes ~ lÙeme Yevoe heefve meÙe iegvee ye[er
Glke=â° GheebMeg lÙeme Yevoe npeej iegCee Glke=â<š ceeveme pehe ceeefveSkeâes Ú ~~31~~
Jeeef®ekeÀeled leogHeebMees½e peHeeom³e ceneceveesë~~32~~
ceevemees efn peHeë Þesÿes IeesjmebmeejveeMekeÀë~~32~~
YeeJeeLe& : Ùeme cenecev$ekeâes JeeefÛekeâ leLee GheebMeg Yeso Yevoe ceeveme pehe ßes‰
ceeefveSkeâes Ú ~ lÙees pehe YeÙeevekeâmebmeejkeâes veeMeieve&cee meceLe& Ú ~~32~~
Sles<Jeslesve efJeefOevee ³eLeeYeeJeb ³eLee¬eÀceced~~33~~
peHesled Heáee#ejercesleeb efJeÐeeb HeeMeefJecegkeÌle³es~~33~~
YeeJeeLe& : YeJeheeMe DeLee&led YeJeyevOeveyeeš cegefòeâkeâe ueeefie Gòeâ leerveØekeâejkeâe
pehen™ceOÙes kegâvew heefve pehe YeefòeâYeeJeveehetJe&keâ ieveg& heÚ&, DeLee&led heÃee#ejercev$ekeâes
DevegmevOeeve ieveg& heÚ& ~~33~~
Devesve cetuecev$esCe efMeJeefue²b ÒeHetpe³esled~~34~~
efvel³eb efve³ecemecHeVeë Òe³eleelcee efMeJeelcekeÀë~~34~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeòeâues efJeMegæefÛeòe YeSj efveÙeceevegmeej Ùeme cetuecev$eues
efMeJeefue”keâes hetpeve ieveg& heo&Ú ~~34~~
YekeÌl³ee Heáee#ejsCewJe ³eë efMeJeb meke=Ào®e&³esled~~35~~
meesçefHe ie®íseq®íJemLeeveb cev$em³eem³ewJe ieewjJeeled~~35~~
YeeJeeLe& : pees peve Ùeme heÃee#ejcev$eues YeefòeâhetJe&keâ efMeJekeâes Skeâheškeâ hetpee
ieo&Ú, lÙees peve heefve Ùeme cev$ekeâe ceefnceeues efMeJemLeeveueeF& Øeehle ieÚ& ~~35~~
DeyYe#ee Jee³egYe#ee½e ³es ®eev³es Je´lekeÀefMe&leeë~~36~~
les<eeceslewJe´&lewvee&efmle efMeJeueeskeÀmeceeieceë~~36~~
YeeJeeLe& : pees peve cee$e peue efheSj Ùee JeeÙeg mesJeve iejsj ›ele ieo&Úved, DeLeJee
DevÙe Øekeâejkeâes ›ele ieo&Úved efleveueeF& efMeJeueeskeâkeâes Øeeefhle mebYeJe ngBowve ~~36~~
heefjÛÚso hebÛee#ejerpehemLeue 103
lemceeÊeHeebefme ³e%ee½e ¬eleeefve efve³eceemleLee~~37~~
Heáee#eje®e&vem³ewles keÀesìîebMesveeefHe vees meceeë~~37~~
YeeJeeLe& : Ùemew ieefj lehemÙee, Ùe%e, efveÙece, leLee ›ele Ùeer meyew heÃee#ejcev$eÉeje
efMeJehetpevekeâe Heâuekeâes keâjes[eQ Yeeiekeâes yejeyejer heefve ieve& meefkeâVe ~~37~~
DeMeg×es Jee efJeMeg×es Jee meke=Àled Heáee#ejsCe ³eë~~38~~
Hetpe³esled Heeflelees JeeefHe ceg®³eles vee$e mebMe³eë~~38~~
YeeJeeLe& : DeMegæ nesmed Ùee efJeMegæ DeLee&led pevceosefKe vew DeMegæ nesmed DeLeJee
heefÚ DeMegæ YeSkeâes nesmed, DeLeJee heeflele nesmed Skeâ heškeâ YeS heefve pemeues
efMeJeheÃee#ejer cev$eÉeje efMeJekeâes DeÛe&vee ieo&Ú, lÙees DeJeMÙe cegòeâ ngvÚ, Ùemecee kegâvew
mebMeÙe Úwve ~~38~~
meke=Àog®®eejcee$esCe Heáee#ejceneceveesë~~39~~
meJex<eeceefHe pevletveeb meJe&HeeHe#e³ees YeJesled~~39~~
YeeJeeLe& : heÃee#ejcev$ekeâes kesâJeue Skeâ heškeâ GÛÛeejCe ievee&ues meyew peerJen™keâes
heehe veeMe ngvÚ ~~39~~
Dev³esçefHe yenJees cev$ee efJeÐevles mekeÀueeieces~~40~~
Yet³ees Yet³eë meceY³eemeeled Heg©<eeLe&Òeoeef³eveë~~40~~
S<e cev$ees ceneMeeqkeÌlejeréejÒeefleHeeokeÀë~~41~~
meke=Àog®®eejCeeosJe meJe&efmeef×Òeoe³ekeÀë~~41~~
YeeJeeLe& : mecemle Deeiecen™cee De® heefve Oesjw cev$e Úved, efkeâvleg efleveues yeej
yeej DeYÙeeme iejs cee$e Heâue efovÚved ~ Ùees cev$e ceneMeefòeâ mecheVe leLee F&Õejkeâes
JeeÛekeâ nes ~ Ùemew keâejCe Skeâ yeej GÛÛeejCe ievee&ues vew Ùemeues mecemle efmeefæn™
Øeoeve ieo&Ú ~~40-41~~
Heáee#ejeR meceg®®ee³e& Heg<Heb efue²s efJeefveef#eHesled~~42~~
³emlem³e JeepeHes³eeveeb menñeHeÀueefce<³eles~~42~~
104 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: Dee"eQ heefjÛÚso hebÛee#ejerpehemLeue 105

YeeJeeLe& : pees ceveg<Ùe heÃee#ejer cev$ekeâes GÛÛeejCe ieoz efMeJeefue”ceeefLe Hetâue
Ûe{eGBÚ GmeueeF& npeej JeepehesÙe Ùe%eiejskeâes Heâue Øeehle ngvÚ ~~42~~
Deeqivenes$eb $e³ees Jesoe ³e%ee½e yengoef#eCeeë~~43~~
Heáee#ejpeHem³ewles keÀesìîebMesveeefHe vees meceeë~~43~~
YeeJeeLe& : Deefivenes$e leervew Jesokeâes mJeeOÙeeÙe heÙee&hle oef#eCee efoFves Ùe%e Ùeer
meyew heÃee#ejer pehekeâe keâjes[ Yeeiekeâe yejeyej heefve ngBowveved ~~43~~
Hegje meevevo³eesieervêë efMeJe%eeveHeje³eCeë~~44~~
Heáee#ejb meceg®®ee³e& veejkeÀevegoleej³eled~~44~~
YeeJeeLe& : ØeeÛeervekeâeuecee efMeJe%eevehejeÙeCe meevevo Ùeesieervõues heÃee#ej
cev$ekeâes GÛÛeejCe iejsj 28keâjesÌ[ vejkeâJeeefmen™keâes Gæej iejskeâes efLeÙees ~~44~~
efme×îee Heáee#ejm³eem³e Meleevevoë Hegje cegefveë~~45~~
vejkebÀ mJeie&cekeÀjesled meef²jm³eeefHe HeeefHeveë~~45~~
YeeJeeLe& : Ùemew ieefj ØeeÛeervekeâeuecee Meleevevoveecekeâ cegefveues Ùeme heÃee#ejer
cev$ekeâes efmeefæÉeje mebefiej veecekeâ heeheerkeâe vejkeâueeF& mJeie&cee heefjCele iejskeâe efLeÙes
~~45~~
GHecev³egë Hegje ³eesieer cev$esCeevesve efmeef×ceeved~~46~~
ueyOeJeeved HejcesMevee®íwJeMeeðeÒeJekeÌle=leeced~~46~~
YeeJeeLe& : Ùemew ieefj ØeeÛeervekeâeuecee GhecevÙeg veecekeâ Ùeesieerues Ùeme cev$eÉeje
efmeefæ Øeehle iejsj hejcesÕejyeeš MewJeMeeŒekeâes ØeJeòe=âlee DeLee&led GheosMe ievex meeceLÙe&
Øeehle iejskeâes efLeÙees ~~46~~
JeefmeÿJeeceosJeeÐee cegve³ees cegkeÌleefkeÀequye<eeë~~47~~
cev$esCeevesve mebefme×e cenelespeeqmJeveesçYeJeved~~47~~
YeeJeeLe& : Ùeme cev$eÉeje JeefMe‰, JeeceosJe Deeefo cegefven™ heehe jefnle YeSj
hetCe& efmeæ leLee cenelespemJeer YeSkeâe efLeÙes ~~47~~
ye´ïeeoerveeb ®e osJeeveeb peielme=äîeefokeÀce&efCe~~48~~
cev$em³eem³ewJe ceenelc³eeled meeceL³e&cegHepee³eles~~48~~
YeeJeeLe& : peielkeâes me=ef°, efmLeefle leLee mebnej keâeÙe&n™cee yeÇÿee, efJe<Ceg leLee
®õkeâes meeceLÙe& Ùemew cev$ekeâes ceefnceeyeeš mecheVe ngvÚ ~~48~~
efkeÀefcen yengefYe©keÌlewce&v$ecesJeb cenelcee ~~49~~
ÒeCeJemeefnleceeoew ³emleg Heáee#ejeK³eced ~~49~~
peHeefle HejceYekeÌl³ee Hetpe³eved osJeosJeb ~~49~~
me ieleogefjleyevOees cees#eue#ceeR Òe³eeefle ~~49~~
YeeJeeLe& : Ùeme Yevoe Oesjw kesâ HeâeFoe? pees cenelcee ØeCeJeÙegòeâ Ùeme
heÃee#ejveecekeâ cev$ekeâes YeefòeâYeeJeÙegòeâ YeSj YeieJeeved Mebkeâjkeâes hetpevehetJe&keâ pehe
ieo&Ú, Gmeues heehe™heer yevOeveueeF& veeMe iejsj cees#e™heer SsÕeÙe& ueeF& Øeehle
ieo&Ú ~~49~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
YeòeâmLeues heÃee#ejpehemLeueØeme”es
veece De°ce: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes heÃee#ejerpeheØeme”
veecekeâ De°ceheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ De°ceheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


veJece: Heefj®íso:
YekeÌleceeie&ef¬eÀ³eemLeue - (9)
Yetefle©êe#emeb³egÊeÀes efue²Oeejer meoeefMeJeë~~1~~
Heáee#ejpeHeesÐeesieer efMeJeYeÊeÀ Fefle mce=leë~~1~~
YeeJeeLe& : Ye<ce j ™õe#eues Ùegòeâ YeSkeâe efue”Oeejer meoe efMeJeceÙe heÃee#ej
cev$ekeâes pehecee meJe&oe mebueive jnvÚved ~ lÙemew keâejCeues efleveern™ efMeJeYeòeâ
keâefnvÚved DeLeJee pees JÙeefòeâ meoe meJe&oe efMeJe heÃee#ej pehekeâes GÅececee ueeefiejnvÚ
lÙees efMeJeYeòeâ nes ~~1~~
ÞeJeCeb keÀerle&veb MecYeesë mcejCeb HeeomesJeveced~~2~~
De®e&veb Jevoveb oem³eb meK³eceelceefveJesoveced~~2~~
SJeb veJeefJeOee YeefÊeÀë ÒeesÊeÀe osJesve MecYegvee~~3~~
ogue&Yee HeeefHeveeb ueeskesÀ megueYee HegC³ekeÀce&Ceeced~~3~~
YeeJeeLe& : YeieJeeved Mebkeâjkeâes keâLeekeâes ßeJeCe Gvekeâes mcejCe Gvekeâe ÛejCekeâes
hetpeve, DeÛe&vee, Jevovee, Gvekeâes mesJekeâkeâes ™hecee DeeHetâueeF& mecPeveg, GveueeF&
DeeHeävees efce$e ceeVeg leLee DeeHetâueeF& hetCe&™heues Gvewcee meceefhe&le ieveg&~ Ùemejer YeieJeeved
MecYegues veew Øekeâejkeâe Yeefòeâkeâes JeCe&ve ieveg&YeSkeâes Ú ~ lÙees Yeefòeâ mebmeejcee heeheern™keâe
ueeefie ogue&Ye leLee hegCÙeelceen™keâe ueeefie DelÙevle megueYe ngvÚ ~~2-3~~
DeOeces ®eesÊeces JeeefHe ³e$e kegÀ$eef®eotefpe&lee~~4~~
Jele&les Mee¹jer YeeqkeÌleë me YekeÌle Fefle ieer³eles~~4~~
YeeJeeLe& : DeOece DeLeJee Gòece kegâvew Øekeâejkeâe JÙeefòeâcee heefve YeieJeeved
Me¿jkeâe leer›e Yeefòeâ ØeJeeefnle Ú Yeves GmeueeF& Yeòeâ YeefvevÚ ~~4~~
YeeqkeÌleë efmLejerke=Àlee ³eeqmceved cues®ís Jee efÜpemeÊeces~~5~~
MecYeesë efÒe³eë me efJeÒe½e ve efÒe³ees YeeqkeÌleJeefpe&leë~~5~~
heefjÛÚso Yeòeâceeie&e›f eâÙeemLeue 107
YeeJeeLe& : pegve cuesÛÚ DeLeJee Gòece yeÇeÿeCecee Yeefòeâ efmLej ngvÚ, leer ogyew
DeLee&led cuesÛÚ j yeÇeÿeCe efMeJekeâe hejceefØeÙe ngvÚved ~ pees Yeefòeâues jefnle Ú lÙees efØeÙe
ngBowve ~~5~~
mee YeeqkeÌleefÜ&efJeOee %es³ee yee¿eeY³evlejYesoleë~~6~~
yee¿ee mLetueevleje met#cee Jeerjceenséeje¢lee~~6~~
YeeJeeLe& : lÙees Yeefòeâ yee¢e j DeeYÙevlej Yesoues ogF& Øekeâejkeâes ngvÚ, mLetue
YeefòeâueeF& yee¢e Yeefòeâ YeefvevÚ leLee met#ce YeefòeâueeF& DeeYÙevlej Yeefòeâ YeefvevÚ ~
mLetueYeefòeâ Yevoe DeeYÙevlej Yeefòeâ Oesjw DeeojCeerÙe ngvÚ DeLeJee JeerjceensÕejÉeje
meceeÂle Yeefòeâ yee¢e j DeeYÙevlej Yesoues ogF& Øekeâejkeâes ngvÚ~ yee¢e Yeefòeâ mLetue j
DeeYÙevlej Yeefòeâ met#ce ngvÚ ~~6~~
eEmenemeves Meg×osMes megjc³es jlveef®eef$eles~~7~~
efMeJeefue²m³e Hetpee ³ee mee yee¿ee YeeqkeÌle©®³eles~~7~~
YeeJeeLe& : Megæ leLee jceCeerÙe mLeevecee jlvepeefÌ[le efmebnemeveceeefLe efMeJeefue”keâes
pees hetpee DeÛe&vee ieefjvÚ, lÙemeueeF& yee¢eYeefòeâ YeefvevÚ ~~7~~
efue²s ÒeeCeb meceeOee³e ÒeeCes efue²b leg MeecYeJeced~~8~~
mJemLeb cevemleLee ke=ÀlJee ve efkeÀefáeeq®®evle³esod ³eefo~~8~~
meeççY³evleje YeeqkeÌleefjefle Òees®³eles efMeJe³eesefieefYeë~~9~~
mee ³eeqmceved Jele&les lem³e peerJeveb Ye´äyeerpeJeled~~9~~
YeeJeeLe& : efue”cee ØeeCeueeF& leLee ØeeCeueeF& efue”cee meceeefnle iejsj ceveueeF&
mJemLe ieoz efMeJeeefleefjòeâ keâmewkeâes OÙeeve ve ieefj pees meeOekeâ OÙeeveceive ngvÚ,
efMeJeÙeesefiepeven™ Ùeme YeefòeâueeF& DeeYÙevlej Yeefòeâ YevoÚved ~ pees Ùeme Øekeâejkeâes Yeòeâ
ngvÚ, Gmekeâes peerJeve YegefšSkeâes yeerpe meceeve ngvÚ DeLee&led pemejer YegefšSkeâe yeerpeyeeš
De¿Ïj Glheefòe mecYeJe ngBowve lÙemlew lÙeme meeOekeâkeâes heefve hegvepe&vce ngBowve ~~8-9~~
yengvee$e efkeÀcegkeÌlesve ieg¿eeled ieg¿eleje Heje~~10~~
efMeJeYeeqkeÌleve& mevosnmle³ee ³egkeÌlees efJeceg®³eles~~10~~
108 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
YeeJeeLe& : Ùeme efJe<eÙecee Oesjw JeCe&ve ievee&ues kesâ ueeYe? efMeJeYeefòeâ ieg¢eYevoe
heefve ieg¢e nes DeLee&led Ùeme Yevoe ßes‰ leLee ieg¢e De™ kesâefn Úwve ~ Dele: Ùeme Yeefòeâues
Ùegòeâ ceveg<Ùe efve§eÙe cegòeâ ngvÚ, Ùemecee kegâvew Øekeâejkeâes mevosn Úwve ~~10~~
ÒemeeoeosJe mee YeeqkeÌleë Òemeeoes YeeqkeÌlemecYeJeë~~11~~
³eLewJee¹§jlees yeerpeb yeerpelees Jee ³eLee¹§jë~~11~~
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâejkeâes Yeefòeâ Øemeeo DeLee&led YeieJeevekeâes ke=âheeyeeš Øeehle
ngvÚ leLee Øemeeo (YeieJeled ØemeVelee) Yeefòeâyeeš GlheVe ngvÚ ~ pemlee Øekeâejues
yeerpeyeeš De¿Ïj leLee De¿Ïjyeeš yeerpe GlheVe ngvÚ lÙemlew Øekeâejkeâes mecyevOe Yeefòeâ
j ke=âheecee Ú DeLee&led ogyew yeerpee¿ÏjJeled Deveeefo ngved ~~11~~
ÒemeeoHetefJe&keÀe ³es³eb YeeqkeÌlece&geqkeÌleefJeOeeef³eveer~ ~12~~
vewJe mee Meke̳eles ÒeeHlegb vejwjskesÀve pevcevee~~12~~
YeeJeeLe& : pees Yeefòeâ Øemeeoyeeš GheueyOe ngvÚ Gmeues cegefòeâ Øeoeve ieo&Ú,
ceveg<Ùen™ues Skeâ pevcecee Ùeme Øekeâejkeâes Yeefòeâ Øeehle ieve& mekeäowveved ~~12~~
DeveskeÀpevceMeg×eveeb Þeewlemceelee&vegJeefle&veeced~~13~~
efJejkeÌleeveeb Òeyeg×eveeb Òemeeroefle censéejë~~13~~
YeeJeeLe& : pees ceveg<Ùen™ Deveskeâ pevcecee Gòece keâce& iejsj Megæ ngvÚved Jeso,
hegjeCe, mce=efle Deeefo MeeŒe Éeje yeleeFSkeâe ceeie&cee ÛeuÚved, efJejeie Ùegòeâ leLee %eeveer
ngvÚved, eflevew ceeefLe hejcesÕejkeâes ke=âhee ngvÚ ~~13~~
ÒemeVes meefle cegkeÌleesçYetvcegkeÌleë efMeJemecees YeJesled~~14~~
DeuHeYekeÌl³eeefHe ³ees cel³e&mlem³e pevce$e³eelHejced~~14~~
YeeJeeLe& : YeieJeevedefMeJe ØemeVe YeSheefÚ ceveg<Ùe cegòeâ ngvÚ DeLee&led efMeJe
meceeve ngvÚ ~ pees ceveg<Ùe Leesjw Yeefòeâues heefve Ùegòeâ ngvÚ ~ GmeueeF& leerve pevceheefÚ
cegefòeâ Øeehle ngvÚ ~~14~~
ve ³eesefve³ev$eHeer[e Jew YeJesVewJee$e mebMe³eë~~15~~
mee²e v³etvee ®e ³ee mesJee mee YeeqkeÌleefjefle keÀL³eles~~15~~
heefjÛÚso Yeòeâceeie&e›f eâÙeemLeue 109
YeeJeeLe& : Ùemlee efMeJeYeòeâues ieYe&Jeemekeâes og:Ke menveg heozve Ùemecee kegâvew
mevosn Úwve ~ hetJeexòeâ veew Øekeâejkeâes De”eshee” meefnle pees vÙetve mesJee nes lÙemewueeF&
Deuhe Yeefòeâ heefve YeefvevÚ ~~15~~
mee HegveefYe&Ðeles $esOee ceveesJeekeÌkeÀe³emeeOevewë~~16~~
efMeJeªHeeefoef®evlee ³ee mee mesJee ceevemeer mce=lee~~16~~
peHeeefo Jeeef®ekeÀer mesJee keÀce&Hetpee ®e keÀeef³ekeÀer~~16~~
YeeJeeLe& : ceve, JeeCeer j Mejerj™heer leerve meeOeven™keâe DeeOeejcee hegve: lÙees
Yeefòeâ ceeveefmekeâ, JeeefÛekeâ j owefnkeâ Yesoues leerve Øekeâejkeâes ngvÚ ~ efMeJekeâe ™he, j”,
mLeeve, DeeYejCe, Jeenve, iegCe, ueeruee Deeefokeâes efÛevleve, ceveve, ceevemeer mesJee
ceeefvevÚ ~ pehe Deeefo JeeefÛekeâer mesJee leLee keâce&Éeje hetpeve keâeefcekeâer Yeefòeâ nes ~~16~~
yee¿eceeY³evlejb ®ewJe yee¿eeY³evlejcesJe ®e~~17~~
ceveesJeekeÌkeÀe³eYesow½e ef$eOee leÓpeveb efJeogë~~17~~
YeeJeeLe& : efJeÉevn™ues ceve, JeeCeer j Mejerjkeâe Yesoues Yeefòeâkeâes leerve Øekeâej
Yeveskeâe Úved lÙees Yeefòeâ yee¢e, DeeYÙevlej leLee yee¢eeYÙevlej Yesoues leerve Øekeâejkeâes
ceeefveSkeâes Ú ~~17~~
cevees censMeO³eevee{îeb veev³eO³eevejleb ceveë~~18~~
efMeJeveecejlee JeeCeer Jee*dcelee ®ewJe vesleje ~~18~~
efue²wë efMeJem³e ®eesefÎäweqðeHegC[^eefoefYejef¹leë~~19~~
efMeJeesHe®eejefvejleë keÀe³eë keÀe³ees ve ®eslejë~~19~~
YeeJeeLe& : ceve censÕejkeâe OÙeeveues hetCe& jnesmed ve efkeâ DevÙe kegâvew OÙeeveues,
JeeCeer efMeJekewâ cee$e veecekeâes pehe keâerle&ve iejesmed ve efkeâ DevÙe kegâvew veecekeâes, MeeŒecee
JeefCe&le ef$ehegC[^ Deeefo efMeJeef}”ues Ùegòeâ YeSj efMeJekeâes hetpeecee ueeieskeâes Mejerj nesmed
ve efkeâ DevÙe meebmeeefjkeâ JÙeeheejcee Deemeòeâ Mejerj Ùeme Øekeâejues Yeefòeâkeâes ceeveefmekeâ,
JeeefÛekeâ j Mejerefjkeâ leerve Yeso ceeefveSkeâes Ú ~~18-19~~
110 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
Dev³eelceefJeefoleb yee¿eb MecYeesjY³e®e&veeefokeÀced~~20~~
leosJe leg mJemebJesÐeceeY³evlejcegoeËleced~~20~~
cevees censMeÒeJeCeb yee¿eeY³evlejceg®³eles~~20~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâe pegve DeÛe&vee hetpeeueeF& De™ues heefve osKve peeVe mekeäoÚved~
lÙees yee¢e hetpee ceeefvevÚ ~ DeeHeävee cevecee DeeHetâÉeje ieefjSkeâes hetpee pemeueeF& hetpekeâues
cee$e peevoÚ, DeeYÙevlej hetpee keânueeGBÚ ~ DeeHeävees ceveueeF& efMeJe leòJecee hetCe&™heues
Deemeòeâ ieveg& DeLee&led [gyeeGveg ueeF& yee¢eeYÙevlej hetpee YeefvevÚ ~~20~~
HeáeOee keÀL³eles meefÓmleosJe Yepeveb Hegveë~~21~~
leHeë keÀce& peHees O³eeveb %eeveb ®esl³evegHetJe&keÀced~~21~~
YeeJeeLe& : mevlen™ues Ùeme YeefòeâueeF& heefve heeBÛe Øekeâejues yeleeSkeâe Úved, leer
Øekeâej ›eâceMe: lehemÙee, keâce&, pehe, OÙeeve leLee %eeve ngved ~~21~~
efMeJeeLex osnmebMees<emleHeë ke=À®í^eefo vees celeced~~22~~
efMeJee®ee& keÀce& efJe%es³eb yee¿eb ³eeieeefo vees®³eles~~22~~
peHeë Heáee#ejeY³eemeë ÒeCeJeeY³eeme SJe Jee~~23~~
©êeO³ee³eeefokeÀeY³eemees ve JesoeO³e³eveeefokeÀced~~23~~
O³eeveb efMeJem³e ªHeeefoef®evlee veelceeefoef®evleveced~~24~~
efMeJeeieceeLe&efJe%eeveb %eeveb veev³eeLe&Jesoveced~~24~~
Fefle HeáeÒekeÀejesç³eb efMeJe³e%eë ÒekeÀerefle&leë~~26~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâe ueeefie MejerjueeF& megkeâeGveg lehe nes ve efkeâ ke=âÛÚ ÛevoeÙeCe
Deeefo efMeJeefue”keâes hetpee vew keâce& nes yee¢e Ùeeie Deeefo keâce& nesFveved heÃee#ej cev$e
DeLeJee ØeCeJekeâes DeYÙeeme vew pehe nes ~ DeLeJee ™õe°eOÙeeÙeerkeâes hee" heefve pehe leguÙe
nes mecemle Jesokeâes hee" pehe keâesefšcee DeeGBowve ~ efMeJekeâe ™heeefokeâes efÛevleve vew OÙeeve
nes ve efkeâ DeeHeävee Deelcee Deeefokeâes OÙeeve MewJeeiecekeâe leelheÙe&ueeF& peeVeg vew efJe%eeve
nes ve efkeâ meebKÙe Deeefo efJe<eÙen™keâes %eeve Ùeme Øekeâejues Ùees efMeJe Ùe%e heeBÛe Øekeâejkeâes
yeleeFSkeâes Ú ~~22-24~~
heefjÛÚso Yeòeâceeie&e›f eâÙeemLeue 111
Devesve Heáe³e%esve ³eë Hetpe³eefle Me¹jced~~25~~
YekeÌl³ee Hejce³ee ³egÊeÀë me Jew YeÊeÀ Fleerefjleë~~25~~
YeeJeeLe& : Ùeme heÃeÙe%ekeâe ceeOÙeceues pemeues efMeJekeâes hetpee DejeOevee ieo&Ú
hejceYeefòeâ mecheVe lÙeefn peve Yeòeâ keânueeGBÚ ~~25~~
Hetpeveeeq®íJeYekeÌlem³e HegC³ee ieeflejJeeH³eles~~26~~
DeJeceeveevceneIeesjes vejkeÀes vee$e mebMe³eë~~26~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeòeâkeâes hetpeve ievee&ues Gòece ieefle Øeehle ngvÚ leLee efMeJeYeòeâkeâes
Deheceeve ievee&ues ceneYeÙeevekeâ vejkeâ Øeehle ngvÚ ~ Ùemecee kegâvew mebMeÙe Úwve ~~26~~
efMeJeYeÊeÀes cenelespeeë efMeJeYeefÊeÀHeje*dcegKeeved~~27~~
ve mHe=MesVewJe Jeer#essle ve lewë men Jemesled keÌJeef®eled~~27~~
YeeJeeLe& : cenelespemJeer efMeJeYeòeâues efMeJeYeefòeâheje*dcegKe peven™keâes mheMe&
ieveg& ngBowve meeLew lÙemlee JÙeefòeâueeF& efMeJe Yeòeâues ve nsjesmed ve le meeLecee efveJeeme
iejesmed efkeâveefkeâ efMeJeYeefòeâheje*dcegKe JÙeefòeâkeâe mheMe& Deeefoues efMeJeYeòeâkeâes lespe ve°
ngvÚ ~~27~~
³eoe oer#eeÒeJesMeë m³eeefuue²OeejCeHetJe&keÀë~~28~~
leoeÒeYe=efle YekeÌleesçmeew Hetpe³esled mJeeieceefmLeleeved~~28~~
YeeJeeLe& : JÙeefòeâ peefnues efue”OeejCehetJe&keâ oeref#ele ngvÚ, leefnues osefKe vew
lÙees Yeòeâ hetpeekeâes hee$e ngvÚ DeLee&led MewJe Deeiececee ßeæe, efJeÕeeme jeKvesn™keâes cee$e
hetpee mecceeveeefo ievegheo&Ú ~~28~~
mJeceeiee&®eejefvejleeë mepeeleer³ee efÜpeemleg ³es~~29~~
les<eeb ie=ns<eg Yeg¡eerle veslejs<eeb keÀoe®eve~~29~~
YeeJeeLe& : pees yeÇeÿeCe DeeHeäveg ceeie& leLee DeeHeäveg DeeÛejCecee efvejle ngveeues
mepeeleerÙe YeSkeâe Úved ~ Yeòeâues eflevekeâe Iejcee cee$e Yeespeveeefo ieveg& heo&Ú ~ keâefnues
heefve MewJeslejkeâe Iejcee Yeespeve ieveg& ngBowve ~~29~~
112 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
mJeceeiee&®eejefJecegKewYe&efJeefYeë Òeeke=ÀleelceefYeë~~30~~
Òesef<eleb mekeÀueb êJ³eceelceueerveceefHe l³epesled~~30~~
YeeJeeLe& : DeeHeävees ceeie& SJeb DeeÛeejyeeš efJecegKe mebmeejerpeven™ Éeje efoSkeâes
DeVe Deeefo DeeHeävee DeefOekeâejcee YeSheefve lÙemekeâes lÙeeie ieveg& heo&Ú ~~30~~
vee®e&³eosv³eosJeebmleg ve mcejsVe ®e keÀerle&³esled~~31~~
ve leefVeJesÐeceMveer³eeeq®íJeYekeÌlees ¢{Je´leë~~31~~
YeeJeeLe& : Â{›eleer efMeJeYeòeâues DevÙe osJeleen™keâes hetpeve, mcejCe, keâerle&ve
ieveg& ngoB vw e ~ DevÙe osJeleen™ueeF& efveJeseof le (Ûe{eFSkeâes) vewJesÅe heefve Keeveg ngoB vw e ~~31~~
³eodie=ns<Jev³eosJeesçefmle leodie=neefCe Heefjl³epesled~~32~~
veev³eosJee®e&keÀeved cel³ee&ved HetpeekeÀeues efvejer#e³esled~~32~~
YeeJeeLe& : pegveIejcee DevÙe osJeleen™keâes mLeehevee ieefjSkeâes Ú efMeJeYeòeâues
lÙeme IejueeF& lÙeeivegheÚ& leLee efMeJehetpeekeâe meceÙecee DevÙe osJeleehetpves ceveg<ÙeueeF&
nsveg& ngBowve ~~32~~
meoe efMeJewkeÀefveÿeveeb JeerjMewJeeOJeJeefle&veeced~ ~33~~
veefn mLeeJejefue²eveeb efvecee&u³eeÐegHe³egp³eles~~33~~
YeeJeeLe& : pees meoeefMeJe Øeefle ßeæe efJeÕeeme Ùegòeâ Úved Jeerj MewJe ceeie&cee
efn[doÚved eflevew Yeòeân™ueeF& cee$e ceeuee Deeefo heefnjeGveg GefÛele Ú ~ mLeeJej efue”
DeLeJee helLej Deeefo Éeje efveefce&le efue”cee ceeuee Deeefo Ûe{eGveg GefÛele ngBowve ~~33~~
³e$e mLeeJejefue²eveeceHee³eë HeefjJele&les~~34~~
DeLeJee efMeJeYekeÌleeveeb efMeJeuee_íveOeeefjCeeced~~34~~
le$e ÒeeCeeved efJene³eeefHe Heefjnejb mecee®ejsled~~35~~
efMeJeeLe¥ cegkeÌlepeerJe½eseq®íJemee³egp³eceeHveg³eeled~~35~~
YeeJeeLe& : pegve mLeevecee mLeeJej efue”n™keâes DeLeJee efMeJeefÛeÖ Ye<ce Deeefo
OeejCe ievexn™keâes efJeveeMe YeSkeâes osefKevÚ ~ lÙeme DeJemLeecee ØeeCekeâes efÛevlee veiejer
heefjÛÚso Yeòeâceeie&e›f eâÙeemLeue 113
efleefven™keâes j#eecee lelhej ngvegheÚ& ~ pemeues efMeJekeâe ueeefie ØeeCe lÙeeie ieo&Ú ~
lÙemeues efMeJemeeÙegpÙe Øeehle ieÚ& ~~34-35~~
efMeJeefvevoekeÀjb ¢ädJee Ieele³esoLeJee MeHesled~~36~~
mLeeveb Jee lelHeefjl³ep³e ie®ísÐeÐe#ecees YeJesled~~36~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes efvevoe ievex JÙeefòeâueeF& osKesj meeceLÙe& YeS lelkeâeue
GmeueeF& ceeefjefoveg DeLeJee nhkeâeGveg Ùeefo Ùeer ogJew keâeÙe& ieve& meceLe& veYeS keâeve yevo
iejsj lÙeme mLeeveyeeš lelkeâeue ØemLeeve ieveg& ~~36~~
³e$e ®ee®eejefvevoeçefmle keÀoeef®eÊe$e ve Je´pesled~~37~~
³eodie=ns efMeJeefvevoeçefmle leodie=nb leg Heefjl³epesled~~37~~
YeeJeeLe& : peneB MewJeeÛeejkeâes efvevoe ngvÚ lÙeneB keâefnues heefve ve peeveg leLee
pegve pegve Iejcee efMeJe efvevoe ngvÚ leer IejueeF& lelkeâeue Úesef[efoveg ~~37~~
³eë meJe&YetleeefOeHeeEle efJeéesMeeveb efJeefvevoefle~~38~~
ve lem³e efve<ke=Àefleë Meke̳ee keÀleg¥ Je<e&MelewjefHe~~38~~
YeeJeeLe& : pemeues mecemle ØeeCeern™keâe mJeeceer efJeÕekeâe F&Õej efJeÕesÕejkeâes
efvevoe ieo&Ú ~ lÙemekeâes ØeeÙeef§eòe mewkeâÌ[eW Je<e&cee heefve ngve mekeäowve ~~38~~
efMeJeHetpeeHejes YetlJee HetJe&keÀce& efJemepe&³esled~~39~~
DeLeJee HetJe&keÀce& m³eeled mee Hetpee efve<HeÀuee YeJesled~~39~~
YeeJeeLe& : efMeJe hetpeecee lelhej YeSj De™ hetJe&keâce& DeLee&led DevÙe Øekeâejkeâe
Gheemevee Deeefokeâes lÙeeie ieveg& heÚ& ~ Ùeefo efMeJehetpeekeâe meeLe meeLe heefnues ieefjves
Gheemevee Deeefokeâes heefve DeYÙeeme ieefjÙees Yeves lÙees efMeJehetpee efve<Heâue ngvÚ ~~39~~
GÊeceeb ieefleceeefÞel³e veer®eeb Je=eEÊe meceeefÞeleë~~40~~
Deeª{Heeflelees %es³eë meJe&keÀce&yeefn<ke=Àleë~~40~~
YeeJeeLe& : efMeJe hetpee™heer Gòece ieefleueeF& Øeehle iejsj heefve pees JÙeefòeâ
veerÛeJe=efòe DeLee&led efvecve keâesefškeâes DeÛe&ve hetpeveueeF& DeheveeGBÚ lÙemeueeF& Dee™{
114 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe:
heeflele (ceeefLe Ûe{sj leue Kemeskeâes) ceeefvevÚ ~ lÙemeueeF& meJe&keâce&yeefn<ke=âle
ceeVegheÚ& ~~40~~
Heáee#ejesHeosMeer ®e vejmlegeflekeÀjes ³eefo~~41~~
meesçefue²er me ogje®eejer kegÀkeÀefJeë me leg efJeÞegleë~~41~~
YeeJeeLe& : heÃee#ejkeâes GheosMe Øeehle ievex meeOekeâ Ùeefo ceveg<Ùen™keâes mlegefle
ieÚ& Yeves lÙees Deefue”er, ogjeÛeejer leLee kegâkeâefJekeâe ™hecee efJeKÙeele ngvÚ ~~41~~
®ece&Hee$es peueb lewueb ve ûee¿eb YeeqkeÌlelelHejwë~~42~~
ie=¿eles ³eefo YekeÌlesve jewjJeb vejkebÀ Je´pesled ~~42~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeefòeâcee ueeieskeâe JÙeefòeân™ues Úeueekeâe yele&vecee Ùee Lewueecee
peue DeLeJee lesuekeâes «enCe mLeeheve veie™ved Ùeefo efMeJeYeòeâues Ùemees ieÚ& Yeves lÙees
jewjJe vejkeâcee peevÚ ~~42~~
ve lem³e metlekebÀ efkeÀefáevÒeeCeefue²e²meef²veë~~43~~
pevceveesçlLeb ce=leeslLeb ®e efJeÐeles HejceeLe&leë~~43~~
YeeJeeLe& : pees ØeeCeefue”Oeejer Ú GmeueeF& JeemleefJekeâ ™hecee peveveeMeewÛe
DeLeJee cejCeeMeewÛe efkeâefÃeled cee$e heefve ueeiowve DeLee&led heg$epevce Deeefokeâes metlekeâ leLee
ceglÙegyeeš ngves peg"es ØeeCeefue”OeejerueeF& ueeiowve ~~43~~
efue²e®e&vejlee³ee½e $eÝleew vee³ee& ve metlekeÀced~~44~~
leLee ÒemeteflekeÀe³ee½e metlekebÀ vewJe efJeÐeles~~44~~
YeeJeeLe& : meoe efue”eÛe&ve ievex Œeer jpemJeuee YeSheefve DeMegæ ngVe ~ yeÛÛee
hewoe YeSheefve DeLee&led veeveer pevces heefve GmeueeF& pevevemetlekeâ ueeiowve ~~44~~
ie=ns ­eefmceved Òemetlee ðeer metlekebÀ vee$e efJeÐeles~~45~~
efMeJeheeoecyegmebmheMee&led meJe&heeheb ÒeCeM­eefle~~45~~
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâejkeâer Œeerues pegve Iejcee yeeuekeâ GlheVe ieo&Ús lÙeme Iejcee
heefve metlekeâ ueeiowve efMeJeheeokeâe peuemheMe&ues mecemle heehe ve° ngvÚved DeLeJee pegve
veJeeQ heefjÛÚso Yeòeâceeie&e›f eâÙeemLeue 115
Iejcee efMeJe Yeòeâe Œeer meJe&oe efMeJehetpeecee mebueive jnvÚs lÙees Iej kegâvew heefve
Øemetleekeâe ØemeJeues DeMegæ ngBowve ~~45~~
efMeJemLeeveeefve leerLee&efve efJeefMeäeefve efMeJee®e&keÀë~~46~~
efMeJe³ee$eeslmeJeb efvel³eb mesJesle Hej³ee cegoe~~46~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes hetpee ievex Yeòeâues efMeJemLeeve Ùegòeâ efJeefMe° leerLe&n™keâes
YeüceCe efMeJeÙee$ee SJeb efMeJekeâe GlmeJekeâes hejceevevokeâe meeLecee efvelÙe mesJeve
ie™ved ~~46~~
efMeJe#es$eeslmeJecene³ee$eeoMe&vekeÀe*def#eCeeced~ ~47~~
ceeiexçVeHeeveoeveb ®e kegÀ³ee&vceenséejes peveë~~47~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeòeân™ues efMeJe #es$ecee mecheVe ngves GlmeJe DeLeJee efMeJe#es$ecee
Ùee$ee ievex Yeòeân™keâe ueeefie yeeše-yeešecee DeVe peue Deeefokeâes mecegefÛele JÙeJemLee
ieveg&heÚ& ~~47~~
veeVelees³emeceb oeveb ve ®eeeEnmeeHejb leHeë~~48~~
lemceevceenséejes efvel³eceVelees³eÒeoes YeJesled~~48~~
YeeJeeLe& : mebmeejcee DeVe j peue oeveYevoe "tuees kegâvew oeve Úwve Deefnbmee Yevoe
"tuees kegâvew lehe Úwve, Ùeme keâejCe efMeJeYeòeâues efvelÙe DeVepeuekeâes oeve ieveg&heÚ& ~~48~~
mJeceeiee&®eejJeefle&Y³eë mJepeeefleY³eë meoeJe´leer~~49~~
oÐeeÊesY³eë meceeoÐeeled keÀv³eeb kegÀuemecegÓJeeced~~49~~
YeeJeeLe& : meowJe efMeJekeâes ›eleievex DeeHeävees peeefle leLee mecØeoeÙekeâes DeeÛejCe
heeueve ievex n™ueeF& DeeHeäveer keâvÙeekeâes oeve ieveg&heÚ& leLee lÙemlew JÙeefòeân™keâe
kegâuecee GlheVe YeSkeâer keâvÙeemeBie efJeJeen ieveg&heÚ& ~~49~~
SJecee®eejmeb³egkeÌlees JeerjMewJees ceneJe´leer~~50~~
Hetpe³eslHej³ee YekeÌl³ee ieg©b efue²b ®e mevleleced~~50~~
116 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâejkeâe DeeÛeejues Ùegòeâ cene›eleer Jeerj MewJeues DelÙevle
Yeefòeâkeâe meeLe ieg® leLee efMeJeefue”keâes hetpee iejesmed ~~50~~
GYeÙemLeueced - (10)
iegjesjY³e®e&vesveeefHe mee#eeoY³eef®e&leë efMeJeë~~51~~
le³eesvee&efmle efYeoe efkeÀefáeoskeÀlJeeÊeÊJeªHeleë~~51~~
YeeJeeLe& : ieg®keâes hetpee& ievee&ues heefve YeieJeeved efMeJe mee#eeled hetefpele ngvegngvÚ ~
efkeâveefkeâ ieg® j efMeJecee efkeâefÃeled cee$e heefve Heâjkeâ Úwve ~ leeefòJekeâ™heues leer ogJew Skeâ
ngved ~~51~~
³eLee osJes peieVeeLes meJee&vegûenkeÀejkesÀ~~52~~
leLee ieg©Jejs kegÀ³ee&ogHe®eejeved efoves efoves~~52~~
YeeJeeLe& : Yeòeâues pemlee Øekeâejues meyew ceeefLe ke=âhee ievex efJeÕekeâe mJeeceer
efMeJekeâes hetpee ieo&Ú ~ lÙemlew Øekeâejues Gmeues Øeefleefove ßes‰ ieg®keâes heefve hetpee
ieveg&heo&Ú ~~52~~
DeÒel³e#ees ceneosJeë meJex<eeceelcecee³e³ee~~53~~
Òel³e#ees ieg©ªHesCe Jele&les YeeqkeÌleefme׳es~~53~~
YeeJeeLe& : pees ceneosJe DeeHeävees ceeÙeeues meyewkeâe ueeefie DeØelÙe#e ngvegngvÚ~ Gvew
Yeefòeâefmeefækeâe ueeefie ieg®™hecee ØelÙe#e ngvegngvÚ ~~53~~
efMeJe%eeveb ceneIeesjmebmeejeCe&JeleejkeÀced~~54~~
oer³eles ³esve me ieg©ë keÀm³e JevÐees ve pee³eles~~54~~
YeeJeeLe& : pemeÉeje ceneYeÙe¿j mebmeej™heer mecegõyeeš heej iejeGves efMeJe
%eeve efoFvÚ ~ lÙemlee ieg® keâmekeâe ueeefie JevoveerÙe ngBowveved? DeLee&led meyewkeâe ueeefie
hetpÙe ngvÚved ~~54~~
³elkeÀìe#ekeÀueecee$eeled Hejceevevoue#eCeced~~55~~
ueY³eles efMeJeªHelJeb me ieg©ë kesÀve veeef®e&leë~~55~~
heefjÛÚso ef$eefJeOemecheefòemLeue 117
YeeJeeLe& : pemekeâe ke=âhee keâše#ekeâes Skeâ keâueeues hejce Deevevo mJe™he efMeJe
YeeJekeâes Øeeefhle ngvÚ lÙemlee ieg™keâes keâmeues hetpee veieuee&? DeLee&led meyewues hetpee
ievexÚved ~~55~~
efnlecesJe ®ejsefVel³eb MejerjsCe Oevesve ®e~~56~~
Dee®ee³e&m³eesHeMeevlem³e efMeJe%eeveceneefveOesë~~56~~
YeeJeeLe& : Yeòeâues MejerjÉeje leLee Oeve Éeje GheMeevle DeLee&led jeieÉs<e Deeefo
yeeš jefnle efMeJe%eevekeâe ceneefveefOe mJe™he ieg™keâes efvelÙe mesJee iejesmed ~~56~~
iegjesje%eeb ve ue«sle efmeef×keÀeceer ceneceefleë~~57~~
leoe%eeue«vesveeefHe efMeJee%ee®ísokeÀes YeJesled~~57~~
YeeJeeLe& : efmeefæ Ûeenves ceneceefleceeved efMe<Ùeues keâoeefhe ieg™ Dee%eekeâes
Guue‹ve ieveg& ngBowve ~ ieg™keâes Dee%eekeâes Guue‹ve efMeJekewâ Dee%eekeâes Guue‹ve
ceeefvevÚ ~~57~~
ef$eefJeOemecHeefÊemLeue - (11)
³eLee iegjew ³eLee efue²s YeeqkeÌleceeved HeefjJele&les~~58~~
pe²ces ®e leLee efvel³eb YeeÅkeÌle kegÀ³ee&efÜ®e#eCeë~~58~~
YeeJeeLe& : ef$eefJeOe mecheefòemLeue JeCe&ve— Yeefòeâceeved SJeb yegefæceeved
meeOekeâues pemlee Øekeâejues ieg™ j efue”Øeefle YeefòeâhetCe& DeeÛejCe ieÚ& ~ Ùemlew DeeÛejCe
pe”ce efMeJeÙeesieer Øeefle heefve ieveg&heÚ& ~~58~~
SkeÀ SJe efMeJeë mee#eeled meJee&vegûenkeÀejkeÀë~~59~~
ieg©pe²ceefue²elcee Jele&les YegeqkeÌlecegeqkeÌleoë~~59~~
YeeJeeLe& : meyew Øeefle Deveg«en ievex, leLee Yeesie j cees#e Øeoeve ievex, SGšw
efMeJeieg™ pe”ce j efue”keâe ™hecee JÙeJenej ieoz ngvegngvÚ ~ Ùemlees YeeJevee
ieveg&heo&Ú ~~59~~
efue²b ®e efÜefJeOeb ÒeeskeÌleb pe²ceepe²ceelcevee~~60~~
Depe²ces ³eLee YeeqkeÌlepe&²ces ®e leLee mce=lee~~60~~
118 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
YeeJeeLe& : pe”ce j Depe”ce (Ûeue j efmLej) keâe ™hecee efue”keâes ogF& Yeso
yeleeFSkeâes Ú ~ Depe”ce Øeefle pemlees Yeefòeâ ngvÚ ~ pe”ce Øeefle heefve lÙemlew Yeefòeâ
ngvegheo&Ú ~~60~~
Depe²ceb leg ³eefuue²b ce=eq®íueeefoefJeefveefce&leced~~61~~
leÜjb pe²ceb efue²b efMeJe³eesieerefle efJeÞegleced~~61~~
YeeJeeLe& : pees Depe”ce DeLee&led mLeeJej efue” nes lÙees ceešes leLee {g”e
Deeefoyeeš yeveskeâes ngvÚ ~ pe”ce efue” lÙeme Yevoe ßes‰ ceeefvevÚ ~ lÙees efMeJeÙeesieerkeâe
veeceues Øeefmeæ Ú ~~61~~
De®ejs cev$emebmkeÀejeefuue²s Jemeefle Me¹jë~~62~~
meoekeÀeueb Jemel³esJe ®ejefue²s censéejë~~62~~
YeeJeeLe& : lÙemkeâeßes‰leekeâes keâejCe yeleeFvÚ— mLeeJej efue”cee efMeJekeâes
efveJeeme cev$eÉeje lÙemkeâes mebmkeâej ievee&ues ngvÚ lej Ûejefue” (efMeJeÙeesieer) cee censÕej
cev$e mebmkeâej efyevee vew meJe&oe efveJeeme ieveg&ngvÚ ~~62~~
efMeJe³eesefieefve ³eÎÊeb leo#e³eHeÀueb YeJesled~~63~~
lemceeled meJe&Òe³elvesve lemcew os³eb cenelceves~~63~~
³elHeÀueb ueYeles pevlegë Hetpe³ee efMeJe³eesefieveë~~64~~
leo#e³eefceefle ÒeeskeÌleb mekeÀueeieceHeejiewë~~64~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieerueeF& pes peefle heefve efoFvÚ ~ lÙees De#eÙe Heâue efoves
Jeeuee ngvÚ ~ lÙeme keâejCe ØeÙelvehetJe&keâ efMeJeÙeesieerueeF& Oesjw Yevoe Oesjw oeveeefo
efovegheÚ& ~ efkeâveefkeâ DeeieceMeeŒekeâe efJeÉeven™ues peerJeÉeje efMeJeÙeesieerkeâes hetpee ieefjSkeâes
Heâue De#eÙe (keâefnues heefve veeMe vengves) yeleeFSkeâes Ú ~~63-64~~
veeJecev³esle kegÀ$eeefHe efMeJe³eesefieveceeieleced~~65~~
DeJeceeveeÓJesÊem³e ogie&efle½e ve mebMe³eë~~65~~
heefjÛÚso ef$eefJeOemecheefòemLeue 119
YeeJeeLe& : Deiee[er DeeBGow iejskeâe efMeJeÙeesieerkeâes kegâvew DeJemLeecee heefve
Deheceeve ieveg& ngBowve ~ efkeâveefkeâ efMeJeÙeesieerkeâes Deheceeve ievexkeâes efveef§ele™hecee ogie&efle
ngves kegâje MeeŒeues yeleeSkeâes Ú ~~65~~
efMeJe³eesieer efMeJeë mee#eeefoefle kewÀ¹³e&YeeqkeÌleleë~~66~~
Hetpe³esoeojsCewJe ³eLee efue²b ³eLee ieg©ë~~66~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieer mee#eeled efMeJe ngved— Ùemlees ceevesj mesJekeâ YeeJeues
efue” j ieg™keâe meceeve DeeojhetJe&keâ efMeJeÙeesieerkeâes hetpeve ieveg&heÚ& ~~66~~
®elege|JeOemeeje­emLeue (ÒemeeomJeerkeÀejmLeue) - (12)
HeeoesokebÀ ³eLee YekeÌl³ee mJeerkeÀjesefle censefMelegë~~67~~
leLee efMeJeelceveesefve&l³eb ieg©pe²ce³eesjefHe~~67~~
YeeJeeLe& : Ûelege|JeOemeejeÙemLeue JeCe&ve— meeOekeâues pemejer YeieJeeved
Me¿jkeâes ÛejCeesokeâ YeefòeâkeâemeeLe «enCe ieo&Ú ~ lÙemejer vew efvelÙe ieg® j pe”ce
DeLee&led efMeJeÙeesieerkeâes heefve ÛejCeesokeâ efuevegheo&Ú ~~67~~
meJe&ce²uecee²u³eb meJe&HeeJeveHeeJeveced~~68~~
meJe&efmeef×keÀjb Hegbmeeb MecYeesë HeeoecyegOeejCeced~~68~~
YeeJeeLe& : efkeâveefkeâ Me¿jkeâes ÛejCeesokeâ mecemle ce”uen™keâes heefve ce”ue,
meyew heefJe$eJemlegn™ Yevoe heefve heefJe$e leLee mecemle efmeefæ efoves ngvÚ ~ Ùemew keâejCe
Øeefleefove ÛejCeesokeâ efuevegheo&Ú ~~68~~
efMejmee Oeej³esÐemleg He$eb Heg<Heb efMeJeeefHe&leced~~69~~
Òeefle#eCeb YeJesÊem³e HeewC[jerkeÀef¬eÀ³eeHeÀueced~~69~~
YeeJeeLe& : pees Yeòeâ efMeJecee Ûe{eFSkeâes he$e, heg<he, efMejcee OeejCe ieo&Ú~
GmeueeF& Øeefle#eCe heewC[jerkeâ ef›eâÙee DeLee&led heewC[jerkeâYeeiekeâes Heâue Øeehle ngvÚ ~~69~~
Yeg¡eer³eeod ©êYegkeÌleeVeb ©êHeerleb peueb efHeyesled~~70~~
©êeIe´eleb meoe efpeIe´sefoefle peeyeeefuekeÀer Þegefleë~~70~~
120 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
YeeJeeLe& : ™õueeF& meceefhe&le DeVekeâes Yeespeve ieveg&heÚ&, ™õueeF& meceefhe&le
peuekeâes heeve ieveg&heÚ&, ™õÉeje megBefIeSkeâes DeLee&led ™õueeF& Ûe{eFSkeâe heg<heueeF&
megIveg heÚ& ~ Ùemlees keâLeve peeyeeueesheefve<eodcee JeefCe&le Ú ~~70~~
DeHe&ef³elJee efvepes efue²s He$eb Heg<Heb HeÀueb peueced~~71~~
DeVeeÐeb meJe&Yeesp³eb ®e mJeerkegÀ³ee&od YeeqkeÌleceeVejë~~71~~
YeeJeeLe& : Yeefòeâceeved ceveg<Ùeues he$e, heg<he, Heâue, pe}, DeVeeefo mechetCe&
YeespÙe heoeLe& DeeHeävee F°efue”ueeF& Deefhe&le iejsj «enCe ieveg&heÚ& ~~71~~
ieg©lJeeled meJe&Yetleeveeb MecYeesjefcelelespemeë~~72~~
lemcew efveJesefoleb meJe¥ mJeerkeÀe³e¥ lelHeje³eCewë~~72~~
YeeJeeLe& : mecemle ØeeCeern™Yevoe Deefcele lespemJeer efMeJe ßes‰ ngveeues
GveueeF& efveJesefole ieefjSkeâes DeLee&led Ûe{eFSkeâes meyew kegâje Yeòeân™ues mJeerkeâej ieveg&
heÚ& ~~72~~
³es efue²OeeefjCees ueeskesÀ ³es efMeJewkeÀHeje³eCeeë~~73~~
les<eeb leg efMeJeefvecee&u³ecegef®eleb veev³epevleg<eg~~73~~
YeeJeeLe& : Ùeme mebmeejcee pees pees efMeJeefue” OeejCeievexn™ Úved ~ leLee pees
Skeâcee$e efMeJekeâe Yeòeâ Úved Gvekeâe ueeefie efMeJekeâes Øemeeo «enCe ieveg& GefÛele Ú DevÙe
peerJen™keâe ueeefie GefÛele Úwve ~~73~~
DeVepeeles leg YekeÌlesve Yegp³eceeves efMeJeeefHe&les~~74~~
efmekeÌLes efmekeÌLesçéecesOem³e ³elHeÀueb leoJeeH³eles~~74~~
YeeJeeLe& : YeòeâÉeje efMeJeueeF& meceefhe&le ieefjSkeâe DeVekeâe Skeâ Skeâ oeveecee
DeÕecesIe Ùe%eÉeje Øeehlengves Heâue DeLeJee hegCÙe jnskeâes ngvÚ ~~74~~
efvecee&u³eb efvece&ueb Meg×b efMeJesve mJeerke=Àleb ³eleë~~75~~
efvece&uewmlelHejwOee&³e¥ veev³ewë Òeeke=ÀlepevlegefYeë~~75~~
heefjÛÚso meesheeefOeoevemLeue 121
YeeJeeLe& : efMeJeÉeje mJeerke=âle ngveekeâe keâejCeues JeneBueeF& Ûe{eFSkeâes vewJesÅe
Øemeeo efvecee&uÙe DeLee&led DelÙevle efvece&ue (Megæ) ngvÚ ~ lÙees MegæØemeeo DelÙevle
Megæ peven™yeeš cee$e efueve ÙeesiÙe Ú, meeceevÙe DeMegæpeven™Éeje efueve ÙeesiÙe
Úwve ~~75~~
efMeJeYeeqkeÌleefJenerveeveeb pevletveeb HeeHekeÀce&Ceeced~~76~~
efJeMeg×s efMeJeefvecee&u³es veeçefOekeÀejesçefmle kegÀ$eef®eled~~76~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeefòeâues jefnle heehekeâce& ievex peerJen™keâes efMeJe vewJesÅecee kegâvew
DeefOekeâej Úwve ~~76~~
efMeJeefue²Òemeeom³e mJeerkeÀejeod ³elHeÀueb YeJesled~~77~~
leLee ÒemeeomJeerkeÀejeod ieg©pe²ce³eesjefHe~~77~~
lemceeod ieg©b ceneosJeb efMeJe³eesefievecesJe ®e~~78~~
Hetpe³esled ÒemeeoeVeb Yeg¡eer³eeled ÒeefleJeemejced~~78~~
YeeJeeLe& : efMeJeefue”keâes Øemeeo «enCe ievee&ues pees Heâue efceuÚ lÙener Heâue
ieg®Øemeeo leLee pe”ce DeLee&led efMeJeÙeesieerkeâes Øemeeoyeeš heefve Øeehle ngvÚ ~ Ùeme
keâejCe ieg® efue” leLee efMeJeÙeesieerkeâes Øeefleefove hetpee ieveg& heÚ&, leLee Gvekeâes Øemeeo
mJe™he DeVe Øeefleefove «enCe ieveg& heÚ& ~~77-78~~
meesheeefOeoevemLeue - (13)
efMeJeefue²s efMeJee®ee³ex efMeJe³eesefieefve YeeqkeÌleceeved~~79~~
oeveb kegÀ³ee&ÐeLeeMeeqkeÌle lelÒemeeo³egleë meoe~~79~~
YeeJeeLe& : meesheeefOe efve®heeefOe menpe oeve mLeue JeCe&ve— Yeefòeâceeved
meeOekeâues efMeJeefue” efMeJeeÛeeÙe& leLee efMeJeÙeesieerueeF& Gvekeâe ke=âheeues Ùegòeâ ngBow DeLee&led
Gvekeâes ke=âhee Øeehleieoz DeeHeävee Meefòeâ Devegmeej oeveefoveg heÚ& ~~79~~
oeveb ®e ef$eefJeOeb ÒeeskeÌleb meesHeeefOeefve©HeeefOekeÀced~~80~~
menpeb ®esefle meJex<eeb meJe&lev$eefJeMeejowë~~80~~
122 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ
YeeJeeLe& : MeeŒecee efve<Ceele/heejbiele efJeÉevedn™ues meyewkeâe ueeefie meesheeefOe
efve®heeefOe leLee menpe Yesoues leerve Øekeâejkeâes oeve yeleeSkeâe Úved ~~80~~
HeÀueeefYemeefvOemeb³egkeÌleb oeveb ³eefÜefnleb YeJesled~~81~~
leled meesHeeefOekeÀceeK³eeleb cegceg#egefYejvee¢leced~~81~~
YeeJeeLe& : pees oeve Heâuekeâes DeeMeeues Ùegòeâ YeSj ieefjvÚ lÙees meesheeefOekeâ oeve
keânueeGBÚ ~ cees#eeLeea peven™ues lÙemeØekeâejkeâe oevekeâes meceeoj ieozveved ~~81~~
efve©heeefOeoevemLeue - (14)
HeÀueeefYemeefvOeefveceg&keÌleceeréejeefHe&lekeÀe*def#eleced~~82~~
efve©HeeefOekeÀceeK³eeleb oeveb oeveefJeMeejowë~~82~~
YeeJeeLe& : efve®heeefOeoevemLeue— oevecee efJeMeejo DeLee&led heej”le YeSkeâe
peven™Éeje Heâuekeâes FÛÚeues jefnle YeSj F&Õejehe&Ceyegefæ Ùegòeâ YeSj ieefjves oeveueeF&
efve®heeefOekeâ oeve YevoÚved ~~82~~
menpeoevemLeue - (15)
Deeoele=oele=os³eeveeb efMeJeYeeJeb efJeef®evle³eved~~83~~
DeelceveesçkeÀle=&YeeJeb ®e ³eÎÊeb menpeb YeJesled~~83~~
YeeJeeLe& : menpeoevemLeue— heefjie=nerle oelee SJeb osÙeueeF& efMeJe™hecee
MeesÛves/efJeÛeejievex DeLee&led oevekeâe efJe<eÙecee DeeHegâueeF& keâlee& ve ceeveer efoFves oeve
menpeoeve ceeefvevÚ ~~83~~
menpeb oeveceglkeÀ=<ìb meJe&oeveesÊeceesÊececed~~84~~
efMeJe%eeveÒeob Hegbmeeb pevcejesieefveJele&keÀced~~84~~
YeeJeeLe& : leervew Øekeâejkeâe oeven™cee menpeoeve Glke=â° j meyew Øekeâejkeâe
oeven™cee Gòeceoeve ngvÚ ~ lÙemeØekeâejkeâes oeve ceveg<ÙeueeF& efMeJe%eeveØeoeve ievex
leLee pevce™heer jesieueeF& efcešeGves Jeeuee ngvÚ ~~84~~
efMeJee³e efMeJeYekeÌlee³e oer³eles ³eefo efkeÀáeve~~85~~
YekeÌl³ee leoefHe efJeK³eeleb menpeb oevecegÊececed~~85~~
heefjÛÚso menpeoevemLeue 123
YeeJeeLe& : efMeJeueeF& DeLeJee efMeJeYeòeâueeF& pees kegâÚ DeLee&led pes heefve peefle
heefve oeve efoFvÚ lÙemeueeF& heefve Gòece DeLee&led menpeoeve keâefnSkeâes Ú ~~85~~
oeveeled mJeCe&menñem³e melHee$es ³elHeÀueb YeJesled~~86~~
SkeÀHeg<HeÒeoevesve efMeJes lelHeÀueefce<³eles~~86~~
YeeJeeLe& : Gòece SJeb ÙeesiÙe JÙeefòeâueeF& Skeâ menœe mJeCe&cegõe (Skeâ npeej
megvekeâe efieVeer keâes oeve) ievee&ues pees Heâue Øeehle ngvÚ, lÙener Heâue ßeæeYeefòeâ Ùegòeâ
YeSj efMeJeueeF& Skeâ heg<he (Hetâue) Deefhe&le ievee&ues Øeehle ngvÚ ~~86~~
efMeJe SJe Hejb Hee$eb meJe&efJeÐeeefveefOeieg&©ë~~87~~
lemcew oÊeb leg ³eeqlkeÀ]efáeÊeovevleHeÀueb YeJesled~~87~~
YeeJeeLe& : mecemle efJeÅeen™keâe Deekeâj (Kepeevee/Keeveer) ieg®™he efMeJe vew
oevekeâe meJeexlke=â° hee$e ngvegngvÚ, DeLeJee efMeJe SJeb meJe&efJeÅeeefveefOe ieg® Ùeer ogJew
oevekeâe Gòeceesòece hee$e ngved ~ efÙeveueeF& pes heefve efoFvÚ lÙemeues Devevle Heâue Øeoeve
ieo&Ú ~~87~~
efMeJe³eesieer efMeJeë mee#eeeq®íJe%eevecenesoefOeë~~88~~
³eeqlkeÀefáeÎer³eles lemcew leÎeveb HeejceeefLe&keÀced~~88~~
YeeJeeLe& : efMeJe%eevekeâe mecegõmJe™he efMeJeÙeesieer mee#eeled efMeJemJe™he ngvÚved
GveueeF& pes peefle oeve efoFvÚ lÙees oeve hejceoeve DeLee&led efMeJemeeÙegpÙe Øeoeve ievex
Jeeuee ngvÚ ~~88~~
efMeJe³eesieer cenlHee$eb meJex<eeb oevekeÀce&efCe~~89~~
lemceeVeeefmle Hejb efkeÀefáelHee$eb MeeðeefJe®eejleë~~89~~
YeeJeeLe& :meyew oevekeâce&n™cee meyewkeâe ueeefie efMeJeÙeesieer Gòece hee$e ngved ~
MeeŒekeâe Âef°ues efleveerYevoe ßes‰ Ùee Gòece kegâvew melhee$e ngBowveved ~~89~~
efYe#eecee$eÒeoevesve Meevlee³e efMeJe³eesefieves~~90~~
³elHeÀueb ueY³eles vewleod ³e%ekeÀesefìMelewjefHe~~90~~
124 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: veJeeQ heefjÛÚso menpeoevemLeue 125

YeeJeeLe& : MeevleefMeJeÙeesieerueeF& cee$e efYe#ee DeLee&led Skeâ ieeBme oeve ievee&ues ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
pees Heâue Øeehle ngvÚ lÙees Heâue keâjes[eQ Ùe%e ievee&ues heefve efceuve mekeäowve ~~90~~ YeòeâmLeues Yekeäleceeie&ef›eâÙeemLeueeefomehleefJeOe-
efMeJe³eesefieefve meble=Hles le=Hlees YeJeefle Me¹jë~~91~~ mLeueØeme”es veece veJece: heefjÛÚso:~
leÊe=Hl³ee levce³eb efJeéeb le=eqHlecesefle ®eje®ejced~~91~~ Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes Yeefòeâceeie& ef›eâÙee mLeueJeCe&ve
YeeJeeLe& : efkeâveefkeâ efMeJeÙeesieer le=hle ngveeues mJeÙeb efMeJe le=hle ngvegngvÚ ~ veecekeâ veJeceheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
efMeJekeâe le=efhleues GveerÉeje JÙeehle ÛejeÛej mecemle efJeÕe le=hle ngvÚ ~~91~~ ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
lemceeled meJe&Òe³elvesve ³esve kesÀveeefHe keÀce&Cee~~92~~ ~~ veJeceheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~
le=eÅHle kegÀ³ee&led meoekeÀeueceVeeÐewë efMeJe³eesefieveë~~92~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe meyew ØeÙelve iejsj pegve megkewâ keâce&Éeje meOeQ DeVeeefoÉeje 
efMeJeÙeesieerueeF& le=hle ieveg& heo&Ú ~~92~~
efve©HeeefOekeÀef®eêtHeHejevevoelceJemlegefve ~~93~~
meceeHleb mekeÀueb ³em³e me oeveer Me¹jë mJe³eced~~93~~
YeeJeeLe& : efve<keâeceYeeJeues efÛeod™he hejevevo leòJekeâe efJe<eÙecee DeLee&led
Gvekeâe veececee pemeues DeeHegâueeF& hetCe&™heues meceefhe&le ieo&Ú lÙees oeveer mJeÙeb
Me¿jmJe™he ngve peevÚ ~~93~~
GkeÌ l eeef K euee®eejHeje³eCees ç meew
meoe efJelevJeved menpeb leg oeveced~~94~~
ye´ïeeefomecHelmeg efJejkeÌleef®eÊees
YekeÌlees efn ceenséejleecegHewefle~~94~~
YeeJeeLe& : hetJeexòeâ meyew DeeÛejCen™keâes heeueve ievex, meoe menpeoeve efoow
yeÇÿee Deeefokeâe mecheefòe (mece=efæ) Øeefle heefve jeie ve jeKves Yeòeâ mJeÙeb ceensÕej ngve
peevÚ ~~94~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
 heefjÛÚso ceensÕejmLeue 127

HetJee&Þe³eefvejeme½e leLeeÜwleefvejeke=Àefleë~~5~~
oMece: Heefj®íso: Dee»eveJepe&veb He½eeoäcetefle&efvejeke=Àefleë~~5~~
meJe&ielJeefvejeme½e efMeJelJeb efMeJeYekeÌle³eesë~~6~~
DebiemLeueevleie&le
SJeb veJeefJeOeb ÒeeskeÌleb ceenséejcenemLeueced~~6~~
ceenséejmLeue
YeeJeeLe& : Deye ce ceensÕej mLeuekeâe efJe<eÙecee yeleeGBves Úg - pemlees YeieJeeved
Deieml­e GJee®e- efMeJeues heefnues yeleeGveg YeSkeâes efLeÙees ~ heefnues ceensÕejkeâes ØeMebmee lÙeme heefÚ,
efue”eÛe&vecee efve‰e leLee hetJe& DeeßeÙekeâes lÙeeie, lÙemlew Øekeâejues DeÉwlekeâes efvejekeâjCe,
YekeÌlemLeueb meceeK³eeleb YeJelee ieCevee³ekeÀ~~1~~
Dee£eveJepe&ve, De°cetefle&keâes efvejekeâjCe leLee meJe&ielJekeâes efvejeme, efMeJepeievceÙemLeue
kesÀve Jee Oece&Yesosve YekeÌlees ceenséejes YeJesled~~1~~
leLee DevlÙecee Yeòeâosefnkeâ efue”mLeue, Ùeme Øekeâejues ceensÕej cenemLeue veew Øekeâejkeâes
YeeJeeLe& : (ceensÕejmLeue JeCe&ve)— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— ns ieCeveeÙekeâ! yeleeFSkeâes Ú ~~4-6~~
leheeBF&ues YeòeâmLeuekeâes JeCe&ve ieveg& YeÙees ~ Deye Ùees kegâje yeleeGves nesmed efkeâ kegâve
Deeefoleë ¬eÀceMees Je#³es mLeueYesom³e ue#eCeced~~7~~
Oece&Yesoues Yeòeâ ceensÕej yevo Ú ~~1~~
meceeefnlesve cevemee Þet³eleeb YeJelee cegves~~7~~
jsCegkeâ GJeeÛe-
YeeJeeLe& : ns cegves! ce mLeueYesokeâes ue#eCe ØeejbYe osefKe vew yeleeGves Úg ~ leheeBF&
kesÀJeues menpes oeves efve<Ceeleë efMeJelelHejë~~2~~
meceeefnleefÛeòe YeSj megVegnesmed ~~7~~
ye´ïeeefomLeeveeefJecegKees YekeÌlees ceenséejë mce=leë~~2~~
ceensÕejØeMebmeemLeue - (16)
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— pees JÙeefòeâ kesâJeue menpeoevecee
efJeéemceeoefOekeÀes ©êes efJeéeevegûenkeÀejkeÀë~~8~~
efve<Ceele DeLee&led heejbiele SJeb efMeJeYeefòeâcee efvejle ngvÚ leLee yeÇÿee Deeefo osJe heokeâes
heefve DeefYeuee<eer (FÛÚgkeâ) ngBowve Ùemlee YeòeâueeF& ceensÕej YeefvevÚ ~~2~~
Fefle ³em³e efmLeje yegef×ë me Jew ceenséejë mce=leë~~8~~
YeeJeeLe& : ceensÕejØeMebmeemLeue— YeieJeeved efMeJe efJeÕeYevoe ceeefLe ngvegngvÚ ~
YekeÌles³e&oe meceglkeÀ<eex YeJesodJewjei³eieewjJeeled~~3~~
JeneB vew efJeÕeueeF& Deveg«en ievexJeeuee ngvegngvÚ ~ Ùeme Øekeâejkeâes OeejCee (efJeÛeej)
leoe ceenséejë ÒeeskeÌlees YekeÌleë efmLejefJeJeskeÀJeeved~~3~~
pemekeâes Â{ ngvÚ, lÙemeueeF& ceensÕej ceeefveSkeâes Ú ~~8~~
YeeJeeLe& : peye JewjeiÙekeâes DeeefOekeäÙeues ceveg<Ùe efYe$e Yeefòeâkeâes Glkeâ<e& ngvÚ
ye´ïeeÐewce&efueveÒee³ewefve&ce&ues Hejceséejs~~9~~
DeLee&led Yeefòeâ hejekeâe‰ecee hegiÚ leye lÙees efmLejefJeJeskeâÙegòeâYeòeâ ceensÕej
keânueeGBÚ ~~3~~
meec³eeseÅkeÌle ³ees ve menles me Jew ceenséejeefYeOeë~~9~~
YeeJeeLe& : pees Yeòeâ ceefueveØeeÙe yeÇÿeeefo osJeleen™ meBie hejcesÕejkeâes leguevee
ceenséejmLeueb Je#³es ³eLeeskeÌleb MecYegvee Hegje~~4~~
ieozve Gmekeâes veece ceensÕej nes ~~9~~
ceenséejÒeMebmeeoew efue²efveÿe leleë Hejced~~4~~
128 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: omeeQ
F&éejë meJe&Yetleeveeb ye´ïeeoerveeb ceneefveefle~~10~~
yegef׳eesieeÊeoemekeÌlees YekeÌlees ceenséejë mce=leë~~10~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee Deeefo mecemle ØeeefCen™cee DeLee&led meyew Yevoe hejcesÕej ceneved
ngvegngvÚ— Ùeme Øekeâejues pees Yeòeâ meOeQ hejcesÕejcee Deemeòeâ jnvÚ lÙemeueeF&
ceensÕej YeefveSkeâes Ú ~~10~~
ye´ïeeefoosJeleepeeueb ceesefnleb cee³e³ee meoe~~11~~
DeMekeÌleb cegeqkeÌleoeves leg #e³eeefleMe³emeb³egleced~~11~~
DeveeefocegkeÌlees YeieJeeveskeÀ SJe censéejë~~12~~
cegeqkeÌleo½esefle ³ees Jeso me Jew ceenséejë mce=leë~~12~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee Deeefo osJeleen™keâes mecetn meJe&oe ceeÙee«emle Ú ~ #eÙe
(veeMe) leLee DeefleMeÙe (meeveg-"tuees) Deeefo oes<eues Ùegòeâ Ùees mecetn cegefòeâ efoueeGvecee
DemeceLe& Ú ~ cee$e YeieJeeved efMeJe Deveeefo cegòeâ ngvegngvÚ, JeneB vew cegefòeâØeoelee
ngvegngvÚ, pees Ùemlee efJeÛeejues Ùegòeâ ngvÚ GmeueeF& ceensÕej YeefvevÚ ~~11-12~~
#e³eeefleMe³emeb³egkeÌlee ye´ïeefJe<CJeeefomecHeoë~~13~~
le=CeJevcev³eles ³egkeÌl³ee Jeerjceenséejë meoe~~13~~
MeyomHeMee&efomecHeVes megKeuesMes leg veëmHe=në~~14~~
efMeJeevevos meceglkeÀCþes Jeerjceenséejes YeJesled~~14~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee efJe<Ceg Deeefokeâes SsÕeÙe& #eÙeMeerue leLee DeefleMeÙeÙegòeâ Ú ~
JeerjceensÕejues lÙemeueeF& meoe le=Cekeâe meceeve legÛÚ ceevoÚ ~ Gmeues MeyomheMe&
Deeefoues Ùegòeâ #eefCekeâmegKekeâes FÛÚe jeKowve leLee efMeJeevevokeâes Øeeefhlekeâe ueeefie
GlkeâefC"le jnvÚ Ùemlees JÙeefòeâ JeerjceensÕej ngvÚ ~~13-14~~
Hejðeerme²efveceg&keÌleë HejêJ³eHeje*dcegKeë~~15~~
efMeJeeLe&keÀe³e&mecHeVeë efMeJeeieceHeje³eCeë~~15~~
efMeJemlegeflejmeemJeeoceesoceeveceveeë Megef®eë~~16~~
efMeJeeslkeÀ<e&ÒeceeCeeveeb mecHeeovemecegÐeleë~~16~~
heefjÛÚso ceensÕejmLeue 129
efvece&cees efvejn¹ejes efvejmlekeÌuesMeHe¡ejë~~17~~
DemHe=äceomecyevOees ceelme³ee&JesMeJeefpe&leë~~17~~
efvejmleceoveesvces<ees efveOet&le¬eÀesOeefJeHueJeë~~18~~
meoe mevlegäËo³eë meJe&ÒeeefCeefnles jleë~~18~~
efveJeejCemecegÐeesieer efMeJekeÀe³e&efJejesefOeveeced~ ~19~~
men®eejer meoekeÀeueb efMeJeeslkeÀ<ee&efYeOeeef³eefYeë~~19~~
efMeJeeHekeÀ<e&mecÒeeHleew ÒeeCel³eeiesçH³eMeef¹leë~~20~~
efMeJewkeÀefveÿë meJee&lcee Jeerjceenséejes YeJesled~~20~~
YeeJeeLe& : hejŒeer meceeiece ve ievex, Dekeâe&keâes Oeve ve Ûeenves, efMeJekeâe ueeefie
keâeÙe& ievex MewJeeiecekeâes DeOÙeÙeve ievex, efMeJemlegeflekeâe jmeueeF& heeve ieefj ØemeVe ceve
YeSkeâes heefJe$e, efMeJe cenòee metÛekeâ ØeceeCen™ueeF& Skeâef$ele ievex, mebmeej Øeefle
ceceleejefnle, DenbkeâejMetvÙe, DeefJeÅee Deefmcelee Deeefo keäuesMekeâe peeuen™ueeF& veeMeieve&cee
meceLe&, ceojefnle, ceelmeÙe&keâe DeeJesMeues jefnle, keâeceYeeJeveeues MetvÙe, ›eâesOekeâe
Jesieues MetvÙe, meoe mevlees<e Ùegòeâ, meyew ØeeCeern™keâes efnlecee efvejle, efMeJekeâeÙe&keâe
efJejesOeer n™ueeF& veeMe ieve& lelhej, efMeJeeslkeâ<e&keâe ØeÛeejkeân™keâes menÛej (meeLeer)
efMeJekeâes Dehekeâ<e& (Deheceeve) YeScee ØeeCe lÙeeive lelhej, kesâJeue efMeJecee efve‰e
jeKves meJee&lcee JÙeefòeâ JeerjceensÕej ngvÚ ~~15-20~~
efue²efve÷emLeue (17)
Dem³e ceenséejm³eeskeÌleb efue²efveÿecenemLeueced~~21~~
ÒeeCeel³e³esçefHe mecHeVes ³eol³eep³eb efJeOeer³eles~~21~~
YeeJeeLe& : efue”efve‰emLeue JeCe&ve— ØeeCeme¿škeâes efmLeeflecee heefve pegve
efue”keâe lÙeeiekeâes efJeOeeve Úwve Ùeme efmLeefleueeF& ceensÕej efue”efve‰mLeue ceeefveSkeâes
Ú ~~21~~
DeHeie®íleg meJe&mJeb efMejMísovecemleg Jee~~22~~
ceenséejes ve cegáesle efue²HetpeeceneJe´leced ~~22~~
130 ßeerefmeæevleefMeKeeceCeer omeeQ
YeeJeeLe& : mecemle Oeve mecheefòekeâes veeMe YeS heefve efMej keâeefšS heefve
ceensÕejues efue”hetpee™heercene›elekeâes lÙeeie ieveg& ngBowve ~~22~~
efue²Hetpeeceke=ÀlJee leg ³es ve Yeg¡eefvle ceeveJeeë~~23~~
les<eeb cenelceveeb nmles cees#eue#ceer©HeefmLelee~~23~~
YeeJeeLe& : pees ceveg<Ùe efue” hetpee veiejer Yeespeve ieozveved lÙemlee cenelceen™keâe
nelecee cees#e™heer ue#ceer meowJe GheefmLele jnefvÚved ~~23~~
efkeÀcev³ewOe&ce&keÀefueuewë keÀerkeÀ<eeLe&Òeoeef³eefYeë~~24~~
mee#eevcees#eÒeoë MecYeesOe&ceex efue²e®e&veelcekeÀë~~24~~
YeeJeeLe& : #egõ leLee Ie=Ceemheo heefjCeece efoves DevÙe ceefueve Oece&n™yeeš kesâ
ueeYe? MecYegkeâes efue”eÛe&veelcekeâ Oece& vew mee#eeled cees#e Øeoeve ievex Jeeuee ngvÚ
~~24~~
DeefHe&lesveeVeHeevesve efue²s efve³eceHetefpeles~~25~~
³es osnJe=eElle kegÀJe&efvle ceneceenséeje efn les~~25~~
YeeJeeLe& : meceefhe&le DeVe heeveÉeje pees peve efveÙecehetJe&keâ efue”keâes hetpee DeÛe&vee
ieo&Úved leLee lÙemew meceefhe&le DeVeheeveÉeje MejerjueeF& peerefJele jeKoÚved leer ceneceensÕej
ngved ~~25~~
ef®evce³es Mee¹js efue²s efmLejb ³es<eeb ceveë meoe~~26~~
efJecegkeÌleslejmeJee&Le¥ les efMeJee vee$e mebMe³eë~~26~~
YeeJeeLe& : pemekeâes ceve efÛevceÙe Mee¿j efue”cee meoe efmLele jnvÚ leLee
cegefòeâueeF& Úes[sj pemeues meyew efJe<eÙen™keâes lÙeeie iejskeâes ngvÚ leer efMeJe ngved Ùemecee
kegâvew mevosn Úwve ~~26~~
efue²s ³em³e cevees ueerveb efue²mlegefleHeje ®e JeekedÀ~~27~~
efue²e®e&veHejew nmleew me ©êes vee$e mebMe³eë~~27~~
heefjÛÚso efu e²ef ve÷emLeue 131
YeeJeeLe& : pemekeâes ceve efue”cee ueerve jnvÚ leLee pemekeâes JeeCeer efue”keâes
mlegeflecee ueeefiejnvÚ leLee pemekeâe ogyew neLe efue”eÛe&vecee efvejle jnvÚved lÙees ™õ
nes Ùemecee kegâvew mevosn Úwve ~~27~~
efue²efveÿm³e eEkeÀ lem³e keÀce&Cee mJeie&nslegvee~~28~~
efvel³eevevoefMeJeÒeeefHle³e&m³e Meeðes<eg efveef½elee~~28~~
YeeJeeLe& : pegve YeòeâueeF& efMeJeevevoØeeefhle MeeŒe Devegmeej efveef§ele Ú ~
efue”eÛe&vecee ueeieskeâe lÙemlee YeòeâueeF& mJeie&nslegkeâ keâce&n™yeeš kesâ ueeYe? DeLeJee
kesâ ØeÙeespeve? ~~28~~
efue²efveÿeHejb Meevleb Yetefle©êe#emeb³egleced~~29~~
ÒeMebmeefvle meoekeÀeueb ye´ïeeÐee osJelee cegoe~~29~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee Deeefo osJeleen™ efue”cee efve‰e jeKves Meevle, Yemce leLee
®õe#eOeejCe ievex Yeòeâkeâes DeevevohetJe&keâ ØeMebmee ieo&Úved ~~29~~
hetJee&Þe­eefvejmevemLeue - (18)
efue²wkeÀefveÿËo³eë meoe ceenséejes peveë~~30~~
HetJee&Þe³eieleeved Oecee¥ml³epeslmJee®eejjesOekeÀeved~~30~~
YeeJeeLe& : hetJee&ßeÙeefvejmeve mLeue JeCe&ve— Skeâcee$e efue”eÛe&vecee efve‰e
jeKves ceensÕejues DeeHeävees DeeÛeej DeLee&led MewJeeÛeejefJejesOeer hetJe&mJeerke=âled Oece&n™keâes
lÙeeie ieveg& heÚ& ~~30~~
mJepeeeflekegÀuepeeved Oecee&ved efue²efveÿeefJejesefOeveë~~31~~
l³epeved ceenséejes %es³eë HetJee&Þe³eefvejemekeÀë~~31~~
YeeJeeLe& : DeeHeävee peeefle leLee kegâuekeâe Oece& DeLee&led peveveeMeewÛe cejCeeMeewÛe
Deeefo heefve efue”efve‰ekeâe efJejesOeer Úved Yeves eflevekeâes lÙeeie ieveg& heÚ& ~ Fvekeâes lÙeeie
ievex hetJee&ßeÙe efvejemekeâ Yeòeâ ceensÕej ceeefvevÚ ~~31~~
132 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: omeeQ
efMeJemebmkeÀej³eesiesve efJeMeg×eveeb cenelceveeced~~32~~
eEkeÀ HetJe&keÀeefuekewÀOe&cezë Òeeke=Àleeveeb efn les celeeë~~32~~
YeeJeeLe& : efMeJemebmkeâej Ùeesiekeâe keâejCeues MegæYeSkeâe cenelceen™keâe ueeefie
heefnues Ùee Jele&ceevecee Devegef‰le Oece&n™meBie kesâ ØeÙeespeve? leer Oece&n™ Øeeke=âle
DeLee&led meeOeejCe ßesCeerkeâe ceveg<Ùen™keâe ueeefie yeleeFSkeâe Úved ~~32~~
efJeMes<e— pemejer mevÙeemeer mevÙeeme Yevoe heefnueskeâe Deeßece Oece&n™ueeF&
Úes[dveeues oes<eer ngBowve lÙemleQ Øekeâejues MewJe Oece& mJeerkeâevex JÙeefòeâues Ùeefo DevÙe
Oece&n™keâe lÙeeie ieÚ&, Yeves lÙees ØeeÙeef§eòeer ngBowve ÙemeefJe<eÙecee Ùeme «evLekeâes
mebmke=âlešerkeâekeâejues vesneefYe›eâceveeMeesÓefmle Ùeme ieerleekeâes MueeskeâueeF& Gæ=le iejer
mecÙekeâd JÙeeKÙee ieveg& YeSkeâes Ú ~
efMeJemebmkeÀej³eesiesve efMeJeOecee&veg<eef²Ceeced~~33~~
Òeeke=Àleeveeb ve Oecex<eg ÒeJe=efÊe©HeHeHeÐeles~~33~~
YeeJeeLe& : efMeJemebmkeâejkeâe Ùeesieues efMeJeOece&keâes heeueve ievex JÙeefòeân™keâes
Øeeke=âlepevekeâe Oece&cee ØeJe=efòe ngBowve ~~33~~
efJeMeg×eë Òeeke=Àlee½esefle efÜefJeOee ceeveg<ee mce=leeë~~34~~
efMeJemebmkeÀeefjCeë Meg×eë Òeeke=Àlee Flejs celeeë~~34~~
YeeJeeLe& : ceveg<Ùe ogF&Øekeâejkeâe yeleeFSkeâe ngvÚved— efJeMegæ j Øeeke=âle ~
efMeJekeâe mebmkeâejues Ùegòeâ ceveg<Ùe Megæ ngvÚved leLee DevÙe peven™ Øeeke=âle ceeefveSkeâe
Úved ~~34~~
JeCee&ÞeceOecee&Ceeb J³eJemLee efn efÜOee celee~~35~~
SkeÀe efMeJesve efveefo&äe ye´ïeCee keÀefLeleeçHeje~~35~~
YeeJeeLe& : JeCee&ßece Deeefo Oece&keâes JÙeJemLee heefve ogF&Øekeâejkeâes ceeefveSkeâes Ú-
Skeâ efMeJeÉeje efveefo&° (yeleeFSkeâes) Dekeâex yeÇÿeeÉeje yeleeFSkeâes ~~35~~
efMeJeeskeÌleOece&efveÿe leg efMeJeeÞeceefve<esefJeCeeced~~36~~
efMeJemebmkeÀejnerveeveeb Oece&ë Hewleecenë mce=leë~~36~~
heefjÛÚso eEueieefve‰emLeue 133
YeeJeeLe& : MewJeeßececee jnvesn™keâes efMeJeesòeâ Oece&cee efve‰e ngvÚ ~ pees
peven™ efMeJemebmkeâejyeeš nerve (jefnle) Úved eflevekeâe ueeefie yeÇÿeeÉeje efveefo&° Oece&
yeleeFSkeâes Ú ~~36~~
efMeJemebmkeÀej³egkeÌles<eg peeefleYesoes ve efJeÐeles~~37~~
keÀeÿs<eg JeefÚoiOes<eg ³eLee ªHeb ve efJeÐeles~~37~~
lemceelmeJe&Òe³elvesve efMeJemebmkeÀejmeb³egleë~~38~~
peeefleYesob ve kegÀJeeale efMeJeYekeÌles keÀoe®eve~~38~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues Deeieecee [[ermekesâkeâe keâe"cee ™he ngBowve lÙemlew
Øekeâejues efMeJemebmkeâejues Ùegòeâ YeSkeâe peven™cee peeefleYeso ngBowve ~ lÙemekeâejCe
efMeJemebmkeâej Ùegòeâ JÙeefòeâues efMeJeYeòeâcee peeefleYeso veieveg& ~~37-38~~
meJee&ÉwleefvejmevemLeue - (19)
Hetp³eHetpekeÀ³eesefue&²peerJe³eesYes&oJepe&ves ~~39~~
Het p eekeÀcee&Ð emecHeÊes e fu e&² ef veÿeef J ejes Oeleë~~39~~
meJee&ÜwleefJe®eejm³e %eeveeYeeJes J³eJeefmLelesë~~40~~
YeJesvceenséejë keÀceea meJee&ÜwleefvejemekeÀë~~40~~
YeeJeeLe& : hetpÙe-hetpekeâ DeLee&led efue” j efMeJekeâe YesoueeF& nšeGves, hetpee
keâce& Deeefokeâes DeØeeefhle, efue”efve‰ekeâes efJejesOe, mecemle DeÉwle efJeÛeejelcekeâ
%eevekeâes DeYeeJe, Ùeefle kegâje YeS ÚBoecee Oeceeapeve meJee&Éwleefvejemekeâ ceensÕej
ngvÚ ~~39-40~~
ÒesjkebÀ Me¹jb yegodOJee Òes³e&ceelceevecesJe ®e~~41~~
Yesoeled leb Hetpe³esefVel³eb ve ®eeÜwleHejes YeJesled~~41~~
YeeJeeLe& : Me¿jueeF& Øesjkeâ j DeeHegâueeF& ØesÙe& (Øesefjle ieefjves) ceevesj Yeso %eeve
hetJe&keâ Gvekeâes efvelÙe hetpeve ieveg& heo&Ú ~ DeÉwlehejkeâ yeVeg ngBowve ~~41~~
Heefleë mee#eevceneosJeë HeMegjs<e leoeÞe³eë~~42~~
Deve³eesë mJeeefceYe=l³elJeceYesos keÀLeefce<³eles~~42~~
134 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe omeeQ
YeeJeeLe& : ceneosJe mee#eeled heefle ngvegngvÚ ~ Gvekeâe DeOeervecee jnves Ùees peerJe
heMeg nes Ùeer ogyewcee mJemJeeefceYeeJemecyevOe (mJeeceer j mesJekeâkeâes mecyevOe) Ú ~ DeYeso
ceevoe Ùees mecyevOe keâmejer jnve mekeäuee? ~~42~~
mee#eelke=Àleb Hejb leÊJeb ³eoe YeJeefle yeesOeleë~~43~~
leoeÜwlemeceeHeefÊe%ee&venervem³e ve keÌJeef®eled~~43~~
YeeJeeLe& : %eevekeâe keâejCeues peye leòJekeâes mee#eelkeâej ngvÚ leye DeÉwlekeâes
Øeeefhle ngvÚ ~ %eevejefnle ceveg<ÙeueeF& ÙemeØekeâejkeâes leòJeØeeefhle keâefnuÙew ngvB e mekeäovw e ~~43~~
Yesom³e keÀce&nsleglJeeod J³eJenejë ÒeJele&les~~44~~
efue²HetpeeefokeÀce&mLees ve ®eeÜwleb mecee®ejsled~~44~~
YeeJeeLe& : keâce&keâe keâejCen™ues Yesokeâes JÙeJenej ngvÚ ~ lÙeme keâejCe
efue”hetpee Deeefo ievex JÙeefòeâues DeÉwlekeâes DeeÛejCe ieveg& ngBowve ~~44~~
HetpeeefoJ³eJenejë m³eeÓsoeÞe³ele³ee meoe~~45~~
efue²HetpeeHejmlemceeVeeÜwles efvejlees YeJesled~~45~~
YeeJeeLe& : hetpee Deeefokeâes JÙeJenej meOeQ Yesokewâ DeeOeejcee ngvÚ, lÙeme keâejCe
efue”hetpeecee ueeieskeâe Yeòeâues DeÉwlecee efvejle ngvegngBowve ~~45~~
Dee£eveefvejmevemLeue - (20)
efue²e®e&veHejë Meg×ë meJee&ÜwleefvejemekeÀë~~46~~
mJesäefue²s efMeJeekeÀejs ve lecee»³eseq®íJeced~~46~~
YeeJeeLe& : efue”eÛe&vecee ueeieskeâe meJee&Éwlekeâes efve<esOe ievex Yeòeâues heefjMegæ Jeerj
ceensÕej efMeJe™heer DeeHeävee F°efue”cee Gme efMeJe DeLee&led DeÉwleelcekeâefMeJekeâes Dee£eve
ve ieveg& ~~46~~
³eoe efMeJekeÀuee³egkeÌleb efue²b oÐeevceneieg©ë~~47~~
leoejY³e efMeJemle$e efleÿl³ee»evece$e efkeÀced~~47~~
heefjÛÚso Dee£eveefvejmevemLeue 135
YeeJeeLe& : Ùemekeâes keâejCe Ùees nes efkeâ ceneieg®ues pegve efove oseKf e efMeJekeâueeÙegòeâ
efue” Øeoeve ieÚ&ved lÙemew efove osefKe efMeJeues lÙemecee efveJeeme ieo&Úved Hesâefj lÙemecee
Gvekeâe DeeJeenvekeâes kesâ DeeJeMÙekeâlee? ~~47~~
memebmkeÀejs<eg efue²s<eg meoe meefVeefnleë efMeJeë~~48~~
le$ee»eveb ve keÀle&J³eb ÒeefleHeefÊeefJejesOekeÀced~~48~~
YeeJeeLe& : mebmkeâejÙegòeâ efue”n™cee efMeJe meJe&oe jnvegngvÚ ~ lÙemecee Yeefòeâ
DeLeJee %eevekeâes efJejesOeer DeeJeenve ieveg& ngBowve ~~48~~
vee»eveb ve efJemeie¥ ®e mJesäefue²s leg keÀej³esled~~49~~
efue²efveÿeHejes efvel³eefceefle Meeðem³e efve½e³eë~~49~~
YeeJeeLe& : efue”hetpeecee efve‰e jeKves Yeòeâues DeeHeävee F°efue”cee ve lee
efMeJekeâes DeeJeenve iejesmed ve lee efJemepe&ve ~ Ùemlees MeeŒekeâes efve§eÙe Ú ~~49~~
De°cete|leefvejmevemLeue - (21)
³eLeelceefMeJe³eesjwke̳eb ve celeb keÀce&meef²veë~~50~~
leLee efMeJeelHe=efLeJ³eeosjÜwleceefHe ves<³eles~~50~~
YeeJeeLe& : De°cete|òeefvejmevemLeueJeCe&ve— pemlee Øekeâejues efMeJehetpee
efue”OeejCe Deeefo keâce&cee Deemeefòeâ jeKves Yeòeâues Deelcee j efMeJecee Skeâlee ceevowve,
lÙemlewØekeâejues, he=efLeJeer Deeefokeâes heefve efMeJekeâe meeLecee SskeäÙe F° Úwve DeLee&led F°
ngoB wve ~~50~~
He=efLeJ³eeÐeäcetefle&lJeceeréejm³e ÒekeÀerefle&leced~~51~~
leoefOeÿele=YeeJesve ve mee#eeoskeÀYeeJeleë~~51~~
YeeJeeLe& : F&Õej he=efLeJeer Deeefo De°cetefle&keâes ™he nes Ùemekeâes leelheÙe& Ùees nes
efkeâ F&Õej leer Dee" cetefle&n™keâe DeefOe‰elee ngved ve efkeâ leer Yevoe DeefYeVe ~~51~~
efJeMes<e— pemlew mleve j otOecee Skeâ Dekeâe&cee Yeso YeS heefve yeeuekeâues
mleveheeve iejerjnskeâes Ú- Ùemlees uee#eefCekeâ JÙeJenej ngvÚ, lÙemlew Øekeâejues he=efLeJeer
136 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: omeeQ
Deeefokeâes cetefle&keâe ™hecee keâLeve (JeCe&ve) uee#eefCekeâ nes~ Ùemekeâes hegef° ‘‘ÙemÙe he=efLeJeer
Mejerjced’’ Deeefo ßegefleJeekeäÙeues iejskeâe Úved ~
He=LJ³eeefokeÀefceob meJe¥ keÀe³e¥ keÀlee& censéejë~~52~~
vewlelmee#eevcensMeesç³eb kegÀueeuees ce=efÊekeÀe ³eLee~~52~~
YeeJeeLe& : Ùees he=efLeJeer Deeefo meyew keâeÙe& nes ~ censÕej Ùemekeâe keâlee& ngvegngvÚ ~
Ùees he=efLeJeer Deeefo mee#eeled censÕej nesFveved, pemejer ceešes j kegâcneues Skeâ nesFveved
~~52~~
He=efLeJ³eeÐeelceHe³e&vleÒeHeáees ¿eäOee efmLeleë~~53~~
levegjerMem³e ®eelcee³eb meJe&leÊJeefve³eecekeÀë~~53~~
YeeJeeLe& : he=efLeJeer osefKe efueSj Deelcee mecce DeLee&led he=efLeJeer peue lespe JeeÙeg
DeekeâeMe Ûevõcee metÙe& j Deefive DeLee&led Deelcee Ùees ØeheÃe Dee" Øekeâejkeâes Ú~ Ùees meyew
hejcesÕejkeâes Mejerj nes leLee Ùees Deelcee meyew leòJen™keâes efveÙeecekeâ nes ~~53~~
MejerjYetleeoslemceeled ÒeHeáeelHejcesefÿveë~~54~~
DeelceYetlem³e osJem³e veeYesoes ve He=LekedÀefmLeefleë~~54~~
YeeJeeLe& : hejces‰er (yeÇÿee) keâe MejerjYetle Ùeme ØeheÃeyeeš DeelceYetle hejcesÕejkeâes
ve DeYeso Ú ve le Iešheškeâe meceeve Gvekeâes meJe&oe he=Lekeâd DeefmlelJe Ú ~~54~~
De®esleveelJeeled He=LJ³eeosj%elJeeod DeelcevemleLee~~55~~
meJe&%em³e censMem³e vewkeÀªHelJeefce<³eles~~55~~
YeeJeeLe& : he=efLeJeer Deeefo DeÛesleve DeLee&led pe[ ngved ~ peerJeelcee De%e DeLee&led
Deuhe%e ngvÚ ~ hejcesÕej meJe&%e ngved ~ Ùeer leervewkeâes Skeâ™helee ngve mekeäowve ~~55~~
Fefle ³eef½evle³esefVel³eb He=efLeJ³eeosjäcetefle&leë~~56~~
efJeue#eCeb ceneosJeb meesçäcetefle&efvejemekeÀë~~56~~
YeeJeeLe& : Ùeme Øekeâej pegve meeOekeâues ceneosJeueeF& he=eLf eJeer Deeefo De°cetefle&Yevoe
efJeue#eCe peevoÚ j OÙeeve ieo&Ú lÙemeueeF& De°cetefle&efvejemekeâ ceeefvevÚ ~~55~~
heefjÛÚso meJe&ieleefvejmevemLeue 137
meJe&ieleefvejmevemLeue - (22)
meJe&ielJes censMem³e meJe&$eejeOeveb YeJesled~~57~~
ve efue²cee$es leefVeÿes ve efMeJeb meJe&ieb mcejsled~~57~~
YeeJeeLe& : meJe&ieleefvejmevemLeue-JeCe&ve— ÙeneB Ùees ØeMve ngve mekeäÚ -
censÕej meJe&JÙeeheer ngvegngvÚ, lÙemekeâejCe Gvekeâes meJe&$e DeejeOevee ieve& meefkeâveg hevex ve
efkeâ efue”cee cee$e ~ Ùeefo efMeJeueeF& efue”cee cee$e efJejepeceeve ceeVes nes Yeves,
meJe&JÙeehekeâ™hecee GveueeF& mcejCe ieve& efceuowve ~ Ùeme DeJemLeecee efue”keâes cee$e
hetpee keâmejer ÙegefòeâÙegòeâ "nuee&? ~~57~~
meJe&ieesçefHe efmLeleë MecYegë mJeeOeejs efn efJeMes<eleë~~58~~
lemceeov³e$e efJecegKeë mJesäefue²s ³epeseq®íJeced~~58~~
YeeJeeLe& : ÙeÅeefhe efMeJe meJe&JÙeeheer ngvegngvÚ lej heefve DeeHeävees DeeOeej DeLee&led
efue”cee efJeMes<e™heues efmLele jnveg ngvÚ ~ Ùeme keâejCe DevÙe$e efJecegKe YeSj DeeHeävee
F° efue”cew efMeJekeâes DeejeOevee hetpee ieveg& heo&Ú ~~58~~
efMeJeë meJe&iele½eeefHe mJeeOeejs J³ep³eles Ye=Meced~~59~~
MeceerieYex ³eLee JeefÚefJe&Mes<esCe efJeYeeJ³eles~~59~~
YeeJeeLe& : ÙeÅeefhe efMeJe meJe&iele ngvegngvÚ leLeeefhe DeeHeävees DeeOeej DeLee&led
F°efue”cee efJeMes<e™heues DeefYeJÙeòeâ ngvegngvÚ ~ pemejer meyew Je=#ecee Deefive jnvÚ lej
heefve Meceerveecekeâes Je=#ecee Deefive efJeMes<e™heues efveJeeme ieo&Ú leLee JÙeòeâ ngvÚ
~~59~~
meJe&ielJeb censMem³e meJe&Meem$eefJeefveef½eleced~~60~~
leLeeH³eeÞe³eefue²eoew HetpeeLe&ceefOekeÀe efmLeefleë~~60~~
YeeJeeLe& : censÕejkeâes meJe&JÙeehekeâlee meyew MeeŒeues efveef§ele iejskeâes Ú lej heefve
DeeßeÙeYetleefue”eefocee hetpeekeâeueeefie efMeJekeâes efJeMes<eefmLeefle DeLee&led GheefmLeefle
jnvÚ ~~60~~
138 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: omeeQ
efvel³eb Yeeefme leoer³emlJeb ³ee les ©ê efMeJee levetë~~61~~
DeIeesjeçHeeHekeÀeMeerefle Þegeflejen meveeleveer~~61~~
YeeJeeLe& : ns ®õ! pees leheeBF&keâes DeIeesj DeLee&led DeYeÙe¿j ce*duekeâejer
oes<ejefnle efue”™heer Mejerj Ú Yevesj meveeleve ßegefle-(Jeso) ues yeleeGBÚ, lÙemlee
MejerjYeSkeâe efleceer efvelÙe™hecee ØekeâeefMele Yewjnskeâe ngvÚew ~~61~~
lemceelmeJe&Òe³elvesve meJe&mLeeveHeje*dcegKeë~~62~~
mJesäefue²s ceneosJeb Hetpe³eslHetpekeÀesÊeceë~~62~~
YeeJeeLe& : lÙeme keâejCe Gòecehetpekeâues De™ meyew "eTByeeš heje*dcegKe YeSj
DeeHeävee F°efue”cee cee$e leuueerve YeSj ceneosJekeâes hetpee ieveg& heÚ& ~~62~~
efMeJem³e meJe&ielJesçefHe meJe&$e jefleJeefpe&leë~~63~~
mJesäefue²s ³epeved osJeb meJe&ielJeefvejemekeÀë~~63~~
YeeJeeLe& : ÙeÅeefhe efMeJe meJe&ieeceer ngvegngvÚ leLeeefhe pees Yeòeâ Devegjeiejefnle
YeSj kesâJeue DeeHeävee F°efue”cee osJekeâes hetpee ieo&Ú lÙemeueeF& meJe&ielJeefvejemekeâ
Yeòeâ YeefvevÚ ~~63~~
efMeJepeievceÙemLeue - (23)
HetpeeefJeOeew efve³ec³elJeeefuue²cee$es efmLeleb efMeJeced~~64~~
Hetpe³eVeefHe osJem³e meJe&ielJeb efJeYeeJe³esled~~64~~
YeeJeeLe& : efMeJepeievceÙemLeue JeCe&ve— hetpeeefJeefOecee efveÙeefcele ngveekeâe
keâejCeues Yeòeâues efue”cee$ecee efmLele efMeJekeâes hetpee iejsj heefve osJeeefOeosJe meJe&JÙeehekeâ
ngvegngvÚ YeVes YeeJevee ieveg& heÚ& ~~64~~
³emceeosleled meceglHeVeb ceneosJee®®eje®ejced~~65~~
lemceeosleVe efYeÐesle ³eLee kegÀcYeeefokebÀ ce=oë~~65~~
YeeJeeLe& : efkeâveefkeâ Ùees mecemle ÛejeÛej ceneosJe yeešvew GlheVe YeSkeâes nes,
Ùeme keâejCe ceeše yeeš yeveeFSkeâes Ie[e ceešeyeeš efYeVe ve YeSpemlew ceneosJeyeeš
kesâner heefve efYeVe Úwve, YeVes kegâje Yeòeâues yegPveg heÚ& ~~65~~
heefjÛÚso efMeJepeievceÙemLeue 139
efMeJeleÊJeelmeceglHeVeb peieomceeVe efYeÐeles~~66~~
HesÀveesefce&yegodyegoekeÀejb ³eLee efmevOeesve& efYeÐeles~~66~~
YeeJeeLe& : mecemle ÛejeÛej efMeJeyeeš GlheVe YeSkeâes ngBveeues mecegõyeeš GlheVe
ngves HeâeRpe, lej”, Leeshee mecegõyeeš Deueie veYeÙes meceeve efMeJeyeeš efYeVe Úwve ~~66~~
³eLee levlegefYe©lHeVeë Heìmlevlegce³eë mce=leë~~67~~
leLee efMeJeelmeceglHeVeb efMeJe SJe ®eje®ejced~~67~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues levlegn™yeeš GlheVe heš(JeŒe) levlegceÙe ceeefvevÚ
lÙemlew Øekeâejues efMeJeyeeš GlheVe ÛejeÛej heefve efMeJeceÙe vew nes ~~67~~
DeelceMeeqkeÌleefJekeÀemesve efMeJees efJeéeelcevee efmLeleë~~68~~
kegÀìerYeeJeeod ³eLee Yeeefle Heìë mJem³e ÒemeejCeeled~~68~~
YeeJeeLe& : efMeJe DeeHeävee Meefòeâkeâe efJekeâemeÉeje efJeÕekeâe™hecee "erkeâ lÙemlew
Øekeâejues efmLele jnvÚved pemlee Øekeâejues hešues (keâheÌ[e) lecyetkeâes ™he OeejCe ieÚ&
DeLeJee kegâšer Deeefokeâe ™hecee heefjCele ngvÚ ~~68~~
lemceeeq®íJece³eb meJe¥ peieosle®íje®ejced~~69~~
leoefYeVele³ee Yeeefle meHe&lJeefceJe jppegleë~~69~~
YeeJeeLe& : lÙemekeâejCe efMeJeceÙe pees mecemle peieled [esjercee meeBhekeâes YeÙe
GlheVe YeÙes pemlew leer efMeJeyeeš DeefYeVe™hecee Yeeefmele Yewjnskeâes ngvÚ ~~69~~
efJeMes<e— [esjercee mehe&keâes Yeüce ngoB e Jemlegle: cevoevOekeâej [esjerkeâes yeebiees hevee
Deeefo oes<ekeâe keâejCeues [esjercee mehe&lJekeâes Deejeshe ngvÚ ve efkeâ mehe&keâes ~ mehe& lee [esjer
Yevoe efyeukegâue Deueie leLee DeveejeshÙe (Deejeshe ieve& ve efceuves) nes ~
jppeew meHe&keÓeefle MegkeÌleew leg jpelelJeJeled~~70~~
®eesjlJeJeoefHe mLeeCeew cejer®³eeb ®e peuelJeJeled~~70~~
ievOeJe&HegjJeodJ³eeseqcve meeq®®eoevevoue#eCes~~71~~
efvejmleYesomeÓeJes efMeJes efJeéeb efJejepeles~~71~~
140 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: omeeQ
YeeJeeLe& : [esjercee mehe&lJe Megeòf eâcee jpeleòJe, mLeeCegcee ÛeesjlJe, ce=iecejereÛf ekeâecee
peuelJe, DeekeâeMecee ievOeJe& veiejlJekeâes Deejeshe YeS pemlew meefÛÛeoevevo™he Yesojefnle
efMeJecee efJeÕe DeeYeeefmele ngvÚ ~~70-71~~
He$eMeeKeeefo©HesCe ³eLee efleÿefle HeeoHeë~~72~~
leLee Yetc³eeefoªHesCe efMeJe SkeÀes efJejepeles~~72~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues Skeâ Je=#e Deveskeâ heòee MeeKee Deeefokeâe ™hecee
efmLele jnvÚ, lÙemlew Øekeâejues Skeâ efMeJe Deveskeâ Yetefce Deeefo ™hecee efJejepeceeve jnveg
ngvÚ ~~72~~
efJeMes<e : ØekeâeMemJe™he efMeJe DeeHegâefYe$e meceJesle efJeceMe&MeefòeâÉeje Deveskeâ™hecee
Yeeefmele ngvÚved ~ Oe=eflekeâe keâejCeues OejCeer, Je™Cekeâes keâejCeues peue, GppJeueleekeâe
keâejCeues lespe, Deevevo mhevovekeâe keâejCeues JeeÙeg, ÛewlevÙe JÙeeefhlekeâe keâejCeues DeekeâeMe
leLee mebkegâefÛele ÛewlevÙekeâe keâejCeues leer efMeJe peerJe™hecee ØekeâeefMele Yewjnskeâe Úved ~ ÙeÅeefhe
efMeJe efvejbMe (DebMejefnle) ngvegngvÚ leLeeefhe DeeHeävees ogIe&škeâeefjCeer Meefòeâkeâe keâejCeues
veevee SJeb meeJeÙeJe™hecee Jele&ceeve ngvegngvÚ ~ peneB mecce ØeeefleYeeef<ekeâ Øeleereflekeâes efJe<eÙe
Ú lÙemecee heefve DeeHeävees Meefòeâkeâes vÙetveleeÉeje efMeJe vew Yeeefmele ngvÚved ~ Ùeme «evLekeâe
šerkeâekeâejues yeeOÙeyeeOekeâ YeeJe mJeerkeâej, iejskeâes Úwve efkeâve efkeâ Megefòeâcee jpelekeâes Øeleerefle
SJeb lÙemekeâe yeeOe (efve<esOekeâes)keâes keâeue efYeVe ngvÚ ~ ‘Fob jpeleced’ ‘vesob jpeleced’ Ùeer
ogJew%eevekeâes efmLeeflekeâeue Deueie ngvÚ Dele: yeeOÙeyeeOekeâ YeeJe ngve mekeäowve ~ %eeve iegCe
leLee efvejbMe nes Dele: lÙeneB lÙemekeâes mebYeJe ngBowve ~ Dele: jpele%eeve j Megefòeâ%eeve Deeefo
efMeJekeâe Gvces<e j efveces<e cee$e ngved ~
YeÊeÀosefnkeÀefue²mLeue - (24)
mecemlepeieoelceeefHe Me¹jë Hejceséejë~~73~~
YekeÌleeveeb Ëo³eecYeespes efJeMes<esCe efJejepeles~~73~~
YeeJeeLe& : Yeefòeâosefnkeâefue”mLeue JeCe&ve— ÙeÅeefhe Me¿j hejcesÕej mechetCe&
mebmeejcee JÙeehle ngvegngvÚ lej heefve Yeòeân™keâe ùoÙekeâceuecee efJeMes<e™heues efJejepeceeve
ngvegngvÚ ~~73~~
heefjÛÚso YeÊeÀos ef nkeÀefu e²mLeue 141
kewÀueemes cevojs ®ewJe efnceeêew keÀvekeÀe®eues~~74~~
Ëo³es<eg ®e YekeÌleeveeb efJeMes<esCe J³eJeefmLeleë~~74~~
YeeJeeLe& : kewâueeme, cevoej, efnceeueÙe, keâvekeâeÛeue, DeLee&led megces® Ùeer
heJe&len™ leLee Yeòeân™keâe ùoÙecee efMeJekeâes efJeMes<e efmLeefle jnvÚ ~~74~~
meJee&lceeefHe Heefjeq®íVees ³eLee osns<eg Jele&les~~75~~
leLee mJekeÀer³eYekeÌles<eg Me¹jes Yeemeles meoe~~75~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues meJe&$e JÙeehekeâ YeÙesj heefve hejceelcee osJeeefokeâe
osnn™cee heefjefÛÚVe YeSj ØeefleefyecyeYeeJeues jnveg ngvÚ ~ lÙemlew Øekeâejues Mebkeâj
DeeHeäveeYeòeân™cee meJe&oe ØekeâeefMele ngvegngvÚ ~~75~~
efvel­eb Yeeefle lJeoer­es<eg ­ee les ©ê efMeJee levet:~~76~~
DeIeesjeçHeehekeÀeMeerefle Þegeflejen meveeleveer~~76~~
YeeJeeLe& : ns ®õ! efleceüe pegve efMeJee, DeIeesje, DeheehekeâeefMeveer Deeefo Mejerj
n™ Úved leer efleceüe Yeòeân™ efYe$e meJe&oe ØekeâeefMele ngvÚved— Ùemlees meveeleve
ßegeflekeâes YeveeF& Ú ~~76~~
efJeMeg×s<eg efJejkeÌles<eg efJeJesefkeÀ<eg cenelcemeg~~77~~
efMeJeefmleÿefle meJee&lcee efMeJeuee_íveOeeefj<eg~~77~~
YeeJeeLe& : efJeMegæ, JewjeiÙegòeâ, efJeJeskeâer leLee efMeJeefÛeÖueeF& OeejCe ievex
cenelceen™ efYe$e meJee&lceeefMeJe meOeQ efJejepeceeve jnvegngvÚ ~~77~~
efvel³eb mevlees<e³egkeÌleeveeb %eeveefveOet&lekeÀce&Ceeced~~78~~
ceenséejeCeecevleëmLees efJeYeeefle Hejceséejë~~78~~
YeeJeeLe& : efvelÙe mevlees<eÙegòeâ %eeveÉeje mecemlekeâce&n™ueeF& Yemce iejskeâe
censÕejkeâe Yeòeân™keâe ùoÙekeâceuecee hejcesÕej meJe&oe ØekeâeefMele ngvegngvÚ ~~78~~
Dev³e$e MecYees jeflecee$eMetv³ees
efvepesäefue²s efve³eleevlejelcee~~79~~
142 ßeeremf eæevleefMeKeceefCe: omeeQ

efMeJeelcekebÀ efJeéeefceob efJeyegO³eved

ceenséejesçmeew YeJeefle Òemeeoer~~79~~
YeeJeeLe& : MecYeg osefKe Deefleefjòeâ efJe<eÙen™cee Deveemeòeâ DeeHeäveg F°efue”cee
mebÙele Devle:mkeâjCe YeSkeâes leLee ÙememebmeejueeF& efMeJe™he ceeveves ceensÕej Yeòeâ
Øemeeoer DeLee&led meJe&oe ØemeVe jnsj De™ueeF& heefve ØemeVe iejeGves ØemeeefomLeuekeâes
meeOekeâ yeVe hegiÚ ~~79~~

Ô lelmeled Fefle ßeereMf eJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb efMeJeÙeesieMeeŒes

ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&-
efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew ceensÕejmLeues ceensÕejØeMebmee-
efoveJeefJeOemLeueØeme”es veece oMece: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes veJeefJeOe mLeueØeme”JeCe&ve

veecekeâ oMeceheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ oMeceheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



SkeÀeoMe: Heefj®íso:
DebiemLeueebleie&le
ÒemeeoermLeue
Deieml³e GJee®e õ
GkeÌlees ceenséejë mee#eeefuue²efveÿeefoOece&Jeeved~ ~1~~
keÀLeces<e Òemeeoerefle keÀL³eles ieCevee³ekeÀ~~1~~
YeeJeeLe& : ØemeeoermLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVegYeÙees— ns ieCeveeÙekeâ!
mee#eeled efue”cee efve‰eefoOece&ues Ùegòeâ ceensÕejkeâes leheeBFues JeCe&ve ieveg& YeÙees ~ Ùeme
ceensÕejueeF& Hesâjer Øemeeoer efkeâve YeefvevÚ? Ùees kegâje yeleeGvegnJemed ~~1~~
jsCegkeâ GJeeÛe õ
efue²efveÿeefoYeeJesve OJemleHeeHeefveyevOeveë~~2~~
ceveëÒemeeo³eesiesve Òemeeoerl³es<e keÀL³eles~~2~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&ues Yeves— efue” Øeefle efve‰eefoYeeJeÉeje mecemle
heehe™heer yevOeveueeF& ve° ievexJeeuee ceensÕejYeòeâ cevekeâes ØemeVeleekeâe keâejCeues Øemeeoer
keânueeGBÚ ~~2~~
ÒemeeefomLeueefcel³esleom³e ceenelc³eyeesOekeÀced~~3~~
DevlejmLeueYesosve meHleOee HeefjkeÀerefle&leced~~3~~
YeeJeeLe& : Ùees Øemeeoer mLeue Ùemekeâe ceefnceeueeF& yegPeeGves nes ~ Devleie&le
mLeuen™keâe Yesoues Ùees meeleØekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú ~~3~~
ÒemeeefomLeueceeoew leg ieg©ceenelc³ekebÀ leleë~~4~~
lelees efue²ÒeMebmee ®e lelees pe²ceieewjJeced~~4~~
144 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
lelees YekeÌlem³e ceenelc³eb leleë MejCekeÀerle&veced~~5~~
efMeJeÒemeeoceenelc³eefceefle meHleÒekeÀejkeÀced~~5~~
YeeJeeLe& : heefnuees Øemeeoer mLeue, oesœees ieg®ceenelcÙe mLeue, lesœees efue”ØeMebmee,
lÙeme heefÚ pe”ce ieewjJe, lÙeme heefÚ Yeòeâ ceenelcÙe lÙemeheefÚ MejCekeâerle&ve mLeue
leLee Devlecee efMeJeØemeeoceenelcÙemLeue Ùeer meeleJeše Øekeâej yeleeFSkeâe Úved ~~4-5~~
ØemeeefomLeue - (25)
¬eÀceeuue#eCecesles<eeb keÀLe³eeefce cenecegves~~6~~
vewce&u³eb cevemees efue²b Òemeeo Fefle keÀL³eles~~6~~
efMeJem³e efue*dieªHem³e ÒemeeoeosJe efme×îeefle~~6~~
YeeJeeLe& : ns cenecegves! Deye ce Fvekeâes ›eâcew meBie ue#eCe yeleeGBowÚg, cevekeâes
efvece&uelee™heer efÛeÖueeF& Øemeeo YeefvevÚ ~ Ùees Øemeeoefue”™heer efMeJekeâes ke=âheeyeeš
Øeehle ngvÚ ~~6~~
efMeJeÒemeeob ³eodêJ³eb efMeJee³e efJeefveJesefoleced~~7~~
efvecee&u³eb leÊeg MewJeeveeb ceveesvewce&u³ekeÀejCeced~~7~~
YeeJeeLe& : efMeJeueeF& meceefhe&le pees Øemeeo Ú lÙemekeâes efvece&uelee Jeerj
MewJen™keâe ceveueeF& efvece&uelee Øeoeve ievex keâejCe ngvÚ ~~7~~
ceveëÒemeeoefme×îeLe¥ efvece&ue%eevekeÀejCeced~~8~~
efMeJeÒemeeob mJeerkegÀJe&ved Òemeeoerl³es<e keÀL³eles~~8~~
YeeJeeLe& : cevekeâe ØemeVeleekeâes efmeefækeâe ueeefie efvece&ue%eevekeâes keâejCeYetle
efMeJeØemeeoueeF& mJeerkeâevex DeLeJee «enCe ievexueeF& Øemeeoer YeefvevÚ ~~8~~
DeVeMeg×îee efn meJex<eeb leÊJeMegefשoeËlee~~9~~
efJeMeg×ceVepeeleb efn ³eeq®íJee³e meceefHe&leced~~9~~
leosJe meJe&keÀeueb leg Yeg¡eevees efue²lelHejë~~10~~
ceveëÒemeeocelegueb ueYeles %eevekeÀejCeced~~10~~
heefjÛÚso ØemeeefomLeue 145
YeeJeeLe& : DeVeMegefæ Éeje meyewkeâes leòJeMegefæ yeleeFSkeâes Ú ~ efMeJeueeF&
meceefhe&le DeVe efJeMegæ DeVe ceeefvevÚ ~ efue”keâes DeejeOeveecee lelhej Yeòeâues meoe lÙeme
DeVekeâes Ye#eCe ieo&Ú leLee lÙeme yeešngves %eeveÉeje GlheVe Demeerce ceve: Øemeeo-
(ØemeVelee) ueeF& Øeehle ieo&Ú ~~9-10~~
DeelceYeesiee³e efve³eleb ³eÐeodêJ³eb meceeefnleced~~11~~
leÊeled meceH³e& osJee³e Yeg¡eer³eeoelceMeg׳es~~11~~
YeeJeeLe& : DeelceYeesiekeâe ueeefie efveef§ele™heues pees pees õJÙe Skeâef$ele ieefjvÚ,
DeelceMegefækeâe ueeefie lÙeme lÙeme DeVeueeF& ceneosJecee meceefhe&le iejer «enCe ieveg& heo&Ú
~~11~~
efvel³eefme×sve osJesve efYe<epee pevcejesefieCeeced~~12~~
³eÐeled Òemeeefoleb YegkeÌlJee leÊeppevcejmee³eveced~~12~~
YeeJeeLe& : pevce™heer jesieues Ùegòeâ YeSkeâe pevekeâe ueeefie efvelÙeefmeæJewÅe™heer
efMeJeosJeÉeje YeesieueieeSj pees pees JemlegØemeeo yeveeFvÚ leer meyew Jemleg pevcejmeeÙeve
DeLee&led hegvepe&vceyeeš cegefòeâ heeGvekeâes ueeefie Deew<eOeer nes ~~12~~
Deejesi³ekeÀejCeb HegbmeecevleëkeÀjCeMegef×oced~~13~~
leeHe$e³ecenejesiemeceg×jCeYes<epeced ~~13~~
efJeÐeeJewMeÐekeÀjCeb efJeefveHeeleefJeIeeleveced~~14~~
Üejb %eeveeJeleejm³e ceesnes®ísom³e keÀejCeced~~14~~
Jewjei³emecHeoes cetueb cenevevoÒeJeOe&veced~~15~~
ogue&Yeb HeeHeef®eÊeeveeb megueYeb Meg×keÀce&Ceeced~~15~~
Dee¢leb ye´ïeefJe<CJeeÐewJe&efmeÿeÐew½e leeHemewë~~16~~
efMeJemJeerke=ÀleceVeeÐeb mJeerkeÀe³e¥ efmeef×keÀe*def#eefYeë~~16~~
YeeJeeLe& : efmeefæÛeenves ceveg<Ùen™ues efMeJeÉeje mJeerke=âle DeLee&led efMeJeueeF&
meceefhe&le DeVeeefokeâes «enCe ie®ved ~ lÙeme DeVeeefokeâes efJeMes<eleen™ efvecveefueefKele Úved
146 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
- Ùees heg®<en®keâe DeejesiÙekeâes keâejCe ngvÚ ~ eflevekeâe DevlemkeâjCeueeF& Megæ
ievexJeeuee ngvÚ ~ leerve leehe™heer cenejesieyeeš Gæej ieve& keâe ueeefie Deew<eOeer nes,
Ùemeues efJeÅeeueeF& efJeMeo yeveeGBÚ ~ heleve DeLee&led ke=âef$ece oes<eueeF& jeskeäoÚ ~ Ùees
%eeveeJeleejkeâes Éej leLee ceesnesÛÚsokeâes keâejCe nes ~ JewjeiÙe™heer mecheefòekeâes cetue leLee
cenevevoueeF& ye{eGvesJeeuee ngvÚ ~ Ùees heeheern™keâe ueeefie ogue&Ye leLee Megæ DeeÛeej
YeSkeâe ueeF& megueYe ngvÚ ~ yeÇÿee efJe<Ceg Deeefo osJelee leLee JeefMe‰ Deeefo lehemJeer
n®Éeje Øemeeokeâes Deeoj ieefjSkeâes Ú ~~13-16~~
He$eb Heg<Heb HeÀueb lees³eb ³eeq®íJee³e efveJesefoleced~~17~~
leÊelmJeerkeÀej³eesiesve meJe&HeeHe#e³ees YeJesled~~17~~
YeeJeeLe& : he$e heg<he Heâue peue pes heefve efMeJeueeF& efveJesefole DeLee&led Ûe{eFSkeâes
Ú lÙeme lÙemekeâes «enCe ievee&ues mecemle heehen™keâes veeMe ngvÚ ~ Ùees meBie efceuves
Mueeskeâ-he$eb heg<heb Deeefo ßeerceÆieJeûerleekeâes veJece DeOÙeeÙecee heefve heeFvÚ ~~17~~
³eLee efMeJeÒemeeoeVeb mJeerkeÀe³e¥ efue²lelHejwë~~18~~
leLee iegjesë ÒemeeoeVeb leLewJe efMeJe³eesefieveeced~~18~~
YeeJeeLe& : efue”keâes DeejeOeveecee lelhej peven™Éeje pemejer efMeJekeâes Øemeeo™heer
DeVe mJeerkeâeÙe& ngvÚ lÙemejer vew ieg® SJeb efMeJeÙeesieern™keâes heefve ØemeeoeVe mJeerkeâeÙe&
ngvegheo&Ú ~~18~~
ieg®ceenelcÙemLeue - (26)
ieg©jsJee$e meJex<eeb keÀejCeb efmeef×keÀce&Ceeced~~19~~
ieg©ªHees ceneosJees ³eleë mee#eeogHeefmLeleë~~19~~
YeeJeeLe& : Ùeme peielcee mecemle efmeefækeâce&n™keâes keâejCe ieg®cee$e ngvegngvÚ
efkeâveefkeâ ieg®keâe ™hecee mee#eeled ceneosJe GheefmLele ngvegngvÚ~~19~~
efve<keÀuees efn ceneosJees efvel³e%eevecenesoefOeë~~20~~
mekeÀuees ieg©ªHesCe meJee&vegûeenkeÀes YeJesled~~20~~
heefjÛÚso ieg®ceenelcÙemLeue 147
YeeJeeLe& : efvelÙe%eevekeâe mecegõ ceneosJe efve<keâue ngvegngvÚ, JeneB vew ieg®keâe
™hecee keâue (keâueeÙegòeâ) YeSj meJee&veg«enkeâejCe ngvegngvÚ ~~20~~
³eë efMeJeë me ieg©%ex³ees ³ees ieg©ë me efMeJeë mce=leë~~21~~
ve le³eesjvlejb kegÀ³ee&od %eeveeJeeHleew ceneceefleë~~21~~
YeeJeeLe& : pees efMeJe ngvegngvÚ GvewueeF& ieg® ceeVeg heo&Ú ~ Ùemlew Øekeâejues pees
ieg® ngvegngvÚ GvewueeF& efMeJe yeleeFSkeâes Ú, DeLee&led ieg® efMeJemeeÙegpÙe™he cees#ekeâes
keâejCeYetle %eevekeâes oelee ngveeues efMeJeyeeš DeefYeVe ngvegngvÚ ~ %eeveueeYekeâe mevoYe&cee
efJeÉevn™ues leer ogyewcee Devlej ve ie™ved ~~21~~
nmleHeeoeefomeec³esve veslejwë me¢Meb Jeosled~~22~~
Dee®ee³e¥ %eeveob Meg×b efMeJeªHele³ee efmLeleced~~22~~
YeeJeeLe& : %eeve efoves Megæ leLee efMeJe™hecee efmLele DeeÛeeÙe&ueeF& nele Kegóe
Deeefokeâe meceeveleekeâe keâejCeues De™ meeceevÙepeven™ pemlees ceeVeg ngBowve ~~22~~
Dee®ee³e&m³eeJeceevesve Þes³eëÒeeeqHleefJe&nv³eles~~23~~
lemceeefVeëÞes³emeÒeeHl³ew Hetpe³esled leb meceeefnleë~~23~~
YeeJeeLe& : DeeÛeeÙe&keâes Deheceeve ievee&ues cees#eueeYecee efJeIve heÚ& ~ lÙemekeâejCe
efve:ßesÙeme (cees#e) keâes Øeeefhle keâe ueeefie meceeefnle efÛeòe YeSj Gvekeâes hetpee ieveg& heÚ&
~~23~~
ieg©YeeqkeÌleefJenervem³e efMeJeYeeqkeÌleve& pee³eles~~24~~
leleë efMeJes ³eLee YeeqkeÌlemleLee YeeqkeÌleie&gjeJeefHe~~24~~
YeeJeeLe& : pees JÙeefòeâ ieg®Yeefòeâues jefnle Ú lÙeme efYe$e efMeJeYeefòeâ GlheVe ngBve
mekeäowve lÙemekeâejCe efMeJecee peefòekewâ ieg®cee heefve Yeefòeâ ieveg& heo&Ú ~~24~~
efue”ceenelcÙemLeue - (27)
ieg©ceenelc³e³eesiesve efvepe%eeveeeflejskeÀleë~~25~~
efue²m³eeefHe ®e ceenelc³eb meJeexlke=Àäb efJeYeeJ³eles~~25~~
148 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
YeeJeeLe& : efue”ceenelcÙemLeue JeCe&ve— ieg®keâes ceefncee j DeeHeävees
%eevekeâes DeefOekeâleeues efue”keâes ceenelcÙe heefve meJeexlke=â° ceeefvevÚ ~~25~~
efMeJem³e yeesOeefue²b ³eod ieg©yeesefOele®eslemee~~26~~
leosJe efue²b efJe%es³eb Mee¹jb meJe&keÀejCeced~~26~~
YeeJeeLe& : pees efMeJekeâes yeesOeefue” Ú ieg®Éeje ØeyeesefOele efÛeòe YeSkeâe ceveg<Ùeues
lÙemew yeesOeefue”ueeF& meJe&keâejCe Mee¿jefue” ceeVeg heÚ& ~~26~~
Hejb HeefJe$ececeueb efue²b ye´ïe meveeleveced~~27~~
efMeJeeefYeOeeveb ef®evcee$eb meoevevob efvej¹§Meced~~27~~
keÀejCeb meJe&ueeskeÀeveeb JesoeveeceefHe keÀejCeced~~28~~
HetjCeb meJe&leÊJem³e leejCeb pevceJeeefjOesë~~28~~
p³eeseflece&³eceefveoxM³eb ³eesefieveeceelceefve efmLeleced~~29~~
keÀLeb efJe%ee³eles ueeskesÀ ceneieg©o³eeb efJevee~~29~~
YeeJeeLe& : efMeJeveecekeâ efue” hejce heefJe$e, efvece&ue, meveeleve, yeÇÿe, efÛevcee$e,
meoevevo, efvej¿ÏMe, mecemle ueeskeâkeâes keâejCe, Jeson™keâes heefve keâejCe mechetCe&
leòJen™keâes hetjkeâ, pevce™heermecegõyeeš heeefj uewpeeves pÙeeself ece&Ùe, DeefveoxMÙe, Ùeeseif en™keâe
ùoÙecee jnvesJeeuee ngvegngvÚ ~ Ùemlees efue”ueeF& ceneieg™keâes ceneke=âhee efJevee Ùeme
mebmeejcee keâmejer peeVe meefkeâvÚ ~~27-29~~
ye´ïeCee efJe<Cegvee HetJe¥ ³eefuue²b p³eeseflejelcekeÀced~~30~~
DeHeefj®ísÐeceYeJeled kesÀve Jee Heefj®eesÐeles~~30~~
YeeJeeLe& : pegve pÙeeseflemJe™he efue”keâes ØeeÛeerve keâeuecee yeÇÿee, leLee efJe<Cegues
heefve heej heeSkeâe efLeSveved ~ GmeueeF& keâmeues peeVe mekeäoÚ?~~30~~
yengvee$e efkeÀcegkeÌlesve efue²b ye´ïe meveeleveced~~31~~
³eesefievees ³e$e ueer³evles cegkeÌleHeeMeefveyevOeveeë~~31~~
YeeJeeLe& : Oesjw YeVeeues kesâ ueeYe? Ùees efue”™heer yeÇÿe meveeleve nes Ùeesieern™
heeheyevOe yeeš cegòeâ YeSj Gmecee ueerve ngvÚved ~~31~~
heefjÛÚso efue”ceenelcÙemLeue 149
HeerefþkeÀe Hejcee MeeqkeÌleefue&²b mee#eelHejë efMeJeë~~32~~
efMeJeMeeqkeÌlemecee³eesieb efJeéeb efue²b leog®³eles~~32~~
YeeJeeLe& : heeref"keâe (DeIee&) hejceeMeefòeâ nes ~ efue” mee#eeled hejceefMeJe nes ~
efMeJe j Meefòeâkeâes pees meceeÙeesie ngvÚ lÙemeueeF& efJeÕeefue” keâefnvÚ ~~32~~
ye´ïeeo³eë megjeë meJex cegve³eë MeewvekeÀeo³eë~~33~~
efMeJeefue²e®e&veeosJe mJeb mJeb HeoceJeeHveg³egë~~33~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee Deeefo osJelee Meewvekeâeefo $e+ef<eieCe Ùeer meyew efMeJeefue”keâes
hetpeeyeeš vew DeeHeävees DeeHeävees heocee Øeehle YeSkeâe ngved ~~33~~
efJeéeeefOeHelJeceerMem³e efue²cetlexë mJeYeeJepeced~~34~~
Devev³eosJemee¢M³eb Þegeflejen meveeleveer~~34~~
YeeJeeLe& : efue” mJe™he F&Õej efJeÕeeefOehe(efJeÕekeâes mJeeceer) ngveg mJeYeeJeefmeæ
nes ~ efÙevekeâe meceeve efJeÕeeefOehelJe kegâvew DevÙe osJeleecee ngve mekeäowve Ùemlees meveeleveer
ßegefle DeLee&led Jesokeâes keâLeve Ú ~~34~~
pe”ceceenelcÙemLeue - (28)
ieg©efMe<³emeceeª{efue²ceenelc³emecHeoë ~~35~~
meJe¥ ef®eêtHeefJe%eeveeppe²ceeefOeke̳eceg®³eles~~35~~
YeeJeeLe& : pe”ce ceenelcÙe mLeue JeCe&ve— ieg® j efMe<Ùekeâe yeerÛecee
GlheVe efue” ceenelcÙekeâes mecheefòekeâes Dehes#ee efÛeod™he efJe%eevekeâe keâejCe pe”ceefue”keâes
ceenelcÙe Oesjw ceeefveSkeâes Ú ~~35~~
peevevl³eefleMe³eeod ³es leg efMeJeb efJeéeÒekeÀeMekeÀced~~36~~
mJemJeªHele³ee les leg pe²cee Fefle keÀerefle&leeë~~36~~
YeeJeeLe& : pees peven™ues efJeÕekeâe ØekeâeMekeâ efMeJeueeF& DeefleMeÙekeâe keâejCeues
Deelce™hecee peevoÚved efleveueeF& pe”ceefue” YeefveÙeskeâes Ú~~36~~
150 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
³es HeM³eefvle peieppeeueb ef®eêtHeb efMeJe³eesieleë~~37~~
efveOe´t&leceuemebmHeMee&mles mce=leeë efMeJe³eesefieveë~~37~~
YeeJeeLe& : pemeues DeeHeävee efMeJeÙeesie meeceLÙe&ues peieppeeueueeF& efÛeõthe
peevoÚved leer ceue SJeb mheMe& yeeš jefnle peven™ efMeJeÙeesieer keânueeGBÚved ~~37~~
IeesjmebmeejefleefcejHeefjOJebmevekeÀejCeced ~~38~~
³es<eeceefmle efMeJe%eeveb les celeeë efMeJe³eesefieveë~~38~~
YeeJeeLe& : pemekeâe heemecee Ieesjmebmeej™heer DebOekeâejkeâes veeMekeâ efMeJe%eeve
ngvÚ leer efMeJeÙeesieer ceeefvevÚved ~~38~~
efpelekeÀecee efpele¬eÀesOee ceesnûeeqvLeefJeYesefoveë~~39~~
meceueesäeMcekeÀvekeÀeë meeOeJeë efMeJe³eesefieveë~~39~~
meceew Me$eew ®e efce$es ®e mee#eelke=ÀleefMeJeelcekeÀeë~~40~~
efvemHe=ne efvejnb¹eje Jele&vles efMeJe³eesefieveë~~40~~
YeeJeeLe& : keâece j ›eâesOeueeF& efpelves, ceesn™heer«eefvLeueeF& efÚVe-efYeVe heevex,
ceešekeâes [uuees, {gBiees j megvecee meceeve Âef° jeKves meeOegpeve efMeJeÙeesieer keânueeGBÚved ~
Me$eg j efce$ecee meceJÙeJenej ievex efMeJekeâes mee#eelkeâej iejskeâe efvemhe=n leLee efvejnbkeâejer
YeSj pees JÙeJenej ieo&Úved leer efMeJeÙeesieer ngved ~~39-40~~
ogue&Yeb efn efMeJe%eeveb ogue&Yeb efMeJeef®evleveced~~41~~
³es<eecesleodܳeb ®eeefmle les efn mee#eeeq®íJeelcekeÀeë~~41~~
YeeJeeLe& : eqMeJekeâes %eeve DelÙevle ogue&Ye Ú ~ lÙemlew efMeJekeâes OÙeeve heefve
ogue&Ye Ú ~ pemekeâe meeLecee Ùeer ogJew Úved leer mee#eeled efMeJemJe™he ngved ~~41~~
HeeoeûejsCeJees ³e$e Heleefvle efMeJe³eesefieveeced~~42~~
leosJe meoveb HegC³eb HeeJeveb ie=ncesefOeveeced~~42~~
meJe&efmeef×keÀjb Hegbmeeb oMe&veb efMeJe³eesefieveeced~~43~~
mHeMe&veb HeeHeMeceveb Hetpeveb cegeqkeÌlemeeOeveced~~43~~
heefjÛÚso pe”ceceenelcÙemLeue 151
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieern™keâe ÛejCekeâe De«eYeeiekeâes Oetuees peneB KemÚ lÙeme
ie=nmLekeâes Iej hegCÙeØeo leLee heefJe$e ngvÚ ~ efMeJeÙeesieern®keâes oMe&ve ceveg<Ùekeâe ueeefie
meJe&efmeefækeâj ngvÚ ~ Gvekeâes mheMe& heehekeâes Meceve ievex leLee hetpeve cetefòeâ efoves ngvÚ
~~42-43~~
cenleeb efMeJeleelHe³e&Jesefoveecevegceesefoveeced~~44~~
eEkeÀ Jee HeÀueb ve efme×îesle mecHekeÀe&eq®íJe³eesefieveeced~~44~~
YeeJeeLe& : efMeJeleelheÙe&ueeF& peeVes efMeJemJe™he megKecee lÙeeie ievex ceneved
efMeJeÙeesefien™keâe mecheke&â (melmebie)ues kesâ Heâue efceuowve? DeLee&led mechetCe& keâeceveekeâes
efmeefæ ngvÚ ~~44~~
YeÊeÀceenelc­emLeue - (29)
iegjesefue&²m³e ceenelc³ekeÀLeveeeq®íJe³eesefieveeced~~45~~
efme×b YekeÌlem³e ceenelc³eb leLeeH³es<e ÒeMem³eles~~45~~
YeeJeeLe& : YeòeâceenelcÙemLeue JeCe&ve— ÙeÅeefhe ieg® efue” j efMeJeÙeesieern™keâes
ceefncee ieeGveeues Yeòeâkeâes ceenelcÙe DeLee&led ØeÙeespeve efmeæ ngvÚ leLeeefhe (lej heefve)
Deef«ece Mueeskeân™cee Ùemlee Yeòeân™keâes ØeMebmee JeefCe&le ieefjvÚ ~~45~~
³es Yepeefvle ceneosJeb HejceelceeveceJ³e³eced~~46~~
keÀce&Cee cevemee Jee®ee les YekeÌlee Fefle keÀerefle&leeë~~46~~
YeeJeeLe& : Yeòeâkeâes ue#eCe— pees peven™ DeJÙeÙe hejceelcee ceneosJekeâes
ceve JeeCeer j keâce&Éeje Yepeve DeLee&led mesJee ieo&Úved leer Yeòeâ keânueeGBÚved ~~46~~
ogue&Yee efn efMeJes YeeqkeÌleë mebmeejYe³eleeefjCeer~~47~~
mee ³e$e Jele&les mee#eeled me YekeÌleë Heefjieer³eles~~47~~
YeeJeeLe& : mebmeej™heer YeÙe ([j) yeeš heej leevex efMeJeYeefòeâ DelÙevle ogue&Ye
Ú ~ lÙees Yeefòeâ peme efYe$e Ú lÙees mee#eeled Yeòeâ keânueeGBÚ ~~47~~
eEkeÀ Jesowë eEkeÀ leleë Meeðewë eEkeÀ ³e%ewë eEkeÀ leHeesJe´lewë~~48~~
veeef m le ®es ® íe¹jer Yeeq k eÌ l eox e f n veeb pevcejes ef i eCeeced ~ ~48~~
152 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
YeeJeeLe& : pevce™heer jesieues «emle osnOeejer ceveg<Ùe efYe$e Ùeefo efMeJeYeefòeâ Úwve
Yeves leer Éeje heef{Skeâes JesoMeeŒe efleveerÉeje ieefjSkeâes Ùe%e lehemÙee leLee ›eleyeeš kesâ
ueeYe? DeLee&led efMeJeYeefòeâ ve YeScee meyewkegâje JÙeLe& nes ~~48~~
efMeJeYeeqkeÌleefJenervem³e megke=Àleb ®eeefHe efve<HeÀueced~~49~~
efJeHejerleHeÀueb ®e m³eeod o#em³eeefHe ceneOJejs~~49~~
YeeJeeLe& : pees efMeJeYeefòeâues jefnle Ú, Gmekeâes hegCÙe heefve efve<Heâue ngvÚ~ o#e
Øepeeheefle pemlees Øeleeheerkeâes Ùe%e heefve efMeJeYeefòeâ efJenerve YeSkeâeues efJehejerle Heâue efoves
YeÙees DeLee&led efJehejerle Heâue efceuÙees ~~49~~
efJeMes<e - o#eØepeeheefleÉeje Ùe%ecee efMeJeueeF& veyeesueeGveeues DeØemeVe YeF&
meleeroJs eerÉeje ØeeCe lÙeeieskeâes leLee heefjCeecele: JeerjYeõDeeefo efMeJeieCen™Éeje Ùe%eefJeOJebme
YeSkeâes keâLee vesheeueer peielcee Øeefmeæ Ú ~
Del³evleHeeHekeÀcee&efHe efMeJeYekeÌl³ee efJeMeg×îeefle~~50~~
®eC[es ³eLee Hegje YekeÌl³ee efHele=neçefHe efMeJeesçYeJeled~~50~~
YeeJeeLe& : DelÙevle heehe ievex heefve efMeJeYeefòeâÉeje Megæ ngvÚ ~ GoenjCeeLe&
- ØeeÛeervekeâeuecee efhele=Ieeleer ÛeC[ heefve efMeJeYeefòeâÉeje efMeJemJe™he YeSkeâes efLeÙees
~~50~~
megke=Àleb ¢<ke=Àleb JeeefHe efMeJeYekeÌlem³e veeefmle efn~~51~~
efMeJeYeeqkeÌleefJenerveeveeb keÀce&HeeMeefveyevOeveced~~51~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeòeâkeâe ueeefie ve hegCÙe ngvÚ ve lee heehe vew ngvÚ ~
keâce&heeMekeâes yevOeve cee$e efMeJeYeefòeâ jefnle peerJen™keâe ueeefie nes~~51~~
efMeJeeefÞeleeveeb pevletveeb keÀce&Cee veeefmle me²ceë~~52~~
Jeeefpeveeb efoveveeLem³e keÀLeb efleefcejpeb Ye³eced~~52~~
YeeJeeLe& : efMeJecee efveYe&j YeSkeâe peerJen®ueeF&Ç keâce&keâes Heâue efceuowve ~
metÙe&keâe Iees[eueeF& DevOekeâejkeâes [j keâmejer ngve mekeäÚ ? ~~52~~
heefjÛÚso YeòeâceenelcÙemLeue 153
efvejesקb ve #eceb keÀce& efMeJeYekeÌleeved efJeMe=±ueeved~~53~~
keÀLeb ceÊeiepeeved ©vOes®í=±uee efyemelevlegpee~~53~~
YeeJeeLe& : efJeëe=bKeue DeLee&led yevOeveues jefnle YeSkeâe efMeJeYeòeâueeF& keâce&n™ues
jesÄeâ mekeäowveved ~ ceeefòeSkeâe neòeerueeF& efJemelevleg (keâceueveeueueeF& YeeBÛÚe efveefkeäueves
[esjeues) keâes ëe=Èueeues keâmejer yeeBOve mekeäÚ? ~~53~~
ye´eïeCeë #eef$e³ees JeeefHe JewM³ees Jee Metê SJe Jee~~54~~
Devl³epees Jee efMeJes YekeÌleë efMeJeJevceev³e SJe meë~~54~~
YeeJeeLe& : yeÇeÿeCe, #eef$eÙe, JewMÙe, Metõ DeLeJee DevlÙepe (ÛeeC[eueeefo) ues
heefve Ùeefo efMeJe Øeefle Yeefòeâ jeKÚ Yeves lÙees efMeJe meceeve vew ceevÙe ngvÚ ~~54~~
efMeJeYeefÊeÀmeceeJesMes keÌJe peeefleheefjkeÀuhevee~~55~~
FvOeves<JeefiveoiOes<eg keÀes Jee Yeso: ÒekeÀerl­e&les~~55~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeefòeâkeâes meceeJesMe Yewmekesâ heefÚ peeeflekeâes heefjkeâuhevee keâneB
mecYeJe ngve mekeäÚ? oeGje Deeieecee [ef[mekesâheefÚ Deeiees j oeGjecee DeLeJee
FvOevekeâes Deveskeâ Øekeâejcee keâmejer Yesokeâes heefjkeâuhevee ieve& meefkeâvÚ? ~~55~~
Meg×e efve³ecemeb³egkeÌleeë efMeJeeefHe&leHeÀueeieceeë~~56~~
De®e&³eefvle efMeJeb ueeskesÀ efJe%es³eemles ieCeséejeë~~56~~
YeeJeeLe& : oer#eeDeeefoyeeš heefjMegæ efveÙeceues yeeBefOeSkeâe, DeeHeävee DeÛe&veekeâes
Heâue efMeJeueeF& Deefhe&le ievex Ùemlee peven™ DeLee&led efMeJeYeòeân™ pees ngvÚved leer
ieCesÕej keânueeGBoÚved ~~56~~
MejCeceenelcÙemLeue - (30)
ieg © ef u e²eef o ceenelc³eyees OeevJes < eCeme²leë~~57~~
meJee&lcevee efMeJeeHeefÊeë MejCemLeeveceg®³eles~~57~~
YeeJeeLe& : MejCeceenelcÙemLeue JeCe&ve— ieg®efue” Deeefokeâe ceenelcÙekeâes
DevJes<eCe ieoz meyew Øekeâejues efMeJekeâe MejCecee peevegueeF& MejCemLeue YeefvevÚ ~~57~~
154 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
ye´ïeeefoefJeyegOeeved meJee&ved cegkeÌlJee Òeeke=ÀleJewYeJeeved~~58~~
ÒeHeÐeles efMeJeb ³eÊeg MejCeb leogoeËleced~~58~~
YeeJeeLe& : Øeke=âeflekeâe JewYeJeues Ùegòeâ yeÇÿee Deeefo meyew osJeleen™ueeF& Úes[sj
pees efMeJekeâe MejCecee peevÚ lÙemewueeF& ‘MejCe’ YeefvevÚ ~~58~~
MejC³eë meJe&Yetleeveeb Me¹jë MeefMeMesKejë~~59~~
meJee&lcevee ÒeHeVemleb MejCeeiele G®³eles~~59~~
YeeJeeLe& : pemekeâe efMejcee Ûevõcee Úved Ùemlee Me¿j mecemle ØeeefCen™keâe
MejCeoelee ngvegngvÚ ~ pees meJee&lcevee DeLee&led meyew Øekeâejues Gvekeâe MejCecee heÚ&
lÙemeueeF& MejCeeiele YeefvevÚ ~~59~~
efJecegkeÌleYeesieueeuem³ees osJeleevlejefvemHe=në~~60~~
efMeJeceY³eLe&³eved cees#eb MejCeeLeeaefle ieer³eles~~60~~
YeeJeeLe& : pemekeâes Yeesie ueeuemee meceehle Yewmekesâkeâes Ú j DevÙeosJeleen™keâe
efJe<eÙecee pees efvemhe=n Ú, Ùemlee JÙeefòeâues Ùeefo efMeJemeBie cees#ekeâe ueeefie DeYÙeÛe&vee,
ØeeLe&vee, ÙeeÛevee ieÚ& Yeves GmeueeF& MejCeeLeea YeefvevÚ~~60~~
³es ÒeHeVee ceneosJeb ceveesJeekeÌkeÀe³ekeÀce&efYeë~~61~~
les<eeb leg keÀce&peelesve eEkeÀ Jee osJeeefoleHe&Cewë~~61~~
YeeJeeLe& : pees JÙeefòeân™ ceve JeeCeer j keâce&ues ceneosJekeâe MejCecee heefjmekesâkeâe
Úved, efleveueeF& Ùe%e-Ùeeie Deeefo keâce& mecetn j osJelee Deeefokeâe lehe&Ceeefon™yeeš kesâ
ueeYe? DeLee&led Gefven™ueeF& kegâvew heefve keâce& ievex DeeJeMÙekeâlee ngBowve ~~61~~
meJex<eeceefHe ³e%eeveeb #e³eë mJeie&ë HeÀuee³eles~~62~~
De#e³eb HeÀueceeHveesefle ÒeHeVeë Hejceséejced~~62~~
YeeJeeLe& : mecemle Ùe%en™keâes Heâue mJeie& #eÙeMeerue nes lej pees Yeòeâ
hejcesÕejkeâes MejCecee heNÙees Gmeues De#eÙeHeâue DeLee&led efMeJemeeÙegpÙe Øeehle ieo&Ú
~~62~~
heefjÛÚso MejCeceenelcÙemLeue 155
ÒeHeVeHeeefjpeelem³e YeJem³e Hejceelceveë~~63~~
ÒeHeʳee eEkeÀ ve pee³esle HeeefHeveeceefHe osefnveeced~~63~~
YeeJeeLe& : hejceelcee efMeJe ØeheVe (MejCeeiele) keâe ueeefie keâuheJe=#ekeâe meceeve
ngvegngvÚ ~ Ùemlee efMeJeØeefle Øeheefòe (MejCeeieefle) ues heeheer peerJeueeF& kegâve Jemleg
GheueyOe ngBowve? DeLee&led meyew kegâje Øeehle ngvÚ ~~63~~
ÒeHeVeeveeb ceneosJeb HeefjHekeÌJeevlejelceveeced~~64~~
pevcewJe pevce veev³es<eeb Je=Lee pevevemeef²veeced~~64~~
YeeJeeLe& : ceneosJekeâe MejCecee ieSkeâe (hejskeâe) leLee heefjMegæ ùoÙe YeSkeâe
Yeòeâkeâes pevce vew JeemleefJekeâ pevce nes DeLee&led pevce meHeâue nes ~ Ùemekeâe Deefleefjòeâ
De® peven™keâes pevce efueveg JÙeLe& nes ~~64~~
ogue&Yeb ceeveg<eb ÒeeH³e peveveb %eevemeeOeveced~~65~~
³es ve peeveefvle osJesMeb les<eeceelcee efvejLe&keÀë~~65~~
YeeJeeLe& : %eevekeâes meeOeveYetle (meeOeve YeSkeâes) ogue&Ye ceveg<Ùe pevceueeF& heeSj
heefve pemeues osJesMe DeLee&led hejceelcee efMeJeueeF& peevowve Gmekeâes peerJeve JÙeLe&
nes ~~65~~
lelkegÀueb efn meoe Meg×b meHeÀueb lem³e peerefJeleced~~66~~
³em³e ef®eÊeb efMeJes mee#eeod efJeueerveceyeefnce&gKeced~~66~~
YeeJeeLe& : pegve JÙeefòeâkeâes Deyeefnceg&Ke ceve mee#eeled efMeJecee efJeueerve YeSkeâes
ngvÚ, Gmekeâes kegâue meoekeâes ueeefie Megæ YeÙees leLee Gmekeâes peerJeve meHeâue YeÙees ~~66~~
ØemeeocenelcÙemLeue - (31)
ieg©efue²eefoceenelc³eefJeMes<eevegYeJeefmLeefleë~~67~~
³emceeeq®íJeÒemeeoeled m³eeÊeom³e ceefncees®³eles~~67~~
YeeJeeLe& : ØemeeoceenelcÙemLeue JeCe&ve— pegve efMeJeØemeeokeâe OeejCeues
ieg® efue” Deeefokeâe ceenelcÙeefJeMes<ekeâes DevegYeJe ngvÚ lÙener vew Ùemekeâes ceenelcÙe nes
DeLee&led cenòJe nes ~~67~~
156 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SIeejeQ
meoe efue²wkeÀefveÿeveeb ieg©Hetpeeveg<eef²Ceeced~ ~68~~
ÒeHeVeeveeb efJeMeg×eveeb Òemeeroefle censéejë~~68~~
YeeJeeLe& : pees meOeQ efue”eÛe&vecee efvejle ngvÚved, ieg®hetpeecee lelhej ngvÚved,
ØeheVe leLee efJeMegæ ngvÚved leer ceeefLe hejcesÕej ØemeVe ngvÚved ~~68~~
ÒemeeoesçefHe censMem³e ogue&Yeë HeefjkeÀerl³e&les~~69~~
IeesjmebmeejmevleeHeefveJe=efÊe³exve pee³eles~~69~~
YeeJeeLe& : pemeÉeje Ieesj mebmeej mebleehekeâes efveJe=efòe ngvÚ Ùemlees censÕejkeâes
ØemeVelee DeLeJee ke=âhee heefve ogue&Ye yeleeFSkeâes Ú ~~69~~
³e%eemleHeebefme cev$eeCeeb peHeef½evlee ÒeyeesOeveced~~70~~
ÒemeeoeLe¥ censMem³e keÀerefle&leeefve ve mebMe³eë~~70~~
YeeJeeLe& : Ùe%e, lehe, cev$en™keâes pehe, OÙeeve, %eeve Ùeer meyew meeOevekeâe
™hecee censÕejkeâe ØemeVeleekeâe ueeefie yeleeFSkeâe ngved ~ Ùemecee mevosn Úwve ~~70~~
Òemeeocetuee meJex<eeb YeeqkeÌlejJ³eefYe®eeefjCeer~~71~~
efMeJeÒemeeonervem³e YeeqkeÌle½eeefHe ve efme×îeefle~~71~~
YeeJeeLe& : meyew JÙeefòeân™keâes efMeJekeâe Øemeeoyeeš GlheVe Yeefòeâ DeJÙeefYeÛeeefjCeer
DeLee&led Skeâ efve‰e YeSkeâes ngvÚ ~ efMeJeØemeeojefnle JÙeefòeâcee Yeefòeâ heefve ngve
mekeäovw e ~~71~~
ieYe&mLees pee³eceevees Jee peelees Jee ye´eïeCeesçLeJee~~72~~
Devl³epees JeeefHe ceg®³esle Òemeeos meefle Mee¹js~~72~~
YeeJeeLe& : Ùemejer efMeJekeâes ØemeVelee YeS heefÚ ieYe&mLe, GlheVe ngBow iejskeâes
leLee GlheVe Yewmekesâkeâes yeÇeÿeCe, ÛeeC[eue, DeLeJee De® kegâvew nesmed DeJeMÙe cegòeâ ngvÚ
~~72~~
ye´ïeeÐee efJeyegOeeë meJex mJemJemLeeveefveJeeefmeveë~~73~~
efvel³eefme×e YeJevl³esJe Òemeeoeled Heejceséejeled~~73~~
heefjÛÚso ØemeeoceenelcÙemLeue 157 158 ßeeremf eæevleefMeKeceefCe: SIeejeQ

YeeJeeLe& : yeÇÿee Deeefo mecemle osJeieCe hejcesÕejkeâe ØemeVeleeyeeš vew DeeHeävee- ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
DeeHeävee heocee jnsj efvelÙeefmeæ YeSkeâe Úved ~~73~~ ØemeeefomLeues ØemeeefomLeueeefomehleefJeOemLeueØeme”es
Òemeeos MeecYeJes efme×s HejceevevokeÀejCes~~74~~ veece SkeâeoMe: heefjÛÚso:~
meJe¥ efMeJece³eb efJeéeb ¢M³eles vee$e mebMe³eë~~74~~ Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes Øemeeoerkeâes meeleØekeâejkeâes mLeue
YeeJeeLe& : hejceevevokeâes keâejCe MeecYeJe Øemeeo (efMeJekeâes Øemeeo) efmeæ veecekeâ SkeâeoMe heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
DeLee&led Øeehle YeSheefÚ mecemle mebmeej efMeJeceÙe osefKevÚ ~ Ùemecee kegâvew mevosn Úwve ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~74~~ ~~ SkeâeoMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~
mebmeej®e¬eÀefveJee&nefveefceÊeb keÀce& kesÀJeueced~~75~~
Òemeeosve efJevee MecYeesve& keÀm³eeefHe efveJele&les~~75~~ 
YeeJeeLe& : keâce& cee$e mebmeej™heer Ûe›eâueeF& heefjYeüceCe (IegceeGves) iejeGves
keâejCe nes ~ efMeJeØemeeo (ØemeVelee) efJevee keâmewkeâes heefve keâce& ve° ngve mekeäovw e ~~75~~
yengvee$e efkeÀcegkeÌlesve veeefmle veeefmle peiel$e³es~~75~~
meceeveceefOekebÀ ®eeefHe Òemeeom³e censefMelegë~~76~~
YeeJeeLe& : Ùeme efJe<eÙecee DeefOekeâ JeCe&ve iejsj kesâ ueeYe? censÕejkeâe ØemeeoYevoe
ßes‰ DeLeJee yejeyej leervew ueeskeâcee kesâefn heefve Úwve ~~76~~
efMeJeÒemeeos meefle ³eesieYeeefpe
meJe¥ efMeJewkeÀelcele³ee efJeYeeefle~~77~~
mJekeÀce&cegkeÌleë efMeJeYeeefJeleelcee
me ÒeeCeefue²erefle efveieÐelesçmeew~~77~~
YeeJeeLe& : efMeJeØemeeoues Ùegòeâ YeS heefÚ meyew efMeJeceÙe Øeleerle ngvÚ ~ pees
JÙeefòeâ efMeJeYeeJeveeceÙe Ú lÙees DeeHeävee keâce&yeeš cegòeâ YeSj ØeeCeefue”er keânueeGBoÚ
~~77~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes

ÉeoMe Heefj®íso
DebiemLeueebleie&le
ÒeeCeefue²ermLeue
ÒeeCeefue²ermLeue - (32)
Deieml³e GJee®e õ
YeÊeÀes ceenséej½esefle Òemeeoerefle efveyeesefOeleë~~1~~
SkeÀ SJe keÀLeb ®ewJe ÒeeCeefue²erefle keÀL³eles~~1~~
YeeJeeLe& : ØeeCeefue”ermLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— SGšw
JÙeefòeâ Yeòeâ, censÕej, j Øemeeoer ngvÚ, Ùees kegâje leheeBF&ues ceueeF& yeleeGveg YeÙees ~ lÙemew
ØemeeoerueeF& ‘‘ØeeCeefue”er’’ keâmejer YeefvevÚ? DeLee&led lÙees ØeeCeefue”er keâmejer keânueeGBÚ
? ~~1~~
ßeerjsCegkeâ GJeeÛe õ
YeÊeÀes ceenséej½ew<e Òemeeoerefle ®e keÀerefle&leë~~2~~
keÀce&ÒeeOeev³e³eesiesve %eeve³eesieesçm³e keÀL³eles~~2~~
YeeJeeLe& : ßeer jsCekeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— SGšw ceveg<Ùe DeLee&led pees Yeòeâ
ceensÕej j Øemeeoer keânueeGBÚ lÙees keâce&ØeeOeevÙekeâe keâejCeues nes ~ Deye Ùeme Øemeeoerkeâes
%eeveÙeesie yeleeFvÚ, DeLee&led %eeveÙeesiekeâe keâejCeues vew Øemeeoer ØeeCeefue”er keânueeGBÚ
~~2~~
efue²b ef®eoelcekebÀ ye´ïe le®íefÊeÀë ÒeeCeªefHeCeer~~3~~
leêtHeefue²efJe%eeveer ÒeeCeefue²erefle keÀL³eles~~3~~
YeeJeeLe& : eqÛelmJe™he yeÇÿeefue” nes ~ Gmekeâes Mejerj ØeeCe nes ~ Ùemlee
mJe™heÙegòeâ efue”ueeF& efJeMes<e™heues peeVesueeF& ØeeCeefue”er YeefvevÚ ~~3~~
heefjÛÚso ØeeCeefue”ermLeue 159
ÒeeCeefueef²mLeueb ®ewleled HeáemLeuemeceeqvJeleced~~4~~
ÒeeCeefueef²mLeueb ®eeoew ÒeeCeefue²e®e&veb leleë~~4~~
efMeJe³eesiemeceeefOe½e lelees efue²efvepemLeueced~~5~~
De²efueef²mLeueb ®eeLe ¬eÀceeos<eeb efYeoes®³eles~~5~~
YeeJeeLe& : Ùees ØeeCeefue”ermLeue heeBÛe mLeuen™ues Ùegòeâ ngvÚ ~ heefnuees
ØeeCeefue”er mLeue lÙeme heefÚ ØeeCeefue”eÛe&ve Hesâefj efMeJeÙeesie meceeefOe lÙeme heefÚ
efvepeefue” mLeue leLee Devlecee De”efue”er mLeue ngvÚ ~ Deye ›eâcew meBie Fvekeâes Yeso
yeleeFvÚ ~~4-5~~
ÒeeCeeHeevemeceeIeeleeled keÀvoceO³eeÐeogeqlLeleced~ ~6~~
ÒeeCeef ue²b leoeK³eeleb ÒeeCeeHeeveef vejesefOeefY eë~~6~~
YeeJeeLe& : ØeeCe j Deheevekeâes hejmhej DeeIeeleues veeefYekeâvokeâes yeerÛeyeeš pees
pÙeesefle GlheVe ngvÚ ~ ØeeCe SJeb DeheeveueeF& efve®æ ieve& meÄesâ Ùeesieern™ues lÙemeueeF&
ØeeCeefue” YevoÚved ~~6~~
ÒeeCees ³e$e ue³eb ³eeefle YeemkeÀjs legefnveb ³eLee~~7~~
lelÒeeCeefue²cegefÎäb le×ejer m³eeled leoeke=Àefleë~~7~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues legefnve (legmeejes) metÙe&cee ueerve ngvÚ lÙemlew
Øekeâejues pemekeâes ØeeCe hejyeÇÿeceÙe efMeJeefue”cee ueerve ngvÚ lÙemeueeF& ØeeCeefue”
YeefvevÚ ~ lÙemeueeF& OeejCe ievexJeeuee leõthe DeLee&led ØeeCeefue”er ngvÚ ~~7~~
%eeefveveeb ³eesie³egÊeÀeveecevleë mHegÀjefle oerHeJeled~~8~~
ef®eoekeÀejb Hejye´ïeefue²ce%ewve& YeeJ³eles~~8~~
YeeJeeLe& : efÛeoekeâej hejyeÇÿe %eeefven™ efMeJeÙeesieern™ DeLeJee efMeJeÙeesie
meceefvJele %eeefven™cee oerÙees yeues pemlew iejer ØekeâeMeceeve Yew jnvÚ (Ûeckeâer jnvÚ)
De%eeveern™ues lÙemeueeF& peeVe mekeäowveved ~~8~~
160 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: yeeÜeQ
DevleëefmLeleb Hejb efue²b p³eesleerªHeb efMeJeelcekeÀced~~9~~
efJene³e yee¿eefue²mLee efJecet{e Fefle keÀerefle&leeë~~9~~
YeeJeeLe& :efMeJeelcekeâ pÙeesefle™he leLee DeeHegâefYe$e jnskeâes Glke=âl° efue”ueeF&
Úes[sj yee¢eefue”cee DeemLee jeKvesueeF& cetKe& YeefveSkeâes Ú ~~9~~
mebefJeefuue²HejeceMeea yee¿eJemlegHeje*dcegKeë~~10~~
³eë meoe Jele& l es ³eesi eer ÒeeCeef ue²er me G®³eles ~ ~10~~
YeeJeeLe& : pemeues mebefJel™heer efue”keâes yeej yeej OÙeeve ieo&Ú leLee yee¢e
Jemlegn™yeeš heje*dcegKe YeSj JÙeJenej ieÚ& lÙeme ÙeesieerueeF& ØeeCeefue”er YeefvevÚ ~~10~~
cee³eeefJekeÀuHepeb efJeéeb ns³eb meefáevl³e efvel³eMeë~~11~~
ef®eoevevoce³es efue²s efJeueerveë ÒeeCeefue²Jeeved~~11~~
YeeJeeLe& : Øeefleefove efJeÕeueeF& ceeÙeeefJekeâuheyeeš GlheVe YeSkeâes ceevow efÛeoevevoceÙe
efue”cee meoe ueervejnvesJeeuee ØeeCeefue”er ngvÚ ~~11~~
meÊee ÒeeCece³eer MeeqkeÌleë meêtHeb ÒeeCeefue²keÀced~ ~12~~
lelmeecejm³eefJe%eeveeled ÒeeCeefue²erefle keÀL³eles~~12~~
YeeJeeLe& : ce ntB DeLeJee ce Úg Ùeme Øekeâejkeâes DevegYeJe ievex Jeeuee meòee vew
ØeeCeceÙeer Meefòeâ nes ~ ØeeCeefue”er (efMeJe) heefve meod™he ngved, Ùeme Øekeâej meòee™heer
Meefòeâ j ØeeCe™heer efMeJe Ùeer ogJewkeâe meecejmÙekeâes efJe%eeveer (DeLee&led Ùemekeâes jnmÙeueeF&
peeVes) ueeF& ØeeCeefue”er keâefnvÚ ~~12~~
ØeeCeefue”eÛe&vemLeue - (33)
Devleie&leb ef®eoekeÀejb efue²b efMeJece³eb Hejced~~13~~
Hetp³eles YeeJeHeg<Hew³e&led ÒeeCeefue²e®e&veb efn leled~~13~~
YeeJeeLe& : ØeeCeefue”eÛe&vemLeue JeCe&ve— ùoÙekeâceue efYe$e pees efÛelmJe™he
efMeJeceÙe Gòeceefue” Ú, Gmekeâes pees YeeJeelcekeâ heg<heues hetpee ieefjvÚ lÙemeueeF&
ØeeCeefue”eÛe&ve YeefvevÚ ~~13~~
heefjÛÚso ØeeCeefue”eÛe&vemLeue 161
Devleë HeJevemebmHe=äs megmet#ceecyejMeesefYeles~~14~~
ce=Oe&v³e®ebêefJeieuelmegOeemeskeÀeefleMeerleues ~~14~~
ye×seqvê³eveJeÜejs yeesOeoerHes Ëoeue³es~~15~~
He¨eHeerþs meceemeerveb ef®eefuue²b efMeJeefJeûenced~~15~~
YeeJeef³elJee meoekeÀeueb Hetpe³esod YeeJeJemlegefYeë~~15~~
YeeJeeLe& : Devle:heJeve (DeLee&led ØeeCeJeeÙegÉeje mebmhe=° met#ce DeekeâeMeues
megMeesefYele menœeejcee efmLele Ûevõceeyeeš õefJele ngves(heefiueves) Dece=leefmebÛeveÉeje
Meerleue YeSkeâe, FefvõÙekeâe veew {eskeâe yeeBefOeSkeâe JÙeefòeâ DeLee&led meeOekeâYeòeâues
yeesOeoerheÙegòeâ ùoÙekeâceuecee efJejepeceeve efÛelmJe™he efMeJekeâes YeeJevee iejsj YeeJeJemlegÉeje
vew meoe meJe&oe Gvekeâes hetpeve ieveg&heÚ& ~~14-15~~
#eceeçefYe<eskeÀmeefueueb efJeJeskeÀes Jeðeceg®³eles~~16~~
mel³eceeYejCeb ÒeeskeÌleb Jewjei³eb Heg<HeceeefuekeÀe~~16~~
ievOeë meceeefOemecHeefÊej#elee efvejn*dke=Àefleë~~17~~
Þe×e OetHees cene%eeveb peieÓeefme ÒeoerefHekeÀe~~17~~
Ye´eefvlecetueÒeHeáem³e efveJesÐeb leefVeJesoveced~~18~~
ceewveb IeCìeHeefjmHevomleecyetueb efJe<e³eeHe&Ceced~~18~~
efJe<e³eYe´eefvlejeefnl³eb lelÒeoef#eCekeÀuHevee~~19~~
yeg×smleoeeqlcekeÀe MeeqkeÌleve&cemkeÀejef¬eÀ³ee celee~~19~~
SJebefJeOewYee&JeMeg×w©He®eejwjodtef<elewë ~~20~~
Òel³egvcegKecevee YetlJee Hetpe³esefuue²ceevlejced~~20~~
YeeJeeLe& : Ùemehetpeecee #eceekeâes DeefYe<eskeâ peue, efJeJeskeâkeâes JeŒe, melÙekeâes
Deue¿ej, JewjeiÙekeâes heg<heceeuee, meceeefOekeâes ievOe, efvejn¿ejleekeâes De#elee, #eæekeâes
Oethe, peieledueeF& ØekeâeefMele ievex cene%eeve™heer oerhe, cetue ØeheÃekeâes Yeüce™heer vewJesÅe,
ceewve IeCše keâes veeo (OJeefve), keâece›eâesOe Deeefo efJe<eÙe™heer leecyetue (heeve) efJe<eÙeYeüce
162 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: yeeÜeQ
nšeGve Keeuekeâes heefj›eâcee, leLee yegefæJe=efòeueeF& efue”cee ueÙe ieveg&ueeF& vecemkeâej
yeleeFSkeâes Ú ~ Ùeme Øekeâejkeâe oes<ejefnle YeeJeMegæ hetpee meeOeven™Éeje Devleceg&Keer
YeSj Deevlej ùoÙecee Jele&ceeve efÛelmJe™he efMeJeefue”keâes hetpeve ieveg&heÚ& ~~16-
20~~
efMeJeÙeesiemeceeefOemLeue - (34)
Devleëef¬eÀ³eejlem³eem³e ÒeeCeefue²e®e&ve¬eÀcewë~~21~~
efMeJeelceO³eevemecHeefÊeë meceeefOeefjefle keÀL³eles~~21~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesie meceeefOemLeue JeCe&ve— efMeJeÙeesie meceeefOemLeue
JeCe&ve - ØeeCeefue”eÛe&vekeâe ›eâceues DeeYÙevlejhetpeecee efvejle Ùeme ØeeCeefue”erueeF&
efMeJeOÙeeve™heer pees mecheefòe Øeehle ngvÚ, lÙemeueeF& meceeefOe YeefvevÚ ~~21~~
meJe&leÊJeesHeefj ieleb meeq®®eevevoYeemegjced~~22~~
mJeÒekeÀeMeceefveoxM³eceJee*dceevemeiees®ejced~~22~~
GceeK³e³ee ceneMekeÌl³ee oerefHeleb ef®elmJeªHe³ee~~22~~
nbmeªHeb Hejelceeveb meesçnbYeeJesve YeeJe³esled~~23~~
leoskeÀleeveleeefmeef×ë meceeefOeë Hejcees celeë~~23~~
YeeJeeLe& : he=efLeJeer Deeefo mecemle Úòeerme (36) leòJen™Yevoe Deiee[er meled
efÛeled Deevevokeâe ™hecee osoerhÙeceeve, mJeØekeâeMe DeefveoxMÙe, JeeCeer j cevekeâe meercee
Yevoe hej (yeeefnj) efÛelmJe™he GceeveeÙekeâ ceneMeefòeâÉeje oerefhele (ØepJeefuele)
nbme™he hejceelceekeâes meesÓnb YeeJe DeLee&led ce lÙees ntB lÙees ce ntB Ùeme Øekeâejkeâes YeeJe
efueSj OÙeeve YeeJevee ieveg& heÚ& ~ lÙemlees YeeJevee Skeâleeve ngveg (DeLee&led yeerÛecee De®
efJeÛeej ve G"dveg) ueeF& hejce-meceeefOe YeefvevÚ ~~22-23~~
Hejye´ïe ceneefue²b ÒeeCees peerJeë ÒekeÀerefle&leë~~24~~
leoskeÀYeeJeceveveeled meceeefOemLeë ÒekeÀerefle&leë~~24~~
YeeJeeLe& : ceneefue”ueeF& hejyeÇÿe j ØeeCeueeF& peerJe YeefveSkeâes Ú ~ leer
ogyewueeF& Skeâ j DeefYeVe ceevevesJeeueeueeF& meceeefOemLe YeefveSkeâes Ú ~~24~~
heefjÛÚso efMeJeÙeesiemeceeefOemLeue 163
Devleë <eìd®e¬eÀª{eefve He¹peeefve efJeYeeJe³esled~~25~~
ye´ïeeefomLeeveYetleeefve Ye´tceO³eevleeefve cetueleë~~25~~
Ye´tceO³eeotOJe&Yeeies leg menñeouececyegpeced~~26~~
YeeJe³esÊe$e efJeceueb ®evêefyecyeb leovlejs~~26~~
met#cejbOe´b efJepeeveer³eeled lelkewÀueemeHeob efJeogë~~27~~
le$emLeb YeeJe³es®ícYegb meJe&keÀejCekeÀejCeced~~27~~
YeeJeeLe& : meeOekeâues DeeHegâefYe$e Ú Ûe›eâ DeLee&led 1. cetueeOeej, 2. mJeeefOe‰eve,
3. ceefCehegj, 4. Deveenle, 5. Meeefkeâkeâer leLee 6. Dee%eecee efmLele Ú keâceuekeâes
YeeJevee ieveg& heÚ& ~ Ùeer Ûe›eân™ cetueeOeej osefKe efueSj YeütceOÙe mecce efmLele Úved leLee
yeÇÿee Deeefokeâe mLeeve ngved~ DeLee&led ›eâceMe: yeÇÿee, efJe<Ceg, ®õ, F&Õej, meoeefMeJe j
efMeJe Ùeer Ûe›eân™cee efveJeeme ieo&Úved ~ YeütceOÙekeâe ceeefLeuuees Yeeiecee menœeoue
keâceuekeâes YeeJevee ieveg& heÚ& ~ lÙeme efYe$e Ûevõefyecyekeâes OÙeeve ieveg& heÚ&~ lÙeme ÛevõefYe$e
met#ce efÚõkeâes YeeJevee ieveg& heÚ& ~ Ùemew met#ce jvOeÇ (efÚõ) ueeF& kewâueeme YeefveSkeâes
Ú ~ lÙemeceeefLe meyew keâejCen™keâe heefve keâejCe efMeJe efJejepeceeve ngvegngvÚ ~ Ùemlees
YeeJevee ieveg&heÚ& ~~25-27~~
yeefnJee&meve³ee efJeéeb efJekeÀuHeeLe¥ ÒekeÀeMeles~~28~~
DevleJee&efmeleef®eÊeeveeceelceevevoë ÒekeÀeMeles~~28~~
YeeJeeLe& : yeeefnjer Jeemeveekeâe keâejCeues efJekeâuheelcekeâ efJe<eÙen™ues ÙegòeâYeSkeâes
efJeÕe ØekeâeefMele ngvÚ ~ pemekeâes efÛeòe Devleceg&Keer ngvÚ GveueeF& Deelceevevokeâes
mee#eelkeâej ngvÚ ~~28~~
DeelceejefCemeceglLesve ÒeceesoceLeveelmegOeer:~~29~~
%eeveeeqivevee onslmeJe¥ HeeMepeeueb peievce³eced~~29~~
YeeJeeLe& : efJeÉevekeâes Ùees keâle&JÙe nes efkeâ Gmeues Øeceeso™heer DeLee&led efMeJeevevo™heer
efJeÛeejcevLeveÉeje Deelcee™heer DejefCeÉeje %eeve™heer DeefiveÉeje peiel™heer mecemle
heeMepeeueueeF& Yemce ieefjosDeesmed DeLee&led [[eDeesmed ~~29~~
164 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: yeeÜeQ
mebmeejefJe<eJe=#em³e HeáekeÌuesMeHeueeefMeveë~~30~~
ísoves keÀce&cetuem³e HejMegë efMeJeYeeJevee~~30~~
YeeJeeLe& : keâce&yeeš GlheVe Ùees mebmeej efJe<eJe=#e pemlees Ú ~ DeefJeÅee,
Deefmcelee, jeie, És<e, j DeefYeefveJesMe DeLee&led ce=lÙegyeeš [j Ùeer heeBÛe keäuesMe Ùeme
Je=#ekeâe heele ngved ~ Ùeme Je=#eueeF& keâešdvekeâe ueeefie efMeJeYeeJevee yeÃejes meceeve Ú
~~30~~
De%eeveje#emeesvces<ekeÀeefjCeë mebËleelceveë~~31~~
efMeJeO³eeveb leg mebmeejleceme½eC[YeemkeÀjë~~31~~
YeeJeeLe& : DeelceeueeF& DeeJe=le ievex leLee De%eeve™heer je#emeueeF& Göerhle ievex
DeLee&led yeefueÙees yeveeGves mebmeej™heer DevOekeâejueeF& nšeGvekeâe ueeefie efMeJekeâes OÙeeve
ØeÛeC[ metÙe&keâes lespe pemlees Ú ~~31~~
efue”efvepemLeue - (35)
mJeevlemLeefMeJeefue²m³e Òel³e#eevegYeJeefmLeefleë~~32~~
³em³ewJe Hejefue²m³e efvepeefcel³eg®³eles yegOewë~~32~~
YeeJeeLe& : efvepeefue”mLeueJeCe&ve— pemeueeF& mJeevlemLe efMeJekeâes DeLee&led
efMeJeefue”keâes ØelÙe#e DevegYeJe ngve ueeioÚ ~ lÙeme hejeefue”ueeF& mJeelcemJe™hecee
DevegYeJe ievex ØeeCeefue”ueeF& efJeÉevn™ues efvepeefue”keâes meb%ee efoSkeâe Úved ~~32~~
ye´ïeefJe<CJeeo³ees osJeeë meJex Jesoeo³emleLee~~33~~
ueer³evles ³e$e iec³evles leefuue²b ye´ïe Meeéeleced~~33~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee efJe<Ceg Deeefo mecemle osJeleen™ leLee mecemle Jeso, Deeiece,
hegjeCe, mce=efle Deeefo MeeŒen™ pemecee ueerve ngvÚved leLee hegve: GlheVe ngvÚved lÙees
efue”vew kesâJeue yeÇÿe nes ~~33~~
ef®eoevevoce³eë mee#eeq®íJe SJe efvej¡eveë~~34~~
efue²efcel³eg®³eles veev³eod ³eleë m³eeefÜéemebYeJeë~~34~~
heefjÛÚso efue”efvepemLeue 165
YeeJeeLe& : efÛeled, DeevevomJe™he efvejÀeve DeLee&led efve<keâue¿ efMeJevew mee#eeled
efue” keâefnvÚved Fveeryeešw mecemle efJeÕekeâes Glheefòe ngvÚ ~~34~~
yengvee$e efkeÀcegkeÌlesve efue²efcel³eg®³eles yegOewë~~35~~
efMeJeeefYeob Hejb ye´¿e ef®eêtHeb peieoemHeoced~~35~~
YeeJeeLe& : Ùeme efJe<eÙecee Oesjw YeVeeues kesâ ueeYe? efMeJeveece hejyeÇÿe, pees efÛeõthe
leLee mebmeejkeâe DeeOeej ngvegngvÚ ~ efJeÉeved n®ues GveerueeF& efue”Meyoues mecyeesOeve
iejskeâes Ú ~~35~~
JesoevleJeeke̳epeeb efJeÐeeb efue²ceengmleLeeHejs~~36~~
leomeped%es³eªHelJeeefuue²m³e ye´ïeªefHeCeë~~36~~
YeeJeeLe& : pees peve leòJeceefme, Denb yeÇÿeeefmce, DeÙeceelcee yeÇÿe, Øe%eeveb yeÇÿe,
Ùeer Ûeej Jesoevlekeâe ceneJeekeäÙen™yeeš GlheVe%eeveueeF& efue” YevoÚved efleveern™keâes
keâLeve Deme”le Ú, efkeâve efkeâ yeÇÿe™heer efue” %esÙe Ú SJeb Gefven™ues Øeefleheeove
iejskeâes yeÇÿe DeJee*dcevemeieesÛej (JeeCeer j ceve Éeje peeVe ve meefkeâves) ngvÚ ~~36~~
DeJ³ekeÌleb efue²efcel³eengpe&ieleeb cetuekeÀejCeced~~37~~
efue²er censéej½esefle celecesleome²leced~~37~~
YeeJeeLe& : kegâvew efJeÉevn™ mebmeejkeâes cetuekeâejCe DeJÙeòeâleòJeueeF& efue”YevoÚved
leLee censÕejueeF& efue”er ~ Ùees cele heefve Deme”le Ú DeLee&led "erkeâ Úwve efkeâve efkeâ
Øeke=âefle peÌ[ nes lÙemew keâejCeues nsÙe nes peye efkeâ MewJecelecee hejcesÕejkeâes Meefòeâ Ûesleve
nes ~~37~~
ve met³eex Yeeefle le$esvogve& efJeÐegVe ®e HeeJekeÀë~~38~~
ve leejkeÀe ceneefue²s Ðeesleceeves Hejelceefve~~38~~
YeeJeeLe& : peye lÙees hejceelcee ceneefue” ØekeâeMeceeve ngvÚ lÙeme yesuee ve metÙe&
ØekeâeefMele ngvÚ, ve Ûevõcee, ve efJeÅegled ve Deefive ve le leejen™ vew ØekeâeMeceeve
ngvÚved ~ Gheefve<eodcee ve le$e metÙeex Yeeefle Deeefo cev$ecee Ùemekeâes jeceües JeCe&ve ieefjSkeâes
Ú (Ões0Gheefve<eod 6-14) ~~38~~
166 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: yeeÜeQ
p³eeseflece&³eb Hejb efue²b Þegeflejen efMeJeelcekeÀced~~39~~
lem³e Yeemee meJe&efceob ÒeefleYeeefle ve mebMe³eë~~39~~
YeeJeeLe& : ßegefle (Jeso) ues efMeJeelcekeâ hejefue”ueeF& pÙeeseflece&Ùe yeleeSkeâes Ú
~ lÙemewkeâes ØekeâeMeues Ùees mecemle mebmeej osoerhÙeceeve Yewjnskeâes Ú ~ Ùemecee kegâvew mevosn
Úwve ~~39~~
efJeMes<e— Deefive metÙe& j Ûevõcee Øeceelee ØeceeCe j ØecesÙe™he ngved ~ Ùees ef$ehegšer
ceneefue”keâe DeOeervecee jnsj ØekeâeefMele ngvÚ ~ Ùeefo ceneefue”ueeF& heefve JesoevlepevÙe%eeveÉeje
ØekeâeMÙe ceeVes nes Yeves hejØekeâeMÙe ngveekeâe keâejCeues Ùees ceneefue” heefve Iešeefokeâes
meceeve pe[ ceeefveves Ú ~ Dele: lÙees ceneefue” mJeØekeâeMe DeLee&led mJemebJesÅe nes ~
efue²eVeeefmle Hejb leÊJeb ³eomceeppee³eles peieled~~40~~
³eosleêtHeleeb OeÊes ³eo$e ue³eceMvegles~~40~~
YeeJeeLe& : efue”Yevoe "tuees kegâvew leòJe Úwve, efkeâve efkeâ Ùemewyeeš mebmeej GlheVe
ngvÚ ~ lÙemew efue”cee mebmeej efmLele jnvÚ leLee lÙemewcee ueerve heefve ngvÚ ~~40~~
lemceeefuue²b Hejb ye´ïe meeq®®eoevevoue#eCeced~~41~~
efvepeªHeefceefle O³eeveeled leoJemLee Òepee³eles~~41~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe meled efÛeled DeevevomJe™he yeÇÿe vew hejefue” nes ~ lÙener
DeeHeävees ™he nes ~ Ùemlees OÙeeve ievee&ues efvepeefue”eJemLee GlheVe ngvÚ ~~41~~
DebieeEueiemLeue - (36)
%eevece²efceefle Òeeng%ex³eb efue²b meveeleveced~~42~~
efJeÐeles leodܳeb ³em³e meesç²efue²erefle keÀerefle&leë~~42~~
YeeJeeLe& : De”efue”mLeueJeCe&ve— efJeÉevn™ues %eeveueeF& De” j %esÙeueeF&
meveeleve efue” YevoÚved ~ Ùeer ogyewkeâes %eeve pemecee ngvÚ T De”efue”er keânueeGBÚ ~~42~~
De²s efue²b meceeª{b efue²s ®ee²cegHeefmLeleced~~43~~
Sleoefmle ܳeb ³em³e me YeJeso²efue²Jeeved~~43~~
heefjÛÚso DebieeEueiemLeue 167
YeeJeeLe& : De”cee efue” Dee™{ Ú j lÙemewieve& efue”cee De” DeesleØeesle Ú ~
yeerpee¿Ïj vÙeeÙeues Ùeer ogyew Øekeâejkeâes %eeve pemecee Ú lÙees De”efue”Jeeved ngvÚ ~~43~~
%eelJee ³eë meleleb efue²b mJeevle:mLeb p³eeseflejelcekeÀced~~44~~
Hetpe³esÓeJe³eefVel³eb leb efJevÐeeo²efueef²veced~~44~~
YeeJeeLe& : pees ceveg<Ùe DeeHegâefYe$e jnskeâe pÙeeseflece&Ùe efue”ueeF& MeeŒe ieg® leLee
DeeHeävee DevegYeJeues peevesj efvelÙe Gmekeâes hetpee YeeJevee ieÚ& GmeueeF& De”efue”er ceeVeg
heÚ& ~~44~~
%ee³eles efue²cesJewkebÀ meJezë Meeðewë meveelevewë~~45~~
ye´ïesefle efJeéeOeecesefle efJecegkeÌlesë Heoefcel³eefHe~~45~~
cegeqkeÌleªHeefceob efue²efceefle ³em³e ceveëefmLeefleë~~46~~
me cegkeÌlees osn³eesiesçefHe me %eeveer me ceneieg©ë~~46~~
YeeJeeLe& : mecemle meveeleve MeeŒen™ SGšw efue”ueeF& yeÇÿe, efJeÕeOeece leLee
cegefòeâheokeâ ™hecee peevoÚved DeLee&led JeCe&ve ieÚ&ved~ ‘‘Ùees efue” cegefòeâmJe™he nes’’ Ùees
efJeÛeej pemeues cevecee Â{ ieÚ& lÙees osnues Ùegòeâ YeSj heefve cegòeâ DeLee&led peerJevcegòeâ
ceeefvevÚ ~ lÙener %eeveer j ceneieg® heefve nes ~~45-46~~
DeveeefoefveOeveb efue²b keÀejCeb peieleeefcen~~47~~
³es ve peeveefvle les cet{e cees#eceeie&yeefn<ke=Àleeë~~47~~
YeeJeeLe& : Deeefo Devle DeLee&led Glheefòe j efJeveeMeyeeš jefnle efue” mebmeejkeâes
keâejCe nes Ùees %eeve pemeueeF& ngBowve leer cet{ ngved leLee cees#eceeie&yeeš yeefn<ke=âle
ngved ~~47~~
³eë ÒeeCeefue²e®e&veYeeJeHetJez-
Oe&cez©Hesleë efMeJeYeeefJeleelcee~~48~~
me SJe leg³e&ë HeefjkeÀerefle&leesçmeew
mebefJeefÜHeekeÀe®íjCeeefYeOeeveë~~48~~
168 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe yeeÜeQ

YeeJeeLe& : pees ØeeCeefue”eÛe&veYeeJeues hetCe&Oece&n™ues Ùegòeâ Ú leLee Deelceecee

meJe&oe efMeJekeâes YeeJevee ieefjjnvÚ lÙemewueeF& ÛeewLees DeJemLeecee Øeehle YeSkeâes ceeefvevÚ ~
mebefJeled (Megæ%eeve) keâe heefjheekeâues lÙemeueeF& MejCemLeue heefve ceeefvevÚ ~~48~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
ØeeCeefue”ermLeues ØeeCeefueef”mLeueeefoheÃeefJeOe-
mLeueØeme”es veece ÉeoMe: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes ØeeCeefue”er heÃemLeue Øeme”

veecekeâ ÉeoMeheefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ ÉeoMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



lesjnJeeB Heefj®íso
DebiemLeueebleie&le
MejCemLeue
Deieml³e GJee®e õ
ceenséejë Òemeeoerefle ÒeeCeefue²erefle yeesefOeleë~~1~~
keÀLeces<e meceeefoäë Hegveë MejCemeb%ekeÀë~~1~~
YeeJeeLe& : MejCemLeueJeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— ceensÕej Øemeeoer
j ØeeCeefue”erkeâes leheeBFues %eeve iejeGveg YeÙees ~ hegve: ÙemewueeF& MejCemLeueer keâmejer
YeefvevÚ? ke=âheehetJe&keâ yeleeGvegnesmed ~~1~~
jsCegkeÀ GJee®e õ
De²efue²er %eeveªHeë meleer %es³eë efMeJeë Heefleë~~2~~
³elmeewK³eb lelmeceeJesMes leÜeved MejCeveeceJeeved~~2~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— %eeve™he De”efue”er meleer nes~ %esÙe
efMeJe Gvekeâe heefle ngved ~ Ùeme meleer j heeflekeâes meecejmÙe DeLeJee Ùeeceue(pees[e) ™he
pees megKe Ú, lÙemekeâes DevegYeJe ievexueeF& MejCemLeue YeefvevÚ ~~2~~
mLeueceslelmeceeK³eeleb ®elegOee& Oece&Yesoleë~~3~~
Deeoew MejCeceeK³eeleb lelemleecemeJepe&veced~~3~~
lelees efveoxMecegefÎäb MeeruemecHeeoveb leleë~~4~~
¬eÀceeuue#eCecesles<eeb keÀLe³eeefce efveMec³eleeced~~4~~
YeeJeeLe& : Oece&keâe Yesoues Ùees mLeue ÛeejØekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú ~ heefnuees
MejCemLeue oesœees leeceme efvejmevemLeue lesœees efveoxMemLeue leLee ÛeewLees MeeruemecheeovemLeue
ngvÚ ~ Deye ce ›eâcew meBie Fvekeâes ue#eCe yeleeGBÚg ~ megVegnesmed ~~3-4~~
170 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesÜeQ
MejCemLeue - (37)
meleerJe jceCes ³emleg efMeJes MeeqkeÌleb efJeYeeJe³eved~~5~~
leov³eefJecegKeë meesç³eb %eeleë MejCeveeceJeeved~~5~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues meleer (heefle›elee)Œeer DeeHeävee jceCe DeLee&led
efØeÙelece Øeefle DevevÙe YeeJe jeKoÚs, lÙemlew Øekeâejues pees JÙeefòeâ efMeJekeâe efJe<eÙecee
DeeHegâueeF& MejCeeiele ceevow YeeJevee ieo&Ú leLee efMeJeslej osJeleen™yeeš efJecegKe ngvÚ
lÙemeueeF& MejCeJeeved ceeefveSkeâes Ú ~~5~~
Heefj%eeles efMeJes mee#eeled keÀes Jeeçv³eceefYekeÀe*d#eefle~~6~~
efveOeeves cenefle ÒeeHles keÀë keÀe®eb ³ee®elesçv³eleë~~6~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes mee#eeled %eeve YeS heefÚ kegâve Ùemlees peve nesuee pemeues
kegâvew Dekeâe&keâes FÛÚe ieuee&? heÙee&hle OevejeefMe efceefuemekesâheefÚ keâmeues Dekeâe& meBie
keâeBÛe DeLee&led meermeekeâes ÙeeÛevee ieuee&? ~~6~~
efMeJeevevob meceemeeÐe keÀes Jeeçv³ecegHeefleÿles~~7~~
ie²ece=leb Heefjl³ep³e keÀë keÀe*d#esvce=iele=eq<CekeÀeced~~7~~
YeeJeeLe& : efMeJeevevoØeehle iejsheefÚ keâmeues De™osJekeâes Gheemevee ieuee&?
ie”epeue™heer Dece=leueeF& Úes[sj keâmeues ce=iecejerefÛekeâekeâes FÛÚe ieuee&? DeLee&led
keâmewues ieozve ~~7~~
mebmeejefleefcej®ísos efJevee Me¹jYeemkeÀjced~~8~~
ÒeYeJeefvle keÀLeb osJeeë KeÐeeslee FJe osefnveeced~~8~~
YeeJeeLe& : pegve osJeleen™ mebmeejer peerJen™keâe ueeefie pegveefkeâjerkeâe meceeve
Úved, efleveern®ues Me¿j™heer metÙe&keâes meneje ve efueF&keâve keâmejer mebmeej™heer ceneDevOekeâej
ueeF& cesšeGve mekeäÚved ? ~~8~~
mebmeejele&ë efMeJeb ³ee³eeod ye´ïeeÐewë efkebÀ HeÀueb megjwë~~9~~
®ekeÀesjmle=ef<eleë HeM³es®®evêb efkebÀ leejkeÀe DeefHe~~9~~
heefjÛÚso MejCemLeue 171
YeeJeeLe& : lÙeme keâejCeues mebmeejyeeš heeref[le YeSkeâe JÙeefòeâues efMeJekeâes
MejCecee peeveg heo&Ú ~ yeÇÿee Deeefo osJeleen™yeeš kegâvew Heâue efceuevesJeeuee Úwve ~
efleKee&Skeâe Ûekeâesj (keâekeâekegâue) he#eerues ÛevõceeueeF& nsÚ& ve efkeâ leejen™ ueeF& ~~9~~
efMeJe SJe mecemleeveeb MejC³eë MejCeeefLe&veeced~~10~~
mebmeejjesieoäeveeb meJe&%eë meJe&oes<ene~~10~~
efMeJe%eeves meceglHeVes Hejevevoë ÒekeÀeMeles~~11~~
leoemekeÌlecevee ³eesieer veev³e$e jceles megOeerë~~11~~
YeeJeeLe& : mebmeej™heer veeieues [efmeSkeâe ngveeues efJe<ecetefÛÚ&le mecemle
MejCeeefLe&n™keâe ueeefie Skeâcee$e efMeJe MejCe ngvegngvÚ ~ efMeJe meJe&%e leLee mechetCe&
oes<en™ueeF& ve°ievexJeeuee ngvegnvg Ú ~ efMeJe%eeve GlheVe YeS heefÚ hejevevokeâes DevegYeJe
ngvÚ ~ lÙemecee mebmeòeâ efÛeòe YeSkeâes yegefæceeved Ùeesieerues DevÙe$e Deevevokeâes DeemJeeove
ieve& mekeäowve ~~10-11~~
lemceelmeJe&Òe³elvesve Me¹jb MejCeb ieleë~~12~~
leovevlemegKeb ÒeeH³e ceesoles veev³eef®evle³ee~~12~~
YeeJeeLe& : Ùemew keâejCe mechetCe& ØeÙelve iejsj Me¿jkeâes MejCecee hejskeâes Ùeesieer
lÙeme DevevlemegKeueeF& heeSj Deevevocee efveceive jnvÚ, ve efkeâ DevÙe osJeerosJeleen™keâes
OÙeevecee ~~12~~
leecemeefvejmevemLeue - (38)
efMeJeemekeÌleHejevevoceesefovee ieg©Cee ³eleë~~13~~
efvejm³evles leceesYeeJeeë me leecemeefvejemekeÀë~~13~~
YeeJeeLe& : leecemeefvejmevemLeue JeCe&ve— efMeJecee Deemeòeâ Dele SJe
hejceevevoÉeje Deeveefvole ngves pegve ieg®Éeje mecemle leceesYeeJe efvejmle (meceehle)
ieefjvÚved, lÙemlee ieg®ueeF& leecemeefvejemekeâ YeefvevÚ ~~13~~
³em³e %eeveb leceesefceÞeb ve lem³e ieefleefj<³eles~~14~~
meÊJeb efn %eeve³eesiem³e vewce&u³eb efJeog©Êeceeë~~14~~
172 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesÜeQ
YeeJeeLe& : pemekeâes %eeve leceesiegCe efceefßele ngvÚ lÙemekeâes meûefle ngBowve ~
Gòeceheg®<en®ues meòJeiegCeueeF& %eeveÙeesiekeâe efvece&ueleekeâes keâejCe yeleeSkeâe Úved
~~14~~
Mecees ocees efJeJeskeÀ½e Jewjei³eb HetCe&YeeJevee~~15~~
#eeefvleë keÀe©C³emecHeefÊeë Þe×e mel³emecegÓJee~~15~~
efMeJeYeeqkeÌleë Hejes Oece&ë efMeJe%eevem³e yeevOeJeeë~~16~~
Slew³eg&keÌlees cene³eesieer meeeqÊJekeÀë HeefjkeÀerefle&leë~~16~~
YeeJeeLe& : Mece, oce, efJeJeskeâ, JewjeiÙe, hetCe&YeeJevee DeLee&led DeKeC[%eeve,
#ecee, keâ™Cee, melÙeyeeš GlheVe ßeæe, efMeJeYeefòeâ, hejceOece& DeLee&led Glke=â°
MewJeeÛeej Ùeer meyew efMeJe%eevekeâe yevOeg DeLee&led meneÙekeâ ngved ~ Ùeer meyew efJeMes<eleen™ues
Ùegòeâ YeSkeâes Ùeesieer meeefòJekeâ keânueeGBÚ ~~15-16~~
keÀece¬eÀesOeceneceesnceoceelme³e&JeejCeeë ~~17~~
efMeJe%eevece=iesvêm³e keÀLeb efleÿefvle meefVeOeew~~17~~
YeeJeeLe& : keâece, ›eâesOe, ceneceesn, ceneceo, ceelmeÙe&™heer neòeern™keâes mecetn
efMeJe%eeve™heer efmebnkeâe meecegVes keâmejer "nve& mekeäuee? ~~17~~
³e$e kegÀ$eeefHe Jee Üsefä ÒeHeáes efMeJeªefHeefCe~~18~~
efMeJeÜs<eer me efJe%es³ees jpemeeefJeäceevemeë~~18~~
YeeJeeLe& : eqMeJe™he ØeheÃecee peneB heefve peefnues heefve pemeues heefve Ùeefo keâmewues
És<e ieÚ& Yeves lÙees jpeesiegCeues ÙegòeâYeSkeâes efMeJeÉs<eer nes YeVes "eVeg heÚ& ~~18~~
³ees Üsefä mekeÀueeved ueeskeÀeved ³ees Jeeçn¹§©les meoe~~19~~
³eesçmel³eYeeJeevee³egkeÌleë me leeceme Fefle mce=leë~~19~~
YeeJeeLe& : pees meyew meBie És<e ieÚ& DeLeJee pees Den¿ej Ùegòeâ jnvÚ leLee pees
DemelÙeYeeJeveeues Ùegòeâ ngvÚ lÙemeueeF& leeceme ceeefveSkeâes Ú ~~19~~
heefjÛÚso leecemeefvejmevemLeue 173
leceescetuee efn me¡eelee jeieÜs<eeefoHeeoHeeë~~20~~
efMeJe%eevekegÀþejsCe ísÐevles efn efvejvlejced~~20~~
YeeJeeLe& : jeie És<e Deeefokeâe Je=#e leceescetuekeâ ngvÚved DeLee&led efÙeveer leceesiegCeelcekeâ
keâejCeyeeš GlheVe ngvÚved ~ efÙeveueeF& efMeJe%eeve™heer yeÃejeues keâešdveg heo&Ú ~~20~~
efMeJe%eeves meceglHeVes menñeeefol³emeefVeYes~~21~~
kegÀlemleceesefJekeÀejeë m³egce&nleeb efMeJe³eesefieveeced~~21~~
YeeJeeLe& : menœeeW metÙe&keâe meceeve efMeJe%eeve GlheVe YeSheefÚ ceneefMeJeÙeesieern™keâe
ueeefie leceesefJekeâej DeLee&led leceesiegCekeâes efJekeâej (vejeceües heve) keâneByeeš GlheVe ngve
mekeäÚ? DeLee&led keâoeefhe ngBve mekeäowve ~~21~~
efveoxMemLeue - (39)
efvejeke=Àl³e leceesYeeieb mebmeejm³e ÒeJele&keÀced~~22~~
efveefo&M³eles leg ³ep%eeveb me efveoxMe Fefle mce=leë~~22~~
YeeJeeLe& : efveoxMe mLeue JeCe&ve— mebmeejkeâes ØeJele&keâ DeLee&led cetuekeâejCeYetle
leceesYeeieueeF& nšeSj pees %eeve efveefo&° ngvÚ lÙemeueeF& efveoxMe YeefvevÚ ~~22~~
ieg©jsJe Hejb leÊJeb ÒekeÀeMe³eefle osefnveeced~~23~~
keÀes Jee met³e¥ efJevee ueeskesÀ lecemees efJeefveJele&keÀë~~23~~
YeeJeeLe& : ieg®uesvew ceveg<ÙeueeF& hejceleòJekeâes %eeveiejeGBÚved ~ metÙe& efyevee
mebmeejcee DevOekeâejueeF& nšeGves keâes ngve mekeäÚ? ~~23~~
DevlejsCe ieg©b efme×b keÀLeb mebmeejefve<ke=Àefleë~~24~~
efveoeve%eb efJevee JewÐeb efkebÀ Jee jesiees efveJele&les~~24~~
YeeJeeLe& : efmeæieg®efyevee mebmeejkeâes efveJe=efòe keâmejer ngve mekeäÚ? kesâ efJeMes<e%eJewÅe
efyevew peefšue jesiekeâes efveJe=efòe ngve mekeäÚ? ~~24~~
De%eeveceefueveb ef®eÊeoHe&Ceb ³ees efJeMeesOe³esled~~25~~
Òe%eeefJeYetefle³eesiesve leceengieg&©meÊececed~~25~~
174 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesÜeQ
YeeJeeLe& : pemeues Øe%ee™heer Yemce Éeje De%eeveues ceefueve efÛeòe™heer ohe&CeueeF&
Megæ ieÚ&, efJeÉeved n™ues lÙemewueeF& Gòece ieg®Yeveskeâe Úved ~~25~~
DeHejesef#eleleÊJem³e peerJevcegkeÌlemJeYeeefJeveë~~26~~
iegjesë keÀìe#es mebefme×s keÀes Jee ueeskesÀ<eg ogue&Yeë~~26~~
YeeJeeLe& : leòJemee#eelkeâej iejskeâeues mJeYeeJele: peerJevcegòeâ ieg®keâes ke=âheeÂef°
ØeehleYew mekesâ heefÚ ueeskeâcee kesâ ogue&Ye Ú? ~~26~~
kewÀJeu³ekeÀuHelejJees iegjJeë keÀ©Ceeue³eeë~~27~~
ogue&Yee efn peiel³eeqmceved efMeJeeÜwleHeje³eCeeë~~27~~
YeeJeeLe& : kewâJeuÙe™heer Heâue efovekeâe ueeefie keâuheJe=#ekeâe meceeve, keâ®Ceekeâe
meeiej leLee efMeJeeÉwle hejeÙeCeieg® Ùeme mebmeejcee ogue&Ye Úved ~~27~~
#eerjeeqyOeefjJe efmevOetveeb megces©efjJe YetYe=leeced~~28~~
ûeneCeefceJe efleiceebMegce&CeerveeefceJe keÀewmlegYeë~~28~~
êgceeCeeefceJe YeêÞeeroxJeeveeefceJe Me¹jë~~29~~
ieg©ë efMeJeë Hejë MueeO³ees iegªCeeb Òeeke=Àleelceveeced~~29~~
YeeJeeLe& : pemleeØekeâejues mecegõn™cee #eerjmeeiej, heJe&len®cee megces®, «enn™cee
metÙe&, ceefCen™cee keâewmlegYe, Je=#en™cee Ûevove, leLee osJeleen™cee Me¿j ßes‰ j
MueeIeveerÙe Úved ~ lÙemlew Øekeâejues Øeeke=âle ieg®n™Yevoe efMeJe%eeveer ieg® ßes‰ j
ØeMemÙe ngvÚved ~~28-29~~
MeeruemecheeovemLeue - (40)
efpe%eemee efMeJeleÊJem³e Meerueefcel³eg®³eles yegOewë~~30~~
efveos&M³e³eesieeoe³ee&Ceeb leÜeved Meerueerefle keÀL³eles~~30~~
YeeJeeLe& : Meeruemecheeove mLeue JeCe&ve— ieg®n™Éeje efveoxMÙe DeLee&led
GheosMÙe ngveekeâe keâejCeues efJeÉevedn™ efMeJeleòJekeâes efpe%eemeeueeF& Meerue YevoÚved ~
lÙees Meerue pemekeâe meeLecee jnvÚ lÙemeueeF& Meerueer YeefvevÚ ~~30~~
heefjÛÚso MeeruemecheeovemLeue 175
ÒeHeVeeefle&njs osJes Hejceelceefve Me¹js~~31~~
YeeJem³e efmLejlee³eesieë Meerueefcel³eg®³eles yegOewë~~31~~
YeeJeeLe& : MejCeeielekeâe keâ°ueeF& nšeGves osJeeefOeosJe hejceelcee Me¿jØeefle
YeeJekeâes efmLejleeueeF& efJeÉevn™ues Meerue YevoÚved ~~31~~
Meerueb efMeJewkeÀefJe%eeveb efMeJeO³eevewkeÀleevelee~~32~~
efMeJeÒeeeqHlemeceglkeÀCþe leÐeesieer MeerueJeeved mce=leë~~32~~
YeeJeeLe& : kesâJeue efMeJekeâes %eeve, efMeJekeâes efvejvlej OÙeeve j efMeJekeâes Øeeefhlekeâe
ueeefie GlkeâC"e Meerue keânueeGBÚ ~ lÙees Meerue pemekeâe heemecee ngvÚ, lÙemeueeF&
MeerueJeeved ceeefvevÚ ~~32~~
efMeJeeov³e$e efJe%eeves JewcegK³eb ³em³e megefmLejced~~33~~
leoemekeÌleceveesJe=efÊemleceengë MeerueYeepeveced~~33~~
YeeJeeLe& : efMeJeyeeš efYeVe efJe%eevekeâe efJe<eÙecee pemekeâes heje*dcegKelee efmLej
Ú leLee pemekeâes ceveesJe=efòe Gme efMeJecee Deemeòeâ Ú, lÙees Meeruekeâes hee$e DeLee&led
MeerueJeeved ngvÚ ~~33~~
HeefleJe´lee³ee ³e®íerueb Heeflejeieeled ÒeMem³eles~~34~~
leLee efMeJeevegjeiesCe megMeerueesçYekeÌle G®³eles~~34~~
YeeJeeLe& : pemlew heefle›eleekeâes Meeruekeâes ØeMebmee heefle Øeefle Gmekeâe
jeieelcekeâYeeJeveekeâe keâejCeues ngvÚ ~ lÙemlew vew efMeJe Øeefle Devegjeiekeâe keâejCeues
efMeJeyeeš DeefJeÙegòeâ ceveg<Ùe heefve megMeerue keânueeGBÚ ~~34~~
Heefleb efJevee ³eLee ðeerCeeb mesJeev³em³e leg ien&Cee~~35~~
efMeJeb efJevee leLeev³es<eeb mesJee efvevÐee ke=Àleelceveeced~~35~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues Œeern®keâe ueeefie heefleYevoe Deueie heg®<ekeâes mesJee
efvevoveerÙe ngvÚ, lÙemlew Øekeâejues ke=âleke=âlÙe peven™keâe ueeefie efMeJeosefKe efYeVe
osJeleen™keâes mesJee efvevoveerÙe ngvÚ ~~35~~
176 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: lesÜeQ
yengvee$e efkeÀcegkeÌlessve efMeJe%eevewkeÀefveÿlee~~36~~
Meerueefcel³eg®³eles meefÓë MeerueJeebmlelHejes celeë~~36~~
YeeJeeLe& : Ùeme efJe<eÙecee Oesjw YeVeeues kesâ ueeYe? meppeven™ues efMeJe%eeve Øeefle
Skeâ efve‰leeueeF& Meerue Yeveskeâe Úved j Gmecee pees ueeieskeâes Ú GmeueeF& MeerueJeeved
YeefveSkeâes Ú ~~36~~
efMeJeelceyeesOewkeÀjleë efmLejeMe³eë
efMeJeb ÒeHeVees peieleeceOeerMeced~~37~~
ef M eJew k eÀef v eÿeef n leMeer u eYet < eCeë
efMeJewke̳eJeeves<e efn keÀL³eles yegOewë~~37~~
YeeJeeLe& :kesâJeue efMeJeyeesOecee ueeieskeâes efmLejYeeJeveeues Ùegòeâ mebmeejkeâe mJeeceer
efMeJekeâe MejCecee hejskeâes kesâJeue efMeJecee efve‰e™heer DeeYet<eCeueeF& OeejCe ievex
ceveg<ÙeueeF& efJeÉevn™ues efMeJewkeäÙeJeeved veeceues mecyeesefOele iejskeâe Úved ~~37~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
MejCemLeues MejCemLeueeefoÛelege|JeOemLeueØeme”es
veece $eÙeesoMe: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes MejCekeâes Ûeleg:mLeueØeme”
veecekeâ $eÙeesoMe heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ $eÙeesoMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


®eewOeeQ Heefj®íso
DebiemLeueevleie&l e
Sske̳emLeue
Deieml³e GJee®e õ
leecemel³eeiemecyevOeeef V eoxM ee®íer uelemleLee~~1~~
MejCeeK³em³e Yet³eesçm³e keÀLecewke̳eefveªHeCeced~~1~~
YeeJeeLe& : SskeäÙemLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— leeceme iegCekeâes
lÙeeie %eeveefveoxMe leLee MeeruemecheeoveÉeje MejCeveecekeâ meeOekeâkeâes hegve: SskeäÙe keâmejer
ngvÚ? ~~1~~
ÞeerjsCegkeÀ GJee®e õ
ÒeeCeefue²eefo³eesiesve megKeeefleMe³ecesef³eJeeved~~2~~
MejCeeK³eë efMeJesvewke̳eYeeJeveeowke̳eJeeved YeJesled~~2~~
YeeJeeLe& : ßeer jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees - ØeeCeefue”OÙeeveÙeesieÉeje DeefleMeÙe
megKeueeF& Øeehle ievex MejCe veecekeâ meeOekeâ efMeJemeBie SskeäÙeYeeJeveeues ieoe& ‘SskeäÙeJeeved’
ngve peevÚ ~~2~~
efJeMes<e — efue” j Deelceekeâes Yeso mebYeJe Úwve efkeâve efkeâ ogJew efÛelmJe™he
ngved~ ogJew efÛelmJe™he ngveeues ogFcee efveleevle heeLe&keäÙe heefve Úwve, efkeâve efkeâ lÙeefle Kesj
DeeHeäveg %eeve YeSkeâe yesuee Ieš heš Deeefokeâes %eeve ngves Úwve ~ Ùeer ogJew efveleevle Skeâ
heefve ngve mekeäowveved, Skeâ YeScee MewJe efmeæevlekeâes JÙeeIeele ngves Ú ~ MewJe efmeæevlekeâe
Devegmeej efMeJe j peerJecee mesJÙe-mesJekeâ YeeJe ngveg heo&Ú~ lÙemewues ogF& yeerÛecee Yesokeâes
keâuhevee ieveg& heo&Ú ~ ÙemeÉeje Yeso YeS heefÚ heefve Hesâefj SskeäÙeYeeJevee mebYeJe Ú ~
Sske̳emLeueefceob ÒeeskeÌleb ®elegOee& cegefveHeg²Je~~3~~
Sske̳ecee®eejmecHeefÊejskeÀYeepevecesJe ®e~~3~~
menYeespeveefcel³es<eeb ¬eÀceeuue#eCeceg®³eles~~3~~
178 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewOeeQ
YeeJeeLe& : ns cegefveßes‰! Ùees SskeäÙemLeue Ûeej Øekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú ~
SskeäÙemLeue, DeeÛeejmecheefòe mLeue, Skeâ Yeepeve mLeue, j men Yeespeve mLeue ~ Deye
›eâcewmeBie Fvekeâes ue#eCe yeleeFvÚ ~~3~~
SskeäÙemLeue - (41)
efJe<e³eevevokeÀefCekeÀeefve:mHe=nes efvece&ueeMe³eë~~4~~
efMeJeevevoceneefmevOegceppeveeowke̳eceg®³eles ~~4~~
YeeJeeLe& : SskeäÙemLeue JeCe&ve— efJe<eÙeevevokeâe uesMecee$e heefve FÛÚe ve
jeKves, efvemhe=n, efvece&ue efÛeòe YeSkeâes meeOekeâ efMeJeevevocenemecegõcee ceppeve DeLee&led
meecejmÙe mLeeefhele ievexJeeuee SskeäÙemLeue keânueeGBÚ ~~4~~
efveOet&leceuemecyevOees efve<keÀue¹ceveesieleë~~5~~
efMeJeesçnefceefle YeeJesve efveª{es efn efMeJewke̳eleeced~~5~~
YeeJeeLe& : ceue(cewuees) ueeF& nšeSj lÙememeBie Demebyeæ YeSkeâes efve<keâue¿
ceve YeSkeâes, meeOekeâ ‘‘efMeJeesÓnced’’ Ùeme YeeJeveeues YeeefJele YeSj efMeJewkeäÙecee Øeehle
ngvÚ ~~5~~
efMeJesvewke̳eb meceeHeVeef½eoevevomJeªefHeCee~~6~~
ve HeM³eefle peieppeeueb cee³eekeÀefuHeleJewYeJeced~~6~~
YeeJeeLe& : efÛeledDeevevo mJe™he efMeJemeBie SskeäÙeØeehle ceveg<Ùeues ceeÙeejefÛele
JewYeJeÙegòeâ mebmeej peeueueeF& owKowve ~~6~~
ye´ïeeC[yegodyegoesÓsoefJepe=cYeer leÊJeJeeref®eceeved~~7~~
cee³eeefmevOegue&³eb ³eeefle efMeJewke̳eJe[Jeeveues~~7~~
YeeJeeLe& : yeÇÿeeC[™heer yegôÏod (YegueYegue) keâe GÆJe™heer yee{ues Ùegòeâ,
Úòeerme leòJe ™heer lej”n™ues Ùegòeâ ceeÙee™heer mecegõ efMeJewkeäÙe™heer Jee[Jeeefivecee
ueerve ngve peevÚ ~~7~~
cee³eeMeeeqkeÌleeflejesOeeveeeq®íJes YesoefJekeÀuHevee~~8~~
DeelcevemleefÜveeMes leg veeÜwleeeqlkeÀefáeefo<³eles~~8~~
heefjÛÚso SskeäÙemLeue 179 180 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewOeeQ

YeeJeeLe& : ceeÙeeMeefòeâ efMeJecee eflejesOeeve YeS heefÚ peerJekeâes efMeJemeBie YesoYeeJe
ngvÚ ~ lÙees YesoYeeJe ve° YeS heefÚ DeÉwle Yevoe Deefleefjòeâ kesâner DeJeefMe°
jn@ovw e ~~8~~
HeMeglJeb ®e HeeflelJeb ®e cee³eeceesnefJekeÀefuHeleced~~9~~
leeqmceved Òeue³eceeHeVes keÀë HeMegë keÀes veg Jee Heefleë~~9~~
YeeJeeLe& : heMegYeeJe j heefleYeeJe Ùeer ogJew ceeÙeeceesnkeâe efJekeâuhe ngved ~ lÙeme
ceeÙeeceesnkeâes ØeueÙe (veeMe) YeS heefÚ kegâve heMeg leLee kegâve heefle Yevesj ÚgšŸeeGve
meefkeâowve ~~9~~
IeesjmebmeejmeHe&m³e YesoJeuceerkeÀMeeef³eveë~~10~~
yeeOekebÀ HejceeÜwleYeeJevee Hejceew<eOeced~~10~~
YeeJeeLe& : Ùees hejceeÉwle YeeJevee Yeso™heer efyeuecee megleskeâe DeLeJee meglves
YeÙe¿j mebmeej™heer mehe&keâes yeeOekeâ hejceew<eefOe nes ~ Gòeâ Yeso heeBÛeØekeâejkeâes yeleeFSkeâes
Ú - pe[-Depe[ Yeso, peerJe-DepeerJe Yeso, peerJe-pe[ Yeso, peerJe-F&Õej Yeso j pe[-
F&Õej Yeso ~~10~~
Yesoyegef×meceglHeVecenemebmeejmeeiejced ~~11~~
DeÜwleyegef×Heeslesve mecegÊejefle osefMekeÀë~~11~~
YeeJeeLe& : DeeÛeeÙe& DeLeJee efMeJeefueÁŸewkeäÙe YeeJevee YeSkeâes JÙeefòeâ Yesoyegefæues
GlheVe cenemebmeej meeiejueeF& DeÉwleyegefæ™heer penepeÉeje heej ieo&Ú ~~11~~
De%eeveefleefcejesefêkeÌlee keÀecej#eëef¬eÀ³eekeÀjer~~12~~
mebmeejkeÀeuejeef$emleg veM³esoÜwleYeevegvee~~12~~
lemceeoÜwleYeeJem³e meo=Mees veeefmle ³eesefieveeced~~13~~
GHee³ees IeesjmebmeejceneleeHeefveJe=Êe³es~~13~~
YeeJeeLe& : De%eeve™heer DevOekeâejues YeefjSkeâes keâece™heer je#emeer ke=âlÙe ievex
mebmeej™heer keâeuejeef$e efMeJeeÉwle™heer metÙe&Éeje ve° ngvÚ ~ Ùeme keâejCe Ùeesieern™keâe
ueeefie Ieesj mebmeej™heer ceneleeheueeF& veeMe ieve& DeÉwleYeeJe keâe meceeve Dekeâex kegâvew
GheeÙe Úwve ~~12-13~~
DeÜwleYeeJeveepeeleb #eCecee$esçefHe ³elmegKeced~~14~~
lelmegKeb keÀesefìJe<exCe ÒeeH³eles vewJe YeesefieefYeë~~14~~
ef®eÊeJe=efÊemeceeueervepeieleë efMeJe³eesefieveë~~15~~
efMeJeevevoHeefjmHetÀefle&ce&geqkeÌleefjl³eefYeOeer³eles~~15~~
YeeJeeLe& : DeÉwleYeeJeveeyeeš GlheVe Skeâ #eCe cee$ekeâes pees megKe ngvÚ, lÙees
megKe Yeesieern™ues keâjes[eQ Je<e&cee heefve Øeehle ieve& mekeäowveved ~ pemeues mebmeejueeF&
DeeHeävee efÛeòeJe=efòecee ueerve ieefjmekesâkeâes Ú Ùemlee efMeJeÙeesieerkeâes efMeJeevevo heefjmHetâefle&
vew cegefòeâ keânueeGBÚ ~~14-15~~
DeeÛeejmebheefòemLeue - (42)
efMeJewkeÀYeeJeveeHeVeefMeJelJes osnJeeveefHe~~16~~
osefMekeÀes efn ve efueH³esle mJee®eejw: metlekeÀeefoefYeë~~16~~
YeeJeeLe& : DeeÛeej mecheefòe mLeue JeCe&ve— ‘efMeJevew Skeâ cee$e melÙe
ngvegngvÚ’ Ùemlee YeeJeveeues Ùegòeâ efMeJeleòJeJeeuee DeeÛeeÙe& MejerjOeejer YeSj heefve metlekeâ
Deeefo DeeHeävee mecØeoeÙe j meceepekeâe DeeÛeej-efJeÛeejyeeš efuehle DeLee&led otef<ele
ngoB wve ~~16~~
efMeJeeÜwleHeefj%eeves efmLeles meefle ceveeqmJeveeced~~17~~
keÀce&Cee efkebÀ veg YeeJ³eb m³eeoke=Àlesve ke=Àlesve Jee~~17~~
YeeJeeLe& : efMeJeeÉwlekeâes heefj%eeve YeS heefÚ cevemJeer n™keâe DeLee&led
efMeJeefue”ern™keâe melkeâce& (jeceües keâce&) DeLeJee Demelkeâce& (vejeceües keâce&) keâes kegâvew
Heâue ngBowve ~~17~~
MecYeesjskeÀlJeYeeJesve meJe&$e meceoMe&veë~~18~~
kegÀJe&VeefHe cenekeÀce& ve lelHeÀueceJeeHveg³eeled~~18~~
heefjÛÚso DeeÛeejmebheefòemLeue 181
YeeJeeLe& : peerJeelcee j efMeJekeâe SkeâlJeYeeJeveeues meJe&$e SkeâÂef° DeLeJee
leguÙeÂef° YeSkeâes JÙeefòeâ "tuee "tuee melkeâce& DeLeJee Demelkeâce& iejsj heefve lÙemekeâce&keâe
Heâuekeâes Yeeieer ngBowve, DeLee&led keâce&Heâueues GmeueeF& yeeBOve mekeäowve ~ ßeerceÆieJeûerleecee
heefve ÙemÙe veenb ke=âlees YeeJees yegefæÙe&mÙe ve efuehÙeles..... FlÙeeefo Mueeskeâcee Ùemlew
efJeÛeej JeefCe&le Ú ~~18~~
megke=Àleer ogë<ke=Àleer JeeefHe
ye´eïeCees Jeevl³epeesçefHe Jee~~19~~
ef M eJew k eÀYeeJe³eg k eÌ l eeveeb
me¢Mees YeJeefle Oe´gJeced~~19~~
YeeJeeLe& : hegCÙe ievexJeeuee DeLeJee heeheer yeÇeÿeCenesmed DeLeJee ÛeeC[euenesmed
efMeJewkeäÙeYeeJeues Ùegòeâ YeSkeâe Ùeesefien™keâe ueeefie efveef§ele™heues Ùeer meyew meceeve
ngvÚved ~~19~~
JeCee&Þecemeoe®eejw%ee&efveveeb efkebÀ Òe³eespeveced~~20~~
ueewefkeÀkeÀmleg meoe®eejë HeÀueeYeeJesçefHe YeeJ³eles~~20~~
YeeJeeLe& : efMeJe%eeefven™keâe ueeefie ueewefkeâkeâJeCee&ßecemecyevOeer meoeÛeej meBie
kesâ ØeÙeespeve? efvelÙe vewefceeflÙekeâ Deeefo ueewefkeâkeâ meoeÛeej Heâue efove DemeceLe& YeS heefve
Gefven™ (%eeefven™) Éeje heeueve ieefjÙeskewâ ngvÚved ~~20~~
efveo&iOekeÀce&yeerpem³e efvece&ue%eeveJeefÚvee~~21~~
osefnJeÓemeceevem³e osn³ee$ee leg ueewefkeÀkeÀer~~21~~
YeeJeeLe& : efvece&ue %eeve™heer DeefiveÉeje pemekeâes keâce&yeerpe oiOe Yewmekesâkeâes Ú,
osner keâe meceeve Øeleerle ngves Ùemlee MejerjOeejern™keâes osnÙee$ee (Deenej efveõe Deeefo)
ueewefkeâkeâ™hecee DevÙe JÙeefòeân™ pemlew ngvÚ DeLee&led osefKevÚ lej lÙemeosnÙee$eeyeeš
Heâue j mebmkeâejkeâes efvecee&Ce ngBowve ~~21~~
ef M eJe%eevemeceeHeVeef m LejJew j ei³eue#eCeë~~22~~
mJekeÀce&Cee ve efueH³esle He¨eHe$eefceJeecYemee~~22~~
182 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewOeeQ
YeeJeeLe& : efMeJe%eeveues Ùegòeâ efmLej JewjeiÙeÙegòeâmeeOekeâ DeeHeävee keâce&ues lÙemlew
Øekeâejues efuehle ngBowve pemlee Øekeâejues heeveercee jnsj heefve keâceuekeâes heele Gmeyeeš
he=Lekeâd vew jnvÚ ~~22~~
ie®íbefmleÿved mJeHeved JeeefHe peeûeved JeeefHe ceneceefleë~~23~~
efMeJe%eevemecee³eesieeeq®íJeHetpeeHejë meoe~~23~~
YeeJeeLe& : ceneceefleceeved efMeJeÙeesieer efn[dow, GefYeow, meglow DeLeJee peeiow jnsj
heefve efMeJe%eeve meBie DeefJeefÛÚVe™heues mecyeæ ngveekeâe keâejCeues meoe efMeJe hetpee
ieefjjnskewâ ngvÚ ~~23~~
³eÐelHeM³eefle meeceesob Jemleg ueeskesÀ<eg osefMekeÀë~~24~~
efMeJeoMe&vemecHeefÊemle$e le$e cenelceveë~~24~~
YeeJeeLe& : efMeJeefue”wkeäÙe DeeÛeeÙe&ues hejceevevocee efveceive ngBow Ùeme mebmeejcee
pegve pegve JemlegueeF& nsÚ&, lÙeme cenelceeueeF& leer leer Jemlegcee efMeJekewâ Øeleerefle
ngvÚ ~~24~~
³eÐeefÛÛevle³eles ³eesieer cevemee Meg×YeeJeveë~~25~~
leÊeeq®íJece³elJesve efMeJeO³eevecegoeËleced~~25~~
YeeJeeLe& : MegæYeeJevee YeSkeâe Ùeesieerues ceveues pegve pegve Jemlegkeâes OÙeeve
ieo&Ú, leer meyew Jemleg efMeJeceÙe osefKeves ngveeues Ùees heefve efMeJeOÙeeve keânueeGBÚ ~~25~~
³eeqlkeÀefáeÓeef<eleb ueeskeÀs mJes®í³ee efMeJe³eesefievee~~26~~
efMeJemlees$eefceob meJe¥ ³emceeled meJee&lcekeÀë efMeJeë~~26~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieerues mJesÛÚeues pes heefve GÛÛeejCe ieÚ& lÙees meyew efMeJemlees$e
ngve peevÚ efkeâveefkeâ Gmekeâe Âef°cee efMeJe meJe&$e efJeÅeceeve ngvegngvÚ ~~26~~
³ee ³ee ®es<ìe meceglHeVee pee³eles efMeJe³eesefieveeced~~27~~
mee mee Hetpee censMem³e meJe&oe leÃleelceveeced~~27~~
heefjÛÚso SkeâYeepevemLeue 183
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieerkeâe Mejerjcee pes pes Ûes°en™ GlheVe ngvÚved, efMeJeceÙe
Deelcee YeSkeâe lÙeme Ùeesieerkeâe ueeefie leer meyew Ûes°en™ meoeefMeJekeâes hetpeve meceeve
ngvÚved ~~27~~
SkeâYeepevemLeue - (43)
efJeéeb efMeJece³eb ®esefle meoe YeeJe³elees efOe³ee~~28~~
efMeJewkeÀYeepeveelcelJeeoskeÀYeepeveceg®³eles ~~28~~
YeeJeeLe& : Skeâ Yeepeve mLeueJeCe&ve— Ùees efJeÕe efMeJeceÙe nes Ùemlees
YeeJevee ieveg& vew efMeJewkeâYeepeveelcekeâ ngves ngveeues lÙees peve ‘SkeâYeepeve’ keânueeGBÚ ~~28~~
mJem³e meJe&m³e ueeskeÀm³e efMeJem³eeÜwleoMe&veeled~~29~~
SkeÀYeepeve³eesiesve Òemeeowke̳eceefleYe&Jesled~~29~~
YeeJeeLe& : DeeHegâueeF&, mecemle mebmeejueeF& leLee efMeJeueeF& Skeâ ceeVeeues
Skeâhee$elee ngvÚ, Skeâhee$eleehe§eeled DeÉwleefJe<eefÙeCeer yegefæ GlheVe ngvÚ, lÙemejer
Ûejcetefle& DeLee&d efue”ŸewkeäÙekeâes heeoesokeâ efMeJeefue”ueeF& mveeve iejeÙeskeâes peue Ùeer ogyew
meceeve™hesCe «enCe ievex ÙeesiÙe ngvÚved ~~29~~
efMeJes efJeéeefceob meJe¥ efMeJeë meJe&$e Yeemeles~~30~~
DeeOeejeOes³eYeeJesve efMeJem³e peieleë efmLeefleë~~30~~
YeeJeeLe& : Ùees mecemle efJeÕe efMeJecee efmLele Ú, leLee efMeJe meJe&$e ØekeâeMeceeve
Yewjnskeâe Úved, Ùeme Øekeâejues efMeJe j mebmeejkeâes DeeOeej j DeeOesÙe mecyevOeues efmLeefle
Ú ~ DeLee&led efMeJe j mebmeej ogJew SkeâmeeLe SkeâDekeâe&keâe DeeOeej j DeeOesÙe ngved ~~30~~
ef®eÊewkeÀYeepeveb ³em³e ef®eÊeJe=Êesë efMeJeelcekeÀced~~31~~
veev³eÊem³e efkeÀceslesve cee³eecetuesve Jemlegvee~~31~~
YeeJeeLe& : pemekeâes efÛeòeJe=efòe efMeJeelcekeâ j cee$e ÛewlevÙe efJe<eÙeJeeuee Ú, kegâvew
Dekeâe& efJe<eÙekeâes lÙemecee uesMe heefve Úwve, lÙemlee JÙeefòeâueeF& ceeÙeecetuekeâ Jemlegn™
meBie kesâ ØeÙeespeve ?~~31~~
184 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewOeeQ
ef®eled ÒekeÀeMe³eles efJeéeb leefÜvee veeefmle Jemleg efn~~32~~
ef®eoskeÀefveÿef®eÊeeveeb efkebÀ cee³eeHeefjkeÀefuHelewë~~32~~
YeeJeeLe& : efÛeled leòJeues Ie[e DeeefoÉeje Gheueef#ele(efveefo&°) mecemle ØeheÃeceÙe
efJeÕeueeF& ØekeâeefMele ieo&Ú ~ T osKeer Deueie kegâvew Jemleg ÚBow Úwve ~ pemekeâes efÛeòe
kesâJeue Skeâcee$e efÛeledcee ueeieskeâes Ú Gmekeâe ueeefie ceeÙeeheefjkeâefuhele Jemlegn™yeeš
kesâ ØeÙeespeve ? ~~32~~
Je=efÊeMetv³es mJeËo³es efMeJeueerves efvejekegÀues~~33~~
³eë meoe Jele&les ³eesieer me cegkeÌlees vee$e mebMe³eë~~33~~
YeeJeeLe& : pees Ùeesieer meJe&oe Je=efòeMetvÙe efMeJecee ueerve ngveeues efvejekegâue Meevle
leLee DeeHeävee ùoÙecee OÙeevemLe jnvÚ, lÙees cegòeâ ceeefvevÚ ~ Ùemecee kegâvew mevosn
Úwve ~~33~~
menYeespevemLeue - (44)
iegjesë efMeJem³e efMe<³em³e mJemJeªHele³ee mce=efleë~~34~~
menYeespeveceeK³eeleb meJe&ûeemeelceYeeJeleë~~34~~
YeeJeeLe& : menYeespevemLeue JeCe&ve— ieg® efMe<Ùe j efMeJeueeF& DeeHeävew
mJe™he ceevesj mcejCe ieveg& meJe&«eemeelceYeeJekeâe keâejCeues ‘‘menYeespeve’’ keânueeGBÚ
~~34~~
efMeJeb efJeéeb ieg©b mee#eeÐeespe³esefVel³eceelceefve~~35~~
SkeÀlJesve ef®eoekeÀejs leefoob menYeespeveced~~35~~
YeeJeeLe& : efMeJe efJeÕe j ieg®ueeF& Øeefleefove mee#eeledefÛeoekeâej Deelceecee
Skeâ™heues mebÙeesefpele (pees[dves) ievexJeeuee menYeespeve keânueeGBÚ ~ DeLee&led efMeJe ieg®
j efJeÕekeâes DeeHeävee mJe™he meBie DeefYeVe™hecee hejeceMe& ieveg& vew menYeespevekeâes leelheÙe&
nes ~~35~~
De³eb efMeJees ieg©½ewJe peieosle®®eje®ejced~~36~~
Denb ®esefle ceefle³e&m³e veeml³emeew efJeéeYeespekeÀë~~36~~
heefjÛÚso menYeespevemLeue 185
YeeJeeLe& : Ùeer efMeJe ngved Ùeer ieg® ngved, Ùees ÛejeÛej peieled nes leLee ce Ùees ntB
pemecee Ùeme Øekeâejkeâes Yesoyegefæ ngvÚ lÙees efJeÕeYeespekeâ ngBowve ~~36~~
Denb Ye=l³eë efMeJeë mJeeceer efMe<³eesçnb ieg©jsJe Jew~~37~~
Fefle ³em³e ceeflevee&efmle me ®eeÜwleHeos efmLeleë~~37~~
YeeJeeLe& : ce mesJekeâ ntB leLee efMeJe mJeeceer ngvegngvÚ, ce efMe<Ùe ntB leLee ÙeneB
ieg® ngvegngvÚ, pemecee Ùeme Øekeâejkeâes Yesoyegefæ ngBowve lÙees JÙeefòeâ DeÉwleheocee
Øeefleef‰le ngvÚ ~~37~~
Hejenvleece³es mJeelceHeeJekesÀ efJeéeYeemJeefle~~38~~
FovleenJ³enescesve efJeéenesceerefle keÀL³eles~~38~~
YeeJeeLe& : efJeÕeueeF& DeeYeeefmele ievex hej Denvlee™heer Deelceeefivecee Fovlee™heer
nJÙekeâes nJeve ievex JÙeefòeâ efJeÕenes$eer keâefnvÚ ~~38~~
Denb efMeJees ieg©½eencenb efJeéeb ®eje®ejced~~39~~
³e³ee efJe%ee³eles mec³ekedÀ HetCee&nvlesefle mee mce=lee~~39~~
YeeJeeLe& : ce vew efMeJe ntB, ce vew ieg® ntB, ce vew Ûej-DeÛej efJeÕe ntB, pegve mce=efle
Éeje Ùeme Øekeâejkeâes DevegYeJe ngvÚ lÙeme mce=efleueeF& hetCee&nvlee ceeefveSkeâes Ú
~~39~~
efJeMes<e— Ùees mebmeej Dekeâej osefKe #ekeâej mecce hevex 50 JeCe&n™keâe
efJekeâemekeâes Heâue nes ~ meeOeveeÉeje ÙemeueeF& (GòeâJeCe&mecetnueeF&) De n Ùeer ogF&
JeCe&cee ØelÙeentle iejsj (efKeÛesj) lÙeme heefÚ Ùeer ogF& De#ejueeF& heefve efyevogkeâe ™hecee
ØelÙeenjCe ieefjvÚ ~ Ùees efyevog Dekeâej j nkeâejkeâes met#celece ™he nes ~ Ùemecee
cehetjeC[jmevÙeeÙeues mechetCe& efJeÕe uegkesâkeâes ngvÚ ~ Ùener hetCe& DenbYeeJe nes ~ pemecee
mecemle peieled met#ce™heues Øeefleefyeefcyele YewjnvÚ ~
DeeOeejJeÚew ef®eêtHes Yesopeeleb peie×efJeë~~40~~
pegnesefle %eeve³epJee ³eë me %es³ees efJeéenJ³eYegkedÀ~~40~~
186 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: ÛeewOeeQ
YeeJeeLe& : pegve %eeveÙeesiekeâes keâlee& efÛeod™heer DeeOeejJeefÖ Dee%eeÛe›eâcee efmLele
lespecee Yesomecetnues Ùegòeâ YeSkeâe peiel™heer nefJekeâes nJeve ieÚ& GmeueeF& efJeÕenJÙeYegkeâd
ceeVeg heo&Ú ~~40~~
ef®eoekeÀejs HejekeÀeMes HejceevevoYeemJeefle~~41~~
efJeueerveef®eÊeJe=Êeerveeb keÀe Jee efJeée¬eÀceefmLeefleë~~41~~
YeeJeeLe& : hejceevevo™heer metÙe&Ùegòeâ efÛelmJe™he hejekeâeMecee pemekeâe efÛeòeJe=eòf en™
efJeueerve YeSkeâe ngvÚved Gmekeâe ueeefie efJeÕe›eâce DeLee&led efJeÕeJÙeJenejkeâes efmLeefle
keâmejer ngve mekeäÚ? ~~41~~
efvejmleefJeéemecyeeOes efve<keÀue¹s ef®eocyejs~~42~~
YeeJe³esuueerveceelceeveb meecejm³emJeYeeJeleë~~42~~
mew<ee efJeÐee Heje %es³ee meÊeevevoÒekeÀeefMeveer~~43~~
cegeqkeÌleefjl³eg®³eles meefÓpe&ievceesnefveJeefle&veer~~43~~
YeeJeeLe& : efJeÕekeâes yeeOee DeLee&led pevce ce=lÙegDeeefokeâes yevOeve peneB nefš
mekesâkeâes ngvÚ, Ùemlee efve<keâue¿ efÛeoekeâeMecee DeeHegâueeF& meecejmÙemJeYeeJeues ueerve
ceeVeg heÚ& ~ meppeve DeLee&led efJeÉevedn™ues Ùeme efmLeefleueeF& peielkeâes ceesn nšeGves
cegefòeâ nes Yeefve Øeefleheeefole iejskeâe Úved ~~42-43~~
YekeÌ l eeef o Oeeceeef H e& l eOece& ³ ees i eeled
ÒeeHlewkeÀYeeJeë HejceeÓglesve~~44~~
efMeJesve ef®eodJ³eescece³esve mee#eeved
cees#eefÞe³ees YeepeveleecegHewefle~~44~~
YeeJeeLe& : Yeòeâ Deeefo mLeuekeâe ueeefie meceefhe&le Oece&Ùeesiekeâe keâejCeues
efÛeoekeâeMeceÙe hejceDeÆgle efMeJeefue” mebie SskeäÙe Øeehle ‘SskeäÙemLeueer’ JÙeefòeâ mee#eeled
cees#ekeâes hee$e ngvÚ ~~44~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
heefjÛÚso menYeespevemLeue 187

ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
SskeäÙemLeues SskeäÙemLeueeefoÛelege|JeOemLeueØeme”es
veece Ûelego&Me: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes efMeJeefue”wkeäÙe mecyevOeer

ÛelegefJe&OemLeueØeme” veecekeâ Ûelego&Me heefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ Ûelego&MeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



heáeoMe: Heefj®íso:
eEueiemLeueebl eie&le
YeÊeÀmLeue
ÞeerjsCegkeÀ GJee®eõ
<eìdmLeueeskeÌlemeoe®eejmecHeVem³e ³eLee¬eÀceced~~1~~
efue²mLeueeefve keÀL³evles peerJevcegeqkeÌleHejeefCe ®e~~1~~
YeeJeeLe& : efue”mLeueJeCe&ve— ßeer jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— Ú mLeevecee
JeefCe&le meoeÛeej mecheVe meeOekeâkeâe peerJevecegefòeâhejkeâ efue”mLeuen™keâes ›eâcew meBie
JeCe&ve ieefjvÚ ~~1~~
DeiemlÙe GJeeÛeõ
YekeÌleeÐewke̳eeJemeeveeefve <e[gkeÌleeefve mLeueeefve ®e~~2~~
efue²mLeueeefve keÀeveern keÀL³evles keÀefle Jee Hegveë~~2~~
YeeJeeLe& : DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— YeòeâmLeue osefKe efueSj SskeäÙemLeue
mecce Ú mLeue yeleeFSkeâe Úved ~ Deye efue”mLeue kegâve kegâve ngved j keâefle Úved Ùemekeâes
JeCe&ved ieveg&nesmed ~~2~~
iegJee&efo%eeveMetv³eevlee YekeÌleeefomLeuemebefÞeleeë~~3~~
mLeueYesoeë ÒekeÀerl³e&vles HeáeeMeled meHle ®eeOegvee~~3~~
YeeJeeLe& : ßeer jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees - Yeòeâ Deeefo Ú mLeuen™cee
DeeOeeefjle oer#eeieg® mLeue osefKe efueSj %eeveMetvÙelee mecce mevleeGVe mLeueYeson™keâes
JeCe&ve Ùeme Øekeâej Ú ~~3~~
Deeoew veJemLeueeveern YekeÌlemLeuemeceeÞe³eeled~~4~~
keÀL³evles iegCemeejsCe veeceev³es<eeb He=LekedÀ Me=Ceg~~4~~
heefjÛÚso eEueiemLeueebleie&le YekeälemLeue 189
YeeJeeLe& : YeòeâmLeuekeâe DeeOeejcee ØeLecele: ÙeneB veJemLeue (veew mLeue) keâes
JeCe&ve Gvekeâe iegCe Devegmeej ieefjvÚ ~ eflevekeâe Deueie Deueie veecen™keâes ßeJeCe
iej ~~4~~
oer#eeieg©mLeueb HetJe¥ leleë efMe#eeieg©mLeueced~~5~~
Òe%eeieg©mLeueb ®eeLe ef¬eÀ³eeefue²mLeueb leleë~~5~~
YeeJeefue²mLeueb ®eeLe %eeveefue²mLeueb leleë~~6~~
mJe³eb ®ejb Hejb ®esefle les<eeb ue#eCeceg®³eles~~6~~
YeeJeeLe& : heefnues oer#eeieg®mLeue lÙeme heefÚ efMe#eeieg®mLeue, hegve: Øe%eeieg®mLeue
lÙeme heefÚ ef›eâÙeeefue”mLeue hegve: YeeJeefue”mLeue lÙeme heefÚ %eeveefue”mLeue, mJeÙeb
mLeue, hej mLeue, j ÛejmLeue Ùeer veew mLeue ngvÚved ~ Deye ›eâceMe: Fvekeâes ue#eCe
yeleeFvÚ ~~5-6~~
oer#eeieg®mLeue - (45)
oer³eles Hejceb %eeveb #eer³eles HeeMeyevOeveced~~7~~
³e³ee oer#esefle mee lem³eeb ieg©oea#eeieg©ë mce=leë~~7~~
YeeJeeLe& : oer#eeieg®mLeue JeCe&ve— pemeÉeje hejce%eeve efoFvÚ j heeMeyevOevekeâes
veeMe ieefjvÚ, lÙemeueeF& oer#ee YeefvevÚ ~ lÙemlees oer#ee Øeoeve ievex ieg®ueeF& oer#eeieg®
YeefvevÚ ~~7~~
iegCeeleerleb iegkeÀejb ®e ªHeeleerleb ©keÀejkeÀced~~8~~
iegCeeleerleceªHeb ®e ³ees oÐeeled me ieg©ë mce=leë~~8~~
YeeJeeLe& : ‘ieg’ keâes DeLe& nes iegCeeleerle leLee ‘®’ keâes DeLe& nes ™heeleerle~
pemeues iegCeYevoe hej DeLee&led efveieg&Ce j ™hejefnle leòJe Øeoeve ieo&Ú DeLee&led lÙemekeâes
%eeve iejeGBÚ, GmeueeF& ieg® YeefveSkeâes Ú ~~8~~
Deeef®eveesefle ®e MeeðeeLee&vee®eejs mLeeHe³el³eueced~~9~~
mJe³ecee®ejles ³emceeoe®ee³e&mlesve ®ees®³eles~~9~~
190 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
YeeJeeLe& : pemeues MeeŒen™keâe leelheÙe&keâes mebÛeÙeve ieÚ& leLee DeeHeävee
efMe<Ùen™ueeF& lÙemekeâes yeesOe iejeGBÚ SJeb Gmekeâes DeeÛejCe heefve ieÚ& GmeueeF&
DeeÛeeÙe& YeefvevÚ ~~9~~
<e[OJeeleerle³eesiesve ³eleles ³emleg osefMekeÀë~~10~~
cee³eeeqyOeleejCeesHee³enslegefJe&éeieg©ë efMeJeë~~10~~
YeeJeeLe& : pegve DeeÛeeÙe&ues <e[OJee (Ú ceeie&) Yevoe Deiee[er ye{sj Ùeesieefmeefækeâe
ueeefie ØeÙelve ieÚ& lÙees ‘osefMekeâ’ keânueeGBÚ ~ ceeÙee™heer mecegõyeeš heej iejeGves
GheeÙe yeleeGvesJeeuee efJeÕeieg® nes, lÙener efMeJe heefve nes ~~10~~
DeKeC[b ³esve ®ewlev³eb J³ep³eles meJe&Jemleg<eg~~11~~
Deelce³eesieÒeYeeJesCe me ieg©efJe&éeYeemekeÀë~~11~~
YeeJeeLe& : pemeÉeje DeeHeävee Ùeesiekeâe ØeYeeJeues meyew Jemlegn™cee DeKeC[ÛewlevÙekeâes
DeefYeJÙeefòeâ ieefjvÚ lÙemlees ieg® efJeÕekeâes ØekeâeMekeâ ngvÚ ~~11~~
efMe#eeieg®mLeue - (46)
oer#eeieg©jmeew efMe#eenslegë efMe<³em³e yeesOekeÀë~~12~~
ÒeMveessÊejÒeJekeÌlee ®e efMe#eeieg©efjleer³e&les~~12~~
YeeJeeLe& : efMe#eeieg®mLeueJeCe&ve— Ùees oer#eeieg® vew efMe<ÙeueeF& %eeveiejeGves
ngveeues Gmekeâes efMe#eeieg® heefve ngvÚ ~ pemeues efMe<ÙeÉeje ieefjSkeâe efpe%eemee DeLee&led
ØeMven™keâes meceeOeeve ieo&Ú, GmeueeF& efMe#eeieg® YeefvevÚ ~~12~~
yeesOekeÀesç³eb meceeK³eelees yeesO³ecesleefoefle mHegÀìced~~13~~
efMe<³ees efve³egp³eles ³esve me efMe#eeieg©©®³eles~~13~~
YeeJeeLe& : Ùeer ieg® efMeJeefmeæevlekeâe yeesOekeâ DeLee&led hejleòJekeâes ØekeâeMekeâ
yeleeFSkeâe Úved ~ Ùees DeLee&led efMeJeÙeesie yeesOÙe (peeveves ueeÙekeâ) Ú ~ pemeues efMe<Ùecee
Ùeme%eeveueeF& efveÙegòeâ DeLee&led mLeeefhele ieo&Ú, GmeueeF& oer#eeieg® YeefvevÚ ~~13~~
mebmeejefleefcejesvceeefLeMej®®evêcejer®e³eë ~~14~~
Jee®ees ³em³e ÒeJele&vles lecee®ee³e¥ Òe®e#eles~~14~~
heefjÛÚso efMe#eeieg®mLeue 191
YeeJeeLe& : mebmeej™heer DevOekeâejueeF& veeMe ieve&keâe ueeefie Gmekeâes JeeCeer
Mejlkeâeueerve Ûevõceekeâe meceeve keâeÙe& ieve& meceLe& Ú, efJeÉevn™ues GveueeF& DeeÛeeÙe&veeceues
hegkeâeo&Úved ~~14~~
ooeefle ³eë Heefle%eeveb peievcee³eeefveJele&keÀced~~15~~
DeÜwleJeemeveesHee³eb lecee®ee³e&Jejb efJeogë~~15~~
YeeJeeLe& : pemeues mebmeej™heer ceeÙeeueeF& še{e nšeGve meÄesâ heefle%eeve Øeoeve
ieo&Ú ~ DeÉwleYeeJeveekeâe GheeÙeYetle lÙemlee ceveg<ÙeueeF& DeeÛeeÙe& ceeefveSkeâes
Ú ~~15~~
HetJe&He#eb meceeoe³e peieÓsoefJekeÀuHeveced~~16~~
DeÜwleke=Àleefme×evlees ieg©js<e iegCeeefOekeÀë~~16~~
YeeJeeLe& : peieodefJe<eÙekeâ Yesokeâes efJekeâuheveeF& hetJe&he#ekeâe™hecee mJeerkeâej
iejsj pees efmeæevlehe#ekeâe ™hecee pemeues DeÉwleJeeoueeF& mLeeefhele ieo&Ú lÙees ieg®
iegCeeefOekeâ DeLee&led ßes‰ ngvÚ ~~16~~
mevosnJevemevoesnmeceg®ísokegÀþeefjkeÀe ~~17~~
³elmeteqkeÌleOeeje efJeceuee me iegªCeeb efMeKeeceefCeë~~17~~
YeeJeeLe& : pegve ieg®keâes efvece&ue metefòeâOeeje mevosn™heer pe”uemecetnueeF&
keâešdvekeâe ueeefie yeÃejes pemlees ngvÚ lÙees ieg®n™keâes efMeKeeceefCe ngvÚ ~~17~~
³elmeteqkeÌleoHe&CeeYeesies efvece&ues ¢M³eles meoe~~18~~
cees#eÞeerefye&cyeªHesCe me ieg©Ye&JeleejkeÀë~~18~~
YeeJeeLe& : pemekeâe efvece&ue metefòeâ™heer ohe&Cekeâe efJemleejcee cees#e™heer ue#ceer
meoe efyecyekeâe ™hecee osKee heefÚ&ved ~ lÙees ieg® mebmeejyeeš hejueeves(heej iejeGves Jeeuee)
ngvÚ ~~18~~
efMe<³eeCeeb Ëo³eeuesK³eb ÒeÐeesle³eefle ³eë mJe³eced~~19~~
%eeveoerefHekeÀ³eeçvesve ieg©Cee keÀë mecees YeJesled~~19~~
192 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
YeeJeeLe& : pemeues mJeÙeb DeeHeävee %eeveoerheues efMe<Ùen™keâe ùoÙeefÛeòeueeF&
ØekeâeefMele ieo&Ú DeLee&led efÛeòeueeF& efvece&ue yeveeSj lÙemecee efvepemJe™he efMeJekeâes
ØekeâeMe HewâueeGBÚ lÙeme ieg®keâe meceeve mebmeejcee keâes ngvÚ? DeLee&led keâesefn
ngoB wve ~~19~~
HejceeÜwleefJe%eeveHejceeww<eOeoeveleë ~~20~~
mebmeejjesieefvecee&Leer osefMekeÀë kesÀve ueY³eles~~20~~
YeeJeeLe& : hejce DeÉwleefJe%eeve™heer hejce Deew<eOeerkeâes oeveues mebmeej™heer
jesieueeF& ve°ievexJeeuee DeeÛeeÙe& keâmeueeF& Øeehle ngvÚ? DeLee&led efMeJekeâes keâ®Ceeues vew
Ùemlee ieg® Øeehle ngvÚved ~~20~~
%eeveieg®mLeue - (47)
GHeosäesHeosMeeveeb mebMe³e®ísokeÀejkeÀë~~21~~
mec³ep%eeveÒeoë mee#eeos<e %eeveieg©ë mce=leë~~21~~
YeeJeeLe& : %eeveieg®mLeue JeCe&ve— efMeJeÙeesiekeâes GheosMe ievex efMe<Ùekeâe
mebMeÙeueeF& nšeGves meceerÛeerve %eeve Øeoeve ievexueeF& mee#eeled %eeveieg® YeefvevÚ ~~21~~
efvejmleefJeéemecYesob efveefJe&keÀejb ef®eocyejced~~22~~
mee#eelkeÀjesefle ³ees ³egkeÌl³ee me %eeveieg©©®³eles~~22~~
YeeJeeLe& : efJeÕekeâe YesoueeF& cesšeGves efveefJe&keâej efÛeoekeâeMekeâes pemeues DeÉwle
MeeŒekeâe Ùegefòeân™Éeje ØelÙe#e ieo&Ú GmeueeF& %eeveieg® YeefvevÚ ~~22~~
keÀue¹Jeevemeew ®evêë #e³eJe=ef×HeefjHuegleë~~23~~
efve<keÀue¹efmLelees %eeve®evêcee efveefJe&keÀejJeeved~~23~~
YeeJeeLe& : DeekeâeMecee osefKeves Ûevõcee keâue¿Ùegòeâ leLee Üeme SJeb Je=efæues
heeref[le DeLeJee Ùegòeâ Ú lej %eeve™heer Ûevõ efve<keâue¿ SJeb efveefJe&keâej ngvÚ ~~23~~
Heeée&mLeefleefcejb nefvle ÒeoerHees ceefCeefveefce&leë~~24~~
meJe&ieeefce lecees nefvle yeesOeoerHees efvej¹§Meë~~24~~
heefjÛÚso %eeveieg®mLeue 193
YeeJeeLe& : ceefCeefveefce&le oerhekeâues ÚsGcee jnskeâe DevOekeâejueeF& nšeGBÚ efkeâvleg
efveyee&Oe %eeve™heer oerhekeâues meJe&JÙeeheer DevOekeâejueeF& nšeGBÚ ~~24~~
meJee&Le&meeOekeÀ%eeveefJeMes<eeosMelelHejë ~~25~~
%eevee®ee³e&ë mecemleeveecevegûenkeÀjë efMeJeë~~25~~
YeeJeeLe& : mechetCe& DeLe&keâes meeOeveYetle efJeMes<e %eevekeâes oevecee lelhej SJeb
meyewceeefLe ke=âhee ievex %eeveeÛeeÙe& mee#eeled efMeJe ngvÚ ~~25~~
keÀìe#e®evêcee ³em³e %eevemeeiejJeOe&veë~~26~~
mebmeejefleefcej®ísoer me ieg©pee&veHeejieë~~26~~
YeeJeeLe& : pemekeâes Deveg«en keâše#e™heer Ûevõcee %eeve™heer meeiejueeF& ye{eGves
Jeeuee ngvÚ mebmeej™heer DevOekeâejueeF& veeMe ieve&cee meceLe& lÙees ieg™ %eevekeâes heejieeceer
ngvÚ ~~26~~
yeefnefmleefcejefJe®ísÊee Yeevegjs<e ÒekeÀerefle&leë~~27~~
yeefnjvlemleceMísoer efJeYegoxefMekeÀYeemkeÀjë~~27~~
YeeJeeLe& : Øeeke=âeflekeâ ÂMÙeceeve metÙe& yee¢e DevOekeâejueeF& veeMe ieo&Ú lej
DeeÛeeÙe&™heer JÙeehekeâmetÙe& yee¢e j DeeYÙevlej ogyew Øekeâejkeâe De%eeveevOekeâejueeF& veeMe
ievexJeeuee ngvÚ DeLee&led Ùees mebmeej efMeJeyeeš efYeVe nes Ùemlees mebefPeveg yee¢e De%eeve nes
~ ce efMeJeyeeš efYeVe ntB Ùemlees ceeVeg Deevlej De%eeve nes ~~27~~
keÀìe#euesMecee$esCe efJevee O³eeveeefokeÀuHeveced~~28~~
efMeJelJeb YeeJe³esÐe$e me Jesoë MeecYeJees YeJesled~~28~~
YeeJeeLe& : OÙeeve Deeefokeâes keâuhevee veiejerkeâve pemeyeeš cee$e ke=âheekeâše#eues
efMeJelJekeâes YeeJevee GlheVe ngvÚ ~~28~~
efMeJeJesokeÀjs %eeves oÊes ³esve megefvece&ues~~29~~
peerJevcegkeÌlees YeJeseq®í<³eë me ieg©%ee&vemeeiejë~~29~~
194 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
YeeJeeLe& : pemeÉeje efMeJeYeeJevee GlheVe ievex efvece&ue%eeve Øeoeve ieefjSheefÚ
efMe<Ùe peerJevcegòeâ ngvÚ leer ieg® %eevekeâe meeiej ngved ~~29~~
ef›eâÙeeefue”mLeue - (48)
iegjesefJe&%eeve³eesiesve ef¬eÀ³ee ³e$e efJeueer³eles~~30~~
leefl¬eÀ³eeefue²ceeK³eeleb meJe&wjeieceHeejiewë~~30~~
YeeJeeLe& : ef›eâÙeeefue”mLeueJeCe&ve— ieg®keâe efJe%eeveÙeesieÉeje ef›eâÙee pemecee
ueerve ngvÚ mecemle DeeieceMeeŒecee heej”le efJeÉevn™ues lÙeme efmLeefleueeF& ef›eâÙeeefue”
YevoÚved ~~30~~
Hejevevoef®eoekeÀejb Hejye´ïewJe kesÀJeueced~~31~~
efue²b meêtHeleeHeVeb ue#³eles efJeéeefme׳es~~31~~
YeeJeeLe& : hejevevo efÛeoekeâej leLee kesâJeue DeLee&led DeefÉleerÙe hejyeÇÿe efJeÕekeâes
jÛevee DeLeJee mechetCe& ef›eâÙee efmeefækeâe ueeefie meod™helee DeLee&led mLetue™heleecee Øeehle
ngvÚved DeLeJee Øeehle YeS pemlees Øeleerefle ngvÚ ~~31~~
efue²cesJe Hejb p³eesefleYe&Jeefle ye´ïe kesÀJeueced~~32~~
lemceeled lelHetpeveeosJe meJe&keÀce&HeÀueeso³eë~~32~~
YeeJeeLe& : hejpÙeesefle kesâJeue hejyeÇÿevew efue”™hecee efmLele ngvegnvg Ú, lÙemewkeâejCe
Gvekeâes hetpeveues mecemle keâce&Heâuekeâes GoÙe ngvÚ ~~32~~
Heefjl³ep³e ef¬eÀ³eeë meJee& efue²HetpewkeÀlelHejeë~~33~~
Jele&vles ³eesefieveë meJex lemceeefuue²b efJeefMe<³eles~~33~~
YeeJeeLe& : mecemle Ùeesieerpeven™ meyew ef›eâÙeen™ueeF& Úes[js kesâJeue efue”hetpeecee
lelhej ngvÚved, Ùeme keâejCe ef›eâÙeeefue” meyewcee ßes‰ ceeefvevÚ ~~33~~
³e%eeo³eë ef¬eÀ³eeë meJee& efue²HetpeebMemebefceleeë~~34~~
Fefle ³elHetp³eles efme×wmleefl¬eÀ³eeefue²ceg®³eles~~34~~
heefjÛÚso ef›eâÙeeefue”mLeue 195
YeeJeeLe& : Ùe%e Deeefo mechetCe& ef›eâÙeen™ efue” hetpeekeâe DebMecee$ekeâe yejeyej
ngved Ùemed YeeJeveeues efmeæn™ pemekeâes hetpeve ieo&Úved lÙemeueeF& ef›eâÙeeefue”
YeefvevÚ ~~34~~
efkebÀ ³e%ewjeqivenes$eeÐewë efkebÀ leHeesefYe½e og½ejwë~~35~~
efue²e®e&vejefle³e&m³e me efme×ë meJe&keÀce&meg~~35~~
YeeJeeLe& : Deefivenes$e Deeefo Ùe%e leLee ke=âÛÚ ÛeevõeÙeCe Deeefo keâef"ve
lehemÙeeyeeš kesâ ueeYe? pemekeâes efue”eÛe&vecee jefle Ú lÙees meyewkeâeÙe&cee
efmeængvÚ ~~35~~
ye´ïeefJe<CJeeo³eë meJex efJeyegOee efue²ceeefÞeleeë~~36~~
efme×eë mJemJeHeos Yeeefvle peieÊev$eeefOekeÀeefjCeë~~36~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee efJe<Ceg Deeefo meyew osJelee efue”cee Deeefßele ngveeues DeeHeävee-
DeeHeävee keâeÙe&cee(heocee) efmeæ Úved DeLee&led efmLele Úved ~ peielkeâes me=peve heeueve Deeefo
ievex yeÇÿee efJe<Ceg Deeefo meyew osJelee efue”cee Deeefßele YeSj vew DeeHeävee-DeeHeävee heocee
osoerhÙeceeve Úved ~~36~~
YeeJeeEueiemLeue - (49)
ef¬eÀ³ee ³eLee ue³eb ÒeeHlee leLee YeeJeesçefHe ueer³eles~~37~~
³e$e leÎsefMekewÀ©keÌleb YeeJeefue²efceefle mHegÀìced~~37~~
YeeJeeLe& : YeeJeefue”mLeue JeCe&ve— YeeJeefue”mLeueJeCe&ve - pemlee
Øekeâejues ef›eâÙee ef›eâÙeeef}”cee ueerve YeÙees lÙemew Øekeâejues peneB YeeJe heefve ueerve ngve
peevÚ lÙemeueeF& DeeÛeeÙe&n™ues mhe° ™hecee YeeJeefue” Yeveskeâe Úved ~~37~~
YeeJesve ie=¿eles osJees YeieJeeved Hejceë efMeJeë~~38~~
efkebÀ lesve ef¬eÀ³eles lem³e efvel³eHetCeex efn me mce=leë~~38~~
YeeJeeLe& : YeieJeeved hejceefMeJe YeeJe DeLee&led efvece&ue ùoÙekeâes YeeJeveeÉeje
JeMecee ngvÚved ~ yee¢e hetpee Deeefo meBie Gvekeâes kesâ mecyevOe? T (efMeJe) efvelÙehetCe&
Úved ~~38~~
196 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
DeKeC[HejceevevoyeesOeªHeë Hejë efMeJeë~~39~~
YekeÌleeveeceghe®eejsCe YeeJe³eesieeled Òemeeroefle~~39~~
YeeJeeLe& : hejceefMeJe DeKeC[ hejceevevo j %eevemJe™he ngvegngvÚ ~ Yeòeân™keâe
hetpeeÉeje Gveer YeeJeÉeje DeLee&led YeeJekeâe keâejCeyeešw ØemeVe ngvÚved ~ DeLee&led YeeJejefnle
hetpeeÉeje hejceefMeJe keâefnuÙew heefve ØemeVe ngBowveved ~~39~~
ce=eq®íueeefJeefnleeefuue²eÓeJeefue²b efJeefMe<³eles~~40~~
efvejmlemeJe&oes<elJeeod %eeveceeie&ÒeJesMeveeled~~40~~
YeeJeeLe& : ceešes j {g”ekeâes efMeJeefue” Yevoe YeeJeefue” efJeefMe° ngvÚ ~ efkeâve
efkeâ lÙemecee kegâvew heefve oes<ekeâes mecYeeJevee ngBowve leLee lÙees YeeJeefue” Yeòeân™keâe
%eeveceeie&cee ØeJesMe ieo&Ú ~~40~~
efJene³e yee¿eefue²eefve ef®eefuue²b ceveefme mcejved~~41~~
Hetpe³esod YeeJeHeg<Hew³eex YeeJeefue²erefle keÀL³eles~~41~~
YeeJeeLe& : pees Yeòeâ yee¢eefue”n™ueeF& Úes[sj efÛeled efue”keâes cevecee mcejCe
ieo&Ú leLee YeeJe™heer heg<heues Gmekeâes hetpeve ieo&Ú, lÙemeueeF& YeeJeefue”er
YeefvevÚ ~~41~~
cetueeOeejsçLeJee ef®eÊes Ye´tceO³es Jee megefvece&ueced~~42~~
oerHeekeÀejb ³epeved efue²b YeeJeêJ³ewë me ³eesieJeeved~~42~~
YeeJeeLe& : cetueeOeej, ùoÙe DeLeJee YeütceOÙecee pees efvece&ue oerhekeâefuekeâekeâes
DeekeâejÙegòeâ YeeJeefue”keâes hetpeve ieo&Ú lÙees efMeJeÙeesieer ngvÚ ~~42~~
mJeevegYetefleÒeceeCesve p³eesefleefue&²sve meb³egleë~~43~~
efMeueece=Îe©mebYetleb ve efue²b Hetpe³el³emeew~~43~~
YeeJeeLe& : pees DeeHeävee DevegYeJeÉeje DeLee&led ØeceeCeÉeje pÙeesefleefue&”ues Ùegòeâ
ngvÚ Gmeues {g”es ceešes keâe"Éeje yeveeFSkeâe ef}”keâes hetpee ieozve ~~43~~
heefjÛÚso %eeveefue”mLeue 197
ef¬eÀ³eeªHee leg ³ee Hetpee mee %es³ee mJeuHemebefJeoeced~~44~~
Deevleje YeeJeHetpee leg efMeJem³e %eeefveveeb celee~~44~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes pees ef›eâÙee™heer yee¢ehetpee ngvÚ lÙees Deuhe%eeveer n™Éeje
ieefjvÚ ~ Gvekeâes Deevleefjkeâ YeeJehetpee %eeefven™keâes hetpee ceeefvevÚ ~~44~~
%eeveefue”mLeue - (50)
leÓeJe%eeHekeÀ%eeveb ue³eb ³e$e meceMvegles~~45~~
lep%eeveefue²ceeK³eeleb efMeJeleÊJeeLe&keÀesefJeowë~~45~~
YeeJeeLe& : %eeveefue”mLeueJeCe&ve— Gve efMeJekeâes YeeJe%eehekeâ %eeve pemecee
ueerve ngve peevÚ, efMeJeleòJe™heer DeLe& DeLeJee efMeJeleòJekeâes DeLe&ueeF& peeVesn™ues
GmeueeF& %eeveefue” Yeveskeâe Úved ~~45~~
ef$ecetefle&Yesoefveceg&keÌleb ef$eiegCeeleerleJewYeJeced~~46~~
ye´ïe ³eÜesO³eles leÊeg %eeveefue²cegoeËleced~~46~~
YeeJeeLe& : yeÇÿee efJe<Ceg j ®õ™heer ef$ecetefle& Yesoyeeš jefnle meòJe, jpemed lecemed
Ùeer leerve iegCe Yevoe hej JewYeJeÙegòeâ yeÇÿe pemeÉeje yeleeFvÚ GmeueeF& %eeveefue”
YeefvevÚ ~~46~~
mLetues ef¬eÀ³eemeceeHeefÊeë met#ces YeeJem³e mecYeJeë~~47~~
mLetuemet#ceHeoeleerles %eevecesJe Hejelceefve~~47~~
YeeJeeLe& : mLetue efue”keâe efJe<eÙecee ef›eâÙeekeâes meceeheefòe (DeLee&led Øeeefhle)
ngvÚ, DeLee&led ef›eâÙee ieveg& heo&Ú met#ceefue”keâe mevoYe&cee YeeJeceÙe meece«eerkeâes DeeJeMÙekeâlee
ngvÚ ~ pees mLetue j met#ce ogyew mlejyeeš ceeefLe Ú Gme hejceelceekeâe efJe<eÙecee %eeve
vew hetpeemecYeej (hetpee meece«eer) ngvÚ ~~47~~
keÀefuHeleeefve efn ªHeeefCe mLetueeefve Hejceelceveë~~48~~
met#ceeC³eefHe ®e lewë efkebÀ Jee HejyeesOeb mecee®ejsled~~48~~
198 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
YeeJeeLe& : mLetue j met#ce ogJew hejceelceekewâ ceeÙeeÉeje keâefuhele ngved ~ leer yeeš
kesâ ueeYe? DeLee&led leer cees#ekeâe meeOeve ngve mekeäowveved ~ hej yeesOe™he le=efhleefue”ueeF&
DeeÛejCecee Gleeveg& heÚ& DeLee&led %eevekeâes efJe<eÙe yeveeGveg heÚ&~~48~~
HejelHejb leg ³eoye´ïe Hejceevevoue#eCeced~~49~~
efMeJeeK³eb %ee³eles ³esve %eeveefue²erefle keÀL³eles~~49~~
YeeJeeLe& : pees hejelhej hejceevevomJe™he efMeJeveecekeâ yeÇÿeueeF& peevoÚ
lÙemeueeF& %eeveefue”er YeefvevÚ ~~49~~
yee¿eef¬eÀ³eeb Heefjl³ep³e ef®evleeceefHe ceevemeerced~~50~~
DeKeC[%eeveªHelJeb ³ees YepesvcegkeÌle SJe meë~~50~~
YeeJeeLe& : pees Yeòeâ yee¢e ef›eâÙee SJeb ceeveme OÙeeveueeF& Úes[sj DeKeC[
%eeve™heleekeâes Yepeve DeLee&led mesJeve ieÚ& lÙees meoe cegòeâ vew nes ~~50~~
mJeÙemLeue - (51)
leÓeJe%eeHekebÀ %eeveb ³e$e %eeves ue³eb Je´pesled~~51~~
leÜeves<e meceeK³eeleë mJeeefYeOeevees ceveeref<eefYeë~~51~~
YeeJeeLe& : mJeÙebmLeue JeCe&ve— lÙeme DeLee&led YeeJeefue”keâes %eehekeâ %eeve
pegve %eevecee ueerve ngvÚ, efJeÉevn™ Éeje lÙeme %eeveues Ùegòeâ YeSkeâes JÙeefòeâ ‘mJeÙeb’
veece ues hegkeâeefjvÚ ~~51~~
mJe®ívoe®eejmevlegäes p³eesefleefue&²Heje³eCeë~~52~~
DeelcemLemekeÀueekeÀejë mJeeefYeOees cegefvemeÊeceë~~52~~
YeeJeeLe& : mJeÛÚvo DeeÛeejues mevleg°, pÙeesefle efue”keâes DeÛe&veecee lelhej
Deelcee - Deelceecee mechetCe& Deekeâej Ùee efJeÕeueeF& jeKves cegefvemeòeceueeF& ‘mJeÙeb’
YeefvevÚ ~~52~~
efvece&cees efvejn¹ejes efvejmlekeÌuesMeHeáekeÀë~~53~~
efYe#eeMeer meceyegef×½e cegkeÌleÒee³ees cegefveYe&Jesled~~53~~
heefjÛÚso mJeÙemLeue 199
YeeJeeLe& : efJe<eÙen™ Øeefle cecelee jefnle, Mejerjcee DeelceYeeJevee™he Den¿ejyeeš
jefnle leLee DeefJeÅee Deeefo heeBÛe keäuesMen™ueeF& meceehle ievex Jeeuee, efYe#ee ceeBiesj
Yeespeve ievex meceyegefæ cegefve cegòeâØeeÙe ngvÚ ~~53~~
³e¢®íeueeYemevlegäes Yemceefveÿes efpeleseqvê³eë~~54~~
meceJe=efÊeYe&JesÐeesieer efYe#egkesÀ Jee ve=HesçLeJeeë~~54~~
YeeJeeLe& : peefle megkewâ pesmegkewâ efceues heefve mevleg° jnves, YemceOeejCe ieYe&cee
ßeæe jeKves efpelesefvõÙe efYeKeejer j meceeveyegefæ jeKves leLee meceeve JÙeJenej ievexJeeuee
efMeJeÙeesieer ngvÚ ~~54~~
HeM³eved meJee&efCe Yetleeefve mebmeejmLeeefve meJe&Meë~~55~~
mce³eceeveë Hejevevos ueerveelcee Jele&les megOeerë~~55~~
YeeJeeLe& : efJeÉeved meeOekeâ hejevevocee meoe ueerve jnves ngveeues mebmeejceejnves
mecemle ØeeefCen™ueeF& meoe cegmkeâevekeâe meeLe nsÚ& j meceeve JÙeJenej ieÚ& ~~55~~
O³eeveb MewJeb leLee %eeveb efYe#ee ®ewkeÀevleMeeruelee~~56~~
³eles½elJeeefj keÀcee&efCe ve Heáeceefcens<³eles~~56~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes %eeve, efMeJekeâes OÙeeve, efYe#ee j SkeâevleJeeme efMeJeÙeesieerkeâe
Ùeer Ûeej cee$e keâce& ngvÚved ~ Ùeme mebmeejcee Gmekeâe ueeefie heeBÛeew keâce& ngBowve ~~56~~
ÛejmLeue - (52)
mJeªHe%eevemecHeVees OJemleenbceceleeke=Àefleë~~57~~
mJe³ecesJe mJe³eb YetlJee ®ejleerefle ®ejeefYeOeë~~57~~
YeeJeeLe& : ÛejmLeue JeCe&ve— pees mJe™he%eeveues mecheVe Ú ~ pemeues
Den¿ej j cecekeâej DeLee&led ce j cesjes YeVes YeeJeveeueeF& ve° ieefjefoSkeâes Ú leLee Ùeme
Øekeâej mJeÙebmLeueer YeSj mJeÙeb Ùeme mebmeejcee efn[[ggue ieÚ& lÙemeueeF& ÛejmLeue
YeefvevÚ ~~57~~
200 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ
keÀece¬eÀesOeeefoefveceg&keÌleë MeeefvleoeefvlemeceeqvJeleë~~58~~
meceyeg×îee ®ejsod ³eesieer meJe&$e efMeJeyegef×ceeved~~58~~
YeeJeeLe& : keâece ›eâesOe Deeefoyeeš jefnle Meceoceues Ùegòeâ, meyew heefle efMeJeyegefæ
jeKves Ùeesieerues meJe&$e yegefæues JÙeJenej ieveg& heÚ& ~~58~~
Fob cegK³eefceob nerveefceefle ef®evleecekeÀuHe³eved~~59~~
meJe&$e meáejsod ³eesieer meJe¥ ye´ïesefle YeeJe³eved~~59~~
YeeJeeLe& : Ùees cegKÙe nes Ùees ieewCe (DecegKÙe) nes Ùemlees efJeÛeej veiejer leLee
meyew yeÇÿe nes Ùemlees YeeJevee ieoz meJe&$e efJeÛejCe iejesmed ~~59~~
ve mecceeves<eg mecÒeerefleb veeJeceeves<eg ®e J³eLeeced~~60~~
kegÀJee&Ceë meáejsÐeesieer ketÀìmLes mJeelceeefve efmLeleë~~60~~
YeeJeeLe& : mecceeve ngBoe n<e& j Deheceeve ngBoe efJe<eeo ve iejer efMeJeÙeesieerues
ketâšmLe Deelceecee efmLele YeSj JÙeJenej ieveg& heÚ& ~~60~~
DeÒeeke=Àlewieg&Cewë mJeer³ewë meJe¥ efJemceeHe³eved peveced~~61~~
DeÜwleHejceevevocegefolees osefnJe®®ejsled~~61~~
YeeJeeLe& : DeeHeävee DeueewefkeâkeâiegCen™ues mecemle mebmeejueeF& Dee§eÙe&Ûeefkeâle
iejeGBow DeÉwle hejceevevocee efveceive jnves JÙeeJeneefjkeâ oMeecee efMeJeÙeesieerues meeceevÙepeven™
pemlew owveefvoveJÙeJenej DeeÛejCeeefokeâes heeueve ieveg& heÚ& ~~61~~
ve ÒeHeáes efvepes osns ve Oecex ve ®e og<ke=Àles~~62~~
ieleJew<ec³eOeerOeeajes ³eefle½ejefle osefnJeled~~62~~
YeeJeeLe& : lÙemlee Ùeesieerues mebmeej DeeHeävees Mejerj Oece& DeOece& Deeefokeâe
efJe<eÙecee Jew<ecÙe yegefæues jefnle YeSj meeOeejCe MejerjOeejer pemlew JÙeJenej ieveg& heÚ&
~~62~~
Òeeke=Àlewée³e&mecHeefÊeHeje*dcegKeceve:efmLeefleë~~63~~
ef®eoevevoefvepeelcemLees ceesoles cegefveHeg²Jeë~~63~~
heefjÛÚso HejmLeue 201
YeeJeeLe& : Øeeke=âeflekeâ SsÕeÙe& leLee JewYeJe Øeefle heje*dcegKe DeLee&led efvemhe=n ceve
YeSkeâes Ùemew keâejCe efÛeoevevo mJe™he Deelceecee Øeefleef‰le DeLee&led meoe meJe&oe vew
Deelcemee#eelkeâej ievex cegefve ßes‰ meOeQ DeevevoceÙe efmLeeflecee jnvÚ ~~63~~
HejmLeue - (53)
mJe³ecesJe mJe³eb YetlJee ®ejleë mJemJeªHeleë~~64~~
Hejb veemleerefle yeesOem³e HejlJeceefYeOeer³eles~~64~~
YeeJeeLe& : hejmLeue JeCe&ve— DeeHeQâ DeeHegâYeSj DeeHeävee mJe™he meBie
DeeÛejCe ievex Jeeuee efMeJe Ùeesieerkeâe ueeefie efMeJe osefKe Dekeâex keâesF& ngBowve ~ Ùeme
%eeveueeF& hejlJe%eeve YeefvevÚ ~~64~~
mJelev$eë meJe&ke=Àl³es<eg mJeb HejlJesve YeeefJeleë~~65~~
le=CeerkegÀJe&ved peieppeeueb Jele&les efMeJe³eesefiejeìd~~65~~
YeeJeeLe& : meyew keâeÙe&cee mJelev$e jnBow DeeHegâueeF& hejleòJekeâe ™hecee ceeVes
leLee mebmeejueeF& le=CeJeled (le=Ce pemlew) legÛÚ ceevves Jeeuee efMeJeÙeeseif ejepe ngvÚ ~~65~~
JeCee&Þecemecee®eejceeie&efveÿeHeje*dcegKeë ~~66~~
meJeexlke=Àäb mJeceelceeveb HeM³eved ³eesieer leg ceesoles~~66~~
YeeJeeLe& : JeCe& Deeßece Deeefokeâe DeeÛejCeceeie&yeeš heje*dcegKeYeSkeâe efMeJeÙeesieerues
DeeHegâueeF& hej DeLee&led meJeexlke=â° ceevÚ leLee hejceevevocee efveceive jnvÚ ~~66~~
efJeéeeleerleb Hejb ye´ïe efMeJeeK³eb ef®elmJeªHekeÀced~~67~~
leosJeenefceefle %eeveer meJeexlke=Àäë me G®³eles~~67~~
YeeJeeLe& : efMeJeeleerle efMeJeveecekeâ efÛelmJe™he yeÇÿe hej DeLee&led Deefvlece lelJe
nes ~ ‘ce heefve lÙener ntB’ Ùemlees Øekeâejkeâes %eeve OeejCe ievexueeF& meJeexlke=â° ceeefvevÚ
~~67~~
De®eueb Oe´gJeceelceevecevegHeM³eefVejvlejced~~68~~
efvejmleefJeéeefJeYe´eefvlepeeaJevcegkeÌlees YeJesvcegefveë~~68~~
202 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: hevOeÇeQ heefjÛÚso %eeveeEueiemLeue 203

YeeJeeLe& : DeeHegâueeF& meJe&oe DeÛeue (OeÇgJe) mebefPeves mecemle Yeücen™ues jefnle Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes YeòeâmLeuekeâe veJeefJeOeefue”
YeSkeâes cegefve peerJevcegòeâ ceeefvevÚ ~~68~~ Øeme” ÛelegefJe&OemLeueØeme” veecekeâ HeÃeoMe heefjÛÚsokeâes
ye´ïeeÐeeë efkebÀ veg kegÀJe&efvle osJeleeë keÀce&ceeie&ieeë~~69~~ DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
keÀcee&leerleHeomLem³e mJe³eb ye´ïemJeªefHeCeë~~69~~ veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ heÃeoMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~
YeeJeeLe& : keâce& Yevoe Deiee[er DeLee&led meyew Yevoe GÛÛe mLeevecee efmLele mJeÙeb
yeÇÿe™heer ÙeesieerueeF& keâce&ceeieea yeÇÿee Deeefo osJeieCeues kesâ ieve& mekeäoÚved? ~~69~~ 
mJes®í³ee meáejsÐeesieer efJecegáeved osnceeefveleeced~~70~~
oMe&vewë mHeMe&vewë meJee&ve%eeveefHe efJecees®e³esled~~70~~
YeeJeeLe& : Mejerjcee DenbYeeJe j cece YeeJe ve jeKves Ùeesieer Ùeme mebmeejcee
mJesÛÚehetJe&keâ DeeÛejCe ieÚ& leLee DeeHeävee oMe&ve SJeb mheMe&ues mecemle De%eeveern™ueeF&
heefve cegòeâ iejeGBÚ ~~70~~
efvel³es efvece&ueYeeJeves efve©Heces efveOet&leefJeéeYe´ces~~71~~
meÊeevevoef®eoelcekesÀ HejefMeJes meec³eb ieleë meb³eceer~~71~~
ÒeOJemleeÞeceJeCe&Oece& efv eieueë mJe®ívomeáeejJeeved ~~71~~
osnerJeeÓgleJewYeJees efJepe³eles peerJeeqvJecegkeÌleë megOeerë~~71~~
YeeJeeLe& : efvelÙe efvece&ue YeeJe™he Deveghece mecemle Yeücekeâes veeMekeâ meled efÛeled
DeevevomJe™he hejeefMeJekeâe meeLecee meecejmÙe mLeeefhele ievex mebÙeceer JeCe& Deeßece
Oece&keâes yevOeveueeF& leesÌ[sj mJeÛÚvo™heues DeeÛejCe ievex efJeÉeved Ùeesieer DeÆgle
JewYeJeues Ùegòeâ YeSj heefve peerJevcegòeâ YeSj heefve JÙeeJeneefjkeâ oMeecee meeceevÙepeven™
pemlew JÙeJenej ieo&Ú ~~71~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efue”mLeueevleie&leYeòeâmLeues oer#eeieg®mLeueeefo
veJeefJeOemLeueØeme”es veece heÃeoMe: heefjÛÚso:~

<ees[Me: Heefj®íso:
efu e²mLeueevleie&l e
ceenséejmLeue
DeiemlÙe GJeeÛeõ
mLeueeveeb veJekebÀ ÒeeskeÌleb YekeÌlemLeuemeceeÞe³eced~~1~~
ceenséejmLeues efme×b mLeueYesob JeomJe ces~~1~~
YeeJeeLe& : ef›eâÙeeiece mLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— ns
jsCegkeâeÛeeÙe&! leheeBFues YeòeâmLeue Devleie&le hevex veew mLeuen™keâes JeCe&ve ieveg& YeÙees ~
Deye ceensÕejmLeuecee efmeæ mLeueYesokeâes JeCe&ve ieveg&nesmed, DeLee&led Ùeme yeejscee ceueeF&
yeleeGvegnesmed ~~1~~
ceenséejmLeues meefvle mLeueeefve veJe leeHeme~~2~~
ef¬eÀ³eeiecemLeueb HetJe¥ lelees YeeJeeiecemLeueced~~2~~
%eeveeiecemLeueb ®eeLe mekeÀe³emLeueceerefjleced~~3~~
leleesçkeÀe³emLeueb ÒeeskeÌleb HejkeÀe³emLeueb leleë~~3~~
Oecee&®eejmLeueb ®eeLe YeeJee®eejmLeueb leleë~~4~~
%eevee®eejmLeueb ®eeLe ¬eÀceeos<eeb efYeoes®³eles~~4~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— ns lehemJeer! ceensÕej mLeuecee veew
mLeue Úved - heefnuees ef›eâÙeeiecemLeue oesœees YeeJeeiecemLeue lesœees %eeveeiecemLeue
ÛeewLees mekeâeÙemLeue, heeBÛeeQ DekeâeÙemLeue Úw"eW hejkeâeÙemLeue, meeleeQ Oecee&ÛeejmLeue
Dee"eQ YeeJeeÛeejmLeue leLee veJeeQ %eeveeÛeej mLeue ngved ~ Deye ›eâcewmeBie Fvekeâes Yeso
yeleeFvÚ ~~2-4~~
heefjÛÚso ef›eâÙeeiecemLeue 205
ef›eâÙeeiecemLeue - (54)
efMeJees efn Hejceë mee#eeled Hetpee lem³e ef¬eÀ³ees®³eles~~5~~
lelHeje Deeiecee ³emceeled leogkeÌleesç³eb ef¬eÀ³eeieceë~~5~~
YeeJeeLe& : hejefue” efMeJeÙeesieer mee#eeled efMeJe ngvÚ ~ Gvekeâes hetpee ef›eâÙee
keânueeGBÚ ~ lÙeme ef›eâÙeeueeF& yeleeGves DeLeJee Øeefleheeove ievex DeeieceueeF& ef›eâÙeeiece
YeefvevÚ ~~5~~
ÒekeÀeMeles ³eLee veeeqivejjC³eeb ceLeveb efJevee~~6~~
ef¬eÀ³eeb efJevee leLeevlemLees ve ÒekeÀeMees YeJeseq®íJeë~~6~~
YeeJeeLe& : pemejer DejefCe (keâe") cee ieghle™heues jnskeâes Deefive (Deeiees)
cevLeve veiejer Øekeâš ngBowve lÙemew iejer ef›eâÙee efyevee efYe$e efmLele YeSkeâes (jnskeâes) efMeJe
ØekeâeefMele ngBowve ~~6~~
ve ³eLee efJeefOeueesHeë m³eÐeLee osJeë Òemeeroefle~~7~~
³eLeeieceë ÒeceeCeb m³eÊeLee keÀce& mecee®ejsled~~7~~
YeeJeeLe& : pemees ievee&ues efJeOeevekeâes ueeshe ngBowve, leLee pegveefJeefOeues efMeJe ØemeVe
ngvÚved, leLee Deeiece ØeceeCe ngvÚ DeLee&led DeeieceMeeŒekeâes pegve keâeÙe& ieve& efveoxMe ieÚ&
lÙemlee Øekeâejkeâes keâce& ieveg& heÚ& ~~7~~
efJeefOeë efMeJeefve³eesieesç³eb ³emceeodefJeefnlekeÀce&efCe~~8~~
efMeJeejeOeveyeg×îewJe efvejleë m³eeefÜ®e#eCeë~~8~~
YeeJeeLe& : DeeieceMeeŒeÉeje yeleeFSkeâe keâce&cee ‘Ùees efMeJekeâes Dee%ee nes’
Ùemlees efJeÛeej jeKesj efJeÉevues efMeJeejeOeveyegefæues hetpee keâce&cee ueeiveg heÚ& ~~8~~
iegjesjeosMeceemeeÐe Hetpe³esled Hejceséejced~~9~~
Hetefpeles HejcesMeeves Hetefpeleeë meJe&osJeleeë~~9~~
YeeJeeLe& : efMeJeYeòeâues ieg™keâes Dee%ee efueSj hejcesÕej efMeJekeâes hetpeve ieveg&
heo&Ú, efkeâve Yeves efMeJekeâes hetpeve YeS heefÚ meyew osJeleen™keâes hetpeve mecheVe
ngvÚ ~~9~~
206 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
meoe efMeJee®e&veesHee³emeeceûeerJ³eûeceevemeë~~10~~
efMeJe³eesiejlees ³eesieer ceg®³eles vee$e mebMe³eë~~10~~
YeeJeeLe& : efMeJehetpevekeâe meece«eern™ pegšeGvecee meoe JÙe«eefÛeòeYeSkeâes leLee
efMeJeÙeesiecee ueeieskeâes Ùeesieer cegòeâ ngvÚ, Ùemecee mevosn Úwve ~~10~~
DevOeHe²§Jeov³eesv³emeeHes#es %eevekeÀce&Ceer~~11~~
HeÀueeslHeÊeew efJejkeÌlemleg lemceeÊeodܳecee®ejsled~~11~~
YeeJeeLe& : DevOee j ueBie[ekeâe meceeve %eeve j keâce& hejmhej meehes#e ngvÚved,
DeLee&led Skeâ Dekeâe&keâe hetjkeâ ngvÚved ~ Ùeme keâejCe Heâueeslheefòecee Deveemeòeâ jnBow
Ùeesieerues Gòeâ ogyewkeâes (%eeve j keâce&) heeueve ieveg& heÚ& ~~11~~
%eeves efme×sçefHe efJeog<eeb keÀcee&efHe efJeefve³egp³eles~~12~~
HeÀueeefYemeefvOejefnleb lemceeled keÀce& ve mevl³epesled~~12~~
YeeJeeLe& : %eeveern™ues %eeveefmeæ (Øeehle) YeS heefÚ heefve keâce&keâes lÙeeie ieveg&
ngBowve, DeLee&led keâce& ieveg& heÚ& ~ ÙemekeâejCe HeâuesÛÚe ve YeS heefve keâce&keâes lÙeeie ve
ieveg& ~~12~~
Dee®eej SJe meJex<eeceue¹eje³e keÀuH³eles~~13~~
Dee®eejnerveë Heg©<ees ueeskesÀ YeJeefle efveefvoleë~~13~~
YeeJeeLe& : DeeÛeej vew meyewkeâes Deue¿ej nes ~ DeeÛeejnerve heg®<e ueeskeâcee
(mebmeejcee) efvevoekeâes hee$e ngvÚ ~~13~~
%eevesvee®eej³egkeÌlesve Òemeeroefle censéejë~~14~~
lemceeoe®eejJeeved %eeveer YeJesoeosnHeeleveeled~~14~~
YeeJeeLe& : meoeÛeej Ùegòeâ %eeveues censÕej ØemeVe ngvÚved ~ Ùeme keâejCe %eeveerues
Mejerj jngÀesue DeeÛeejJeeved ngveg heÚ& ~~14~~
YeeJeeiecemLeue - (55)
YeeJeef®eÚeefve efJeog<ees ³eeefve meefvle efJejeefieCeë~~15~~
leeefve YeeJeeiecelJesve Jele&vles meJe&osefnveeced~~15~~
heefjÛÚso YeeJeeiecemLeue 207
YeeJeeLe& : YeeJeeiecemLeue JeCe&ve— JewjeiÙeÙegòeâ efJeÉevedn™keâe pees YeeJe
efÛeÖ ngvÚved leer efÛeÖn™vew meeceevÙe peven™keâe YeeJeeiece DeLee&led YeeJe™heer DeeieceMeeŒekeâe
™hecee ØeceeCe ngve peevÚved ~~15~~
efMeJeesçnefceefle YeeJeesçefHe efMeJeleeHeefÊekeÀejCeced~~16~~
ve %eevecee$eb vee®eejes YeeJe³egkeÌleë efMeJees YeJesled~~16~~
YeeJeeLe& : ‘efMeJeesÓnced’ ce efMeJe ntB Ùees YeeJe heefve efMeJelJe Øeeefhlekeâes keâejCe
ngvÚ ~ kesâJeue %eeve leLee kesâJeue DeeÛeej Ùegòeâ nesFve Deefheleg kesâJeue YeeJeÙegòeâ Yeòeâ
efMeJe ngve peevÚ ~~16~~
%eeveb JemlegHeefj®ísoes O³eeveb leÓeJekeÀejCeced~~17~~
lemceeod %eeles ceneosJes O³eeve³egkeÌlees YeJeslmegOeerë~~17~~
YeeJeeLe& : %eeve Jemlegkeâes heefjÛÚsokeâ DeLee&led Gmekeâe JeemleefJekeâ mJe™hekeâes
efveCee&Ùekeâ ngvÚ ~ OÙeeve lÙemeYeeJekeâes keâejCe ngvÚ ~ Ùeme keâejCe ceneosJekeâes
OÙeeve YeSheefÚ DeLee&led ceneosJekeâes leòJe peeves heefÚ efJeÉevues efMeJeOÙeeveÙegòeâ ngveg
heo&Ú ~~17~~
Devleye&efn½e meJe&$e HeefjHetCe¥ censéejced~~18~~
YeeJe³esled HejceevevoueyOe³es HeefC[leesÊeceë~~18~~
YeeJeeLe& : Gòece heefC[leues hejceevevo Øeeefhlekeâe ueeefie MejerjefYe$e leLee yeeefnj
meJe&$e heefjhetCe& censÕejkeâes OÙeeve leLee YeeJevee ieveg& heÚ& ~~18~~
DeLe&nervee ³eLee JeeCeer Heeflenervee ³eLee meleer~~19~~
Þegeflenervee ³eLee yegef×Yee&Jenervee leLee ef¬eÀ³ee~~19~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues DeLe&ues nerve JeeCeer, heefle jefnle meleer Œeer,
Jeso%eeveues jefnle yegefæ JÙeLe& ngvÚ lÙemlew Øekeâejues efMeJeYeeJeveeues jefnle ef›eâÙee JÙeLe&
ngvÚ ~~19~~
®e#egneavees ³eLee ªHeb ve efkeÀefáeÜeref#elegb #eceë~~20~~
YeeJenervemleLee ³eesieer ve efMeJeb êägceeréejë~~20~~
208 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
YeeJeeLe& : pemejer ves$enerve ceveg<Ùe kesâner heefve osKvecee (nsve&cee) meceLe& ngBowve
DeLee&led DeeBKee ve YeSkeâe ceveg<Ùeues nsve& mekeäowve lÙemlew Øekeâejues YeeJenerveÙeesieer
efMeJekeâes mee#eelkeâej ieve&cee meceLe& ngBowve ~~20~~
YeeJeMeg×sve cevemee Hetpe³eslHejcesefÿveced~~21~~
YeeJenerveeb ve ie=ÔCeeefle Hetpeeb megcenleerceefHe~~21~~
YeeJeeLe& : Ùeme keâejCe ceveg<Ùeues Megæ YeeJeues Ùegòeâ YeSj ceveÉeje hejcesÕej
efMeJekeâes hetpeve ieveg&heo&Ú ~ YeeJejefnle "tuee "tuee hetpeeues heefve hejcesÕej ØemeVe ngBowveved
DeLee&led lÙemehetpeeueeF& mJeerkeâej ieozveved ~~21~~
vewjvle³exCe mecHeVes YeeJes O³eelegb efMeJeb Òeefle~~22~~
leÓeJees pee³eles ³eÜled ef¬eÀcesë keÀerìm³e ef®evleveeled~~22~~
YeeJeeLe& : pemejer Skeâ Øekeâejkeâes keâerjes Yeücejkeâes efÛevleve ieoe&ieoz mJeÙeb
Yeücej™hecee heefjCele ngvÚ lÙemew iejer efMeJecee OÙeevekeâes efvejvlejlee mecheVe YeSheefÚ
OÙeevekeâlee& Ùeesieer heefve efMeJemJe™he ngve peevÚ ~~22~~
efve<keÀue¹b efvejekeÀejb Hejye´ïe efMeJeeefYeOeced~~23~~
efveO³ee&legcemeceLeexçefHe leefÜYetefleb efJeYeeJe³esled~~23~~
YeeJeeLe& : Ùeefo kegâvew Yeòeâ efMeJeveecekeâ efve<keâue¿ efvejekeâej hejyeÇÿekeâes OÙeeve
ieve&cee meceLe& Úwve Yeves heefve efMeJekeâe meJe&%elee Deeefo SsÕeÙe&keâes OÙeeve iejesmed ~~23~~
%eeveeiecemLeue - (56)
Hejm³e %eeveef®eÚeefve ³eeefve meefvle MejerefjCeeced~~24~~
leeefve %eeveeiecelJesve ÒeJele&vles efJecegkeÌle³es~~24~~
YeeJeeLe& : %eeveeiecemLeue JeCe&ve— hej DeLee&led YeeJeeiece mecheVe %eeveÙeesieerkeâe
pees %eeveefÛeÖ ngvÚved, meeceevÙe osnOeejer n™keâe ueeefie leer efÛeÖ n™vew cees#ekeâe ueeefie
%eeveeiece (%eevekeâes œeesle) keâe ™hecee JÙeJeùle ngvÚved ~~24~~
heefjÛÚso YeeJeeiecemLeue 209
YeeJesve efkebÀ HeÀueb Hegbmeeb keÀce&Cee Jee efkeÀefce<³eles~~25~~
YeeJekeÀce&mecee³egkeÌleb %eevecesJe efJecegeqkeÌleoced~~25~~
YeeJeeLe& : kesâJeueYeeJeues DeLee&led YeeJecee$eues ceveg<ÙeueeF& kegâvew Heâueefceuowve
Ùemewiejer kesâJeue keâce&ues heefve kegâvew ueeYe ngBowve ~ YeeJe j keâce& ogyewues Ùegòeâ %eeve vew
cees#eoeÙekeâ ngvÚ ~~25~~
kesÀJeueb keÀce&cee$esCe pevcekeÀesefìMelewjefHe~~26~~
veelceveeb pee³eles cegeqkeÌle%ee&veb cegkeÌlesefn& keÀejCeced~~26~~
YeeJeeLe& : kesâJeue keâce&Éeje keâjes[eQ pevcecee heefve Deelceen™keâes cegefòeâ ngBowve
~ %eevevew cegefòeâkeâes Skeâcee$e keâejCe nes ~~26~~
%eevenerveb meoe keÀce& Hegbmeeb mebmeejkeÀejCeced~~27~~
leosJe %eeve³eesiesve mebmeejefJeefveJele&keÀced~~27~~
YeeJeeLe& : heg®<en™keâes %eevejefnle keâce&n™ meOeQ mebmeej DeLee&led hegvepe&vcekeâes
keâejCe yevoÚved eflevew keâce&n™ %eeveues Ùegòeâ YeSheefÚ mebmeejkeâe efJeefveJele&lekeâ DeLee&led
cees#eØeo ngvÚved ~~27~~
HeÀueb ef¬eÀ³eeJeleeb Hegbmeeb mJeiee&Ðeb veéejb ³eleë~~28~~
lemceelmLeeef³eHeÀueÒeeHl³ew %eevecesJe meceY³emesled~~28~~
YeeJeeLe& : cee$e ef›eâÙeecee Deeefßele jnves peerJen™keâes ef›eâÙeeÉeje Øeehle mJeiee&eof Heâue
veÕej ngvÚ Ùeme keâejCe mLeeÙeer DeLee&led DeveÕej HeâueØeeefhlekeâe ueeefie %eevekeâes DeYÙeeme
ieveg& heÚ& ~~28~~
MeeðeeY³eemeeefo³elvesve meodiegjesHegHeosMeleë~~29~~
%eevecesJe meceY³em³esled efkeÀcev³esve Òe³eespeveced~~29~~
YeeJeeLe& : MeeŒekeâes DeYÙeeme leLee meûg®keâe GheosMeÉeje meOeQ %eeve keâe ueeefie
ØeÙelve ieveg& heÚ& ~ DevÙe meeOeven™yeeš kesâ ØeÙeespeve? ~~29~~
210 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
%eeveb HejefMeJeeÜwleHeefjHeekeÀefJeefve½e³eë~~30~~
³esve mebmeejmecyevOeefJeefveJe=efÊeYe&Jesled meleeced~~30~~
YeeJeeLe& : %eevekeâes DeLe& nes — hejefMeJekeâes DeÉwleYeeJekeâes heefjheekeâkeâe
mevoYe&cee efveef§ele DeJeOeejCee ~ ÙemewÉeje cenelceen™ueeF& mebmeejyeeš efveJe=efòe Øeehle
ngvÚ ~~30~~
efMeJeelcekeÀefceob meJe¥ efMeJeeov³eVe efJeÐeles~~31~~
efMeJeesçnefceefle ³ee yegef×mleosJe %eevecegÊececed~~31~~
YeeJeeLe& : ‘Ùees meyew efMeJeceÙe vew nes’ efMeJeosefKe Deefleefjòeâ De® kesâner heefve
Úwve, ce heefve efMeJe vew ntB, Ùeme Øekeâejkeâes yegefæ ngveg vew Gòece %eeve ngveg nes ~~31~~
DevOees ³eLee HegjmLeeefve Jemletefve ®e ve HeM³eefle~~32~~
%eevenervemleLee osner veelcemLeb Jeer#eles efMeJeced~~32~~
YeeJeeLe& : pemejer DevOees JÙeefòeâues DeeHeävee Deieeef[ YeSkeâes Jemleg heefve osKve
mekeäowve lÙemejer vew %eevenerve (%eevejefnle) peerJeues DeeHegâefYe$e jnskeâe efMeJeueeF& nsve&
mekeäowve ~~32~~
efMeJem³e oMe&veeled Hebgmeeb pevcejesieefveJele&veced~~33~~
efMeJeoMe&veceH³eengë megueYeb %eeve®e#eg<eeced~~33~~
YeeJeeLe& : efMeJekeâes mee#eelkeâej YeS heefÚ ceveg<Ùen™keâes pevce™heer jesie
ve° ngvÚ ~ %eeve™heer ves$eYeSkeâe cenelceen™ueeF& efMeJekeâes oMe&ve heefve megueYe
ngvÚ ~~33~~
oerHeb efJevee ³eLee iesns veevOekeÀejes efveJele&les~~34~~
%eeveb efJevee leLee ef®eÊes ceesnesçefHe ve efveJele&les~~34~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues Iejcee efmLele DevOekeâej oerhekeâ efyevee ve° ngBowve
lÙemlew Øekeâejues efÛeòecee efmLele ceesn heefve %eeve efyevee ve° ngBowve ~~34~~
heefjÛÚso mekeâeÙemLeue 211
mekeâeÙemLeue - (57)
Hejm³e ³ee leveg%ex³eeçosnkeÀcee&efYeceeefveveë~~35~~
le³ee mekeÀe³ees ueeskeÀesç³eb leoelcelJeefveªHeCeeled~~35~~
YeeJeeLe& : mekeâeÙemLeueJeCe&ve— mLetue Deeefo efJeefMe° osn j keâce&keâes pees
DeefYeceeveer ngBowve Ùemlees hej DeLee&led %eevemLeueerkeâes pees %esÙe Mejerj ngvÚ lÙemeÉeje
ÙemeueeskeâueeF& mekeâeÙe YeefvevÚ efkeâve efkeâ lÙeme %eeveerkeâes Mejerj heefve Deelcee™hecew
Øeefleheeefole ngvÚ ~~35~~
keÀe³eb efJevee mecemleeveeb ve ef¬eÀ³ee ve ®e YeeJevee~~36~~
ve %eeveb ³eÊelees ³eesieer keÀe³eJeevesJe meáejsled~~36~~
YeeJeeLe& : efkeâveefkeâ keâeÙe efJevee meyew pevekeâes ef›eâÙeeYeeJevee j %eeve kesâner heefve
mebYeJe ngBowve, lÙeme keâejCe Ùeesieer keâeÙeJeeved YeSj mebmeejcee efJeÛejCe iejesmed ~~36~~
efMeJewkeÀ%eeve³egkeÌlem³e ³eesefieveesçefHe cenelceveë~~37~~
keÀe³e³eesiesve efme×îeefvle Yeesiecees#eeo³eë meoe~~37~~
YeeJeeLe& : efMeJe%eeveues Ùegòeâ cenelcee Ùeesefiekeâe heefve Ùeesie cees#e Deeefo meJe&oe
keâeÙe (Mejerj) Ùeesieyeešw efmeæ DeLee&led mecheVe ngvÚved ~~37~~
keÀeÿb efJevee ³eLee JeefÚpee&³eles ve ÒekeÀeMeJeeved~~38~~
cetefle¥ efJevee leLee ³eesieer veelceleÊJeÒekeÀeMeJeeved~~38~~
YeeJeeLe& : pemejer Deeiees oeGje efJevee ØepJeefuele ngBowve lÙemejer vew cetefle&
(Mejerj) efJevee Ùeesieerues heefve DeelceleòJekeâes ØekeâeMe HewâueeGve mekeäowve ~~38~~
cetl³ee&lcevewJe osJem³e ³eLee Hetp³elJekeÀuHevee~~39~~
leLee osnelcevewJeem³e Hetp³elJeb Hej³eesefieveë~~39~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues cetefle&Ùegòeâ DeLeJee cetefle&ceÙe ngveekeâe keâejCeues
osJeleeueeF& hetpÙe ceeefvevÚ lÙemlew Øekeâejues hejÙeesieer heefve osnOeejCe ieve&keâe keâejCeues
vew hetpÙe ngvÚ ~~39~~
212 ßeeremf eæevleefMeKeecefCe: meesÜeQ
efve<keÀuees efn ceneosJeë HeefjHetCe&ë meoeefMeJeë~~40~~
peielme=äîeeefomebefme×îew cetefle&ceevesJe Yeemeles~~40~~
YeeJeeLe& : efve<keâue jnsj heefve meyew Âef°ues heefjhetCe& ceneosJe peielkeâes me=ef°
Deeefo keâeÙe& mecheVe ieve&keâe ueeefie cetefle&ceeved YeSj meJe&$e Yeeefmele ngvÚved ~~40~~
ye´ïeeÐee osJeleeë meJee& cegve³eesçefHe cegceg#eJeë~~41~~
keÀe³eJevlees efn kegÀJe&efvle leHeë meJee&Le&meeOekeÀced~~41~~
YeeJeeLe& : yeÇÿeeefo meyewosJeleen™ leLee cees#e Ûeenves mecemle cegefveieCen™ heefve
MejerjOeejCe iejsj vew meJee&Le& meeOekeâ lehemÙee ieo&Úved ~~41~~
leHees efn cetueb meJee&meeb efme×erveeb ³eppeiel$e³es~~42~~
leHemlelkeÀe³ecetueb efn lemceeled keÀe³eb ve mevl³epesled~~42~~
YeeJeeLe& : leervew ueeskeâcee meyew efmeefæn™keâes cetuekeâejCe lehe nes leLee lÙees lehe
keâeÙecetue DeLee&led Mejerjyeeš mecheeefole ngvÚ, lÙemew keâejCeues Mejerjkeâes lÙeeie ieveg&
ngBowve ~~42~~
DekeâeÙemLeue - (58)
DeewHe®eeefjkeÀosefnlJeeppeieoelcelJeYeeJeveeled~ ~43~~
cee³eemecyevOejeefnl³eeokeÀe³ees efn Hejë mce=leë~~43~~
YeeJeeLe& : DekeâeÙemLeue JeCe&ve— hej DeLee&led mekeâeÙe hejÙeesieer DeewheÛeeefjkeâ
(ieewCe™heues) Mejerj OeejCe ievee&ues mebmeejueeF& DeeHeävew mJe™he ceeVeeues leLee ceeÙee
mecyevOe yeeš jefnle ngveeues DekeâeÙe ceeefveSkeâes nes ~~43~~
Hejm³e osn³eesieesçefHe ve osneÞe³eefJeef¬eÀ³ee~~44~~
efMeJem³esJe ³elemlemceeokeÀe³eesç³eb ÒekeÀerefle&leë~~44~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues efMeJe hej ngveekeâe keâejCeues Gvecee osnmecyevOeer
efJekeâej (oes<e) ngBowveved, lÙemlew Øekeâejues hej DeLee&led efMeJemJe™he YeSkeâe Ùeesieerues
Mejerj OeejCe iejs heefve meeceevÙe pevekeâe Mejerj pemlees mebmkeâej™he efJekeâej ngBowve, Ùemew
keâejCeues keâeÙeOeejCe iejs heefve Ùeme ÙeesieerueeF& DekeâeÙe YeefveSkeâes Ú ~~44~~
heefjÛÚso DekeâeÙemLeue 213
Hejefue²s efJeueervem³e Hejceevevoef®evce³es~~45~~
kegÀlees osnsve mecyevOees osefnJeÓemeveb Ye´ceë~~45~~
YeeJeeLe& : hejce Deevevo mJe™he SJeb efÛevceÙe hejefue” DeLee&led hejce efMeJece
efJeueerve Ùeesieerkeâes osn mebie mecyevOe keâmejer jnve mekeäÚ? DeLee&led jnBowve ~ GmeueeF&
osnOeejer ceeVeg Yeüce nes ~~45~~
osneefYeceevenervem³e efMeJeYeeJes efmLeleelceveë~~46~~
peieosle®íjerjb m³eeod osnsvewkesÀve keÀe J³eLee~~46~~
YeeJeeLe& : osneefYeceeveues jefnle DeleSJe efMeJeYeeJecee efmLele Ùeesieerkeâe ueeefie
Ùees mechetCe& mebmeejvew Gmekeâes Mejerj ngvÚ hegve: Skeâ ÂMÙeceeve JÙeefòeâiele Mejerjyeeš
kesâ ueeYe? ~~46~~
efMeJe%eevewkeÀefveÿm³e veenbkeÀejYeJeYe´ceë~~47~~
ve ®eseqvê³eYeJeb ogëKeb l³ekeÌleosneefYeceeefveveë~~47~~
YeeJeeLe& : pees efMeJeeÉwle %eevecee meJe&oe mebueive Ú GmeueeF& Den¿ej yeeš
GlheVe Yeüce ngBowve ~ pemeues osneefYeceevekeâes lÙeeie iejskeâes Ú, GmeueeF& FefvõÙepevÙe
(FefvõÙeyeeš GlheVe ngves) og:Ke ngBowve ~~47~~
ve ceveg<³ees ve osJeesçnb ve ³e#ees vewJe je#emeë~~48~~
efMeJeesçnefceefle ³ees yeg×îeeled lem³e efkebÀ osnkeÀce&Cee~~48~~
YeeJeeLe& : ce ve ceveg<Ùe ntB, ve osJelee ntB, ve Ùe#e ntB, ve je#eme ntB, ce kesâJeue
efMeJe ntB Ùemlees YeeJecee pees efmLele jnvÚ GmeueeF& Meejerefjkeâ keâce& meBie kesâ ØeÙeespeve?
DeLee&led MejerjÉeje ieefjSkeâe kegâvew heefve keâce&yeeš T efuehle ngBowve ~~48~~
hejkeâeÙemLeue - (59)
JeMeerke=ÀlelJeeled Òeke=Àlescee&³eeceeiee&efleJele&veeled~~49~~
HejkeÀe³eesç³eceeK³eeleë mel³e%eevemegKeelcekeÀë~~49~~
214 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
YeeJeeLe& : hejkeâeÙemLeue JeCe&ve— Øeke=âefleueeF& DeeHeävee JeMecee ievee&ues
SJeb ceeÙeekeâe ceeie&keâes Deefle›eâceCe ievee&ues meefÛÛeoevevomJe™he Ùeme ÙeesieerueeF&
‘hejkeâeÙe’ YeefvevÚ ~~49~~
Hejye´ïeJeHeg³e&m³e ÒeyeesOeevevoYeemegjced~~50~~
Òeeke=Àlesve MejerjsCe efkeÀceslesveem³e pee³eles~~50~~
YeeJeeLe& : pemekeâes Øeke=â°yeesOe DeLee&led hej%eeve SJeb Deevevoues osoerhÙeceeve
Mejerj hejyeÇÿemJe™he Yewmekesâkeâes ngvÚ GmeueeF& Øeke=âeflekeâe leòJen™yeeš GlheVe Ùeme
mLetue Mejerj meBie kesâ ØeÙeespeve? DeLee&led Ùemed Mejerjyeeš efJeefnle keâce&ues T ØeYeeefJele
ngBowve ~~50~~
mec³ei%eeveeeqivemevoiOepevceyeerpekeÀuesJejë~~51~~
efMeJeleÊJeeJeuecyeer ³eë HejkeÀe³eë me G®³eles~~51~~
YeeJeeLe& : mecÙekeâd %eeve DeLee&led ‘meJeË efMeJeceÙeced’ Ùeme Øekeâejkeâes %eeve ™heer
DeefiveÉeje pemekeâes pevcekeâejCeYetle met#ce Mejerj Yemce Yewmekesâkeâes Ú leLee pees
efMeJeleòJeeJeuecyeer Ú GmeueeF& ‘‘hejkeâeÙe’’ YeefvevÚ ~~51~~
Feqvê³eeefCe ceveesJe=efÊeJeemeveeë keÀce&mebYeJeeë~~52~~
³e$e ³eeefvle ue³eb lesve mekeÀe³eesç³eb Hejelcevee~~52~~
YeeJeeLe& : keâce&Éeje GlheVe ceeveefmekeâ YeeJevee leLee Fefvõn™ pemecee ueerve ngve
peevÚved Gve hejceelceekeâe keâejCeues Ùees mekeâeÙe ngvÚ DeLeJee keâefnvÚ ~~52~~
HejenvleecevegÒeeH³e HeM³esod efJeéeb ef®eoelcekeÀced~~53~~
meosnesçefleYe´cemlem³e efveef½elee efn efMeJeelcelee~~53~~
YeeJeeLe& : hej Denvlee DeLee&led Denb hej: efMeJe: DeLeJee Denb meJe&ced Ùeme
YeeJeveeueeF& Øeehle iejsj Ùeesieerues mechetCe& efJeÕeueeF& efÛevceÙe™hecee osKÚ~ Ùemlee
Ùeesieerkeâes efMeJe™helee efveef§ele Ú ~ DeLee&led Ùeme Øekeâejkeâes JÙeefòeâueeF& ‘meosn’ ceeVeg
"tuees Yeüce nes ~~53~~
heefjÛÚso HejkeâeÙemLeue 215
mJemJeªHeb ef®eoekeÀejb p³eesefleë mee#eeefÜef®evle³eved~~54~~
osnJeeveefHe efveoxnes peerJevcegkeÌlees efn meeOekeÀë~~54~~
YeeJeeLe& : DeeHeäveg mJe™heueeF& efÛeoekeâej SJeb mee#eeled pÙeeself emJe™he mebePf evesJeeuee
osnJeeved (MejerjÙegòeâ) GveueeF& efÛeoevevo ØekeâeMeievex peerJevcegefòeâ lelkeâeue GheueyOe
ngvÚ ~~54~~
osnefmleÿleg Jee ³eeleg ³eesefieveë mJeelceyeesefOeveë~~55~~
peerJevcegeqkeÌleYe&Jesled meÐeef½eoevevoÒekeÀeefMeveer~~55~~
YeeJeeLe& : pemeues Deelcemee#eelkeâej ieÚ&ved lÙemlee Ùeesieern™keâes Mejerj jns
heefve ve jns heefve GveueeF& efÛeoevevo ØekeâeMe ievex peerJevcegefòeâ lelkeâeue GheueyOe
ngvÚ ~~55~~
Deelce%eeveeJemeeveb efn mebmeejHeefjHeer[veced~~56~~
met³eexo³esçefHe efkebÀ ueeskeÀefmleefcejsCeesHe©O³eles~~56~~
YeeJeeLe& : mebmeejkeâes og:Keheer[e Deelce%eeve Øeehle nesGÀesue cee$e nes ~ metÙeexoÙe
YeSheefÚ mebmeejcee DebOekeâej jnve mekeäÚ j? DeLee&led keâoeefhe jnve mekeäowve ~~56~~
osneefYeceeveefveceg&keÌleë keÀueeleerleHeoeÞe³eë~~57~~
keÀLeb ³eeefle Heefj®ísob Mejerjs<eg ceneyegOeë~~57~~
YeeJeeLe& : pees osneefYeceeveues jefnle YeSj keâueeleerle DeLee&led efve<keâue DeJemLeecee
Øeefleef‰le YeSkeâes Ú, Ùemlees ceneved efJeÉeved Mejerjcee meerefcele ngve mekeäÚ? ~~57~~
Oecee&ÛeejmLeue - (60)
lem³ewJe HejkeÀe³em³e mecee®eejes ³e F<³eles~~58~~
me Oece&ë meJe&ueeskeÀeveecegHekeÀeje³e keÀuHeles~~58~~
YeeJeeLe& : Oecee&ÛeejmLeue JeCe&ve— Ùemlee ‘hejkeâeÙe’ efMeJeÙeesieer keâes pees
DeeÛejCe ngvÚ lÙemeueeF& keâce& YeefvevÚ ~ Ùemlees keâce& MewJe peven™keâes Ghekeâej ieve&cee
meceLe& ngvÚ ~~58~~
216 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
Deefnbmee mel³ecemles³eb ye´ïe®e³e¥ o³ee #ecee~~59~~
oeveb Hetpee peHees O³eeveefceefle Oece&m³e mebûenë~~59~~
YeeJeeLe& : Deefnbmee, melÙe, Ûeesjer ve ieveg&, yeÇÿeÛeÙe&, oÙee, #ecee, oeve, hetpee
(efMeJeef}”eÛe&ve) pehe (heÃee#ej pehe) OÙeeve (efMeJeOÙeeve) Ùees Oece&keâes meb«en
nes ~~59~~
efMeJesve efJeefnlees ³emceeoeiecewOe&ce&mebûenë~~60~~
lemceeÊecee®ejved efJeÜeved lelÒemeeoe³e keÀuHeles~~60~~
YeeJeeLe& : DeeieceMeeŒen®ues efMeJeÉeje efJeefnle Oece&meb«enkeâes JeCe&ve SJeb
GheosMe iejskeâes Ú DeleSJe lÙemekeâes DeeÛejCe ievex Jeeuee efJeÉeved efMeJeueeF& ØemeVe
ieve&cee meceLe& ngvÚ, DeLee&led Gmekeâe hetpeeues efMeJe DeJeMÙe ØemeVe ngvÚved ~~60~~
DeOece¥ ve mHe=Mesled efkeÀefáeod efJeefnleb Oece&cee®ejsled~~61~~
leb ®e keÀeceefJeefveceg&keÌleb leceefHe %eeveHetJe&keÀced~~61~~
YeeJeeLe& : DeOece&keâes jòeer heefve mheMe& ngveg ngBowve MeeŒeÉeje efJeefnle Oece&keâes
DeeÛejCe ieveg& heÚ& leLee lÙeme Oecee&ÛejCeyeeš ngves Heâuekeâes FÛÚe ieveg& ngBowve, %eeveer
peveues ÙemeØekeâejkeâes efve<keâecekeâce&keâes DeeÛejCe ieveg& heo&Ú ~~61~~
DeelceJeled meJe&Yetleeefve mebHeM³esod ³eesieefJeÊeceë~~62~~
peieoskeÀelceleeYeeJeeefVeûeneefoefJejesOeleë ~~62~~
YeeJeeLe& : Ùees peeVes meeOekeâues mebmeejueeF& Skeâcee$e hejceelce mJe™he ceevow
efve«en Deveg«en Deeefoyeeš ceeefLe G"sj DeLee&led he#eheele jefnle YeSj mecemle ØeeefCecee
DeelceJeled JÙeJenej ieveg& heÚ& ~~62~~
SkeÀ SJe efMeJeë mee#eppeieosleefoefle mHegÀìced~~63~~
HeM³eleë efkebÀ ve pee³esle cecekeÀejes efn efJeYe´ceë~~63~~
YeeJeeLe& : SGšw efMeJe Ùeme mebmeejcee DeLee&led mebmeekeâe™hecee Úved Ùemlees
megmhe° Âef° YeSkeâe ÙeesieerueeF& kesâ Øeehle ngBowve? DeLee&led meyew kegâje Øeehle ngvÚved ~
heefjÛÚso Oecee&ÛeejmLeue 217
cecekeâej DeLee&led Ùees cesjes nes, DeLeJee Ùees cesjes nesFve Ùeme Øekeâejkeâes %eeve Yeüceelcekeâ
ngvÚ ~~63~~
Oece& SJe mecemleeveeb ³eleë mebefmeef×keÀejCeced~~64~~
efvemHe=nesçefHe cene³eesieer Oece&ceeie¥ ®e ve l³epesled~~64~~
YeeJeeLe& : Oece& vew meyew efmeefæn™keâes keâejCe ngvÚ, DeleSJe Ùeesieerues efvemhe=n
YeSj heefve Oece&keâes heefjlÙeeie ve iejesmed DeLee&led Oecee&ÛejCe meOeQ iejer jnesmed ~~64~~
%eeveece=lesve le=HleesçefHe ³eesieer Oece¥ ve mebl³epesled~~65~~
Dee®eejb cenleeb ¢ädJee ÒeJele&vles efn ueewefkeÀkeÀeë~~65~~
YeeJeeLe& : %eeve™heer Dece=leues le=hleYeS heefve Ùeesieerues Oece&ceeie&keâes lÙeeie ieveg&
ngBowve efkeâve efkeâ Ùeme mebmeejcee "tuee "tuee JÙeefòeân™keâes DeeÛejCe/JÙeJenej nsjsj
meeceevÙe peve heefve keâce&cee ØeJe=òe ngvÚved ~~65~~
meoe®eejefÒe³eë MecYegë meoe®eejsCe Hetp³eles~~66~~
meoe®eejb efJevee lem³e Òemeeoes vewJe pee³eles~~66~~
YeeJeeLe& : efMeJe meoeÛeej efØeÙe ngvegngvÚ Dele: meoeÛeejÉejevew Gvekeâes hetpee
ieefjvÚ ~ meoeÛeej efyevee leer keâoeefhe ØemeVe ngBowveved ~~66~~
YeeJeeÛeejmLeue - (61)
YeeJe SJeem³e meJex<eeb YeeJee®eejë ÒekeÀerefle&leë~~67~~
YeeJees ceeveme®esäelcee HeefjHetCe&ë efMeJeeÞe³eë~~67~~
YeeJeeLe& : YeeJeeÛeejmLeue JeCe&ve— Ùeme Oecee&Ûeej mLeueer Ùeesieerkeâes YeeJe
vew meyewkeâe ueeefie YeeJeeÛeej yeleeFSkeâes Ú ~ YeeJekeâes DeLe& nes ceeveefmekeâ Ûes°e DeLee&led
efJeÛeejeeflcekeâe ef›eâÙee ~ heefjhetCe& efMeJecee hetCe&™heues Deeefßele YeSheefÚ Ùees efmLeefle
Øeehle ngvÚ ~~67~~
YeeJeveeefJeefnleb keÀce& HeeJeveeoefHe HeeJeveced~~68~~
lemceeod YeeJeve³ee ³egkeÌleb HejOece¥ mecee®ejsled~~68~~
218 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
YeeJeeLe& : YeeJeveekeâe meeLe ieefjSkeâes keâce& DeLee&led Ùeme keâce&ueeF& ievex iejeGves
leLee mJeÙeb keâce& heefve efMeJevew ngved, ÙemleeYeeJeveeues ieefjSkeâes keâce& heefve efMeJevew ngved,
Ùemlees YeeJeveeues ieefjSkeâes keâce& heefJe$e Yevoe heefve heefJe$e ngvÚ, ÙemekeâejCe efMeJeYeeJeveeues
Ùegòeâ hejOece&keâes DeeÛejCe ieveg& heo&Ú ~~68~~
YeeJesve efn ceveë Megef×Yee&JeMegef×½e keÀce&Cee~~69~~
Fefle meefáevl³e cevemee ³eesieer YeeJeb ve mevl³epesled~~69~~
YeeJeeLe& : YeeJeÉeje cevekeâes MegefængvÚ leLee efMeJekeâes DeejeOeveeues YeeJeMegefæ
ngvÚ ~ Ùemlees yeele peevesj Ùeesieerues keâefnuÙew heefve YeeJekeâes lÙeeie ve iejesmed ~~69~~
efMeJeYeeJeve³ee meJe¥ efvel³evewefceefÊekeÀeefokeÀced~~70~~
kegÀJe&VeefHe cene³eesieer iegCeoes<ewve& yeeO³eles~~70~~
YeeJeeLe& : ceneÙeesieer efMeJeYeeJeveekeâe meeLe mecemle efvelÙe vewefceeflÙekeâ Deeefo
keâecÙekeâce&n™keâes DeeÛejCe ieoz jnsj heefve leer keâce&n™keâe MegYeeMegYeiegCeoes<en™ues
ØeYeeefJele ngBowve ~~70~~
Devleë ÒekeÀeMeceevem³e mebefJelmet³e&m³e mevleleced~~71~~
YeeJesve ³eogHemLeeveb lelmevO³eeJevoveb efJeogë~~71~~
YeeJeeLe& : DeeHegâefYe$e ØekeâeMeceeve mebefJeod™heer metÙe&keâes efMeJeYeeJeveeÉeje pees
GhemLeeve ieefjvÚ, efJeÉevn™ues lÙemewueeF& mevOÙeeJevove YevoÚved ~ Øeele:keâeue
metÙe&ueeF& peueefoS heefÚ GÉÙeced Deeefo cev$en™ues nele G"eSj ieefjves DeejeOeveeueeF&
GhemLeeheve YeefvevÚ ~~71~~
Deelcep³eesefleef<e meJex<eeb efJe<e³eeCeeb meceHe&Ceced~~72~~
Devleceg&Kesve YeeJesve nescekeÀcexefle ieer³eles~~72~~
YeeJeeLe& : Deelce™heer pÙeesefle DeLee&led efÛeoeefivecee Devleceg&Keer YeeJeues mecemle
efJe<eÙen™keâes mecehe&Ce DeLee&led nJeveueeF& keâce& YeefvevÚ ~~72~~
heefjÛÚso YeeJeeÛeejmLeue 219
YeeJe³esled meJe&keÀcee&efCe efvel³evewefceefÊekeÀeefve ®e~~73~~
efMeJeÒeereflekeÀjeC³esJe me²jeefnl³eefme׳es~~73~~
YeeJeeLe& : mebmeejkeâes Deemeefòeâyeeš jefnle ngveekeâe ueeefie meeOekeâues efvelÙevewecf eeflÙekeâ
meyew keâce& n™ueeF& efMeJeØemeVeleekeâe ueeefie ngved YeVes "eVeg heÚ& ~~73~~
efMeJes efveJesM³e mekeÀueb keÀe³ee&keÀe³e¥ efJeJeskeÀleë~~74~~
Jele&les ³ees ceneYeeieë me me²jefnlees YeJesled~~74~~
YeeJeeLe& : pees ceneYeeiÙeMeeueer meeOekeâ efJeJeskeâhetJe&keâ ievex ÙeesiÙe j veievex
ÙeesiÙe meeje keâce&n™ efMeJeueeF& meceefhe&le ieo&Ú, lÙees Deemeefòeâues jefnle ngve
peevÚ ~~74~~
DeelceeveceefKeueb Jemleg efMeJeceevevoef®evce³eced~~75~~
SkeÀYeeJesve meleleb mebHeM³eVesJe HeM³eefle~~75~~
YeeJeeLe& : Deelcee, mecemle mebmeej, leLee efÛevceÙe DeevevomJe™he efMeJeueeF&
(Ùeer leervew ueeF&) SkeâYeeJeues efvejvlej osKvesJeeueevew JeemleefJekeâosKvesJeeuee nes, DeLee&led
Ùener oMe&ve nes, Ùener ÙeLeeLe&™hecee efMeJeoMe&ve nes ~~75~~
%eeveeÛeejmLeue - (62)
Dem³e %eevemecee®eejes ³eesefieveë meJe&osefnveeced~~76~~
%eevee®eejes ³eogkeÌleesç³eb %eevee®eejë me keÀL³eles~~76~~
YeeJeeLe& : %eeveeÛeejmLeue JeCe&ve— YeeJeeÛeej mecheVe Ùeme Ùeesieerkeâes
%eeveeÛeej vew meyew ceveg<Ùen™keâes %eeveeÛeej ceeefveSkeâes Ú ~ Ùener %eeveeÛeej mLeue heefve
nes ~~76~~
efMeJeeÜwleHejb %eeveb %eeveefcel³eg®³eles yegOewë~~77~~
efme×sve JeeH³eefme×sve HeÀueb %eeveevlejsCe efkeÀced~~77~~
YeeJeeLe& : efMeJeeÉwlehejkeâ%eevevew ÙeLeeLe&%eeve nes YeVes efJeÉevn™keâes keâLeve Ú ~
DevÙe %eeve efmeefæ Øeoeve ie®ved Ùee ve ie®ved, MeeŒemeccele ngved Ùee ve ngved, leer %eeve
220 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: meesÜeQ
yeeš kesâ ØeÙeespeve? DeLee&led efMeJeeÉwlehejkeâ %eeve Yewmekesâ heefÚ De®%eevekeâes DeeJeMÙekeâlee
heozve ~~77~~
efvece&ueb efn efMeJe%eeveb efveëÞes³emekeÀjb Hejced~~78~~
jeieÜs<eeefokeÀueg<eb Yet³eë mebme=eflekeÀejCeced~~78~~
YeeJeeLe& : efMeJe%eeve vew efvece&ue DeLee&led DeeCeJe ceeÙeerÙe j keâece& Ùeer leerve
ceue(oes<e) n™yeeš jefnle ngveeues cees#eoeÙekeâ nes ~ pees %eeve jeieÉs<eDeeefo oes<ekeâe
keâejCeues ceefueve Ú lÙees mebmeej DeLee&led pevcece=lÙeg ye{eGves keâejCe ngvÚ ~~78~~
HeefjHetCe¥ cene%eeveb HejleÊJeÒekeÀeMekeÀced~~79~~
DeJeuecy³e ÒeJe=Êees ³ees %eevee®eej me G®³eles~~79~~
YeeJeeLe& : hejleòJe DeLee&led hejceefMeJeveecekeâ leòJekeâes ØekeâeMekeâ DeLee&led
DeeYeeme iejeGves heefjhetCe& cene%eeveueeF& DeeOeej yeveeSj pees ØeJe=òe ngvÚ lÙemeueeF&
‘%eeveeÛeej’ YeefvevÚ ~~79~~
efveefJe&keÀuHes Hejs Oeeeqcve efve<keÀuees efMeJeveeceefve~~80~~
%eevesve ³eespe³esled meJe¥ %eevee®eejer ÒekeÀerefle&leë~~80~~
YeeJeeLe& : pemeues meyewueeF& efve<keâue efveefJe&keâuhe efMeJeveecekeâ hejOeececee
efceueeGBÚ DeLee&led pees[er efovÚ, GmeueeF& %eeveeÛeejer YeefvevÚ ~~80~~
%eeveb cegeqkeÌleÒeob ÒeeH³e ieg©¢efäÒemeeoleë~~81~~
keÀë kegÀ³ee&led keÀce&keÀeHe&C³es Jee_íeb mebmeejJeOe&ves~~81~~
YeeJeeLe& : ieg®keâes ke=âheeÂef°yeeš cegefòeâoeÙekeâ %eeve heeSj kegâve mecePeoej
JÙeefòeâues keâce&Éeje og:KeoeÙeer mebmeejueeF& ye{eGves FÛÚe ieuee& ~~81~~
keÀce& %eeveeeqivevee oiOeb ve Òejesnsled keÀLeáeve~~82~~
³eoengë mebme=lescet&ueb ÒeJeenevegieleb yegOeeë~~82~~
YeeJeeLe& : ØeJeenevegiele DeLee&led hejbhejeyeeš ØeehleYeSkeâe pegve keâce&ueeF&
mebmeejkeâes keâejCe ceeveskeâe Úved lÙees keâce& %eeve™heer Deefiveues YemceYewmekesâ heefÚ
([ef[mekesâheefÚ) kegâvew Øekeâejkeâes mebmeej™heer De¿Ïj lÙemekeâce&yeeš heueeGve mekeäovw e ~~82~~
heefjÛÚso %eeveeÛeejmLeue 221
%eevesve nerveë Heg©<eë keÀce&Cee ye×îeles meoe~~83~~
%eeefveveë keÀce&me¹uHee YeJeefvle efkeÀue efve<HeÀueeë~~83~~
YeeJeeLe& : %eeveMetvÙe DeLee&led %eeveues jefnle ceveg<Ùe keâce&Éeje meOeQ yevOevecee
heo&Ú Ùeme efJehejerle %eeveerkeâe keâce&mebkeâuhen™ ([[erkesâkeâe ngveeues) efveef§ele™heues
efve<Heâue ngvÚved ~~83~~
Meg×e®eejs Meg×YeeJees efJeJeskeÀer
p³eesefleë HeM³eved meJe&le½ewJeceskeÀced~~84~~
%eeveOJemleÒeeke=ÀleelceÒeHeáees
peerJevcegkeÌle½esäles efoJ³e³eesieer~~84~~
YeeJeeLe& : efJeMegæ %eeveeÛeej YeS heefÚ (ngveeues) MegæYeeJevee YeSkeâes Dele
SJe efJeJeskeâhetCe& efoJÙeÙeesieer meyeweflej Skeâ efMeJeelcekeâ pÙeeseflekeâes mee#eelkeâej ieoz
%eeveÉeje Øeeke=âle ØeheÃeueeF& veeMe iejsj peerJevcegòeâ ngve peevÚ, lej heefve T ueeskeâcee
meeceevÙe peve pemlew JÙeJenej ieo&Ú ~~84~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efue”mLeueevleie&le ceensÕejmLeues ef›eâÙeeiecemLeueeefo-
veJeefJeOemLeueØeme”es veece <ees[Me: heefjÛÚso:~
Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes ceensÕejmLeueeefßele
veJeefue” Øeme” veecekeâ <ees[Me heefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ <ees[MeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~


mehleoMe: Heefj®íso:
eEueiemLeueebl eie&le
ÒemeeefomLeue
Deieml³e GJee®eõ
mLeueeefve leeefve ®eeskeÌleeefve ³eeefve ceenséejmLeues~~1~~
JeomJe mLeueYesob ces ÒemeeefomLeuemebefÞeleced~~1~~
YeeJeeLe& : ØemeeefomLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees - ns DeeÛeeÙe&!
leheeBF&ues ceensÕejmLeuecee peefle heefve mLeuen™ Úved Gvekeâes JeCe&ve ieveg& YeÙees ~ Deye
ØemeeefomLeuecee DeeGves YesomLeuen™keâe efJe<eÙecee JeCe&ve ieveg&nesmed ~~1~~
jsCegkeÀ GJee®eõ
mLeueYesoe veJe ÒeeskeÌleeë ÒemeeefomLeuemebefÞeleeë~~2~~
keÀe³eevegûenCeb HetJe&efceeqvê³eevegûenb leleë~~2~~
ÒeeCeevegûenCeb He½eeled leleë keÀe³eeefHe&leb celeced~~3~~
keÀjCeeefHe&leceeK³eeleb lelees YeeJeeefHe&leb celeced~~3~~
efMeämLeueb leleë ÒeeskeÌleb MegÞet<eemLeuecesJe ®e~~4~~
leleë mesJ³emLeueb ®ew<eeb ¬eÀceMeë Me=Ceg ue#eCeced~~4~~
YeeJeeLe& : ßeerjsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees — ØemeeefomLeue efYe$e veew mLeueYeso
yeleeFSkeâe Úved ~ leer Ùeme Øekeâej Úved — keâeÙeeveg«enmLeue, FefvõÙeeveg«enmLeue,
ØeeCeeveg«enmLeue keâeÙeeefhe&le mLeue, keâjCeeefhe&le mLeue, YeeJeeefhe&le mLeue, efMe<ÙemLeue,
metße<egmLeue j mesJÙemLeue ~ Deye ›eâcewmeBie Fvekeâes ue#eCe megVegnesmed ~~2-4~~
keâeÙeeveg«enmLeue - (63)
Devegie=ÔCeefle ³euueeskeÀeved mJekeÀe³eb oMe&³eVemeew~~5~~
lemceeos<e meceeK³eeleë keÀe³eevegûenveecekeÀë~~5~~
heefjÛÚso keâeÙeeveg«enmLeue 223
YeeJeeLe& : keâeÙeeveg«enmLeue JeCe&ve— %eeveeÛeej Ùegòeâ hejyeÇÿemJe™he
efMeJeÙeesieer DeeHeävee Mejerjkeâes oMe&ve iejeGBow ceveg<Ùen™ceeefLe Deveg«en ieo&Úved ~ Ùemew
keâejCe Ùeme mLeueueeF& keâeÙeeveg«en veecekeâ mLeue YeefvevÚ ~~5~~
efMeJees ³eLeeçvegie=ÔCeeefle cetefle&ceeefJeM³e osefnveë~~6~~
leLee ³eesieer MejerjmLeë meJee&vegûeenkeÀes YeJesled~~6~~
YeeJeeLe& : pemejer efMeJe cetefle&™heer Mejerjcee ØeefJe° YeSj MejerjOeejern™ceeefLe
Deveg«en ieveg&ngvÚ lÙemejer vew Ùeesieer heefve efMeJeoer#ee Deeefoyeeš mebmkeâej ieefjSkeâe
efoJÙeMejerjcee efmLele YeSj meyew ceeefLe Deveg«en ieveg&ngvÚ ~~6~~
efMeJeë Mejerj³eesiesçefHe ³eLee me²efJeJeefpe&leë~~7~~
leLee ³eesieer MejerjmLees efveëme²es Jele&les meoe~~7~~
YeeJeeLe& : pemejer efMeJe mJeÙeb MejerjOeejCe iejsj heefve lÙeme Mejerj Øeefle
Deemeefòeâ jeKveg ngVe, lÙemejer vew Ùeesieer heefve Mejerj OeejCe ieoz lÙeme MejerjØeefle
Deveemeòeâ jnvÚ ~~7~~
efMeJeYeeJeve³ee ³egkeÌleë efmLej³ee efveefJe&keÀuHe³ee~~8~~
efMeJees YeJeefle efveOe&tlecee³eeJesMeHeefjHueJeë~~8~~
YeeJeeLe& : Â{ SJeb efJekeâuhejefnle efMeJeYeeJeveeues Ùegòeâ Ùeesieercee ceeÙee pevce
GheõJe ngBowve ~ ceeÙeeJesMe pevÙe GheõJeyeeš otj ngveeues lÙees Ùeesieer mJeÙeb efMeJemJe™he
ngve peevÚ ~~8~~
ef®eÊeJe=efÊe<eg ueerveemeg efMeJes ef®elmegKemeeiejs~~9~~
DeefJeÐeekeÀefuHeleb Jemleg veev³eled HeM³eefle meb³eceer~~9~~
YeeJeeLe& : efÛeledDeevevokeâe mecegõmeceeve efMeJecee efÛeòeJe=efòekeâes ueÙeYewmekesâ heefÚ
Ùeme mebÙeceer efMeJeÙeesieerues DeefJeÅeejefnle kegâvew DevÙe Jemleg Øeefle Âef°heele ieozve ~~9~~
vesob jpeleefcel³egkeÌles ³eLee MegeqkeÌleë ÒekeÀeMeles~~10~~
vesob peieefoefle %eeles efMeJeleÊJeb ÒekeÀeMeles~~10~~
224 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : ‘Ùees ÛeeBoer nesFve’ Ùemlees yeesOe/keâLeve ngBoe pemlew õ°eueeF& Megefòeâ
(meeRheer) keâes Øeleerefle ngvÚ lÙemlew Øekeâejues ‘Ùees mebmeej nesFve’ Ùemlees yeesOe YeÙescee
efMeJe leòJe ØekeâeefMele ngvÚ ~~10~~
³eLee mJeÒeke=Àleb Jemleg ÒeyeesOesvewJe Meec³eefle~~11~~
leLee efMeJem³e efJe%eeves mebmeejb vewJe HeM³eefle~~11~~
YeeJeeLe& :pemejer mJehveÉeje jefnle (yeveeFSkeâes) Jemleg efceLÙee (Pegóe) ngvÚ
JÙegBefPeoe lÙemkeâes DeefmlelJe jnVe ~ lÙemejer vew Ùeesieerues efMeJekeâes%eeve YeSheefÚ
mebmeejueeF& owKowve, DeLee&led Ùees mebmeej GmeueeF& mJehveJeled Øeleerle ngvÚ ~~11~~
De%eevecesJe meJex<eeb mebmeejYe´cekeÀejCeced~~12~~
leefVeJe=Êeew keÀLeb Yet³eë mebmeejYe´ceoMe&veced~~12~~
YeeJeeLe& : mecemle peerJekeâes mebmeejYeücekeâes keâejCe De%eeve (ÙeLeeLe&Jemlegkeâes
%eeve vengveg) vew nes ~ Deye De%eevekeâes efveJe=efòe YewmekesâheefÚ hegve: mebmeejYeücekeâes oMe&ve
keâmejer ngve mekeäÚ? ~~12~~
ieefueleen*dke=ÀefleûeeqvLeë ¬eÀer[ekeÀefuHeleefJeûenë~~13~~
peerJevcegkeÌle½ejsÐeesieer osefnJeefVeªHeeefOekeÀë~~13~~
YeeJeeLe& : pemekeâes Den¿ejveecekeâ «eefvLe (ieeB"es) j ce Ùees Mejerj nt,B cesjes veece
osJeoòe nes, FlÙeeefo Â{ veece™heYeeJevee ve° YeSkeâes ngvÚ leLee pemeues ueeskeâueerueekeâe
ueeefie Mejerj OeejCe iejskeâes ngvÚ, Ùemlees GheeefOejefnle Ùeesieer peerJevcegòeâ YeSj mebmeejcee
JÙeJenej j efJeÛejCe ieo&Ú ~~13~~
FefvõÙeeveg«enmLeue - (64)
oMe&veelHejkeÀe³em³e keÀjCeeveeb efJeJeskeÀleë~~14~~
Feqvê³eevegûenë ÒeeskeÌleë meJex<eeb leÊJeJesefoefYeë~~14~~
YeeJeeLe& : FefvõÙeeveg«enmLeue JeCe&ve— FefvõÙeeveg«enmLeueJeCe&ve -
hejkeâeÙeÙeesieerkeâes oMe&ve, SJeb mecemle FefvõÙen™keâes efJeJeskeâ DeLee&led Ùeerefven™ he=Lekeâd
heefjÛÚso FefvõÙeeveg«enmLeue 225
Jemleg nesFveved, Ùeer efMeJemJe™he vew ngved, Ùeme Øekeâejkeâes %eeve ngveg ueeF& leòJe
Jesòeen™ues ‘‘FefvõÙeeveg«en’’ YeVes veece efoSkeâe Úved ~~14~~
Feqvê³eeCeeb mecemleeveeb mJeeLex<eg meefle me²ces~~15~~
jeiees Jee pee³eles Üs<emleew ³eesieer HeefjJepe&³esled~~15~~
YeeJeeLe& : meyew FefvõÙen™keâes mJeeLe& DeLee&led DeeHeävees efJe<eÙe (Meyo, mheMe&,
™he, jme, ievOe) keâe meeLecee mecyevOe ngBoe jeie DeLeJee És<e GlheVe ngvÚ DeLee&led
efJe<eÙe Øeeefhlekeâe ueeefie jeie j Øeeefhlecee yeeOee GheefmLele ngBoe És<e GlheVe ngvÚ~
Ùeesieerues Ùeer ogyewkeâes lÙeeie ieveg& heo&Ú ~~15~~
Feqvê³eeCeeb yeefnJe=&efÊeë ÒeHeáem³e ÒekeÀeefMeveer~~16~~
Devleë efMeJes meceeJesMees efve<ÒeHeáem³e keÀejCeced~~16~~
YeeJeeLe& : FefvõÙen™keâes yeeOÙe efJe<eÙen™cee ØeJe=efòeues ØeheÃe DeLee&led mebmeej
j lÙemecee efceuves megKe-og:KeueeF& GlheVe ieÚ&~ Ùeefo lÙener Je=efòe Devle:efmLele efMeJe
meBie meceeJesefMele DeLee&led Skeâekeâejekeâeefjle YeÙescee efve<ØeheÃe DeLeJee mebmeejjeefnlÙekeâes
keâejCe yevoÚ ~~16~~
#eCecevleë efMeJeb HeM³eved kesÀJeuesvewJe ®eslemee~~17~~
yee¿eeLee&veecevegYeJeb #eCeb kegÀJe&ved ¢ieeefoefYeë~~17~~
meJexeqvê³eefveª{esçefHe meJexeqvê³eefJenerveJeeved~~18~~
efMeJeeefnlecevee ³eesieer efMeJeb HeM³eefle veeHejced~~18~~
YeeJeeLe& : kesâJeue efÛeòeÉeje Skeâ #eCekeâe ueeefie DeLee&led #eCecee$e heefve
DeeHegâefYe$e efMeJekeâes mee#eelkeâej ievexJeeuee leLee yee¢eefJe<eÙen™keâes ves$e DeeefoÉeje Skeâ
#eCe DevegYeJe ievexJeeuee Ùeesieer meyew FefvõÙen™ ceeefLe Dee™{ YeSj heefve meyew
Fefvõn™ues jefnle YeS pemlew YeSj meJe&oe efMeJeØeefle meceefhe&le ngvÚ j meJe&$e efMeJekewâ
oMe&ve ieÚ&, efMeJeYevoe Deefleefjòeâ kegâvew heoeLe& Gmekeâe Âef°cee ngBowveved ~~17-18~~
ve peje cejCeb veeefmle ve efHeHeemee ve ®e #egOee~~19~~
efMeJeeefnleseqvê³em³eem³e efvecee&vem³e cenelceveë~~19~~
226 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : mecemle FefvõÙeJÙeeheejueeF& pemeues efMeJecee meceefhe&le iejskeâes Ú,
lÙemewues pees owefnkeâ Deeefo DeefYeceeve MetvÙe Ú, Ùemlee cenelceeueeF& peje, ce=lÙeg,
efheheemee(efleKee&), #egOee (Yeeskeâ) Deeefokeâes keâ° ngBowve, efkeâve efkeâ peje j ce=lÙeg Mejerjkeâe
Oece& leLee #egOee j efheheemee ØeeCekeâe Oece& ngved ~~19~~
cevees ³e$e ÒeJelexle le$e meJexeqvê³eefmLeefleë~~20~~
efMeJes ceveefme meuueerves keÌJe ®esevfê³eefJe®eejCee~~20~~
YeeJeeLe& : pegveefJe<eÙecee ceve ØeJe=òengvÚ, FefvõÙen™ heefve Gmewcee jnve
ÛeenvÚved ~ peye Ùees ceve efMeJecee ueerve ngve peevÚ leye DeeOeejnerve FefvõÙen™keâes
JÙeJenej keâmejer ngve mekeäÚ? ~~20~~
³eÐeled HeM³eved ¢Mee ³eesieer cevemee ef®evle³el³eefHe~~21~~
leÊeled meJe¥ efMeJeekeÀejb mebefJeêtHeb ÒekeÀeMeles~~21~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieerues ves$eÉeje pegve JemlegueeF& nsoz ceveues Gmekeâes OÙeeve
ieo&Ú leer leer meyew Jemleg Gmekeâe meeceg efMeJeekeâej mebeJf eled ™hecee Yeeefmele ngvÚved ~~21~~
keÀjCewë meefnleb ÒeeCeb cevem³eeOee³e meb³eceer~~22~~
³eespe³esled me efMeJeë mee#eeled ³e$e veeefmle peieodYe´ceë~~22~~
YeeJeeLe& : ves$eeefo FefvõÙen™keâe meeLecee ØeeCeueeF& cevecee meceeefnle iejsj
efMeJeÙeesieerues pegve pegve Jemlegcee OÙeeve efmLej ieÚ& lÙees Jemleg mee#eeled efMeJe™hecee
ØekeâeefMele ngvÚ ~ Gmecee mebmeejkeâes Yeüce jnBowve ~~22~~
meJexeqvê³eÒeJe=ʳee ®e yeefnjvleë efMeJeb ³epeved~~23~~
mJe®ívo®eejer meJe&$e megKeer YeJeefle meb³eceer~~23~~
YeeJeeLe& : lÙees mebÙeceer efMeJeÙeesieer mecemle FefvõÙen™Éeje DeeHegâefYe$e leLee
yeeefnjer mebmeejcee meJe&$e efMeJekewâ hetpee Gvekeâes OÙeeve Gvekeâe ueeefie oeve Deeefo ieo&Ú,
lÙees meJe&$e efveyee&Oe™hecee YeüceCe ieÚ& leLee megKeer jnvÚ ~~23~~
heefjÛÚso ØeeCeeveg«enmLeue 227
ØeeCeeveg«enmLeue - (65)
efMeJem³e HejkeÀe³em³e ³eled leelHe³ee&JeueeskeÀveced~~24~~
lelÒeeCeevegûenë ÒeeskeÌleë meJex<eeb leÊJeoefMe&efYeë~~24~~
YeeJeeLe& : ØeeCeeveg«enmLeue JeCe&ve— hejkeâeÙe (DeLee&led FefvõÙeeveg«en
mecheVe) efMeJeÙeesieerkeâes pees leelheÙe&eJf eueeskeâve (DeLee&led ØeeCeJeeÙegkeâes efvejesOe) nes lÙemeueeF&
leòJeõ°e ceveeref<en™ues meyewkeâes ØeeCeeveg«en ceeveskeâe Úved ~~24~~
ÒeeCees ³em³e ue³eb ³eeefle efMeJes HejcekeÀejCes~~25~~
kegÀlemlem³eseqvê³emHetÀefle&ë kegÀleë mebmeejoMe&veced~~25~~
YeeJeeLe& : pegve Ùeesieerkeâes ØeeCe hejce keâejCe DeLee&led heÃekeâejCen™keâe heefve
keâejCe efMeJecee ueerve YeSkeâes ngvÚ, Gmekeâes FefvõÙe JÙeeheejmeBie kesâ ØeÙeespeve? leLee
mebmeejkeâes oMe&ve keâmejer ngve mekeäÚ? ~~25~~
keÀjCes<eg efveJe=Êes<eg mJeeLe&me²eled Òe³elveleë~~26~~
lewë meceb ÒeeCeceejesH³e mJeevles Meevleceefleë mJe³eced~~26~~
YeeJeeLe& : ØeÙelve DeLee&led kegbâYekeâ DeeefoÉeje FefvõÙen™ DeeHeävee-DeeHeävee
efJe<eÙen™yeeš efveJe=òeYewmekesâheefÚ, leer FefvõÙen™ meBiew ØeeCeueeF& heefve Skeâ™heleecee
hegNÙeeSj Ùeesieer mJeÙeb Meevlecevee DeLee&led Meevle ceveJeeuee ngve peevÚ ~~26~~
MeevlelJeeled ÒeeCeJe=Êeerveeb ceveë Meec³eefle Je=efÊeefYeë~~27~~
le®íevleew ³eesefieveeb efkeÀefáeeq®íJeeov³eVe ¢M³eles~~27~~
YeeJeeLe& : ØeeCekeâe Je=efòen™ Õeeme ØeÕeeme DeLeJee jsÛekeâ hetjkeâ Deeefo
MeevleYeSheefÚ, leer Je=efòen™meBiew ceve heefve Meevle ngvÚ ~ ceve Meevle YewmekesâheefÚ
Ùeesieern™ues efMeJeYevoe Deefleefjòeâ kesâner heefve osKowveved ~~27~~
ÒeeCe SJe ceveg<³eeCeeb osnOeejCekeÀejCeced~~28~~
leoeOeejë efMeJeë ÒeeskeÌleë meJe&keÀejCekeÀejCeced~~28~~
228 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : ØeeCe vew ceveg<Ùen™keâe MejerjOeejCecee meJe&ØecegKe keâejCe nes, leLee
meyew keâejCen™keâe heefvekeâejCe mJe™he efMeJe lÙeme ØeeCekeâe heefve keâejCe ngved ~~28~~
ef v ejeOeejë ef M eJeë mee#eeled ÒeeCemles v e Òeef l eef ÿleë~~29~~
leoeOeeje leveg%ex³ee peerJees ³esvewJe ®esäles~~29~~
YeeJeeLe& : efMeJe efvejeOeej ngvegngvÚ leLee ØeeCe efMeJeÉeje Øeefleef‰le Ú ~ Mejerj
ØeeCekeâes DeeOeej nes YeVes leLÙe peeVeg heÚ& ~ peerJe Ùemew ØeeCe leòJekeâe keâejCeues vew
Ûes°eMeerue ngvÚ ~~29~~
efMeJes ÒeeCees efJeueerveesçefHe ³eesefievees ³eesieceeie&leë~~30~~
mJeMeeqkeÌleJeemevee³eesieeod Oeej³el³esJe efJeûenced~~30~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerkeâes ØeeCe DeeHeävee Ùeesieceeie&ues efMeJecee efJeueerve YeS heefve
DeeHeävee Meefòeâ mebmkeâejkeâe yeueues Mejerjkeâes OeejCe ieefjvew jnvÚ ~~30~~
me ®eeY³eemeJeMeeÓt³eë leJe&leÊJeeefleJeefle&efve~~31~~
efve<keÀue¹s efvejekeÀejs efvejmleeMes<eefJekeÌueJes~~31~~
ef®eefÜueemeHeefjmHetÀefle&HeefjHetCe&megKeeܳes ~~32~~
efMeJes efJeueerveë meJee&lcee ³eesieer ®eueefle ve keÌJeef®eled~~32~~
YeeJeeLe& : leLee lÙees ØeeCeJeeÙeg hegve: DeYÙeemeÉeje meJe&leòJeeefleMeeÙeer efve<keâue¿
efvejeOeej, efvejekeâej mecemle yeeOeejefnle efÛeodMeefòeâ efJekeâemekeâe heefj<HegâjCeues heefjhetCe&
Deevevo™he DeefÉleerÙe efMeJecee peye efJeueerve ngve peevÚ, lÙeme DeJemLeecee Ùeme
Øekeâejkeâes meJee&lcee Ùeesieer keâneR heefve efnÌ[[gueveiejer DeeHeävees mLeevecee efmLele YeSj vew
meJe&JÙeehekeâ ngve peevÚ ~~31-32~~
ÒeOJemleJeemeveeme²eled ÒeeCeJe=efÊeHeefj#e³eeled~~33~~
efMeJewkeÀerYetlemeJee&lcee m³eeCegJeÓeefle meb³eceer~~33~~
YeeJeeLe& : Jeemeveekeâes Deemeefòeâ ve° YeSheefÚ leLee ØeeCeJe=efòekeâes heefj#eÙe
DeLee&led efJejece ngveekeâe keâejCeues efMeJemeBie SkeâelceYeeJe Ùegòeâ meJee&lcee Ùeesieer mLeeCeg
(®Ke keâes "gšes) pemlew Øeleerle ngvÚ ~ DeLee&led efve§eue ngvÚ ~~33~~
heefjÛÚso keâeÙeee|helemLeue 229
keâeÙeee|helemLeue - (66)
efMeJem³e HejªHem³e meJee&vegûeefnCeesç®e&ves~~64~~
l³eeiees osneefYeceevem³e keÀe³eeefHe&lecegoeËleced~~34~~
YeeJeeLe& : keâeÙeee|helemLeue JeCe&ve— meyew ceeefLe Deveg«en ievex hej™he
efMeJekeâe hetpevekeâe meceÙecee osneefYeceevekeâes lÙeeie ieveg&ueeF& keâeÙeeefhe&le YeefveSkeâes
Ú ~~34~~
³eoe ³eesieer efvepeb osnb efMeJee³e efJeefveJeso³esled~~35~~
leoe YeJeefle leêtHeb efMeJeªHeb ve mebMe³eë~~35~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerues peye DeeHeävees Mejerj efMeJeueeF& Deefhe&le ieefjefovÚ leye
Gmekeâes lÙees ™he efMeJe™he ngve peevÚ ~ Ùemecee kegâvew mevosn Úwve ~~35~~
Feqvê³eÒeereflensletefve efJe<e³eeme²peeefve ®e~~36~~
megKeeefve megKeef®eêtHes efMeJe³eesieer efveJeso³esled~~36~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerues FefvõÙeueeF& Deevevo hegNÙeeGves megKe leLee efJe<eÙeeme”
efJe<eÙen™keâes hetCe& efuehleleeyeeš GlheVe meyew Øekeâejkeâe megKen™ueeF& efÛeoevevo™he
efMeJecee Dehe&Ce iejesmed ~~36~~
oMe&veeled mHeMe&veeled YegkeÌlesë ÞeJeCeeod Ie´eCeveeoefHe~~37~~
efJe<e³esY³ees ³eoglHeVeb efMeJes lelmegKeceHe&³esled~~37~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerues oMe&ve, mheMe&ve, Yeespeve, ßeJeCe SJeb ØeCeve leLee Oevepeve
Deeefo De™ efJe<eÙen™yeeš GlheVe YeSkeâes pees megKe Ú lÙees megKe efMeJecee efMeJeefhe&le
ieveg& heÚ& ~~37~~
osnÜejsCe ³eÐeled m³eeled megKeb Òeeme²ceelceveë~~38~~
leÊeefVeJeso³eved MecYees³eexieer YeJeefle efvece&ueë~~38~~
YeeJeeLe& : osnÉeje pees pees megKe DeelceeueeF& Øeehle ngvÚ Ùeesieerues lÙeme
lÙememegKeueeF& efMeJecee efveJeseof le ieveg& heÚ& ~ Ùemlees Ùeesieer hejce efvece&ue ngve peevÚ ~~38~~
230 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
keâjCeee|helemLeue - (67)
Deeme¡eveb mecemleeveeb keÀjCeeveeb HejelHejs~~39~~
efMeJes ³eled leefoob ÒeeskeÌleb keÀjCeeefHe&leceeieces~~39~~
YeeJeeLe& : keâjCeee|helemLeue JeCe&ve— hejelhej efMeJeefue”cee mecemle
FefvõÙen™keâes pees mebÙeespeve nes lÙemeueeF& MewJeeiececee keâjCeeefhe&le keâefnvÚ ~~39~~
³eÐelkeÀjCeceeuecy³e Yeg*dkeÌles efJe<e³epeb megKeced~~40~~
leÊeeq®íJes meceH³ez<e keÀjCeeHe&keÀ: G®³eles~~40~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieer pegve pegve FefvõÙeueeF& DeeOeej yeveeSj efJe<eÙeyeeš GlheVe
megKekeâes DevegYeJe ieo&Ú lÙeme lÙeme FefvõÙeueeF& efMeJecee meceefhe&le ievex ngveeues
ÙemeueeF& keâjCeehe&keâ YeefvevÚ ~~40~~
Den¹ejceoesefêkeÌlecevleëkeÀjCeJeejCeced ~~41~~
yeOveer³eeod ³eë efMeJeeueeves me Oeerjë meJe&efmeef×ceeved~~41~~
YeeJeeLe& : Den¿e¤heer ceoues ceòe YeSkeâe Devle:keâjCe™heer neleerueeF& pemeues
efMeJe™heer yevOevecee yeeBOÚ lÙees Oeerj heg®<e meyew efmeefæ Øeehleieve&cee meceLe& ngvÚ ~
DeLee&led meyew efmeefæn™keâes mJeeefcelJeÙegòeâ lÙeme ÙeesieerueeF& Oeerj YeefvevÚ ~~41~~
Feqvê³eeCeeb mecemleeveeb ceveë ÒeLececeg®³eles~~42~~
JeMeerke=Àles efMeJes leeqmceved efkeÀcev³ewmleÜMeevegiewë~~42~~
YeeJeeLe& : meyew FefvõÙen™cee ceve ØeLece DeLee&led ØeOeeve FefvõÙe ceeefvevÚ~
lÙeme ceveueeF& efMeJecee meceefhe&le iejs heefÚ lÙemekeâe DeOeervecee jnves De™ FefvõÙen™ues
kesâ efyeieeve& mekeäÚved? DeLee&led efleefven™ heefve mJeÙeb efMeJe kewâ JeMecee ngvÚved ~~42~~
Feqvê³eeCeeb JeMeerkeÀejes efveJe=efÊeefjefle ieer³eles~~43~~
ue#eerke=Àles efMeJes les<eeb ke=Àleë mebmeejieenveced~~43~~
YeeJeeLe& : FefvõÙen™ueeF& JeMecee ieveg&ueeF& efveJe=efòe YeefvevÚ ~ peye leer
FefvõÙen™ efMeJecee meceefhe&le Yewmekesâ leye efleefven™ mebmeejcee keâmejer jcve mekeäÚved?
DeLee&led efMeJecee Deefhe&le YeefjS heefÚ leer heefve efMeJeceÙe ngvÚved ~~43~~
heefjÛÚso keâjCeee|helemLeue 231
mebmeejefJe<ekeÀevleejmeceg®ísokegÀþeefjkeÀe ~~44~~
GHeMeeefvleYe&Jesled Hegbmeeefceeqvê³eeCeeb JeMeerke=Àleew~~44~~
YeeJeeLe& : ceveg<Ùen™keâe FefvõÙen™ JeMecee YeS heefÚ mebYeej™heer Je=<eJe=#ekeâe
pe”ueueeF& keâešdvekeâe ueeefie ceveg<ÙeueeF& GheMeeefvle™heer yeÃejes Øeehle ngvÚ ~~44~~
Feqvê³ewjsJe pee³evles HeeHeeefve megke=Àleeefve ®e~~45~~
les<eeb meceHe&CeeoerMes kegÀleë keÀce&efveyevOeveced~~45~~
YeeJeeLe& : FefvõÙen™Éeje vew heehe j hegCÙe ogyew ngvÚved ~ efleveueeF& (FefvõÙe)
F&Õejcee meceefhe&le iejs heefÚ keâce&yevOeve keâmejer ngvÚ? efkeâve efkeâ meceefhe&le FefvõÙeÉeje
ieefjSkeâe meyew keâce&keâes GòejoeefÙelJe YeieJeeved efMeJecew jnvÚ ~~45~~
ÒekeÀeMeceeves ef®eÜÚew yeefnjvlepe&ievce³es~~46~~
meceH³e& efJe<e³eeved meJee&ved cegkeÌleJeppee³eles peveë~~46~~
YeeJeeLe& : yee¢e j DeeYÙevlej peieled Ùegòeâ ØekeâeMeceeve efÛeoefivecee
mechetCe&efJe<eÙen™ueeF& mecehe&Ce iejsj ceveg<Ùe peerJevcegòeâ meceeve (pemlew) ngvÚ ~~46~~
ef®eÊeêJ³eb meceeoe³e peieppeeleb cenenefJeë~~47~~
ef®eÜÚew peg»leecevleë kegÀleë mebmeejefJeHueJeë~~47~~
YeeJeeLe& : heÃe levcee$eelcekeâ mebmeej efYe$e jnves Meyo mheMe& Deeefo efJe<eÙe
mecetn leLee efÛeòe™heer nJeveerÙe õJÙekeâes efYe$ejnskeâe ÛewlevÙe™heer Deefivecee nesce ievex
meeOekeân™ ueeF& mebmeejkeâe GheõJeues keâmejer yeeOee hegNÙeeGve mekeäÚ? ~~47~~
Deelcep³eesefleef<e efpeêtHes ÒeeCeJee³egefveyeesefOeles~~48~~
peg»ved mecemleefJe<e³eeved levce³ees YeJeefle Oe´gJeced~~48~~
YeeJeeLe& : ØeeCeJeeÙegÉeje GôesefOele efÛeod™he DeelcepÙeesefle DeLee&led efMeJeeefivecee
meyew efJe<eÙen™keâes nesce ievex Jeeuee efveef§ele™heues levceÙe, efÛevceÙe DeLee&led efMeJemJe™he
ngve peevÚ ~~48~~
232 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
Feqvê³eeefCe mecemleeefve Mejerjb YeesiemeeOeveced~~49~~
efMeJeHetpee²YeeJesve YeeJe³eved cegeqkeÌleceeHveg³eeled~~49~~
YeeJeeLe& : mecemle FefvõÙe leLee YeesiemeeOeve MejerjueeF& efMeJehetpeekeâe De”keâe
™hecee YeeJevee ievexJeeuee meeOekeâ cees#ekeâes Yeeieer ngvÚ ~~49~~
YeeJeee|helemLeue - (68)
efMeJes efve½eueYeeJesve YeeJeeveeb ³elmeceHe&Ceced~~50~~
YeeJeeefHe&leefceob ÒeeskeÌleb efMeJemeÓeJeJesefoefYeë~~50~~
YeeJeeLe& : YeeJeee|helemLeue JeCe&ve— efMeJeefue”keâe efJe<eÙecee n"YeeJeveekeâe
meeLe YeeJen™keâes pees mecehe&Ce Ú, efMeJe meÆeJekeâe Jesòeen™ues ÙemeueeF& YeeJeeefhe&le
meb%ee efoSkeâe Úved ~~50~~
ef®eÊemLemekeÀueeLee&veeb ceveveb ³eÊeg ceevemes~~51~~
leoHe&Ceb efMeJes mee#evceevemees YeeJe G®³eles~~51~~
YeeJeeLe& : efÛeòecee efmLele mecemle efJe<eÙen™keâes cevecee DeLeJee ceveÉeje pees
ceveve ngvÚ, efMeJecee lÙemekeâes mee#eeled Dehe&Ce ieefjveg ceevemeYeeJe keânueeGBÚ ~~51~~
YeeJe SJe efn pevletveeb keÀejCeb yevOecees#e³eesë~~52~~
YeeJeMeg×ew YeJesvcegeqkeÌleefJe&Hejerles leg mebme=efleë~~52~~
YeeJeeLe& : YeeJe vew ceveg<Ùekeâe yevOeve j cees#ekeâes keâejCe ngvÚ ~ YeeJe Megæ
YeS heefÚ (DeLee&led efMeJeeefhe&le YeS heefÚ) cegefòeâ leLee efJehejerle efmLeefle YeScee DeLee&led
YeeJe DeMegæ YeScee mebmeej DeLee&led yevOeve ngvÚ ~~52~~
YeeJem³e Megef×jeK³eelee efMeJeesçnefceefle ³eespevee~~53~~
efJeHejerlemecee³eesies kegÀlees ogëKeefveJele&veced~~53~~
YeeJeeLe& : ‘ce efMeJe ntB’ — Ùemlees efJeÛeej (DeLee&led efMeJe meBie mecyevOe) ueeF&
YeeJekeâes Megefæ yeleeFSkeâes Ú ~ Ùemeyeeš efJehejerle efJeÛeej DeLee&led ce efMeJeosefKe efYeVe
heefjÛÚso YeeJeee|helemLeue 233
ntB Ùees mebmeej efMeJe j ce osefKe efYeVe nes Ùemlees efJeÛeej Â{ YeScee og:Keyeeš cegefòeâ
keâmejer ngve mekeäÚ? DeLee&led keâoeefhe ngve mekeäowve ~~53~~
YeeskeÌlee Yeesi³eb Yeespeef³elee meJe&cesle®®eje®ejced~~54~~
YeeJe³eved efMeJeªHesCe efMeJees YeJeefle Jemlegle:~~54~~
YeeJeeLe& : pees meeOekeâ Yeesòeâe peerJe YeespÙe efJe<eÙe leLee YeespeefÙelee efMeJe leLee
Ùeme mecemle ÛejeÛejkeâes efMeJe™hecee YeeJevee ieo&Ú DeLee&led meyewueeF& efMeJe ceevoÚ,
lÙees Jemlegle: efMeJe ngve peevÚ ~~54~~
efceL³esefle YeeJe³eved efJeéeb efJeéeeleerleb efMeJeb mcejved~~55~~
meÊeevevoef®eoekeÀejb keÀLeb ye×gefcenen&efle~~55~~
YeeJeeLe& : pemeues efJeÕeueeF& efceLÙee j efMeJeueeF& efJeÕeleerle meefÛÛeoevevo™he
ceevoÚ lÙees Ùeme mebmeejcee ceeÙee Deeefo heeMekeâe yevOevecee keâmejer HeBâmve
mekeäÚ? ~~55~~
meJe¥ keÀcee&®e&veb MecYeesJe&®eveb lem³e keÀerle&veced~~56~~
Fefle YeeJe³elees efvel³eb keÀLeb m³eelkeÀce&yevOeveced~~56~~
YeeJeeLe& : mecemle keâce& efMeJekeâes hetpee nes, mecemle JeÛeve Gvekeâes veece
mebkeâerle&ve nes, meOeQ Ùemlee YeeJevee jeKves meeOekeâueeF& keâce&yevOeve keâmejer ngve
mekeäÚ? ~~56~~
meJexefvê³eieleb meewK³eb ogëKeb Jee keÀce&mecYeJeced~~57~~
efMeJeeLe¥ YeeJe³eved ³eesieer peerJevcegkeÌlees YeefJe<³eefle~~57~~
YeeJeeLe& : mecemle FefvõÙen™cee jnves DeLee&led meyew FefvõÙen®Éeje Yeesefieves
megKe DeLeJee og:Ke keâce&yeešvew GlheVe ngvÚved ~ leer meyew og:Ke megKen™ueeF&
efMeJeefue”cee Deefhe&le ievexJeeuee Ùeesieer peerJevcegòeâ ngvÚ ~~57~~
efMe<ÙemLeue - (69)
Meemeveer³ees YeJesÐemleg HejkeÀe³esve meJe&oe~~58~~
lelÒemeeoeÊeg cees#eeLeea me efMe<³e Fefle keÀerefle&leë~~58~~
234 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : efMe<ÙemLeue JeCe&ve— hejkeâeÙe DeLee&led hejyeÇÿeMejerj Ùegòeâ
efMeJeÙeesieerÉeje pees meJe&oe Meemeve ievex ÙeesiÙe ngvÚ leLee Gve efMeJeÙeesieer keâe ke=âheeÉeje
pees cees#ekeâes keâecevee ieÚ& lÙees efMe<Ùe keânueeGBÚ ~~58~~
YeeJees ³em³e efmLejes efvel³eb ceveesJeekeÌkeÀe³ekeÀce&efYeë~~59~~
iegjew efvepes iegCeesoejs me efMe<³e Fefle ieer³eles~~59~~
YeeJeeLe& : pemekeâes YeeJevee DeeHeävees iegCeesoej (DeLee&led %eeveJewjeiÙe Deeefokeâe
keâejCeues GVele YeSkeâes) ieg®keâe efJe<eÙecee ceve JeeCeer j keâce&ues meoe efmLej ngvÚ,
DeLee&led ceve JeeCeer j keâce&ues meoe ieg® Øeefle YeefòeâYeeJe hetCe& ngvÚ, lÙees efMe<Ùe
keânueeGBÚ ~~59~~
Meevlees oevlemleHeMMeerueë mel³eJeekedÀ meceoMe&veë~~60~~
iegjew efMeJes meceevemLeë me efMe<³eeCeeefcenesÊeceë~~60~~
YeeJeeLe& : Meevle (DeLee&led DeeHeävee cevekeâes efveÙev$ekeâ) oevle (yeeOÙe FefvõÙeueeF&
JeMecee jeKves) lehemJeer DeLee&led Ùece efveÙece Deeefo Dee"Ùeesiee”keâes DeYÙeemeievex meoe
melÙe yeesuves, meceoMeea ieg® j efMe<Ùe Øeefle meceeve YeeJe jeKves JÙeefòeâ Ùeme mebmeejcee
Gòece efMe<Ùe ceeefvevÚ ~~60~~
ieg©cesJe efMeJeb HeM³eseq®íJecesJe ieg©b leoe~~61~~
vewle³eesjvlejb efkeÀefáeefÜpeeveer³eeefÜ®e#eCeë~~61~~
YeeJeeLe& : efJeÉeved efMe<Ùeues ieg®ueeF& efMeJekeâe™hecee j efMeJeueeF& ieg®keâe
™hecee nsveg&heÚ& ~ Gmeues Ùeer ogyewcee kegâvew Yeso ceeVeg ngBowve ~~61~~
efMeJee®eejs efMeJeO³eeves efMeJe%eeves ®e efvece&ues~~62~~
iegjesjeosMecee$esCe Hejeb efveÿeceJeeHveg³eeled~~62~~
YeeJeeLe& : Gòeâ iegCen™ues Ùegòeâ efMe<Ùe efMeJeeÛeej efMeJeOÙeeve j efvece&ue
efMeJe%eevekeâe efJe<eÙecee cee$e ieg®keâe DeeosMeues efJeÕeeme SJeb ßeæecee Øeehle
ngvÚ ~~62~~
heefjÛÚso efMe<ÙemLeue 235
ye´ïeeC[yegÂgoesÓtleb cee³eeefmevOegb cenÊejced~~63~~
iegjesë keÀJeue³el³eeMeg keÀìe#eJe[Jeeveueë~~63~~
YeeJeeLe& : ieg®keâe ke=âheekeâše™heer ye[Jeeveueues yeÇÿeeC[™heer yegôÏod yeeš
GlheVe efJeMeeue ceeÙee™heer mecegõueeF& lelkeâeue megkeâeF& efovÚ ~~63~~
iegjesë keÀìe#eJesOesve efMeJees YeJeefle ceeveJeë~~64~~
jmeJesOeeod ³eLee ueesnes nsceleeb ÒeefleHeÐeles~~64~~
YeeJeeLe& : pemejer jme heeje (Oeeleg) Éeje efJeæ ngveeues Heâueece megJeCe& yeefvevÚ
lÙemejer vew ieg®keâe ke=âhee keâše#eJesOeues ceveg<Ùe efMeJe ngve peevÚ ~~64~~
ve ue*dIe³esod iegjesje%eeb %eevecesJe ÒekeÀeMe³eved~~65~~
efMeJeemekeÌlesve cevemee meJe&efmeef×ceJeeHveg³eeled~~65~~
YeeJeeLe& : ieg®keâe Dee%eekeâes GuuebIeve ieveg& ngBowve ~ Ùeme Øekeâej Dee%eeOeejkeâ
efMe<Ùe efMeJecee ueerve ceveÉeje efMeJeeÉwle %eeve Øeehleieve&cee meceLe& ngvÚ~ meeLew
mecemleefmeefæn® heefve Øeehle ieo&Ú ~~65~~
efMeJeeov³eppeieeqvceL³ee efMeJeë mebefJelmJeªHekeÀë~~66~~
efMeJemlJeefceefle efveefo&äes ieg©Cee cegkeÌle SJe meë~~66~~
YeeJeeLe& : efMeJeosefKe efYeVe peieled efceLÙee nes ~ efMeJe mebefJeled efleceer heefve efMeJe
vew new, Ùemejer ieg®Éeje efveefo&° meeOekeâ cegòeâ vew ngvÚ ~~66~~
iegjesue&yOJee cene%eeveb mebmeejece³eYes<epeced~~67~~
ceesoles ³eë megKeer Meevleë me peerJevcegkeÌle SJe efn~~67~~
YeeJeeLe& : pemeues ieg®yeeš mebmeej™heer jesiekeâes cenew<eefOe™he cene%eeve Øeehle
ieo&Ú, lÙees megKeer Meevle j peerJevcegòeâ ngvÚ ~~67~~
Megßet<egmLeue - (70)
yeesO³eceeveë me ieg©Cee HejkeÀe³esve meJe&oe~~68~~
le®ígÞet<eejleë efMe<³eë MegÞet<egefjefle keÀerl³e&les~~68~~
236 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : Megßet<egmLeue JeCe&ve— hejkeâeÙe ieg®Éeje meJe&oe Gheefo° leLee
Gvekeâe mesJeecee meOeQ mebueive (efvejle) efMe<Ùe Megßet<eg keânueeGBÚ ~~68~~
efkebÀ mel³eb efkebÀ veg Jeemel³eb keÀ Deelcee keÀë Hejë efMeJeë~~69~~
Fefle ÞeJeCemebmekeÌlees iegjesë efMe<³ees efJeefMe<³eles~~69~~
YeeJeeLe& : kegâved melÙe nes? kegâved DemelÙe nes? kegâved Deelcee nes? kegâved hejefMeJe
nes? Ùemejer ieg®keâes GheosMe «enCe ievex efMe<Ùe mesJee cee$e ievex efMe<Ùe Yevoe efJeMes<e
ke=âheehee$e ngvÚ ~~69~~
ÞeglJee ÞeglJee iegjesJee&ke̳eb efMeJemee#eeefl¬eÀ³eeJenced~~70~~
GHeMeec³eefle ³eë mJeevles me cegeqkeÌleHeoceeHveg³eeled~~70~~
YeeJeeLe& : ieg®keâe efMeJemee#eelkeâej iejeGves GheosMeJeekeäÙeueeF& yeejbyeej ßeJeCe
iejsj pees efMe<Ùe DeeHeävee cevecee Meeefvlekeâes DevegYeJe ieo&Ú lÙees cegefòeâheocee Øeehle
ngvÚ ~~70~~
ve yegO³eles iegjesJee&ke̳eb efJevee efMe<³em³e ceevemeced~~71~~
lespees efJevee menñebeMeesë keÀLeb mHegÀjefle He¹peced~~71~~
YeeJeeLe& : ieg®keâes GheosMeJeekeäÙe ve megveerkeâve efMe<Ùekeâes ceve Øeyegæ ngBowve~
metÙe&keâes lespe (ØekeâeMe) ve efceues keâceuekeâes Hetâue keâmejer Hegâuve mekeäÚ? ~~71~~
met³e&m³eeso³ecee$esCe met³e&keÀevleë ÒekeÀeMeles~~72~~
iegjesjeueeskeÀcee$esCe efMe<³ees yeesOesve Yeemeles~~72~~
YeeJeeLe& : pemejer metÙeexoÙecee$eues metÙe&keâevleceefCe ØekeâeefMele ngve LeeuÚ
lÙemejer vew ieg®keâe GheosMe™heer Deeueeskeâues DeLee&led ieg®yeeš Øeehle %eeveues efMe<Ùe
ØekeâeefMele ngve ueeioÚ (Ûeefckeâve LeeuÚ) ~~72~~
DeÜwleHejceevevoÒeyeesOewkeÀÒekeÀeMekeÀced ~~73~~
GHee³eb Me=Ceg³eeeq®í<³eë meodieg©b ÒeeH³e Òee¡eefueë~~73~~
heefjÛÚso Megßet<egmLeue 237
YeeJeeLe& : lÙeme keâejCe efMe<Ùeues Gòeceieg® heeSj Gvekeâe meecegVes nele pees[sj
ßeæeJevele YeSj DeÉwlehejceevevo%eevekeâes ØekeâeMekeâ Skeâcee$e GheeÙekeâes ßeJeCe ieveg&
heo&Ú ~~73~~
efkebÀ leÊJeb Hejceb %es³eb kesÀve meJex Òeefleefÿleeë~~74~~
keÀm³e mee#eeefl¬eÀ³ee cegeqkeÌleë keÀLe³esefle meceemeleë~~74~~
YeeJeeLe& : efMe<Ùeues ieg®ueeF& efveJesove iejesmed - ns ieg®osJe! kegâve ÛeQ leòJe
hejceleòJe DeLee&led ßes‰ leLee %esÙe (peevesve ÙeesiÙe) nes? kegâve keâejCecee mecemle
ÛejeÛej efmLele Ú? keâmekeâes mee#eelkeâej cegefòeâ keânueeBGÚ? mebef#ehle™hecee Ùemekeâes
JeCe&ve ieveg&nesmed ~~74~~
Fefle ÒeMves ke=Àles HetJe¥ efMe<³esCe efve³eleelcevee~~75~~
ye´t³eeÊeÊJeb ieg©mlemcew ³esve m³eeled mebme=lesue&³eë~~75~~
YeeJeeLe& : efveÙeleelcee DeLee&led Skeâe«eefÛeòe Ùegòeâ efMe<ÙeÉeje Ùemejer ØeMve ieefjÙes
heefÚ ieg®ues lÙeme efMe<ÙeueeF& leòJekeâes GheosMe efoveg heÚ&, pegve GheosMeues mebmeejkeâes
ueÙenesmed DeLee&led yevOeve keâeefšÙeesmed ~~75~~
efMeJe SJe Hejb leÊJebb ef®eoevevomeoeke=Àefleë~~76~~
me ³eLeeLe&mleov³em³e peielees veeefmle efvel³elee~~76~~
YeeJeeLe& : ieg®ues efMe<ÙeueeF& YeVeg - meled efÛeled DeevevomJe™he efMeJevew hejce
Deefvlece j ßes‰ leòJe nes ~ lÙener ÙeLeeLe& nes ~ lÙemeyeeš efYeVe mebmeej efvelÙe
nesFve ~~76~~
De³eLeeLe&ÒeHeáeesç³eb Òeefleefleÿefle Me¹js~~77~~
meoelceefve ³eLee MegkeÌleew jpeleÊJeb J³eJeefmLeleced~~77~~
YeeJeeLe& : Ùees efceLÙee ØeheÃe (mebmeej) meled mJe™he efMeJecee lÙemejer vew efmLele
Ú pemejer Megefòeâ(meerheer) Ùee jpele (ÛeeBoer) efmLele jnvÚ ~~77~~
efMeJeesçnefceefle YeeJesve efMeJes mee#eelke=Àles efmLejced~~78~~
cegkeÌlees YeJeerle mebmeejevceesnûevLesefJe&Yesoleë~~78~~
238 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: me$eeQ
YeeJeeLe& : ‘ceQ efMeJe ntB’ Ùeme YeeJeues efMeJekeâes mee#eelkeâej Yewmekesâ heefÚ
mebmeej™heer ceesn «eefvLekeâes Yesove ngvÚ j meeOekeâ efveef§ele™heues cegòeâ ngvÚ ~~78~~
efMeJeb YeeJe³e ®eelceeveb efMeJeeov³eb ve ef®evle³e~~79~~
SJeb efmLejs efMeJeeÜwles peerJevcegkeÌlees YeefJe<³eefme~~79~~
YeeJeeLe& : ns efMe<Ùe! efleceer DeeHegâueeF& efMeJe ceeve, efMeJeosefKe he=Lekeâd
JemlegueeF& DeeHeävee efJeÛeejkeâes efJe<eÙe ve yeveeG ~ Ùemejer efMeJeeÉwlecee efmLejYeeJevee
YeSheefÚ peerJevecegòeâ ngves Úew ~~79~~
SJeb Òe®eesefoleë efMe<³ees ieg©Cee iegCeMeeefuevee~~80~~
efMeJecesJe peieled HeM³eved peerJevcegkeÌleesçefYepee³eles~~80~~
YeeJeeLe& : Ùemejer iegCemecheVe ieg®Éeje GheosMe Øeehle ievex efMe<Ùe mebmeejueeF&
efMeJemJe™he mebPeow/ceevow peerJevcegòeâ ngvÚ ~~80~~
mesJÙemLeue - (71)
ieg©Jeeke̳eece=leemJeeoeled ÒeeHleyeesOeceneHeÀueë~~81~~
MegÞet<egjsJe meJex<eeb mesJ³elJeeled mesJ³e G®³eles~~81~~
YeeJeeLe& : mesJÙemLeue JeCe&ve— mesJÙe mLeue JeCe&ve - ieg®keâe GheosMe
JeekeäÙe™heer Dece=leueeF& «enCe ievee&ues pemeueeF& efMeJeeÉwle %eeve™heer ceneHeâue Øeehle
ngvÚ Ùemlees Megßet<eg vew mecemle meeceevÙepeven™Éeje mesJeveerÙe ngveeues ‘‘mesJÙe
keânueeGBÚ ~~81~~
iegªHeefoäs efJe%eeves ®esleefme efmLejlebe ieles~~82~~
mee#eelke=ÀleefMeJeë efMe<³ees ieg©Jeled Hetp³eles meoe~~82~~
YeeJeeLe& : ieg®Éeje Gheefo° efJeefMe°%eeve DeLee&led efMeJeeÉwle %eeve peye efÛeòecee
efmLej ngvÚ leye efMeJemee#eelkeâejkeâlee& YeSkeâeues lÙees efMe<Ùe heefve meJe&oe ieg®keâe
meceeve hetefpele ngvÚ ~~82~~
heefjÛÚso mesJÙemLeue 239
%eeveeoeefOeke̳emecHeefÊeieg&jes³e&mceeogHeefmLelee ~~83~~
lemceep%eeveeieceeeq®í<³ees ieg©Jeled Hetp³eleeb Je´pesled~~83~~
YeeJeeLe& : pegve keâejCeues efMe<ÙeefYe$e DeefOekeâ%eeve mecheoe (mecheefòe) GheefmLele
ngvÚ Ùemew %eeveeiecekeâe keâejCeues efMe<Ùe ieg®keâe meceeve hetefpele ngvÚ ~~83~~
efMeJeesçnefceefle YeeJem³e vewjvle³ee&od efJeMes<eleë~~84~~
efMeJeYeeJes meceglHeVes efMeJeJeled Hetp³e SJe meë~~84~~
YeeJeeLe& : ‘ce efMeJe ntB’ Ùees YeeJevee efvejvlej ØeJeeefnle ngveekeâekeâejCeues
efMe<ÙeefYe$e peye efMeJeYeeJe efJeMes<e™heues GlheVe ngvÚ leye T efMeJekeâe meceeve hetpÙe
ngve peevÚ ~~84~~
efJe<e³eemekeÌleef®eÊeesçefHe efJe<e³eeme²Jeefpe&leë~~85~~
efMeJeYeeJe³eglees ³eesieer mesJ³eë efMeJe FJeeHejë~~85~~
YeeJeeLe& : Ùemlees efMeJeÙeesieer efMe<Ùen™cee DeeMeòeâ efÛeòe YeS heefve efJe<eÙekeâes
Deemeefòeâyeeš jefnle ngvÚ, efkeâve efkeâ MejerjOece&keâe keâejCeues Gmeues efJe<eÙekeâes mesJeve
ieo&Ú, efkeâvleg meJe&$e efMeJeÂef° ngveekeâe keâejCeues lÙees efJe<eÙekeâes GheYeesieyeeš GlheVe
ngves heehe-hegCÙeyeeš efuehle ngBowve ~ Ùeme Øekeâej efMeJeYeeJeÙegòeâ Ùeesieer efÉleerÙe efMeJekeâe
meceeve hetpeveerÙe ngvÚ ~~85~~
cegkeÌleë mebMe³eHeeMeleë efmLejcevee yeesOes ®e cegeqkeÌleÒeos~~86~~
ceesnb osnYe=leeb ¢Mee efJeIeì³eved cetueb cenemebme=lesë~~86~~
meÊeevevoef®eoelcekesÀ efve©Heces MewJes Hejeqmceved Heos~~86~~
ueerveelcee #eef³eleÒeHeáeefJeYeJees ³eesieer pevewë mesJ³eles~~86~~
YeeJeeLe& : mebMeÙe™heer heeMeyeešcegòeâ, cegefòeâØeo %eevekeâe efJe<eÙecee Â{yegefæ
YeSkeâes cenemebmeejkeâes cetue keâejCe YeSkeâe ceesnueeF& DeeHeävee ke=âheekeâše#eues ve° ievex,
leLee meled efÛeled Deevevo mJe™he efve™hece efMeJeheocee ueerve YeSkeâes ngveeues ØeheÃe-
(mebmeej)-keâes efJemleejueeF& efJeve° ieve&cee meceLe& Ùeesieer meyewpeveÉeje meJe&oe mesefJele
DeLeJee mesJeveerÙe ngvÚ ~~86~~
240 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe me$eeQ

Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb

efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙemebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efue”mLeueevleie&le ØemeeefomLeues keâeÙeeveg«eneefo-
veJeefJeOemLeueØeme”es veece mehleoMe: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes ØemeeefomLeueeefßele

veJeefue”Øeme” veecekeâ mehleoMe heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe&
nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle ‘megyeesefOeveer’
vesheeueer JÙeeKÙee hetCe& YeÙees ~
~~ mehleoMe heefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~

 242 ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe me$eeQ

DeelcemLeue - (72)
peerJeYeeJeb Heefjl³ep³e ³eoe leÊJeb efJeYeeJ³eles~~5~~
DeäoMe: Heefj®íso: iegjes½e yeesOe³eesiesve leoelcee³eb ÒekeÀerefle&leë~~5~~
YeeJeeLe& : DeelcemLeue JeCe&ve— Ùees mesJÙemLeue ieg®Éeje ØeJeefle&le yeesOekeâe
eEueiemLeueebl eie&le keâejCeues peefnues peerJeYeeJekeâes lÙeeie iejsj leòJekeâe ™hecee peeefvevÚ leefnues lÙemeueeF&
ÒeeCeeEueieermLeue Deelcee YeefvevÚ ~~5~~
JeeueeûeMeleYeeiesve me¢Mees Ëo³eefmLeleë~~6~~
Deieml³e GJee®eõ
DeMveved keÀce&HeÀueb meJe&ceelcee mHegÀjefle oerHeJeled~~6~~
ÒemeeefomLeuemecye×eë mLeueYesoeë ÒekeÀerefle&leeë~~1~~
ÒeeCeefueef²mLeueeª{eved mLeueYesoeved JeomJe ces~~1~~ YeeJeeLe& : keâheeue (kesâMe) keâe De«eYeeie meÙeYeeiecee SkeâYeeie yejeyej keâes Ùees
peerJe (Deelcee) ùoÙecee efmLele YeSj keâce&Heâuekeâes Yeesie veiejer oerÙees pemlew ØekeâeefMele
YeeJeeLe& : DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— ns DeeÛeeÙe&! leheeBFues Øemeeoer mLeue meBie
YewjnvÚ leLee De®heoeLe&ueeF& heefve ØekeâeefMele ieo&Ú ~ Ùeme efJe<eÙecee ÕesleeÕelej
mecyeæ mLeuekeâe Yeson™keâes JeCe&ve ieveg& YeÙees ~ Deye ØeeCeefue”er mLeuekeâe Devleie&le
Gheefve<eodcee YeefveSkeâes Ú—
hevex mLeueYeson™yeejs ceueeF& yeleeGvegnesmed ~~1~~
JeeueeûeMeleYeeiesve me¢Mees Ëo³eefmLeleë~~6~~
ßeerjsCegkeâ GJeeÛeõ
DeMveved keÀce&HeÀueb meJe&ceelcee mHegÀjefle oerHeJeled~~6~~
mLeueeveeb veJekebÀ ÒeeskeÌleb ÒeeCeefueef²mLeueeefÞeleced~~2~~
DeeoeJeelcemLeueb ÒeeskeÌlecevlejelcemLeueb leleë~~2~~ DeelceeefHe meJe&YetleeveecevleëkeÀjCeceeefÞeleë~~7~~
DeCegYetlees ceueeme²eoeefokeÀce&efve³eeqv$eleë~~7~~
HejceelcemLeueb He½eeefVeoxneiecemebef%eleced~~3~~
efveYee&Jeeiecemeb%eb ®e lelees veäeiecemLeueced~~3~~ YeeJeeLe& : mecemle ØeeefCen™keâe Devle:keâjCecee efmLele Deelcee heefve ceueues
Ùegòeâ ngveeues Deeefo DeLee&led ØeeÛeervelecekeâce&ues efveÙeefv$eleYeSj DeCeg™hecee jnvÚ ~~7~~
DeeefoÒemeeoveeceeLe leleesçvl³eÒemeeokeÀced~~4~~
peHee³eesieeÐeLee jeieë mHeÀefìkeÀm³e ceCesYe&Jesled~~8~~
mesJ³eÒemeeokebÀ ®eeLe Me=Ceg les<eeb ®e ue#eCeced~~4~~
leLeeçn¹ejmecyevOeeoelcevees osnceeefvelee~~8~~
YeeJeeLe& : ßeer jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— ØeeCeefue”er mLeuecee veew mLeue
yeleeFSkeâe Úved ~ heefnuees DeelcemLeue lÙeme heefÚ DevlejelcemLeue Hesâefj hejceelcemLeue YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues mJeÛÚ mHeâefškeâceefCe peheekegâmegcekeâe meeLecee
lÙeme heefÚ efveoxneiecemLeue lÙeme heefÚ efveYee&JeeiecemLeue lelhe§eeled ve°eiecemLeue mebÙegòeâ ngveeues jelees JeCe&keâes ngve peevÚ lÙemlew Øekeâejues Den¿ejkeâe mecyevOeues
hegve: DeeefoØemeeoer mLeue leLee DevlÙeØemeeoermLeue j Devlecee mesJÙe ØemeeefomLeue Deelcee heefve osneefYeceeveer ngve peevÚ ~ DeLee&led osnueeF& vew DeeHeäveg mJe™he mebefPeve
veecekeâe veew mLeue Úved ~ Deye Fvekeâes ue#eCe megVegnesmed ~~2-4~~ LeeuÚ ~~8~~
heefjÛÚso DeelcemLeue 243
DeMejerjesçefHe meJe&$e J³eeHekeÀesçefHe efvej¡eveë~~9~~
Deelcee cee³eeMejerjmLeë HeefjYe´ceefle mebme=leew~~9~~
YeeJeeLe& : Mejerj jefnle YeSj heefve meJe&$e efJeÅeceeve jnves JÙeehekeâ YeSj heefve
efvejÀeve DeLee&led oes<ejefnle Deelcee ceeÙee kewâ Éeje keâefuhele Mejerjcee efmLele YeSj
mebmeejcee YeüceCeMeerue jnvÚ ~~9~~
DeelcemJeªHeefJe%eeveb osnseqvê³eefJeYeeieleë~~10~~
DeKeC[ye´ïeªHesCe leoelceÒeeeqHle©®³eles~~10~~
YeeJeeLe& : peefnues Mejerj j FefvõÙekeâes efJeYeeieÉeje (DeLee&led Deelcee Mejerj j
FefvõÙeyeeš efYeVe nes Ùemlee efJeÛeejues) DeKeC[ yeÇÿekeâe ™hecee DeelcemJe™hekeâes %eeve
ngve peevÚ, lÙemewueeF& DeelceØeeefhle YeefvevÚ ~~10~~
ve ®eeefmle osnmecyevOees efveoxnm³e mJeYeeJeleë~~11~~
De%eevekeÀce&³eesiesve osner YeJeefle YegkeÌle³es~~11~~
YeeJeeLe& : pees mJeYeeJele: osnjefnle Ú Gmekeâes osnmeBie keâoeefhe mecyevOe ngVe
~ De%eeve j lÙemeyeeš GlheVe DeeHeävee keâce&keâe Ùeesieues Ùees Deelcee Yeesieieve&keâe ueeefie
MejerjOeejer yevoÚ ~~11~~
veemeew osJees ve ievOeJeex ve ³e#ees vewJe je#emeë~~12~~
ve ceveg<³ees ve efle³e&keÌ®e ve ®e mLeeJejefJeûenë~~12~~
YeeJeeLe& : Ùees Deelcee ve osJe, ve ievOeJe&, ve Ùe#e, ve je#eme nes ~ meeLew ve
efleÙe&keâd DeLee&led heMeg he#eer ve mLeeJej (efmLej) Mejerj Jeeuee Je=#e Deeefo nes ~~12~~
veeveekeÀce&efJeHeekeÀe½e veevee³eesefvemeceeefÞeleeë~~13~~
veevee³eesiemeceeHeVeeë veeveeyegef×efJe®esefäleeë~~13~~
veeveeceeie&meceeª{eë veeveeme¹uHekeÀeefjCeë~~14~~
DemJelev$ee½e efkeÀefáe%eeë efkeÀefáelkeÀle=&lJensleJeë~~14~~
ueerueeYeepeveleeb ÒeeHleeë efMeJem³e Hejceelceveë~~14~~
244 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
YeeJeeLe& : Ùeer peerJen® veevee keâce& efJeheekeâues Ùegòeâ ngvÚved, lÙemewues osJe,
ceveg<Ùe, heMeg, he#eer, Deeefo veevee Ùeesevf en™cee GlheVe ngvÚved ~ lÙeme heefÚ veeveeØekeâejkeâe
megKeog:Keelcekeâ Yeesien™ Øeehle iejsj Deveskeâ Øekeâejkeâe efJeÛeej leLee Ûes°en™ ieo&Úved
~ Ùeer peerJen™ pewve, yeewæ, Jew<CeJe Deeefo Deveskeâ Oece&ceeie&n™keâes DeeßeÙe efueSj
Deveskeâ Øekeâejkeâe efJeÛeejn™ ieo&Úved ~ DemJelev$e, Deuhe%e leLee Deuhekeâle=&lJeues Ùegòeâ
Ùeer peerJen™ hejceelcee efMeJeÉeje DeefYeveerle ueerueekeâe hee$e meceeve ngved ~~13-14~~
®eesefolee HejcesMesve mJemJekeÀcee&vegªheleë~~15~~
mJeie¥ Jee vejkebÀ JeeefHe ÒeeefCevees ³eeefvle keÀefce&Ceë~~15~~
YeeJeeLe& : keâce& ievex ØeeefCen™ hejcesÕejÉeje DeeHeävee-DeeHeävee keâce&-Devegmeej
Øesefjle YeSj mJeie& DeLeJee vejkeâcee Øeehle ngvÚved ~~15~~
Hegveë keÀcee&JeMes<esCe pee³evles ieYe&keÀesìjeled~~16~~
peelee ce=leeë Hegvepee&leeë Hegvece&jCeYeeefpeveë~~16~~
Ye´ceefvle Ieesjmebmeejs efJeÞeeefvlekeÀLe³ee efJevee~~16~~
YeeJeeLe& : Hesâefj YeesieeefJe° keâce&keâe keâejCeues Ùeer peerJen™ ieYe&cee GlheVe
ngvÚved, kesâner meceÙe mecce Ùeme mebmeejcee jnsj hegve: ce=lÙegcee Øeehle ngvÚved ~ Ùemewieefj
yeejbyeej pevcece=lÙegkeâes ØeJeen Ûeueer jnvÚ ~ peerJen™ efJeßeece veiejer Ùeme Ieesj
mebmeejcee YeüceCe iejer jnvÚved ~~16~~
peerJelJeb ogëKemeJe&mJeb leefoob ceuekeÀefuHeleced~~17~~
efvejm³eles iegjesyeexOeep%eeveMeeqkeÌleë ÒekeÀeMeles~~17~~
YeeJeeLe& : peerJe ngvegvew og:Ke meJe&mJecee Øeehle ngveg nes leLee Ùees peerJelJe
ceuekeâefuhele nes ~ ieg®yeeš efoFSkeâe %eeveues peerJekeâes ceue(De%eeve) otj ngvÚ (nšdÚ)
leLee peerJeueeF& %eeveMeefòeâ Øeehle ngvÚ ~~17~~
DevlejelcemLeue - (73)
³eoe efvejmleb peerJelJeb YeJesod iegJe&vegyeesOeleë~~19~~
leoevlejelceYeeJeesçefHe efvejmlem³e YeJesod Oe´gJeced~~18~~
heefjÛÚso DevlejelcemLeue 245
YeeJeeLe& : DevlejelcemLeue JeCe&ve— ieg®keâe GheosMeues peye meeOekeâkeâes
peerJeYeeJe efvejmle ngvÚ, lÙemlee peerJeYeeJe efvejmle YeSkeâe ceveg<Ùekeâes efveef§ele™heues
Deevlejelce YeeJe heefve Yew peevÚ ~~18~~
osnefmLeleesçH³e³eb peerJees osnme²efJeJeefpe&leë~~20~~
yeesOeeled HejelceYeeefJelJeeovlejelcesefle keÀerefle&leë~~19~~
YeeJeeLe& : osn efYe$e jnsj heefve Ùees peerJe peefnues osn Øeefle Deemeefòeâues jefnle
ngvÚ leefnues yeesOe leLee hejelceYeeJeues Ùegòeâ ngveeues GmeueeF& Devlejelcee YeefveSkeâes
nes ~~19~~
DeelceevlejeueJeefle&lJeeppeerJeelceHejceelceveesë~~21~~
³eesieeogYe³eOecee&Ceecevlejelcesefle keÀerefle&leë~~20~~
YeeJeeLe& : peerJeelcee j hejceelceekeâe ceePecee ngveeues heefve Deelcee leer ogyewkeâe
Oece&ues Ùegòeâ ngvÚ, lÙemew keâejCe GmeueeF& Devlejelcee YeefveSkeâes nes ~~20~~
Den¹ejm³e mecyevOeevceveg<³elJeeefoefJeYe´ceë~~22~~
ve mJeYeeJe Fefle %eeveeovlejelcesefle keÀL³eles~~21~~
YeeJeeLe& : Den¿ej meBie mecyevOe ngveekeâe keâejCeues peerJeueeF& ceveg<ÙelJe
Deeefokeâes Yeüce ngvÚ ~ ceveg<ÙelJe Deelceekeâes mJeYeeJe nesFve, Ùemlees %eeve ngveeues meeOekeâ
Devlejelcee keânueeGBÚ ~~21~~
³eLee He¨eHeueeMem³e ve me²es JeeefjCee YeJesled~~23~~
leLee osnpeg<eesçH³em³e ve MejerjsCe me²efleë~~22~~
veer[efmLelees ³eLee He#eer veer[eefÓVeë Òe¢M³eles~~24~~
osnefmLelemleLeelcee³eb osneov³eë ÒekeÀeM³eles~~23~~
YeeJeeLe& : pemejer keâceuekeâe heelekeâes peuemeBie mecyevOe ngBowve, lÙemejer vew
osnkeâe meeLecee jns heefve peerJekeâes osnkeâe meeLecee mebieefle ngBowve ~ pemejer iegB[cee jnskeâes
he#eer iegB[Yevoe Deueie osefKevÚ, lÙemejer vew Ùees Deelcee Mejerjcee jnsj heefve MejerjYevoe
he=Lekeâd ™hecee ØekeâeefMele ngvÚ ~~22-23~~
246 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
Dee®íeÐeles ³eLee ®evêes cesIewjeme²Jeefpe&lewë~~25~~
leLeelcee osnme«elewjme²HeefjJesef<"leë~~24~~
YeeJeeLe& : pemejer Ûevõcee mecyevOejefnle yeeoueyeeš DeeÛÚeefole ({eefkeâveg)
ngve peevÚ, lÙemejer vew Deelcee heefve mecyevOe ve YeSkeâe Mejerj mecetnÉeje
{eefkeâvÚ ~~24~~
efvece&cees efvejn¹ejes efvejmleesHeeefOeefJekeÌueJeë~~26~~
osnmLeesçefHe meoe ¿eelcee efMeJeb HeM³eefle ³eesieleë~~25~~
YeeJeeLe& : cecekeâej SJeb Den¿ejues jefnle leLee Mejerj FefvõÙe Deeefo mecemle
GheeefOen™ues jefnle Deelcee osncee efmLele jnsj heefve Ùeesiekeâe meeceLÙe&ues efMeJekeâes
mee#eelkeâej ieve& meceLe& ngvÚ ~~25~~
YeeskeÌle=Yeesp³eHeefjl³eeieeled ÒesjkeÀm³e Òemeeoleë~~27~~
YeeskeÌle=leeYeeJeieefueleë mHegÀjl³eelcee mJeYeeJeleë~~26~~
YeeJeeLe& : Yeesòeâe j YeespÙekeâes heefjlÙeeie iejsj Øesjkeâ DeLee&led F&Õejkeâe ke=âheeues
Yeesòe=âlJeYeeJeues jefnle YeSj Deelcee DeeHeäveg mJeYeeJe Devegmeej ØekeâeefMele ngvÚ~~26~~
meJex<eeb ÒesjkeÀlJesve MecYegjvleëefmLeleë meoe~~28~~
lelHeefj%eeve³eesiesve ³eesieer vevoefle cegkeÌleJeled~~27~~
YeeJeeLe& : YeieJeeved efMeJe meyew peerJen™efYe$e Øesjkeâkeâe ™hecee efmLele ngvegngvÚ
~ Ùeme heefjhetCe& %eeve YeSkeâes Ùeesieer cegòeâ YeS pemlew Deevevokeâes DevegYeJe ieo&Ú ~~27~~
hejceelcemLeue - (74)
efveOe&tles lelÒeyeesOesve ceues mebmeejkeÀejCes~~29~~
meecejm³eeled HejelcemLeeled Hejceelcee³eceg®³eles~~28~~
YeeJeeLe& : hejceelcemLeue JeCe&ve— efMeJeeÉwle %eeveÉeje mebmeejkeâes keâejCeYetle
ceue(cewuees) ve° YeSheefÚ hejelceecee efmLele meecejmÙekeâe keâejCeues Ùees peerJe hejceelcee
keânueeGBoÚ ~~28~~
heefjÛÚso hejceelcemLeue 247
meJex<eeceelceYesoeveeceglke=ÀälJeeled mJelespemee~~30~~
Hejceelcee efMeJeë ÒeeskeÌleë meJe&ieesçefHe ÒekeÀeMeJeeved~~29~~
YeeJeeLe& : DeeHeävee lespeues ØekeâeMeceeve leLee meJe&JÙeeheer efMeJe meyew Deelce
Yeson™cee Glke=â° ngveekeâe keâejCeues hejceelcee keâefnvÚved ~~29~~
ye´ïeeC[yegÂgomleescee ³em³e cee³eecenesoOeew~~31~~
Gvceppeefvle efveceppeefvle Hejceelcee me G®³eles~~30~~
YeeJeeLe& : pemekeâes ceeÙee™heer mecegõcee yeÇÿeeC[™heer heeveerkeâes yegôÏod DeLee&led
Leeshueekeâe mecetn [gyow Gef$eow ieÚ&ved, DeLee&led #eCe-#eCecee yeÇÿeeC[n™ GlheVe j ve°
ngvÚved GveueeF& hejceelcee YeefvevÚ ~~30~~
³eeqmceved p³eesefleie&Ceeë meJex mHegÀefue²e FJe HeeJekeÀeled~~32~~
GlHel³e efJeue³eb ³eeefvle leêtHeb Hejceelceveë~~31~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues Deefiveyeeš mHegâefue” (efPeukeâe) keâes mecetn GlheVe
ngvÚved j ve° ngvÚved lÙener hejceelceekeâes mJe™he nes ~~31~~
³eeqmceved mecemleJemletefve keÀuueesuee FJe JeeefjOeew~~33~~
mecYet³e ue³ecee³eeefvle leêtHeb Hejceelceveë~~32~~
YeeJeeLe& : pemejer mecegõkeâe lej”n™ mecegõcee GlheVe YeSj Gmewcee efJeueerve
ngvÚved lÙemejer vew meyew heoeLe&n™ pemecee GlheVe YeSj efJeueerve ngvÚved, lÙener
hejceelceekeâes mJe™he nes ~~32~~
efvejmleceuemecyevOeb efveëMes<epeieoelcekeÀced~~34~~
meJe&leÊJeesHeefj ÒeeskeÌleb mJeªHeb Hejceelceveë~~33~~
YeeJeeLe& : hejceelceekeâes mJe™he meyew Øekeâejkeâes ceue (cewuees) yeeš Demecyeæ
(jefnle) leLee mecemle mebmeejelcekeâ YeSj heefve mecemle leòJen™Yevoe ceeefLe yeleeFSkeâes
Ú ~~33~~
248 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
³eLee J³eeH³e peielmeJe¥ mJeYeemee Yeeefle YeemkeÀjë~~35~~
leLee mJeMeeqkeÌleefYeJ³ee&H³e Hejceelcee ÒekeÀeMeles~~34~~
YeeJeeLe& : pemejer metÙe& DeeHeävee lespeues mechetCe& mebmeejueeF& JÙeehle iejsj
ØekeâeefMele ngvÚ, lÙemejer vew DeeHeävee Meefòeân™ues mecemle mebmeejueeF& JÙeehle iejsj
hejceelceeues ØekeâeMe HewâueeGBÚved ~~34~~
efJeMes<e— Ùees mebmeej heÃe ceneYetleyeeš efveefce&le nes ~ Ùeer Yetlen®cee hejceelceekeâe
heeBÛe Meefòeân™ meceJesle jnsj keâeÙe& ieo&Úved ~ Gvekeâes efJeJejCe Ùeme Øekeâej Ú- he=LJeer-
OetceeJeleer Meefòeâ, peue-¥eefoveer Meefòeâ, lespe-YeemJeleer, JeeÙeg-mhevoe, DeekeâeMe-
efJecyeer, Ùeme Deefleefjòeâ eflejesOeevecee-OetceeJeleer, DeeJeYeemevecee-YeemJeleer, #eesYecee-
mhevoe, JÙeeefhlecee-efJeefcye leLee hegef°cee-¥eefoveer Meefòeâues keâeÙe& ieo&Úved~ Ùemejer
hejcesÕej DeeHeävee Meefòeân®ues efJeÕeueeF& JÙeehle iejsj efmLele ngvegngvÚ ~
efJeéelees YeemeceeveesçefHe efJeéecee³eeefJeue#eCeë~~36~~
Hejceelcee mJe³ebp³eesleerªHees peerJeelceveeb YeJesled~~35~~
YeeJeeLe& : hejceelcee mechetCe& efJeÕecee Yeemeceeve (ØekeâeMeceeve) YeSj heefve
efJeÕeceeÙee yeeš efJeue#eCe ngvegngvÚ ~ JeneB peerJen™keâe ueeefie mJeØekeâeMemJe™he
ngvegngvÚ ~~35~~
efveoxneiecemLeue - (75)
osefnveesçefHe HejelcelJeYeeefJevees efvejn*dke=Àlesë~~37~~
efvejmleosnOece&m³e efveoxneiece G®³eles~~36~~
YeeJeeLe& : efveoxneiecemLeue JeCe&ve— Den¿ej jefnle hejceelceYeeJeues Ùegòeâ
efMeJeÙeesieer peefnues osnOece&yeeš jefnle ngvÚ leefnues T efveoxneiece keânueeGBÚ ~~36~~
ieefueles ceceleenvles mebmeejYe´cekeÀejCes~~38~~
Hejenvleeb ÒeefJeäm³e kegÀlees osnë kegÀlees jefleë~~37~~
YeeJeeLe& : mebmeejcee Yeücekeâes keâejCeYetle cecekeâej(cesjes cesjes) j Den¿ej (ceB
ceB) ve° YeS heefÚ hejenvleecee ØeefJe° efMeJeÙeesieerkeâes Mejerj keâneB? leLee lÙeme Mejerjcee
heefjÛÚso hejceelcemLeue 249
Øesce keâmlees? DeLee&led hejnvleecee ØeefJe° Ùeesieercee ve lee cecekeâejkeâes YeeJevee jnvÚ ve
lÙeme Øeefle Øesce vew jnvÚ ~~37~~
kesÀJeues efve<ÒeHeáeewIes iecYeerjs ef®evcenesoOeew~~39~~
efveceiveceevemees ³eesieer keÀLeb osnb efJeef®evle³esled~~38~~
YeeJeeLe& : kesâJeue DeLee&led DeefÉleerÙe, ØeheÃeyeeš jefnle, pemekeâes ceve iecYeerj
ÛewlevÙe™heer mecegõcee [gyeskeâes ngvÚ, Ùemlee Ùeesieerues osnkeâes efÛevlee keâmejer DeLeJee efkeâve
ieÚ&? DeLee&led ieozve ~~38~~
DeHeefj®ísÐeceelceeveb ef®eocyejefceefle mcejved~~40~~
osn³eesiesçefHe osnmLewefJe&keÀejwve& efJeefueH³eles~~39~~
YeeJeeLe& : DeeHegâueeF& Demeerce j efÛeoekeâej mJe™he ceeVes Ùeesieer Mejerj meBie
mecyeæ jnsj heefve Mejerjcee jnves keâece, ›eâesOe, ueesYe, ceesn, ceo, ceelmeÙe& Deeefo
efJekeâejn™yeeš jefòe heefve ØeYeeefJele ngBowve ~~39~~
DeKeC[mebefJeoekeÀejceefÜleer³eb megKeelcekeÀced~~41~~
HejceekeÀeMeceelceeveb cevJeeveë kegÀ$e ceg¿eefle~~40~~
YeeJeeLe& : DeeHegâueeF& DeKeC[, efÛeoekeâej, DeefÉleerÙe megKemJe™he hejceelcee
ceeVesJeeuee (Ùeesieer) keâefnues heefve keâeBner heefve ceesn«emle ngBowve ~~40~~
GHeeefOeefJeefnlee Yesoe ¢M³evles ®ewkeÀJemlegefve~~42~~
Fefle ³em³e ceefleë meesç³eb keÀLeb osnefcelees YeJesled~~41~~
YeeJeeLe& : SGšw Jemlegcee pees Yeso osefKevÚ, leer Yeso GheeefOeÉeje efveefce&le ngved
pemekeâes Ùemlees yegefæ (ceefle) ngvÚ, lÙees Ùeesieer osncee keâmejer meerefcele ngve
mekeäÚ? ~~41~~
Yesoyegef×ë mecemleeveeb Heefj®ísom³e keÀejCeced~~43~~
DeYesoyeg×ew peelee³eeb Heefj®ísom³e keÀe keÀLee~~42~~
250 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
YeeJeeLe& : mecemle heefjÛÚso DeLee&led heefjmeerceven™keâes keâejCe Yesoyegefæ nes ~
DeYesoyegefæ DeLee&led ‘meJeË efMeJeceÙeced’ Ùemlees yegefæ YeS heefÚ heefjÛÚso(heefjmeerceve) keâes
mecYeeJevee keâneB ngvÚ? DeLee&led ngBowve ~~42~~
efMeJeesçnefceefle ³em³eeefmle YeeJevee meJe&ieeefceveer~~44~~
lem³e osnsve mecyevOeë keÀLeb m³eeoefceleelceveë~~43~~
YeeJeeLe& : ‘ceB efMeJe ntB’ pemkeâes Ùemlees meJe&JÙeeefheveer YeeJevee ngvÚ, Gme
Deefceleelcee Ùeesieerkeâes osnmeBie mecyevOe keâmejer ngve mekeäÚ? ~~43~~
efveYee&JeeiecemLeue - (76)
J³eeflejskeÀelmJeªHem³e YeeJeevlejefvejeke=Àlesë~~45~~
YeeJees efJekeÀejefvece&gkeÌlees efveYee&Jeeiece G®³eles~~44~~
YeeJeeLe& : efveYee&JeeiecemLeue JeCe&ve— DeeHeävee efveoxn mJe™heyeeš (Deueie)
leLee DevÙeYeeJekeâe efvejekeâjCeues efJekeâej jefnle YeeJeueeF& efveYee&Jeeiece YeefvevÚ ~~44~~
Denb ye´ïesefle YeeJem³e JemlegܳemeceeÞe³eë~~46~~
SkeÀerYetlem³e ef®eÜîeeseqcve leoYeeJees efJeefveef½eleë~~45~~
YeeJeeLe& : ‘ceB yeÇÿe ntB’ Ùees YeeJe ogF& Jemleg (ceB j yeÇÿe) cee DeeOeeefjle ngvÚ ~
efÛeoekeâeMecee Skeâ DeLee&led mecejme YeS heefÚ efÉlJekeâes (ogF&keâes) efveef§ele™heues DeYeeJe
ngvÚ ~~45~~
SkeÀYeeJeefveª{m³e efve<keÀue¹s ef®eocyejs~~47~~
keÌJe peeefleJeemevee³eesieë keÌJe osefnlJeb HeefjYe´ceë~~46~~
YeeJeeLe& : efve<keâue¿ efÛeoekeâeMecee SkeâYeeJe YeSkeâe JÙeefòeâcee peeefleJeemevee
(peeeflekeâes Âef°ues TÛeveerÛekeâes YeeJe) osnkeâes YeeJevee leLee pevce-ce=lÙegkeâes yevOeve
keâmejer ngve mekeäÚ? ~~46~~
Metv³es ef®eocyejs mLeeves otjs Jee*dceevemeeOJeveë~~48~~
efJeueerveelcee cene³eesieer kesÀve efkebÀ JeeefHe YeeJe³esled~~47~~
heefjÛÚso efveYee&JeeiecemLeue 251
YeeJeeLe& : JeeCeer(yeesueer) j cevekeâes meerceeyeeš še[e DeLee&led MetvÙe efÛeoekeâeMecee
pemekeâes Deelcee efJeueerve Yewmekesâkeâes Ú, Ùemlee Ùeesieerues kegâvemeeOeveues kegâve meeOÙekeâes
YeeJevee iejesmed ? ~~47~~
DeefJeMeg×s efJeMeg×s Jee mLeues oereqHle³e&Lee jJesë~~49~~
Helel³esJeb meoeÜwleer meJe&$e meceJe=efÊeceeved~~48~~
YeeJeeLe& : pemejer metÙe&keâe efkeâjCen™ Megæ DeMegæ meyew Jemlegn™cee meceeve-
™heues ØekeâeefMele ngvÚved (heo&Úved) lÙemejer vew DeÉwleer meJe&$e meceeve Âef°ues Ùegòeâ
ngvÚ ~~48~~
ve efyeYesefle pejece=l³eesve& #egOe³ee JeMeb Je´pesled~~50~~
HeefjHetCe&efvepeevevob meceemJeeoved cenemegKeer~~49~~
YeeJeeLe& : Ùemlees efMeJeÙeesieer peje-ce=lÙegyeeš [jeGBowve ~ lÙees Yeeskeâ-efleKee&keâes
JeMecee heefve ngBowve ~ heefjhetCe& efvepeevevokeâes DeemJeeovecee efveceive ngBow lÙees cenemegKeer
ngvÚ ~~49~~
ve°eiecemLeue - (77)
YesoMetv³es ceneyeesOes %ee$eeefo$e³enervekeÀë~~51~~
%eevem³e veäYeeJesve veäeiece Fnes®³eles~~50~~
YeeJeeLe& : ve°eiecemLeue JeCe&ve— Yesojefnle ceneyeesOe GlheVe YeS heefÚ
Ùeesieer %eelee %eeve j %esÙe Ùeer leervew yeeš jefnle ngvÚ ~ lÙeme efveYee&Jeeiece Ùeesieerkeâes
Yesocetuekeâ %eeve ve° YeSkeâeues GmeueeF& ve°eiece YeefvevÚ ~ %eelee %eeve j %esÙe™he
ef$ehegšerkeâes veeMe YeS heefÚ cesjes Ùees ef$ehegšŸeelcekeâ %eeve ve° YeÙees YeVes yeesOe heefve ve°
ngvegheo&Ú, Ùeme DeJemLeeueeF& ve°eiece YeefvevÚ ~~50~~
DeÜwleJeemeveeefJeä®eslemeeb Hej³eesefieveeced~~52~~
HeM³eleecevlejelceeveb %eele=lJeb keÀLecev³eLee~~51~~
252 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
YeeJeeLe& : DeÉwleJeemeveeues heefjhetCe&eÛf eòe YeSkeâe Devlejelceekeâes efvejvlej mee#eelkeâej
ievex hejÙeesefien™cee De® %eele=lee (%eeve) keâmejer ngvemekeäÚ? DeLee&led Gveern™ues
DevlejelceeosefKe Deueie efJe<eÙekeâes %eeve keâmejer ieve& mekeäÚved ?~~51~~
DekeÀlee&çnceJesÊeenceosnesçnb efvej¡eveë~~53~~
Fefle ef®evle³eleë mee#eeled mebefJeosJe ÒekeÀeMeles~~52~~
YeeJeeLe& : ‘ceB keâlee& ngBF&ve’, ceB %eelee nBFg &ve, ceB osn nBFg &ve, ce efvejbpeve ntB Ùemlees
Ùemlees efÛevleve ievex efMeJeÙeesieer ueeF& mee#eeled ‘mebefJeled’ (hejyeesOe) keâes cee$e ØekeâeMe
ngvÚ ~ DeLee&led mebefJeled meJe&oe ØekeâeefMele jnvÚ ~~52~~
efvejmleYesopeuHem³e efvejernm³e ÒeMeec³eleë~~54~~
mJes ceefneqcve efJeueervem³e efkeÀcev³ep%es³eceg®³eles~~53~~
YeeJeeLe& : YesocetuekeâJeekeäÙe (keâLeve) ueeF& nšeGves, FÛÚe jefnle, Meceoceeefo
Ùegòeâ leLee DeeHeäveg ceefnceecee efJeueerve jnves efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie Dekeâex kegâve ÛeQ heoeLe&
%esÙe (peeefveves ueeÙekeâ) ngve mekeäÚ? ~~53~~
SkeÀerYetles efvepeekeÀejs mebefJeoe efve<ÒeHeáe³ee~~55~~
kesÀve efkebÀ Jesoveer³eb leÜsÊee keÀë HeefjYee<³eles~~54~~
YeeJeeLe& : mJemJe™hekeâes efve<ØeheÃe mebefJeoekeâejkeâes meeLecee Skeâ™helee Yew
mekesâheefÚ keâmeÉeje kesâ JesoveerÙe nesuee? leLee keâmeueeF& lÙemekeâes Jesòee (peevevesJeeuee)
YeVe meefkeâÙesuee? ~~54~~
cenemeÊee cenemebefJeod efJeéeªHee ÒekeÀeMeles~~56~~
leefÜvee veeefmle JemlJeskeÀb Yesoyegef×b efJecegáeleë~~55~~
YeeJeeLe& : cenemeòee cenemebefJeled efJeÕekeâe ™hecee ØekeâeefMele Yewjnskeâes Ú ~
Yesoyegefæues jefnle YeSkeâe Ùeesieerkeâe ueeefie lÙeme Deefleefjòeâ Dekeâex kegâvew Jemleg Mes<e
jnBowve ~~55~~
heefjÛÚso DeeefoØemeeefomLeue 253
DeeefoØemeeefomLeue - (78)
meJee&efOeÿele=keÀë MecYegjeefomlem³e Òemeeoleë~~57~~
DeeefoÒemeeoerl³egkeÌleesç³eb efveefJe&keÀejHeos efmLeleë~~56~~
YeeJeeLe& : DeeefoØemeeoermLeue JeCe&ve— meyewkeâe DeefOe‰elee efMeJe Deeefo
DeLee&led me=ef° Deeefo ØeheÃekeâe cetuekeâejCe ngvegngvÚ ~ Gvekeâe ke=âheeues efveefJe&keâej heocee
Øeefleef‰le Ùeesieer Deeefo Øemeeoer keânueeGBÚ ~~56~~
DeveskeÀpevceMeg×m³e efvejn¹ejYeeefJeveë~~58~~
DeÒeHeáem³eeefoosJeë Òemeeroefle efJecegkeÌle³es~~57~~
YeeJeeLe& : Deveskeâ pevcecee meeOeveeues pees Megæ YeSkeâes Ú, Den¿ejYeeJeveeues
jefnle Ú, leLee ØeheÃeyeešnerve (še[e) Ú, Ùemlee ceveg<Ùekeâe cegefòeâkeâe ueeefie YeieJeeved
efMeJe ØemeVe ngvegngvÚ ~ ßeerceÆieJeûerleecee heefve ‘Deveskeâ pevce mebefmeæmlelees Ùeeefle
hejeb ieefleced’ YeefveSkeâes Ú ~~57~~
efMeJeÒemeeomecHeʳee efMeJeYeeJecegHes³egef<e~~59~~
efMeJeeov³eppeieppeeueb ¢M³eles ve ®e ¢M³eles~~58~~
YeeJeeLe& : efMeJeeveg«en (efMeJeke=âhee) ØeeefhleÉeje efMeJeYeeJecee ØeehleYeSkeâe
Ùeesieerkeâe ueeefie Ùees mebmeej efMeJeyeeš efYeVe osefKevÚ heefve leLee osefKeVe heefve DeLee&led
Ùees Ùeesieerkeâe FÛÚecee efveYe&j Ú efkeâ T JÙeJenej peielcee Gef$eSj mebmeejueeF& F&Õejyeeš
Deieue DevegYeJeiejesmed (osKeesmed) Ùee mebmeejYevoe ceeefLe G"sj peielueeF& efMeJemJe™he
Ùee DeelcemJe™he osKeesmed ~~58~~
MecYeesë efMeJeÒemeeosve mebmeej®ísokeÀeefjCee~~60~~
ceesnûeeqvLeb efJeefveefYe&Ðe cegeqkeÌleb ³eeefvle efJeJesefkeÀveë~~59~~
YeeJeeLe& : efvelÙe j DeefvelÙekeâes Yeso peeVes peven™ mebmeejkeâes Úsoveievex
YeieJeeved efMeJekeâe keâuÙeeCeceÙe ke=âhee keâše#eÉeje ceesn«eefvLekeâes Yesove iejsj cegefòeâcee
Øeehle ngvÚved ~~59~~
254 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
efJevee ÒemeeoceerMem³e mebmeejes ve efveJele&les~~61~~
efJevee met³eexo³eb ueeskesÀ kegÀleë m³eeled lecemees ue³eë~~60~~
YeeJeeLe& : F&Õejkeâes ke=âhee veYew mebmeejkeâes efveJe=efòe ngBowve ~ metÙeexoÙe ve Yew
mebmeejcee DevOekeâejkeâes ueÙe (veeMe) keâmejer ngve mekeäÚ? ~~60~~
meJee&vegûeenkeÀë MecYegë kesÀJeueb ke=ÀHe³ee ÒeYegë~~62~~
cees®e³esled mekeÀueeved pevletved ve efkeÀefáeefon keÀejCeced~~61~~
YeeJeeLe& : ØeYeg DeLee&led meJe&meceLe&ngveeues meyew ceeefLe ke=âhee ievex YeieJeeved efMeJe
ke=âheeÉeje mecemle ØeeefCen™ueeF& cegòeâ ieveg& ngvÚ ~ Ùemecees#ekeâe efJe<eÙecee Dekeâex kegâvew
keâejCe Úwve ~~61~~
DevlÙeØemeeefomLeue - (79)
ue³eë meJe&HeoeLee&veecevl³e Fl³eg®³eles yegOewë~~63~~
ÒemeeoesçvegYeJemlem³e leÜevevl³eÒemeeoJeeved~~62~~
YeeJeeLe& : DevlÙeØemeeoermLeue JeCe&ve— efJeÉevedn™ mecemleheoeLe&n™keâes
peÙe ngvegueeF& ‘DevlÙe’ YevoÚved ~ lÙeme ueÙekeâes DevegYeJe ‘Øemeeo’ keânueeGBÚ ~ Ùees
Øemeeo pemcee ngvÚ Ùees DevlÙeØemeeoer ngvÚ ~~62~~
osJeefle³e&*dceveg<³eeefoJ³eJenejefJekeÀuHevee ~~64~~
cee³eeke=Àlee Hejs leÊJes leuue³es lel#e³ees YeJesled~~63~~
YeeJeeLe& : osJelee efleÙe&keâd DeLee&led heMeghe#eer ceveg<Ùe Deeefokeâes JÙeJenej
efJekeâuhevee ceeÙeeÉeje efveefce&le nes ~ hej leòJecee ueÙe YeS heefÚ ceeÙeekeâes heefve
#eÙe(veeMe) ngvÚ ~~63~~
mee#eelke=Àles Hejs leÊJes meeq®®eoevevoue#eCes~~65~~
keÌJe HeoeLe&Heefj%eeveb kegÀlees %eele=lJemebYeJeë~~64~~
YeeJeeLe& : meled efÛeled Deevevo mJe™he hejleòJekeâes mee#eelkeâej YeS heefÚ,
heoeLe&keâes %eeve keâmejer ngve mekeäÚ? leLee %eeleekeâes mebYeeJevee keâneB jnvÚ? DeLee&led
heefjÛÚso DevlÙeØemeeefomLeue 255
ceeÙeekeâes meercee efYe$e %eele=%esÙe mecyevOe ngvÚ~ ceeÙee nefš mekesâ heefÚ %eelee %esÙe Deeefo
heoeLe&n™keâes DeefmlelJe mJele: meceehle ngvÚ ~~64~~
meg<egHlem³e ³eLee Jemleg ve efkeÀefáeoefHe Yeemeles~~66~~
leLee cegkeÌlem³e peerJem³e ve efkeÀefáeÜmleg ¢M³eles~~65~~
YeeJeeLe& : pemejer ieefnjes efveõecee megleskeâe JÙeefòeâueeF& kegâvew Øekeâejkeâes Yeeve
ngBowve, lÙemejer vew cegòeâ Yewmekesâkeâe peerJeueeF& kegâvew Jemlegkeâes DeeYeeme ngBowve, efkeâ ve efkeâ
T mJemJe™hecee Øeefleef‰le Yew mekesâkeâes ngvÚ ~~65~~
³eLeekeÀeMeceefJeeq®íVeb efveefJe&keÀejb mJeªHeleë~~67~~
leLee cegkeÌlem³e peerJem³e mJeªHeceJeefMe<³eles~~66~~
YeeJeeLe& : pemejer DeekeâeMe mJe™hele: efveefJe&keâej j DeheefjefÛÚVe Ú, lÙemejer
vew cegòeâ peerJekeâes mJe™he cee$e DeJeefMe° jnvÚ ~~66~~
ve efkeÀáeoefHe cegkeÌlem³e ¢M³eb keÀle&J³ecesJe Jee~~68~~
megKemHetÀefle&mJeªHesCe efve½euee efmLeefle©®³eles~~67~~
YeeJeeLe& : cegòeâ peerJekeâe ueeefie ve kegâvew oMe&veerÙe heoeLe& ngvÚ ve lee kegâvew
keâle&JÙe Mes<e jnvÚ ~ hejceevevokeâe mHegâjCeues Gmekeâes efve§eue efmLeefle jnvÚ DeLeJee
ngvÚ ~~67~~
efMeJeeÜwleHeefj%eeveefMeefLeueeMes<eJemlegveë ~~69~~
kesÀJeueb mebefJeoguueemeoefMe&veë kesÀve keÀes YeJesled~~68~~
YeeJeeLe& : eqMeJeeÉwlekeâe heefj%eeveues pemekeâes meyew Jemlegn™cee YesoYeeJe meceehle
Yew mekesâkeâes ngvÚ, leLee pemeues cee$e mebefJeled Meefòeâkeâes Guueemekeâes meJe&$e oMe&ve ieÚ&,
lÙemlee efMeJeÙeesieerueeF& FefvõÙe JÙeeheej meBie kesâ ØeÙeespeve? DeLee&led kegâvew ØeÙeespeve
DeJeefMe° jnVe ~~68~~
mesJÙeØemeeefomLeue - (80)
mesJ³ees ieg©ë mecemleeveeb efMeJe SJe ve mebMe³eë~~70~~
Òemeeoesçm³e HejevevoÒekeÀeMeë HeefjkeÀerl³e&les~~69~~
256 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: De"ejeQ
YeeJeeLe& : mesJÙeØemeeoermLeue JeCe&ve— mesJÙe Øemeeoer mLeue JeCe&ve -
meyewkeâe ueeefie efMeJecee$e mesJÙe ieg® ngvegngvÚ ~ mesJÙeieg®keâes Øemeeo DeLee&led Deveg«en
(ke=âhee) vew hejevevo ØekeâeMe keânueeBGÚ ~~69~~
mesJ³ees ieg©ë mce=lees ¿em³e ÒemeeoesçvegYeJees celeë~~71~~
leoskeÀeJesMeªHesCe leÜeved mesJ³eÒemeeoJeeved~~70~~
YeeJeeLe& : lÙemejer vew efMeJeÙeesieer heefve mesJÙeieg® yeleeFSkeâe Úved ~ Gvekeâes
DevegYeJe Øemeeo keânueeGBÚ ~ pemeues Ùeer ogyew ieg® leLee ØemeeoueeF& Skeâ ceevoÚ
GmeueeF& ‘mesJÙeØemeeoJeeved’ YeefvevÚ ~~70~~
ieg©osJeë Hejb leÊJeb HejleÊJeb ieg©ë mce=leë~~72~~
leoskeÀlJeevegYeeJesve ve efkeÀefáeoJeefMe<³eles~~71~~
YeeJeeLe& : ieg®osJe hejb leòJe ngvegngvÚ leLee hejleòJe vew ieg® ngvegngvÚ ~ Ùeer
ogyewueeF& Skewâ mecPes Ùee peeves heefÚ Mes<e kesâner heefve DeJeefMe° jnVe ~~71~~
DeHeef j ®ís Ð eceelcemLeceJee*d c eevemeiees ® ejced ~ ~73~~
Deevevob HeM³eleeb Hegbmeeb jeflejv³e$e keÀe YeJesled~~72~~
YeeJeeLe& : Demeerce Deelcee efYe$e efveJeeme ievex, JeeCeer j cevekeâes meerceevee Yevoe
yeeefnj Deevevokeâes mee#eeled DevegYeJeievex ceveg<Ùen™keâes DevÙe meebmeeefjkeâ efJe<eÙen™cee
Øeerefle keâmejer ngve mekeäÚ ? ~~72~~
%eeveece=lesve le=Hlem³e efkeÀcev³ewYeexp³eJemlegefYeë~~74~~
%eeveeosJe Hejevevob ÒekeÀeMe³eefle meeq®íJeë~~73~~
YeeJeeLe& : %eeve™heer Dece=leues le=hle YeSkeâe (DeIeeSkeâe) ceveg<Ùekeâe ueeefie
DevÙe KeeÅe heoeLe&keâes kesâ DeeJeMÙekeâlee? meoe efMeJe%eeveÉeje vew hejevevoes ØekeâeMe
HewâueeGBveg ngvÚ ~~73~~
cegeqkeÌlejsJe Heje le=eqHleë meeq®®eoevevoue#eCee~~75~~
efvel³ele=Hlem³e cegkeÌlem³e efkeÀcev³ewYeexiemeeOevewë~~74~~
heefjÛÚso mesJÙeØemeeefomLeue 266

YeeJeeLe& : meefÛÛeoevevomJe™he cegefòeâvew Deefvlece SJeb meJeexlke=â° le=efhle nes ~

pees efvelÙele=hle SJeb efvelÙecegòeâ Ú GmeueeF& Yeesiekeâe DevÙe meeOeven™ meBie kesâ
ØeÙeespeve? ~~74~~
ve yee¿ekeÀce& lem³eeefmle ve ®eevlevezJe kegÀ$eef®eled~~76~~
efMeJewke̳e%eeveª{m³e osnYe´eefvleb efJecegáeleë~~75~~
YeeJeeLe& : pees efMeJewkeäÙe %eeveues ™{ DeLee&led heefjhetCe& Ú, efMeJewkeäÙe %eevekeâe
ØeYeeJeues osnYeüce DeLee&led MejerjueeF& vew Deelcee ceeVes Yeüce yeeš jefnle Ú, Ùemlee cegòeâ
heg®<e ueeefie keâneR heefve yee¢e (yeeefnjer) leLee Deevlej (efYe$eer) keâce& keâjCeerÙe (ievex
ÙeesiÙe) ngBowve ~~75~~
ve keÀce&yevOse ve leHeesefJeMes<es ve cev$e³eesieeY³emeves leLewJe~~76~~
O³eeves ve yeesOes ®e leLeelceleÊJes ceveëÒeJe=efÊeë Hej³eesieYeepeeced~~76~~
YeeJeeLe& : pemues hejÙeesiecee GÛÛemlej Øeehle iejskeâes Ú, Gvekeâe cevekeâes ØeJe=efòe
keâce&yevOeve efJeefMe° lehe, cev$e ÙeesieeYÙeeme, OÙeeve, yeesOe Deeefocee nesFve Deefheleg
DeelceleòJecee ngvÚ ~~76~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efue”mLeueevleie&le ØeeCeefue”ermLeues DeelcemLeueeefo-
veJeefJeOemLeueØeme”es veece De°eoMe: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes ØeeCeefue”ermLeueefJe<eÙekeâ

veJeefJeOeefue” Øeme” veecekeâ De°eoMe heefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ De°eoMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~

 268 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ

YeeJeeLe& : leer mLeuen™keâes veece Ùeme Øekeâej Ú— ØeLece-oer#eeheeoesokeâ,

efÉleerÙe-efMe#eeheeoesokeâ, le=leerÙe-%eeveheeoesokeâ, ÛelegLe&-ef›eâÙeeefve<heefòe, heÃece-YeeJeefve<heefòe,
SkeÀesveeEJeMe: Heefj®íso: <e‰-%eeveefve<heefòe, mehlece-efheC[ekeâeMemLeue, De°ce-efJevÉekeâeMemLeue, veJece-
cenekeâeMemLeue, oMece-ef›eâÙeeØekeâeMemLeue, SkeâeoMe-YeeJeØekeâeMemLeue j Devlecee
eEueiemLeueebl eie&le %eeveØekeâeMemLeue ngvÚ ~ Ùeme heefÚ Fvekeâe mJe™hekeâes Deueie Deueie efJeJejCe ievex
MejCemLeue Úg - ~~3-5~~
Deieml³e GJee®eõ oer#eeheeoesokeâmLeue - (81)
mLeueYesoeë meceeK³eeleeë ÒeeCeefueef²mLeueeefÞeleeë~~1~~ oer#e³eeçHeieleÜwleb ³ep%eeveb ieg©efMe<³e³eesë~~6~~
keÀLe³e mLeueYesob ces MejCemLeuemeceeefÞeleced~~1~~ Deevevom³ewke̳eceslesve oer#eeHeeoesokebÀ mce=leced~~6~~
YeeJeeLe& : MejCemLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVeg YeÙees— ns DeeÛeeÙe&! YeeJeeLe& : oer#eeheeoesokeâmLeue JeCe&ve— oer#eeÉeje ÉwleYeeve nefš mekesâ
leheeBFues ØeeCeefue”er mLeue Devleie&le hevex ieCeveerÙe mLeue Yeson™ yeleeGveg YeÙees ~ Deye heefÚ, ieg®efMe<Ùecee pees GheeefOejefnle %eeve ngvÚ, lÙemeÉeje ogyewcee Deevevokeâes Âef°ues
MejCemLeuecee hevex mLeueYeson™ yeleeGveg nesmed ~~1~~ hetCe& SskeäÙe ngvÚ ~ Ùeme efmLeefleueeF& ‘‘oer#eeheeoesokeâ’’ YeefvevÚ ~~6~~
MejCemLeueceeefÞel³e mLeueÜeoMekebÀ ce³ee~~2~~ DeLeJee HeeoMeyosve ieg©jsJe efveieÐeles~~7~~
G®³eles veece meJex<eeb mLeueeveeb Me=Ceg leeHeme ~~2~~ efMe<³e½eesokeÀMeyosve le³eesjwke̳eb leg oer#e³ee~~7~~
YeeJeeLe& : ßeerjsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— ns lehemJeer! MejCemLeuecee Deeefßele YeeJeeLe& : DeLeJee heeoMeyoues ieg®keâes yeesOe ngvÚ, leLee Gokeâ Meyoues
jnves yeeÜ mLeueYeson™ Úved ~ ceB leer meyewmLeuen™keâes veece yeleeGBÚg ~ leheeBF& ßeJeCe efMe<Ùekeâes yeesOe iejeGBÚ ~ oer#eeÉeje Ùeer ogyewkeâes SskeäÙe ngvÚ ~~7~~
ieveg&nesmed ~~2~~ Hejceevevo SJeeskeÌleë HeeoMeyosve efvece&ueë~~8~~
oer#eeHeeoesokebÀ HetJe¥ efMe#eeHeeoesokebÀ leleë~~3~~ %eeveb ®eesokeÀMeyosve le³eesjwke̳eb leg oer#e³ee~~8~~
%eeveHeeoesokebÀ ®eeLe ef¬eÀ³eeefve<HeefÊekebÀ leleë~~3~~ YeeJeeLe& : heeoMeyo efvece&ue hejceevevokeâes JeeÛekeâ heefve nes leLee Gokeâ
YeeJeefve<HeefÊekebÀ ®eeLe %eeveefve<HeefÊekebÀ leleë~~4~~ heoÉeje %eevekeâes yeesOe heefve ngvÚ ~ oer#eeÉeje Ùeer ogyewkeâes SskeäÙe ngvÚ ~~8~~
efHeC[ekeÀeMemLeueb ®eeLe efyevÜekeÀeMemLeueb leleë~~4~~ HejmebefJelÒekeÀeMeelcee HejceevevoYeeJeveeced~~9~~
cenekeÀeMemLeueb ®eeLe ef¬eÀ³ee³ee½e ÒekeÀeMeveced~~5~~ DeefOeiec³e cene³eesieer ve Yesob keÌJeeefHe HeM³eefle~~9~~
YeeJeÒekeÀeMeveb He½eeled lelees %eeveÒekeÀeMeveced~~5~~ YeeJeeLe& : hejemebefJeled ØekeâeMe™he YeSj hejceevevoYeeJecee Øeehle YeSkeâe
mJeªHeb He=Leiesles<eeb keÀLe³eeefce ³eLee¬eÀceced~~5~~ ceneÙeesieerues keâeBner heefve Yeso owKowve ~~9~~
heefjÛÚso oer#eeheeoesokeâmLeue 269
osMekeÀeueeÐeJe®ísoefJenerveb efvel³eefvece&ueced~~10~~
Deevevob ÒeeH³e yeesOesve veev³eled keÀe*d#eefle meb³eceer~~10~~
YeeJeeLe& : mebÙeceMeerue Ùeesieer osMekeâeue Deeefokeâe meercee Yevoe yeeefnj efvelÙe
efvece&ue Deevevocee ceive jnves ngveeues kegâvew DevÙe meebmeeefjkeâ Jemlegkeâes FÛÚe
ieozve ~~10~~
%eeveece=leceefHe mJe®íb ieg©keÀe©C³emecYeJeced~~11~~
DeemJeeÐe jceles ³eesieer mebmeejece³eJeefpe&leë~~11~~
YeeJeeLe& : kesâJeue ieg®ke=âheeyeeš DelÙevle efvece&ue %eeveece=lekeâes DeemJeeove iejsj
Ùeesieer mebmeej™heer DeeceÙe DeLee&led jesieyeeš jefnle YeSj DeelcemJe™hecee jceCe
ieo&Ú ~~11~~
efMe#eeheeoesokeâmLeue - (82)
ieg©efMe<³ece³eb %eeveb efMe#ee ³eesefieveceer³e&les~~12~~
le³eesë mecejmelJeb efn efMe#eeHeeoesokebÀ mce=leced~~12~~
YeeJeeLe& : efMe#eeheeoesokeâmLeue JeCe&ve— efMe#ee DeLee&led hetJeexòeâ %eevekeâes
ceveve j ieg®efMe<Ùekeâes Skeâ™heleekeâes %eeveues ÙeesieerueeF& ØesjCeeØeehle ngvÚ~ efMe#ee j
%eevekeâes mecejmelee ‘‘efMe#eeheeoesokeâ’’ keânueeGBÚ ~~12~~
ceef L elee®íeðepeueOes ³ e& g e q k eÌ l ecevLeeveJew Y eJeeled ~ ~13~~
ieg©Cee ueY³eles yeesOemegOee megcevemeeb ieCewë~~13~~
YeeJeeLe& : leke&â™heer cevLeve oC[ (ceLeeveer) ues ieg®Éeje ceefLeSkeâe
efveieceeieceMeeŒe-™heer mecegõyeeš efveefmkeâSkeâes efMeJeeÉwle™heer yeesOemegOee efJeÉevn™Éeje
Øeehle ieefjvÚ ~~13~~
%eeve®evêmecegÓtleeb Hejceevevo®eeqvêkeÀeced~~14~~
HeM³eefvle HejceekeÀeMes cegeqkeÌleje$eew ceneefOe³eë~~14~~
270 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
YeeJeeLe& : ceneved yegeæ
f ceeved Ùeesieerpeve cegefòeâjeef$ecee (cegefòeâkeâes jeef$ecee) %eeve™heer
Ûevõceeyeeš GlheVe hejceevevo™heer Ûeefvõkeâe (Ûevõceekeâes ØekeâeMe) keâes hejceekeâeMe
DeLee&led efÛeoekeâeMecee mee#eelkeâej ieo&Úved ~~14~~
¢äs leeqmceved Hejevevos osMekeÀeueeefoJeefpe&les~~15~~
êäJ³eb efJeÐeles veev³e®í^esleJ³eb %es³ecesJe Jee~~15~~
YeeJeeLe& : osMekeâeue Deeefoyeeš jefnle lÙeme hejevevokeâes mee#eelkeâej YewmekesâheefÚ,
efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie kegâvew heefve kegâje ßeJeCeerÙe DeLeJee peeveves ÙeesiÙe Mes<e jnVe ~~15~~
Deelceevevosve le=Hlem³e keÀe mHe=ne efJe<e³es megKes~~16~~
ie²epeuesve le==Hlem³e ketÀHelees³es kegÀlees jefleë~~16~~
YeeJeeLe& : Deelceevevoues le=hle efMeJeÙeesieercee efJe<eÙemegKekeâes FÛÚe keâmejer ngve
mekeäÚ? efkeâveefkeâ efJe<eÙemegKe heefjCeececee og:KeoeÙeer ngvÚ leLee Deelceevevo efvelÙeefvejvlej
megKeceÙe ngvÚ ~ pees ceevÚs ie”epeveheeve iejsj le=hle YeSkeâes Ú lÙemeues kegâJee (Fveej)
keâes heeveerkeâes Ûeenvee keâmejer ieÚ&? ~~16~~
³eeqmceVeÒeeHlekeÀuueesues megKeefmevOeew efveceppeefle~~17~~
meecejm³eevcene³eesieer lem³e meercee kegÀlees YeJesled~~17~~
YeeJeeLe& : jeie, És<e, keâece, ›eâesOe Deeefo lej” jefnle pegve megKe™heer mecegõcee
meecejmÙekeâe meeLe ceneÙeesieer [tyeer jnvÚ lÙeme mecegõ Ùee Deevevokeâes meercee keâmejer
heòee ueeive mekeäÚ? DeLee&led lÙeme DeevevoueeF& meerefcele ieve& meefkeâVe? ~~17~~
ieg©Òemeeo®evêsCe efve<keÀue¹sve ®ee©Cee~~18~~
³evceveëkegÀcegob efvel³eyeesefOeleb lem³e keÀes Ye´ceë~~18~~
YeeJeeLe& : efve<keâue¿ SJeb megvoj ieg®keâe Deveg«en™heer Ûevõues pemekeâes
ceve™heer kegâcego(keâceue) efvelÙe ØekeâeefMele jnvÚ lÙeme cevecee Yesokeâes Yeüeefvle keâmejer
ngve mekeäÚ? ~~18~~
heefjÛÚso %eeveheeoesokeâmLeue 271
%eeveheeoesokeâmLeue - (83)
leowke̳emecHeoevevo%eeveb %eeveieg©ce&leë~~19~~
lelmeecejm³eb efMe<³em³e %eeveHeeoesokebÀ efJeogë~~19~~
YeeJeeLe& : %eeveheeoesokeâmLeue JeCe&ve— efJeÉevn™ues Deevevo%eeveueeF&
%eeveieg® (meyew%eevecee ßes‰) ceevoÚved ~ lÙeme SskeäÙe mecheefòeÙegòeâ efMe<Ùekeâes lÙeme
%eeve-meecejmÙeueeF& ‘%eeveheeoesokeâ’ ceeefveSkeâes Ú ~~19~~
DeefJeÐeejengefvece&gkeÌlees %eeve®evêë megefvece&ueë~~20~~
ÒekeÀeMeles HejekeÀeMes HejevevoceneÐegefleë~~20~~
YeeJeeLe& : DeefJeÅee™heer jengyeeš efvecegò& eângveeues DelÙevle mJeÛÚ leLee hejevevo™heer
ceneÅegefleÙegòeâ %eeveÛevõ hejekeâeMe DeLee&led efÛeoekeâeMecee ØekeâeefMele YewjnvÚ ~~20~~
De%eevecesIeefveceg&keÌleë HetCe&%eevemegOeekeÀjë~~21~~
DeevevopeueOesJe=&ef×cevegHeM³eved efJeYeemeles~~21~~
YeeJeeLe& : De%eeve™heer cesIeyeeš efveceg&òeâ hetJe&%eeve™heer Ûevõcee Deelce™heer
mecegõkeâes Je=efæ osKesj efJeMes<e™heues ØekeâeefMele ngvÚ DeLee&led ÛeefckeâvÚ ~~21~~
%eeve®evêeso³es peeles OJemleceesnleceesYejeë~~22~~
HeM³eefvle Hejceeb keÀeÿeb ³eesefieveë megKeªefHeCeerced~~22~~
YeeJeeLe& : %eeve™heer Ûevõcee GoeÙes heefÚ pemkeâes ceesnevOekeâej mecetn ve°
Yewmekesâkeâes Ú, Ùemlee ceneÙeesieerues megKekeâes hejekeâe‰e DeLee&led Deevevokeâes Deefvlece
meerceekeâes oMe&ve ieo&Úved ~~22~~
cee³eejpev³ee efJejces yeesOemet³ex ÒekeÀeefMeles~~23~~
efvejmlemeJe&J³eeHeejef½e$eb mJeefHeefle meb³eceer~~23~~
YeeJeeLe& : ceeÙee™heer jeef$ekeâes meceeheve leLee %eeve™heer metÙe&keâes GoÙe YeS heefÚ
mebÙeceer DeLee&led Ùeesieer mecemle JÙeJenej yeeš jefnle YeSj meg<egefhle (iee{efveõe cee)
efmLele peerJekeâe meceeve hejceevevokeâes DevegYeJe iejerjnvÚved ~ meeceevÙe peven™keâes
272 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
JÙeJenej efovecee ngvÚ, Ùees Dee§eÙe&keâes efJe<eÙe Ú efkeâ Ùeesieer n™keâes JÙeJenej efveMeecee
(jeef$ecee) ngvÚ ~ Ùemlew Øekeâejkeâes meceguuesKe ßeerceÆieJeûerleecee heefve Ùee efveMee
meJe&Yetleeveeced .... Ùeme Mueeskeâcee ieefjSkeâes Ú ~~23~~
DeveeÐeefJeÐeeefJeeq®íefÊeJesuee³eeb Hej³eesefieveë~~24~~
ÒekeÀeMeles Hejevevoë ÒeHeáesve efJevee ke=Àleë~~24~~
YeeJeeLe& : Deveeefo DeefJeÅee (De%eeve) keâes efveJe=efòekeâeuecee ÙeesieerueeF& ØeheÃe
jefnle hejevevokesâ Yeeve ngvÚ ~ MewJeMeeŒecee Deevevo ogF&Øekeâejkeâes yeleeFSkeâes Ú -
meØeheÃeevevo j efve<ØeheÃeevevo ~ meØeheÃeevevo efJe<eÙeevevokeâes Dekeâex veece nes ~ Ùemewieefj
efve<ØeheÃeevevo heefve hejehejYesoues ogF&Øekeâejkeâes ngvÚ ~~24~~
efvel³eevevos efvepeekeÀejs efJeceues Hejlespeefme~~25~~
efJeueerve®eslemeeb Hegbmeeb kegÀlees efJeéeefJekeÀuHevee~~25~~
YeeJeeLe& : efvelÙe DeevevomJe™he efvece&ue efvepemJe™he hejlespe DeLee&led efÛeoeefolÙecee
pemkeâes efÛeòe ueerve YeSkeâes ngvÚ, lÙemlee Ùeesefiepeven™keâe ueeefie efJeÕekeâuhevee keâmejer
ngve mekeäÚ? 25~~
kegÀlees ye´ïee kegÀlees efJe<Cegë kegÀlees ©êë kegÀlees jefJeë~~26~~
mee#eelke=ÀleHejevevop³eesefle<eë meec³ekeÀuHevee~~26~~
YeeJeeLe& : keâeneB yeÇÿee, keâeneB efJe<Ceg, keâeneB ®õ, j keâeneB metÙe&? pemeues
hejevevolespekeâes mee#eelkeâej iejskeâes Ú Gmekeâes leguevee kegâvew meBie heefve ngve
mekeäovw e ~~26~~
DeHejes#eHejevevoefJeueemem³e cenelceveë~~27~~
ye´ïeefJe<CJeeo³ees osJee efJeMes<eeë megKeefyevoJeë~~27~~
YeeJeeLe& : pees Dehejes#e hejevevokeâe efJeueemeues heefjhetCe& Ú Ùemlee cenelcee
DeLee&led efMeJeÙeesieerkeâes legueveecee yeÇÿee efJe<Ceg Deeefo osJeieCe megKe keâe efJeefMe° efyevog
(Leeshee) meceeve cee$e ngvÚved ~~27~~
heefjÛÚso ef›eâÙeeefve<heefòemLeue 273
³evcee$eemeefnleb ueeskesÀ Jee_íefvle efJe<e³eb vejeë~~28~~
leoÒeces³eceevevob Hejceb keÀes ve Jee_íefle~~28~~
YeeJeeLe& : Ùeme mebmeejcee ceveg<Ùen™ pemekeâes Skeâcee$ee DeLee&led SkeâebMe cee$e
Deevevokeâes keâecevee ieo&Úved, lÙeme hejce DeØecesÙe DeevevoueeF& keâmeues ÛeenVe?
~~28~~
ef›eâÙeeefve<heefòemLeue - (84)
HejkeÀe³es ef¬eÀ³eeHeefÊeë keÀefuHelewJe ÒekeÀeMeles~~29~~
jppeew Yegpe²Jeod ³emceeled ef¬eÀ³eeefve<HeefÊeceeve³eced~~29~~
YeeJeeLe& : ef›eâÙeeefve<heefòemLeue JeCe&ve— hejkeâeÙe DeLee&led hejyeÇÿemJe™he
efMeJeÙeesieercee ef›eâÙee keâefuhele ™hecee osefKevÚ ~ lÙemekeâejCe jppegcee ([esefjcee) mehe&
pemlew (mehe&keâes Yeeve YeÙes pemlew) efMeJeÙeesieer heefve ef›eâÙeekeâes keâlee& pemlees osefKevÚ
DeLee&led efMeJeÙeesieerkeâe Mejerjcee ef›eâÙeekeâes oMe&ve Yeücecee$e nes ~ Jemlegle: efMeJemJe™he
ngveeues efMeJeÙeesieer efve<keâue efveef<›eâÙe j Meevle efmLeeflecee Øeehle ngvÚ ~~29~~
%eeefveveeb ³eeefve keÀcee&efCe leeefve vees pevcensleJeë~~30~~
DeeqiveoiOeeefve yeerpeeefve ³eLee vee¹§jkeÀejCeced~~30~~
YeeJeeLe& : %eeefven™Éeje ieefjSkeâe keâce&n™ pevcekeâe nsleg yevowveved, pemlew
Deeieecee [[skeâe yeerpe De¿Ïjeslheefòekeâes keâejCe ngve mekeäowveved ~~30~~
keÀce&Cee efkeÀb ke=ÀlesveeefHe %eeefvevees efvejn*dke=Àlesë~~31~~
efJeef¬eÀ³ee ÒeefleefyecyemLee efkebÀ keÀjesefle efnceÐeglesë~~31~~
YeeJeeLe& : Deue¿ej jefnle %eeveer Éeje ieefjSkeâe keâce&ues kesâ ngvÚ? DeLee&led
leer keâce&n™keâes %eeveercee kegâvew ØeYeeJe heozve ~ efnceÅegefle DeLee&led Ûevõceekeâe Øeefleefyecyecee
Ieefšle ngves efJekeâejues kesâ ngvÚ? ~~31~~
®evêm³e cesIemecyevOeeod ³eLee iecevekeÀuHevee~~32~~
leLee osnm³e mecyevOeeoejesH³ee m³eeled ef¬eÀ³eelceveë~~32~~
274 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
YeeJeeLe& : pemejer cesIekeâe meeLecee mecyevOe ngveeues Ûevõcee Ûeuowiejskeâe
pemlee osefKevÚved/lÙemejer vew osnmeBie mecyevOe ngveeues, Deelceecee ef›eâÙee Deejesefhele
ngvÚ ~~32~~
%eeveer keÀce&efveª{esçefHe efueH³eles ve ef¬eÀ³eeHeÀuewë~~33~~
Ie=leeefovee ³eLee efpe»e YeeskeÌ$eer ®eeefHe ve efueH³eles~~33~~
YeeJeeLe& : pemleeØekeâejues Ie=le Deeefo heoeLe&keâes Yeesie ievex efpe£e (efpeYeües) Ie=le
Deeefo heoeLe&n™yeeš Gheefuehle (ØeYeeefJele) ngBowve, lÙemew Øekeâejues %eeveerpeve heefve
mechetCe&keâce&n™ ieoz jns heefve Gvekeâe HeâueÉeje Gheefuehle ngBowve ~~33~~
efvejmleesHeeefOemecyevOes peerJes ³ee ³ee ef¬eÀ³eeefmLeefleë~~34~~
mee mee Òeleereflecee$esCe efve<HeÀuee ®ee$e ueer³eles~~34~~
YeeJeeLe& : Den¿ej j cecekeâej ™he mecyevOeues jefnle YeSkeâe peerJekeâe pees pees
ef›eâÙee ngvÚved leer leer Øeleerefle cee$e DeLee&led efve<Heâue ngvÚved ~~34~~
iepíbefmleÿved mJeHeved JeeefHe ve efve<keÀcee&efmle keÀ½eve~~35~~
mJeYeeJees osefnveeb keÀce& %eeefveveeb leÊeg efve<HeÀueced~~35~~
YeeJeeLe& : efnb[dow yemow leLee meglow jnsj heefve kegâvew Mejerjer keâce&jefnle ngve
mekeäowve efkeâveefkeâ meyew DeJemLeecee osnOeejern®Éeje keâce& Yewvew jnvÚved efkeâve efkeâ keâce&
ieveg& MejerjOeejerkeâes mJeYeeJe nes ~ Devlej Ùeeflecee$e Ú efkeâ - De%eeveern™keâe keâce&ues
meceÙe hegiesheefÚ Heâue efovÚved, efkeâvleg %eeveern™Éeje ieefjSkeâe keâce&n™ Heâueefovecee
meceLe& ngBowveved ~ DeLee&led DemeceLe& ngvÚved ~~35~~
HeefjHetCe&cenevevoYeeefJeveë Meg×®eslemeë~~36~~
ve YeJesled keÀce&keÀeHe&C³eb veeveeYeesieHeÀueÒeoced~~36~~
YeeJeeLe& : pees MegæefÛeòe ngveeues heefjhetCe& cenevevoYeeJeveeues DeesleØeesle Úved
efleveueeF& Yeesie™heer Heâue efoves keâce&ues leLee keâce&pevÙe og:Ke Deeefoues ÚgBowve ~~36~~
heefjÛÚso YeeJeefve<heefòemLeue 275
YeeJeefve<heefòemLeue - (85)
YeeJeë Òeleer³eceeveesçefHe HejkeÀe³es leg keÀefuHeleë~~37~~
MegkeÌleew jpeleJeod ³emceeÓeJeefve<HeefÊeceeve³eced~~37~~
YeeJeeLe& : YeeJeefve<heefòemLeue JeCe&ve— hejkeâeÙe DeLee&led hejyeÇÿeMejerjOeejer
efMeJeÙeesieer efYe$e Øeleerle ngves Jeeuee YeeJe heefve keâefuhele ngvÚ (JeemleefJekeâ ngBowve) Ùees
%eeve Megefòeâcee jpele %eeve pemlew Yeüceelcekeâ ngvÚ ~ Ùeme keâejCe Ùeme ÙeesieerueeF&
YeeJeefve<heefòeceeved ‘YeefvevÚ’ ~~37~~
YeeJesve veeefmle mecyevOeë kesÀJeue%eeve³eesefieveë~~38~~
leLeeefHe YeeJeb kegÀJeeale efMeJes mebmeejcees®ekesÀ~~38~~
YeeJeeLe& : ÙeÅeefhe kesâJeue %eeveÙeesieerkeâes YeeJe meBie kegâvew mecyevOe ngBowve
leLeeefhe efMeJeÙeesieerues mebmeejyevOeveyeeš cegefòeâefoueeGves efMeJeØeefle DeejeOÙekeâes YeeJevee
ieveg& heo&Ú ~~38~~
HeefjHetCe&ÒeyeesOesçefHe YeeJeb MecYeew ve Jepe&³esled~~69~~
YeeJees efn efveefnlemleeqmceved YeJemeeiejleejkeÀë~~69~~
YeeJeeLe& : ØeyeesOe heefjhetCe& YeS ÚBoecee heefve efMeJe Øeefle mesJÙemesJekeâYeeJekeâes
lÙeeie ieveg& ngBowve efkeâve efkeâ YeJemeeiejyeeš heej iejeGves YeeJe efMeJecee efveefnle ngvÚ
~~39~~
efveJel³e& pevcepeb ogëKeb YeeJeë MewJees efveJele&les~~40~~
³eLee keÀeÿeefokebÀ oiOJee mJe³eb Meec³eefle HeeJekeÀë~~40~~
YeeJeeLe& : MewJeYeeJekeâes DeeJeMÙekeâlee pevcepevÙe og:Kekeâes efveJe=efòe mecce cee$e
ngvÚ pevce nslegkeâ og:Kekeâes efvejekeâjCe iejs heefÚ MewJeYeeJe lÙemejer vew Meevle ngvÚ,
pemejer oeGje DeeefoueeF& peueeF& mekesâ heefÚ Deefive Meevle ngvÚ ~~40~~
ÒekeÀeefMeles efMeJeevevos leÓeJewë efkebÀ Òe³eespeveced~~41~~
efme×s meeO³es ef®ejsCeeefHe meeOevewë efkebÀ Òe³eespeveced~~41~~
276 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
YeeJeeLe& : efMeJeevevo ØekeâšYeSheefÚ lÙemekeâes YeeJe DeLee&led efMeJeØeefle DeejeOÙe
DeejeOekeâ YeeJekeâes kesâ ØeÙeespeve? DeLee&led leer meyew efve<Heâue ngvÚved ~ Oesjw efJeuecyeues
YeS heefve meeOÙe efmeæYewmekesâ heefÚ meeOeven™keâes kesâ ØeÙeespeve? ~~41~~
SkeÀerke=Àles efMeJes YeeJes %eevesve men meb³eceer~~42~~
efJeeqmceleelcemeceeJesMeë efMeJeYeeJes efJeYeemeles~~42~~
YeeJeeLe& : %eevekeâe meeLe efMeJeYeeJevee Skeâ YeÙes heefÚ efMeJemeceeJesMeevevocee
efveceive Dee§eÙe& Ûeefkeâle mebÙeceer efMeJekeâe ™hecee efJeMes<e™heues ØekeâeefMele ngvÚ ~~42~~
ve YeeJesve efJevee %eeveb ve YeeJees %eevecevleje~~43~~
cees#ee³e keÀejCeb ÒeeskeÌleb lemceeogYe³eceeÞe³esled~~43~~
YeeJeeLe& : YeeJe efyevee %eeve ngBowve leLee %eeve efyevee YeeJe heefve ngBowve lÙemekeâejCe
cees#eØeefle keâejCe YeSkeâe Ùeer ogyewkeâes DeeßeÙe «enCe ieveg& heo&Ú ~~43~~
%eeveefve<heefòemLeue - (86)
%eevem³e J³eJenejsçefHe %es³eeYeeJeeled mJeYeeJeleë~~44~~
mJeHveJep%eeveefve<Heʳee %eeveefve<HeVe Fl³emeew~~44~~
YeeJeeLe& : %eeveefve<heefòemLeue JeCe&ve— efMeJe%eevemecheVe efMeJeÙeesieerkeâe
JÙeJenejcee heefve Gmekeâe %eevekeâes efJe<eÙe mJeYeeJele: kesâner ngBowve efkeâveefkeâ peerJeosefKe
Deefleefjòeâ GmeueeF& kesâner heefve Øeleerle ngBowve ~ Heâuele: Gmekeâe %eevekeâes efve<heefòe
mJehveJeled ngvÚ Ùemlees efMeJeÙeesieer ‘%eeve-efve<heVe’ keânueeGBÚ ~~44~~
mJeHvepeeleb ³eLee %eeveb men mJeeLezefve&Jele&les~~45~~
leLeelceefve ÒekeÀeMes leg %eeveb %es³eb efveJele&les~~45~~
YeeJeeLe& : pemejer mJehvecee GlheVe %eeve DeeHeävee Iešheš Deeefo efJe<eÙen™keâe
meeLecee ve° ngvÚ, lÙemejer vew DeelcemJe™he ØekeâeefMele Yewmekesâ heefÚ %eeve j %esÙe Ùeer
ogJew efveJe=òe ngvÚved ~~45~~
heefjÛÚso %eeveefve<heefòemLeue 277
HeefjHetCex cenevevos HejceekeÀeMeue#eCes~~46~~
efMeJes efJeueerveef®eÊem³e kegÀlees %es³eevlejs keÀLee~~46~~
YeeJeeLe& : heefjhetCe& cenevevomJe™he DeleSJe hejceekeâeMeue#eCeÙegòeâ efMeJecee
pemekeâes efÛeòeefJeueerve YeSkeâes ngvÚ, Ùemlee efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie DevÙe %esÙeefJe<eÙen™keâes
ÛeÛee& efkeâve ieveg&? DeLee&led Gmekeâe ueeefie DevÙe %esÙeefJe<eÙe Mes<e jnBowve ~~46~~
DeKeC[evevomebefJeefÊemJeªHeb ye´ïe kesÀJeueced~~47~~
efceL³ee leov³eefol³es<ee efmLeefle%ee&veefcenes®³eles~~47~~
YeeJeeLe& : DeKeC[ Deevevo j DeKeC[ %eevemJe™he yeÇÿevew Skeâcee$e melÙe
nes~ lÙeme osefKe efYeVe meyew Jemlegn™ efceLÙee ngved ~ Ùeme mebmeej DeLeJee Ùeme efJe<eÙecee
Ùeme Øekeâejkeâes efmLeefle GlheVe ngvegueeF& %eeve YeefvevÚ ~~47~~
meÊeelceveevegJe=Êeb ³eod Ieìeefo<eg Hejb efn leled~~48~~
J³eeJele&ceevee efceL³esefle efmLeefle%ee&veefcenes®³eles~~48~~
YeeJeeLe& : pees Iešeefo meòeekeâe ™hecee DevegJe=òe DeLee&led JÙeehle Ú -
IešesÓefmle, hešesÓefmle, ce"esÓefmle Deeefo meyeweflej DeefmlelJekeâe ™hecee pees Yeeefmele
Ú, lÙener hejleòJe DeLee&led efMeJe ngved pees JÙeeJele&ceeve ngvÚ DeLee&led Skeâ GheefmLele
YeScee Dekeâex jnVe pemlew Ieš jnBoe heš jnBowve~ leer meyew efceLÙee ngved ~ mlees efmLeefle
GlheVe ngvegueeF& %eeve YeefvevÚ ~~48~~
DekeÀejCecekeÀe³e¥ ³eoMes<eesHeeefOeJeefpe&leced~~49~~
leodye´ïe leonb ®esefle efveÿe %eevecegoer³e&les~~49~~
YeeJeeLe& : pees keâejCe keâeÙe& Deeefo meyew GheeefOen™ues MetvÙe Ú lÙees yeÇÿe nes
leLee ce heefve lÙener ntB ~ Ùemlees YeeJevee Â{ ngveg ueeF& %eeve YeefvevÚ ~~49~~
%eeleeH³enb %es³eefceoefceefle J³eJeËefleë kegÀleë~~50~~
DeYesoye´ïemJeejm³es efvejmleeefKeueJemlegefve~~50~~
YeeJeeLe& : mecemle meebmeeefjkeâ ØeheÃeyeeš jefnle DeYeso yeÇÿekeâe meecejmÙecee ce
%eelee ntB Ùees %esÙe (peeveves ÙeesiÙe nes) Ùemlees JÙeJenej keâmejer mebYeJe ngve mekeäÚ?~~50~~
278 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
efheC[ekeâeMemLeue - (87)
³eLee efHeC[mLe DeekeÀeMemleLeelcee HetCe& G®³eles~~51~~
SleoLe&efJeJeskeÀes ³eë efHeC[ekeÀeMemLeueb efJeogë~~51~~
YeeJeeLe& : efheC[ekeâeMemLeue JeCe&ve— pemejer Ùeme efheC[ DeLee&led Mejerjcee
efmLele DeekeâeMe hetCe& ceeefvevÚ DeLeJee yeleeFvÚ lÙemejer vew Ùeme efheC[cee efmLele
Deelcee heefve hetCe& keânueeGBÚ Ùeme DeLe&keâes efJeefMe° %eeve vew efheC[ekeâeMemLeue
keânueeGBÚ ~~51~~
IeìesHeeefOe³e&LeekeÀeMeë HeefjHetCe&ë mJeªHeleë~~52~~
leLee efHeC[efmLelees ¿eelcee HeefjHetCe&ë ÒekeÀeMeles~~52~~
YeeJeeLe& : pemejer Ieš™he GheeefOeues Ùegòeâ DeekeâeMe mJe™hele: heefjhetCe& ngvÚ
lÙemejer vew Mejerjcee efmLele heefjhetCe& Deelcee ØekeâeefMele ngvÚ ~~52~~
DevleëefmLeleb HejekeÀeMeb efMeJeceÜwleue#eCeced~~53~~
YeeJe³esod ³eë megcevemee efHeC[ekeÀeMeë me G®³eles~~53~~
YeeJeeLe& : DeÉwle ue#eCeÙegòeâ efMeJekeâes pemeues Devle:efmLele hejekeâeMekeâe ™hecee
Megæceveues YeeJevee ieo&Ú lÙemeueeF& ‘efheC[ekeâeMe’ YeefvevÚ ~~53~~
efMeJeeieejefceob ÒeeskeÌleb Mejerjb yeesOeoerefHeleced~~54~~
<eìdef$ebMeÊeÊJeIeefìleb megceveëHe¨eHeerþkeÀced~~54~~
YeeJeeLe& : Úòeerme leòJeyeeš jefÛele Megæceve™heer keâceueheer"ues Ùegòeâ leLee
efMeJe%eeveelcekeâ yeesOeÉeje oerefhele (ØekeâeefMele) Ùees Mejerj efMeJekeâes Deeieej DeLee&led
DeeJeememLeue ceeefveSkeâes Ú ~~54~~
HejekeÀeMemJeªHesCe ÒekeÀeMeë Hejceséejë~~55~~
ËoekeÀeMeiegneueervees ¢M³elesçvleë MejerefjCeeced~~55~~
YeeJeeLe& : hejekeâeMe™hecee ØekeâeefMele DeLeJee ØekeâeMeceeve hejcesÕej peerJen™efYe$e
jnves ùoÙeekeâeMe™heer iegHeâecee ueerve osefKeveg ngvÚ ~~55~~
heefjÛÚso efheC[ekeâeMemLeue 279
Sleeq®íJeHegjb ÒeeskeÌleb meHleOeelegmeceeJe=leced~~56~~
De$e ËlHe¹peb JesMce met#eecyejceveesnjced~~56~~
le$e meefVeefnleb mee#eeled meeq®®eoevevoue#eCeced~~57~~
efvel³eefme×b ÒekeÀeMeelcee peuemLeekeÀeMeJeeq®íJeë~~57~~
YeeJeeLe& : mehleOeeleg(jme, ®efOej, ceeBme, Ûeyeea(yeesmees) nñer, ceppee j JeerÙe&)
yeeš efveefce&le Ùees Mejerj efMeJekeâes hegj yeleeFSkeâes Ú ~ Ùemecee met#ceekeâeMeÙegòeâ
ceveesnjùoÙekeâceue efMeJekeâes Devle:hegj nes lÙemecee mee#eeled meefÛÛeeoevevomJe™he
efvelÙe efmeæ ØekeâeMeceeve efMeJe peuecee efmLele DeekeâeMekeâe meceeve meJe&&oe efJejepeceeve
jnvegngvÚ ~~56-57~~
DevlejekeÀeMeefyecyemLeceMes<eesHeeefOeJeefpe&leced ~~58~~
IeìekeÀeMe FJe eq®íVeb YeeJe³eseq®®evce³eb efMeJeced~~58~~
YeeJeeLe& : Ùeesieerues ùoÙeekeâeMe efyecyecee efmLele mecemle GheeefOen™yeeš
jefnle, efÛevceÙe efMeJekeâes IešekeâeMemeceeve heefjefÛÚVe™hecee YeeJevee ieveg& heÚ& ~ pemejer
cenekeâeMe Ie[eyeeš DeJeefÛÚVe YeSj heefve DeekeâeMevew nes lÙemejer vew efMeJe ùoÙeues
DeJeefÛÚVe YeS heefve efMeJevew ngved Ùemlees YeeJevee ieveg& heo&Ú ~~58~~
efyevÉekeâeMemLeue - (88)
³eLeekeÀeMees efJeYeg%ex³eë meJe&ÒeeC³egHeefj efmLeleë~~59~~
leLeelcesl³egHeceeveeLe¥ efyevÜekeÀeMemLeueb efJeogë~~59~~
YeeJeeLe& : efyevÉekeâeMemLeue JeCe&ve— meyew ØeeefCen™Yevoe ceeefLe jnves
DeekeâeMe pemejer JÙeehekeâ ceeefvevÚ lÙemewieefj Deelcee heefve mecemle ØeeefCekeâe MejerjefYe$e
heefjefÛÚVe™heues jnsj heefve JÙeehekeâ Ú, Ùeme legueveekeâes DeLe&ueeF& efJeÉevn™ efJevÉekeâeMemLeue
YevoÚved ~~59~~
³eLewkeÀes Jee³egjeK³eeleë meJe&ÒeeefCeielees efJeYegë~~60~~
leLeelcee J³eeHekeÀë mee#eeled meJe&ÒeeefCeieleë mJe³eced~~60~~
280 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
YeeJeeLe& : pemejer SGšw JÙeehekeâ JeeÙeg mecemle ØeeefCen™cee jnvÚ lÙemejer
vew Skeâ Deelcee vew mee#eeled mJeÙeb mecemle ØeeefCen™cee jnvÚ leLee JÙeehekeâ Ú ~
DeLee&led ØeeefCen™ efYe$e SJeb yeeefnj meJe&$e Deelcee efmLele Ú ~~60~~
³eLee JeefÚjces³eelcee meJe&$ewkeÀesçefHe Yeemeles~~61~~
leLee MecYegë mecemleelcee Heefj®ísoefJeJeefpe&leë~~61~~
YeeJeeLe& : pemejer DeheefjcesÙe Deefive SGšw YeÙes heefve meJe&$e Yeeefmele (ØekeâeefMele)
ngvÚ lÙemejer vew meyewkeâe DeelcemJe™he efMeJe heefve Skeâ YeSj heefve Deheefjmeerce Úved,
DeLee&led heefjmeerceve Yevoe yeeefnj Úved ~~61~~
meJex<eeb osefnveecevleef½eÊeleesç³eb ÒekeÀeMeles~~62~~
leeqmceved ÒeefleHeÀuel³eelcee efMeJees oHe&CeJeod efJeYegë~~62~~
YeeJeeLe& : meyew peerJen™efYe$e efÛeòe™heer peue ØekeâeefMele YewjnvÚ ~ ohe&Ce
pemlew iejer efÛeòe™heer peuecee Deelcee™heer efMeJe Øeefleefyeefcyele ngvegngvÚ ~ lÙemew keâejCe
efÛeòeueeF& mJeÛÚ heefJe$e jeKveg heÚ& ~~62~~
SkeÀes JeMeerke=Àleë mebefJelÒekeÀeMeelcee HejelHejë~~63~~
meJe&ÒeeefCeielees Yeeefle leLeeefHe efJeYeg©®³eles~~63~~
YeeJeeLe& : hejelhej ngveeues DeJeMeerke=âle DeLee&led keâmewkeâes efveÙev$eCecee ve jnves
DeLee&led meJe&lev$emJelev$e ØekeâeMe mJe™he hejcesÕej mecemle ØeeefCen™cee ØekeâeefMele
Yewjnskeâes Ú ~ Ùemejer DeJÙeehekeâ osefKeS heefve hejceelcee meJe&JÙeehekeâ Ú, Gmekeâes
ÂMÙeceeve DeJÙeehekeâlee GheeefOe nslegkeâer nes~~63~~
SkeÀ SJe ³eLee met³e&mlespemee Yeeefle meJe&ieë~~64~~
leLeelcee MeeqkeÌleYesosve efMeJeë meJe&ielees YeJesled~~64~~
YeeJeeLe& : pemlew SGšw meJe&ieeceer metÙe& DeeHeävee lespeues Yeeefmele ngvÚ, lÙemejer
vew hejceelcee efMeJeheefve MeefòeâYesoues meJe&JÙeeheer ngvegngvÚ ~~64~~
heefjÛÚso cenekeâeMemLeue 281
cenekeâeMemLeue - (89)
efHeC[eC[mLeb cenekeÀeMeb ve efYeVeb leÜoelceveë~~65~~
DeefYeVeë Hejceelcesefle cenekeÀeMemLeueb efJeogë~~65~~
YeeJeeLe& : cenekeâeMemLeue JeCe&ve— pemejer efheC[ DeLee&led Mejerj SJeb
DeC[ DeLee&led yeÇÿeeC[ (Øeeke=âleeC[ DeLeJee ceeÙeeC[) cee efmLele DeekeâeMe hejmhej
efYeVe ngoB vw e lÙemejer vew peerJeelcee oseKf e hejceelcee DeefYeVe Úved FveueeF& peeVeg cenekeâeMemLeue
keânueeGBÚ ~~65~~
³eLee ve efYeVeceekeÀeMeb Ieìs<eg ®e ceþs<eg ®e~~66~~
leLeeC[s<eg efHeC[s<eg efmLelees ¿eelcee ve efYeÐeles~~66~~
YeeJeeLe& : pemejer Ieš(Ie[e) j ce" Deeefocee jnskeâes DeekeâeMe efYeVe ngBowve
lÙemejer vew yeÇÿeeC[ j yeÇÿeeC[efYe$e jnves JÙeefòeâkeâes Mejerjn™cee jnskeâes Deelcee heefve
efYeVe ngBowve ~~66~~
Deef v eox M ³eceveew H ec³eceJee*d c eevemeiees ® ejced ~ ~67~~
meJe&leescegKemecHeVeb meÊeevevob ef®eoelcekeÀced~~67~~
keÀeueeleerleb keÀueeleerleb ¬eÀce³eesieeefoJeefpe&leced~~68~~
mJeevegYetefleÒeceeCemLeb p³eesefle<eecego³emLeueced~~68~~
efMeJeeK³eb Hejceb ye´ïe HejceekeÀeMeue#eCeced~~69~~
efue²efcel³eg®³eles meefÓ³e&efÜvee ve peieeflmLeefleë~~69~~
YeeJeeLe& : DeefveoxMÙe, DelegueveerÙe, JeeCeer j cevekeâes efJe<eÙe ve ngves, meJe&leescegKeer
meefÛÛeled DeevevomJe™he, keâeueeleerle, keâueeleerle DeLee&led De[dleerme keâueen™ues
jefnle, Glheefòe Deeefo ›eâceyeeš jefnle, DeeHeävees DevegYeJevew pemcee ØeceeCe ngvÚ Ùemlee
ve#e$e Ûevõ metÙe& Deeefokeâe Glheefòekeâes cetue keâejCe hejceekeâeMe mJe™he efMeJeveecekeâ
hejyeÇÿe ueeF& melheg®<en™Éeje efue” YeefvevÚ ~ lÙeme efue” efyevee mebmeejkeâes meòee
mebYeJe Úwve ~~67-69~~
282 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
HejceekeÀeMeceJ³ekeÌleb ÒeyeesOeevevoue#eCeced~~70~~
efue²b p³eeseflece&³eb Òeengueea³evles ³e$e ³eesefieveë~~70~~
YeeJeeLe& : pemecee Ùeesieerpeven™ ueerve ngvÚved lÙeme hejceekeâeMe DeJÙeòeâ
efÛeoevevo mJe™he pÙeeseflece&Ùe leòJeueeF& efJeÉevn™ues efue” YevoÚved ~~70~~
mebefJeosJe Heje keÀeÿe HejceevevoªefHeCeer~~71~~
leeceengë HejceekeÀeMeb cegve³ees cegkeÌlemebMe³eeë~~71~~
YeeJeeLe& : hejceevevo™efheCeer mebefJeod vew hejekeâe‰e DeLee&led Debeflece meercee nes
~ mebMeÙe jefnle cegefveieCen™ GmeueeF& hejceekeâeMe YevoÚved ~~71~~
lej²eefo ³eLee efmevOeesë mJeªHeeVeeefleefj®³eles~~72~~
leLee efMeJeeeq®®eoekeÀeMeeod efJeéecesleVe efYeÐeles~~72~~
YeeJeeLe& : pemlee Øekeâejues mecegõcee G"dves lej”n™ mecegõkeâe mJe™heosefKe
efYeVe ngBowveved, lÙemlew Øekeâejues efÛeoekeâeMe™heer efMeJeyeeš GlheVe ngves Ùees efJeÕe
efMeJeyeeš efYeVe ngBowve ~~72~~
³eLee Heg<HeHeueeMeeefo Je=#eªHeeVe efYeÐeles~~73~~
leLee efMeJeeled HejekeÀeMeeppeielees veeefmle efYeVelee~~73~~
YeeJeeLe& : pemejer ®Kekeâe Hetâueheelen™ Je=#eyeeš efYeVe ngBowveved, lÙemejer vew
peieled hejekeâeMe™he efMeJeyeeš efYeVe ngBowve ~~73~~
³eLee p³eesleeRef<e Yeemevles YetleekeÀeMes He=LekedÀ He=LekedÀ~~74~~
leLee Yeeefvle HejekeÀeMes ye´ïeeC[eefve efJeMes<eleë~~74~~
YeeJeeLe& : pemejer YetleekeâeMecee ve#e$eieCe Deueie-Deueie ØekeâeefMele ngvÚved
lÙemejer vew hejekeâeMecee yeÇÿeeC[n™ DemebKÙe™hecee Ietceerjnskeâe ngvÚved ~~74~~
efvejmleesHeeefOemecyevOeb efvece&ueb mebefJeoelcekeÀced~~75~~
HejekeÀeMeb peieeq®®e$eefJeueemeeuecyeefYeefÊekeÀeced~~75~~
heefjÛÚso ef›eâÙeeØekeâeMemLeue 283
YeeJeeLe& : GheeefOemecyevOeyeešjefnle efvece&ue mebefJeled mJe™he DeekeâeMe peielkeâes
efÛe$eefJeefÛe$e efJeueeme DeLee&led efJemleejkeâes DeeOeejefYeefòe nes ~~75~~
ef›eâÙeeØekeâeMemLeue - (90)
efMeJem³e HeefjHetCe&m³e ef®eoekeÀeMemJeªefHeCeë~~76~~
DeelcelJesveevegmevOeveeled ef¬eÀ³eeÐeesleveJeeved ³eceer~~76~~
YeeJeeLe& : ef›eâÙeeØekeâeMemLeue JeCe&ve— efÛeoekeâeMemJe™he heefjhetCe& efMeJekeâes
Deelceekeâe ™hecee DevegmevOeeve ievee&ues mebÙeceer ef›eâÙeeØekeâeMeJeeved ngvÚ ~~76~~
efve<keÀue¹ef®eoevevoieieveesHeceªefHeCeë ~~77~~
efMeJem³e HeefjHetCe&m³e Je=efÊe½ewlev³eªefHeCeer~~77~~
YeeJeeLe& : efve<keâue¿ efÛeoevevo DeekeâeMe™he heefjhetCe& efMeJekeâes Je=efòe DeLee&led
ce efMeJe ntB, Ùees YeeJevee efÛelmJe™he nes ~~77~~
efve<keÀue¹s efvejekeÀejs efvel³es Hejcelespeefme~~78~~
efJeueerveef®eÊeJe=Êem³e leLee MeeqkeÌleë ef¬eÀ³ees®³eles~~78~~
YeeJeeLe& : efve<keâue¿ efvejekeâej efvelÙe SJeb hejcelespe:mJe™heefMeJecee efÛeòeJe=efòe
efJeueerve YeSkeâe efMeJeÙeesieerkeâes lÙeme Øekeâejkeâes Meefòeâ ef›eâÙee keâefnvÚ ~~78~~
meJe&%eë meJe&keÀlee& ®e meJe&ieë Hejceséejë~~79~~
leowke̳eef®evle³ee ³eesieer lee¢Meelcee ÒekeÀeMeles~~79~~
YeeJeeLe& : hejcesÕej meJe&%eelee meJe&keâlee& j meJe&JÙeeheer Úved ~ Gvekeâe meeLekeâe
SskeäÙeYeeJeveeÉeje Ùeesieer leeÂMeelcee DeLee&led meJe&%eelee meJe&keâlee& Deeefokeâe ™hecee
ØekeâeefMele ngvÚ ~~79~~
meJexeqvê³eeCeeb J³eeHeejs efJeÐeceevesçefHe meb³eceer~~80~~
Òel³egvcegKesve cevemee efMeJeb HeM³eved Òeceesoles~~80~~
YeeJeeLe& : mebÙeceer efMeJeÙeesieer DeeHeävee SJeb FefvõÙen™keâe meyew JÙeeheej
efJeÅeceeve YeS ÚBoecee heefve ØelÙegvcegKe DeLee&led lÙemeyeeš efJehejerle efmLeeflecee efmLele
YeSj ceveÉeje efMeJekeâes mee#eelkeâej ieoz Øecegefole ngvÚ ~~80~~
284 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
ketÀìmLece®eueb Òee%eb iegCeeleerleb iegCeesÊejced~~81~~
efMeJeleÊJemJeªHesCe HeM³eved ³eesieer Òeceesoles~~81~~
YeeJeeLe& : ketâšmLe DeÛeue Øeke=â° %eeveJeeved iegCe osefKe še[e efMeJeleòJeueeF&
mJe™hecee nsoz DeLee&led GòeâiegCeJeeuee efMeJe ce vew ntB Ùemlees yeesOe YeSkeâes efMeJeÙeesieer
meJe&oe Deevevocee efveceive jnvÚ ~~81~~
Hejelceefve ef¬eÀ³ee meJee& ievOeJe&veiejercegKee~~82~~
ÒekeÀeMele Fefle ÒeeskeÌleb ef¬eÀ³ee³eemleg ÒekeÀeMeveced~~82~~
YeeJeeLe& : peye hejceelceecee Ieefšle ngves meyew ef›eâÙeen™ ievOeJe& veiejer keâe
meceeve ØekeâeefMele ngvÚved, ÙemeueeF& ef›eâÙeeØekeâeMeve YeefvevÚ ~~82~~
YeeJeØekeâeMemLeue - (91)
lej²eÐee ³eLee efmevOeew ve efYeÐevles leLeelceefve~~83~~
YeeJee yeg×îeeo³eë meJex ³eÊeod YeeJeÒekeÀeMeveced~~83~~
YeeJeeLe& : YeeJeØekeâeMemLeue JeCe&ve— YeeJeØekeâeMevemLeueJeCe&ve - pemejer
mecegõcee G"dves lej”n™ mecegõyeeš efYeVe (he=Lekeâd) ngBowveved, lÙemejer vew Deelceecee G"dves
yegeæ
f Deeefo meyew YeeJen™ Deelceeyeeš efYeVe ngoB vw eved, Ùeme Øekeâejkeâes yeesOe ‘‘YeeJeØekeâeMeve’’
ngvÚ ~~83~~
efMeJe SJe peielmeJe¥ efMeJe SJeenefcel³eefHe~~84~~
YeeJe³eved Hejcees ³eesieer YeeJeoes<ewve& yeeO³eles~~84~~
YeeJeeLe& : ‘Ùees mechetCe& mebmeej efMeJe vew nes ce heefve efMeJe vew ntB’ Ùemlees
YeeJeveeues Ùegòeâ jnves Ùeesieer meebmeeefjkeâ pevceeefo oes<en™yeeš Gheefuehle ngBowve ~~84~~
efMeJeYeeJes efmLejs peeles efveuexHem³e cenelceveë~~85~~
³es ³es YeeJeeë meceglHeVeemles les efMeJece³eeë mce=leeë~~85~~
YeeJeeLe& : meebmeeefjkeâ efJe<eÙeJeemeveen™yeeš efveefue&hle cenelcee efMeJeÙeesieer efYe$e
pees pees YeeJe GlheVe ngvÚved leer meyew efMeJeceÙe ceeefveSkeâe Úved ~~85~~
heefjÛÚso YeeJeØekeâeMemLeue 285
DeefÜleer³eefMeJeekeÀejYeeJeveeOJemlekeÀce&Cee ~~86~~
ve efkeÀefáeÓeJ³eles mee#eeled efMeJeeov³evcenelcevee~~86~~
YeeJeeLe& : DeefÉleerÙe efMeJeekeâejkeâes YeeJeveeues mecemlekeâce&n™ueeF& veeMeievex
cenelcee efMeJeÙeesieerueeF& efMeJeyeeš Deefleefjòeâ ØelÙe#ele: ve lee kesâner osefKevÚ ve
DevegYeJevew ngvÚ ~~86~~
ieefuelee%eeveyevOem³e kesÀJeueelceevegYeeefJeveë~~87~~
³e$e ³e$e Feqvê³eemeeqkeÌlemle$e le$e efMeJeelcelee~~87~~
YeeJeeLe& : pemekeâes De%eeve yevOeve ve° Yew mekesâkeâes Ú, Ùemlee kesâJeueelceekeâes
DevegYeJeievex efMeJeÙeesieerkeâes pegve pegve efJe<eÙecee FefvõÙeemeefòeâ (FefvõÙekeâes Deemeefòeâ)
ngvÚ Gme Gme efJe<eÙecee efMeJelJe vew DevegYetle ngvÚ ~~87~~
jeieÜs<eeo³ees YeeJeeë mebmeejkeÌuesMekeÀejCeced~~88~~
les<eecegHejcees ³e$e le$e YeeJeë efMeJeelcekeÀë~~88~~
YeeJeeLe& : jeie-És<e Deeefo YeeJeveen™ mebmeej™heer keäuesMekeâe keâejCe ngvÚved ~
pegve Yeefòeâcee Ùeer YeeJen™ ve° DeLeJee Meevle Yew mekesâkeâe ngvÚved lÙemecee efMeJeelcekeâYeeJe
GlheVe ngvÚ ~~88~~
³eLee met³e&mecee¬eÀevleew ve MekeÌveesefle leceë meoe~~89~~
leLee ÒekeÀeMeceelceeveb veeefJeÐee¬eÀeceefle mJe³eced~~89~~
YeeJeeLe& : pemejer metÙe& ØekeâeMekeâe meecegVes DevOekeâej "nve& mekeäowve lÙemejer vew
ØekeâeMeceeve Deelcee ceeefLe DeefJeÅee(De%eeve)keâes Dee›eâceCe ngve mekeäowve ~~89~~
%eeveØekeâeMemLeue - (92)
cegK³eeLexçmecYeJes peeles ue#eCee³eesiemebÞe³eeled~~90~~
lep%eeve³eespeveb ³eÊeogkeÌleb %eeveÒekeÀeMeveced~~90~~
YeeJeeLe& : %eeveØekeâeMemLeue JeCe&ve— JeeÛÙeeLe& DemebYeJe DeLee&led yeeefOele
YeSheefÚ ue#eCeekeâes meneÙeleeues lÙeme%eeve DeLee&led De”efue”%eevekeâes pees Ùeespevee ngvÚ
lÙemeueeF& ‘%eeveØekeâeMeve’ YeefvevÚ ~~90~~
286 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: GVeeFmeeQ
cegkeÌlem³e %eevemecyevOees %es³eeYeeJeë mJeYeeJeleë~~91~~
GHeeefOemeefnleb %eeveb ve YesoceefleJele&les~~91~~
YeeJeeLe& : cegòeâpeerJekeâes %eevemecyevOe DeLee&led ue#ÙeeLe&™he %eeve meBie mecevJeÙe
mJeeYeeefJekeâ nes ~ Heâuele: %esÙekeâes DeYeeJe heefve mJeeYeeefJekeâ nes~ GheeefOe Ùegòeâ %eevekeâe
Yesokeâes DeYeeJe ngVe DeLee&led Yeso jnvÚ vew ~~91~~
%eeveefcel³eg®³eles meefÓë Heefj®ísoesçefHe Jemlegveë~~92~~
Hejelcev³eHeefj®ísos kegÀlees %eevem³e mecYeJeë~~92~~
YeeJeeLe& : efJeÉevn®ues Jemlegkeâes heefjÛÚsoueeF& %eeve YevoÚved (IešlJeeJeefÛÚVe
Iešcee IešlJeeJeÛÚso vew %eeve nes) lÙemewues Ieš (Ie[eueeF&) ueeF& DeJeefÛÚVe Ùee
heefjefÛÚVe ieo&Ú, hejceelcee heefjÛÚsoyeeš jefnle Ú Gmecee efJe<eÙe-efJe<eÙeerYeeJe DeLee&led
mecyevOe keâmejer mecYeJe ngve mekeäÚ ~~92~~
%eevem³eeefJe<e³es leÊJes efMeJeeK³es ef®elmegKeelceefve~~93~~
DeelcewkeÀlJeevegmevOeeveb %eeveefcel³eg®³eles yegOewë~~93~~
YeeJeeLe& : %eevekeâes DeefJe<eÙeYetle efÛeoevevomJe™he efMeJeveecekeâ leòJemeBie
DeelcewkeâlJekeâes DevegmevOeeve ieveg&ueeF& efJeÉevn™ues ‘%eeve’ Yeveskeâe Úved ~~93~~
DeHeefjeq®íVeceevevob meÊeekeÀejb peievce³eced~~94~~
ye´ïesefle ue#eCeb %eeveb ye´ïe%eeveefcenes®³eles~~94~~
YeeJeeLe& : yeÇÿe, DeKeC[Deevevo™he, meòeekeâej DeLee&led meõthe leLee peievceÙe
DeLee&led efJeÕe™he Ú ~ mebmeejcee Ùeme Øekeâejkeâes %eeve yeÇÿe%eeve keânueeGBÚ ~~94~~
ye´ïe%eeves meceglHeVes efJeéeesHeeefOeefJeJeefpe&les~~95~~
meJe¥ mebefJevce³eb Yeeefle leov³eVewJe ¢M³eles~~95~~
YeeJeeLe& : efJeÕe™he GheeefOeues jefnle yeÇÿe%eeve GlheVe YeS heefÚ meyew DeLee&led
meyekegâÚ efÛevceÙe DeLee&led %eevemJe™he Yeeefmele ngvÚ ~ Gmeyeeš Deefleefjòeâ kesâner heefve
osefKeVe ~~95~~
heefjÛÚso %eeveØekeâeMemLeue 287

lemceeoÜwleefJe%eeveceHeJeie&m³e keÀejCeced~~96~~
YeeJe³eved meleleb ³eesieer mebmeejsCe ve efueH³eles~~96~~
YeeJeeLe& : ÙemekeâejCe ‘DeÉwle efJe%eeve DeheJeie& DeLee&led cees#ekeâes keâejCe nes’
Ùemlees YeeJevee efvejvlej™hecee ievexJeeuee Ùeesieer mebmeejoes<eyeeš efuehle (ØeYeeefJele)
ngoB wve ~~96~~
efvel³es efvece&uemeÊJe³eesefie<eg Hejs efveJee&meves efve<keÀues~~97~~
meJee&leerleHeos ®eje®ejce³es meÊeelceefve p³eesefleef<e~~97~~
mebefJeodJ³eeseqcve efMeJes efJeueerveËo³emleÓsoJewcegK³eleë~~97~~
mee#eeled meJe&ielees efJeYeeefle efJeieueefÜéeë mJe³eb meb³eceer~~97~~
YeeJeeLe& : efvelÙe, efvece&ue meòJeÙeesieern™keâe hej DeLee&led ØeOeeve Jeemeveejefnle
efve<keâue, meJee&leerle, ÛejeÛejceÙe, melmJe™he, lespeesceÙe, efÛeoekeâeMe™heer efMeJecee
efJeueerve ùoÙe YeSkeâes YesoYeeJeveeues jefnle mebmeejkeâes eflejmkeâej ievex mebÙeceer DeLee&led
efMeJeÙeesieer mJeÙeb mee#eeled meJe&JÙeeheer™hecee ØekeâeefMele ngvÚ ~~97~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
MejCemLeues oer#eeheeoesokeâmLeueeefoÉeoMeefJeOemLeue-
Øeme”es veece SkeâesveeEJeMeeflelece: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes MejCemLeueefJe<eÙekeâ

ÉeoMeefJeOe efue”Øeme” veecekeâ GVeeFmeeQ heefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle megyeesefOeveer
veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
~~ SkeâesveeEMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~



eEJeMe: Heefj®íso:
eEueiemLeueebleie&le
SskeäÙemLeue
DeiemlÙe GJeeÛeõ
mLeueYes oemlJe³ee Òees keÌleeë MejCemLeuemeb ef Þeleeë~~1~~
Sske̳emLeueieleeved ye´tefn mLeueYesoeved ieCesvê ces~~1~~
YeeJeeLe& : SskeäÙemLeue JeCe&ve— DeiemlÙeues YeVegYeÙees— ns ieCesÕej!
leheeBFues MejCemLeuecee hevex DeJeevlejmLeueYeson™keâes JeCe&ve ieveg&YeÙees ~ Deye ceueeF&
SskeäÙemLeueDevleie&lehevex mLeueYeson™ yeleeGveg nesmed ~~1~~
ßeerjsCegkeâ GJeeÛeõ
mLeueeveeb veJekebÀ ®ewke̳emLeuesçeqmceved ÒekeÀerl³e&les ~~2~~
lelmJeerke=ÀleÒemeeowke̳emLeueceeoew ÒekeÀerefle&leced~~3~~
efMeäesovemLeueb ®eeLe ®eje®ejue³emLeueced~~3~~
YeeC[mLeueb leleë ÒeeskeÌleb YeepevemLeuecegÊececed~~4~~
De²euesHemLeueb He½eeled mJeHeje%emLeueb leleë~~4~~
YeeJeeYeeJeefJeveeMeb ®e %eeveMetv³emLeueb leleë~~5~~
leos<eeb ¬eÀceMees Je#³es Me=Ceg leeHeme ue#eCeced~~5~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees— Ùeme SskeäÙemLeuecee veew mLeuen™keâes
ÛeÛee& ieefjvÚ— leer veew mLeuen™keâes veece ›eâceMe: Ùeme Øekeâej Ú— mJeerke=âleØemeeowkeäÙemLeue,
efMe°ewovemLeue, ÛejeÛejueÙemLeue, YeeC[mLeue, YeepevemLeue, De”eueshemLeue,
mJeheje%emLeue, YeeJeeYeeJeefJeveeMemLeue, j Devlecee %eeveMetvÙe mLeuekeâes JeCe&ve Ú ~ ns
leheefmJeved ! Deye ›eâcew meBie Fvekeâes ue#eCe yeleeGBowÚg - megve ~~2-5~~
heefjÛÚso mJeerke=âleØemeeefomLeue 289
mJeerke=âleØemeeefomLeue - (93)
cegK³eeLeex ue#eCeeLe&½e ³e$e veeefmle ef®eoelceefve~~6~~
efJeMe=±uele³ee lem³e Òemeeoë mJeerke=Àlees YeJesled~~6~~
YeeJeeLe& : mJeer ke= âleØemeeow keäÙemLeueJeCe&ve— efÛeoelcee DeLee&led
%eeveØekeâeMemecheVe pemecee cegKÙeeLe& j ue#ÙeeLe& efJeëe=bKeue™hecee DeLee&led Deueie
Deueie ngBowveved (DeLee&led ogyew DeLe& Skewâ YeSkeâes ngvÚ) Gmekeâes Øemeeo hetCe&%eeveØemeeokeâe
™hecee mJeerke=âle ngvÚ ~~6~~
ceele=ces³eÒeceeCeeefoJ³eJenejs efJeneefjCeerced~~7~~
mebefJelmee#eelke=Àefleb ueyOJee ³eesieer mJeelceefve efleÿefle~~7~~
YeeJeeLe& : Øeceelee ØecesÙe j ØeceeCe Deeefokeâe JÙeJenejcee jceCe ievex mebefJeledkeâes
mee#eelkeâej iejsj %eeveØekeâeMe mecheVe efMeJeÙeesieer DeeHeävee mJe™hecee efmLele ngvÚ ~~7~~
DeÜwleyeesOeefveOe&tleYesoeJesMem³e ³eesefieveë~~8~~
mee#eelke=ÀlecenemebefJelÒekeÀeMem³e keÌJe yevOeveced~~8~~
YeeJeeLe& : DeÉwleyeesOeÉeje Éwle DeeJesMeueeF& nšeGves, cenemebefJeled ØekeâeMekeâes
mee#eelkeâej ievex Ùeesiee™keâe ueeefie yevOeve keâneB? DeLee&led lÙemlees Ùeesieer meJe&Lee cegòeâ
ngvÚ ~~8~~
ef®eoelceefve efMeJes v³emleb peieosle®®eje®ejced~~9~~
pee³eles levce³eb meJe&ceiveew keÀeÿefokebÀ ³eLee~~9~~
YeeJeeLe& : pemejer Deefivecee (Deeieescee) neueskeâe oeGje Deeefo levceÙe DeLee&led
Deefive mJe™he ngvÚved, lÙemejer vew efÛelmJe™heefMeJecee meceefhe&le Ùees mecemle ÛejeÛej
peieled efMeJeceÙe ngve peevÚ ~~9~~
ve Yeeefle He=LJeer ve peueb ve lespees vewJe cee©leë~~10~~
veekeÀeMees ve Hejb leÊJeb efMeJes ¢äs ef®eoelceefve~~10~~
290 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
YeeJeeLe& : efÛeoelcee efMeJekeâes mee#eelkeâej YeSheefÚ he=efLeJeer peue lespe JeeÙeg
DeekeâeMe Ùee DevÙe kegâvew heoeLe& Yeeefmele (ØekeâeefMele) ngBowveved ~ DeLee&led efMeJeosefKe efYeVe
™hecee kesâner heefve osefKeowve ~~10~~
p³eesefleefue&²s ef®eoekeÀejs pJeuel³evleefve&jvlejced~~11~~
efJeueerveb efveefKeueb leÊJeb HeM³eved ³eesieer ve efueH³eles~~11~~
YeeJeeLe& : DeeHeävee ùoÙeefYe$e efÛelmJe™he pÙeesefleefue&” efvejvlejØekeâeefMele
ngveeues DeLee&led YeS heefÚ meyew leòJen™ueeF& efÛeoekeâejcee efJeueerve osKves Jeeuee Ùeesieer
meebmeeefjkeâleekeâe cetueYetle Úòeerme leòJen™yeeš efuehle ngBowve ~~11~~
Devleceg&Kesve cevemee mJeelcep³eesefleef<e ef®evce³es~~12~~
meJee&veH³eLe&efJe<e³eeved peg»ved ³eesieer Òeceesoles~~12~~
YeeJeeLe& : efÛevceÙe Deelcee™heer lespe DeLee&led Deefivecee Devleceg&Keer ceveues
mecemle efJe<eÙen™keâes nJeve-ievexJeeuee Ùeesieer meoe Deeveefvole ngvÚ ~~12~~
meeq®®eoevevopeueOeew efMeJes mJeelceefve efvece&ueë~~13~~
meceH³e& mekeÀueeved Yeg*dkeÌles efJe<e³eeved lelÒemeeoleë~~13~~
YeeJeeLe& : efvece&ueÙeesieer meeeflJekeâd DeevevomJe™he mJeelceefMeJecee mechetCe&
efJe<eÙen™keâes mecehe&Ce iejsj hegve: efMeJekeâe ke=âheeues leer Jemlegn™keâes Yeesieieo&Ú ~~13~~
efMe°esovemLeue - (94)
ÒekeÀeMeles ³ee meJex<eeb cee³ee mewJeesoveeke=Àefleë~~14~~
ueer³eles le$e ef®eefuue²s efMeäb lelHeefjkeÀerefle&leced~~14~~
YeeJeeLe& : efMe°esovemLeue JeCe&ve— pees ceeÙee mecemle DeLee&led efJe%eeveekeâue
ØeueÙeekeâue Deeefo mecemle peerJen™cee ØekeâeefMele ngvÚ, DeLee&led leled leled Mejerj
FefvõÙe™hecee JÙeJenejkeâes efJe<eÙe yevoÚ ~ lÙees Deesove DeLee&led Yeele pemlees ngvÚ ~
Gmekeâes efÛelmJe™heefMeJeefue”cee ueÙe ngvegueeF& efMe° YeefvevÚ ~~14~~
peieo²s Heefjûemles cee³eeHeeMeefJepe=eqcYeles~~15~~
mJeelcep³eesefleef<e yeesOesve leoskeÀceJeefMe<³eles~~15~~
heefjÛÚso efMe°esovemLeue 291
YeeJeeLe& : ceeÙeekeâes heeMe DeLee&led ceeÙee keâe keâuee, efJeÅee, jeie, keâeue,
efveÙeefle ™heer heeBÛe keâÃegkeâ leLee lÙemeyeeš GlheVe Øeke=âefle osefKe efueSj Yetefce meccekeâe
leerme leòJe™heer heeMeues yeeBeOf eSkeâes peieod™heer Mejerj DeelcepÙeeself ecee efJeueerve YewmekesâheefÚ
Skeâcee$e ceeÙee leòJe Mes<e jnvÚ ~~15~~
DeKeC[meeq®®eoevevoHejye´ïemJeªefHeCeë ~~16~~
peerJevcegkeÌlem³e Oeerjm³e cee³ee kewÀ¹³e&Jeeefoveer~~16~~
YeeJeeLe& : Ùees ceeÙee DeKeC[ meled efÛeled Deevevo™he yeÇÿe yeÇÿemJe™hecee
Øeehle Yewmekesâkeâe peerJevcegòeâ efMeJeÙeesieer keâer oemeer (veewkeâjeveer) yevesj jnvÚs ~~16~~
efJeéemebceesefnveer cee³ee yengMeeqkeÌleefvej*dkegÀMee~~17~~
efMeJewkeÀlJecegHeslem³e ve Hegjë mLeelegceernefle~~17~~
YeeJeeLe& : mebmeejueeF& ceesncee heevex Demeerefcele Meefòeâ mecheVe ngveeues efvejbkegâMe
ceeÙee heefve efMeJewkeâlJecee Øeehle YeSkeâe Ùeesieerkeâe meecegVes GefYeves meenme ieefo&ve ~~17~~
p³eesefleefue&²s ef®eoekeÀejs efveceivesve cenelcevee~~18~~
Yegp³eceevee ³eLee³eesieb veM³eefvle efJe<e³eeë mJeleë~~18~~
YeeJeeLe& : efÛeõthe pÙeesefleefue&”cee efveceive cenelcee efMeJeÙeesieerÉeje ÙeLeeYeesie
DeLee&led DeeHeävees YeesiÙelee j ›eâceDevegmeej Yeesie ieefjves efJe<eÙen™ mJeÙeb ve°b ngvÚved ~
DeLee&led Ùeesieer efYe$ew efJeueerve ngvÚved ~~18~~
Meyoeo³eesçefHe efJe<e³ee Yegp³eceeveemleefoeqvê³ewë~~19~~
Deelcev³esJe efJeueer³evles meefjleë meeiejs ³eLee~~19~~
YeeJeeLe& : Meyo, mheMe&, ™he jme ievOe efJe<eÙen™ Ùeesieerkeâe FefvõÙeÉeje
YegpÙeceeve YeSj Deelceecee lÙemejervew efJeueerve ngvÚved pemejer veoern™ mecegõcee efceuesj
efJeueerve ngvÚved ~~19~~
DeLe&peeleceMes<eb leg ûemeved ³eesieer ÒeMeec³eefle~~20~~
mJeelcevewJeeefmLelees YeevegmlespeespeeueceMes<eleë~~20~~
292 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
YeeJeeLe& : Ùeesieer mecemle efJe<eÙe mecetnkeâes GheYeesie iejsj Deelceecee efmLele ngve
peevÚ ~ pemejer metÙe& meyewueeF& ØekeâeefMele iejsj DeeHeävee lespe mecetnueeF& DeeHeQâcee mecesšsj
mJeÙeb Meevle ngvÚved ~~20~~
ÛejeÛejueÙemLeue - (95)
efue²wke̳es leg meceeHeVes ®ejCee®ejCes ieles~~21~~
efveoxner me YeJesÐeesieer ®eje®ejefJeveeMekeÀë~~21~~
YeeJeeLe& : ÛejeÛejueÙemLeue JeCe&ve— Ûej leLee DeÛej peye efue”keâe
meeLecee Skeâ ngve peevÚved leye lÙees Ùeesieer osn jefnle YeSj ÛejeÛejkeâes efJeveeMekeâ ngve
peevÚ ~~21~~
DeveeÐeefJeÐeecetuee efn Òeleereflepe&ieleeefce³eced~~22~~
mJeelcewkeÀyeesOeeÊeVeeMes kegÀlees efJeéeÒekeÀeMeveced~~22~~
YeeJeeLe& : peielkeâes Ùees Yeeve (%eeve) Deveeefo keâeefuekeâ DeefJeÅee (De%eeve) keâe
keâejCeues YeSkeâes nes ~ mebmeejkeâes DeeHeävees Deelcee DeLee&led efMeJekeâe meeLecee SskeäÙe %eeve
YeS heefÚ lÙeme DeefJeÅeekeâes veeMe ngvÚ ~ DeefJeÅee veeMe YeS heefÚ efJeÕekeâes DeeYeeme
keâneB Ùee keâmejer ngve mekeäÚ? ~~22~~
³eLee cesIeeë mecegÓtlee efJeueer³evles veYemLeues~~23~~
leLeelceefve efJeueer³evles efJe<e³eeë mJeevegYeeefJeveë~~23~~
YeeJeeLe& : pemejer DeekeâeMecee GlheVe cesIe DeekeâeMecew efJeueerve ngve peevÚ
lÙemejer vew mJemJe™hekeâes DevegYeJe ievex efMeJeÙeesieerkeâe Deelceecee meyew efJe<eÙen™
efJeueerve ngve peevÚved ~~23~~
mJeHves ¢äb ³eLee Jemleg ÒeyeesOes ue³eceMvegles~~24~~
leLee mebemeeefjkebÀ meJe&ceelce%eeves efJeveM³eefle~~24~~
YeeJeeLe& : pemejer mJehvecee osefKeves Jemleg peeies heefÚ ueerve ngve peevÚ lÙemejer
vew mebmeejkeâe meyew heoeLe& Deelce%eeve YeS heefÚ ueghle ngve peevÚved ~~24~~
heefjÛÚso efMe°esovemLeue 293
peeûelmJeHvemeg<egeqHleY³eë HejeJemLeecegHes³eg<eë~~25~~
efkebÀ Jee ÒeceeCeb efkebÀ %es³eb efkebÀ Jee %eevem³e meeOeveced~~25~~
YeeJeeLe& : pee«ele mJehve meg<egefhle osefKe še[e DeLee&led legjerÙe SJeb legjerÙeeleerle
DeJemLeecee Øeehle Yewmekesâkeâe efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie kesâ ØeceeCe? j kesâ %esÙe? leLee kesâ
%eevekeâes meeOeve? DeLee&led %eelee %eeve j %esÙekeâes Ùees ef$ehegšer %eeve ve° ngve peevÚ ~~25~~
leg³ee&leerleHeob ³eÊeod otjb Jee*dcevemeeOJeveë~~26~~
DevegÒeefJeM³e leÐeesieer ve Yet³ees efJeéeceer#eles~~26~~
YeeJeeLe& : pees legjerÙeeleerle DeJemLeecee Ú, lÙees JeeCeer j cevekeâe hengBÛe osefKe
še[e Ú ~ lÙemecee ØeJesMe iejsj Ùeesieerues efJeÕeheefš Heâefke&âSj nsozve ~~26~~
veev³eled HeM³eefle ³eesieervêes veev³eppeeveeefle efkeÀáeve~~27~~
veev³e®í^=Ceesefle mev¢äs ef®eoevevoce³es efMeJes~~27~~
YeeJeeLe& : efMeJeÙeesieerues peefnues efÛeoevevoceÙe efMeJekeâes mecÙekeâd oMe&ve DeLee&led
mee#eelkeâej ieo&Ú leefnues DeLee&led leye osefKe Gmeues efMeJeosefKe DeLeJee DeeHegâosefKe efYeVe
kegâvew De®ueeF& osKowve, peevowve j megvowve heefve~ DeLee&led ceueMeefòeâveeMe YewmekesâheefÚ
GmeueeF& ceeÙeekeâes ™he jme Deeefokeâes DevegYeJe ngBowve ~~27~~
DemeosJe peielmeJe¥ meefoJe ÒeefleYeemeles~~28~~
%eeles efMeJes leo%eeveb mJeªHecegHeHeÐeles~~28~~
YeeJeeLe& : efMeJe%eeve ngveg Yevoe heefnueskeâes mechetCe& Demeled peieled meled pemlees
Øeleerle ngvÚ, efMeJekeâes %eeve YeSheefÚ lÙees De%eeve DeLee&led Yesoelcekeâ%eeve mJe™hecee
Øeehle ngvÚ ~ heefjCeecele: efMeJeÙeesieerkeâes cevecee efMeJeeefleefjòeâ kegâvew Jemlegkeâes efJeceMe&(efJeÛeej)
ngBowve ~~28~~
YeeC[mLeue - (96)
ye´ïeeC[MelekeÀesìerveeb meie&efmLeefleue³eeved Òeefle~~29~~
mLeeveYetlees efJeceMeex ³emleÓeC[mLeueceg®³eles~~29~~
294 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
YeeJeeLe& : YeeC[mLeue JeCe&ve— meÙeeQ keâjes[ yeÇÿeeC[n™keâes me=ef°efmLele
j ØeueÙekeâes pees DeeOeej Ú DeLee&led pees DeeOeejYetle efJeceMe& Ú, lÙemeueeF& YeeC[mLeue
YeefvevÚ ~~29~~
efJeceMee&K³ee HejeMeeqkeÌleefJe&éeesÓemevekeÀeefjCeer~~30~~
meeef#eCeer meJe&Yetleeveeb meefcevOes meJe&leescegKeer~~30~~
YeeJeeLe& : F&Õejkeâes efJeceMe& veecekeâ hejeMeefòeâ pees efJeÕejÛeveekeâes keâejCe Ú,
mecemle Yetlen™keâes mee#eer YeSj/yevesj meJe&leescegKeer (meyeweflejyeeš) ngBow veevee™hecee
ØekeâeefMele Yewjnskeâes Ú ~~30~~
efJeéeb ³e$e ue³eb ³eeefle efJeYeel³eelcee ef®eoeke=Àefleë~~31~~
meoevevoce³eë mee#eeled mee efJeceMe&ce³eer keÀuee~~31~~
YeeJeeLe& : pemecee mechetCe& efJeÕe ueerve ngvÚ, pemkeâe keâejCeues Deelcee efÛeled
SJeb DeevevoceÙe mJe™hecee Yeeefmele ngvÚ, lÙees mee#eeled efJeceMe&ceÙeer keâuee nes ~~31~~
HejenvleemeceeJesMeHeefjHetCe&efJeceMe&Jeeved ~~32~~
meJe&%eë meJe&ieë mee#eer meJe&keÀlee& censéejë~~32~~
YeeJeeLe& : censÕej hejenvleekeâe meceeJesMeues heefjhetCe& efJeceMe&Jeeuee meJe&%e,
meJe&JÙeeefhle, mee#eer j meyewkeâes jÛeefÙelee heefve ngved ~~32~~
efJeéeeOeejcenemebefJelÒekeÀeMeHeefjHetefjleced ~~33~~
Hejenvleece³eb ÒeengefJe&ceMe¥ Hejceelceveë~~33~~
YeeJeeLe& : efJeÕekeâes DeeOeejYetle pees ceneMeefòeâ Ú, lÙemekeâe ØekeâeMeues heefjhetCe&
efJeceMe&ueeF& efJeÉeven™ ‘hejenvleeceÙe’ ceevoÚved ~~33~~
ef J eceMe& Y eeC[ef J ev³emleef J eéeleÊJeef J epe= c YeCeë~~34~~
Devev³ecegKemecÒes#eer cegkeÌleë mJeelceefve efleÿefle~~34~~
YeeJeeLe& : efJeÕeleòJekeâes efJepe=cYee DeLee&led efJemleejueeF& efJeceMe&™heer YeeC[
DeLee&led hee$ecee jeKves Dekeâe&keâes Dehes#ee ve ievex cegòeâ efMeJeÙeesieer DeeHeävee mJe™hecee
efmLele jnvÚ ~~34~~
heefjÛÚso YeepevemLeue 295
YeepevemLeue - (97)
mecemlepeieoC[eveeb meie&efmLel³evlekeÀejCeced~~35~~
efJeceMeex Yeemeles ³e$e leÓepeveefcenes®³eles~~35~~
YeeJeeLe& : YeepevemLeue JeCe&ve— mecemle peieled DeLee&led yeÇÿeeC[n™keâes
me=ef° efmLeefle j mebnejkeâes keâejCeYetle efJeceMe& pemecee Yeeefmele ngvÚ Ùeme mebmeejcee
lÙemeueeF& Yeepeve YeefvevÚ ~ DeLee&led heÃekeâÃegkeâues {eefkeâSkeâe heg®<ekeâes leerve ceue peye
meceehle ngve peevÚved leye lÙemeueeF& ‘Yeepeve’ DeLee&led hee$e YeefvevÚ ~~35~~
efJeceMee&K³ee HejeMeeqkeÌleefJe&éeJewef®e$³ekeÀeefjCeer~~36~~
³eeqmceved Òeefleefÿleb ye´ïe leefoob efJeéeYeepeveced~~36~~
YeeJeeLe& : efJeÕekeâes efJeefÛe$e jÛevee ievex efJeceMe&veecekeâ Meefòeâ pemecee efmLele
jnvÚ lÙees heefjhetCe& yeÇÿe efJeÕekeâes Yeepeve keânueeGBÚ ~~36~~
DevleëkeÀjCeªHesCe peieo¹§jªHeleë~~37~~
³eeqmceved efJeYeeefle ef®e®íeqkeÌleye´&ïeYetleë me G®³eles~~37~~
YeeJeeLe& : hejceefMeJecee meceJesle efÛelMeefòeâ peielkeâe De¿Ïjkeâe ™heues Devle:keâjCe
DeLee&led cetue Den¿ejkeâe ™hecee pemecee Yeeefmele ngvÚ, lÙees hejceefMeJe yeÇÿeYetle
keânueeGBÚ ~~37~~
³eLee ®evês efmLeje p³eeslmvee efJeéeJemlegÒekeÀeefMeveer~~38~~
leLee MeeqkeÌleefJeceMee&lcee ÒekeÀejs ye´ïeefCe efmLelee~~38~~
YeeJeeLe& : Ûevõceecee jnves efkeâjCeues pemejer meyew Jemlegn™ueeF& ØekeâeefMele
ieo&Ú, lÙemejer vew yeÇÿecee jnves efJeceMe&™hee Meefòeâues efJeMes<eCekeâe ™hecee efmLele YeSj
efJeÕekeâes ØekeâeMeve ieo&Ú ~~38~~
DekeÀejë efMeJe DeeK³eelees nkeÀejë MeeqkeÌle©®³eles~~39~~
efMeJeMeeqkeÌlece³eb ye´ïe efmLeleceskeÀcenbHeos~~39~~
YeeJeeLe& : Denb heocee jnves Dekeâej efMeJekeâes yeesOekeâ nes, nkeâej Meefòeâ mJe™he
nes, Ùemejer ‘Denced’ heocee efMeJeMeefòeâceÙe Skeâ yeÇÿe efmLele jnvÚ ~~39~~
296 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
Denvleeb Hejceeb ÒeeH³e efMeJeMeeqkeÌlece³eeR efmLejeced~~40~~
ye´ïeYet³ebielees ³eesieer efJeéeelcee ÒeefleYeemeles~~40~~
YeeJeeLe& : hetCe& DeleSJe efmLele efMeJeMeefòeâceÙeer ‘DenvleeueeF& Øeehle iejsj
yeÇÿemJe™he YeSj efJeÕekeâe ™hecee ØekeâeefMele ngvÚ ~~40~~
Je=#emLeb He$eeHeg<Heeefo JeìyeerpeefmLeleb ³eLee~~41~~
leLee Ëo³eyeerpem³eb efJeéecesleled Hejelceveë~~41~~
YeeJeeLe& : pemejer Je=#ecee jnskeâes he$e heg<he DeeHeäveg mhe° DeefmlelJe Yevoe heefnues
yeerpecee ieghle™heues jnskeâes ngvÚ lÙemejer vew hejelcee DeLee&led Yeepeve mLeue mecheVe
efMeJeÙeesieerkeâe ùoÙeyeerpecee Ùees efJeÕe efmLele jnvÚ ~~41~~
De”eueshemLeue - (98)
efokeÌkeÀeueeÐeveJeeq®íVeb ef®eoevevoce³eb cenled~~42~~
³em³e ªHeefceob K³eeleb meesç²euesHe Fnesp³eles~~42~~
YeeJeeLe& : De”eueshemLeue JeCe&ve— pemekeâes ™he osMekeâeue Deeefokeâes
meerceeyeeš jefnle efÛeoevevoceÙe ceneved yeleeFSkeâes Ú, leÆepevemLeue mecheVe efMeJeÙeesieer
ÙeneB ‘De”eueshe’ veeceues keâefnSkeâes Ú ~~42~~
mecemlepeieoelceeefHe mebefJeêtHees ceneceefleë~~43~~
efueH³eles vewJe mebmeejw³e&Lee OetceeefoefYeve&Yeë~~43~~
YeeJeeLe& : mecemle peielmJe™he YeSj heefve mebefJeõthe ceneceefleceeved efMeJeÙeesieer
meebmeeefjkeâlee yeeš lÙemejer vew ØeYeeefJele ngBowve pemejer Oetce (OegJeeB) Deeefoyeeš DeekeâeMe
ØeYeeefJele ngBowve ~~43~~
ve efJeefOeve& efve<esOe½e ve efJekeÀuHees ve Jeemevee~~44~~
kesÀJeueb ef®elmJeªHem³e ieefueleÒeeke=Àleelceveë~~44~~
YeeJeeLe& : Øeke=âeflekeâe mecemle iegCen™yeeš jefnle cee$e efÛelmJe™he Ùeesieerkeâe
ueeefie ve kegâvew efJeefOe Ú ve efve<esOe ~ ve efJekeâuhe Ú ve Jeemevee ~~44~~
heefjÛÚso De”eueshemLeue 297
Ieìeefo<eg He=LeiYetleb ³eLeeççkeÀeMeb ve efYeÐeles~~45~~
leLeesHeeefOeieleb ye´ïe veeveeªHeb ve efYeÐeles~~45~~
YeeJeeLe& : pemejer Ie[e Deeefocee Deueie Deueie ™heues jns heefve DeekeâeMe efYeVe
ngBowve, lÙemejer vew Mejerj Deeefo Deveskeâ GheeefOeÙegòeâ YeSj veevee™hecee efJeYeòeâ osefKeS
heefve yeÇÿe efYeVe ngBowve ~~45~~
DeveéejceefveoxM³eb ³eLee J³eesce ÒekeÀeMeles~~46~~
leLee ye´ïeeefHe ®ewlev³ece$e JewMesef<ekeÀer keÀuee~~46~~
YeeJeeLe& : pemejer DeekeâeMe DeveÕej DeefveoxMÙe leLee DelegueveerÙe ™hecee
ØekeâeefMele ngvÚ, lÙemejer vew yeÇÿe heefve ØekeâeefMele ngvÚ ~ Ùeme yeÇÿecee ÛewlevÙe SGše
efJeMes<eØekeâejkeâes keâuee nes ~~46~~
ve osJelJeb ve ceeveg<³eb ve efle³e&keÌlJeb ve ®eev³eLee~~47~~
meJee&keÀejlJeceeK³eeleb peerJevcegkeÌlem³e ³eesefieveë~~47~~
YeeJeeLe& : peerJevcegòeâ Ùeesieer ve osJe ngvÚ ve ceveg<Ùe, ve he#eer ve le De® kegâvew
peerJe ~ T meJee&keâej yeleeFSkeâes Ú ~~47~~
mJeheje%emLeue - (99)
DeÒeces³es ef®eoekeÀejs ye´ïeC³eÜwleJewYeJes~~48~~
efJeueerveë efkebÀ veg peeveeefle mJeelceeveb HejcesJe Jee~~48~~
YeeJeeLe& : mJeheje%emLeue JeCe&ve— DeØesÙe efÛelmJe™he DeefÉleerÙe yeÇÿecee
efJeueerve efMeJeÙeesieerues ve DeeHegâueeF& peevoÚ ve hejceelcee ueeF& ~~48~~
³e$e veeefmle efYeoe³eesieeonb lJeefceefle efJeYe´ceë~~49~~
ve meb³eesiees efJe³eesie½e ve %es³e%eele=keÀuHevee~~49~~
ve yevOees ve ®e cegeqkeÌle½e ve osJeeÐeefYeceeefvelee~~50~~
ve megKeb vewJe ogëKeb ®e vee%eeveb %eevecesJe Jee~~50~~
298 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
veeslke=ÀälJeb ve nervelJeb veesHeefjäeVe ®eeH³eOeë~~51~~
ve He½eeVewJe Hegjlees ve otjs efkeÀefáeovlejs~~51~~
meJee&keÀejs ef®eoevevos mel³eªefHeefCe Meeéeles~~52~~
HejekeÀeMece³es leeqmceved Hejs ye´ïeefCe efvece&ues~~52~~
SkeÀerYeeJecegHesleeveeb ³eesefieveeb Hejceelceveeced~~53~~
HejeHejHeefj%eeveHeefjnemekeÀLee kegÀleë~~53~~
YeeJeeLe& : peneB Yesokeâe meeLecee Ùeesie ngveeues (DeLee&led peerJe j yeÇÿe Yesoyegefæ
ngveeues) Denced Ùemlees Yeüce ngBowve Jemlegle: leòJeoMeea efMeJeÙeesieerkeâe Âef°cee mebÙeesie
efJeÙeesie %eelee %esÙe Deeefokeâes heefjkeâuhevee vew ngBowve ~ meeLew yevOe j cees#e leLee
mJeefJe<eÙecee DeLeJee hejefJe<eÙecee osJelJeDeeefokeâes DeefYeceeve vew ngvÚ ~ ve Gmekeâe
Âef°cee megKeog:Ke %eeveDe%eeve Glke=â°lJe Deheke=â°lJe ceeefLe leue Deiee[er heÚeef[
še[e vepeerkeâ Deeefokeâes efmLeefle yeVe mekeäÚ ~ meJe&™he efÛeoevevo melÙemJe™he MeeÕele
hej DeekeâeMe DeLee&led efÛeoekeâeMeceÙe lÙeme efvece&ue yeÇÿekeâe meeLecee SkeâlJecee ØeehleYeSkeâe
cenelcee Ùeesieern™keâe efJe<eÙecee hejehej heefj%eeve™he heefjnemekeâes ÛeÛee& keâmejer ngve
mekeäÚ? ~~49-53~~
osMekeÀeueeveJeeq®íVelespeesªHemeceeÞe³eeled ~~54~~
mJeHej%eeveefJejneled mJeHeje%emLeueb efJeogë~~54~~
YeeJeeLe& : osMekeâeuekeâes meerceeYevoe še[e lespemed ™he hejyeÇÿekeâes DeeßeÙeCe
DeLee&led meecejmÙe mJehej%eeveMetvÙe efMeJeÙeesieerkeâes DeJemLeeueeF& efJeÉodpeven™ ‘mJeheje%emLeue’
YevoÚved ~~54~~
YeeJeeYeeJeueÙemLeue - (100)
lJevleenvleeefJeefveceg&keÌles Metv³ekeÀuHes ef®eocyejs~~55~~
SkeÀerYetlem³e efme×m³e YeeJeeYeeJekeÀLee kegÀleë~~55~~
heefjÛÚso YeeJeeYeeJeueÙemLeue 299
YeeJeeLe& : YeeJeeYeeJeueÙemLeue JeCe&ve— lJeced j Denced YeeJeues jefnle
MetvÙekeâuhe efÛeoekeâeMecee SkeâerYetle efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie YeeJe j DeYeeJe keâes keâLee
keâmejer ngve mekeäÚ? DeLee&led lÙemed DeJemLeecee YeeJe j DeYeeJe ogyew ngBowveved ~~55~~
DenbYeeJem³e Metv³elJeeoYeeJem³e leLeelceveë~~56~~
YeeJeeYeeJeefJeefveceg&keÌlees peerJevcegkeÌleë ÒekeÀeMeles~~56~~
YeeJeeLe& : Denb YeeJe leLee Deelceekeâe DeYeeJeues MetvÙe ngBveeues YeeJe j
DeYeeJeyeeš efJeefveceg&òeâ peerJevcegòeâ ØekeâeefMele ngvÚ ~~56~~
megKeogëKeeefoYeeJes<eg veeYeeJees YeeJe SJe Jee~~57~~
efJeÐeles ef®elmJeªHem³e efveuexHem³e cenelceveë~~57~~
YeeJeeLe& : efveuexhe DeLee&led heehe hegCÙe Deeefo ÉvÉYevoe še[e ceneved Deelcee
efÛeled mJe™he efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie megKe og:Ke Deeefo YeeJen™keâe efJe<eÙecee ve YeeJe
jnvÚ ve DeYeeJe ~~57~~
³eeqmceved p³eesefleef<e ef®eêtHes ¢M³eles vewJe efkeÀáeve~~58~~
meêtHeb JeeH³emeêtHeb YeeJeeYeeJeb efJecegáeleë~~58~~
YeeJeeLe& : YeeJe j DeYeeJekeâes lÙeeie ievex DeLee&led lÙemeyeeš ceeefLe G"skeâe
(ÉvÉeleerle) efÛelmJe™he lespeesceÙe efMeJeÙeesieerueeF& meõthe DeLeJee Demeod™he kesâner heefve
osefKeowve ~~58~~
Òeleer³eceeveew efJeÐesles YeeJeYeeJeew ve kegÀ$eef®eled~~59~~
efue²wke̳es meefle ³eÊemceeÓeJeeYeeJeue³emLeueced~~59~~
YeeJeeLe& : pemekeâejCeues efMeJeefue”keâe meeLecee SkeâlJe DeLee&led meecejmÙe cee
Øeehle YeSkeâe efMeJeÙeesieerkeâe ueeefie meJe&meeOeejCecee ØeleerÙeceeve YeeJe DeYeeJe kesâner
jBnowve, lÙemew keâejCeues lÙeme oMeeueeF& YeeJeeYeeJeueÙemLeue YeefvevÚ ~~59~~
%eeveMetvÙemLeue - (101)
HejeHejmeceeHes#eYeeJeeYeeJeefJeJes®eveced ~~60~~
%eeveb ye´ïeefCe leVeeefmle %eeveMetv³emLeueb efJeogë~~60~~
300 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
YeeJeeLe& : %eeveMetvÙemLeue JeCe&ve— yeÇÿe DeLee&led hejyeÇÿemJe™he efMeJeÙeesieercee
hej j Dehej keâes Dehes#ee jeKves YeeJeeYeeJeefJeJesÛeve™he %eeve jnBowve ~ ÙemewkeâejCe
efJeÉevn™ues Ùeme efmLeefleueeF& %eeveMetvÙemLeue Yeveskeâe Úved ~~60~~
peues peueefceJe v³emleb JeÚew JeefÚefjJeeefHe&leced~~61~~
Hejs ye´ïeefCe ueerveelcee efJeYeeiesve ve ¢M³eles~~61~~
YeeJeeLe& : peuecee peue DeLeJee Deefivecee Deefive efceues pemlew hej yeÇÿecee ueerve
DeelceeJeeuee efMeJeÙeesieer Deueie osefKeowve ~~61~~
meJee&lceefve Hejs leÊJes YesoMe¹eefJeJeefpe&les~~62~~
%ee$eeefoJ³eJenejeslLeb kegÀlees %eeveb efJeYeeJ³eles~~62~~
YeeJeeLe& : Yesokeâe Me¿eyeeš jefnle efJeÕe™he hejleòJecee %eelee %esÙe j %eevekeâes
JÙeJenejyeeš GlheVe ef$ehegšer %eevekeâes DevegYeJe keâmejer ngve mekeäÚ ~~62~~
efveefJe&keÀejb efvejekeÀejb efvel³eb meerceeefJeJeefpe&leced~~63~~
J³eesceJeled Hejceb ye´ïe efveefJe&keÀuHele³ee efmLeleced~~63~~
ve He=LJ³eeoerefve Yetleeefve ve ûene vewJe leejkeÀeë~~64~~
ve osJee ve ceveg<³ee½e ve efle³e&áees ve ®eeHejs ~~64~~
leeqmceved kesÀJeueef®evcee$emeÊeevevowkeÀue#eCes~~65~~
lJevleenvleeefomebª{b efJe%eeveb kesÀve YeeJ³eles~~65~~
YeeJeeLe& : efJekeâejyeeš MetvÙe, Deekeâejjefnle, efvelÙe, Demeerce DeekeâeMe meceeve
meJe&JÙeeheer hej yeÇÿe efveefJe&keâuhe ™hecee Jele&ceeve Ú ~ he=efLeJeer Deeefo heÃe ceneYetle
ÛevõmetÙe& Deeefo veew«en, DeefÕeveer Deeefo leejen™ osJelee, ceveg<Ùe he#eer Ùeer meyew
JeemleefJekeâ™hecee Øeleerle ngBowveved ~ kesâJeue meled efÛeled DeevevomJe™he Gme yeÇÿeYetle
efMeJeÙeesieercee lJeced j Denced Deeefo YeeJeveeues yeefueÙees YeSkeâes %eeve DeLee&led Yeso%eeve
keâmeues ieve& mekeäÚ?~~63-65~~
%es³eeYeeJeeefÜMes<esCe Metv³ekeÀuHeb efJeYeeJ³eles~~66~~
%eele=%es³eeefoefYeë Metv³eb Metv³eb %eeveeefoefYeieg&Cewë~~66~~
heefjÛÚso %eeveMetvÙemLeue 301
DeeoeJevles ®e ceO³es ®e Metv³eb meJe&$e meJe&oe~~67~~
efÜleer³esve HeoeLexve Metv³eb Metv³eb efJeYeeJ³eles~~67~~
YeeJeeLe& : efJeMes<e™heues %esÙekeâes DeYeeJe ngveeues MetvÙe%eevekeâes DevegYeJe
ngvÚ ~ Ùees DevegYeJe %eelee%esÙe Deeefoyeeš MetvÙe (jefnle) leLee %eeve FÛÚe Deeefo
iegCen™yeeš heefve jefnle ngvÚ ~ Ùees Deeefo ceOÙe j DevlÙecee meoe meJe&oe MetvÙe
ngvÚ ~ Ùees MetvÙe yeÇÿe osefKe Deefleefjòeâ kegâvew efÉleerÙe (oesœees) heoeLe&ues MetvÙekeâes
DevegYeJe ngvÚ ~~66-67~~
kesÀJeueb meeq®®eoevevoÒekeÀeMeeܳeue#eCeced~~68~~
Metv³ekeÀuHeb HejekeÀeMeb Hejye´ïe ÒekeÀeMeles~~68~~
YeeJeeLe& : kesâJeue meledeÛf eled DeevevoØekeâeMe j DeefÉleerÙe ue#eCeÙegòeâ MetvÙemeÂMe
hejekeâeMe hejyeÇÿe ØekeâeefMele ngvÚ ~~68~~
Metv³e%eeveeefome¹uHes Metv³emeJee&Le&meeOeves~~69~~
p³eesefleefue&²s ef®eoekeÀejs mJeÒekeÀeMes efve©Êejs~~69~~
SkeÀerYeeJecegHeslem³e keÀLeb %eevem³e mecYeJeë~~69~~
YeeJeeLe& : pees %eeve Deeefo mebkeâuheues MetvÙe mecemle heg®<eeLe& meeOeven™yeeš
jefnle efve®òej DeLee&led meJeexheefj efÛelmJe™he mJeØekeâeMe pÙeesefleefue&”keâe meeLecee
Skeâekeâeefjle Yew mekeäÙees GmeueeF& %eeve keâmejer ngves? T lee mJeÙeb %eevemJe™he
YeÙees ~~69~~
³em³e keÀe³e&oMee veeefmle keÀejCelJeceLeeefHe Jee~~70~~
Mes<elJeb vewJe Mesef<elJeb me cegkeÌleë Hej G®³eles~~70~~
YeeJeeLe& : pemekeâes ve keâeÙee&JemLee Ú ve keâejCeeJemLee, pemecee ve Mes<elJe
(De”lJe) Ú ve Mes<eerlJe DeLee&led De”erlJe T Ùeer meyew ÉvÉyeeš hej DeLee&led cegòeâ
keânueeGBÚ ~~70~~
302 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ
efMeJewkeäÙemLeue (GheosMeeshemebnejJeCe&ve)
SleeJeogkeÌlJee HejceÒeyeesOeceÜwleceevevoefMeJeÒekeÀeMeced~ ~71~~
osJ³ew Hegje Yeeef<eleceeréejsCe let<CeerceYetod O³eeveHejes ieCesvêë~~71~~
YeeJeeLe& : GheosMeesHemebnejJeCe&ve— ieCesÕej jsCegkeâeÛeeÙe& F&Õej DeLee&led
efMeJeÉeje meJe&ØeLece osJeer heeJe&leerueeF& Gheefo° DeÉwleevevoØekeâeefMele ievex hejceØeyeesOe
(Gòece%eeve) keâes Ùeme Øekeâej GheosMe iejsj OÙeevemLe DeLee&led ceewve ngvegYeÙees ~~71~~
SJecegkeÌlJee meceemeerveb efMeJe³eesieHeje³eCeced~~72~~
jsCegkebÀ leb meceeueeske̳e yeYee<es Òeeáeefueceg&efveë~~72~~
YeeJeeLe& : Ùeefle Yevesj Deemevecee ceewve™heues efJejepeceeve jsCegkeâeÛeeÙe&&ueeF&
ØeCeeflehetJe&keâ DeiemlÙecegefveues YeVegYeÙees - ~~72~~
efMeJe³eesieefJeMes<e%e efMeJe%eevecenesoOes~~73~~
mecemleJesoMeeðeeefoJ³eJenejOegjvOej ~~73~~
DeeueeskeÀcee$eefveOet&lemeJe&mebmeejyevOeveë ~~74~~
mJe®ívo®eefjleesuueeme mJeÒekeÀeMeelceJeeq®íJe~~74~~
DeJeleerCe&efceob MeeðeceveJeÐeb lJeoeveveeled~~75~~
ÞeglJee ces ceesoles ef®eÊeb p³eesefleë HeM³es efMeJeeefYeOeced~~75~~
YeeJeeLe& : ns efMeJeÙeesiekeâe efJeMes<e%e! ns efMeJe%eevekeâe cenemeeiej! ns! mecemle
JesoMeeŒe Deeefo JÙeJenejkeâe OegjvOej ns! mecemlemebmeej™heer yevOeveueeF& DeJeueeskeâve
cee$eues DeheJeeefjle ieve&cee DeLee&led nšeGvecee meceLe&! ns! mJeÛÚvo Ûeefj$eues GuueemeÙegòeâ!
ns mJeØekeâeMe efMeJe! leheeBF&keâe cegKeejefJevoyeeš efve:me=le Ùeme efvece&ueMeeŒekeâes ßeJeCe
iejsj cesjes efÛeòe hejceevevoues hetCe& YeÙees ~ Heâuele: ce efMeJeveecekeâ pÙeeseflekeâes
mee#eelkeâej iejerjnskeâes Úg ~~73-75~~
DeÐe ces meHeÀueb pevce ielees ces ef®eÊeefJeYe´ceë~~76~~
me¡eelee HeeMeefJeeq®íÊemleHeebefme HeÀefueleeefve ®e~~76~~
heefjÛÚso efMeJewkeäÙemLeue (GheosMeeshemebnejJeCe&ve) 303
YeeJeeLe& : Deepe cesjes pevce meHeâue YeÙees ~ cesjes cevekeâes mevosn heefve meceehle
YeÙees ~ ceeÙee ceesnkeâes heeMe DeLee&led yevOeve keâeefšÙees leLee cesjes lehemÙee HeâueerYetle
YeÙees ~~76~~
FoeveercesJe ces peeleb cegefvejepeesÊeceesÊececed~~77~~
Fleë Hejb ce³ee veeefmle me¢Mees YegJeve$e³es~~77~~
YeeJeeLe& : Ùemew meceÙecee cecee cegefveßes‰lee GlheVe YeÙees ~ Ùeme heefÚ leervew
YegJevecee cesje meceeve keâesF& Úwve ~~77~~
Meeðeb leJe cegKeesÃerCe¥ efMeJeeÜwleHejcHejced~~78~~
ceeb efJevee keÀm³e ueeskesÀ<eg Þeeslegceefmle leHeë MegYeced~~78~~
leHemeeb HeefjHeekesÀve Me¹jm³e Òemeeoleë~~79~~
DeeielemlJeb ceneYeeie ceeb kegÀleeLe&ef³elegb efieje ~~79~~
YeeJeeLe& : npetjkeâe cegKeejefJevoyeeš efveefmkeâSkeâes efMeJeeÉwlehejbheje ØeoMe&keâ
MegYeMeeŒe megVekeâe ueeefie ce osefKe Deefleefjòeâ keâmekeâes lehemÙee ngve mekeäÚ? ns ceneYeeie!
cesjes lehemÙeekeâe heefjheekeâues ØemeVe YeSkeâe Me¿jkeâe ke=âheeues vew DeeHeäveg heefJe$eJeeCeerÉeje
ceueeF& ke=âle ke=âlÙe ieve&keâe ueeefie leheeBF& DeJeleerCe& ngveYeSkeâes nes ~~78-79~~
Fefle mlegJevleb efJeve³eeoieml³eb cegefveHeg²Jeced~~80~~
Deeueeske̳e keÀ©Cee¢äîee yeYee<es me ieCeséejë~~80~~
YeeJeeLe& : Ùemejer efJeveÙehetJe&keâ mlegelf eieoz iejskeâe DeiemlÙe cegevf eueeF& ke=âheehetCe&Âef°ues
nsoz ieCesÕej jsCegkeâeÛeeÙe&ues YeVeg YeÙees ~~80~~
Deieml³e cegefveMeeot&ue leHeëefme×ceveesjLe~~81~~
lJeeb efJevee efMeJeMeeðem³e keÀë ÞeeslegceefOekeÀejJeeved~~81~~
YeeJeeLe& : ns lehemÙeeÉeje efmeæ ceveesjLe (FÛÚehetCe& ievex) cegevf eßes‰ DeiemlÙepeer!
leheeF&ueeF& Úes[sj Ùeme efMeJeMeeŒeueeF& megVes DeefOekeâejer keâes ngve mekeäÚ? DeLee&led ngve
mekeäowve ~~81~~
304 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: efJemeeQ heefjÛÚso efMeJewkeäÙemLeue (GheosMeeshemebnejJeCe&ve) 305

Hee$eb efMeJeÒemeeom³e YeJeeveskeÀes ve ®eeHejë~~82~~ YeeJeeLe& : kesâJeue Ùeme efJeÅeeueeF& megVeeues meyewkeâes heehe ve° ngve peevÚ ~ Ùeme
Fefle efveef½el³e keÀefLeleb ce³ee les lev$eceer¢Meced~~82~~ MeeŒekeâes efJemleejkeâe ueeefie vew cewues he=efLeJeercee DeJeleej «enCe iejskeâes ntB ~ npetjues heefve
YeeJeeLe& : efMeJekeâes ke=âheekeâe Skeâcee$e hee$e leheeBF& ngvegngvÚ, Dekeâex kegâvew Úwve Ùeme efMeJeeÉwle %eevekeâes ØeÛeej ieveg&nesmed ~~87~~
Ùemlees efve§eÙe iejsj cewues Ùeme lev$ekeâes efleceerueeF& GheosMe iejs ~~82~~ Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
mLeeH³eleeb meJe&ueeskesÀ<eg lev$ecesleled lJe³ee cegves~~83~~ efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
F&¢Meb efMeJeyeesOem³e meeOeveb veeefmle kegÀ$eef®eled~~83~~ ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efue”mLeueevleie&le SskeäÙemLeues mJeerke=âleØemeeefomLeueeefo-
YeeJeeLe& : ns DeiemlÙe cegefve peer! leheeBF& Ùeme lev$ekeâes mecemle mebmeejkeâe meyew
veJeefJeOemLeueØeme”es veece eEJeMeeflelece: heefjÛÚso:~
peven™cee ØeÛeej-Øemeej j mLeehevee ieveg&nesmed ~ efMeJe%eevekeâes Ùemlees Gòece meeOeve De®
keâeBner Úwve ~~83~~ Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes efue”mLeueevleie&le
jnm³ecesleled meJe&%eë meJee&vegûeenkeÀë efMeJeë~~84~~ SskeäÙemLeues mJeerke=âleØemeeefomLeueeefo-veJeefJeOeefue”Øeme”
DeJeeoerled meJe&ueeskeÀeveeb efme׳es HeeJe&leerHeefleë~~84~~ veecekeâ efJemeeQ heefjÛÚsokeâes DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer
ke=âle megyeesefOeveer veecekeâ vesheeueer JÙeeKÙee hetCe&YeÙees ~
YeeJeeLe& : meJe&%e meJee&veg«enkeâlee& heeJe&leerheefle efMeJeues meyewkeâe efmeefækeâe ueeefie
Ùees jnmÙe DeLee&led lev$eesheefve<eod yeleeGvegYeÙees ~~84~~ ~~ eEJeMeheefjÛÚso hetCe& YeÙees ~~
leefoob efMeJeefme×evlemeejeCeecegÊeceesÊececed~~85~~
JesoJesoevlemeJe&mJeb efJeÐee®eejÒeJele&keÀced~~85~~ 
Jeerjceenséejûee¿eb efMeJeeÜwleÒekeÀeMekeÀced~~86~~
Hejeref#elesY³ees oeleJ³eb efMe<³esY³ees veev³eLee keÌJeef®eled~~86~~
YeeJeeLe& : DeªeF&me MewJeeiecen™keâe leòJecee Gòece, Jeso j Jesoevlekeâes
meJe&mJe efJeÅeeÛeejkeâes ØeJele&keâ JeerjceensÕejÉeje mJeerkeâeÙe& efMeJeeÉwlekeâes ØekeâeMekeâ Ùees
MeeŒe hejeref#ele efMe<ÙeueeF& cee$e efovegheÚ& ~ hejer#eCe efJevee keâmewueeF& heefve Ùees efJeÅee
yeleueeGBveg ngBowve ~~85-86~~
Sle®í^JeCecee$esCe meJex<eeb HeeHemeb#e³eë~~87~~
DeJeleerCe&b ce³ee Yetceew Meeðem³eem³e ÒeJe=Êe³es~~87~~
ÒeJele&³e efMeJeeÜwleb lJeceefHe %eeveceer¢Meced~~87~~

SkeÀeEJeMe Heefj®íso
efJeYeer<eCeeYeeräoeve
Fl³egkeÌlJee HeM³elemlem³e HegjmleeosJe jsCegkeÀë~~1~~
Devleo&Oes ceneosJeb ef®evle³eVevlejelcevee~~1~~
YeeJeeLe& : efJeYeer<eCeueeF& DeYeer°oeve— Ùeefle Yevesj jsCegkeâieCesÕej Devlejelceecee
ceneosJekeâes OÙeeve ieoz DeiemlÙecegefvekeâe meecegVescee vew Devleefn&le DeLee&led DeÂMÙe
ngveYeÙees ~~1~~
³e Fob efMeJeefme×evleb JeerjMewJeceleb Hejced~~2~~
Me=Ceesefle Meg×cevemee me ³eeefle Hejceeb ieefleced~~2~~
YeeJeeLe& : pemeues JeerjMewJe celemeccele efMeJeefmeæevleueeF& Megæceveues megvoÚ
lÙees hejceieeflecee Øeehle ngvÚ ~~2~~
mJe®ívoe®eejjefmekeÀë mJes®íeefveefce&leefJeûenë~~3~~
Deememeeo HegjeR ue¹eb jsCegkeÀes ieCeveeLekeÀë~~3~~
YeeJeeLe& : mJeÛÚvo DeeÛejCecee Deevevokeâes DevegYeJe ievex leLee DeeHeäveg
FÛÚevegmeej Mejerj OeejCe ievex ieCesÕej jsCegkeâ Devleefn&le (DeÂMÙe) YeS heefÚ ue¿ecee
hegiveg YeÙees ~~3~~
meceeieleb ceneYeeieb meJee&ieceefJeMeejoced~~4~~
efJeYeer<eCeë meceeueeske̳e iesnb ÒeJesMe³eefVepeced~~4~~
YeeJeeLe& : keâeefcekeâeiece osefKe Jeelegueeiece heÙe&vle mecemle efoJÙe Deeiecen™cee
efJeMeejo leer jsCegkeâeÛeeÙe& ceneYeeieueeF& DeeGBowiejskeâes osKesj efJeYeer<eCeues DeeojhetJe&keâ
GveueeF& DeeHeäveg efveJeememLeevecee ØeJesMe iejeÙes ~~4~~
heefjÛÚso efJeYeer<eCeueeF& DeYeer°oeve 307
Yeêemeves efvepes jc³es efveJesM³e ieCevee³ekeÀced~~5~~
DeO³e&HeeÐeeefoefYeë meJez©He®eejwjHetpe³eled~~5~~
YeeJeeLe& : DeeHeävew jceCeerÙe efmebnemevecee ieCesÕejueeF& yemeeSj efJeYeer<eCeues
heeÅe, DeIÙe&, Deeefo meyew GheÛeej meefnle Gvekeâes hetpeve iejs ~~5~~
Hetefpelesve ÒemeVesve jsCegkesÀve efveªefHeleë~~6~~
efve<emeeo leoY³eeMes me efvepeemeveceeefÞeleë~~6~~
YeeJeeLe& : hetpeeÉeje ØemeVe jsCegkeâeÛeeÙe&keâes Dee%ee Øeehle iejsj efJeYeer<eCe Gvekeâe
ÚsGcee jnskeâe DeeHeävee Deemevecee yemes ~~6~~
DeeyeYee<es ieCesvob leb ke=ÀleeáeefueefJe&Yeer<eCeë~~7~~
ceeveg<eekeÀejmecHeVeb mee#eeeq®íJeefceJeeHejced~~7~~
YeeJeeLe& : Ùeme heefÚ ceveg<Ùekeâes DeekeâejOeejCe iejskeâe mee#eeled efÉleerÙe efMeJe
meceeve leer ieCesÕejkeâe meeceg efJeYeer<eCeues DelÙevle veceüleehetJe&keâ efveJesove iejs ~~7~~
jsCegkeÀ lJeeb ieCeeOeerMe efMeJe%eeveHeje³eCe~~8~~
DeJeleerCe¥ cenercesveeefceefle mec³ekedÀ Þegleb ce³ee~~8~~
YeeJeeLe& : ns efMeJe%eevehejeÙeCe ieCesÕej jsCegkeâ! npetjues Ùeme OejeOeececee
DeJeleej efueveg YeSkeâes Ú YeVes kegâje cewues megveskeâes Úg ~~8~~
ceÓei³eieewjJeeoÐe mecee³eemlJeb Hegjerefceceeced~~9~~
keÀLeb Yeei³eefJenerveeveeb megueYeeë m³egYe&Jee¢Meeë~~9~~
YeeJeeLe& : cesje DenesYeeiÙeues Deepe leheeBF& Ùeme ue¿eveiejercee heeuvegYeÙee~
YeeiÙenerve peveues npetjkeâes oMe&ve keâmejer heeGve mekeäÚved ? ~~9~~
celmecees veeefmle ueeskesÀ<eg Yeei³eeefleMe³eJeÊe³ee~~10~~
³em³e iesnb mJe³eb ÒeeHlees YeJeeved mee#eevcenséejë~~10~~
YeeJeeLe& : Ùeme mebmeejcee ce pemlees DeefleMeÙe YeeiÙeMeeueer Dekeâex kegâvew Úwve ~
efkeâveefkeâ Deepe cesje Iejcee mee#eeled censÕejmJe™he leheeF& efJejepeceeve ngvegngvÚ ~~10~~
308 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SkeäkeâeFmeeQ
ke=ÀleeLee& ces Hegjer ¿es<ee ke=ÀleeLeex je#emeevJe³eë~~11~~
peerefJeleb ®e ke=ÀleeLe¥ ces ³em³e lJeb ¢efäiees®ejë~~11~~
YeeJeeLe& : npetjkeâe oMe&veues Deepe cesjes ue¿e hegjer, je#eme kegâue j cesjes peerJeve
heefve ke=âleke=âlÙe DeLee&led ke=âleeLe& YeÙees ~~11~~
Fefle ye´gJeeCeb keÀu³eeCeb je#emesvêb ieCeséejë~~12~~
yeYee<es meeqmcelees JeeCeeR efJeéeesuueemekeÀjeR MegYeeced~~12~~
YeeJeeLe& : Ùemlees keâuÙeeCeÙegòeâ JeÛeve yeesuves je#emesvõ (efJeYeer<eCe) meBie
cevonemÙekeâes meeLecee efJeÕeesuueeme keâeefjCeer MegYeJeeCeercee ieCesÕejues Dee%ee ieveg&
YeÙees ~~12~~
efJeYeer<eCe ceneYeeie peeves lJeeb Oece&keÀesefJeoced~~13~~
lJeeb efJevee keÀm³e ueeskesÀ<eg pee³eles YeeqkeÌlejer¢Meer~~13~~
YeeJeeLe& : ns ceneYeeie! efJeYeer<eCe! leheeBF&ueeF& ce Oece&%eeleekeâe ™hecee
peevoÚg~ Ùeme ueeskeâcee leheeBF& osefKe Deefleefjòeâ De® kegâvecee Ùeme Øekeâejkeâes Yeefòeâ ngve
mekeäÚ? ~~13~~
mecemleMeeðemeej%eb meJe&Oece&Heje³eCeced~~14~~
DeO³eelceefJeÐeeefvejleceengmlJeeb je#emeséej~~14~~
YeeJeeLe& : ns je#emesÕej! efJeÉevn™ leheeBF&ueeF& meyew MeeŒekeâes jnmÙe peeVes
meJe&Oece&hejeÙeCe leLee DeOÙeelce efJeÅeecee efvejle ceevoÚved ~~14~~
lJeoer³eOece&mecHeefÊeb ÞeglJeenb efJeeqmceleeMe³eë~~15~~
¬epeved kewÀueemece®eueb lJeoefvlekeÀcegHeeieleë~~15~~
YeeJeeLe& : leheeBFkeâes Oecee&ÛejCekeâes ØeJe=efòeueeF& megvesj efJeefmcele YeSj ce
kewâueemeeflej peeBoe peeBow leheeBF&keâe heemecee DeeF& hegieW ~~15~~
Òeerleesçeqmce leJe ®eeefj$ewë MeesYevewueexkeÀefJeÞeglewë~~16~~
oem³eeefce les Jejb mee#eeled ÒeeLe&³emJe ³eLeseqHmeleced~~16~~
heefjÛÚso efJeYeer<eCeueeF& DeYeer°oeve 309
YeeJeeLe& : ce leheeBF&keâe ueeskeâefJeßegle Ûeefj$en™ues ØemeVe Úg ~ ce leheeBF&ueeF&
mee#eeled Jejoeve efove ÛeenvÚg ~ ÙeLesefhmele Jej ceeivegnesmed ~~16~~
Fefle ÒemeeomegcegKes Yee<eceeCes ieCeséejs~~17~~
ÒeCec³e Hej³ee Òeerl³ee J³eepenej efJeYeer<eCeë~~17~~
YeeJeeLe& : ØemeVeleeÙegòeâ ieCesÕejyeeš Ùeefle Dee%ee YeS heefÚ efJeYeer<eCe heefve
hejceØemeVeleekeâe meeLecee ØeCeeflehetJe&keâ efveJesove ieve& ueeivegYeÙees ~~17~~
DeeieceevegûeneosJe YeJele: efMeJe­eesefieve:~~19~~
ogue&Yeeë meJe&ueeskeÀeveeb meceHeÐeevle mecHeoë~~18~~
YeeJeeLe& : npetj pemlee efMeJeÙeesieerkeâe Deeieceve ™heer ke=âheeues vew meyewueeF&
ogue&Ye mecheefòen™keâes GheueefyOe ngvÚ ~~18~~
leLeeefHe ÒeeLe&veer³eb ces efkeÀefáeoefmle ieCeséej~~19~~
megke=Àles HeefjHekeÌJes efn mJe³eb efme×îeefle Jeeefáeleced~~19~~
YeeJeeLe& : lej heefve ns ieCesÕej! cesjes kesâner ØeeLe&vee Ú ~ hegCÙe heefjhekeäJe YeS
heefÚ DeYeer°keâes efmeefæ mJele: YewneuÚ ~~19~~
jeJeCees efn cece Ye´elee ceenséejefMeKeeceefCeë~~20~~
De¢äMe$egmecyeeOeb MeMeeme efn peiel$e³eced~~20~~
YeeJeeLe& : cesje oepÙeg jeJeCe pees efMeJeYeòeân™cee efMeKeeceefCe meceeve ßes‰
efLeÙes leLee pees meBie Me$eg™heer yeeOee efLeÙesve, JeneBkeâes leervew ueeskeâcee Meemeve efLeÙees ~~20~~
³em³e ÒeleeHecelegueb mees{gce#eceMekeÌle³eë~~21~~
Fvêeo³eë megjeë meJex jep³eue#ceîee efJe³eesefpeleeë~~21~~
YeeJeeLe& : pemekeâes DelegueØeleeheueeF& menve ieve&cee DemeceLe& Fvõ Deeefo
mecemle ieCen™ heefve jepÙeue#ceerues jefnle YeÙes ~~21~~
me leg keÀeueJeMesvewJe mJe®eefj$eefJeHe³e&³eeled~~22~~
jCes efJe<CJeleejsCe jecesCe efvenleesçYeJeled~~22~~
310 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SkeäkeâeFmeeQ
YeeJeeLe& : leer DelÙevle heje›eâceer jeJeCe heefve keâeue ØeYeeJeJeMe DeeHeäveg
efJehejerle Ûeefj$ekeâe keâejCeues efJe<Cegkeâe DeJeleej ßeerjeceÛevõpeer Éeje ceeefjÙes ~~22~~
me leg jeceMejeefJe×ë keÀCþmKeefuelepeerefJeleë~~23~~
DeJeefMeäb meceeueeske̳e ceeceJeeoerled megogëefKeleë~~23~~
YeeJeeLe& : jecekeâe yeeCen™ues hetCe&leÙee efyeæ (Úsef[Skeâe) j keâC"ieCeØeeCe
leer jeJeCeues jeJeCeJebMekeâe Skeâcee$e DeJeefMe° ceueeF& osKesj og:Keer ngBow Yeves- ~~23~~
efJeYeer<eCe efJeMes<e%e ceneyeg×s megOeeefce&keÀ~~24~~
DeJeefMeäesçefme JebMem³e j#emeeb Yeei³eieewjJeeled ~~24~~
YeeJeeLe& : ns Oecee&ÛejCeMeerue! ceneyegefæceeved efJeMes<e%e DeLee&led efJeefMe°%eeveÙegòeâ
efJeYeer<eCe! je#emen™keâe ceneYeeieues Deepe efleceer Skeâcee$e je#emeJebMecee DeJeefMe°
(yeBÛeskeâe) Úew ~~24~~
Je³ece%eevemecHeVee cenlmeg êesnkeÀeefjCeë~~25~~
F&¢MeeR leg ieefleb ÒeeHlee ogmleje efn efJeefOeefmLeefleë~~25~~
YeeJeeLe& : ceneved peven™keâes efJejesOe ievex De%eeveer ce Deepe ÙemeØekeâejkeâes
ieeflecee Øeehle YeÙeW YeeiÙekeâes efmLeefle DeveguuebIeveerÙe (GuuebIeve ieve& ve meefkeâves) ngBoes
jnsÚ ~~25~~
veJekebÀ efue²keÀesìerveeb ÒeefleÿeH³eefcen mLeues~~26~~
Fefle me¹efuHeleb HetJe¥ ce³ee leoJeefMe<³eles~~26~~
YeeJeeLe& : Ùeme ue¿e veiejercee veew keâjes[ efMeJeefue”keâes mLeehevee ievex mebkeâuhe
cewues iejskeâes efLeÙeW, lÙemecee kesâner keâece yeeBkeâer Ú ~~26~~
keÀesefì<eìdkebÀ leg efue²eveeb ce³ee meeOeg Òeefleefÿleced~~27~~
keÀesefì$e³eb leg efue²eveeb mLeeHeveer³ecelemlJe³ee~~27~~
YeeJeeLe& : cewues 6keâjesÌ[ efMeJeefue”keâes jeceües meBie Øeefle‰e iejW ~ yeBÛeskeâe leerve
keâjes[ efMeJeefue”keâes mLeehevee efleceerues ieveg& Ú ~~27~~
heefjÛÚso efJeYeer<eCeueeF& DeYeer°oeve 311
Fefle lem³e Je®eë ÞeglJee oerveyeg×sce&efj<³eleë~~28~~
leLee meeOeg keÀjesceerefle Òeefle%eeleb ce³ee leLee~~28~~
YeeJeeLe& : oerveyegefæ leLee cejCeemeVe (ceve&ueeieskeâes) jeJeCekeâes JeÛeve megvesj
‘‘ceB npetjkeâe Dee%eekeâes heeueve DeJeMÙe ievexÚg, Yevesj cewues Øeefle%ee iejW’’ ~~28~~
³egieHeeq®íJeefue²eveeb keÀesefì$e³ecevegÊececed~~29~~
ÒeefleÿeH³eb ³eLeeMeeðeefceefle ces efve½e³eesçYeJeled~~29~~
YeeJeeLe& : leled he§eeled Gòeceesòece leerve keâjes[ efMeJeefue”n™keâes MeeŒeefJeOeeve
Devegmeej mLeehevee ievex cewues efve§eÙe iejW ~~29~~
efue²keÀesefì$e³em³esn ³egieHeled mLeeHeveeefJeOeew~~30~~
DeefJeoVeskeÀcee®ee³e&cencesJeceJeefmLeleë ~~30~~
YeeJeeLe& : leerve keâjes[ efMeJeefue”keâes mLeehevee ieve&cee meceLe& DeeÛeeÙe& ve
YesšeGveeues ce Gòeâ keâeÙe& mecheVe ve iejeF& yemeskeâes Úg ~~30~~
efMeJeMeeðeefJeMes<e%e efMeJe%eeveefveefOeYe&Jeeved~~31~~
Dee®ee³e&YeeJeceemeeÐe cece Hetj³e Jeeef_íleced~~31~~
YeeJeeLe& : leheeBF& MewJeMeeŒekeâe efJeMes<e%e leLee efMeJe%eevekeâe efveefOe ngvegngvÚ ~
leerve keâjes[ efMeJeefue” mLeehevee ievex keâeÙe&cee DeeÛeeÙe&lJe mJeerkeâejsj cesjes DeefYeuee<ee
hetCe& ieveg&nesmed ~~31~~
lem³esefle Je®eveb ÞeglJee je#emesvêm³e Oeerceleë~~32~~
leLesefle ÒeefleMegÞeeJe meJe&%ees ieCevee³ekeÀë~~32~~
YeeJeeLe& : yegefæceeved je#emesvõ efJeYeer<eCekeâes Ùeme Øekeâejkeâes JeÛeve megvesj
meJe&%eieCesÕejues ‘"erkeâ Ú’ Yevesj mJeerkeâejesefòeâ Øekeâš ieveg& YeÙees ~~32~~
leleë mevlegäef®eÊem³e Heewueml³em³esäefme׳es~~33~~
keÀesefì$e³eb leg efue²eveeb ³eLeeMeeðeb ³eLeeefJeefOe~~33~~
ef$ekeÀesìîee®ee³e&ªHesCe mLeeefHeleb lesve lel#eCes~~33~~
312 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SkeäkeâeFmeeQ heefjÛÚso leervekeâjesÌ[efuebiekeâes mLeeheve 313

YeeJeeLe& : mevleg°efÛeòe efJeYeer<eCekeâes F°efmeefækeâe ueeefie ef$ekeâesefš DeeÛeeÙe&keâe
™hecee jsCegkeâues leervekeâjes[ efMeJeefue”n™keâes MeeŒeerÙe efJeefOeefJeOeeve Devegmeej lelkeâeue
mLeehevee ieefjefoveg YeÙees ~~33~~
leeo=Meb lem³e ceenelc³eb meceeueeske̳e efJeYeer<eCeë~~34~~
ÒeCeveece cegngYe&keÌl³ee Heeo³eesmlem³e efJeeqmceleë~~34~~
YeeJeeLe& : efJeYeer<eCe leer jsCegkeâeÛeeÙe&keâes Ùemlees Deueewefkeâkeâ ceefncee osKesj
Dee§eÙe& Ûeefkeâle ngveg YeÙees leLee YeefòeâhetJe&keâ yeejbyeej Gvekeâe ÛejCecee ØeCeece ieve& ueeiveg
YeÙees ~~34~~
ÒeCeleb efJeve³eesHesleb ÒeËäb je#emeséejced~~35~~
Devegie=¿e mJeceenelc³eeod jsCegkeÀesçvleefn&leesçYeJeled~~35~~
YeeJeeLe& : efJeveÙeues Ùegòeâ ØemeVe leLee ØeCeeceefvejle je#emesvõceeefLe Deveg«en
iejsj ßeerjsCegkeâeÛeeÙe&peer DeeHeävegceefnceeues DevleOÙee&ve (ueghle) ngvegYeÙees ~~35~~
efJeYeer<eCeesçefHe Ëäelcee jsCegkeÀm³e Òemeeoleë~~36~~
efMeJeYeeqkeÌlejmeemekeÌleë efmLejjep³eceHeeue³eled~~36~~
YeeJeeLe& : ßeerjsCegkeâeÛeeÙe&keâes ke=âhee Øeehle iejer efJeYeer<eCe heefve ØemeVeefÛeòe leLee
efMeJeYeefòeâ jmeues DeehueeefJele YeSj efmLejjepÙekeâes j#eecee mebueive YeÙes ~~36~~
jsCegkeÀesçefHe cenelespeeë meáejved ef#eefleceC[ues~~37~~
Òe®íVe½e ÒekeÀeMe½e HejceeÜwleYeeefJeleë~~37~~
keÀebef½eod ¢efäefveHeelesve keÀ©CeejmeJeef<e&Cee~~38~~
DeHejevegHeosMesve efMeJeeÜwleeefYeceefMe&vee~~38~~
Dev³eeb½e menJeemesve mecemleceueneefjCee~~39~~
ke=ÀleeLe&³eved peveeved meJee&ved ke=Àefleveë HekeÌJekeÀefce&Ceë~~39~~
oMe&ef³elJeeefvepeeefOeke̳eb efMeJeoMe&veueeuemeë~~40~~
KeC[ef³elJee ogje®eejeved Hee<eC[eved efYeVeoMe&veeved~~40~~
³ev$ecev$ekeÀueeefme×eved efJeceleeved efme×ceC[ueeved~~41~~
efJeefpel³e mJeÒeYeeJesCe mLeeHeef³elJee efMeJeeieceeved~~41~~
Deepeieece efvepeeJeemeb keÀesefuueHeeke̳eefYeOeb Hegjced~~41~~
YeeJeeLe& : cenelespemJeer jsCegkeâeÛeeÙe& heefve he=LJeer ceC[uecee meÃejCe ieoz
keâefnues Øekeâš, keâefnues eflejesenf le, keâefnues hejceeÉwleYeeJeues Ùegòeâ YeSj keâ®CeehetCe&Âef°ues
Deveg«en ieoz, kegâvewueeF& efMeJeeÉwle efJe<eÙekeâ GheosMe ieoz, kegâvewueeF& mecemleceuenjCe
ievex menJeemeÉeje ke=âleke=âlÙe ieoz, hekeäJekeâce&ceueeMeÙe megke=âleer peven™ueeF& DeeHeäveg
ceefnceekeâes oMe&ve iejeSj ke=âleeLe& iejeGBo,w efYeVe oMe&ve ngves heeKeC[er SJeb ogjeÛeeefjn™keâes
KeC[ve iejsj, Ùev$e-cev$e keâueecee efmeæ efJejesOeern™ueeF& heefve DeeHeävee ØeYeeJeues
JeMecee iejsj DeLee&led peerlesj MewJeeiecekeâes mLeehevee iejsj efMeJeoMe&vekeâes FÛÚeues DeeHeäveg
efveJeeme keâesefuueheekeäÙe veecekeâ veiejcee DeeGveg YeÙees ~~37-41~~
le$e mecYeeefJeleë meJezpe&vewë efMeJeHeje³eCewë~~42~~
meesceveeLeeefYeOeevem³e efMeJem³e ÒeeHe ceefvojced~~42~~
YeeJeeLe& : lÙeneB efMeJe hejeÙeCe mecemle Yeòeân®Éeje mecceeefvele YeSj
jsCegkeâeÛeeÙe& meesceveeLeveecekeâ efMeJeceefvojcee peeveg YeÙees ~~42~~
HeM³eleeb le$e meJex<eeb YekeÌleeveeb efMeJe³eesefieveeced~~43~~
levJeevees efJemce³eb YeeJewmlegäeJe Hejceséejced~~43~~
YeeJeeLe& : lÙeme "eGBcee õ°e yevesj jnskeâe mecemle efMeJeÙeesieer Yeòeân™keâes
Dee§eÙe&Je=efæieoz ßeerjsCegkeâeÛeeÙe&ues YeeJehetCe& YeSj YeieJeeved efMeJekeâes mlegefle iejs ~~43~~
osJe osJe peieVeeLe peielkeÀejCekeÀejCe~~44~~
ye´ïeefJe<CegmegjeOeerMeJevÐeceeveHeoecyegpe ~~44~~
YeeJeeLe& : jsCegkeâeÛeeÙe&Éeje keâer ieÙeer mlegefle— jsCekeâeÛeeÙe&Éeje
ieefjSkeâes mlegefle - ns osJeosJeJe! peieVeeLe, mebmeejkeâe keâejCeYetle ceeÙee DeLeJee
Øeke=âefle Deeefokeâe keâejCe yeÇÿee efJe<Ceg Fvõ DeeefoÉeje npetjkeâe ÛejCekeâceuekeâes meOeQ
Jevovee ieefjvÚ ~~44~~
314 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SkeäkeâeFmeeQ heefjÛÚso leervekeâjesÌ[efuebiekeâes mLeeheve 315

mebmeejveeìkeÀYe´eefvlekeÀueeefveJe&nCeÒeo ~~45~~ Deleë Hejb mJeªHeb les ÒeeHlegkeÀeceesçeqmce Me¹j~~50~~

mecemleJesoJesoevleHeefjyeesefOeleJewYeJe ~~45~~ Devlejb osefn ces efkeÀefáeovegkeÀcHeeefJeMes<eleë~~50~~
YeeJeeLe& : npetj mebmeej veeškeâ™heer YeüceueeF& efveJeejCe ievex leLee YeeJeeLe& : ns Me¿j! Ùeme heÚe[er ce npetjkeâes mJe™he Øeehle ieve&
mecemleJesoJesoevleÉeje hetCe&™hesCe yeesefOeleJewYeJe (DeLee&led mlegefleieefjSkeâe) ÛeenvÚg~ efJeMes<e ke=âheeiejsj ceueeF& Deefuekeâefle DeJekeâeMe (DeJemej) Øeoeve ieefj
ngvegnvg Ú ~~45~~ yeefkeämeÙeesmed ~~50~~
mebmeejJewÐe meJe&%e meJe&MeeqkeÌleefvej¹§Me~~46~~ Fl³egkeÌles ieCevee³ekesÀve menmee efue²eled leleë Mee¹jeled~~51~~
meeq®®eoevevo meJe&mJe HejceekeÀeMeefJeûen~~46~~ Jelmeeie®í cenevegYeeJe YeJelees YekeÌl³ee ÒemeVeesçmc³enced~~51~~
YeeJeeLe& : npetj mebmeej™heer jesiekeâe JewÅe, meJe&%e, meJe&Meefòeâ, efvejbkegâMe, meled Fl³eg®®ewjieoeod Je®emlevegYe=leecee½e³e&ceemeerÊeoe~~51~~
efÛeled, DeevevomJe™he, meJe&mJe leLee hejekeâeMe™heer Mejerjues Ùegòeâ ngvegngvÚ ~~46~~ efoJ³ees ogvogefYejeveveeo ieieves Heg<Heb JeJe<e&gie&Ceeë~~51~~
mecemlepeieoeOeejp³eesefleefue&²efJepe=cYeCe ~~47~~ YeeJeeLe& : ieCesÕejÉeje Ùeefle ØeeLe&vee ieefjÙes heefÚ efMeJeefue”yeeš Dekeâmceeled
meoeefMeJecegKeeveskeÀefoJ³ecetefle&keÀueeOej ~~47~~ GÛÛe mJejcee JeeCeer Øekeâš YeÙees — ns Jelme (yeeyet) DeeT! ns cenevegYeeJe! efleceüe
YeeJeeLe& : mechetCe& mebmeejkeâe DeeOeej leLee pÙeesefleefue&”keâe ØekeâeMekeâ DeLee&led veJeOee Yeefòeâyeeš ØemeVe Úg ~ lÙeme meceÙecee meyew ceveg<Ùen™ Úkeäkeâ hejs~ DeekeâeMecee
mecemle peielkeâe DeeOeejYetle pÙeesefleef}&”keâe ØekeâeMekeâ leLee meoeefMeJe ØecegKe Deveskeâ osJeleen™ues ogvogefYe yepeeÙes leLee heg<heJe=ef° heefve iejs ~~51~~
cetefle&n™keâe keâueekeâej ngvegngvÚ ~~47~~ ÞeglJee efue²eod Je®evecegefoleb Mee¹jb meevegkeÀcHeb~~52~~
iegCe$e³eHeoeleerle ceue$e³eefJeveeMeve~~48~~ mebËäelcee ieCeHeeflejLees p³eesefle<ee oerH³eceeveë~~52~~
peiel$e³eefJeueemeelceved Þegefle$e³eefJeuees®eve~~48~~ peeleeslkeÀCþwë Hejceveg®ejw³eexefieefYeë mlet³eceevees~~52~~
YeeJeeLe& : meeLew npetj meòJe Deefo leerve iegCekeâe mlejyeeš ceeefLe jnves, p³eesefleefue&²b HejcevegefJeMeled mJeÒekeÀeMeb leoeveerced~~52~~
DeeCeJeeefo leerveceuekeâe efJeveeMekeâ, $ewueeskeäÙekeâes ™hecee Ûeueves me=e°f Deeefo heÃeke=âlÙe™heer YeeJeeLe& : efue”yeeš efveefmkeâSkeâes Devegkeâchee Ùegòeâ Mee¿jJeÛeveueeF& megvesj
›eâer[ekeâes Deevevo efueves $e+iÙepegmeece veece leerve Jeso ™heer ef$eves$eOeejer ngvegngvÚ ~~48~~ ieCesÕejkeâes ceve DelÙevle ØemeVe YeÙees ~ Gvekeâes Mejerj heefve osoerhÙeceeve ngve LeeuÙees
Heeefn ceeb HejcesMeeve Heeefn ceeb HeeJe&leerHeles~~49~~ ~ Me¿jkeâe DevegÛejYetle leer jsCegkeâeÛeeÙe& hejceeslkeâC"eÙegòeâ YeSj Ùeesefien™Éeje mletÙeceeve
lJeoe%e³ee ce³ewleeJelkeÀeuecee$eb cenerleues~~49~~ ngBow hejcemJeØekeâeMe pÙeesefleefue&”cee meceeefJe° YeÙes ~~52~~
De®eeefj YeJeogkeÌleeveeceeieceeveeb Òeefme׳es~~49~~ ueerves leeqmceved Mee¹js mJeÒekeÀeMes
YeeJeeLe& : ns hejcesÕej cesjes j#ee ieveg&nesmed ~ ns heeJe&leerheles! ce ceeefLe ke=âhee ieveg& efoJ³eekeÀejs jsCegkesÀ efme×veeLes~~53~~
nesmed ~ npetjkeâe Dee%eeues cewues Ùeefle meceÙe mecce he=LJeercee npetjÉeje yeleeFSkeâe meJeex ueeskeÀes efJeeqmceleeYetÊeoeveeR
DeeieceMeeŒekeâes ØeÛeej-Øemeejkeâes ueeefie efJeÛejCe iejW ~~49~~ MewJeer YeeqkeÌleë meÒeceeCee yeYetJe~~53~~
318 ßeeremf eæevleefMeKeeceefCe: SkeäkeâeFmeeQ

YeeJeeLe& : efoJÙeekeâejÙegòeâ efmeæveeLe jsCegkeâeÛeeÙe& Ùemejer mJeØekeâeMe Mee¿jefue”cee

efJeueerveYeÙes heefÚ, lÙemekeâeuecee lÙememLeevecee GheefmLele meyew peven™ hejce Ûeefkeâle
YeÙes, meyewkeâe meeceg MewJeerMeefòeâ ØeceeefCele YeÙees ~~53~~
ÞeerJesoeieceJeerjMewJemejefCeb Þeer<eìdmLeueesÐevceefCeb~~54~~
ÞeerpeerJeséej³eesieHe¨elejefCeb ÞeerieesH³eef®evleeceefCeced~~54~~
Þeerefme×evleefMeKeeceefCeb efueKeef³elee ³emleb efueefKelJee Hejeved~~54~~
ÞeglJee ÞeeJeef³elee me ³eeefle efJeceueeb YegeqkeÌleb ®e cegeqkeÌleb Hejeced~~54~~
YeeJeeLe& : heâueßegefle JeCe&ve— ßeer Jesoeiece JeerjMewJe efmeæevlekeâes DevegmejCe
ievex ce”uekeâejer, ÚmLeevekeâe osoerhÙeceeve ceefCemeceeve peerJe j F&Õejkeâes Ùeesie ™heer
keâceue HegâueeGvecee metÙe& meceeve, ieeshÙe efÛevleeceefCe meceeve ßeerefmeæevleefMeKeeceefCe
«evLeueeF& uesKevesJeeuee, uesKeeGvesJeeuee DeLeJee uesKesj Dekeâe&ueeF& megveeGves Jeeuee j
mJeÙeb pemeues megVes ieÚ&, lÙees DeJeMÙevew efvece&ueYeesie j cees#ecee Øeehle ngvÚ ~~54~~
Ô lelmeled Fefle ßeerefMeJeieerles<eg efmeæevleeieces<eg efMeJeeÉwleefJeÅeeÙeeb
efMeJeÙeesieMeeŒes ßeerjsCegkeâeiemlÙe mebJeeos JeerjMewJeOece&efveCe&Ùes
ßeerefMeJeÙeesefieefMeJeeÛeeÙe&efJejefÛeles ßeerefmeæevleefMeKeeceCeew
efJeYeer<eCeeYeer°JejØeoeveØeme”es veece
SkeâeEJeMeeflelece: heefjÛÚso:~

Ùeme Øekeâej ßeerefmeæevleefMeKeeceefCekeâes jsCegkeâeefJeYeer<eCemebJeeo

leLee jsCegkeâefMeJeefue”wkeâÙeØeme” veecekeâ SkeäkeâeFmeeQheefjÛÚsokeâes
DeeÛeeÙe& nefjØemeeoDeefOekeâejer ke=âle ‘megyeesefOeveer’
vesheeueer JÙeeKÙee hetCe& YeÙees ~~
~~ ßeerefmeæevleefMeKeeceCeer «ebLe meceehle ~~

