dŸ+|ŸÚ{ì : 46 dŸ+º¿£ : 6 n_óe~Æ eÖdŸ|ŸçÜ¿£ @ç|¾ýÙ, 2018 22

‡Xæq« scͼ\T
‡Xæq« sçcͼ\T - dŸ$Tˆ[Ôá n_óe~Æ, dŸyÞø—¢
d¾.¿. <‘dt
‡Xæq« sçcͼ\T - €]œ¿£ $Xâ¢wŸD
eT+E\ y<ó‘Ç
‡Xæq«+ýË e«ekÍjáÖ_ó e~Æ....
€]œ¿±_óe~Æ¿ì yî<ŠTsÁT $TwŸHŽ ÿ¿£ kÍ<óŠq+
ú¹s+ç<Š <ûyŽ
ç|ŸÔû«¿£ y«dŸ+
‡Xæq« sçcͼýË¢ |Ÿ]bÍ\H|ŸsÁyîT®q dŸyÞø—¢
q¹swt #á+ç<Š dŸ¹¿àH
$¥wŸ¼ y«dŸ+
‡Xæq«+ýË HîÕ|ŸÚD²«_óe~Æ
‚‹Ö dŸ+JuÙ >±sYZ
uó²sÁÔá<ûXø n_óe~Æ¿ì <ÃVŸ²<Š |Ÿ&ƒTÔáTq•
¿£çÜeT yûT<óŠdŸTà
&†¿£¼sY n$¿ù dŸsØsY
 n_óe~Æ eÖsÁZ dŸÖº:

C²rjáT båw¾¼¿±VŸäsÁ |Ÿ<󊿣+.

n+Ôás¨rjáT eTV¾²Þ² ~HÃÔáàe+ dŸ+<ŠsÁÒÛ+>±, eÖ]Ì 08q ç|Ÿ<ó‘qeT+çÜ C²rjáT båw¾¼¿±VŸäsÁ
|Ÿ<󊿱ú•, uñ{¡ ‹#yÃ, uñ{¡ |Ÿ&ó†yà $dŸïÔá |Ÿ<󊿱“• (___|¾) çbÍsÁ+_ó+#sÁT. ‡ ___|¾ |Ÿ<󊿣+ ‚|ŸÚÎ&ƒT
<ûXø+ý˓ yîTTÔáï+ 640 ›ý²¢\Å£L e]ïdŸTï+~. sÈk͜HŽý˓ sÁaTHŽ sÁaTqT ›ý²¢ýË È]Ðq ÿ¿£ ¿±sÁ«ç¿£eT+ýË
€jáTq *+>·“sÆsÁD “w<óŠ #á{²¼“• dŸeTsÁÆ+>± neT\T#ûd¾q |Ÿ~ ›ý²¢\ n~ó¿±sÁT\qT dŸÔáØ]+#sÁT.
u²*¿£\Å£” u²\TsÁÔà dŸeÖq+>±
HD«yîT®q $<Š«qT n+~+#á&ƒ+,
u²*¿£\T Å£”³T+u²“¿ì uó²sÁ+ ¿±<ŠHû
uó²eqqT ™|+bõ+~+#á&ƒ+ e+{ì
n+Xæ\™|Õ ç|ŸÈ\qT #îÕÔáq«|ŸsÁTdŸÖï,
u²*¿£\T Å£”³T+u²“¿¡, dŸeÖC²“¿¡
Å£L&ƒ >·sÁÇ¿±sÁDeTH•sÁT. ___|¾
eTÖ&ƒe y]ü¿ÃÔáàe dŸ+<ŠsÁÒÛ+>± ÿ¿£
b˜õ{Ë €\Ò+qT €$wŸØ]+#sÁT.
¿±sÁ«ç¿£eÖq+ÔásÁ+, ___|¾ |Ÿ<󊿣+
€sÁ+uó²q+ÔásÁ+ ȓˆ+ºq 200 eT+~ k͜“¿£ u²*¿£\ÔÃqÖ, y] Ôá\T¢\ÔÃqÖ €jáTq dŸ+uó²w¾+#sÁT.
ç|ŸÈ\T, ç|Ÿuó„TԐÇ\T –eTˆ&>± #ûd¾q ¿£w¾ |˜Ÿ*Ôá+>± 2014-15ýË 918>± –q• u²*¿£\ “wŸÎÜï, 2016-17
H{ì¿ì 926Å£” ™|]Ð+~. 2017-18 qT+&, 2019-20 esÁÅ£” ___|¾ |Ÿ<󊿣 ¹¿{²sTT+|ŸÚ sÁÖ. 1132.5
¿Ã³T¢.

2 jîÖÈq @ç|¾ýÙ, 2018


eTeTà*ï ø£\e+&ç : https://www.facebook.com/pages/Yojana-journal
@Á|æ˝Ÿ, 2018
eTTK´ dü+bÕ<ä≈£î\T : B|æø± ø£#·Ã˝Ÿ
d”ìj·TsY dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : $»j·T≈£îe÷sY y˚<ä–]
dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : eTVü≤eTà<é dæsêEB›Hé
dü+|ü⁄{Ï : 46
<˚X+¯ m<äTs=ÿ+≥Tqï kÕe÷õø£, Ä]∆ø£ düeTdü´\ô|’ $düèÔ ‘·
#·sá ≈£î jÓ÷»q ˇø£ y˚~ø£. Bìø√dü+ Á|üuTÑÛ ‘·« $<ÛëHê\ô|’
|ü]o\q≈£î yê´kÕ\ s¡÷|ü+˝À yÓdTü \Tu≤≥T ø£*Œk˛Ô+~.
jÓ÷»q πøe\+ Á|üuÛÑT‘·« yêDÏì $ì|æ+#˚ u≤ø± ø±<äT.
á e÷dü |üÁ‹ø£ nkÕ‡MT, u…+>±©, Ç+^¢wt, >∑T»sêr,
Væ≤+B, ø£qï&É, eT\j·÷fi¯+, eTsê؃, ˇ&çj÷· , |ü+C≤;,
‘·$TfiŸ, ‘Ó\T>∑T eT]j·TT ñs¡÷› uÛ≤wü\˝À Á|ü#T· ]+#·ã&ÉT
‘·Tqï~.
NÛ | ò t m&ç ≥ sY ø±sê´\j· T +: s¡ ÷ + HÓ + ãsY - 660
dü÷#·HêuÛÑeHé; dæ.õ.z. ø±+ô|¢ø˘‡; ˝ÀBÛ s√&é; q÷´
&Û©ç -¢ 110 003. bò˛Hé: 011-24362971.
á-yÓTÆ˝Ÿ: yojanace@gmail.com:
yÓuŸ ôd’{Ÿ: www.yojana.gov.in;
www.publicationsdivision.nic.in
jÓ÷»q Ç+^¢wt; s¡÷+ HÓ+ãsY 647; dü÷#·q uÛÑeHé;
dæ.õ.ˇ. ø±+ô|¢ø˘‡; ˝ÀBÛ s√&é; q÷´ &Ûç©¢-110 003.
dü+j·TTø£Ô dü+#ê\≈£î&ÉT (Áb˛&Éø£åHé) : $.¬ø. MTHê
e÷ Á|ü‹ì<ÛäT\T: ÄVü≤à<ëu≤<é: ÁoeT‹ n$T‘· e÷s¡T;
u…+>∑Tfi¯Ss¡T: ≈£îe÷] mdt. |ü⁄˙‘·; #ÓHï’Ó : @. Ç\+>√eHé;
>∑TeVü≤{Ï: ÄqT|üeT <ëdt; ôV≤’ <äsêu≤<é: $»j·T≈£îe÷sY
y˚<ä–]; ø=˝Ÿ ø£‘êÔ: ÁoeT‹ s¡e÷ eT+&É˝Ÿ; eTT+u…’:
ñy˚Twt dü<ë•esêe⁄ ñ»Zs¬ ; ‹s¡Teq+‘·|⁄ü s¡+: ÁoeT‹ ø¬ .
<Ûqä ´ düHê´˝Ÿ; »\+<Ûsä :Y ÁoeT‹ >∑>H∑ é B|t øösY <˚e>∑H;é
uÛÑTãH˚X¯«sY –Øwt #·+Á<ä <ëdt.
dü÷#·q: á |üÁ‹ø£˝Àì $$<Ûä yê´kÕ\˝À yÓ\Te]+∫q
n_ÛÁbÕj·÷\T Äj·÷ yê´dü ø£s\Ô¡ y˚ >±˙, Á|uü TÑÛ ‘ê«ì$ ø±e⁄.
yê´kÕ\˝À ñ|üjÓ÷–+∫q @ <˚XÊìøÏ #Ó+~qyÓ’Hê
C…+&Ü\T, e÷´|ü⁄\T øπ e\+ dü÷#·qÁbÕj·Ty˚T>±˙, n~Ûø±s¡
e÷´|ü⁄\qT Á|ü‹|ò*ü +#·e⁄. #·≥|º sü y¡ TÓ qÆ dü÷∫ø£\T ≈£L&É
ø±e⁄.
á |üÁ‹ø£˝À e#˚à Á|üø≥£ q\˝Àì ì»ìC≤\qT bÕsƒ≈¡ î£ \T
eTT+<äT>± ìsê∆]+#·Tø√e\dæ+~>± eTq$. M{Ï˝Àì @
n+XÊìø° jÓ÷»q u≤<Û´ä ‘· eVæ≤+#·<Tä .
#·+<ë:
jÓ÷»q e÷dü|üÁ‹ø£ @ uÛ≤wü<Ó’Hê dü+e‘·‡s¡ #·+<ë
s¡÷. 230/- ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î s¡÷. 430/-
eT]j·TT eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î s¡÷ 610/-
$<˚XÊ\¬ø‘’ ˚ Çy˚ #·+<ëπs≥¢‘√ bÕ≥T, Ç+&çj÷· b˛düTº
yês¡T ìs¡ísTT+∫q msTTsY yÓTsTT˝Ÿ #ÛêØ®\qT #Ó*¢ùdÔ
#ê\T.
q÷‘·q #·+<ë\T, qMø£sD¡ \T, |òsæ ê´<äT\≈£î
dü+Á|ü~+#·+&ç : jÓ÷»q (‘Ó\T>∑T), s¡÷+.q+. 205,
dæ.õ.ˇ. ≥esY‡, ø£yê&ç>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<é ` 80.
bò˛Hé 040-27546313; 011-24367453 ˝Ò<ë
á-yÓTsTT˝Ÿ:
www.yojana_telugu@yahoo.co.in;
www.pdjucir@gmail.com
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ISSN : 0971-8729
e-mail : yojana_telugu@yahoo.co.in e-mail : yojana.telugu@nic.in
dü+∫ø£ : 6
ÄH√uÛ<ÁÑ ë øÁ ‘£ y· √j·TqTÔ $X¯«‘·'
(ñ‘·eÔ T uÛ≤yê\T nìïy|’Ó ⁄ü \ qT+&ç sêyê*)
jÓ÷»q 1973 qT+&ç
á dü+∫ø£˝À...
1. áXÊq´ sêÁcÕº\T - dü$Tà[‘· 9. >=|üŒ <ës¡Ùì≈£î&ÉT, Á|üC≤kÕ«eT´ yê~
n_Ûeè~∆, düyêfi¯ó¢ &܈ˆ _.ÄsY. n+uÒ<ÿä sY
` dæ.ø¬ . <ëdt..........................5 ` &=ø±ÿ e÷DÏø´£ es¡Á|ükÕ<ä sêe⁄.....33
2. áXÊq´ sêÁcÕº\T - Ä]úø£ $X‚w¢ Dü 10. s¬ ‘’ ˚ sêE>± ‘Ó\+>±D ã&Ó{® Ÿ ...
` eT+E\ yê<Ûë«...............9 2018-19
` sê»Hê\ u≤\ø£wüí ...........36
3. áXÊq´+˝À n_Ûe~∆øÏ
yÓ<Tä s¡T $TwüHé ˇø£ kÕ<Ûqä + 11. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ sêh ã&Ó{® Ÿ ` 2018`19
` ˙πs+Á<ä <˚y.é ...................13 ˇø£ |ü]o\q
` ø√≥T Á|ükÕ<é..................40
4. áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ |ü]bÕ\Hê|üsy¡ TÓ qÆ
12. Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹˝À áXÊq´ sêÁcÕº\T
düyêfi¯ó¢ ` mdt.CÒ.∫s¡T....................42
` qπswt #·+Á<ä düøπ ‡Hê..........16
13. øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ 2018 - 19 :
5. áXÊq´+˝À HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûeè~∆ Ä<ëj·T|üqTï e÷s¡TŒ\T
` Çã÷ dü+JuŸ >±sYZ ...........20 ` Ábıô|dò sü Y $. ñcÕ øÏsD¡ .Y ......46
6. <˚XÊ_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä |ü&TÉ ‘·Tqï ø£èÁ‹eT 14. eTqdüT˝Àì e÷≥
y˚T<Ûdä Tü ‡ ` Äø±X¯yêDÏ.....................49
` &Üø£sº Y nMø˘ düsêÿsY ........23 15. ‘Ó\+>±q+ ..............................51
7. e÷s¡T‘·Tqï uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò \ 16. ‘Ó\+>±D≤ sêÁwüº ã&Ó{® Ÿ - 2018-19:
eTTK ∫Á‘·+ n+<ä]ø° dü+øπ eå T+
` &Üø£sº Y X¯•ø£fi≤ |ü⁄wüŒ ` &ç. düTÁ|üXÊs‹ <˚$..........52
` &Üø£sº Y _.sêeTkÕ«$T.........27 17. áXÊq´ sêÁcÕº\ –]»q, –]»H˚‘s· ¡
qè‘ê´\T
8. $C≤„q $|ü+∫
` ÁbÕ‘·÷] b˛‘·jT· ´ X¯sà¡ .......30 ` &܈ˆ düTs¡_Û \ø°àå XÊs¡<.ä .......56
ù|J\ dü+K´ 60
Sales Emporia: New Delhi: Soochna Bhawan, CGO Complex, Lodhi Road; New Delhi-
110003 (Phone No: 011-24365610). Delhi: Hall No. 196; Old Secretariat; Delhi-110
054(Phone: 01123890205). Navi Mumbai: 701, B Wing, 07th Floor, Kendriya Sadan,
Belapur-400 614 (Phone: 022-27570686). Kolkatta: 8, Esplanade East-700 069 (Phone:033-
22486696). Chennai: ‘A’ Wing, Rajaji Bhawan, Basant Nagar-600 090 (Phone:
04424917673). Thiruvananthapuram: Press Road; Near Govt. Press-695 001 (Phone:0471-
2330650). Hyderabad: Room No. 204, Second Floor, CGO Towers, Kavadiguda-500
080 (Phone: 040-27535383). Bengaluru: First Floor, ‘F’ Wing, Kendriya Sadan,
Koramangala-560 034 (Phone:080-25537244). Patna: Bihar State Co-operative Build-
ing, Asoka Rajpath-800 004 (Phone:0612-2675823). Lucknow: Hall No.1, Second Floor,
Kendriya Bhawan, Sector-H, Aligunj-226 024 (Phone: 0522-2325455). Ahmadabad:
Ambica Complex, First Floor, Above UCO Bank, Paldi-380 007 (Phone: 079-26588669).
Guwahati: House No. 4, Pension Para Road-781 003 (Phone:030-2665090).
3
 jÓ÷»q
ISSN : 0971-8729

N|òt m&ç≥sY‡ &Ódtÿ

dü+bÕ<äø°j·T+
áXÊHê´ìøÏ q÷‘·H√‘˚Ô»+
eTq+ áXÊq´ sêÁcÕº\qT ‘·\T#·Tø√>±H˚, ø±Js¡+>± K&ÉZeT>±\T, y˚T|òü÷\j·T˝Àì es¡¸|ü⁄ y˚T|òü÷\T,
yÓ<äTs¡T u§eTà\T, #˚H˚‘· <äTdüTÔ\T, n+<äyÓTÆq |üP\‘√≥\T, ‘˚j·÷≈£î ‘√≥\T >∑Ts¡TÔ≈£î ekÕÔsTT. eTq‘√ ‹]–,
eTq‘√ #·<äTe⁄≈£îqï áXÊq´ $TÁ‘·T\T ≈£L&Ü »„|æÔøÏ ekÕÔs¡T. ìC≤ìøÏ áXÊq´ ÁbÕ+‘· eT+fÒ πøe\+ |üsê´≥ø£
Á|ü<˚X¯+ e÷Á‘·y˚Tø±<äT. yÓ<äTs¡T u§eTà\T, Äràj·TyÓTÆq nø£ÿ&ç Á|ü»˝Ò ø±<äT, nø£ÿ&ç yê]øÏ ‘·eT<Ó’q dü«+‘·
e´øÏÔ‘·«+ ˇø£{Ï ñqï~. uÛÖ>√[ø£ ø±s¡D≤\ <äcÕº´, $T–*q <˚X¯+ qT+&ç y˚s¡T>± ñqï|üŒ{Ïø°, @&ÉT>∑Ts¡T áXÊq´
nø£ÿ#Ó˝…¢fi¯ó¢, dæøÏÿ+ ø£*dæ ‘·eT<Ó’q >∑T]Ô+|ü⁄qT @s¡Œs¡T#·T≈£îHêïsTT. nk˛‡+, y˚T|òü÷\j·T, Á‹|ü⁄s¡, $TCÀsê+,
Hê>±˝≤´+&é, eTDÏ|ü⁄sY, ns¡TD≤#·\ Á|ü<˚XŸ, dæøÏÿ+\ nedüsê\qT Á|üD≤[ø± s¡#·q˝À, ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\˝À,
ÁbÕ<Ûä$Tø£ kÂø£sê´\ø£\Œq˝À, n_Ûe~∆|ü<Ûäø±\qT/ø±s¡´Áø£e÷\qTπø{≤sTT+#·&É+˝À, düeTÁ>∑+>± #·÷XÊs¡T.
uÛÖ>√[ø£ ñìøÏ e\q á ÁbÕ+‘·+ yÓqT≈£îu≤≥T‘·q+‘√ ≈£îHê]\T¢‘√+~. n‹ ‘·≈£îÿe e´ekÕj·T ñ‘êŒ<äø£‘·, u≤´+≈£î\ qT+&ç ‘·≈£îÿe
ãTTD kÂø£sê´\T, uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\T ˝Òø£b˛e&É+, ÁbÕ<ÛäMTø£ kÂø£sê´\T ns¡ø=s¡>± ñ+&É≥+ e+{Ï ø±s¡D≤\ e\¢ á ÁbÕ+‘·+˝À Á|ü>∑‹ ø=+‘·
ø=s¡e&ç+~. #ê˝≤ ø±\+>± πø+Á<ä+˝Àì Á|üuÛÑT‘ê«\T á ˝À|ü ìyês¡D≈£î nH˚ø£ #·s¡´\T #˚|ü{≤ºsTT. Á|üdüTÔ‘· Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄, ªªáXÊHê´ìøÏ
ÁbÕ<Ûëq´+ (Act East Policy)μμ $<Ûëq+ Ä ÁbÕ+‘êìøÏ eT∞fl ÄX¯\qT ∫>∑T]+|ü#˚dæ+~. y˚T|òü÷\j·T˝Àì yÓT+&çbÕ‘·sY qT+&ç >öVü≤‹øÏ
yÓTT<ä{Ï ¬s’\T e÷s¡Z+ ÁbÕs¡+uÛÑ+, Á‹|ü⁄s¡˝Àì ONGC ¬s+&Ée <äX¯qT Á|ü»\≈£î n+øÏ‘·+ #˚j·T&É+, <˚X¯+˝ÀH˚ n‹ ô|<ä› e+‘Óq ªª<Û√\-
dü&çj·÷μμqT (9.15 øÏ.MT.) ÁbÕs¡+_Û+#·&É+, >öVü≤‹˝À ◊◊◊{Ï øÏ |ü⁄Hê~ y˚j·T&É+ e+{Ï #·s¡´\T á ÁbÕ+‘·+˝À n_Ûe~∆ì y˚>∑e+‘·+
#˚XÊsTT. á mì$T~ sêÁcÕº\ yê]¸ø£ ã&Ó®{ŸqT ≈£L&Ü s¡÷. 48,000\ ø√≥¢ kÕúsTTøÏ ô|+#ês¡T.
áXÊq´+˝À Á|ü<Ûëq JeHê<Ûës¡+ Ç|üŒ{Ïø° e´ekÕj·Ty˚T! b˛&ÉT e´ekÕj·T+ e+{Ï n\yê≥¢e\¢ ~>∑Tã&ç n‹ ‘·≈£îÿe>± ñ+&É≥y˚T
ø±ø£, nø£ÿ&ç |üsê´es¡D+ ≈£L&Ü ∫ÛHêï_Ûqï+ ne⁄‘·Tqï~. á |ü]dæú‹ì m<äTs√ÿe&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ C≤rj·T yÓ<äTs¡T |ü<Ûäø±ìï ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
nø£ÿ&ç Á|ü»\≈£î yÓ<äTs¡T ô|+|üø£+ ˇø£ Á|ü<Ûëq JeHê<Ûës¡+ ø±e&É+, yÓ<äTs¡T n~Ûø£+>± ô|s¡>∑≥+ e+{Ï ø±s¡D≤\ e\¢ Çø£ÿ&ç Á|ü»\≈£î á
|ü<Ûäø£+ ñ‘ê‡Vü≤e+‘·yÓTÆq JeH√bÕ~Ûì ø£*ŒdüTÔ+~. Bìø√dü+ πø+Á<ä+ s¡÷. 1,290 ø√≥T¢ πø{≤sTT+∫+~. ÁbÕ+‘ê\ eT<Ûä´ nqTdü+<Ûëq+
Çø£ÿ&ç eTs√ ô|<ä› düeTdü´. ¬s’\T, ãdüT‡ kÂø£sê´\T n‹ ‘·≈£îÿe>±e&É+e\¢, s¡yêD≤ ˇø£ ÁbÕ+‘·+ qT+&ç eTs√ ÁbÕ+‘êìøÏ ˇø£ ô|<ä› düeTdü´>±
e÷]+~. ÁbÕ<ÛMä Tø£ kÂø£sê´\ yÓTs¡T>∑T≈£î H˚{Ï Á|üuTÑÛ ‘·«+ n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´$T∫Ã+~. Bìø√dü+ >∑‘· Hê\Tπ>fi¯˝¢ À s¡÷. 5,886 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+∫+~.
á ÁbÕ+‘êìï $T>∑‘ê <˚X¯+‘√ nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T&ÜìøÏ s√&é ùde\ø√dü+ ¬s+&ÉT \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT πø{≤sTT+∫+~. bÂs¡ $e÷q
ùde\ø√dü+ 2014-19 dü+e‘·‡sê\≈£î s¡÷. 1,014 ø√≥¢qT πø{≤sTT+∫+~. Bì‘√ áXÊq´ ÁbÕ+‘êìøÏ πøe\+ $T–*q <˚X¯+‘√H˚ ø±<äT,
bıs¡T>∑Tq ñqï uÛÑ÷{≤Hé, e÷´HêàsY, ã+>±¢<˚XŸ\‘√ ≈£L&Ü nqTdü+<Ûëq+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. á ÁbÕ+‘·+˝À Á|üdüTÔ‘·+ ìsêàD+˝À ñqï $<äT´‘Y
ÁbÕC…≈£îº\≈£î s¡÷. 1,292 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. n<äq+>± eTs√ s¡÷. 234 ø√≥¢qT kÂs¡ $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹ÔøÏ πø{≤sTT+#ês¡T.
dü¬s’q $<ë´ kÂø£sê´\T, HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ neø±XÊ\T ˝Òø£b˛e&É+‘√ á ÁbÕ+‘·|ü⁄ j·TTe‘· #ê˝≤ XÊ‘·+ ìØ«s¡´yÓTÆb˛‘·Tqï~. Ç‘·s¡
ÁbÕ+‘ê\≈£î e∫à #·<äTe⁄ø√&ÜìøÏ n~Ûø£ XÊ‘·+ eT+~øÏ ‘·–q Ä]∆ø£ k˛ÔeT‘· ˝Òø£b˛‘·Tqï~. Ç+<äTø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ nk˛‡s JeH√bÕ~Û
Á|üD≤[ø£, y˚T|òü÷\j·T sêh HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ πø+Á<ä+ yÓTT<ä˝…’q q÷‘·q neø±XÊ\qT M]øÏ n+~+∫+~. Çø£ eTVæ≤fi¯\ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ,
‘·–q+‘· Ä]∆ø£ eT<䛑·T‘√ dü«j·T+ düVü‰j·Tø£ ã+<ë\qT @sêŒ≥T #˚j·T&É+, yÓTs¡ø£ ÁbÕ+‘ê\˝À düVü≤» eqs¡T\ n_Ûe~∆øÏ kÕúìø£ Á|ü»\‘√H˚
ã+<ë\qT @sêŒ≥T #˚j·T&É+ m+‘√ Á|üjÓ÷»q+ ø£*–+∫+~. Ç˝≤+{Ï #·s¡´\e\¢, áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ ‘·«s¡˝ÀH˚ $T–*q C≤rj·T »qJeq
Ádüe+‹˝À ø£*dæb˛‘·T+<äì Ä•<ë›+.

4 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

 s¡yêD≤ e´edüú
áXÊq´ sêÁcÕº\T - dü$Tà[‘· n_Ûeè~∆, düyêfi¯ó¢
á ÁbÕ+‘·+˝À <ë<ë|ü⁄ 220
C≤‘·T\T, 180 uÛ≤wü\T ñHêïsTT.
M{ÏøÏ uÛ≤s¡‘≈Y î£ #Ó+~q Á|ü<ëÛ q
uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+˝À ñqï uÛ≤wü, –]»q,
eT‘·, ≈£î\, kÕ+düÿè‹ø£
rs¡T‘ÓqTï\≈£î b˛*πø ñ+&É<Tä .
Çø£ÿ&É düe÷C≤˝À¢ eØZøs£ D¡
≈£î˝≤\yêØ>± ø±≈£î+&Ü C≤‘·T\T,
‘Ó>\∑ Ä<Ûës¡+>± ñ+≥T+~.
Ç|üŒ{Ïø° áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ #ê˝≤
ÁbÕ+‘ê\T düsπ «\≈£î H√#·Tø√˝Ò<Tä .
n+fÒ H˚{øÏ ° #ê˝≤es¡≈L£
nBÛøè£ ‘·yTÓ qÆ uÛ÷Ñ ]ø±s¡T\¶ T |üP]Ô
kÕúsTT˝À n+<äTu≤≥T˝À ˝Òe⁄.
Çø£ÿ&ç dü+düÿè‘·T\T, uÛ÷Ñ eTT\T,
‘Ó>\∑ Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛ≤s¡‘·
sêC≤´+>∑+˝Àì 6 ôw&É÷´˝Ÿ, 371@
n~Ûøs£ D¡ s¡øDå£ ø£*ŒdüTHÔ êïsTT.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
<˚X+¯ ˝Àì áXÊq´ ~≈£îÿq ñqï sêÁcÕº\qT
áXÊq´ uÛ≤s¡‘Y>± |æ\TdüTÔHêïs¡T. Ç+<äT˝À
yÓTT‘·Ô+ mì$T~ sêÁcÕº\T ñHêïsTT. n$
ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<˚XŸ, nkÕ‡+, eTDÏ|üPsY,
y˚T|ò÷ü \j·T, $TCÀsê+, Hê>±˝≤+&é, dæøÿÏ +,
Á‹|ü⁄s¡. uÛÖ>√[ø£+>± á ÁbÕ+‘·+ yÓTT‘·Ô+
2,62,179 #·<sä |¡ ⁄ü øÏ˝ÀMT≥s¡¢ yÓX’ Ê˝≤´ìï
ø£*–ñ+~. á yÓTT‘·+Ô ÁbÕ+‘êìï <˚X+¯ ˝Àì
n‹ ô|<ä› sêÁcÕº˝q’… sê»kÕúH,é eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ,
eTVü‰sêÁwüº\‘√ bı*Ãq|ü⁄Œ&ÉT n+‘·ø£Hêï
‘·≈£îÿe>±H˚ ñ+≥T+~. <˚XÊìøÏ áXÊq´
~≈£îÿq á sêÁcÕº\T uÛÖ>√[ø£+>± n≥T
Væ≤e÷\j·÷\ øÏ+<ä ñqï <ä≥yº TÓ qÆ n&Ée⁄\T,
n˝≤π> |üs«¡ ‘· ÁbÕ+‘ê\‘√ ≈£L&ç dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ
yê‘êes¡D≤ìï ø£*–ñ+≥T+~. Á|ü|+ü #·+˝ÀH˚
n‘· ´ +‘· n~Û ø £ y Ó T Æ q es¡ ¸ bÕ‘· + ø£ * –q
ÁbÕ+‘ê\‘√ bÕ≥T |ü\T uÛÖ>√[ø£ $•wü‘º \· T
á ÁbÕ+‘·+ kı+‘·+ #˚dTü ≈£î+~. eTTK´+>±
Á|ü<ëÛ q uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&ÜìøÏ, áXÊq´ sêÁcÕº\T
n‘·´+‘· ‘·≈î£ ÿe $d”sÔ +í¡ ø£*–q ˇø£ düqïì
ø±]&ÜsY <ë«sê nqTdü+<Ûëì+#·ã&ç ñ+~.
Bìï yê&ÉTø£ uÛ≤wü˝À ∫¬øHé HÓø˘ n+{≤s¡T.
dæ * >∑ T ] ÁbÕ+‘· + <ë«sê <˚ X ¯ Á|ü < Û ë q
uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+‘√ áXÊq´ sêÁcÕº\T sêø£b˛ø£\T
kÕ–+#·&É+ $X‚wü+. áXÊq´ sêÁcÕº\T
düuÛÑT´\T, áXÊq´ eT+&É*, wæ˝≤¢+>¥.
E-mail: ckdas09@gmail.com
ñbÕ~Û neø±XÊ\T
` dæ.¬ø. <ëdt
eP´Vü‰‘·àø£+>± n‘·´+‘· ø°\ø£yTÓ qÆ ÁbÕ+‘ê\T.
á ÁbÕ+‘· + yÓ T T‘· Ô + ◊<ä T <˚ X Ê\‘√
n+‘·sê®rj·T dü]Vü≤<äT\› qT |ü+#·T≈£î+{À+~.
ã+>±¢<X˚ Ÿ, uÛTÑ {≤Hé, #ÓH’ ê, H˚bÕ˝Ÿ, eTj·THêàsY
<˚XÊ\T áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î dü]Vü≤<äT›\T>±
ñHêïsTT. áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ øπ e\+ 30 qT+∫
35 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ yÓT<Æ ëq ÁbÕ+‘·+ ñ+&É>±,
$T–‘ê ÁbÕ+‘ê\ìï ˝Àj·T ÁbÕ+‘ê\T>±
ñHêïsTT. n+<äT˝À Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $ ÁãVü≤à|ü⁄Á‘·,
ãsêø˘, Ç+bòÕ˝Ÿ ˝Àj·T ÁbÕ+‘ê\T. Çe˙ï
≈£L&Ü ø=+&ÉÁbÕ+‘ê\T ø±e&É+ $X‚wü+.
Ç|üŒ{Ïø° áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê\T
dü π s «\≈£ î H√#· T ø√˝Ò < ä T . n+fÒ H˚ { Ï ø °
#ê˝≤es¡≈L£ nBÛøè£ ‘·yTÓ qÆ uÛ÷Ñ ]ø±s¡T\¶ T |üP]Ô
kÕúsTT˝À n+<äTu≤≥T˝À ˝Òe⁄.
á ÁbÕ+‘·+˝À <ë<ë|ü⁄ 220 C≤‘·T\T,
180 uÛ≤wü\T ñHêïsTT. M{ÏøÏ uÛ≤s¡‘≈Y î£ #Ó+~q
Á|ü<ëÛ q uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+˝À ñqï uÛ≤wü, –]»q, eT‘·,
≈£î\, kÕ+düÿè‹ø£ rs¡T‘ÓqTï\≈£î b˛*πø
ñ+&É<Tä . ø=+&É\T, n&Ée⁄\T e+{Ï $_Ûqï
uÛÖ>√[ø£ Á|ü<X˚ Ê˝À¢ áXÊq´ uÛ≤s¡‘· ‘Ó>\∑ T
ìyêdü+ ñ+≥THêïsTT. á ÁbÕ+‘· uÛ≤wü\T
{Ïu{… À-»s¡àHé ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q$. Çø£ÿ&É
düe÷C≤˝À¢ eØZøs£ D¡ ≈£î˝≤\yêØ>± ø±≈£î+&Ü
C≤‘·T\T, ‘Ó>\∑ Ä<Ûës¡+>± ñ+≥T+~.
5
 áXÊq´ uÛ≤s¡‘· sêÁcÕº˝À¢ì Á|ü‘´˚ ø£‘\·
<äècÕº´.. Ä ÁbÕ+‘êìπø |ü]$T‘·jT˚ ´ Á|ü‘´˚ ø£
#·{≤º\T, dü+dü\ú qT øπ +Á<ä dæ<+∆ä #˚d+æ ~.
Çø£ ÿ &ç dü + dü ÿ è‘· T \T, uÛ Ñ ÷ eTT\T, ‘Ó > ∑ \
Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝Àì 6 ôw&É÷´˝Ÿ,
371@ n~Ûøs£ D¡ s¡øDå£ ø£*ŒdüTHÔ êïsTT. á
ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆øÏ ªáXÊq´ eT+&É* #·≥+º -
1971μì øπ +Á<ä+ rdüTø=∫Ã+~. Ä]úø±_Ûeè~∆øÏ
H√&É ˝ Ÿ dü + dü ú , Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ ôdÁø£ f Ò ] j· T {Ÿ
@sêŒ≥j· ÷ ´sTT. 2001˝À yêCŸ ù |sTT
Vü≤j·÷+˝À á ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆ø.Ï øπ +Á<ä+˝À
ˇø£ eT+Á‹‘·«XÊK @sêŒf…+Æ ~.
>∑‘· ø=~› <äXÊu≤›\T>± á ÁbÕ+‘·+
»HêuÛ≤˝À |ü\T e÷s¡TŒ\T #√≥T#˚dTü ≈£î+≥T
HêïsTT. 1901˝À uÛ≤s¡‘· <˚X¯ »HêuÛ≤ 29 ø√≥T¢
ø±>±, n<˚ düeTj·T+˝À áXÊq´ sêÁcÕº\
»HêuÛ≤ πøe\+ 44\ø£å\T. n<˚ áXÊq´
sêÁcÕº\T Á|üdüTÔ‘·+ 2011 »HêuÛ≤ ˝…ø£ÿ\
Á|üø±s¡+ »HêuÛ≤ 4.5 ø√≥¢≈î£ #˚]+~. eTs√
ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ @$T≥+fÒ 1901
qT+∫ 2011 es¡≈L£ uÛ≤s¡‘Y <˚X¯ »HêuÛ≤ 5.4
s¬ ≥T¢ eè~∆ #Ó+<ä>±, n<˚ düeTj·T+˝À áXÊq´
sêÁcÕº\ »HêuÛ≤ 10 ¬s≥T¢ eè~∆ #Ó+<ä&É+
>∑eTHês¡Ω+. BìøÏ ø±s¡D+ Á|ü<ëÛ q+>± e\dü\T
nì #Ó|üŒe#·TÃ. Á|üdüTÔ‘·+ á ÁbÕ+‘·+˝À
dü>≥∑ Tq uÛ÷Ñ |ü+|æD° #˚ùdÔ øπ e\+ ˇø£ ôV≤ø±ºsT¡
e÷Á‘·yT˚ \uÛ´Ñ eTj˚T´ |ü]dæ‘ú T· \T e#êÃsTT.
ÁãVü≤à|ü⁄Á‘ê q~ |üØyêVæ≤ø£ ÁbÕ+‘êìï
áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î ndü˝…’q ndæÔ‘·«+>±
uÛ ≤ $+#· e #· T Ã. Á|ü | ü + #· + ˝ÀH˚ n‘· ´ ~Û ø £
es¡¸bÕ‘·+ qyÓ÷<äjT˚ ´ á |üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘·+
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì Á|ü<Ûëq uÛÑ÷uÛ≤>±\qT
ø£\T|ü⁄‘·T+~. qB |üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘ê˝À¢
qyÓ÷<Óq’ es¡¸bÕ‘·+ dü>≥∑ T kÕ©Hê 2500
$T©¢ MT≥s¡T¢ ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+. ÁãVü≤à|ü⁄Á‘·
q~˝Àì ˙{Ï kÕ+Á<ä‘,· kÕeTs¡´ú + ø£Hêï n~
Á|üeVæ≤+#˚ qB ˝Àj·T kÕeTs¡´ú + #ê˝≤ ∫qï~.
|ò*ü ‘·+>± m≈£îÿe>± es¡<\ä T, ø=+&É#]· j·T\T
$]–|ü&≥É +, H˚\ ø£j å T· + »s¡>&∑ +É düV≤ü »
6 jÓ÷»q
|ü]D≤eT+>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.
1950˝À nkÕ‡+, {Ïu{… Ÿ ÁbÕ+‘·+˝À
]ø±ºsY ùdÿ˝Ÿô|’ 8.6 rÁe‘·‘√ uÛÑ÷ø£+|ü+
dü+uÛ$Ñ +∫+~. Bì ø±s¡D+>± düTe÷s¡T 780
eT+~ eTs¡D+Ï #ês¡T. n+‘˚ø±<äT nkÕ‡+˝À
es¡<\ä ø±s¡D+>± Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ düTe÷s¡T 5
qT+∫ 6 y˚\ #·<äs¡|ü⁄ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ H˚\
qB»˝≤\ Á|üyêVü≤+˝À ø√düT≈£îb˛sTT+~.
|ò*ü ‘·+>± \ø£˝å ≤~ eT+~ ìsê«dæ‘T· \j·÷´s¡T.
á Á|üøè£ ‹ yÓ|’ ‘ü ê´\ e\¢ áXÊq´ ÁbÕ+‘·+˝À
‘·s¡#·÷ ÁbÕD, ÄdæÔ qcÕº\T $|üØ‘·+>±
dü+uÛ$Ñ düT+Ô {≤sTT. n+<äTøπ á ÁbÕ+‘·+˝À
$|ü‘T· Ô ìyês¡D dü+dü\ú T m≈£îÿe>± <äèwæìº
øπ +ÁBø£]düTHÔ êïsTT.
áXÊq´ sêÁcÕº\qT |ü{|ºÏ &” dç Tü qÔ ï eTs√
düeTdü´ nÁø£eTe\dü\T nì #Ó|Œü e#·TÃ. M{Ï
|ò*ü ‘·+>± áXÊq´ sêÁcÕº\T n_Ûeè~∆ |üs+¡ >±
yÓqTø£u≤≥T≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïsTT. <˚X¯ $uÛ»Ñ q
»]–q 1947 dü+e‘·‡s¡+ qT+∫ H˚{Ï es¡≈L£
»]–q ø=ìï Á|ü<Ûëq |òüT{≤º\qT uÒØE
y˚dTü ≈£î+fÒ áXÊq´ sêÁcÕº\T Á|ü‘´· ø£+å >±q÷,
|ü s √ø£ å + >±q÷ Á|ü u Û ≤ $‘· + nj· ÷ ´j· T H˚
#Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. Bì |ò*ü ‘·+>± ø°\ø£ s¡+>±˝À¢
áXÊq´ sêÁcÕº\T yÓqTø£ã&ç ñHêïsTT.
1) <˚X¯ $uÛ»Ñ q
<˚X¯ $uÛ»Ñ q ø±s¡D+>± ‘·÷s¡TŒ u…+>±˝Ÿ
ÁbÕ+‘· + bÕøÏ k ÕÔ H é ˝ À ø£ * dæ b ˛sTT+~.
|ò ü * ‘· + >± áXÊq´ sêÁcÕº \ ‘√ s¡ y êD≤
kÂø£sê´\ô|’ Á|ü‘´· ø£å Á|üu≤Û e+ |ü&+ç ~. Ç~
áXÊq´ sêÁcÕº \ Ä]ú ø £ |ü ⁄ s√_Û e è~∆
≈£î+≥T|ü&+˚ <äT≈£î ø±s¡D+>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.
2) 1962 #ÓH’ ê <äTsêÁø£eTD
uÛ≤s¡‘Y #ÓH’ ê j·TT<ä+∆ dü+<äs“¡ +¤ >± #ÓH’ ê
<äTsêÁø£eTD áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ø£˝À¢\+
düèwæ+º ∫+~. #ÓH’ ê ôdq’ ´+ ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ
˝ÀøÏ nÁø£eT+>± #=s¡u≤≥T #˚d+æ ~. |ò*ü ‘·+>±
á ÁbÕ+‘·+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T Äø£s¸¡ D≈£î á
<äTsêÁø£eTD n&É+¶ øÏ>± e÷]+~.
3) 1971 ã+>±¢<X˚ Ÿ ne‘·sD¡
ã+>±¢<˚XŸ ne‘·s¡D dü+<äs¡“¤+>±
‘·˝‹… qÔ j·TT<ä+∆ dü+<äs“¡ +¤ >± ø√{≤¢~ eT+~
ã+>±¢ < ˚ o j· T T\T áXÊq´ sêÁcÕº ˝ À¢ ø Ï
ø±+~o≈£î\T>± e∫à dæsú |¡ &ü ܶsT¡ . Ç~ ˇø£ ô|<ä›
düeTdü´>± |ü]D$T+∫+~. áXÊq´ uÛ≤s¡‘+· ˝À
nXÊ+‹ HÓ\ø=q&ÜìøÏ ã+>±¢<˚XŸ qT+∫
ø=qkÕ>∑T‘·Tqï nÁø£eT e\dü\T ≈£L&Ü
ø±s¡D+>± #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. Á|ü<ëÛ q+>± nkÕ‡+,
y˚T|òü÷\j·T, Á‹|ü⁄s¡ sêÁcÕº˝À¢ á e\dü\T
n~Ûø+£ >± ñHêïsTT.
ã+>±¢<˚XŸ‘√ 4,096 øÏ˝ÀMT≥s¡¢
dü]Vü≤<äT›qT uÛ≤s¡‘Y |ü+#·T≈£î+{À+~. Ç~
Á|ü|+ü #·+˝Àì nsTT<√ n‹ô|<ä› n+‘·sê®rj·T
dü]Vü≤<äT›. n‘·´~Ûø£+>± ã+>±¢<˚XŸ‘√ 856
øÏ˝ÀMT≥s¡¢ dü]Vü≤<äT›>∑\ Á‹|ü⁄s¡, 443
øÏ˝ÀMT≥s¡¢ dü]Vü≤<äT›>∑\ y˚T|òü÷\j·T, 18
øÏ˝ÀMT≥s¡¢ dü]Vü≤<äT>› \∑ $TCÀsê+, 2,217
øÏ˝ÀMT≥s¡¢ dü]Vü≤<äT>› \∑ |ü•ÃeT ã+>∑ sêÁcÕº˝À¢
ô|<ä>› ± Çã“+<äT\T ˝Òe⁄. ø±˙ 263 øÏ˝ÀMT≥s¡¢
dü ] Vü ≤ <ä T › > ∑ \ nk˛+ nH˚ ø £ dü e Tdü ´ \T
m<äTs=ÿ+{À+~. >∑‘· 70 @fi¯¢˝À nkÕ‡+
»HêuÛ≤ 30 \ø£å\ 29 y˚\ qT+∫ ø√{Ï 46
\ø£ å \ ≈£ î #˚ s ¡ T ≈£ î qï~. n+fÒ »HêuÛ ≤
ô|s¡T>∑T<ä\ sπ ≥T 343.77 XÊ‘·+. Ç~ dü>≥∑ T
uÛ≤s¡‘·<˚X¯ »HêuÛ≤ ô|s¡T>∑T<ä\ πs≥T 150
XÊ‘· + ø£ H êï m+‘· m≈£ î ÿe>± ñqï<√
‘Ó\Tdü÷HÔ ˚ ñqï~. n+fÒ Çø£ÿ&É »qHê\ sπ ≥T
m≈£îÿe>± ñqï<ë n+fÒ nB ˝Ò<äT.
n+‘˚ø±<äT áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì _Ûqï
C≤‘·T\T, ‘Ó>\∑ T, uÛ≤wü\T ªÁ|ü‘´˚ ø£μ ñ<ä´e÷\≈£î,
y˚sêŒ≥Tyê<ë\≈£î, rÁeyê<ëìøÏ πø+Á<ä
_+<äTe⁄>± e÷sêsTT. ‘Ó>\∑ yêØ>± C≤rj·T
yê<ä+ ô|s¡>∑&É+‘√ <˚X¯ uÛÑÁ<ä‘·≈£î eTT|ü⁄Œ
@s¡Œ&ÉT‘√+~. Á|ü‘˚´ø£ sêÁcÕº\T, Á|ü‘˚´ø£
C≤rj· T ‘· , md” º \ T>± >∑ T ]Ô + |ü ⁄ ø√dü +
»s¡T>∑T‘·Tqï ñ<ä´e÷\T s¡ødÔ£ øæ eÔ£ Tj·÷´sTT.
yÓ\T|ü* qT+∫ e∫Ãq yê]‘√bÕ≥T ø=ìï
dü+<äsꓤ˝À¢ á ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ Ç‘·s¡ sêÁcÕº\
@Á|æ˝Ÿ, 2018
qT+∫, Ç‘· s ¡ ‘Ó > ∑ \ qT+∫ dü e Tdü ´ \T
ô|]>±sTT. yÓTT‘·Ô+ MT<ä á ÁbÕ+‘·+˝À
40øÏô|>’ ± y˚sêŒ≥Tyê<ä ñ<ä´e÷\T ñHêïsTT.
<˚X¯+˝Àì $T>∑‘ê ÁbÕ+‘ê\‘√ b˛*ùdÔ Çø£ÿ&É
rÁekÕúsTT˝À ñqï ù|<ä]ø£+, ìs¡T<√´>∑+,
Ä]úø£ ndüe÷q‘·\T, n$˙‹ e+{Ï$ M{ÏøÏ
Ä»´+ b˛düTÔHêïsTT.
áXÊq´ sêÁcÕº\T m<äTs=ÿ+≥Tqï Ç‘·s¡
Á|ü<ëÛ q düeTdü´\ $wüj÷· ìøÏ eùd.Ô .,
1) n‹ ‘·≈£îÿe e´ekÕjÓ÷‘·Œ‹Ô n+fÒ
ôV≤ø±ºs¡T≈£î πøe\+ 2 ≥qTï\ <Ûëq´
ñ‘·Œ‹Ô (e]) á ÁbÕ+‘· Á|ü<ëÛ q ÄVü‰s¡+
2) ‘·≈î£ ÿe |ü+≥\ kÕ+Á<ä‘·
3) e´ekÕj·T $d”sÔ +í¡ ô|s¡>ø∑ b£ ˛e&É+
4) e´ekÕj·T $|ü¢e+ |òü˝≤\T n+<äø£
b˛e&É+, H˚{øÏ ° ùd+Á~j·T e´ekÕj·T
|ü<‘∆ä T· \T bÕ{Ï+#·&+É
5) s¡TDdü<Tä bÕj·T+ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+&É≥+.
(H˚{Ïø° á ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á¬ø&ç{Ÿ, &Ó_{Ÿ
ìwüŒ‹Ô 50XÊ‘·+ ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe>± ñ+~.)
6) Ä<ÛäTìø£ e´ekÕj·T |ü<ä∆‘·T\T n+<äT
u≤≥T˝ÀøÏ ˝Òø£b˛e&É+, $‘·ÔHê\T,
ms¡Te⁄\ ø=s¡‘,· kÕ+Á|ü<ëj·T e´ekÕj·T
|ü<‘›ä T· ˝Ò neT\T˝À ñ+&É&+É .
7) >√&ÍqT¢, y˚sY Vü≤Ödt\T, o‘·\ –&É+¶ >∑T\
ø=s¡‘·
8) Ä<ÛTä ìø£ e÷¬sÿ≥¢ ø=s¡‘·
9) C≤rj·T dü>≥∑ T $<äT´‘Y $ìjÓ÷>∑+ ø£Hêï
‘·≈î£ ÿe $<äT´‘Y $ìjÓ÷>∑+
10) e´ekÕj·÷ìøÏ n‘·´\Œ+>± $<äT´‘Y
$ìjÓ÷>∑+
11) bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ ÇqTeTT,
n\÷´$Tìj·T+, sê–, õ+ø˘, {ÏH,é ˝…&,é
ì¬ø˝Ÿ ˝≤+{Ï KìC≤\T kÕúìø£+>± \uÛ´Ñ +
ø±ø£b˛e&É+, yÓTÆø±, dü\Œ¤sY ˝≤+{Ï
|ü<ësêú\T \uÛ´Ñ + ø±ø£b˛e&É+
12) eT+∫ HêD´yÓ T Æ q u§>∑ T Z ñ‘· Œ ‹Ô
˝Òø£b˛e&É+, á ÁbÕ+‘ê˝À¢ \_Û+#˚
u§>∑ T Z ˝ À m≈£ î ÿe>± XÊ‘· + dü \ Œ¤ s Y
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ñ+≥T+~. Ç~ bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± n+‘·>±
ñ|üj÷Ó >∑|&ü <É Tä .
13) ñqï‘· $<ä´, n˝≤π> eè‹Ô, HÓ|’ ⁄ü D´ $<ä´
(bÕ*f…øÏïø˘) ø£fi≤XÊ\\T ˝Òø£b˛e&É+,
Ç+»˙]+>¥, yÓT&çø˝£ Ÿ, q]‡+>¥ ˝≤+{Ï
ø√s¡T‡\T #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe>± n+<äTu≤≥T˝À
ñHêïsTT.
14) ñbÕ<Ûë´j·T Áf…Æì+>¥ n+<äTu≤≥T˝À
˝Òøb£ ˛e&É+‘√ bÕ≥T, eTÚ*ø£ edü‘T· \
˝À|ü+ ø±s¡D+>± $<ä´ e´edü˝ú À ˝ÀbÕ\T
ñHêïsTT. eTTK´+>± >∑DÏ‘·+, ôd’Hé‡
bÕsƒ ê ´+XÊ\T uÀ~Û + #˚ + <ä T ≈£ î
ñbÕ<Û ë ´j· T T\≈£ î eT]+‘· ‘· Ø Œ¤ < ä T
nedüs+¡ .
15) uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\ ø=s¡‘,· Hê\T>∑T ÄsTT˝Ÿ
]ô|ò’qØ\T, ¬s+&ÉT ô|Á{À ¬ø$Tø£˝Ÿ
ø±+ô|ø¢ ‡˘ \T ‘·|Œü á sêÁcÕº˝À¢ ô|<ä>› ±
#Ó|ü ø√<ä–q |ü]ÁX¯eT˝ÒM ˝Òe⁄.
nsTT‘˚ nkÕ‡+˝Àq÷ Ç‘·s¡ áXÊq´
sêÁcÕº˝À¢ >∑‘· X¯‘êã›+ qT+#˚ s¬ ˝’ «Ò ˝…q’ T¢, {°
‘√≥\T, ÄsTT˝Ÿ, ¬s’dt $T\T¢\T e+{Ï$
$düèÔ ‘·+>± ñqï #·]Á‘· ñ+~. nsTT‘˚ ‘·÷s¡TŒ
u…+>±˝Ÿ $uÛÑ»q á ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆øÏ
X¯sê|ò÷ü ‘·+>± e÷]+~. ‘·÷s¡TŒ rs¡+˝Àì
∫≥º>±+>¥ ˝≤+{Ï |ü≥Dº ≤\T bÕ]ÁXÊ$Tø£+>±
n_Ûeè~∆ #Ó+<ësTT. nsTT‘˚ <˚X¯ $uÛÑ»q
nq+‘·s+¡ Ä ÁbÕ+‘ê\T ã+>±¢<X˚ Ÿ≈î£ ã~©
nj·÷´sTT. B+‘√ s¡yêD≤ |üs+¡ >± <˚X¯ Á|ü<ëÛ q
uÛÑ÷uÛ≤>±\‘√ ø£\e&É+ ô|<ä› n&ɶ+øÏ>±
e÷]+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á‹|ü⁄s¡ sê»<Ûëì
n>∑s˝Ô¡ ≤ qT+∫ ø√˝Ÿ ø£‘ê≈£î uÛ≤s¡‘· uÛ÷Ñ uÛ≤>±\
(∫¬øHé HÓø)˘ <ë«sê #˚sT¡ ø√yê\+fÒ düTe÷s¡T
1500 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+ Á|üj÷· DÏ+#ê*‡
ñ+≥T+~. n<˚ ã+>±¢<X˚ Ÿ >∑T+&Ü yÓ[q¢ ≥¢sTT‘˚
øπ e\+ 400 øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ e÷Á‘·yT˚ <ä÷s¡+
Á|üj÷· DÏùdÔ n>∑s˝Ô¡ ≤ #˚sT¡ ø√e#·TÃ. Ç˝≤+{Ï
Çã“+<äT\ ø±s¡D+>± áXÊq´ sêÁcÕº\T
n_Ûeè~∆ ≈£î+≥T|ü&TÉ ‘√+~. nsTT‘˚ >∑‘· ø=~›
dü+e‘·‡sê˝À¢H˚ áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ s¡yêD≤
|üs+¡ >±q÷, eTÚ*ø£ edü‘T· \ |üs+¡ >±q÷ eè~∆
»]–+~. eTTK´+>± s√&é, ¬s’˝Ÿ, msTTsY
s¡yêD≤˝À¢ |ü⁄s√_Ûeè~∆ kÕ<Û´ä yÓT+Æ ~. n+‘˚ø±<äT
◊◊m+, ◊◊{° ˝≤+{Ï Á|ü ‹ cÕº ‘ · à ø£
$<ë´\j·÷\T ôd‘’ +· á ÁbÕ+‘ê˝À¢ $<ä´qT
n+~düTÔHêïsTT. >∑&ç∫q ¬s+&ÉT <äXÊu≤›˝À¢
yÓT&çø˝£ Ÿ, Ç+»˙]+>¥ ø£fi≤XÊ\\T @s¡Œ&ܶsTT.
áXÊq´ sêÁcÕº \ T nø£ å s êdü ´ ‘·
$wüj·T+˝À C≤rj·T dü>∑≥T ø£Hêï ø±düÔ
m≈£îÿe>± ñ+&É≥+ >∑eTHês¡Ω+. C≤rj·T
nø£så êdü´‘· dü>≥∑ T 74.04 XÊ‘·+>± ñ+fÒ
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ nø£så êdü´‘· 74.48XÊ‘·+>±
ñ+~.
áXÊq´ sêÁcÕº\T eT]+‘· n_Ûeè~∆
#Ó+<˚+<äT≈£î |ü\T s¡+>±˝À¢ eT]+‘· |ü⁄s√_Ûeè~›
kÕ~Û+#ê*‡ ñ+~. ny˚+{À Ç|ü⁄Œ&ÉT #·÷<ë›+.
n) e´ekÕj·T+, Vü‰]ºø\£ ÃsY, ñ<ë´q |ü+≥\
kÕ>∑T˝À eè~∆
Ä) bÕ\ ñ‘·Œ‹Ô
Ç) ñìï ñ‘·Œ‹Ô, ùdø£sD¡
á) |ü+<äT\ ô|+|üø+£
ñ) ø√fi¯¢ ô|+|üø+£
}) u≤‘·T\ ô|+|üø+£
m) #˚|\ü ô|+|üø+£
@) ÄVü‰s¡+, e÷+dü ñ‘·Œ‘·T\Ô ÁbÕôd+dæ+>¥
◊) |üsê´≥ø±_Ûeè~∆
ˇ) |ü≥Tº |ü⁄s¡T>∑T\ ô|+|üø+£ , |ü≥Tº ñ‘·Œ‹Ô
|ü]ÁX¯eT\T, #˚H‘˚ ,· eg |ü]ÁX¯eT n_Ûeè~∆
z) ÄsêZ ì ø˘ {° , ùd+ÁBj· T |ü + ≥\T,
|ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T, ‘˚H˚ ñ‘·Œ‘·T\Ô T ‘·j÷· Ø
n˝≤π> bÕ¢dæºø˘ ñ‘·Œ‘·TÔ\qT ‘·j·÷s¡T
#˚jT· &É+. Ç|üŒ{Ïøπ &çÁãT>∑&˝éÛ À ‘·≈î£ ÿe
kÕ+Á<ä‘· ø£*–q bÕ*Ç<∏*’Ó HéqT ñ‘·Œ‹Ô
#˚dTü HÔ êïs¡T.
kÕúìø£+>± ñqï eqs¡T\‘√ bÕ≥T
Á|ü u Û Ñ T ‘· « dü V ü ≤ ø±s¡ + ‘√ á ÁbÕ+‘ê˝À¢
bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± n_Ûeè~∆ u≤≥˝À |üjT· ì+#˚
neø±X¯+ ñ+~. ‘·<ë«sê ñbÕ~Û neø±XÊ\T
ô|s¡T>∑T‘êsTT. áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î Á|üø£è‹
7
 n+~+∫q es¡+ yÓ<Tä s¡T nH˚ #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ.
yÓ<Tä s¡T dü+ã+~Û‘· edüTeÔ ⁄\T, n˝≤π> »q|üHês¡
e+{Ï |ü < ësêú \ ‘√ ∫qï eT<Û ä ´ ‘· s ¡ V ü ‰
|ü]ÁX¯eT\qT @sêŒ≥T #˚jT· e#·TÃ. n+‘˚ø±<äT
Wwü<Ûä yÓTTø£ÿ\ ô|+|üø£+ ≈£L&Ü #·ø£ÿ{Ï
Ä<ëj· T eqs¡ T >± e÷s¡ T ‘√+~. Ç+ø±
kÕúìø£+>± \_Û+#˚ n\¢+, |üdüT|ü⁄ e+{Ï
|ü+≥\≈£î bÕ´πøõ+>¥ dü<Tä bÕj·÷\T ø£*ŒùdÔ
eT+∫ e÷¬sÿ{Ÿ \_Û+#˚ M\T+~.
n˝≤π> kÕúìø£+>± q<äT\T, Ç‘·s¡
Á|üyêVü‰˝À¢ m≈£îÿe XÊ‘·+ ˙s¡T ñ<Ûèä ‘·+>±
Á|üeVæ≤dü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. M{Ïì Ä<Ûës¡+>±
#˚dTü ø=ì |ü\T »\$<äT´‘·TÔ ñ‘·Œ‹Ô øπ +Á<ë\qT
@sêŒ≥T#˚dTü ø√e&É+ <ë«sê ≈£L&Ü bÕ]ÁXÊ$T
ø£+>± $<äT´‘Y nedüsê\qT rs¡TÃø√e#·TÃ.
n˝≤π> eg |ü]ÁX¯eT\T, bòÕsêà |ü]ÁX¯eT\T,
ù||üs,Y #·ø¬ ÿs¡ |ü]ÁX¯eT\qT $]$>± @sêŒ≥T
#˚dTü ø√e#·TÃ. áXÊq´ uÛ≤s¡‘+· ˝À ∫‘·&Ô ç H˚\\T
n~Ûø+£ . á ‘·sV¡ ‰ü H˚\˝À yÓ<Tä s¡T, #ÓsT¡ ≈£î
|ü+≥\qT $]$>± |ü+&ç+#·e#·TÃ. n+‘˚ø±<äT
düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚jT· &É+ <ë«sê
≈£L&Ü Ä<ëj·Teqs¡T\T @s¡Œ&É‘êsTT.
øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ôd‘’ +· á ÁbÕ+‘·+˝À
j·TTe‘·˝À HÓ\ø=qï HÓ’sêXÊ´ìï <ä÷s¡+
#˚ùd+<äT≈£î ñbÕ~Û neø±XÊ\T ø£*Œ+#ê*‡
ñ+~. eTTK´+>± s¬ ˝’ «Ò \T, Á|üuTÑÛ ‘·« u≤´+≈£î\T,
øπ +Á<ä bÕsê$T\≥Ø ã\>±\T, msTTsY ˝…H’ ‡é ,
Ç‘·s¡ Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑ dü+dü\ú T áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢
Á|ü‘˚´ø£ Á&Ó’yé\T ô|{Ϻ ñbÕ~Û neø±XÊ\T
ø£*Œ+#ê*‡q nedüs+¡ ñ+~. n|ü⁄Œ&ÉT j·TTe‘·
y˚ s êŒ≥T yê<ä + e~* ñbÕ~Û e÷s¡ Z +
u≤≥|ü&TÉ ‘·T+~.
πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ ôd’‘·+ á eT<Ûä´
ø±\+˝ÀH˚ |ü\T Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq bÕ\d”\‘√
áXÊq´ sêÁcÕº\qT n_Ûeè~∆ #˚ùd+<äT≈£î
eTT+<äT≈£î e∫Ã+~. áXÊq´ sêcÕº\ n_Ûeè~∆
y˚>e∑ +‘·+ #˚ùd+<äT≈£î, uÛ≤s¡‘Y nqTdü]düTqÔ ï
j·÷ø˘º ádtº $<Ûëq+ ‘√&ÉŒ&˚ neø±X¯+
ñ+~. uÛ≤s¡‘≈Y î£ ‘·÷s¡TŒq ñqï <˚XÊ\‘√..
8 jÓ÷»q
Á|ü‘´˚ øÏ+∫ Ädæj÷· Hé <˚XÊ\ Á|ü»\‘√ áXÊq´
sêÁcÕº\ Á|ü»\≈£î dü‘‡· +ã+<Ûë\T ô|s¡>±\ì
Ç|üŒ{Ïπø Á|ü<Ûëì yÓ÷B |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T.
Ädæj·THé <˚XÊ\‘√ yê´bÕs¡, kÕ+düÿè‹ø£,
Ç‘·s¡Á‘ê dü+ã+<Ûë\T yÓTs¡T>∑T|ü&Ü*‡q
nedü s ¡ + ñ+~. áXÊq´ sêÁcÕº \ ˝Àì
eqs¡T\qT |üP]Ô>± ñ|üj÷Ó >∑+˝ÀøÏ ‘˚e&É+,
eTj·THêàsY yÓTT<ä\Tø=ì ‘·÷s¡TŒ Ädæj·÷
<˚XÊ\‘√ yêDÏC≤´ìï ô|+bı+~+#·Tø√e&É+
\ø£´å +>± ø=H˚ï+&ÉT>¢ ± á ÁbÕ+‘·+˝À eTÚ*ø£
edü ‘ · T \ ìsêàD+ô|’ π ø +Á<ä + Ädü ø Ï Ô
#·÷|ædTü qÔ ï~. j·÷ø˘º ádtº bÕ\d”˝À |ü⁄s√>∑‹
kÕ~ÛùdÔ áXÊq´ sêÁcÕº\T n_Ûeè~∆ u≤{|ü≥&º +É
kÕ<Û´ä eTH˚ #Ó|Œü e#·TÃ.
Ç{°e˝Ò C≤rj·T yÓ<Tä s¡T $TwüHé øÏ+<ä
ã&Ó{® ˝Ÿ À s¡÷.1300 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T, Ç~
áXÊq´ sêÁcÕº\ Á|ü»\≈£î, Á|ü‘´˚ øÏ+∫ s¬ ‘’ T· \≈£î
Á|üjÓ÷»qø±]>± ñs≥T+~. n+‘˚ø±<äT
eTj·÷HêàsY >∑T+&Ü Ädæj÷· s¡V≤ü <ë] e÷sêZ\T
|üPs¡sÔ TT‘˚, áXÊq´+˝À |ü]ÁX¯eT\≈£î Ädæj÷·
yê´|üÔ e÷¬sÿ{Ÿ \_ÛdTü +Ô ~. áXÊq´ ÁbÕ+‘·
n_Ûeè~∆‘√ bÕfÒ nø£ÿ&ç Á|ü»\T e÷qdæø+£ >±
<˚X+¯ ˝Àì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\‘√ ø£*dæb˛j˚T
#·s¡´\T rdüTø√yê*. áXÊq´ sêÁcÕº\˝À
nø£åsêdü´‘· m≈£îÿe. $TCÀs¡+, Á‹|ü⁄s¡,
Hê>±˝≤+&é ‘·~‘·s¡ sêÁcÕº\˝À ≈£L&Ü Á|ü»\T
nø£så êdüT´\T ø±e&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü, Ç+^¢wt uÛ≤cÕ
ÁbÕMD´+ ø£ * – ñHêïs¡ T . á e÷qe
eqs¡T\qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&É+ô|’ ≈£L&Ü
<äèwæº ô|{≤º*‡q nedüs¡+ ñ+~. Bìï
neø±X¯ + >± eT\T#· T ø=ì ;|” z e+{Ï
s¡+>±\T á ÁbÕ+‘·+˝À n_Ûeè~∆ #Ó+<˚
neø±XÊ\T ñHêïsTT. <˚X¯+˝Àì $T>∑‘ê
ÁbÕ+‘ê\≈£î M] HÓ’|ü⁄D´+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT
‘·T+~. Ç<˚$<Û+ä >± á ÁbÕ+‘·+˝À |ü]ÁX¯eT\T
ô|≥º & ÜìøÏ Á|ü ø £ è ‹ eqs¡ T \‘√ bÕ≥T
nø£så êdü´‘· nqT≈£L˝≤+X¯+.
nìï s¡+>±˝À¢ n_Ûeè~∆, n˝≤π>
j·TTe‘·≈£î ñbÕ~Û, n+<ä]ø° neø±XÊ\T,
eqs¡T\qT düÁø£eT+>± $ìjÓ÷–+#·&+É <ë«sê
áXÊq´ sêÁcÕº \ ˝À dü $ Tà[‘· n_Û e è~∆
kÕ<Û ä ´ |ü & É + ‘√ bÕ≥T dü y êfi¯ ¢ q T ≈£ L &Ü
n~Û>∑$T+#·e#·TÃ. n|ü⁄Œ&˚ <˚X¯+˝Àì nìï
ÁbÕ+‘ê\ düs¡«‘√ eTTU≤_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä
|ü&TÉ ‘·T+~.
jÓ÷»q #·+<ë<ës¡T\≈£î
dü÷#·q:
b˛düTº˝À |ü+|æq jÓ÷»q
e÷dü|Áü ‹ø£ n+<ä&+É ˝Ò<ìä
|ü\Te⁄s¡T #·+<ë <ës¡T\T |òæsê´<äT
#˚düTÔHêïs¡T. Ms¡+<ä]ø° eTq$
@eT+fÒ, Á|ü‹HÓ˝≤ s¬ +&ÉT, eT÷&ÉT
‘êØ≈£î\˝À sƒ+¡ #·qT>± ø±|”\qT
b˛düTº #˚kÕÔeTT. nsTT‘˚, Á|ü‘·T\T
Ä]¶qØ b˛düTº˝À yÓfi¯‘êsTT ø£qTø£,
ˇø=ÿø£ÿ kÕ] n+<äø£b˛j˚T
neø±X¯eTT+~. BìøÏ jÓ÷»q
u≤<Ûä´‘·eVæ≤+#·<äT. HÓ\≈£î ˇø£
Á|ü‹ n+<äøb£ ˛‘˚ eTs=ø£{,Ï
eTs=ø£{Ï |ü+|ü&ÜìøÏ
bÕ\Hê|üsy¡ TÓ qÆ Ä≥+ø±\THêïsTT.
ˇø£y˚fi¯ ]õwüºsY b˛düTº˝À
ø±yê\+fÒ, e÷eT÷\T Á|ü‹
ˇøÏÿ+{ÏøÏ s¡÷. 52/- \T, Á|ü‘˚´ø£
dü+∫ø£≈£î s¡÷. 57/- \T
#·+<ë<ës¡T\T n<äq+>±
eTT+<äT>± #Ó*¢+#ê*‡ ñ+≥T+~.
>∑eTì+#·>\∑ s¡T.
` d”ìj·TsY m&ç≥sY
@Á|æ˝Ÿ, 2018
 Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+
áXÊq´ sêÁcÕº\T - Ä]úø£ $X‚¢wüD
<˚X¯ nø£så êdü´‘·˝À Á‹|ü⁄s¡, $TCÀsê+
n‘·T´qï‘· |ü⁄s√>∑‹ kÕ~Û+#·>±,
‘˚j÷· ≈£î ñ‘·Œ‹Ô˝À #ÓH’ ê ‘·sT¡ yê‹
kÕúq+ nkÕ‡+<˚ ø±e&É+ $X‚w+ü .
n<˚ sêh+˝À &ç>√“jYT˝À ñqï
#·eTTs¡T ì\«\T Ädæj÷· ˝ÀH˚
yÓTT<ä{$Ï ø±e&É+ eTs√ $X‚w+ü .
Çø£ Ç+&çj÷· ôdŒ+&é ØôdsYà ]b˛s¡Tº
Á|üø±s¡+ eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ ø£Hêï
y˚T|ò÷ü \j·T e~∆ sπ ≥T n~Ûø+£
ø±e&É+ >∑eTì+#ê*. n_Ûe~∆øÏ
Á|ürø£>± #Ó|ü ≈£îH˚ >∑T»sê‘Y ø£Hêï
ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ #ê˝≤ y˚>+∑ >±
Á|ü>‹∑ kÕ~Û+∫+~. eTs√
ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ n+X¯yT˚ +≥+fÒ..
nìï áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì ù|<ä\
ø£Hêï ˇø£ÿ ø£sêí≥ø£˝À qyÓ÷<Óq’
ù|<ä\ dü+UÒ´ m≈£îÿe.
ndæôdº+{Ÿ »qs¡˝Ÿ y˚TH˚»sY, Hêu≤sY¶, #·+&û>∑&Ûé.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
uÛ≤s¡‘·<˚X¯ düeTÁ>∑ dü«s¡÷|ü+˝À áXÊq´
sêÁcÕº\≈£î z Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ kÕúqeTTqï~. ôdeHé
dædsºü ‡Y >± eTT<äT>› ± |æ\T#·T≈£îH˚ Ä @&ÉT áXÊq´
sêÁcÕº\‘√ bÕ≥T yê{Ï |üøÿ£ H˚ $dæsπ dæq≥Tº>±
ñ+&˚ dæøÿÏ +qT ≈£L&Ü ø£\T|ü⁄ø=ì mì$T~
sêÁcÕº \ ≈£ î nH˚ ø £ n+XÊ˝À¢ kÕ+|ò æ T ø£ ,
kÕ+düÿ‹ø£, sê»ø°j·T, uÛÖ>√[ø£, #ê]Á‘·ø£
n+XÊ˝À¢ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq kÕúqeTT+~. <˚X¯
nø£så êdü´‘·˝À Á‹|ü⁄s¡, $TCÀsê+ n‘·T´qï‘·
|ü⁄s√>∑‹ kÕ~Û+#·>± ‘˚j÷· ≈£î ñ‘·Œ‹Ô˝À #ÓH’ ê
‘·sT¡ yê‹ kÕúq+ nkÕ‡+<˚ ø±e&É+ $X‚w+ü .
n<˚ sêh+˝À &ç>√“jYT˝À ñqï #·eTTs¡T
ì\«\T Ädæj÷· ˝ÀH˚ yÓTT<ä{$Ï ø±e&É+ eTs√
$X‚w+ü . Çø£ Ç+&çj÷· ôdŒ+&é ØôdsYà ]b˛s¡Tº
Á|üø±s¡+ eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ ø£Hêï y˚T|ò÷ü \j·T e~∆
sπ ≥T n~Ûø+£ ø±e&É+ >∑eTì+#ê*. eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ
Á|üdTü ‘Ô · e~∆sπ ≥T 9.5 XÊ‘·+ ñ+fÒ y˚T|ò÷ü \j·T
e~∆ sπ ≥T 9.7 >± qyÓ÷<Ó+’ ~. n_Ûe~∆øÏ
Á|ürø£>± #Ó|ü ≈£îH˚ >∑T»sê‘Y ø£Hêï ns¡TD≤#·˝Ÿ
Á|ü<X˚ Ÿ #ê˝≤ y˚>+∑ >± Á|ü>‹∑ kÕ~Û+∫+~. eTs√
ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ n+X¯yT˚ +≥+fÒ.. nìï áXÊq´
sêÁcÕº˝À¢ì ù|<ä\ ø£Hêï ˇø£ÿ ø£sêí≥ø£˝À
qyÓ÷<Óq’ ù|<ä\ dü+UÒ´ m≈£îÿe. ø£sêí≥ø£˝À
<ë]Á<ä´ πsK≈£î ~>∑Teq 12.9 $T*j·THé
Á|ü»\T ñ+fÒ Ä dü+K´ nìï áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢
ø£*|æ 12.8>± ñ+~. <ëìøÏ _Ûqï+>±
E-mail : manjula.jaipur@gmail.com
dü«j·T+ düeTè~∆
` eT+E\ yê<Ûë«
Á‹|ü⁄s¡˝À n‘·´~Ûø£ ìs¡T<√´–‘· qyÓ÷<äe&É+
eTs√ bÕs¡Ù«+. 2011-12 ˝…øÿ£ \ Á|üø±s¡+
Á‹|ü⁄s¡ |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢ 25.2 XÊ‘·+
ìs¡T<√´>∑T\T+&É>± 23.8 XÊ‘·+‘√ Ä ‘·sT¡ yê‹
kÕú q + Hê>±˝≤+&é ÄÁø£ $ Tk˛Ô + ~. Çø£
bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± á 8 sêÁcÕº\T eT+∫
|ü⁄s√>∑‹ì kÕ~Û+#·>± e´ekÕj·T+, <ëì
nqTã+<Ûä s¡+>±\T e÷Á‘·+ ø°åDÏ+#êsTT.
C≤rj·T kÕúsTT˝À qyÓ÷<äe⁄‘·Tqï≥Tº>±H˚
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ ≈£L&Ü Á>±eT ÁbÕ+‘ê˝À¢ì
ìs¡T<√´>∑T\ ø£Hêï |ü≥ºD≤˝À¢ ìs¡T<√´>∑T\
dü+UÒ´ m≈£îÿe>± ñ+~. Çø£ ù|<ä]ø£+ #ê˝≤
ndüeT‘·T\´+>± ñ+&É&É+ eTs√ n+X¯+.
eTDÏ|üPsY˝À n‘·´~Ûø£ ù|<ä]ø£+ qyÓ÷<Ó’‘˚
dæøÏÿ+ n‘·´~Ûø£ <Ûäìø£ sêÁwüº+>± ì\Tk˛Ô+~.
Á_{Ïwt bÕ\≈£î\ ø±\+ qT+#˚ áXÊq´
ÁbÕ+‘·+ Ä]úø±_Ûe~∆ #ê˝≤ ndüeT‘·T\´+>±
ñ+~. Çø£ÿ&ç Kì» ìπøbå Õ\qT yês¡T Ä]úø£
eqs¡T\T>± #·÷XÊπs ‘·|Œü n_Ûe~∆ >∑T]+∫
|ü{+ºÏ #·Tø√˝Ò<Tä . u§>∑T,Z #·eTTs¡T, n&Ée⁄\T,
‘˚j÷· ≈£î e+{Ï yê{Ïì $|üØ‘·+>± yÓ*øÏrdæ
m>∑TeT‘·T\T #˚jT· &É+ MT<ä <äwæº ô|{≤ºsπ ‘·|Œü
ÁbÕôddæ+>¥ j·T÷ì≥T¢ @sêŒ≥T #˚j·T&É+,
s¡yêD≤ dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·&É+ e+{Ï
ø°\ø£yTÓ qÆ n+XÊ\qT ìs¡ø¢ ´å£ + #˚XÊs¡T. eTs√yÓ|’ ⁄ü
9
<˚X¯ $uÛÑ»q ø±s¡D+>± @s¡Œ&ɶ ã+>±¢<˚XŸ
(n|üŒ{Ï ‘·÷s¡TŒ bÕøÏkÕÔHé)‘√ yêDÏ»´+
ì*∫b˛e&É+ á ÁbÕ+‘· Ä]úø£ e~∆ì
$|üØ‘·+>± <Óã“rdæ+~. Bìe\¢ $T–*q
<˚XÊìøÏ áXÊq´ ÁbÕ+‘êìøÏ eT<Û´ä ôV≤#·TÃ
‘·>T∑ \Z T u≤>± ô|]–b˛j·÷sTT. nsTT‘˚ Ä
‘˚&Ü˝À¢ á eT<Û´ä e÷s¡TŒ u≤>± ø£ì|æk˛Ô+~.
e÷qyê_Ûe~∆ dü÷N˝À <˚X¯ dü>∑≥Tø£Hêï
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ eTT+<äT+~. dü>≥∑ T *+>∑
ìwüŒ‹Ô˝À $T>∑‘ê <˚X+¯ ø£Hêï yÓTs¡T>±Z ñqï
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ Ä]úø£ e~∆˝À e÷Á‘·+ u≤>±
yÓqTø£ã&ç+~.
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ yÓqTø£u≤≥T≈£î
eT]ø=ìï ø±s¡D≤*ï Ç˝≤ ù|s=ÿqe#·TÃ:
uÛÖ>√[ø£ |ü]dæ‘ú T· \T:
áXÊq´ sêÁcÕº ˝ À¢ ì 70 XÊ‘· +
ø=+&ÉÁbÕ+‘ê˝À¢ 30 XÊ‘·+ »HêuÛ≤ ñ+fÒ
$T>∑‘ê 30 XÊ‘·+ yÓT<Æ ëq ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚ 70
XÊ‘·+ »HêuÛ≤ πø+ÁBø£‘·yÓTÆ+~. Ç˝≤+{Ï
uÛ Ö >√[ø£ y Ó T Æ q |ü ] dæ ú ‘ · T \ ø±s¡ D +>±
<˚Xe¯ T+‘·{˙Ï ø£*ù| s¡yêD≤ e´edüú <ës¡TD+>±
ñ+&É & É + ‘√ n_Û e ~∆ ≈£ î +≥T|ü & ç + ~.
n+‘˚ø±<äT áXÊHê´q Á|ü‹j˚T{≤ ÁãVü≤à|ü⁄Á‘·
q~øÏ, nk˛+˝Àì ãsêø˘ ˝Àj·T˝À e#˚Ã
es¡<ä\T ≈£L&Ü ÁbÕ+‘·+ yÓqTø£u≤≥T≈£î
ø±s¡DeTj·÷´sTT.
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\T:
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ yÓqTø£ã&É{≤ìøÏ >∑\
ø±s¡D≤˝À¢ eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ ø=s¡‘·qT
Á|ü<ëÛ q+>± ù|s=ÿqe#·TÃ. s√&ÉT¶ s¡yêD≤, »\
e÷sêZ \ T, $<ä T ´‘· T Ô ‘ √ bÕ≥T ns¡ ø =s¡
$<ë´dü+dü\ú T, yÓ<’ ´ä dü<Tä bÕj·÷\T á ÁbÕ+‘·
n_Ûe~∆ì Á|üu≤Û $‘·+ #˚dTü HÔ êïsTT. 6 XÊ‘·+
kÕúìø£ s√&ÉT,¢ 13 XÊ‘·+ C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\T
á ÁbÕ+‘êìï nqTdü+<Ûëq+ #˚düTÔHêïsTT.
nsTT‘˚ ìs¡«Vü≤D≤ yÓ|’ ˝üò ≤´\ ø±s¡D+>± s√&ÉT¢
u≤>± <Ó ã “‹HêïsTT. Ç˝≤+{Ï eTÚ*ø£
dü<Tä bÕj·÷\ ˝Ò$T ø±s¡D+>± á ÁbÕ+‘·+
#ê˝≤ yÓqTø£ã&ç+~.
10
bÕ]ÁXÊ$Tø±_Ûe~∆˝À |ü]$T‘·T\T :
<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+ dæ~+∆ #˚ Hê{ÏøÏ
ô|<ä>› ± ø±ø£b˛sTTHê #Ó|⁄ü Œø√<ä–q kÕúsTT˝ÀH˚
nkÕ‡+˝À bÕ]ÁXÊ$Tø£ n_Ûe~∆ »]–+~.
nsTT‘˚ n<ä + ‘ê Á|ü < Û ë q+>± e\dü
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\ #˚‘· »]–+<˚qì >∑eTì+#ê*.
Çø£ »]–q Á|ü>‹∑ @<ÓH’ ê ‘˚j÷· ≈£î ‘√≥\T,
u§>∑TZ, #·eTTs¡T >∑qT\T, #·eTTs¡T X¯ó~∆
ø£sêà>±sê\T, ô|e¢’ ⁄&é‘√ bÕ≥T n≥M ñ‘·Œ‘·T\Ô
MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&ç+~. <˚X¯ $uÛÑ»q Çø£ÿ&ç
bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±ìï rÁe+>± <Óã“ rdæ+~.
<˚X+¯ ˝Àì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\‘√ áXÊq´ ÁbÕ+‘·
bÕ]ÁXÊ$Tø£ dü+ã+<Ûë\T ‘Ó–b˛e&É+‘√ Çø£ÿ&ç
Ä]úø£ dü«s¡÷|ü+ MT<ä Á|üu≤Û e+ #·÷|æ+~. Ä
$<Û+ä >± ô|≥Tºã&ÉT\T Äø£]¸+#·&+É ˝À nkÕ‡+
˝≤+{Ï sêÁcÕº\T $|ò\ü eTj·÷´sTT. nsTT‘˚ á
ÁbÕ+‘·+˝À >∑\ düVü≤» eqs¡T˝Ò Çø£ÿ&ç
bÕ]ÁXÊ$Tø£ |ü⁄s√>∑‹øÏ Ä<Ûës¡u÷ÑÛ ‘ê\j·÷´sTT.
C≤rj·T »\$<äT´<äT‘·Œ‹Ô ø±s=ŒπswüH,é >±´dt
n<∏ë]{° Ä|òt Ç+&çj÷· (GAIL), #·eTTs¡T
eT]j·TT düV≤ü »yêj·TT ø±s=ŒπswüHé (ONGC)
e+{Ï dü+düú\T #·eTTs¡T, düVü≤»yêj·TT
Ç+<ÛHä ê*ï yÓ*øÏrdü÷Ô á ÁbÕ+‘· |ü⁄s√>∑‹øÏ
‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïsTT. Çø£ 1995˝À #Ó≥T¢
ø=≥ºsê<ä+≥÷ düTÁ|”+ø√s¡Tº $~Û+∫q ìùw<Û+ä
ø±s¡D+>± n≥M ñ‘·Œ‘·T\Ô MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ¶É
|ü ] ÁX¯ e T\T <Ó ã “‹HêïsTT. BìøÏ ‘ √&É T
kÕú ì ø£ + >± ô|≥Tº ã &É T \T ˝Ò ø £ b ˛e&É + ,
e÷¬sÿ{Ï+>¥, s¡yêD≤ düeTdü´\T y˚~dÛ Tü +Ô &É&+É ‘√
áXÊq´ ÁbÕ+‘· bÕ]ÁXÊ$Tø£ Á|ü > ∑ ‹
yÓqTø£ã&çb˛sTT+~. Çø£ÿ&É øπ e\+ ‘˚j÷· ≈£î
|ü]ÁX¯eT≈£î e÷Á‘·y˚T #ê˝≤ düTBs¡ÈyÓTÆq
H˚|<ü ´ä∏ eTT+~. 20e X¯‘êã›+˝À nkÕ‡+˝À
y˚fiS¯ q¢ T≈£îqï ‘˚j÷· ≈£î |ü]ÁX¯eT á ÁbÕ+‘·
n_Ûe~∆˝À ø°\ø£+>± e÷]+~. nsTT‘˚
‘˚j·÷≈£î Ç+&ÉÁd”º˝À kÕúìø£ nkÕ‡MT\≈£î,
n+<äT˝À |üì#˚ùd ≈£L©\≈£î eT<Ûä´ #ê˝≤
@fi¯ó>¢ ± $uÛ<Ò ë\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. yÓ<’ ´ä +,
dü+øπ eå T+ e+{Ï |ü<øä∏ ±\ \_›˝À á Ç<ä]›
eT<Ûë´ nH˚ø£ nb˛Vü≤\THêïsTT.
e´ekÕj·T+:
á ÁbÕ+‘·+˝À Ä<ÛTä ìø£ e´ekÕj·T+
bÕÁ‘· #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. n+<äTπø e´ekÕj·T
s¡+>∑+˝À n_Ûe~∆ ndüeT‘·T\´+>± ñ+~. á
ndüeT‘·T\´‘· Çø£ÿ&ç |ü+≥˝À¢ ≈£L&Ü ø£ì|æd÷ü Ô
ñ+≥T+~. KØ|òt ˝À e], s¡; d”»H√¢ >√<ÛTä eT,
ã+>±fi≤<äT+|ü, #Ós¡T≈£î, |ü|ü<ÛëHê´\T,
y˚sT¡ X¯q>∑ e+{Ï #·eTTs¡T –+»\T |ü+&çkÕÔsT¡ .
<˚X+¯ yÓTT‘·+Ô MT<ä #·÷ùdÔ áXÊq´ ÁbÕ+‘·+
n+~+#˚ ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\ ñ‘·Œ‹Ô 1.5 XÊ‘·+
e÷Á‘·y˚T. ø±˙ 70 XÊ‘·+ Á|ü»\ ÄVü‰s¡
nedüsê\T rs¡TdüT+Ô &É&+É $X‚w+ü . nsTT‘˚
$T>∑‘ê <˚Xe¯ T+‘·{‘Ï √ b˛*ùdÔ á ÁbÕ+‘·+˝À
e´ekÕj·T s¡+>∑+ #ê˝≤ yÓqTø£+»˝ÀH˚
ñ+~. <˚X+¯ ˝À e∫Ãq e´ekÕj·T $|üe¢ +
yêj·Te´ ÁbÕ+‘êq |ò*ü +∫q+‘·>± áXÊHê´q
|ò*ü +#·˝<Ò Hä ˚ #ÓbÕŒ*. ˙{ÏbÕs¡T<ä\ kÂø£sê´\T
˝Òø£b˛e&É+, ms¡Te⁄\T yê&Éø£b˛e&É+ e\¢
e´ekÕj·T ñ‘êŒ<äø‘£ · #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe qyÓ÷<äe⁄
‘·T+~. BìøÏ‘√&ÉT Çø£ÿ&É Ç|üŒ{Ïø° b˛&ÉT
e´ekÕj·Ty˚T q&ÉTdüTÔ+~. <ë<ë|ü⁄ 1.7
$T*j·THé ôV≤ø±ºs¢¡ uÛ÷Ñ $T˝À b˛&ÉT e´ekÕj·Ty˚T
»s¡T>∑T‘·÷ ñ+&É&+É e\¢ n&Ée⁄\T ‘·–bZ ˛‘·÷
uÛÑ÷eTT\T Áø£eTø£åj·÷ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïsTT.
uÛ÷Ñ kÕs¡+ ≈£L&Ü ‘·–bZ ˛‘√+~.
düV≤ü » eqs¡T\ bÕÁ‘· :
kÕs¡e+‘·yTÓ qÆ H˚\\T, »\eqs¡T\T,
$$<Ûä s¡ø±\ |ü+≥‘√≥\T, düV≤ü » ìπøbå Õ\T
Çø£ÿ&É düeT~∆>± ñHêï yê{Ïì $#·ø£åD
s¡Væ≤‘·+>± yÓ*øÏrj·T&É+, yê{Ïì <äTs¡T|ü
jÓ÷>∑+ #˚dTü qÔ ï ø±s¡D+>± á ÁbÕ+‘· n_Ûe~∆
MT<ä rÁeyÓTÆq <äTÁwüŒuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘√+~.
Bìe\¢ Je yÓ’$<Ûä´+ ≈£L&Ü Á|üe÷<ä+˝À
|ü&+ç ~. u§>∑TZ >∑qT\T, ms¡Te⁄\T, ø±–‘·+,
dæyTÓ +{Ÿ |ü]ÁX¯eT\ ø±s¡D+>± düV≤ü » eqs¡T\T
HêHê{Ïø° ø°Då dÏ Tü HÔ êïsTT. BìøÏ‘√&ÉT $T*f…+{Ÿ
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T ≈£L&Ü Á|ü>∑‹ MT<ä |üs√ø£å
Á|üu≤Û e+ #·÷|ü⁄‘·THêïsTT.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
s¡yêD≤ s¡+>∑+ :
Çø£ÿ&ç kÕe÷õø£, uÛÖ>√[ø£, Ä]úø£
dæ‹ú >∑‘T· \ ø±s¡D+>± s√&ÉT¶ s¡yêD≤ kÂø£sê´\T
yÓTs¡T>∑T |ü&É˝Ò<äT. á düeTdü´ á ÁbÕ+‘·
n_Ûe~∆ eTTK∫Á‘êìï e÷s¡Ã˝Òøb£ ˛sTT+~.
s¡yêD≤ dü<äTbÕj·÷\ ø√dü+ |ü+#·es¡¸
Á|üD≤[ø£˝À¢ ≈£L&Ü Çyê«*‡qìï ì<ÛäT\T
Çe«ø£ b ˛e&É + n_Û e ~∆ ì ≈£ î +≥|ü & ˚ ˝ ≤
#˚d+æ ~. <˚X¯ $uÛ»Ñ q e\¢ nìï edüTeÔ ⁄\ <Ûsä \¡ T
ô|s¡>∑&É+, KØ<Ó’q Ä]úø£ e´edüú <ä÷düT≈£î
sêe&ÉyT˚ ø±ø£ <˚X+¯ ˝Àì $T>∑‘ê ÁbÕ+‘êìøÏ
áXÊq´ sêÁcÕº\T <ä÷s¡+>± ñHêïj·Tqï uÛ≤eq
≈£L&Ü yÓqTø£u≤≥T≈£î eTs√ ø±s¡D+. <˚X+¯ ˝Àì
s¬ ˝’ Ÿ HÓ{Ÿ esYÿ ˝À Çø£ÿ&É ñqï~ øπ e\+ 4
XÊ‘·yT˚ . eTs√yÓ|’ ⁄ü Ç|üŒ{Ïø° uÀ+¬>>’ ±yé e+{Ï
Á|ü<ëÛ q |ü≥Dº ≤*ï ø£*ù| s¬ ˝’ Ÿ HÓ{Ÿ esYÿ ≈£L&Ü
MT≥sY >π CŸ ˝ÀH˚ ñ+~. >π CŸ e÷]Œ&ç düeTdü´\T
<äXÊu≤›\T>± ‘˚\ø£b˛e&É+‘√ dæyTÓ +{Ÿ, ñ≈£îÿ,
ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\T, ñ|ü e+{Ï $$<Ûä s¡+>±\≈£î
#Ó+~q n‘·´edüs¡ edüTÔe⁄\ düs¡|òüsê\≈£î
n+‘·sêj·T+ ø£\T>∑T‘√+~.
Çø£ Á|ü|+ü Nø£sD¡ (>√¢ã˝…C’ wÒ Hü )é nH˚~
á ÁbÕ+‘· n_Ûe~∆øÏ eTs√ ô|<ä› düeTdü´>±
e÷]+~. bÕXÊÑ·´ <˚XÊ\ dü÷Œ¤]‘Ô √ ø=qkÕ–q
Ä]úø£ $<ÛëHê\T ‘·÷s¡TŒ ~X¯>± (j·÷ø˘º ádtº
bÕ\d”) eTfi¯&¢ +É Á|ü<ëÛ q nes√<Û+ä >± e÷]+~.
$<ÛëHê˝À¢ ˇø£ÿkÕ]>± e∫Ãq á e÷s¡TŒ
ø±s¡ D +>± $<˚ o bÕ]ÁXÊ$Tø£ y ˚ ‘ · Ô \ ‘√,
ãVüQfi¯C≤‹ ø£+ô|˙\‘√ Çø£ÿ&ç Ç+&ÉÁd”º b˛{°
|ü&˝É øÒ b£ ˛‘√+~. áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì düe÷»+
ne´ed” ú ø £  ‘· + >± ñ+&É & É + e\¢ nH˚ ø £
s¡ø±\T>± qwübº ˛sTT+~. ñ‘êŒ<äø£ X¯≈î£ \Ô ø=s¡‘·
rÁe+>± m<äTs=ÿ+≥Tqï düe÷»+˝À e÷qe
kÕeTs¡´ú + #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+≥T+~. n~
kÕ+düÿ ‹ø£ m<äT>∑T<ä\ MT<ë Á|üuÛ≤e+
#·÷|ü⁄‘·T+~. á Áø£eT+˝À Á|ü»\ Jeq
e´j·T+ ñ‘êŒ<äø£ X¯øìÔÏ $T+∫ ñ+&˚ Ç˝≤+{Ï
kıôd’{°˝À¢ Ä]úø£ |ü]dæú‘·T\T <ës¡TD+>±
‘·j÷· s¡e⁄‘êsTT. n~ HÓ‹’ ø£ $\Te\ MT<äH˚
>±ø£ düe÷» $\Te*ï ≈£L&Ü |ü‘q· + #˚dTü +Ô ~.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ $<ë´e´edüú <ës¡TD+>±
$|ò ü \ yÓ T Æ + ~. ñqï‘· y Ó T Æ q ≈£ î ≥T+u≤\
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T yê] |æ\*¢ ï #·<Tä e⁄\ ø√dü+
<ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\≈£î |ü+|ü&+É ‘√ Çø£ÿ&ç Ä]úø±_Û
e~∆ì <Óã“rdæ+~. á s¡øy£ TÓ qÆ y˚T<Ûëe\dü≈î£
ø±s¡DyÓTqÆ ìs¡ø¢ ´å£ |üP]‘· $<ÛëHê\ô|’ düMTø£å
»s¡>±*‡ ñ+~.
á düe÷C≤ìï |ü{ºÏ |”&dç Tü qÔ ï eTs√
rÁeyÓTqÆ düeTdü´ Á&É>‡¥ . 30 XÊ‘êìøÏ ô|>’ ±
j·TTe‘·s+¡ $$<Ûä s¡ø±\ e÷<äøÁ£ <äyê´\≈£î
n\yê≥T |ü&ܶs¡ì Çø£ÿ&ç kÕe÷õø£y˚‘·Ô\T
Ä+<√fi¯q #Ó+<äT‘·THêïs¡T. <ëìøÏ‘√&ÉT
eTDÏ|üPsY, Hê>±˝≤+&é, $TCÀs¡+ e+{Ï
sêÁcÕº˝À¢ msTT&é‡ HêHê{Ïø° Á|üã\T‘√+~.
n˝≤+{Ï Bs¡øÈ ±*ø£ düeTdü´\ô|’ <äwæº
kÕ]+∫ XÊX¯«‘· n_Ûe~∆ ~X¯>± n&ÉT>∑T\T
y˚ùd+<äT≈£î 1971˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·«+ áXÊq´
eT+&É* (North Easter Council)ì @sêŒ≥T
#˚dæ+~. á eT+&É*˝À áXÊq´+˝Àì 8
sêÁcÕº\T düuTÑÛ ´\T>± e´eVü≤]kÕÔsTT. wæ˝≤¢+>¥˝À
Á|ü<Ûëq ø±sê´\j·T+ ñqï á eT+&É*
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T áXÊq´ ÁbÕ+‘· n_Ûe~∆
eT+Á‹‘·« XÊK (MoDNER) Ä<Ûä«s¡´+˝À
q&ÉTkÕÔsTT. ‘=\T‘· Bìø√ dü\Vü‰ ø£$T{°
e÷Á‘·yT˚ ñ+&˚~. nsTT‘˚ 2002˝À <ëìøÏ
ÁbÕ+rj· T bÕ¢ ì +>¥ u≤&û ì ≈£ L &Ü
πø{≤sTT+#ês¡T. B+‘√ á u≤&û áXÊq´
sêÁcÕº\≈£î ‘·øDå£ ≤edüsy¡ TÓ qÆ @ düeTdü´ MT<äHH’Ó ê
#·]Ã+∫, |ü]cÕÿs¡+ ø√dü+ ‘·>∑T #·s¡´\T
rdüT≈£îH˚ M\T @s¡Œ&ç+~. á ÁbÕ+‘· Ä]úø,£
kÕe÷õø£ düeTdü´\ MT<ä #·]Ã+#·&yÉ T˚ ø±ø£
Äj·÷ sêÁcÕº\ eT<Ûä´ ‘·˝…‘˚Ô $yê<ë\
|ü]cÕÿsêìø° Ç~ ø£wæ #˚k˛Ô+~. á Áø£eT+˝ÀH˚
dü÷ø£àå , ∫qï, eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü , uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\≈£î
‘√&ÜŒ≥T n+~+#˚+<äT≈£î áXÊq´ ÁbÕ+‘·
n_Ûe~∆ ô|H’ò êHé‡ ø±s=ŒπswüHé *. (NEDFCL)
@sêŒf…+Æ ~. n˝≤π> MDoNER |ü]~Û˝À HêsYÔ
ádüºsYï Øõq˝Ÿ nÁ–ø£\Ãs¡˝Ÿ e÷¬sÿ{Ï+>¥
ø±s=ŒπswüHé *$Tf…&é (NERAMAC), dæøÿÏ +
yÓTìÆ +>¥ ø±s=ŒπswüHé *$Tf…&é (SMC), HêsYÔ
ádüºsYï ùV≤+&É÷¢yéT‡ n+&é ùV≤+&ç Áø±|òtº‡
&Óe\|t yÓT+{Ÿ ø±s=ŒπswüHé (NEHHDC) á
ÁbÕ+‘· $ø±dü+ ø√dü+ |üì #˚dTü HÔ êïsTT.
2001˝À @sêŒf…qÆ áXÊq´ ÁbÕ+‘·
n_Ûe~∆ eT+Á‹‘·« XÊK øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ
H√&É˝Ÿ $uÛ≤>∑+>± |üì #˚dTü +Ô ~. Çø£ÿ&ç Ä]úø,£
kÕe÷õø£ n+XÊ\ MT<ä |üì #˚ùd+<äT≈£î øπ +Á<ä,
sêÁcÕº\ eT<Û´ä yês¡~>Û ± e´eVü≤]düT+Ô ~. eTÚ*ø£
edü‘T· \ ø£\Œq˝À kÕ<Ûøä £ u≤<Ûøä ±\T rs¡Ã&ÜìøÏ
ø£wæ #˚dTü +Ô ~. Áô|y’ ≥˚ T ô|≥Tºã&ÉT\T Äø£]¸+#˚+
<äT≈£î n+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq XÊ+‹j·TT‘·
yê‘êes¡D≤ìøÏ ø£ wæ #˚dTü +Ô ~. á ÁbÕ+‘·+
‘·«]‘·>‹∑ q n_Ûe~∆ #Ó+<ë\+fÒ $<äT´‘·T,Ô
s¡yêD≤, ø£eT÷´ìπøwüHé, Äs√>∑´+ e+{Ï
s¡ + >±\T eTK´yÓ T Æ q $>± MDoNER
>∑T]Ô+∫+~.
á ÁbÕ+‘·|⁄ü $<äT´<äT‘êŒ<äø£ s¡+>∑+˝À
áXÊq´ eT+&É* >∑D˙j·T+>± ø£wæ #˚d+æ ~.
»\$<äT´‘·T,Ô düV≤ü »yêj·TT $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º
@sêŒ≥T¢ eT+&É* kÕ~Û+∫q $»j·÷˝Ò. $<äT´‘Y
|ü+|æD° e´edüú≈£î u≤≥\T |üs¡#·&Éy˚T >±ø£
áXÊq´ ÁbÕ+‘êìï C≤rj· T Á–&é ≈£ î
nqTdü+<Ûëq+ #˚jT· &É+˝À eT+&É* ø°\ø£ bÕÁ‘·
b˛wæ+∫+~. s√&ÉT¶ s¡yêD≤, »\s¡yêD≤
n_Ûe~∆˝Àq÷ #=s¡e #·÷|æ+~. áXÊq´
eT+&É* @sêŒf…qÆ <äX˝¯ À Çø£ÿ&É kÕ>∑T uÛ÷Ñ $T
øπ e\+ 12 XÊ‘·+>±H˚ ñ+&˚~. Bìï ã{Ϻ
Çø£ÿ&É &çe÷+&é ≈£î, dü|s¢ü TTøÏ eT<Û´ä m+‘·
n+‘·s+¡ ñ+<√ ns¡+ú #˚dTü ø√e#·TÃ. y˚T˝…q’
e+>∑&Ü\ ø=s¡‘·, e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À
edü‘·T\T ˝Òø£b˛e&É+, s¡yêD≤ düeTdü´\
ø±s¡D+>± ms¡Te⁄\T \uÛ´Ñ + ø±ø£b˛e&É+ e+{Ï
düeTdü´\T Çø£ÿ&É ñ‘·Œ‹Ô MT<ä Á|üuÛ≤e+
#·÷bÕsTT. M{Ïì n~Û>$∑ T+#˚+<äT≈£î eT+&É*
nH˚ø£ #·s´¡ \T #˚|{ü +ºÏ ~. düuTÑÛ ´˝…q’ sêÁcÕº\‘√
dü+Á|ü~+|ü⁄\T »]|æ e÷qe eqs¡T\ n_Ûe~∆,
<ëì yê&Éø+£ ˝À ÁøÏj÷· o\+>± |üì #˚d+æ ~.
|ü\T yÓ<’ ´ä dü+dü˝ú À¢ $<ë´s¡T\ú ≈£î ]»πs«wüqT¢
e]Ô+#˚˝≤ ø£wæ #˚dæ+~. á ÁbÕ+‘·+˝À
ñ+&˚ düV≤ü » eqs¡T\ nH˚«wüD ø√dü+ düsπ «\T
11
ìs¡ « Væ ≤ +∫ bÕ]ÁXÊ$Tø£ Á|ü > ∑ ‹ ø√dü +
ìy˚ ~ ø£ \ T s¡ ÷ bı+~+∫+~. uÛ Ñ $ wü ´ ‘Y
∫Á‘·|≥ü + ø√dü+ nedüsy¡ TÓ qÆ e÷s¡<Z sä Ù¡ q+
#˚d+æ ~. eT+&É* #˚dqæ á ø£wæ ø±s¡D+>±H˚
Çø£ ÿ &É nH˚ ø £ ∫qï ‘· s ¡ V ü ‰ |ü ] ÁX¯ e T\T
@sêŒ≥j· ÷ ´sTT. yê{Ï ø Ï nedü s ¡ y Ó T Æ q
e÷¬sÿ{Ï+>¥ @C…˙‡\qT ≈£L&Ü eT+&É˝Ò
@sêŒ≥T #˚d+æ ~. bÕ]ÁXÊ$Tø£ Á|ü<sä Ù¡ q\T,
ôd$THês¡T¢ ìs¡«Væ≤+#·&É+ <ë«sê áXÊq´
eT+&É* #·Ts¡T>±Z e´eVü≤]+∫+~. n+‘˚ø±<äT
nkÕ‡+ |òTü q‘·qT Á|ü‹_+_+#˚ |ü≥Tº |ü]ÁX¯eT
n_Ûe ~∆øÏ m+‘√ <√Vü≤<ä|&ü +ç ~. kÕúìø£+>±
Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ áØ, eT÷>∑ s¡ø±\ |ü≥TºH˚ ø±ø£
kÕ<Û ë s¡ D #˚ H ˚ ‘ · q T ≈£ L &Ü eT+&É *
Áb˛‘· ‡ Væ ≤ +∫+~. dæ ø Ï ÿ +qT ø£ \ T|ü ⁄ ø=ì
áXÊq´+ yÓTT‘·+Ô ˝À ≥÷]»+ n_Ûe ~∆øÏ >∑\
neø±XÊ\qT #·ø£ÿ>± yÓTs¡T>∑T|üs¡∫+~.
yê‘êes¡D, |üsê´es¡D düeTdü´\ |ü]cÕÿsêìøÏ
nH˚ø£ d”ÿeTT\T s¡÷bı+~+∫+~. b˛&ÉT ô|H’ ˚
Ä<Ûës¡|&ü qç 1700 s¡aT$Tj·÷ ≈£î≥T+u≤\qT
ˇ|æŒ+∫ y˚sπ #√{ÏøÏ ‘·s*¡ +#·&+É ˝À dü|©üò ø£‘·
yÓT+Æ ~. yê≥sY ôw&é Áb˛Á>±yéT, e´ekÕj·T+˝À
dü + Á|ü < ëj˚ T ‘· s ¡ |ü < ä ∆ ‘ · T \T, yêDÏ » ´
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ neT\T˝À eT+&É* $»j·T
e+‘·+>± |üì #˚d+æ ~.
ô|q’ ù|s=ÿqï ø±s¡´Áø£e÷\≈£î ‘√&ÉT
Á|üdTü ‘Ô · øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ 2017˝À áXÊq´
ÁbÕ+‘· Á|ü‘˚´ø£ eTÚ*ø£ edü‘·T\ n_Ûe~∆
|ü<∏äø±ìï Á|üy˚X¯ô|{Ϻ+~. ˙{Ï düs¡|òüsê,
$<äT´‘·TÔ, s¡yêD≤, ≥÷]»+ e+{Ï uÛÖ‹ø£
s¡+>±˝À¢ eTÚ*ø£ edü‘T· \ ø£\Œq‘√ bÕ≥T $<ä´,
yÓ’<ä´+ e+{Ï kÕe÷õø£ s¡+>±˝À¢ ≈£L&Ü
edü‘T· \T ø£*Œ+#˚+<äT≈£î #=s¡e rdüT≈£î+~.
á |ü<øä∏ +£ ˝À >=|üŒ‘·q+ @$T≥+fÒ e+<ä
XÊ‘·+ ì<ÛTä \T øπ +Á<äyT˚ $&ÉT<ä\ #˚dTü +Ô ~. e#˚Ã
3 @fi¯˝¢ À Çø£ÿ&É Ks¡Tà #˚ùd+<äT≈£î s¡÷. 5300
ø√≥¢ q T π ø +Á<ä + dü e T≈£ L s¡ T dü T Ô + ~. á
Áø£eT+˝ÀH˚ $TCÀs¡+˝À ‘·T]j·T˝Ÿ ôV≤’ Á&√ |üesY
ÁbÕC…≈î£ qº T øπ +Á<ä+ @sêŒ≥T #˚jT· uÀ‘√+~.
n~ |üì #˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ @{≤ 251
12
$T*j· T Hé j· T ÷ì≥¢ $<ä T ´‘· T Ô ñ‘· Œ ‹Ô
ne⁄‘·T+~. n|ü⁄Œ&ÉT áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ dæøÿÏ +,
Á‹|ü⁄s¡ ‘·sT¡ yê‘· $T>∑T\T $<äT´‘Y sêh+>±
$TCÀs¡+ ì\TdüT+Ô <äq&É+˝À dü+<˚V≤ü + ñ+&É
qø£ÿs¡ ˝Ò<Tä . áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ Ç|üŒ{Ïes¡≈î£
90:10 ìwüŒ‹Ô˝À πø+Á<ä, sêÁcÕº\T Ks¡TÃ
#˚dTü +Ô &É>± Ç|ü⁄Œ&ÉT øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T e+<ä
XÊ‘·+ ì<ÛTä \T n+~+#·&+É Ä ÁbÕ+‘·+ MT<ä
ø£qãs¡TdüTqÔ ï ÁX¯<≈∆ä î£ ‘êsêÿD+. >∑‘· eT÷&˚fi˝¢¯ À
øπ +Á<ä+ 3800 øÏ.MT. H˚wqü ˝Ÿ ôV≤’ y˚\ ìsêàD+
ø√dü+ s¡÷. 3200 øπ {≤sTT+∫+~. n+<äT˝À
Ç|üŒ{Ïπø 1200 øÏ.MT. s√&ÉT¶ ìsêàD+
|üPs¡eÔ &É+ $X‚w+ü .
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì nìï eTTK´
|ü≥Dº ≤\T s¬ ˝’ «Ò e÷´|t˝À ø£ì|æ+#˚˝≤ s√&ÉT¶
e÷sêZ\ n_Ûe~∆ MT<ä Á|ü‘˚´ø£+>± <äwæº
kÕ]+∫+~. Ç+<äTø√dü+ s¡÷. 60 y˚\ ø√≥T¢
Ks¡Tà #˚k˛Ô+~. <ëìøÏ ‘√&ÉT á ÁbÕ+‘·+˝À
ôV≤’ y˚\T, s√&é HÓ{ŸesYÿ ô|+#˚+<äT≈£î uÛ≤s¡‘Y
e÷˝≤ ù|s¡T‘√ e#˚à s¬ +&ÉT, eT÷&˚fi˝¢¯ À eTs√
s¡÷. 30 y˚\ ø√≥T¢ Ks¡Tà #˚j÷· \ì ìs¡sí TT+
∫+~. ªj·÷ø˘º ádtº bÕ\d”μ dü÷Œ¤]‘Ô √ ø£fi≤<ëHé
eT©º yÓ÷&É˝Ÿ Á{≤ì‡{Ÿ Á{≤Hé‡ b˛sYº ÁbÕC…ø,º˘
Ø-fÒ&yç Té s√&é ÁbÕC…øº˘ n+&é uÀs¡s¶ Y Vü‰{Ÿ‡
e+{Ï uÛ≤Ø ÁbÕC…≈£îº\≈£î πø+Á<ä+ Áoø±s¡+
#·T{Ï+º ~. eTs√yÓ|’ ⁄ü $TCÀs¡+˝À mø√ ≥÷]»+,
n&Ó « +#· s Y ≥÷]»+\qT Áb˛‘· ‡ Væ ≤ +#˚
ÁbÕC…≈î£ \º T #˚|{ü +ºÏ ~. >∑‘· s¬ +&˚fi˝¢¯ À s¡÷. 194
ø√≥T¢ øπ {≤sTTùdÔ Ç|üŒ{Ïøπ s¡÷. 115 ø√≥T¢
$&ÉT<ä\e&É+ $X‚w+ü . áXÊHê´q \ø£˝å ≤~
Á|ü»\≈£î JeHê<Ûës¡yTÓ qÆ yÓ<Tä s¡T MT<ä øπ +Á<ä+
Ä+ø£\å T dü&*É +∫+~. Ç|üŒ&ÉT yÓ<Tä s¡T |ü+≥
y˚j·÷\Hêï, s¡yêD≤ #˚j·÷\Hêï, <ëì
ñ‘·Œ‘·TÔ\T ne÷à\Hêï m˝≤+{Ï |ü]à≥÷¢
nedüs+¡ ˝Ò<Tä . á ìs¡j í T· +‘√ \ø£˝å ≤~ eT+~
áXÊq´ s¬ ‘’ T· \T 2022 Hê{ÏøÏ s¬ +&ç+‘·\
Ä<ëj·T+ bı+<˚ M\T @s¡Œ&ç+~.
á Áø£eT+˝À áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î ‘êC≤
ã&Ó®{À¢ πø{≤sTT+|ü⁄\T ≈£L&Ü n<˚ Ø‹˝À
ñ+&É&É+ $X‚wü+. >∑‘·+˝À ø£Hêï ákÕ]
◊~+‘·\T ô|+∫ s¡÷. 1014.09 ø√≥¢ uÛ≤Ø
yÓTT‘êÔìï øπ {≤sTT+∫+~. á ì<ÛTä \‘√ 50
msTTsY b˛s¡T\º ìsêàD+, yÓe’ ÷ìø£ edü‘T· \T
ø£*ŒkÕÔsT¡ . eP´Vü‰‘·àø£+>± ì]àdüTqÔ ï dæøÿÏ +˝Àì
ô|øÏj÷· +>¥, ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ ˝Àì ‘˚E
$e÷HêÁX¯j÷· \‘√ kÕúì≈£î\≈£î ‘=*kÕ]>±
bÂs¡ $e÷qj· ÷ q+ n+<ä T u≤≥T˝ÀøÏ
e∫Ãq≥¢sTT+~. á #·s´¡ \˙ï áXÊq´ ÁbÕ+‘·
Ä]úø£ m<äT>∑T<ä\≈£î m+‘√ <√Vü≤<ä|&ü ‘É êsTT.
Çø£ÿ&É ñ+&˚ n‘·´~Ûø£ nø£så êdü´‘·, n+<äyTÓ qÆ
˝§πøwüqT¢, Ç+–¢wt qT nqs¡fiZ +¯ >± e÷{≤¢&˚
Á|üC≤˙ø£+ e+{Ï n+XÊ\T n<äT“¤‘·yÓTÆq
≥÷]»+ kÕŒ{Ÿ ≈£î |üìø=kÕÔj·Tq&É+˝À
n‹X¯j÷Ó øÏÔ ˝Ò<Tä .
áXÊq´ ÁbÕ+‘· n_Ûe~∆ MT<ä m˙¶jT˚
düsêÿs¡T≈£î m+‘· ∫‘·XÔ ó¯ ~∆ ñ+<√ >∑‘· |òÁæ ãe]
3q >öVü≤‹˝À »]–q Á|ü|+ü #· ô|≥Tºã&ç<ës¡T\
dü<dä Tü ‡˝À ‘˚≥‘Ó\y¢ TÓ +Æ ~. áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î
>∑\ Ä]úø£ |ü]|ü⁄wæº m+‘√ Ä dü<dä Tü ‡ <ë«sê
dü Œ wü º + >± ø£ ì |æ + ∫+~. <ä ø Ï å D ≤dæ j · ÷ ,
Äπ>ïj·÷dæj÷· <˚XÊ˝À¢ edü÷‘Ô Œ· ‹Ô, ùdyês¡+>∑+,
$<äT´‘·T,Ô e´ekÕj·T+, |ò⁄ü &é ÁbÕôddæ+>¥, ◊{°,
s¡yêD≤, ô|Á{À ø¬ $Tø£˝Ÿ‡, bòÕsêàdü÷´{Ïø˝£ Ÿ‡,
f…ø˘‡ f…Æ˝Ÿ‡, Vü≤düÔ ø£fi¯\T, ≥÷]»+ e+{Ï
s¡+>±˝À¢ áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î >∑\ ô|≥Tºã&ÉT\
kÕeTsêú´ìï #ê{Ïq≥ºsTT+~.
á H˚|ü<∏ä´+˝À áXÊq´ sêÁcÕº\
n_Ûe~∆øÏ ø±yê*‡+~ $q÷‘·ïyÓTqÆ Ä˝À#·Hê
$<ÛëHê\T, #=s¡e, düyÓTÆø£´ ø£wæ. bÕ\Hê
ìã+<Ûqä \T düT\uÛ‘Ñ s· +¡ #˚dTü ø=ì dü$Tà[‘·
n_Ûe~∆ <ë«sê e~∆ì kÕ~Û+#ê*. kÕúìø£
Á|ü » \T Á|ü > ∑ ‹ kÕ~Û + #ê\+fÒ yê]˝À
kÕ~Ûø±s¡‘· ô|+bı+~+#ê*. n+<äTø√dü+ yê]
ø£˙kÕedüsê\T rπsà ùde\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
rdü T ≈£ î sêyê*. Ç+<ä T ø√dü + #· { ≤º ˝ À¢ ì
dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ ìã+<Ûqä *ï ‘=\–+#ê*‡ ñ+~.
n~ »s¡ > ±\+fÒ á eTVü ‰ j· T »„ + ˝À
uÛ≤>∑kÕ«eTT˝…’q nìï |üøå±\T ≈£L&Ü z
düeTÁ>∑yÓTÆq, yêdüÔ$ø£ <äø£Œ<∏ä+‘√ ≈£L&çq
n_Ûe~∆ Á|üD≤[ø£qT s¡∫+#·Tø√yê*‡ ñ+~.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 JeH√bÕ~Û
áXÊq´+˝À n_Ûe~∆øÏ yÓ<äTs¡T $TwüHé ˇø£ kÕ<Ûäq+
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ e´ekÕj·T
ø±s¡´Áø£e÷\T n˙ï ùd+Á~j·T
|ü<‘›ä T· ˝À¢H˚ kÕ>∑T‘êsTT. 2016
»qe] 18q Á|ü<ëÛ qeT+Á‹
qπs+Á<äy÷Ó B dæøÿÏ sì ÄsêZìø˘ ùd{º Ÿ
Ä|òt Ç+&çj÷· >± Á|üø{£ +Ï #ês¡T. Ä
‘·sê«‘· øπ +Á<ä Á|ü‹bÕ~‘· |ü<øä∏ +£
áXÊq´ sêÅcÕº\≈£î ùd+Á~j·T $\Te
X¯è+K\ n_Ûeè~∆ì ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
á ÁbÕ+‘·+˝À ùd+ÁBj·T
e´ekÕj·÷ìï eT]ìï ÁbÕ+‘ê\≈£î
$dü]Ô +|üCj Ò T· &ÜìøÏ ªª|üs+¡ |üsê>∑‘·
ø£wæ $ø±dt jÓ÷»qμμ øÏ+<ä ˇø£
q÷‘·q ø±s¡´ Áø£e÷ìï
ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
ôdŒwü˝Ÿ ø£s¡kÕŒ+&Ó+{Ÿ, j·TTHÓ’f…&é q÷´dt Ä|òt Çs&çj·÷ (j·TTmHé◊) yêsêÔ dü+düú, q÷´&Ûç©¢.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
áXÊq´uÛ≤s¡‘·+˝À n+‘·]Ω‘·+>± ñqï
dæ‹ú kÕú|øü ‘£ ê«ìï >∑T]+∫ #Ó|Œü ì<˚ áXÊq´
sêÁcÕº\ ø£<∏ä dü+|üPs¡í+ ø±<äT. e´ekÕj·T
j·÷»eTq´ Ø‘·T\T, dü+Á|ü<ëj·Tø£ $<ÛëHê\T,
|ü+≥\T |ü+&ç+#˚ |ü<‘›ä T· \T nìï ≈£L&Ü á
dæ‹ú kÕú|øü ‘£ «· dæ‹ú ˝ÀH˚ n+‘·]Ω‘+· >± ñHêïsTT.
á ÁbÕ+‘·+˝À Á|ü»\ Á|ü<ëÛ q yê´|üø+£ e´e
kÕj·T+. ø=+&É˝À¢ nsTTHê, ˝Àj·T˝À¢ nsTTHê
n+‘˚. á ÁbÕ+‘· Á|ü»\T ej·T«kÕj·T+˝À
dü+Á|ü<ëj·T |ü<‘›ä T· \qT nqTdü]kÕÔsT¡ . n$
yê‘êes¡ D |ü ] dæ ú ‘ · T \≈£ î nqT>∑ T D+>±
s¡÷bı+~+#·ã&çq$. n+‘˚ø±ø£ dü+Á|ü<ëj·T
|ü]C≤„q+‘√ e], ‘·D<ÛëHê´\T Ç‘·s¡
e´ekÕj·T |ü+≥\T |ü+&çkÕÔs¡T. áXÊq´
sêÁcÕº\qT ôdyÓHé dædsºü ‡Y nì n+≥÷+{≤s¡T.
á ÁbÕ+‘·+˝À yê‘êes¡D düeT‘·÷ø£ dæ‹ú ì
nqTdü]+∫ e´ekÕj·T $<ÛëHê\T, |ü+≥\
q÷]Œ&ç |ü<‘›ä T· \T s¡÷bı+~+#·ã&ܶsTT.
á ÁbÕ+‘·+˝À –]»qT\‘√ düVü‰
kÕúì≈£î\T dü+Á|ü<ëj·T e´ekÕj·T |ü<‘›ä T· \qT,
e´ekÕj·T JeyÓ$’ <Û´ä $<ÛëHê\T, |ü]C≤„Hêìï
ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. kÕ<Ûës¡D+>± ¬s’‘·T\T
s¡a÷yéTì nqTdü]kÕÔs¡T.n+fÒ, e´ekÕj·T
$<Ûëq+ qT+∫ ìX¯Ã\ e´ekÕj·T |ü<‘›ä T· \≈£î
e÷s¡T‘·÷ ñ+{≤s¡T. –]»qT\T Ç‘·s¡ C≤‘·T\
E-mail: nirendev1@gmail.com
dù +Á~j·T e´ekÕj·T+
` ˙πs+Á<ä <˚yé
yês¡T Jeeqs¡T\T <˚X¯+˝À \uÛÑ´eTj˚T´
dü+Á|ü<ëj·T |ü]C≤„Hêìï ì\<=≈£îÿ≈£îH˚+<äT≈£î
$ìjÓ÷–kÕÔsT¡ .
kÕúìø£ s¬ ‘’ T· \T e´ekÕj·T $<Ûëq+˝À
uÛ≤Ø, ∫qï ‘·s¡Vü‰ |ü+≥\ y˚düTÔ+{≤s¡T.
˝≤uÛqÑ cÕº\‘√ ì$T‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü, Á|ü‹≈£L\
|ü]dæ‘ú T· \˝À e´ekÕj·T+ #˚dTü +Ô {≤s¡T. $$<Ûä
e´ekÕj·T $<ÛëHê\ e\¢ \_Û+#˚ |ò\ü kÕj·T+,.
Ç+<Ûäq kÕeTs¡∆´+ Äj·÷ |ü+≥\qT ã{Ϻ
ñ+≥T+~. e] |ü+&ç+#˚ s¬ ‘’ T· \T yÓTTø£ÿ C§qï,
‘·D<ÛëHê´\qT |ü+&ç+#˚+<äT≈£î m≈£îÿe ÄdüøÔÏ
#·÷|ü⁄‘·T+&É≥+ >∑eTHês¡Ω+.
$$<Ûä C≤‘·T\yês¡T ¬s+&ÉT s¡ø±\
e´ekÕj·T |ü<‘›ä T· \qT nqTdü]düT+Ô {≤s¡T. ˇπø
|ü+≥qT ø±≈£î+&Ü |ü+≥\qT e÷s¡Tdü÷Ô
ñ+{≤s¡T. s¬ +&Ée~ ø=+&É\ô|’ e´ekÕj·T+.
˝Àj·T˝À¢ @≥yê\T>± ñ+&˚ Á|ü<˚XÊ˝À¢,
ø=+&É \ ~>∑ T e ÁbÕ+‘ê˝À¢ |ü + ≥\T
y˚düTÔ+{≤s¡T. n&Ée⁄˝À¢q÷, Ç‘·s¡ #√{≤¢
nqTdü]+#˚ |ü<‘›ä T· \≈£î _Ûqï+>± |ü+≥\
|ü<‘›ä T· \qT e÷s¡Tdü÷Ô ñ+{≤s¡T. áXÊq´+˝À
|ü+≥\T e÷s¡TŒqT s¡a÷yéT n+{≤s¡T. á
|ü+≥\T n≥M Á|ü<X˚ Ê˝À¢ yÓTTø£ÿ\T, bı<ä\T
ñqï #√≥, ø=+&É\ @≥yê\T ÁbÕ+‘ê˝À¢
á |ü<䛑·T\‘√ e´ekÕj·T+ kÕ–kÕÔs¡T.
13
e÷eT÷\T>± s¡a÷yéT ôdø’ ˝Ï Ÿ u≤>±H˚ |üì
#˚dTü +Ô ~. ø±˙, »HêuÛ≤ ô|s¡>&∑ +É ‘√À, uÛ÷Ñ $T
MT<ä ˇ‹Ô&ç ô|]–+~. <ë+‘√ s¡a÷yéT ôdø’ ˝Ï Ÿ
u≤>± ‘·–Zb˛sTT+~. <ë+‘√ uÛÑ÷kÕs¡+
‘· – Z b ˛sTT+~.n+‘˚ ø ±ø£ , á ÁbÕ+‘· + ˝À
e´ekÕj·T düeT‘·÷ø£ dæ‹ú <Óã“‹+~.
Ä$wüÿs¡D˝Ò ø°\ø£+
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ –]»q s¬ ‘’ T· \T
HÓ|’ ⁄ü D≤´˙ï, ãT~∆ ≈£îX¯\‘·q÷ Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ .,
|ò*ü +‘·>± kÕúìø£+>± \uÛ´Ñ eTj˚T´ eqs¡T\qT
|üP ]Ô kÕú s TT˝À $ìjÓ ÷–+#· T ø√>∑ \ T>∑ T
‘·THêïs¡T. n≥Te+{Ï eTTK´yÓTÆq |ü<ä∆‹
@$Tf…+fÒ |ü+~] ùd<ä´+. á ùd<ä´+˝À
sêfi¯ó,¢ >√HÓ dü+#·T\T $ìjÓ÷–kÕÔsT¡ . ø=+&É˝À¢
Á|üeVæ≤+#˚ ˙{Ï Á|üyêVü‰ìï ì\« #˚kÕÔsT¡ .n˝≤
ì\« #˚dæq Ä ˙{Ïì |ü+~] ùd<ë´ìøÏ
eT[flkÕÔsT¡ . ô|’ qT+∫, øÏ+~ es¡≈L£ ˙s¡T
ìs¡+‘·sêj·T+>± Á|üeVæ≤düTÔ+~. á |ü<ä∆‹
e÷>±DÏ ø±ì uÛ÷Ñ eTT˝À¢ m≈£îÿe |ò\ü <ëj·Tø£
yÓTqÆ ~. eTTK´+>±, e] |ü+≥\T |ü+&ç+#·
&ÜìøÏ m+‘√ y˚T\T nsTTq~. Bì e\¢ eTs√
eTTK´yÓTqÆ Á|üj÷Ó »q+ @eT+fÒ, ô|’ qT+∫
˙{Ï Á|üyêVü≤+‘√ bÕ≥T bÂwüø£ dü+|üqïyÓTqÆ $
e] |ü+≥ |ü+&ç+#˚+<äT≈£î \_Û+#·e#·TÃ.
yÓTTø£ÿC§qï, ∫≈£îÿ&ÉT, ã+>±fi≤ <äT+|ü e+{Ï$
m>∑Te @≥yê\T ÁbÕ+‘ê˝À¢ |ü+&ç+#˚+<äT≈£î
M\T+~. e], e+{Ï |ü+≥\≈£î m≈£îÿe ˙s¡T
ø±e*‡ ñ+≥T+~. ~>∑Te @≥yê\T ÁbÕ+‘ê˝À¢
CÖ[ |ü+&çkÕÔsT¡ .
Hê>±˝≤+&é, y˚T|ò÷ü \j·T, eTDÏ|Pü sY
e+{Ï áXÊq´ sêÁcÕº\ yês¡T <äXÊu≤›\T>±
Ä]ú ø £ |ü s ¡ + >± sêã&ç e#˚ Ã |ü + ≥\≈£ î
ÁbÕ<Ûëq´+ ÇdüTÔHêïs¡T. ø£wæº+∫ |üì #˚ùd
|ü<‘›ä T· \ $wüj÷· ìøÏ eùdÔ ˝≤uÛ+Ñ ñ+fÒH˚
á |ü<‘›ä T· \qT nqTdü]düTqÔ qs¡T. n+<äTe\¢
#Ó≥Tº ÁbÕ‹|ü~ø£>± ej·T«kÕj·T |ü<‘›ä T· \qT
Áb˛‘·‡Væ≤düTÔHêïs¡T. #Ó≥T¢ |ü+≥\ ñ‘·Œ‹Ô˝À
$dü Ô  ‘· + >± ø£ \ >∑ * dæ b ˛sTT ñ+{≤sTT.
e´ekÕj·T, yê‘êes¡D |ü]dæ‘ú T· \ô|’ <äwæº
14
πø+ÁBø£]+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. ÄVü‰sêìø°,
yÓ<’ ë´ìøÏ, Ç‘·s¡ ∫qï e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·T\Ô ≈£î
#Ó≥¢ C≤‘·T\qT $ìjÓ÷–kÕÔsT¡ .
≈£Ls¡>±j·T\T, |ü+&ÉT,¢ n≥M düT>∑+<Ûä
Á<äyê´\T, yÓTTø£ÿ\T, e´ekÕj·T |ü+≥\T,
yÓTT<ä˝q’… $ ãVüQfi¯ Á|üj÷Ó »Hê\ eøå±\qT,
dü+Á|ü<ëj·T e´ekÕj·T |ü<䛑·T˝À¢ m≈£îÿe
ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+{≤sTT. dæsú y¡ TÓ qÆ
kÕ<Ûäq,Ä]úø£ dü+düÿs¡D\≈£î eùdÔ áXÊq´
ÁbÕ+‘· Á|ü»\T @fi¯fl ‘·sã¡ &ç yÓ<Tä s¡TMT<˚
Ä<Ûës¡|&ü TÉ ‘·THêïs¡T. n&Ée⁄\˝À yê‘êes¡D
düeT‘·T\´ |ü<‹›ä \ yÓ<Tä s¡T eTTK´yÓTqÆ <äì y˚sπ
#Ó|Œü qedüs+¡ ˝Ò<Tä . áXÊq´ ÁbÕ+‘·+˝À Ç~
#ê˝≤ eTTK´yÓTqÆ ~.
dü+Á|ü<ëj·T Jeq+, –]»qT\ Jeq
$<Ûëq+ ã{Ϻ #·÷ùdÔ yÓ<äTs¡T kÕ>∑T m+‘√
ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. Ä<ÛäTìø£
düe÷»+˝À kÕ+|òTæ ø£, Ä]úø£ n_Ûe~›øÏ yÓ<Tä s¡T
m+‘· ñ|üj÷Ó >∑ |ü&TÉ ‘·+<√ y˚sπ #Ó|Œü qedüs+¡
˝Ò<Tä . yê‘êes¡D≤ìøÏ nqT≈£L\yÓTqÆ ~ nsTTq
yÓ<Tä s¡T Á>±MTD Äs¡øú ±_Ûe~›ø,Ï bÕ]ÁXÊ$T
ø±_Ûe~∆øÏ, dæús¡yÓTÆq Ä]úø±_Ûe~›øÏ ms‘√
‘√&ÉŒ&ÉT‘√+<äì y˚sπ #Ó|Œü qedüs+¡ ˝Ò<Tä ..
|ü#÷ ã+>±s¡+
2018-19 kÕ<Ûës¡D ã&Ó{® Ÿ\ yÓ<Tä s¡TqT
|ü#÷ ã+>±s¡+>± n_Ûe]í+#·&+É düããT>±H˚
ñ+~. yÓ<Tä s¡T ÁbÕ<∏$ä Tø£+>± >∑{ºÏ ‘·sV¡ ‰ü yÓTTø£ÿ.
nsTT‘˚, <ëìì #Ó≥Tº>± e+<˚fi¯fl ÁøÏ‘·y˚T
e÷s¡Ã&É+‘√ áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ kÕúì≈£î\T
Bìì yêDÏ»´|üs+¡ >± m≈£îÿe>± ñ|üj÷Ó –+#·T
≈£î+≥THêïs¡T. <˚X+¯ ˝À ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´ yÓ<Tä s¡T˝À
68 XÊ‘·+ áXÊq´+˝À ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´<˚.
Á|ü|+ü #·+˝À yÓ<Tä s¡T eqs¡T˝À¢ 30 XÊ‘·+ uÛ≤s¡‘Y
˝ÀH˚ ñHêïsTT, nsTT‘˚, Á|ü|+ü #· e÷¬sÿ{Ÿ≈î£
Hê\T>∑T XÊ‘êìï e÷Á‘·yT˚ n+~k˛Ô+~. ‘·≈î£ ÿe
ñ‘êŒ<äø‘£ ˚ Ç+<äT≈£î ø±s¡D+. n+<äTøπ øπ +Á<ä
Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓ<Tä s¡T $TwüHìé ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
Ç~ øπ +Á<ä Á|ü‹bÕ~‘· |ü<øä∏ +£ , Ç+<äT≈£î nj˚T´
e´j·T+˝À q÷s¡T XÊ‘·+ øπ +Á<äyT˚ uÛ]Ñ düT+Ô ~.
yÓ<äTs¡T, yÓ<äTs¡T‘√ ‘·j·÷s¡T #˚ùd #˚‹
edüTeÔ ⁄\T, e+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\qT yÓ<Tä s¡T $TwüHé
düeTq«j·T+ #˚k˛Ô+~. á |ü<∏äø£+ <ë«sê
HÓ|’ ⁄ü D´+ ø£*–q yê]ø°, HÓ|’ ⁄ü D´+ ˝Òì yê]ø°
ñbÕ~Û ø£*Œk˛Ô+~. eTTK´+>±, ìs¡T<√´>∑T˝…q’
j·TTe≈£î\≈£î ñbÕ~Û ø£*Œk˛Ô+~ áXÊq´+˝À
‘·s¡‘·sê\>± kÕúì≈£î\T dü+Á|ü<ëj·Tø£+>±
yÓ<Tä s¡TqT kÕ>∑T #˚dTü HÔ êïs¡T. Á>±MTD, |ü≥Dº
ÁbÕ+‘ê\ Á|üj÷Ó »q+ ø√dü+ yÓ<Tä s¡TqT kÕ>∑T
#˚düTÔHêïs¡T. yÓ<äTs¡TqT yêD»´+ ø√dü+
e´ekÕj·÷j˚T‘·s¡ uÛ÷Ñ eTT˝À¢ ≈£L&Ü yÓ<Tä s¡T
yÓTTø£ÿ\qT ô|+#·T‘·THêïs¡T. bÕ]ÁXÊ$Tø£
Á|üj÷Ó »Hê\ ø√düyT˚ ø±≈£î+&Ü yÓ<Tä s¡TqT
bÂwæøº ±Vü‰s¡+>± Çø£ÿ&ç yês¡T $ìjÓ÷–düTHÔ êïs¡T.
$TCÀs¡+, Á‹|ü⁄s¡, Hê>±˝≤+&é ‘·~‘·s¡
ÁbÕ+‘ê˝À¢ –]»qT\T yÓ<äTs¡TqT ô|+#·T
‘·T+{≤s¡T. yÓ<Tä s¡T ô|+|üø+£ e\¢ uÛ÷Ñ $TøÏ ‘·–q
uÛÁÑ <ä‘· @s¡Œ&ÉT‘·T+~. uÛ÷Ñ kÕs¡+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
˙{Ïì ì\«#˚ùd kÕeTs¡∆´+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
m≈£îÿe ˙{Ïì bı+<ä&+É , e´ekÕj·T, ÄVü‰s¡
uÛÁÑ <ä‘≈· î£ ‘√&ÉŒ&É≥+ »s¡T>∑T‘·T+~.
2017 qe+ãsY˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓ<Tä s¡TqT
#Ó≥T¢ C≤_‘ê qT+∫ ‘=\–+∫+~. <ë+‘√
yÓ<Tä s¡T yÓTTø£ÿ\qT ≈£L\Ã&ÜìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ìã+<Ûqä \qT dü&*É +∫+~. n˝≤π>, ø={Ïqº
yÓTTø£ÿ\qT s¡yêD≤ #˚j·T&É+, ÁbÕôddæ+>¥
#˚jT· &É+˝À ìã+<Ûqä \qT ≈£L&Ü dü&*É +∫+~.
B+‘√ 90 XÊ‘·+ Ä+ø£\å T ‘=\–b˛j·÷sTT.
yÓ < ä T s¡ T ñ‘· Œ ‘· T Ô \ T ùd«#· à ¤ > ± m>∑ T eT‹
#˚ùd+<äT≈£î neø±X¯+ @s¡Œ&ç+~. á˝À>±
eTDÏ|Pü sY, ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘ê«\T
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 nk˛+˝Àì qTe÷*>∑&éÛ ]ô|q’ò ØøÏ düs|¡ süò ê
#˚ùd+<äT≈£î n+^ø£]+#êsTT. Ç+‘·{Ï‘√
Ä>∑≈î£ +&Ü, Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓ<sä T¡ s¡+>∑+˝À ø=‘·Ô
Ä$wüÿs¡D\≈£î eP´Vü‰\qT neT\T #˚k˛Ô+~.
yÓ<äTs¡T s¡+>∑+ eqs¡T\ e~∆øÏ XÊX¯«‘·
e÷s¡+Z >± #˚ùd+<äT≈£î Á|üjT· ‘êï\T #˚k˛Ô+~.
nH˚ø£ sêÁcÕº˝À¢ yÓ<Tä s¡T ô|+|üø+£ <ës¡T\T
ã+<ë\T>± @s¡Œ&ܶsT¡ .
2018-19 ã&Ó{® Ÿ ˝À øπ +Á<ä Ä]úø£ eT+Á‹
ns¡TDY C…{’ ¢° C≤rj·T u≤+ã÷ $TwüHé |ü⁄qsY
e´ed”øú s£ D¡ ≈£î 1290 s¡÷bÕsTT\qT øπ {≤sTT+
#ês¡T. á s¡+>∑+˝À ÄeT÷˝≤Á>∑yTÓ qÆ n_Ûe~∆
ø√dü+ á øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚XÊs¡T.
Á‹|ü⁄s¡ e+{Ï sêÁcÕº˝À¢ yÓ<Tä s¡T s¡+>±ìï
Á|ü<ëÛ q JeH√bÕ~Ûs+¡ >∑+>± n_Ûe~∆ #˚jT·
&ÜìøÏ neø±XÊ\T ñqï≥Tº n+#·Hê\T
‘·j÷· s¡T#˚XÊs¡T. ø£˙dü+ 20 y˚\ eT+~ yÓ<Tä s¡T
ô|+|üø£+ <ës¡T\≈£î ñbÕ~Û neø±XÊ\T
ø£*Œ+#·e#·Ãì ù|s=ÿHêïs¡T.
ãVüQfi¯yTÓ qÆ edüTeÔ ⁄\T, ñ|ü ñ‘·Œ‘·T\Ô
$wüj·÷ìøÏ eùdÔ, yÓ<äTs¡T yÓTTø£ÿ ñ+fÒ,
|ü#·Ãfi¯ófl, yÓì>∑sY, |òü¢esY yêCŸ, ãT≥º\T,
n>∑ s ¡ ã ‹Ô |ü ⁄ \¢ \ T, yÓ T Tu… ’ ˝ Ÿ ø£ e s¡ T ¢ ,
X¯eù|{Ïø\£ T, bòı{À Áù|yò Té ‡ yÓTT<ä˝q’… $
mHÓï’ Hê ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø√e#·TÃ. kÕúìø£ #˚‹e‹Ô
|üìyês¡T dü+Á|ü<ëj·Tø£+>± ‘êeTT |ü⁄DÏøÏ
|ü⁄#·TÃ≈£îqï HÓ’|ü⁄D´+‘√ n+<äyÓTÆq yÓ<äTs¡T
{À|”\T ‘·j·÷s¡T #˚kÕÔs¡T. {À|”\T,Ç‘·s¡
ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î eT+∫ –sêø° ñ+~. Ç‘·s¡
<˚XÊ\≈£î M{Ïì m>∑eT‹ #˚kÕÔsT¡ . Ç+<äT˝À
Áô|’y˚≥T dü+düú\T, e´≈£îÔ\qT uÛ≤>∑kÕ«eT´+
#˚dTü HÔ êïs¡T. yÓ<Tä s¡T‘√ &Éu≤“\qT ‘·j÷· s¡T #˚dæ
s¬ ‘’ T· \T ‘·eT edüTeÔ ⁄\qT uÛÁÑ <ä|sü T¡ Ã≈£î+{≤s¡T.
$$<Ûä ôd’E˝À¢ yÓ<äTs¡T ø£+f…Æqs¡T¢, <Ûëq´+
>±<Ó\qT ‘·j÷· s¡T #˚kÕÔsT¡ . <Ûëq´|ü⁄ sêX¯ó\qT
á >±<Ó˝À¢ uÛÑÁ<ä|üs¡TÃ≈£î+{≤s¡T. n˝≤π>,
$‘·ÔHê\qT uÛÑÁ<ä|üs¡TÃ≈£î+{≤s¡T. ¬s+&ÉT
es¡Tdü˝À¢ H˚dqæ yÓ<Tä s¡T ãT≥º\≈£î s¬ +&ÉT yÓ|’ ⁄ü ˝≤
Äe⁄ù|&É, eT{Ϻ‘√ô|’ ˝Ò|üq+>± n<äT›‘ês¡T.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
Ç˝≤+{Ï ãT≥º\T <Ûëq´+ <ë#·Tø√e&ÜìøÏ
m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘É êsTT. Ç˝≤ mH√ïH√ï
s¡ø±\ ≈£î≥T+ã nedüsê\≈£î |üìøÏ e#˚Ã
edüTeÔ ⁄\qT yÓ<Tä s¡T‘√ ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø√e#·TÃ.
n˝≤π > , yÓ T Tø£ ÿ C§qïqT ≈£ L &Ü Ç˝≤+{Ï .... yÓ < ä T s¡ T <ë«sê dæ ú s ¡ JeH√bÕ~Û
ãT≥º \ ˝À uÛ Ñ Á <ä | ü s ¡ T dü T Ô + {≤s¡ T . ÄK]øÏ
m\Tø£\qT |üf+ºÒ <äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ ô|f…\º qT
≈£L&Ü yÓ<Tä s¡T‘√ ‘·j÷· s¡T #˚kÕÔsT¡ .
∫e]>±.. áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ e´ekÕj·T
ø±s¡´Áø£e÷\T n˙ï ùd+Á~j·T |ü<䛑·T˝À¢H˚
kÕ>∑T‘êsTT. 2016 »qe] 18q Á|ü<ëÛ q .... yÓ<Tä s¡T s¡+>±ìï Bs¡øÈ ±*ø£, dü«\Œø±*ø£
eT+Á‹ qπs+Á<äy÷Ó B dæøÿÏ sì ÄsêZìø˘ ùd{º Ÿ
Ä|òt Ç+&çj÷· >± Á|üø{£ +Ï #ês¡T. Ä ‘·sê«‘·
øπ +Á<ä Á|ü‹bÕ~‘· |ü<øä∏ +£ áXÊq´ sêÅcÕº\≈£î
ùd+Á~j·T $\Te X¯è+K˝≤_Ûeè~∆ ($TwüHé
ÄsêZìø˘, yê\÷´ #ÓsTTHé &Ée˝…|t yÓT+{Ÿ |òsü Y
HêsYÔ áÁdüHº é Øõj·THé) ì ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. jÓ÷»q #·+<ë ÄHé˝…’Hé˝À
ìC≤ìøÏ 2015 qT+∫ 2018 es¡≈L£ á
ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ Ä]úø£ øπ {≤sTT+|ü⁄\T s¡÷. 400
ø√≥¢ y˚Ts¡≈î£ øπ {≤sTT+#ês¡T. á ÁbÕ+‘·+˝À
ùd+ÁBj·T e´ekÕj·÷ìï eT]ìï ÁbÕ+‘ê\≈£î
$düÔ]+|üCÒj·T&ÜìøÏ ªª|üs¡+|üsê>∑‘· ø£wæ
$ø±dt jÓ÷»qμμ øÏ+<ä ˇø£ q÷‘·q ø±s¡´
Áø£e÷ìï ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
C≤rj·T yÓ<Tä s¡T $TwüHé eP´Vü≤+
Á|ü<ëÛ q n+XÊ\T.
.... n<ÛTä Hê‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï yÓ<Tä s¡T
ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\≈£î n+~+#·&+É , $$<Ûä
s¡ø±\ ms¡Te⁄\T, s¡kÕsTTHê\‘√
ô|+∫q yÓ<Tä s¡T yÓTTø£ÿ\‘√ Á|ü<sä Ù¡ q\T
@sêŒ≥T #˚jT· &É+,
.... u≤+ã÷ f…ø±ï\J bÕs¡Tÿ\ @sêŒ≥TqT
Áb˛‘·‡Væ≤+#·&+É
.... {À≈£î, ]f…Æ˝Ÿ e÷¬sÿ≥¢ @sêŒ≥T˝À
düV≤ü ø£]+#·&+É ...
.... Á>±e÷˝À¢ u≤+ã÷ ãC≤s¡¢ @sêŒ≥T....
.... q÷]Œ&ÉT\T nsTTq ‘·sê«‘· k˛ºπsõ,
Á{°{ŸyTÓ +{Ÿ kÂø£sê´\T ø£*Œ+#·&+É
.... Ä$wü ÿ s¡ D \qT Áb˛‘· ‡ Væ ≤ +#· & É + ,
n>∑sYã‹Ô |ü⁄\¢\ ‘·j·÷Øì C…’\T˝À
ñ+&˚ U…B’ \≈£î n|üŒ–+#·&+É $TCÀs¡+
˝Àì ◊C≤«˝Ÿ ôd+Á≥˝Ÿ C…\’ T˝À øπ +Á<ä+
á |ü<øä∏ ±ìï ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
ø£ * Œ+#˚ + <ä T ≈£ î eP´Vü ‰ \T. ø£ ¢ d ü º s ¡ ¢
ÁbÕ‹|ü~ø£>± neT\T.
.... yÓ<äTs¡T ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î yÓ<äTs¡T Ä<Ûë]‘·
dü÷ø£à ∫qï‘·sV¡ ‰ü |ü]ÁX¯eT\≈£î áXÊq´
sêÁcÕº\qT øπ +Á<ä+>± r]Ã~<ä&› +É .
JeH√bÕ~Û > ± n_Û e ~∆ |ü s ¡ Ã &É + ,
ñbÕ~Û neø±XÊ\qT |ü+#·&+É .
uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D\
$uÛ≤>∑+ yê] jÓ÷»q, Ç‘·s¡
|üÁ‹ø£\≈£î #·+<ëqT ÄHé˝…’Hé˝À
#Ó*¢+#·e#·TÃ.
www.Bharatkosh.gov.in yÓuŸ
ôd{’ Ÿ˝À Publications' Division
yê] linkqT øÏ¢ø˘ #˚dæ dü÷#·q\qT
nqTdü]+#·s&ç. #Ó*¢s|ü⁄\T HÓ{Ÿ
u≤´+øÏ+>¥, Á¬ø&ç{Ÿ ø±sY¶, &Ó_{Ÿ
ø±sY¶ <ë«sê #Ój·Te#·TÃ. #·+<ë
$esê\T dü+e‘·‡sêìøÏ s¡÷.
230/-, ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î
s¡÷. 430/-,
eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î
s¡÷. 610/-\T.
` d”ìj·TsY m&ç≥sY
15
 ‘·\dü] Ä<ëj·T+
n_Ûeè~∆
Á|ü‘˚´ø£ yê´dü+

áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ |ü]bÕ\Hê|üs¡yÓTÆq düyêfi¯ó¢

` qπswt #·+Á<ä düπø‡Hê

áXÊq´ sêÁcÕº\T
<˚X+¯ ˝À áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ ‘·\dü] Ä<ëj·T+, @sêŒ≥T #˚jT· &É+ ]dtÿ‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï≥T¢>±
Áô|y’ ≥˚ T ô|≥Tºã&ÉT\ ˝Ò$T, ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+ yÓqTø£+» y˚kÕÔsT¡ . áXÊq´ sêÁcÕº\ |ü]düs¡
˝À ô|≥Tºã&ÉT\T, dü]|ü&Ü ˝Òì eTÚ*ø£ ÁbÕ+‘ê\T, uÛÖ>√[ø£ dæú‹>∑‘·T\T, eTÚ*ø£
kÂø£sê´\T, <˚XÊìøÏ z eT÷\>± $dæsπ dæq≥Tº>± dü<Tä bÕj·÷\ ˝Ò$T e+{Ï ø±s¡D≤\T |ü]ÁX¯eT\
ñ+&˚ ÁbÕ+‘·+, n&Ée⁄\T, KìC≤\T, »\ eè~∆øÏ n&É+¶ øÏ>± e÷sêsTT. dæøÿÏ +, Á‹|ü⁄s¡‘√
$<äT´‘YøÏ ñqï neø±XÊ\qT dü]|ü&Ü $ìjÓ÷ bÕ≥T ø=+‘· es¡≈î£ $TCÀsê+ì $TqVü‰sTTùdÔ
–+#·Tø√˝Òø£b˛e&É+ ø±s¡D+>± yÓqTø£ã&ç $T–*q áXÊq´ sêÁcÕº\T |ü{øºÏ £ 1˝À #·÷|æq
áXÊq´ ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆ ñ+~. Ä ÁbÕ+‘ê˝À¢ |üqTï edü÷fi¯ó,¢ n+‘·s‘Z¡ · $<Û+ä >± Ä]úø£ eè~∆ sπ ≥T @ e÷Á‘·+ yÓTs¡T>∑T
eT+Á‹‘·«XÊK yÓuŸôd{’ Ÿ˝À eqs¡T\T dü«\Œ+>± ñ+&É&+É ø±s¡D+>± øπ +Á<ä |ü&˝É <Ò Tä . 1970 ‘=*Hêfi¯¢ es¡≈î£ nk˛+ Ç‘·s¡
bı+<äT|ü]Ãq >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+ Á|üuÛÑT‘·«+ düVü‰j·T+ô|’ |üP]Ô kÕúsTT˝À sêÁcÕº\‘√ b˛*ùdÔ yÓTs¡T>±Z ñqï|üŒ{Ïø°,
#·÷ùd,Ô mHém˝Ÿd|æ Äæ sY˝ÀøÏ Ä<Ûës¡|&ü Ü*‡ ek˛Ô+~. kÕúìø£+>± ø±k˛Ô≈L£ k˛Ô ‘·sT¡ yê‹ Hê\T>∑T <äXÊu≤›˝À¢ nìï n_Ûeè~∆
eT[¢+#·ã&ɶ ì<ÛTä \T 2000 qT+∫ <Ûäì≈£î\T uÛÑ÷ Ä<Ûë]‘· ÄdüTÔ\ô|’ eT<äT|ü⁄ dü÷∫ø£˝À¢ ~>∑TC≤s¡T‘·÷ e∫Ã+~. ˇø£ÿ
#˚jT· &Üìπø eT≈£îÿe #·÷|ækÕÔsT¡ . |ü]ÁX¯eT\T nk˛+˝ÀH˚ áXÊq´ sêÁcÕº\ yÓTT‘·+Ô »HêuÛ≤˝À
2010 eT<Û´ä ø±\+˝À
|ü{øºÏ £ 1: 2004`05 <Ûsä \¡ Á|øü ±s¡+ áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ ‘·\dü] ˝…øÿ£ q mHémdt&|ç æ eè~∆sπ ≥T
s¡÷. 17,213 ø√≥T¢ ñ+&É>±, M{Ï
2005`06 2015`16 2005`16
˝À+∫ 2011˝À øπ e\+
eT<Û´ä ˝À yê]¸ø£ eè~∆ sπ ≥T
s¡÷. 8,796 ø√≥T¢ e÷Á‘·yT˚ n+fÒ ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ 26870 39107 3.82
j·÷uÛ’… XÊ‘·+ e÷Á‘·+ $&ÉT<ä\ nk˛+ 17050 26413 4.47
#˚XÊs¡T. Bì Á|üø±s¡+ #·÷ùdÔ eTDÏ|Pü sY 19479 26301 3.05
áXÊq´ sêÁcÕº\T á ÁbÕ+‘· y˚T|ò÷ü \j·T 25642 38601 4.18
n_Ûeè~∆ ø√dü+ ‘·–q $TCÀsê+ 25826 44773 5.66
Á|ü‹bÕ<äq\qT øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ Hê>±˝≤+&é 33072 50327 4.29
|ü+|æ+#·&+É ˝Ò<ìä ns¡eú Te⁄‘·T+~. dæøÿÏ + 29008 92328 12.27
Á‹|ü⁄s¡ 25688 55322 7.97
Ç+&çj÷· 28639 52833 6.32

e÷J ø±s¡´<ä]Ù, πø+Á<ä Á|üD≤[ø± dü+|òüT+, q÷´&Ûç©¢.

E-mail: naresh.saxena@gmail.com

16 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

 70 XÊ‘·+ ñ+&É&É+ ø±s¡D+>±, n˝≤+{Ï
sêh+ nìï s¡+>±˝À¢ yÓqTø£ã&É&+É ‘√ yÓTT‘·+Ô
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê_Ûeè~∆ô|’ Á|ü‹≈£L\ Á|üu≤Û e+
#·÷|æ+∫+~.
áXÊq´ sêÁcÕº\ n_Ûeè~∆ ø√dü+
øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ n$T‘· ÁX¯<∆ä Á|ü<]ä Ù+∫q|üŒ{Ïø,°
Äj·÷ sêÁcÕº\ |ü]bÕ\q |üs¡+>± m+‘√
n_Ûeè~∆ #Ó+<ë*‡q $wüj·÷ìï mes¡÷
eT]Ãb˛sê<äT. ù|<ä]ø£ ìs¡÷à\q, kÕe÷õø£
dü÷∫ø£\ n_Ûeè~∆, n+<ä]ø° ÁbÕ<Ûëq´‘·
ø£*–q \øå±´\ kÕ<Ûäq˝À ndüe÷q‘·\qT
s¡÷|ü⁄ e÷|ü&+É ‘√ bÕ≥T |üsê´es¡D≤ìøÏ Vü‰ì
ø£\>∑ì Ø‹˝À Ä]úø£ eè~∆ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
dü$Tà[‘· |ü⁄s√>±$T e÷s¡Zy˚T X¯s¡D´+>±
ñ+≥T+~. nsTT‘˚, áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ dü÷ø£àå
$<ÛëHê\qT n#·sD¡ ˝ÀøÏ rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ
düT|ü]bÕ\q, u≤<Ûä´‘êj·TT‘·yÓTÆq n~Ûø±s¡
j·T+Á‘ê+>∑+ ˝Òø£b˛‘˚ eT+∫ $<ÛëHê\T,
#·{≤º\T ≈£L&Ü ø±–‘ê\πø |ü]$T‘·eTe&É+‘√
bÕ≥T, |üø£ÿ<√e |üfÒº Á|üe÷<äeT÷ bı+∫
ñ+~. áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ì sêh, õ˝≤¢
kÕúsTT˝À¢ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+ ã\V”≤q+>±
ñ+<äì #ÓbÕŒ*. |ò*ü ‘·+>± ì<ÛTä \T $ìjÓ÷>∑+
ø±ø£b˛e&É+, |üs¡´y˚ø£åD ˝À|ü+ ø±s¡D+>±
düs¬ q’ |ò*ü ‘ê\T sêe&É+ ˝Ò<Tä . Çe˙ï n_Ûeè~∆,
kÕe÷õø£ dü÷∫ø£\ eè~∆ sπ ≥Tô|’ $<Ûëj·Tø£yTÓ qÆ
Á|ü‹≈£L\ Á|üu≤Û yêìï #·÷|ædTü HÔ êïsTT. ~>∑Teq
ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«&É+ »]–+~.
ì<ÛTä \ $ìjÓ÷>∑+:
n+<ä]ø° ‘Ó*dæq $<Û+ä >±, nìï øπ +Á<ä
eT+Á‹‘·«XÊK\T yê{Ï yê]¸ø£ ã&Ó®{Ÿ Á|ü‹
bÕ<äq˝À¢ |ü~ XÊ‘·+ ‘·|Œü ìdü]>± áXÊq´
sêÁcÕº\ n_Ûeè~∆øÏ øπ {≤sTT+#ê*‡ ñ+≥T+~.
n˝≤ πø{≤sTT+∫q ì<ÛäT˝À¢ $ìjÓ÷>∑+
ø±≈£î+&Ü $T–*q yê{Ïì s¡<Tä › ø±ì øπ +Á<ä
eqs¡T\ C≤_‘ê˝ÀøÏ eT[¢+#ê*‡ ñ+≥T+~.
á ÁbÕ+‘ê˝À¢ ø=ìï ÁbÕC…≈î£ \º T düø±\+˝À
|üP]Ô ne⁄‘êsTT. ø=ìï ÁbÕC…≈î£ \º T düø±\+˝À
ì<ÛTä \T n+<äì ø±s¡D+>± Ä\dü´eTe⁄‘êsTT.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
á sêÁcÕº˝À¢ ì<ÛTä \T |üP]ÔkÕúsTT˝À $ìjÓ÷>∑+
ø±ø£b˛e&É+‘√ bÕ≥T, |üì ø±\ e´e~Û
‘·≈î£ ÿe>± ñ+&É&+É ‘√ |üqT\T y˚>e∑ +‘·+>±
|ü P ]Ô ø±e⁄. áXÊq´ ÁbÕ+‘· n_Û e è~∆
eT+Á‹‘·«XÊK yÓuŸôd’{Ÿ˝À bı+<äT|ü]Ãq
>∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+ #·÷ùd,Ô mHém˝Ÿd|æ Äæ sY˝ÀøÏ
eT[¢+#·ã&ɶ ì<ÛTä \T 2000 qT+∫ 2010
eT<Û´ä ø±\+˝À s¡÷.17,213 ø√≥T¢ ñ+&É>±,
M{Ï ˝À+∫ 2011˝À øπ e\+ s¡÷.8,796
ø√≥T¢ e÷Á‘·yT˚ n+fÒ j·÷uÛ’… XÊ‘·+ e÷Á‘·+
$&ÉT<ä\ #˚XÊs¡T. Bì Á|üø±s¡+ #·÷ùdÔ áXÊq´
sêÁcÕº\T á ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆ ø√dü+ ‘·–q
Á|ü‹bÕ<äq\qT øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ |ü+|æ+#·
˝Ò<ìä ns¡eú Te⁄‘T· +~. n<˚ mHéÄsYáõ@ øÏ+<ä
2016`17 eT<Û ä ´ ø±\+˝À áXÊq´
ÁbÕ+‘·+˝À n‘·´+‘· yÓqTø£ã&çq sêÁcÕº˝q’…
nk˛+, eTDÏ|üPsY\˝À πøe\+ s¡÷.1630
ø√≥T¢ e´j·T+ ø±>±, n+<äT˝À Á|ü‹ Á>±MTD
ù|<äyê&çøÏ s¡÷.4953 Ks¡TÃô|{≤ºs¡T. n<˚
ø±˝≤ìøÏ >±qT øπ s¡fi˝¯ À s¡÷.15657, s¬ +&ÉT
‘Ó\T>∑T sêÁcÕº˝À¢ s¡÷.11942 e´j·T+ #˚XÊs¡T.
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+˝À es¡˝Ÿ¶ u≤´+ø˘,
@&ç_ ì<ÛTä \‘√ #˚|{ü qºÏ nH˚ø£ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î
nqTeT‘·T\T ‘·~‘·s¡ düeTdü´\‘√ Ä\dü´eTe⁄
‘·T+&É&+É ‘√, Äj·÷ ÁbÕC…≈î£ \º e´j·T+ ≈£L&Ü
ô|s¡>≈∑ î£ +&Ü b˛sTT+~. s¬ ˝’ «Ò ÁbÕC…≈î£ \º |ü]dæ‹ú
Ç<˚ $<Û+ä >± ñ+<äì #ÓbÕŒ*. Çø£ áXÊq´
sêÁcÕº\T ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ uÛ÷Ñ ùdø£sD¡
»s¡|üø£b˛e&É+ ˝Ò<ë n≥M nqTeT‘·T\T
bı+<ä&+É ˝À $|ò\ü eTe⁄‘·THêïsTT. ˝Àø˘duü ˝ÑÛ À
22.07.2015 s√Eq n&ç–q ªnHé kÕºsμ¶Y
Á|üXï¯ HÓ+ãsY 287øÏ düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘·÷,
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ÁbÕC…≈£îº\T Ä\dü´+
ø±e&ÜìøÏ ì<ÛäT\ $&ÉT<ä\˝À Ä\dü´+
ø±e&É+, düø±\+˝À $ìjÓ÷>∑ <ÛäèMø£s¡D
|üÁ‘ê\T düeT]Œ+#·øb£ ˛e&É+, uÛ÷Ñ ùdø£sD ¡ ∫Hêïs¡T\T ˇø£ XÊ‘·+>± ñqï≥T¢ #ÓãT‘·T+fÒ,
dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ düeTdü´\T, n≥M nqTeT‘·T\T,
XÊ+‹ uÛÁÑ <ä‘· düeTdü´\T, n‘·´~Ûø£ es¡¸bÕ‘·+
ø±s¡D+ #˚‘· ‘·≈î£ ÿe>± ñ+&˚ |üì ~Hê\T
e+{Ï ø±s¡D≤\qT áXÊq´ sêÁcÕº\ eT+Á‹‘·«
XÊK n+^ø£]+∫+~. ø±>¥ ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+
(1 of 2015) eTDÏ|Pü sY˝À bÕ]X¯ó<ä´∆ |ü<øä∏ +£
neT\T˝À n+#·Hê, Á>±MTD \_›<ës¡T\
nedüsê\qT >∑T]Ô+#·&+É ˝À $|ò\ü yÓT+Æ ~. á
ÁbÕ+‘ê˝À¢ Ä<Ûës¡|&ü <É >ä Z∑ >∑D≤+ø£ düe÷#ês¡+
n+<äTu≤≥T˝À ˝Ò<Tä . ÁbÕC…øº˘ Ç+|æy¢ TÓ +fÒwHü é
Ä|òt bÕ¢Hé ‘·j÷· Ø˝À ø£eT÷´ì{° uÛ≤>∑kÕ«eT´+
˝À|æ+∫+~. Ä]úø£ |üs´¡ y˚øDå£ ≈£L&Ü düe´+>±
˝Òø£b˛e&É+‘√ ì<ÛäT\ $&ÉT<ä\˝À Ä\dü´+
ø±e&É+, sêÁcÕº\ yê{≤ $&ÉT<ä\˝À C≤|ü´+,
nqedüs¡ e´j·T+, ÄyÓ÷<ä jÓ÷>∑´+ ø±ì
ì<ÛTä \ $&ÉT<ä\ ø±s¡D+‘√ |üøÿ£ <ë] |ü≥&º +É
≈£ L &Ü ø±s¡ D ≤\T>± #Ó | ü  ø√e#· T ÃqT.
\_›<ës¡T\ >∑T]Ô+#·&+É ˝Ò<ë eT~+|ü⁄ #˚jT· &É+,
˝Ò<ë eTs¡T>∑T<=&É¢qT $ìjÓ÷–+#·Tø=H˚
$<Û+ä >± #˚ùd |ü<‘∆ä T· \T ˝À|æ+#êsTT.
|üs´¡ y˚øDå£ eT]j·TT eT~+|ü⁄ e´edü\ú qT
yÓTs¡T>∑T |üsá &É+:
Á|üdTü ‘Ô +· nìï kÕúsTT˝À¢ì n~Ûø±s¡T\T
düe÷#êsêìï ùdø£]+#·&+É , <ëìï düeT]Œ+
#·&+É #˚dTü HÔ êïs¡T. nsTT‘˚ M{Ïì dü] #˚ùd
˝Ò<ë yÓTs¡T>∑T|ü]#˚ #·s´¡ \≈£î ˝Ò<ë $X‚w¢ +æ #·
&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#·&+É ˝Ò<Tä . á düe÷#êsêìï
πøe\+ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î |ü+|ü&É+ ˝Ò<ë
nôd+;¢ ˝ À n&ç π > Á|ü X ¯ ï \≈£ î e÷Á‘· y ˚ T
yê&É&ÜìøÏ |ü]$T‘·+ #˚XÊs¡T. n<˚ ø±≈£î+&Ü
ùdø£]düTqÔ ï >∑D≤+ø±\T ≈£L&Ü ˇø£ ìØí‘· ø±\
e´e~Û Á|üø±s¡+ #˚jT· &É+ ˝Ò<Tä . Äj·÷ Á|üuTÑÛ ‘·«
$uÛ≤>±\T ùdø£]+∫q düe÷#ês¡+ dü]
nsTTq<√ ˝Ò<√ ≈£L&Ü dü] #·÷&É&+É ˝Ò<Tä .
u≤<Ûä´‘êj·TT‘·yÓTÆq $<ÛëHê\T <ë<ë|ü⁄>±
˝À|æ+#êj·Tì #ÓbÕŒ*. ñ<ëVü≤s¡DøÏ, áXÊq´
sêÁcÕº\ Á|üuÛÑT‘ê«\ >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+
n‘·´~Ûø+£ >± bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝À|ü+‘√ u≤<Û|ä &ü ˚
2014˝À j· T Tìôd|ò t dü « ‘· + Á‘· ´ +>±
ìs¡«Væ≤+∫q düsπ «˝À eTDÏ|Pü sY˝À 3.5 XÊ‘·+,
y˚T|ò÷ü \j·T, Á‹|ü⁄s¡˝À 16 XÊ‘·+ ñqï≥T¢>±
‘˚*+~.
17
|ü{øºÏ £ 2: ‘·≈î£ ÿe ãs¡Te⁄qï |æ\\¢ XÊ‘·+: ãè+<ë\≈£î e÷Á‘·y˚T |ü]$T‘·yÓTÆ+~. Bì b˛e&É+‘√ Á‹|ü⁄s¡˝Àì <Û˝ä ≤jYT õ˝≤¢˝À ÄXÊ
Á|üuTÑÛ ‘·« >∑D≤+ø±\T (e÷]Ã, 2014) Á|üjÓ÷»Hê\ >∑T]+∫ áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ì es¡ÿs¡≈¢ î£ @&Ü~>± y˚‘H· ê\T #Ó*+¢ #·&+É ˝Ò<Tä .
e¬s‡dt j·TTìôd|òt >∑D≤+ø±\T: n‘·´~Ûø£ »HêuÛ≤øÏ ‘Ó*j·T<äH˚ #ÓbÕŒ*. nsTT‘˚ <˚X+¯ ˝À $T–*q sêÁcÕº\T dü+|üPs¡yí TÓ qÆ
Á|üuTÑÛ ‘·« j·TTìôd|òt
>∑D≤+ø±\T >∑D≤+ø±\T
ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ 0.00 13.30
nk˛+ 0.86 7.00
eTDÏ|Pü sY 0.02 3.50
$TCÀsê+ 0.31 6.20
Hê>±˝≤+&é 0.20 7.90
dæøÿÏ + 0.07 6.50
Á‹|ü⁄s¡ 0.25 16.80
Ç+&çj÷· 1.61 9.40
n‘·´edüs+¡ >± á s¬ +&ÉT >∑D≤+ø±\
eT<Û ä ´ ‘˚ & ÜqT |ü ] wü ÿ ]+#ê*‡ ñ+~.
dü+düÿs¡D\ Á|üÁøÏjT· qT neT\T #˚jT· &É+ <ë«sê
øπ Áå ‘·kÕúsTT˝À düe÷#ês¡+ $X¯«dü˙j·T+>±,
eT~+|ü⁄ #˚dæq düe÷#êsêìøÏ dü]b˛j˚T
$<Û+ä >± ñ+&˚˝≤ #·÷&Ü*. õ˝≤¢ kÕúsTT˝À »]π>
ns¡ ú + |ü s ¡ ú + ˝Ò ì , u≤<Û ä ´ ‘ê s¡ V æ ≤ ‘· y Ó T Æ q
|üs¡´y˚ø£åDqT dü]#˚dü÷Ô dü¬s’q >∑D≤+ø±\T
n+~+#˚ $<Û+ä >± áXÊq´ sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«\T
Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*.
á`>∑e¬sïHé‡qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê* `
á`>∑e¬sïHé‡ <ë«sê düe÷#ês¡, kÕ+πø‹ø£
|ü]C≤„Hêìï $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷, Á|üuTÑÛ ‘·«+
Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˚ $<Û+ä >± n<˚
düeTj·T+˝À bÕs¡<sä Ù¡ ø£+>±, u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·+>±
|ü ì #˚ ù d˝≤ #˚ d ü T Ô + ~. bÕs¡ < ä s ¡ Ù ø£ ‘ · q T
ô|+bı+~+#·&+É ø±s¡D+ #˚‘· á`>∑es¬ ïHé‡
kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ düV‰ü j·T+‘√ <ä÷s¡u≤Û s¡,
Á|üjT· e´j·÷kÕ\qT ‘·–+Z ∫, Á|ü»\T sê»ø°jT·
Á|üÁøÏj·T˝À uÛ≤>∑´kÕ«eTT´\T ø±e&ÜìøÏ,
kÕ~Ûø±s¡‘· kÕ~Û+#·&ÜìøÏ, yÓTs¡T¬>’q Jeq
Á|üe÷D≤\T kÕ~Û+#·&ÜìøÏ <√Vü≤<ä |ü&TÉ ‘·T+~.
á`>∑es¬ ïHé‡ nqï~ Á|ü»\+<ä]ø° Á|üj÷Ó »q
ø±]>± ñ+&É&É+˝À ø°\ø£+>± ñ+≥T+~.
nsTT‘˚ Á|üdüTÔ‘êìøÏ e÷Á‘·+ á`>∑e¬sïHé‡
nqï~ $<ë´e+‘· T \≈£ î , HÓ ’ | ü ⁄ D´eTTqï
18
nk˛+ô|’ Á|ü|+ü #· u≤´+≈£î 2014˝À Ç∫Ãq
ìy˚~ø£˝À (HÓ+ãsY @d”mdt2740) ˇø£
düeTÁ>∑yTÓ qÆ ◊d”{° bÕ¢Hé ˝À|æ+∫+<äì, ùde\T
n+~+#˚ y˚~ø£‘√ bÕ≥T ◊d”{ø° Ï eT<ä‘› T· >±
ñ+&˚ eTÚ*ø£ kÂø£sê´\T ˝Òeì ù|s=ÿ+~.
Hê´j·T|üsy¡ TÓ qÆ ∫≈£îÿ\qT, eTÚ*ø£ kÂø£sê´\
∫≈£îÿeTT&ÉT\qT |ü]wüÿ]+#·&+É <ë«sê ˇø£
kÕ<Ûës¡D ◊d”{° bÕ¢HéqT n_Ûeè~∆ #˚ùdÔ,
Vü‰]C≤+≥˝Ÿ ø£HøÓ $ºÏ {°, yÓ&’ é @]j·÷ HÓ{Ÿ esYÿ,
&˚{≤ ôd+≥s¡T¢ @sêŒ≥T #˚dæ ◊d”{ì° ã˝Àù|‘·+
#˚d,æ <ëì Á|üe÷D≤\T, n+‘·s‘Z¡ · ìs¡«Vü≤DqT
yÓ T s¡ T >∑ T |ü s ¡ à &É + kÕ<Û ä ´ + ne⁄‘· T +~.
$ìjÓ÷>∑+, kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ ø√D+˝À
|ü]e÷D |üsy¡ TÓ qÆ yÓ÷&É˝Ÿ, uÛ$Ñ wü´‘Y eè~∆ì
<äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì ◊d”{ì° yÓTs¡T>∑T |üsêÃ*.
Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·« $uÛ≤>∑+ ≈£L&Ü ◊d”{° bÕ¢Hé
s¡÷bı+~+#·Tø=ì n+<äT˝ÀH˚ nìï ùde\qT,
u≤´ø˘ m+&é, Vü‰]C≤+≥˝Ÿ ø£HøÓ $ºÏ {° nedüsê\T
rπsà $<Û+ä >± ˇø£ øπ +ÁBø£è‘·yTÓ qÆ n|æøπ¢ wüq¢
<ë«sê bÕ\Hê|üs¡yÓTÆq düeTs¡ú‘·, yÓTs¡T¬>’q
u≤<Û´ä ‘·qT kÕ~Û+#ê*. Ç<˚ $<Ûyä TÓ qÆ Ø‹˝À
10e ø±eTHé ]eP´ $TwüHé (2017) ≈£L&Ü
Hê>±˝≤+&é˝À C≤rj·T Äs√>∑´ |ü<∏äø±ìøÏ
dü+ã+~Û+∫q ◊{° eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\T rÁe
kÕúsTT˝À ˝À|æ+∫q $wüj÷· ìï >∑T]Ô+∫+~.
Hê>±˝≤+&é ˝ À f… © yÓ T &ç d ü H é ø±˙,
myéT`Äs√>∑´ #·s´¡ \T ø±˙ neT\T ø±e&É+
˝Ò<ìä ù|s=ÿ+~. |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô, •X¯ó Äs√>∑´+ô|’
ˇø£ ø±sê´#·sD¡ Á|üD≤[ø£ nqï<ëH˚ï ndü\T
‘·j÷· s¡T #˚jT· ˝Ò<Tä . ÇHÓ«+≥Ø y˚TH˚CŸyTÓ +{ŸqT
ø£+|üP´{°ø]£ +#·˝<Ò Tä düsø¡ <£ ë, @mHémyéT\T
ùde\T n+~+#˚ \_›<ës¡T\ $esê\T ≈£L&Ü
düe´+>± ˝Òe⁄. ◊{° dü<Tä bÕj·÷\THêï, ø=+&É
ÁbÕ+‘ê\T ø±e&É+, s¡V≤ü <ës¡T\ nqTdü+<Ûëq+
˝Òøb£ ˛e&É+, bò˛Hé, Ç+≥¬sï{Ÿ HÓ{Ÿ esYÿ dü]>±
˝Òøb£ ˛e&É+‘√ düs¬ q’ |ò*ü ‘ê\T sêe&É+ ˝Ò<Tä .
nøö+≥T¢ q T dü ] >± ø£ + |ü P ´{° ø £ ] +#· ø £
ø£+|üP´{°øs£ D¡ ø±s¡D+‘√ \øÏ‘å · Á|ü»\ |ü+|æD°
({Ï|&æ mç dt) <ë«sê ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\ |ü+|æD°
e+{Ï |ü<∏äø±\ <ë«sê m+‘√ Á|üjÓ÷»q+
bı+<äT‘·THêïsTT. á {°|&” mû dt neT\TqT Äs¡T
sêÁcÕº\T nq>±, nk˛+, ;Vü‰sY, #·rdÔ >t &∑ ,éÛ
ø£sêï≥ø£, ñ‘·sÔ ¡ Á|ü<X˚ Ÿ, |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ˝À¢
n<Û ä ´ j· T q+ <ë«sê øÏ + ~ $wü j · ÷ \T
yÓ \ ¢ & É j · ÷ ´sTT (ôdô|º + ãsY , 2015˝À
mHéd@æ áÄsY ø=ìï m+|æø£ #˚dqæ sêÁcÕº˝À¢
\øÏ‘å · Á|ü»\ |ü+|æD° e´edüôú |’ eT~+|ü⁄‘√
≈£L&çq n<Û´ä j·Tq+).
1. #Ûr· dÔ >t &∑ ˝éÛ À øπ e\+ \_›<ës¡T\ >∑T]Ô+|ü⁄˝À
2 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ ‘˚&Ü ñ+&É>± n<˚
nk˛+˝À e÷Á‘·+ ns¡TΩ˝q’… \_›<ës¡T\
>∑T]Ô+|ü⁄˝À 71 XÊ‘·+ e´‘ê´dü+ ñ+~.
2. #Ûr· dÔ >t &∑ ˝éÛ À <äT]«ìjÓ÷>∑+ n‹ ‘·≈î£ ÿe>±
ñ+fÒ ‘·sT¡ yê‹ kÕúq+ ;Vü‰sY. nk˛+˝À
n‘·´~Ûø+£ >± ‘·sT¡ yê‹ kÕúHê˝À¢ ñ‘·sÔ ¡
Á|ü<X˚ Ÿ, |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ ñHêïsTT.
3. nk˛+˝À ì|ò÷ü , |üs´¡ y˚øDå£ ˝À|ü+ n‹
reÁ+>± ñHêïsTT.
4. nk˛+˝À ;|”m˝Ÿ ø±s¡T¶ bı+<ë\+fÒ
\+#·+ øÏ+<ä s¡÷.3000 es¡≈î£ Çyê«*‡
ñ+fÒ, n<˚ #Ûr· dÔ >t &∑ ˝éÛ À HêeT e÷Á‘·+>±
ñ+~.
5. ø£#êsY n+&é uÀs¬>>’ ±yé ø±s¡T¶ <ës¡T\T
m|ü&É÷ yê] |üPØÔ ø√{≤ <ÛëHê´ìï
bı+<ä˝<Ò Tä . m|ò|t mæ dt &û\s¡T¢ ø±s¡Tø¶ Ï 3
qT+∫ 4 øπ J\T ‘·–kÕÔsT¡ . Ç~ ì»y˚Tqì
&û\πs¢ n+^ø£]+#ês¡T. m+<äTø£+fÒ,
<Û ë q´+ s¡ y êD≤ nj˚ T ´ e´j· ÷ ìï
Á|üuTÑÛ ‘·«+ #Ó*+¢ #·&+É ˝Ò<ìä #ÓãT‘·THêïs¡T.
nedüs+¡ ˝Òì Á|üuTÑÛ ‘·« dæã“+~ uÛ≤s¡+:
ô|q’ ù|s=ÿqï bÕ\Hê |üsy¡ TÓ qÆ ˝ÀbÕ\T
<˚X¯+˝Àì $T–*q sêÁcÕº˝À¢ ø=<√›>=b˛Œ
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 ñqï|üŒ{Ïø° áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ e÷Á‘·+ s¬ +&ÉT
n+XÊ\T ø°\ø£+>± ñHêïsTT. ˇø£{,Ï áXÊq´
sêÁcÕº˝À¢ Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ n‘·´~Ûø+£ >±
ñ+&É&ÜìøÏ Á>∑÷|t dæ, &û dæã“+~ n+fÒ
>∑Te÷kÕÔ\T, |üP´qT¢ e+{Ï yês¡T nedüs+¡
˝Òø£b˛sTTHê ñ+&É&Éy˚Tqì #ÓbÕŒ*. Bì
ø±s¡D+‘√ áXÊq´ sêÁcÕº\T, øπ +Á<ä düV‰ü j·T+
ñ<ës¡+>± ñqï|üŒ{Ïø,° Á|üD≤[ø± e´j·÷ìøÏ
ì<Û ä T \ ˝Ò $ Tì m<ä T s=ÿ+≥THêïsTT.
ñ<ëVü≤s¡DøÏ, 2014`15 dü+e‘·‡sêìøÏ>±qT
nk˛+˝À ‘·\dü] Á|üD≤[ø± n+#·Hê (|üsY
øπ |æ{≤ bÕ¢Hé ne⁄{Ÿ˝)Ò s¡÷.5,775 ñ+&É>±,
n+‘˚ ù|<ä\ »HêuÛ≤ ñqï #·rdÔ >t &∑ ˝éÛ À e÷Á‘·+
s¡÷.12,807 ñ+&É>±, nk˛+˝À uÛ≤Ø>±
J‘·uÛÑ‘ê´\T ñ+&É&Éy˚T BìøÏ ø±s¡DeTì
‘˚*+~. á s¬ +&ÉT sêÁcÕº\ b˛*ø£\qT øÏ+~
|ü{øºÏ ˝£ À #·÷&Ée#·TÃqT.
|ü{øºÏ £ 3: nk˛+ e¬s‡dt #Ûr· dÔ >t &∑ éÛ
nk˛+ #Ûr· dÔ >t &∑ éÛ
$d”sÔ +í¡
(#·<sä |¡ ⁄ü øÏ˝À MT≥s¡T)¢ 135 78.4
»HêuÛ≤ (ø√≥¢˝À) 3.12 2.55
2011`12˝À
<ë]Á<´ä sπ K XÊ‘·+ 32 XÊ‘·+ 40 XÊ‘·+
ô|H’ò êHé‡ ø£$TwüHé
n+~+∫q ì<ÛTä \T 17,401 13,490
(ø√≥¢ s¡÷bÕj·÷˝À¢)
2014`15˝À
Á|Dü ≤[ø£ n+#·Hê 18,000 32,710
2014`15˝À
‘·\dü] Á|Dü ≤[ø£ n+#·Hê 5,775 12,807
Á|uü TÑÛ ‘·« ñ<√´>∑T\ dü+K´ 316 122
á $<Û+ä >± áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ dü]>± JeHêìï n+~+#·&+É kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~.
|üì #˚jT· ì dæã“+~ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝À
n~Ûø+£ >± ñ+&ç, yê] ndüeTs¡‘ú · ø±s¡D+>± eTT–+|ü⁄
bÕ\Hê Á|üe÷D≤\T |ü&çb˛e&É+‘√ bÕ≥T
Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hêô|’ nqedüs¡yÓTÆq uÛ≤s¡+ Ç‘·s¡ sêÅcÕº\≈£L, áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î eT<Û´ä
|ü&TÉ ‘√+~. nedüsêìø£Hêï m≈£îÿe>± ñqï ñqï eè~∆ sπ ≥T˝À n+‘·sêìï ‘·–+Z #·&ÜìøÏ
dæ ã “+~øÏ ‘· – q HÓ ’ | ü ⁄ D´+ ≈£ L &Ü ˝Ò ø £ uÛ≤Ø kÕúsTT˝À Ä]úø£ eqs¡T\qT n+<äTu≤≥T˝À
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
b˛e&É+‘√, ø£s¢ T¡ ÿ\T, |üP´qT¢, Á&Óe’ s¡T¢ e+{Ï
nedüs+¡ ˝Òì yê] ø±s¡D+>± nqT‘êŒ<äø‘£ ·
m≈£îÿyÓ+’ ~. n<˚ düeTj·T+˝À nedüsy¡ TÓ qÆ ø°\ø£
s¡+>±˝À¢ qs¡T‡\T, &Üø£sº T¡ ,¢ {°#s· T¡ ,¢ Hê´j·T
eT÷s¡T\Ô T, b˛©düT\T e+{Ï yê] ø=s¡‘· e÷Á‘·+
á sêÁcÕº˝À¢ |ü{ºÏ |”&kç ˛Ô+~. Çø£ b˛‘˚ Á|üuTÑÛ ‘·«
j· T +Á‘ê+>∑ e T+‘ê Çø£ ÿ &É n|ü d ü e ´+>±
ñ+≥÷, Äj·÷ XÊK˝À¢ |üì rs¡T, yê{Ï
ìsêàD+, ìs¡«Vü≤D m+‘√ ìsêX¯»q+>±
ñ+&É & É y ˚ T ø±≈£ î +&Ü, e÷eq eqs¡ T \
ìs¡«Vü≤D ≈£L&Ü eT¬s+‘√ ndü+‘·è|æøÔ Ï >∑T]
#˚k˛Ô+~. ø°\ø£yTÓ qÆ Á|üuTÑÛ ‘·« ø±sê´ø£˝≤bÕ\
ìs¡«Vü≤D˝À Áb˛‘ê‡Vü‰\÷ ø£s¡Tej·÷´sTT.
Çø£b˛‘˚ áXÊq´ sêÁcÕº\πø Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq
dü+düÿè‹ @+≥+fÒ, nk˛+, eTDÏ|üPsY,
Hê>±˝≤+&é e´øÏ>Ô ‘∑ · Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+ N{ÏøÏ
e÷{Ïø° ã+<é\T »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï
ã+<é\‘√ kÕúìø£ Á|üuÛÑT‘ê«\ e´eVü‰s¡XË’*
≈£î+≥T|ü&TÉ ‘√+~. nk˛+˝À ã+<é »]–‘˚
<ëì Á|üu≤Û e+ Ä sêÁcÕºìøπ |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü
Ä sêh+ >∑T+&Ü s¬ \’ T, s√&ÉT¶ e÷s¡+Z <ë«sê
e#˚Ã _j·T´+, ‘·èD <ÛëHê´\T, eT+<äT\T,
bÂÁ©º, ≈£Ls¡>±j·T\T ‘·~‘·sê\ s¡yêD≤
ì*∫b˛‘√+~. ÇVü≤ Ç|ü&ÉT Hê>±˝≤+&é,
nk˛+, eTDÏ|Pü sY sêÁcÕº\ Á|ü»\≈£î düs¬ q’
düeTj·T+ e∫Ã+~. nqT‘êŒ<äø+£ >± e÷]q
ã+<é \ ≈£ î e´‹π s ø£ + >± <ä è &Û É ìs¡ í j · T +
rdüTø√yê*‡ ñ+~. á ÁbÕ+‘ê˝À¢ |üì #˚ùd
kÕj·TT<Ûä eTTsƒê\T sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«\ô|’ @<√
HÓ|+ü y˚d÷ü Ô ìs¡dqü \øÏ ~>∑T‘·T+{≤sTT. á
ã+<é\ dü+düÿè‹øÏ dü«dæÔ |ü\ø£&É+ <ë«sê
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\T sêuÀj˚T uÛ$Ñ wü´‘Y
‘·sê\≈£î |ü⁄s√>∑‹‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï XÊ+‹j·TT‘·
sêuÀj˚T <äXÊ_› ø±\+˝À <˚X+¯ ˝Àì
ñ+#·&+É ‘√ bÕ≥T, bÕ\Hê |üsy¡ TÓ qÆ ùde\qT
yÓTs¡T>∑T |üsêÃ*. nsTT‘˚ Ä]úø£ eqs¡T\ \uÛ´Ñ ‘·
ø£Hêï, Á|üuTÑÛ ‘·« dü+dü\ú T, e´≈£î\Ô T kÕúìø£+>±
\uÛ Ñ ´ eTj˚ T ´ eqs¡ T \qT Á|ü u Û ≤ e+‘· + >±
$ìjÓ ÷ –+#· T ø√e&É + ˝ÀH˚ eè~∆ π s ≥T
ô|s¡>∑&ÜìøÏ ø°\ø±+X¯+>± ñ+≥T+~. Bì
ø√dü+ <˚X+¯ q\T eT÷\\ qT+∫, eT]j·TT
n+‘·s‘Z¡ +· >± kÕ+πø‹ø£ düV‰ü j·÷ìï áXÊq´
ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s*¡ +#ê*. áXÊq´ sêÁcÕº\
Á|üuÛÑT‘·« XÊK\T, dü+düú\qT ã˝Àù|‘·+
#˚jT· &É+, bÂs¡ düe÷»+, sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«\ eT<Û´ä
uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìï ã˝Àù|‘·+ #˚j÷· *. kÕúìø£
dü«j·T+ bÕ\Hê j·T+Á‘ê+>±ìï |ü{Ïwüº+
#˚j÷· *‡ ñ+~. á ~X¯>± uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·«+
ø£èwæ #˚j·÷*. ì]›wüº \øå±´\qT @sêŒ≥T
#˚dTü ø=ì, düŒwüyº TÓ qÆ |ò*ü ‘ê\ kÕ<Ûqä ø√dü+
eP´Vü‰\qT s¡∫+#·Tø=ì, j·÷e‘Y áXÊq´
ÁbÕ+‘êìï ˇπø j·T÷ì{Ÿ>± düeTq«j·T+
#˚düT≈£î+≥÷ dü«j·T+ b˛wüø£+>± ‘·j·÷s¡T
ø±e&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü <˚X¯ KC≤HêøÏ, Ä]úø£ e´edüú
≈£L&Ü Ç‘√~Ûø+£ >± ‘√&ÉŒ&˚ Ø‹˝À n_Ûeè~∆
#Ó+<ë*. Ç˝≤+{Ï Á|üÁøÏj·TqT ‘·«]>∑‹q
ÁbÕs¡+_Û+#·&+É n‘ê´eX¯´ø£+. düT|ü]bÕ\q
<ë«sê bÕs¡<sä Ù¡ ø£‘,· u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·yTÓ qÆ ùde\T
kÕ<Ûä´eTe⁄‘êsTT. Ç~ bÕ\Hê e´edüúj˚T
ø±≈£ î +&Ü HÓ ’ ‹ ø£ ÁbÕ<Û ë q´‘· ≈£ L &Ü
dü+‘·]+#·Tø√qT+~. ˇø£ Á|üuÛ≤e+‘·yÓTÆq
kÕe÷õø£ ‘·ìF e´edüú <ë«sê øπ Áå ‘·kÕúsTT˝À
»]π> Á|üuTÑÛ ‘·« |ü<øä∏ ±\ô|’ |üs´¡ y˚øDå£ u˝Àù|‘·+
ne⁄‘T· +~. Áø£yT˚ D≤ n~ ñqï‘· kÕúsTT Á|üuTÑÛ ‘·«
e´eVü‰sê\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+~. n<˚
$<Û ä + >± kÕeTs¡ ú ´ ìsêàD+, dü + kÕú > ∑ ‘ ·
ìsêàD≤ìï ‘·≈î£ ÿe>± n+#·Hê y˚jT· sê<äT.
>∑eTìø£:
á dü+∫ø£˝À düú˝≤uÛ≤e+e\¢
ªª<äs¡ŒD+μμ o]¸ø£qT Á|ü#·T]+#·˝Òø£
b˛‘·THêï+. bÕsƒ¡≈£î\T
>∑eTì+#·>∑\s¡T.
19
 düTdü+|üqï uÛ≤s¡‘·+
$•wüº yê´dü+
áXÊq´+˝À HÓ’|ü⁄D≤´_Ûeè~∆
áXÊq´ sêÁcÕº\
j·TTe‘·≈î£ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûeè~∆
»HêuÛ≤|üs+¡ >± yÓTT‘·+Ô <˚X¯
»HêuÛ≤˝À |üì #˚ùd ej·TdüT‡˝À
(15-64 dü+e‘·‡sê\T) ñ+&˚ yê]
dü+K´ ‘·«]‘·>‹∑ q ô|s¡>&∑ ÜH˚ï
&Óy÷Ó Á>±|òøæ ˘ &ç$&Ó+&ÉT>±
ù|s=ÿ+{≤s¡T. >∑‘· ø=~› ø±\+>±
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆˝À áXÊq´ sêÁcÕº\T
n<äT“¤‘y· TÓ qÆ |ü⁄s√>∑‹ì
kÕ~Û+#êsTT. •ø£Då bı+~q
j·TTe‘·≈î£ ñbÕ~Û neø±XÊ\qT
n+~+#·&+É ‘√, ñ<√´>∑ø\£ Œq≈£î
á ø±s¡´Áø£e÷\T ø=‘·Ô <ë«sê\qT
‘Ó]#êsTT. nsTT‘˚ áXÊq´
sêÁcÕº\≈£î Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä]úø+£ >±
ô|]–q ÁbÕ<Ûëq´+ <äcÕº´ á
ÁbÕ+‘ê˝À¢ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ì eT]+‘·
|ü{wÏ +˜ü #˚j÷· *‡q nedüs+¡ ñ+~.
ndæôdº+{Ÿ ø£$TwüqsY, Ä<ëj·T|üqTï XÊK, q÷´&Ûç©¢
20
21e X¯‘ê_› Ä]úø£ yêdüyÔ ê\T ˇø£ ø=‘·Ô
s¡ø+£ Ä]úø£ yê‘êes¡D≤ìï Ä$wüÿ]+#êsTT.
ô|≥Tºã&ç, C≤‹X¯øøÔÏ Ï ø=‘·Ô <Û√s¡D˝Ï À ìs¡«#·Hê\T
Ç#êÃsTT. á ø=‘·Ô Ä]úø£X¯øÏÔ˝À n‘·´+‘·
ø°\ø£yTÓ qÆ n+X¯+ »HêuÛ≤|üsy¡ TÓ qÆ &ç$&Ó+&ÉT.
BH˚ï &Óy÷Ó Á>±|òøæ ˘ &ç$&Ó+&ÉT>± e´eVü≤]kÕÔsT¡ .
»HêuÛ≤|üs+¡ >± yÓTT‘·+Ô <˚X¯ »HêuÛ≤˝À |üì
#˚ùd ej·TdüT‡˝À (15-64 dü+e‘·‡sê\T)
ñ+&˚ yê] dü+K´ ‘·«]‘·>‹∑ q ô|s¡>&∑ ÜH˚ï
&Óy÷Ó Á>±|òøæ ˘ &ç$&Ó+&ÉT>± ù|s=ÿ+{≤s¡T. >∑‘·
s¬ +&ÉT <äXÊu≤›\ ø±\+˝À Á|ü|+ü #·+˝Àì |ü\T
<˚XÊ˝À¢ á ej·TdüT˝Àì yê] dü+K´ ø°Då dÏ ÷ü Ô
ñ+fÒ uÛ≤s¡‘Y˝À e÷Á‘·+ ìs¡+‘·sêj·T+>±
ô|s¡T>∑T‘·÷ ek˛Ô+~. Á|ü|+ü #· Ä]úøy£ ‘˚ \Ô· T á
Á|üj÷Ó »HêH˚ï uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ >∑\ &Óy÷Ó Á>±|òøæ ˘
&ç$&Ó+&ÉT>± n_Ûe]í+#ês¡T. sêqTqï <äXÊ_›
ø±\+˝À uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ e´edüú Á{Ï*j·THé &Ü\sY
Ä]úø£ e´edü>ú ± ne‘·]+#·&+É ˝À á »HêuÛ≤
ÁX‚D˝Ï Àì yêπs ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wækÕÔsT¡ .
»HêuÛ ≤ |ü s ¡ + >± ‘· q ≈£ î >∑ \ á
Á|üj÷Ó »Hêìï |üP]Ô kÕúsTT˝À $ìjÓ÷–+#·T
≈£îì |üì #˚ùd ej·TdüT˝À ñqï »HêuÛ≤qT
Á|üdTü ‘Ô · nedüsê\≈£î B≥T>± r]Ã~<ä&› ÜìøÏ
uÛ≤s¡‘Y düHêïVü‰\T #˚k˛Ô+~. Çø£ÿ&˚ HÓ|’ ⁄ü D≤´\
n_Ûe~∆ nH˚ n+X¯+ ø°\ø£+>± e÷]+~. ˇø£
E-mail: pabloo8690@gmail.com
HÓ’|ü⁄D´ uÛ≤s¡‘·+
` Çã÷ dü+JuŸ >±sYZ
e´øÏ˝Ô À Á|ü‘´˚ ø£ ñbÕ~ÛøÏ ˝Ò<ë dü«j·T+ ñbÕ~Û
bı+<ä&ÜìøÏ nedüs+¡ nsTTq HÓ|’ ⁄ü D≤´\qT
n\es¡#&· +É ˝Ò<ë •ø£Då Çe«&É+ <ë«sê n‘·ì
dü+bÕ<äHê X¯øÏÔì ô|+#·&É+, |üì #˚ùd
|ü]dæ‘ú T· \qT yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· +É , Ç|üŒ{Ïes¡≈î£
ndü+|òTü {Ï‘· HÓ|’ ⁄ü D≤´\T>± |ü]>∑D+Ï ∫q yê{ÏøÏ
dü¬s’q s¡÷|ü+ Çe«&É+ <ë«sê yê]˝Àì
HÓ ’ | ü ⁄ D≤´\≈£ î ˇø£ ‘· ≥ dü ú dü + dü ú qT+∫
dü]|º øπæò wüHé e#˚Ã˝≤ #·÷dæ yê]ì e´ed”øú £ ‘·
s¡+>∑+˝À ñ<√´>∑T\T>± e÷s¡Ã&É+, yês¡T
eT]+‘· ñqï‘· $<ä ´ /•ø£ å D \≈£ î ns¡ Ω ‘ ·
kÕ~Û+#˚˝≤ #˚jT· &É+ \ø£´å +>± @<ÓH’ ê s¡+>±ìï
˝Ò<ë ˇø£ $uÛ≤>±ìï \ø£´å +>± ô|≥Tº≈î£ ì Ç#˚Ã
•ø£Då H˚ HÓ|’ ⁄ü D≤´\ n_Ûe~∆>± 2015 p˝…’
15q HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ ñeTà&ç ìã+<Ûäq\
|ü]~Û˝À ìs¡«∫+∫+~. ˇπø ˇø£ eTTø£ÿ˝À
#ÓbÕŒ\+fÒ ˇø£ e´øÏÔ ‘·q˝Àì HÓ|’ ⁄ü D≤´\≈£î
Hê´j·T+ #˚jT· >∑\ ñ<√´>∑+ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
˝Ò<ë dü«j·T+ ñbÕ~Û bı+<ä&ÜìøÏ ì]›wüº
s¡+>∑+˝À ìj·TeTã<ä∆yÓTÆq •ø£åD Çe«&Éy˚T
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆.
>∑‘· |ü~ dü+e‘·‡sê\T>± n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ
e∫Ãq Á|ü‹ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ä]úø±_Ûe~∆øÏ ø°\ø£
#√<äø£X¯øÏÔ>± HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûe~∆ì >∑T]Ô+∫
n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ Çdü÷Ô edüTHÔ êïsTT. á s√E
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
πø+Á<ä+˝À HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûe~∆, m+≥sY
Áô|q÷´sYw|æ t ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ |üs´¡ y˚øDå£ ø√dü+
ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ eT+Á‹‘·«XÊK |üì#˚k˛Ô+~.
HÓ|’ ⁄ü D≤´\ n_Ûe~∆˝À y˚>±ìï, Ä ø±s¡´Áø£e÷\
ø±\|ü]$T‹ì ≈£L&Ü Ä XÊK |ü]o*k˛Ô+~.
sêÁcÕº\ kÕúsTT˝À ≈£L&Ü sêh HÓ’|ü⁄D≤´\
n_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£eT+ (mdtmdt&mç +) øÏ+<ä n<˚
qeT÷Hê neT\T »s¡T>∑T‘√+~. <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >±
HÓ ’ | ü ⁄ D≤´\ n_Û e ~∆ ø±s¡ ´ ø£ ˝ ≤bÕ\T
CÀs¡+<äT≈£îqï H˚|ü<∏ä´+˝À áXÊq´ ÁbÕ+‘·
sêÁcÕº˝À¢ Ä ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ rs¡T‘ÓqTï\qT
‘Ó\TdüTø√e&É+ ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± ñ+≥T+~. >∑‘·
ø=~› dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À <˚X¯bÕ\Hê
e´eVü‰sê˝À¢ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘·
ô|s¡T>∑T‘·÷ ek˛Ô+~. áXÊq´ ÁbÕ+‘êìï
ªªqeuÛ ≤ s¡ ‘ êeìøÏ ø=‘· Ô Ç+»Hé μ μ>±
ØÁu≤+&ç + >¥ #˚ j · T &É + uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À
áXÊHê´ìøÏ ô|s¡T>∑T‘·Tqï ÁbÕ<Ûëq´‘·≈£î
<äs¡ŒD+. á ÁbÕ<Ûëq´‘·≈î£ nqT>∑TD+>±H˚
$$<Ûä sêÁcÕº˝À¢ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
CÀs¡T>± kÕ>∑T‘·THêïsTT.
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ Ÿ...
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ Ÿ˝À Ç{°e\ Á|üuTÑÛ ‘·«+
áXÊq´ sêÁcÕº\ n_Ûe~∆ Ä]úø£ düV‰ü j·T dü+düú
(mHéÇ&çm|òt◊) düeTq«j·T+‘√ HÓ’|ü⁄D≤´\
n_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£e÷\ |ü⁄Hê<äT\T |ü{Ïwü˜+
#˚ j · T &ÜìøÏ nedü s ¡ y Ó T Æ q yê‘êes¡ D +
ø£ * Œ+#˚ + <ä T ≈£ î ˇø£ n<Û ä ´ j· T q ìy˚ ~ ø£
‘·j÷· s¡T#˚k˛Ô+~. ªªÁ|ü<ëÛ qeT+Á‹ øöX¯˝Ÿ $ø±dt
jÓ÷»qμμ (|æm+¬ø$yÓ)’ øÏ+<ä 87 y˚\ eT+~
j·TTe‘·≈î£ ñbÕ~Û Vü‰MT ø£*Œ+#·&+É \ø£´å +>±
ˇø£ ñ‘ê‡Vü ≤ e+‘· y Ó T Æ q ø±s¡ ´ Áø£ e ÷ìï
Á|üuÛÑT‘·«y˚T #˚|ü{Ϻ+~. 2018-19 Hê{ÏøÏ
Hê\T>∑T ø=‘·Ô ◊{Ï◊\ @sêŒ≥T \ø£å´+>±
ô|≥Tº≈î£ +~. Á|üuTÑÛ ‘·« Áô|y’ ≥˚ T uÛ≤>∑kÕ«eT´
$<Ûëq+˝À (|æ||æ )æ sêh yê´|ü+Ô >± ªÁ>±MTD
HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ •ø£åD πø+Á<ë\qTμ @sêŒ≥T
#˚ j · T qTqï≥Tº HÓ ’ | ü ⁄ D≤´\ n_Û e ~∆ ,
m+≥sYÁô|q÷´sYw|æ t eT+Á‹‘·« XÊK Á|üø{£ +Ï
∫+~. ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ $X¯«
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
$<ë´\j·T+ ≈£L&Ü @sêŒ≥T <äX˝¯ À ñ+~. ñ<√´>±\ ø£\Œq \ø£´å +>± eTDÏ|Pü sY Á|üuTÑÛ ‘·«+
n˝≤π> |æm+¬ø$yÓ’ øÏ+<ä ‘·yê+>¥˝À ªªôVAyéT ˇø£ ø±s¡´Áø£e÷ìï Ç{°e˝Ò Á|üø£{Ï+∫+~.
ùdº HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£eT+μμ <˚X+¯ ˝ÀH˚ ‘=* sêÁwü+º ˝Àì 40 ø£fi≤XÊ\˝À¢ e‹Ô HÓ|’ ⁄ü D≤´\
Á|üjT· ‘·ï+>± #˚|{ü ≤ºsT¡ . •ø£åD ø√s¡T‡\T ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. n˝≤π>
nkÕ‡+... ˝§+–b˛sTTq rÁeyê<äT\T, –]»q eTVæ≤fi¯\≈£î
HÓ|’ ⁄ü D´ •ø£Då ø√dü+ sêÁwüÁº |üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‘´˚ ø£
ñbÕ~Û ø£\Œq ø±s¡´Áø£eT+ (Çõm+),
ÁbÕ<Ûëq´+ Çk˛Ô+~.
nkÕ‡+ sêÁwüº JeH√bÕ~Û ø±s¡´Áø£eT+ eT]j·TT
C≤rj·T |ü≥ºD JeH√bÕ~Û ø±s¡´Áø£eT+ y˚T|ò÷ü \j·T...
(mHéjT· Tm˝Ÿm+) øÏ+<ä nkÕ‡+˝À HÓ|’ ⁄ü D≤´_Û y˚T|ò÷ü \j·T sêh HÓ|’ ⁄ü D≤´\ n_Ûe~∆
e~∆ ø±s¡´Áø£e÷\T neT\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. dü+|òTü + ‘=*<äX˝¯ À 7700 eT+~ j·TTe≈£î\≈£î
>∑‘· ø=~› dü+e‘·‡sê\T>± á |ü<∏äø±\T HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ •ø£Då Ç∫à yês¡+<ä]ø° $$<Ûä
$X‚wüyÓTÆq $»j·T+ kÕ~Û+#êsTT. 2017 |ü ] ÁX¯ e T\T, $$<Û ä s¡ + >±˝À¢ ñbÕ~Û
dü+e‘·‡s¡+ ∫e]˝À sêhyê´|üÔ+>± |üì #·÷|æ+∫+~. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\ j·TTe‘·≈î£
#˚düTÔqï ñbÕ~Ûø£\Œq πø+Á<ë\qT HÓ’|ü⁄D≤´_Û _Ûqï HÓ|’ ⁄ü D≤´˝À¢ •ø£Då Ç∫à yê]ì ñbÕ~Û
e~∆ π ø +Á<ë\T>± e÷s¡ T Ñ· T qï≥Tº e÷¬sÿ{Ÿ˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+ BHé
Á|üø£{Ï+#ês¡T. nkÕ‡+˝À HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ì <äj÷· fiŸ ñbÕ<Ûë´j·T Á>±MTD øöX¯˝Ÿ jÓ÷»q
$»j·Te+‘·+>± ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ nkÕ‡+ (&ç&çj·TT - õ¬øyÓ’) ø±s¡´Áø£e÷ìï ≈£L&Ü
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆XÊK Á|ü‘´˚ ø£+>± @sêŒ≥sTT+~. #˚|ü{Ϻ+~. á |ü<∏äø£+ øÏ+<ä ≥÷]»+,
3 \ø£ å \ eT+~ ø=‘· Ô yê]øÏ sêqTqï Ä{ÀyÓTTu…˝’ Ÿ yÓTø±ìø˘, Vü≤Ödt ø°|+æ >¥ düV‰ü
dü+e‘·‡sê˝À¢ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ •ø£Då Çyê«\qï ø=ìïs¡+>±\qT HÓ|’ ⁄ü D≤´\ •ø£Då ø√dü+ ø°\ø£
ãVü≤‘Y \øå±´ìï nkÕ‡+ Á|üuTÑÛ ‘·«+ dü«j·T+>± s¡+>±\T>± >∑T]Ô+∫ yê{ÏøÏ Á|ü‘´˚ ø£ ÁbÕ<Ûëq´+
ìπs›•+#·T≈£î+~. C…’fi¯¢˝À •ø£å nqTuÛÑ$düTÔqï Çk˛Ô+~. Çø£ $TCÀs¡+, Hê>±˝≤+&é ‘·eT
U…B’ \≈£î $$<Ûä HÓ|’ ⁄ü D≤´˝À¢ •ø£Då ø£*Œ+#·&+É HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ |ü<øä∏ ±\qT dü÷\ú +>± C≤rj·T
<ë«sê C…\’ T J$‘·+ nq+‘·s+¡ düe÷»+˝À |ü<∏äø±\≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚dæ C≤rj·T
ns¡ ∆ e +‘· y Ó T Æ q uÛ ≤ >∑ k Õ«eTT\T ø±>∑ \ \øå±´\≈£î B≥T>±H˚ ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|ü&ÉT
ì|ü⁄DT\T>± r]à ~<ä&› +É \ø£´å +>± ªKsê>√sY ‘·THêïsTT. Á‹|ü⁄s¡˝À ≈£L&Ü HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆øÏ
b˛sê K]|òTü ÀsY |ü<øä∏ ±ìïμ Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº ‘=* Á|ü‘´˚ ø£ Áb˛‘ê‡Vü≤+ ø£*Œ+#·&+É ø√dü+ sêh
sêÁcÕº ˝ À¢ ˇø£ { Ï > ± nkÕ‡+ ì*∫+~. HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£eT+ ù|]≥ ˇø£ ãVü≤‘Y
s¡+>±\yêØ>± kÕeTsêú´\T n\es¡#&· ÜìøÏ ø±s¡´Áø£eT+ #˚|ü{≤ºs¡T. dæøÏÿ+ JeH√bÕ~Û
dæk˛ÿ, &ÜãsY e+{Ï ø£+ô|˙\‘√ ≈£L&Ü nkÕ‡+ bÕsƒX¡ Ê\\ ù|]≥ Á|ü‘´˚ ø£ e´edüqú T @sêŒ≥T
Á|üuTÑÛ ‘·«+ uÛ≤>∑kÕ«e÷´\T @sêŒ≥T #˚dTü ≈£î+~. #˚d+æ ~. Ç+<äT˝À ø£fi\¯ T, Vü≤düøÔ fi£ \¯ T düV‰ü _Ûqï
eTDÏ|Pü sY... $uÛ≤>±˝À¢ j·TTe‘·≈£î HÓ’|ü⁄D≤´\ •ø£åD
ÇdüTHÔ êïs¡T.
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£e÷\qT eTT+<äT≈£î
áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ HÓ|’ ⁄ü D≤´\ n_Ûe~∆
q&ç|+æ #·&ÜìøÏ eTDÏ|Pü sY |ü\T ø£$T{°\qT
ìj·T$T+∫+~. Ä ø£$T{°\˙ï HÓ’|ü⁄D≤´\ yêdüÔe+>± y˚>±ìï n+<äT≈£î+~, nsTTHê
n_Ûe~∆˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\+<ä]˙ düeTq«j·T Ç+ø± mH√ï düyêfi¯ó¢ eTT+<äTHêïsTT. HÓ|’ ⁄ü D≤´_Û
|üsT¡ dü÷Ô Ä ãVü≤‘Y ø±s¡´Áø£e÷ìï eTT+<äT≈£î e~∆ ø±s¡´Áø£e÷\ \øå±´\≈£î B≥T>± Ä CÀs¡TqT
rdüTø¬ fi¯óHÔ êïsTT. Á|ür ˇø£ÿ ≈£î≥T+u≤ìøÏ ˇø£ dæsú +¡ >± ø=qkÕ–+#˚+<äT≈£î dü]ø=‘·Ô #·s´¡ \T
ñ<√´>∑+ e+‘·Tq sêh+˝À 1.5 \ø£å\ rdüTø√e\dæq nedüs+¡ ñ+~. Á|ü‹ sêÁcÕºìøÏ
nedüs+¡ nsTTq Á|ü‘´˚ ø£ HÓ|’ ⁄ü D≤´\‘√ ˇø£
21
düeTÁ>∑ dæÿ˝Ÿ e÷´|æ+>¥ ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+
n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï~. ˇø√ÿ s¡+>∑+˝Àq÷
kÕ+Á|ü<ësTTø£ C≤„HêìøÏ ô|<ä›|”≥ y˚dü÷Ô
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£e÷\qT yêdüeÔ ñbÕ~Û
ø£\Œq eqs¡T\T>± r]à ~<˚›+<äT≈£î dæÿ˝Ÿ
e÷´|æ+>¥ ‘·|Œü ìdü]. Bì e\¢ @ ÁbÕ+‘·+˝À
m˝≤+{Ï Á|ü‘´˚ ø£ HÓ|’ ⁄ü D≤´\T nedüs+¡ nH˚
ne>±Vü≤q ø£\T>∑T‘·T+~. Á>±MTD j·TTe‘·
ñbÕ~Û ø√dü+ |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü
b˛e&Üìï ì\Te]+∫, kÕúìø£+>±H˚ yê]øÏ
ñbÕ~Û #·÷|æ+#·>∑\T>∑T ‘ês¡T. nkÕ‡+
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç|üŒ{Ïøπ Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q
ˇø£ ø±sê´#·s¡D Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+∫
e÷´|t dæ < ä ∆ + #˚ d æ + ~. ñ<ëVü ≤ s¡ D øÏ
nkÕ‡+˝Àì u≤sYù|≥ õ˝≤¢H˚ rdüT≈£î+fÒ nø£ÿ&É
u≤D≤dü+#ê, u…˝Ÿ yÓT≥˝Ÿ Vü≤düøÔ fi£ ˝¯ À¢ Á|ü‘´˚ ø£
|ü]C≤„q+ ñ+~. á s¡+>±˝À¢ |ü]C≤„Hêìï
eT]+‘·>± ô|+∫ HÓ|’ ⁄ü D≤´\ •ø£Då Ç#˚Ã+<äT≈£î
◊{Ï◊\T, Ç‘·s¡ $<ë´ dü+dü\ú qT düe÷j·T‘·+Ô
#˚XÊs¡T. kÕ+Á|ü<ësTTø£ C≤„Hêìï eT]+‘·>±
n_Ûe~∆ #˚dæ j·TTe‘·qT ñbÕ~Û e÷¬sÿ{Ÿ≈î£
nqT>∑TD+>± dæ<+∆ä #˚jT· &ÜìøÏ Äj·÷ dü+dü\ú
dæ\ãdt˝À e÷s¡TŒ\T #˚j·T&É+ ‘·|üŒìdü].
n˝≤π> Á|ü‘´˚ ø£+>± >∑T]Ô+∫q $uÛ≤>±˝À¢ ø£d¢ sºü Y
$<Ûëq+˝À |ü]ÁX¯eT\ @sêŒ≥TqT dü÷ø£àå eT<Û´ä
‘· s ¡ V ü ‰ |ü ] ÁX¯ e T\ (m+mdt m +Ç\)qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. n<˚ $<Û+ä >± _Ûqï $uÛ≤>±˝À¢
Á|ü‘´˚ ø£ |ü]C≤„q+ ñqï ø£#êsY õ˝≤¢˝À eT{Ϻ
bÕÁ‘·\ ‘·j÷· Ø (bÕ≥Ø), dæ‘ê˝Ÿ |ü{;ºÏ k˛ì‘Y
|üPsY õ˝≤¢˝À s¬ d’ t $T*¢+>¥ e+{Ï s¡+>±˝À¢
Á|ü‘˚´ø£ HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûe~∆ ø√dü+ ø£wæ
»s¡>±*. Ç‘·s¡ áXÊq´ sêÁcÕº\T ≈£L&Ü @j˚T
s¡+>±˝À¢ ‘·eT Á|ü»\≈£î kÕ+Á|ü<ësTTø£ C≤„q+
ñqï~ ˝Ò<ë #ê]Á‘·ø,£ uÛÖ>√[ø£ Á|üj÷Ó »q+
ñqï~ >∑T]Ô+∫ n˝≤+{Ï $uÛ≤>±˝À¢ dæÿ˝Ÿ
e÷´|æ+>¥≈î£ ø£wæ #˚j÷· *. s¡ã“sY ñ‘·Œ‹Ô,
s¡ã“sY edüTeÔ ⁄\ ‘·j÷· Ø˝À Á‹|ü⁄s¡≈î£ m+‘√
˝À‘Óq’ |ü]C≤„q+ ñ+~. Çø£ÿ&É ‘·j÷· s¡jT˚ ´
s¡ã“s¡TqT bıs¡T>∑T <˚XÊ\≈£î ≈£L&Ü m>∑TeT‹
#˚jT· e#·TÃ. áXÊq´ ÁbÕ+‘êìï Äπ>ïj·÷dæj÷·
22
‘√ nqTdü+<Ûëq+ #˚dü÷Ô ¬s’˝Ò« HÓ{ŸesYÿ
@sêŒ≥T≈£î Á|ü‘´˚ ø£ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+∫q
H˚|ü<∏ä´+˝À Ç˝≤+{Ï _õHÓdt qeT÷Hê\T
eT]+‘· Á|üj÷Ó »qø£s+¡ >± ñ+{≤sTT. Bìï
<äwæ˝º À ñ+#·T≈£îì Á‹|ü⁄s¡˝À s¡ã“sY |ü]ÁX¯eT≈£î
nedüs¡+ nsTTq ì|ü⁄DT˝…’q ø±]àø£X¯øÏÔ
n+~+#· & É + \ø£ å ´ +>± HÓ ’ | ü ⁄ D≤´_Û e ~∆
ø±s¡´Áø£e÷\qT Ø`&çC…’Hé #˚j·÷*‡ ñ+~.
C≤rj·T kÕúsTT˝À Á|ü‘´˚ ø£ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q
Vü‰sYï_˝Ÿ ñ‘·‡yêìï πø+Á<ä+>± #˚düT≈£îì
Hê>±˝≤+&é˝À ≥÷]»+ n_Ûe~∆ #˚jT· e#·TÃ.
n‘·´+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘ê s¡+>∑+>± ≥÷]»+
øπ +Á<ä+>± |ü\T ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|≥ ü eº #·TÃ.
y˚T|òü÷\j·T˝À k˛ÁVü‰, <ëøÏ, C…’ì‘ê Væ≤˝Ÿ‡
øπ +Á<ä+>± ôd+≥sY‡ Ä|òt mø£‡˝…H‡é @sêŒ≥T
#˚jT· e#·TÃ. Ä ÁbÕ+‘ê\ #·T≥÷º ÄVü‰s¡+,
bÕ˙j·÷\T, Ä‹<∏ä´+, kÕVü≤dü Áø°&É\qT
n_Ûe~∆ #˚jT· e#·TÃ.
bıs¡T>∑T<˚XÊ˝À¢ì e÷¬sÿ{Ÿ neø±XÊ\qT
kıeTTà #˚dTü ø√e&É+ \ø£´å +>± kÕ+Á|ü<ësTTø£
C≤„ H êìøÏ yÓ T s¡ T >∑ T \T ~<ä › & É + ø√dü +
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£e÷\qT n+‘·sê®rj·T
e÷¬sÿ{Ÿ≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T&É+ eTs√
ÁbÕ<Ûëq´‘ê+X¯+. ã+>±¢<X˚ Ÿ≈î£ #Ó+~q ÁbÕDY
|ò⁄ü &‡é á qeT÷HêqT $»j·Te+‘·+>± neT\T
|ü]∫+~. áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢ $X‚wü Ä<äsD¡
ñqï *∫ p´dt e+{Ï$ ‘·j·÷s¡T#˚dæ
e÷¬sÿ{Ï+>¥ #˚j·T&É+ <ë«sê ˇø£ Á|ü‘˚´ø£
e÷¬sÿ{ŸqT @sêŒ≥T #˚dTü ≈£î+~. áXÊq´+˝Àì
|ü \ T ÁbÕ+‘ê˝À¢ á ø£ + ô|˙ ã\+>±
bÕ‘·T≈£îb˛sTT+~. áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á|ü»\≈£î
Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ HÓ|’ ⁄ü D≤´\Tqï ≥e˝Ÿ‡, XÊ\Tyê\
‘·j·÷Øô|’ <äèwæº kÕ]+∫ bıs¡T>∑T<˚XÊ\
e÷¬ s ÿ{Ÿ q T <ä  wæ º ˝ À ô|≥Tº ≈ £ î ì yê{Ï ì
‘·j÷· s¡T#˚jT· e#·TÃ.
C≤rj·T HÓ|’ ⁄ü D≤´\ ns¡Ω‘· ìj·Te÷e[
(mHémdtzm|òt) Á|üe÷D≤\≈£î BÛ≥T>± á
ø±s¡´Áø£e÷\qT eTT+<äT≈£î q&çù|+<äT≈£î
|ò*ü ‘ê\ kÕ<Ûqä Ä<Ûë]‘· eP´Vü≤+ nqTdü]+
#·&+É eTs√ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ n+X¯+. ˇø£kÕ] á
qeT÷HêqT nqTdü]+∫q≥¢sTT‘˚ HÓ|’ ⁄ü D≤´\
n_Ûe~∆˝À Á|ü‹ ˇø£ÿ sêh+ |ü⁄s√>∑‹ì
ìs¡+‘·s+¡ |üs´¡ y˚ødåÏ ÷ü Ô ˝À≥TbÕfÒy¢ H’Ó ê ñ+fÒ
yê{Ïì dü]~<˚› M\T ø£\T>∑T‘·T+~. n˝≤π>
n~Ûø£ Á&ÜbÂ{Ÿ sπ ≥TqT n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ‘Ó#Ã˚ +<äT≈£î
ÄXÊeVüQ˝…q’ j·TTe‘·qT ∫qï ej·TdüT˝ÀH˚
|ü≥Tº≈£îì yê] <äwæºì HÓ’|ü⁄D≤´\ yÓ’|ü⁄
eTs¡*+#ê*‡ ñ+≥T+~. bÕsƒX¡ Ê\ kÕúsTT˝ÀH˚
e‹Ô $ <ä ´ \T Á|ü y ˚ X ¯ ô |≥º & É + á ~X¯ > ±
ÄVü‰«ì+#·<ä–q #·s¡´. n˝≤π> áXÊq´
sêÁcÕº˝À¢ì j·TTe‘·˝À m+≥sY Áô|q÷´sY
kÕeTsêú´\T ô|+#·&ÜìøÏ bÕsƒX¡ Ê\ kÕúsTT qT+#˚
dü÷Œ¤]ÔeT+‘·+ nsTTq m+≥sY Áô|q÷´s¡¢
$»j·T>±<∏\ä T bÕsƒê´+XÊ\T>± Á|üyX˚ ô¯ |{≤º*.
düe]+∫q C≤rj·T HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûe~∆
$<Ûëq+ Á|üdüTÔ‘· eTÚ*ø£ edü‘·T\qT |üP]Ô
kÕú s TT˝À $ìjÓ ÷ >∑ + ˝ÀøÏ ‘Ó # ˚ à +<ä T ≈£ î
nedü s ¡ y Ó T Æ q e÷s¡ Z < ä s ¡ Ù ø£ + #˚ k ˛Ô + ~.
ÁbÕ+rj·T+>± Áô|y’ ≥˚ T •ø£≈å î£ \ dü+K´ ≈£L&Ü
ô|+#ê*. Á|ü<Ûëq+>± áXÊq´ sêÁcÕº˝À¢
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T kÕ–düTqÔ ï ø£+ô|˙\ ø±s=Œπs{Ÿ
kÕe÷õø£ u≤<Ûä´‘·\qT HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆‘√
nqTdü+<Ûëq+ #˚dæ Äj·÷ s¡+>±\≈£î yê]ì
Áf…sTTqs¡T>¢ ± n_Ûe~∆ #˚j÷· *.
>∑‘· ø=~› ø±\+>± HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆˝À
á sêÁcÕº \ T n<ä T “¤ ‘ · y Ó T Æ q |ü ⁄ s√>∑ ‹ ì
kÕ~Û+#êsTT. •ø£Då bı+~q j·TTe‘·≈î£ ñbÕ~Û
neø±XÊ\qT n+~+#· & É + ‘√, ñ<√´>∑
ø£\Œq≈£î á ø±s¡´Áø£e÷\T ø=‘·Ô <ë«sê\qT
‘Ó]#êsTT. nsTT‘˚ áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î Ç|ü⁄Œ&ÉT
Ä]úø£+>± ô|]–q ÁbÕ<Ûëq´+ <äcÕº´ á
ÁbÕ+‘ê˝À¢ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ì eT]+‘· |ü{wÏ +˜ü
#˚j÷· *‡q nedüs+¡ ñ+~. HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆
ø±s¡´Áø£e÷˝À¢ Á|üdTü ‘Ô · CÀs¡TqT ø=qkÕ–dü÷Ô ø=‘·Ô
düyêfi¯q¢ T B≥T>± m<äTs=ÿH˚+<äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ
eP´Vü‰\‘√ eTT+<äT≈£î e∫Ãq≥ºsTT‘˚ áXÊq´
sêÁcÕº˝À¢ HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûe~∆ eT]+‘·>±
$dü]Ô +∫ j·TTe‘·≈î£ #·øÿ£ ì ñbÕ~Û ø£*Œ+#·>\∑
neø±XÊ\T yÓT+&ÉT>± ñHêïsTT.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 yÓTs¡¬>’q HÓ’|ü⁄D≤´\T
Äø£s¡¸D°j·T yê´dü+
<˚XÊ_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä |ü&ÉT‘·Tqï ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡
sê>∑\ <äXÊu≤›\˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ <ë«sê n_Ûeè~∆øÏ
n<äT“¤‘· neø±XÊ\THêïsTT.
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q
uÛ≤>∑kÕ«e÷´\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&+É ˝À
ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#·qT+~. n˝≤π>
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡≈£î dü+ã+~Û+∫
q÷‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ edüTqÔ ïH˚|<ü ´ä∏ +˝À
Á|ü»\qT Ç+<äT≈£î düqï<äT\∆ qT #˚dæ
yê]øÏ q÷‘·q HÓ|’ ⁄ü D≤´\˝À •ø£Då
ìe«e\dæ ñ+~. bÕ‘· kÕ+πø‹ø£
|ü]C≤„q+ e\¢ ø√˝ÀŒj˚T ø=ìï
ñ<√´>±\ ã<äT\T q÷‘·q
HÓ|’ ⁄ü D≤´\ e\¢ mH√ï ø=‘·Ô
neø±XÊ\T @s¡Œ&ÉqTHêïsTT.
Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü˝Ÿ &É÷´{°, ˙‹ ÄjÓ÷>¥, q÷´&Ûç©¢.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
eTìwæ ‘·q y˚T<Ûdä Tü ‡‘√ #˚ùd C≤„qdü+ã+<Ûä
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT ìs¡«]Ô+#·>\∑ kÕeTsê∆´ìï ˇø£
j·T+Á‘·+ ø£*– ñ+&É&Üìï ø£èÁ‹eT y˚T<∏dä Tü ‡
nì ìs¡ « ∫dü T Ô H êï+. BìH˚ Ç+^¢ w ü ß ˝À
Ä]º | ò æ w æ j · T ˝Ÿ Ç+f… * C… H é ‡ (m◊) nì
n+≥THêï+. n+fÒ, ns¡ú+ #˚düTø√e&É+,
‘ê]ÿø£ ‘ · ø£ * –ñ+&É & É + , H˚ s ¡ T Ãø√e&É + ,
|ü]düsê\qT+∫ Á>∑V≤æ +|ü⁄, düeTdü´ |ü]cÕÿs¡+,
∫es¡≈î£ Ádüè»Hê‘·àø£‘· ø£*–ñ+&É&+É Çe˙ï
ˇø£ j·T+Á‘·+ #˚j·T>∑\>∑&É+ nqïe÷≥.
n+‘·sê®rj·T+>± ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡(Ä]º|wæò j
æ T· ˝Ÿ
Ç+f… * C… H é ‡ `m.◊) $wü j · T yÓ T Æ $_Û q ï
n_ÛÁbÕj·÷\T ñHêïsTT. Á|üdTü ‘Ô · kÕ+πø‹ø£
|ü]C≤„Hêìï e~*+#·T≈£îì, <ëìkÕúq+˝À
q÷‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï rdüT≈£îe∫Ã
‘·<ë«sê y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ Á|ü>‹∑ , ñ‘êŒ<äø‘£ ≈· î£
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ <ë] rdüT+Ô <äì, Ç<˚ n‹
ô|<ä› kÕ+πø‹ø£ e÷s¡TŒ ne⁄‘·T+<äì ø=+<äsT¡
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. eT]ø=+<äsT¡ e÷Á‘·+, Ç+<äT≈£î
|üP]Ô _Ûqï+>± ‘·eT yê<äq\qT $ì|ædTü HÔ êïs¡T.
Bìe\¢ ô|<ä›m‘·TÔq ñbÕ~Û neø±XÊ\T
ø√˝ÀŒj˚T neø±X¯+ ñ+<äì n+≥THêïs¡T.Áô|d’ t
yê≥sY ≈£ L |ü s Y ‡ (|æ & É ã T¢ ´ dæ ) e÷Á‘· +
n+‘sê® r j· T +>± ø£ è Á‹eT y˚ T <Û ä d ü T ‡≈£ î
dü+ã+~Û+∫ 15.7 Á{Ï*j·THé &Ü\s¡¢ y˚Ts¡≈î£
E-mail: avik.sarkar@gov.in
ø=‘·Ô neø±XÊ\T
` &Üø£ºsY nMø˘ düsêÿsY
n<äq|ü⁄ yê´bÕs¡ neø±XÊ\T ø£\T>∑T‘êj·Tì,
Á|üdTü ‘Ô +· y˚>+∑ >± e÷s¡T‘·Tqï Ä]úø£ e´edü˝ú À
Ç~ n‹ô|<ä› kÕúsTT˝À yê´bÕs¡ neø±XÊ\qT
ø£ * Œ+#· q T+<ä ì #Ó ã T‘√+~. ø£ è Á‹eT
y˚ T <Û ä d ü T ‡≈£ î dü + ã+~Û + ∫q yêdü Ô y ê\qT
‘Ó * j· T CÒ j · T &É + ‘√bÕ≥T á n+XÊìøÏ
dü+ã+~Û+∫q dü÷\ú <äèwæìº ø£*Œ+#·&ÜìøÏ á
yê´dü+˝À Á|üjT· ‹ï+#·&+É »s¡T>∑T‘√+~.n˝≤π>
ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫q ø=+‘·
H˚ | ü < ∏ ë ´˙ï $e]+#· & É + »s¡ T >∑ T ‘√+~.
øπ +Á<äÁ|üuTÑÛ ‘·«+ Ç{°e\ ã&Ó{® Ÿ˝À Á|üø{£ +Ï ∫q
<ëìì ã{Ï,º ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ e\¢ Ç+&çj÷·
@ s¡ø+£ >± Á|üj÷Ó »q+ bı+<äqT+~? Bìì
eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛e&É+˝À Ç$T&ç ñqï
n+XÊ\ e+{Ï yê{Ï ì ≈£ L &Ü Çø£ ÿ &É
Á|ükÕÔ$+#·Tø√qTHêï+.
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡, <ëìøÏ eT<ä‘› T· >±
ì*∫q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q
eTÚ*ø£ n+XÊ\qT ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ,
2009 Hê{Ï ãVüQfi¯ »Hê<äsD¡ bı+~q Ár
Ç&çjT· {Ÿ‡ dæìe÷˝Àì ø¬ e¢’ ÷ø˘‡ düìïy˚XÊìï
|ü]o*+∫ #·÷&É+&ç. Ä ∫Á‘·+˝Àì ø¬ e¢’ ÷ø˘‡
düìïy˚X¯+˝À, Ç+»˙]+>¥ $<ë´]ú, yÓ’<ä´
dü+ã+<Ûä •ø£Då @B ˝Òì Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘·<ëÛ ]
sê+#√ (nMTsY U≤Hé á bÕÁ‘·˝À q{Ï+#ês¡T),
23
ˇø£ >∑ ] “¤ D Ï rÁeyÓ T Æ q |ü ⁄ ]{Ï H=|ü ⁄ Œ\T
|ü&ÉT‘·T+&É>± ÄyÓT≈£î ø±qTŒ#˚j·Te\dæ
ñ+≥T+~. dü«\Œ yÓ<’ ´ä dü<Tä bÕj·÷\T ø£*–q
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À Ç˝≤+{Ï$ düV≤ü »+.
eTTK´+>± –]»q e÷s¡TeT÷\ ÁbÕ+‘ê\˝À
Ç˝≤+{Ï$ düs¡«kÕ<Ûës¡D+. nsTT‘˚ á
∫Á‘· + ˝À kÕ+π ø ‹ø£ |ü ] C≤„ q + yê]ì
Ä<äT≈£î+≥T+~. >∑]“¤DÏ k˛<ä], •ø£Då bı+~q
yÓ<’ Tä ´sê˝…q’ |æj÷· (ø£ØHê ø£|Pü sY á bÕÁ‘·˝À
q{Ï+#ês¡T) á ø±qTŒ#˚j·T&ÜìøÏ ‘·–q
dü÷#·q\qT M&çjÓ÷ ø±˝Ÿ<ë«sê sê+#·÷øÏ
‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡T. |ü+&É+{Ï _&ɶ≈£î Ä ‘·*¢
»qàìdüT+Ô ~. Ç˝≤+{Ï f…* yÓT&çdHæ é kÂø£sê´\T
Çyêfi¯, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À
$$<Ûä Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±˝…’q uÛ≤s¡‘Y HÓ{Ÿ
(Á>±e÷\≈£î ôV≤’ d”Œ&é Ç+≥¬sï{Ÿ ø£HøÓ $ºÏ {Ï),
&çõ≥˝Ÿ Ç+&çj·÷ ø±s¡´Áø£e÷\ <ë«sê
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e#êÃsTT.
á ∫Á‘·+˝À, •ø£Då bı+~q yÓ<’ Tä ´sê˝…q’
|æj÷· , >∑]“¤DøÏ Ï düTK Á|üdeü + nj˚T´es¡≈î£
sê+#· ÷ ≈£ î ‘· q dü ÷ #· q \T n+~dü ÷ Ô H ˚
ñ+≥T+~. Bìì ã{Ϻ eTq≈£î Á>±e÷\˝À Á|ü‹
qs¡T‡≈£î ˝Ò<ë yÓ’<äT´&ç |üs√ø£å+˝À ùde\T
n+~+#˚ yê]øÏ dü÷#·q\T n+~+#˚+<äT≈£î£
•ø£ å D bı+~q ˇø£ &Üø£ º s Y nedü s ¡ + .
yêdüyÔ êìøÏ, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì nìï Á>±e÷\
$wüj·T+˝À Ç˝≤+{Ï düeTdü´ |ü]cÕÿsêìøÏ
yÓ<’ Tä ´\ ø=s¡‘· ô|<ä› nes√<Û+ä . ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡
Ä<Ûë]‘· dæbÕò s¡T‡\ e´edüú Ç˝≤+{Ï düeTdü´\
|ü ] cÕÿsêìøÏ <√Vü ≤ <ä | ü & É > ∑ \ <ä T . s√–øÏ
n+~+#ê*‡q ∫øÏ‘‡· >∑T]+∫, s√>∑T\T |ü\T
dü+<äsꓤ\˝À m<äTs=ÿH˚ |ü]dæ‘ú T· \ >∑T]+∫
qs¡T‡\≈£î ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ Ä<Ûë]‘· e´edüú
‘·–q dü÷#·q\T Çe«>∑\<äT. Ç˝≤+{Ï
s√>∑\ø£åD≤\T >∑\ ù|ôw+≥¢≈£î, Ç<˚ ‘·s¡Vü‰
∫øÏ‘·‡≈£î dü+ã+~Û+∫ >∑‘·+˝À ù|ôw+≥¢≈£î
yÓ<’ Tä ´\T m˝≤+{Ï eT+<äT\T dü÷∫+#ês¡qï
<ëìøÏ dü + ã+~Û + ∫ ô|<ä › y Ó T T‘· Ô + ˝À
n+<äTu≤≥T˝À ñqï düe÷#êsêìï <äèwæ˝º À
24
ñ+#·T≈£îì ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ e´edüú |ü]dæ‹ú ì
ne>±Vü≤q #˚dTü ≈£î+≥T+~. &çõ≥˝Ÿ kÕ+πø‹ø£
|ü]C≤„q+‘√ ≈£L&çq ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ bÂs¡T\≈£î
kÕ~Ûø±s¡‘· ø£*Œ+#·&+É ˝À, yê]øÏ $C≤„Hêìï
|ü+#·&É+˝À ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤düTÔ+~. á
ñ<ëVü≤s¡D˝À, Á>±eT Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD
øπ +Á<ä+˝Àì qs¡T‡≈£î ø£*>π kÕ~Ûø±s¡‘,· ø£èÁ‹eT
y˚T<Ûdä Tü ‡ <ë«sê ø£*–q kÕ~Ûø±s¡‘>· ± #Ó|Œü e#·TÃ.
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ #·]Á‘·....
1950\ eT<Û ä ´ qT+∫ ø£ è Á‹eT
y˚T<ÛädüT‡ nH˚~ ø£+|üP´≥sY ôd’H釽À ˇø£
|ü ] XÀ<Û ä q n+X¯ + >± ñ+≥÷ e∫Ã+~.
1958˝À Ä]º|wæò j æ T· ˝Ÿ q÷´s¡˝Ÿ HÓ{Ÿ esYÿ ø√dü+
|ü¬s‡ÁbÕºHé Ä˝ÀZ]~∏yéTqT ø£qT>=qï|ü⁄Œ&˚
Ä]º|wæò j æ T· ˝Ÿ Ç+f…*C…H‡é ≈£î |ü⁄Hê~ |ü&+ç ~.
1950\˝À n<˚ düeTj·T+˝À n˝…Hé ≥÷´]+>¥,
ø£+|üP´{Ï+>¥ $TwæqØ n+&é Ç+f…*C…H‡é nH˚
n+X¯+ô|’ ˇø£ |üÁ‘êìï Á|ü#T· ]+#ês¡T. e÷qe
y˚T<Ûdä Tü ‡, Á|ües¡qÔ qT nqTø£]+#˚ j·T+Á‘êìï
düèwæ+º #˚ \ø£´å +‘√ á |üÁ‘êìï s¡÷bı+~+#ês¡T.
‘·s¡ÿ+, ‘ê]ÿø£‘·, e÷{≤¢&É&É+, dü+uÛ≤wüD,
ne>±Vü≤q, ndü+ø£*Œ‘· #·s¡´ e+{Ïyê{Ï
$wüjT· +˝À e÷qe y˚T<Ûdä Tü ‡‘√ düe÷qyÓTqÆ
j·T+Á‘ê\qT s¡÷bı+~+#ê\qï~ m+‘√
ø±\+>± |ü]XÀ<Ûä≈£î\ \ø£å´+>± ñ+≥÷
e∫Ã+~. y˚T<Û√ j·T+Á‘ê\ s¡÷|üø£\Œq
j·T+Á‘ê\qT s¡÷bı+~+#ê\qï uÛ≤eq ‘=\T‘·
Á|ü<ëÛ q+>± |ü]XÀ<Û≈ä î£ \ Ä˝À#·q˝À¢, ôdH’ ‡é
|òøæ Hå£ é dæìe÷ s¡÷|üøs£ \Ô¡ ˝À yÓTT>∑‘Z =&ç–+~.
1996`97 ø±\+˝À , &û|t ã÷¢ nH˚ ù|s¡T>∑\
◊_m+ ø£+|üP´≥sY, #Ódt b˛{°˝À #Ódt
#Ûê+|æjT· Hé >±´Ø ø±düŒs√yéqT z&ç+∫+~. á
&û|ãt ÷¢ j·T+Á‘·+ >=|üŒ $»j·T+ kÕ~Û+∫q
|üŒ{Ïø° Ç+<äT˝À¢, dü+uÛ≤wüD, #·÷|ü⁄ e+{Ï
˝À‘Ó’q e÷qe ne>±Vü≤q\≈£î dü+ã+~Û+
∫q<˚B ˝Ò<Tä .#ê˝≤ es¡≈î£ á j·T+Á‘·+ #˚dqæ
|üì ‘ê]ÿø£yTÓ qÆ ~.
>∑ ‘ · ø=ìï <ä X Êu≤› \ ˝À &ç õ ≥˝Ÿ
kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ mH√ï e÷s¡TŒ\qT
#·÷dæ+~. Ç~ _>¥ &˚{≤ eT<ä‘› T· ‘√ ø£èÁ‹eT
y˚T<Ûdä Tü ‡ ÄeX¯´ø£‘q· T ‹]– eTq eTT+<äT≈£î
rdü T ≈£ î e∫Ã+~.1960`70 <ä X ¯ ø £ +
n+‘·sê®rj·T+>± &çõ≥˝…’CÒwüHé ô|<ä›m‘·TÔq
kÕ–q <äX.¯ u≤´+øÏ+>¥, Çq÷‡¬sHé‡ qT+∫
]f…˝Æ Ÿ s¡+>∑+ es¡≈î£ nìï s¡+>±\÷ ù||üsY
˝≤yê<˚M\ qT+∫ m\Áø±ºìø˘ ˝≤yê<˚M\
$<Ûëq+˝ÀøÏ e÷s¡T‘·÷ e#êÃsTT. Ç~ düùV≤‘·Tø£
<Ûsä ≈¡ î£ ô|<ä› m‘·TqÔ &˚{≤ ì\«, uÛ≤Ø kÕúsTT˝À
>∑Dq‘√ ≈£L&çq uÛ≤Ø düe÷#êsêìøÏ M\T
ø£*Œ+∫+~. á |ü]D≤eT+, _>¥ &˚{≤ nqï
|ü<+ä s¡÷|üø\£ Œq≈£î neø±X¯+ ø£*Œ+∫+~.
Bì‘√ ô|<ä› yÓTT‘·+Ô ˝À düe÷#êsêìï ÁbÕôddt
#˚d,æ $X‚w¢ +æ #·&ÜìøÏ Ç~ M\T ø£*Œ+∫+~.
_>¥ &˚{≤, ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À >∑Dq. ‘·≈£îÿe
Ks¡TÑ√ düe÷#êsêìï uÛÑÁ<ä|ü]#˚ kÂ\uÛÑ´+
e+{Ï$ ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡ s¡+>±ìøÏ ø=‘·Ô
}|æ]\÷<ësTT.
q÷‘·q ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ Ä$sꓤyêìøÏ
&û|t ˝…]ï+>¥ Ä˝ÀZ]<∏äyéT qT ø£qT>=q&É+
ø±s¡DeTì ø=+<äsT¡ $X¯«dækÕÔsT¡ . &û|t ˝…]ï+>¥
Ä˝ÀZ ] <Û ä y é T |ü s ¡ ´ y˚ ø £ å D ˝À eT©º ˝ Ò j · T sY
Ä]º | ò æ w æ j · T ˝Ÿ q÷´s¡ ˝ Ÿ HÓ { Ÿ e sY ÿ \qT
(m.mHé.mHé) 1965˝ÀH˚ ø£qT>=Hêïs¡T. ô|<ä›
m‘·TqÔ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ e´edü\ú s¡÷|üø\£ Œq≈£î
Ä ø±\+˝À ô|<ä› yÓTT‘·+Ô ˝À >∑Dq e´edü\ú T
>±˙, –>±u…{’ Ÿ‡, f…sêu…{’ Ÿ‡ &˚{≤ >±˙ ˝Ò<Tä .
e÷{≤¢&É&ÜìøÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T,
dü + uÛ ≤ wü D \qT ns¡ ú + #˚ d ü T ø√e&É + ,
Ädü + uÛ ≤ wü D \≈£ î nqT>∑ T D+>± ‘· – q
dü e ÷<Û ë Hê\T Çe«&É + e+{Ï $ #ê˝≤
dü+øÏ¢wüºyÓTÆq n+XÊ\ì uÛ≤$dü÷Ô e#êÃs¡T.
◊_m+ ≈£î #Ó+~q Á|üXï¯ . »yêãT\T #Óù|Œ
e´edü,ú yê≥‡Hé, 2011˝À õjÓ÷bÕض >π yéT˝À
Ç<äs› T¡ Á|üeTTKT\qT z&ç+∫+~.õjÓ÷bÕض
nH˚~ nyÓT]ø£Hé f…*$»Hé˝À Á|ükÕs¡yÓTÆq
ø±s¡´Áø£eT+. Ç+<äT˝À eTT+<äT>± düe÷<ÛëHê\T
ÇkÕÔsT¡ . <ëì‘√ bÕ≥T Ç#˚à ≈£L\¢ Ä<Ûës¡+>±
b˛{°<ës¡T\T ‘·–q Á|üXï¯ \qT s¡÷bı+~+#ê*.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 Çø£, eTqTwüß\T ìs¡«Væ≤+#˚ n‘·´+‘·
øÏ¢wüºyÓTÆq |üì ‘·eT #·÷|ü⁄‘√ edüTÔe⁄\qT
>∑T]Ô+#·&+É ,nsTT‘˚ 2012˝À ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡
Ä<Ûë]‘· e´edüú ˇø£{Ï, Çy˚TCŸ HÓ{Ÿ yê]
<äèXÊ´\ eØZøs£ D ¡ b˛{°˝À ô|<ä› e÷]®H‘é √
$»j· T + kÕ~Û + ∫+~. kÕº H é b ò ı sY ¶ $X¯ «
$<ë´\j· T + Ä]º | ò æ w æ j · T ˝Ÿ Ç+f… * C… H é ‡
Ç+&Óø˘‡qT s¡÷bı+~∫+~. Ç~ ø£èÁ‹eT
y˚T<Ûdä Tü ‡ e´edü\ú T e÷qe⁄\T #˚ùd |üqT˝…q’
dü«s¡>T∑ ]Ô+|ü⁄, <äèXÊ´\qT >∑T]Ô+#·&+É e+{Ï
yê{Ï ì @y˚ T s¡ ≈ £ î HÓ s ¡ y ˚ s ¡ T dü T Ô H êïjÓ ÷
ø=\TdüT+Ô ~. ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡≈£î dü+ã+~Û+∫q
n‘·T´‘·eÔ T e´edü\ú T áø=\e÷q+ Á|üø±s¡+
eT+∫ |üìrs¡T ø£qãs¡∫q≥Tº >∑T]Ô+#ês¡T.
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ @
$<Û+ä >± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~?
eTq+ Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD s¡+>±H˚ï
rdüT≈£î+fÒ, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À Á|ü‹ yÓsTT´eT+~
Á|ü»\≈£î ˇø£s¡T ø£+fÒ ‘·≈£îÿe (0.725)
|òJæ wæjT· qT¢ ñHêïs¡T. ôdŒwü*düT\º dü+K´ Á|ü‹
yÓ s TT´ eT+~ Á|ü » \≈£ î #· ÷ ùdÔ #ê˝≤
‘·≈£îÿe.@{≤ yÓ’<ä´ $<ä´ |üP]Ô #˚düT≈£îì
yÓ<’ ´ä eè‹Ô˝ÀøÏ edüTqÔ ï yê] dü+K´qT >∑eTì+∫
#·÷dæq|ü⁄&TÉ , düMT|ü uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À á |ü]dæ‹ú ˝À
ô|<ä>› ± e÷s¡TŒ ø£ì|æ+#·øb£ ˛e#·TÃ. n+<äTe\¢,
#ê˝≤es¡≈î£ Á>±MTD Äs√>∑´øπ +Á<ë\T yÓ<’ Tä ´\
ø=s¡‘·qT m<äTs=ÿH˚ |ü]dæú‹. πøåÁ‘·kÕúsTT˝À
M{Ï˝À qs¡T‡\T ñ+{≤s¡Tø±˙ yÓ<’ Tä ´\ ø=s¡‘·
ñ+&˚ neø±X¯+ ñ+~. e÷s¡TeT÷\ –]»q
ÁbÕ+‘ê\˝À |ü]dæ‹ú eT]+‘· rÁe+>± ñ+~.
Çø£ øÏì¢ ø£˝Ÿ ôdŒwü*düT˝º q’… sπ &çj÷· \õdüT\º T,
bÕ<∏ë\õdüTº\ ø=s¡‘· ≈£L&Ü ñ+~. s√>∑
ìsê∆s¡D˝À M]øÏ $$<Ûä s¡ø±\ Çy˚TCŸ\T
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡≈£î
dü+ã+~Û+∫q e´edü\ú T Çy˚TCŸ >∑T]Ô+|ü⁄≈£î
dü+ã+~Û+∫ n<äT“¤‘· |üìrs¡T ø£qã]∫q
$wüj·÷ìï eTq+ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. Çø£ÿ&É
_>¥&{˚ ≤ Ä<Ûë]‘· ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ ì|ü⁄DT\
ø=s¡ ‘ · q T n~Û > ∑ $ T+∫, π ø å Á ‘· k Õú s TT˝Àì
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
yÓ<’ ´ä dæã“+~øÏ m+‘√ düV‰ü j·T|ü&TÉ ‘·T+~. Ç~
πs&çj·÷\õdüTº\T, bÕ<∏ë\õdüTº\ $\TyÓ’q
düeTj·÷ìï Ä<ë #˚dæ ‘·≈î£ ÿe düeTj·T+˝À
m≈£ î ÿe π ø dü T \T |ü ] o*+#· & ÜìøÏ M\T
ø£*ŒdüT+Ô ~. Ç+<äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ düe÷#êsêìï
ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡ n+~düTÔ+~. øÏ¢ìø£˝Ÿ
ôdŒwü * dü T º \ T dü + øÏ ¢ w ü º y Ó T Æ q n+XÊ\ô|’
<äèwæôº |≥º&ÜìøÏ düeTj·Tj·T+ <=s¡T≈£î‘·T+~.
Ç˝≤ ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡ ì|ü⁄DT\ $\TyÓ’q
düeTj·÷ìï Ä<ë #˚dæ yê] ùde\T eT]+‘·
eT+~øÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˝˚ ≤ #˚dTü +Ô ~.
s√–øÏ >∑\ s√>∑\ø£åD≤\T, rÁe‘·
‘Ó\TdüT≈£îH˚ Áø£eT+˝À qs¡T‡, s√– qT+∫
ùdø£]+∫q ø°\ø£ düe÷#êsêìï ø£èÁ‹eT
y˚T<ÛädüT‡‘√ nqTdü+<ÛëqyÓTÆq ‘·q #˚‹˝Àì
|ü]ø£s+¡ ˝À ìøÏ|å +Ôü #˚dqæ |ü⁄&TÉ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡,
á dü e ÷#ês¡ + Ä<Û ë s¡ + >± Ç+<ä T ≈£ î
nedüse¡ Tj˚T´ ∫øÏ‘‡· >∑T]+∫, ‘·–q eT+<äT\
>∑T]+∫ düe÷#ês¡+ ÇdüT+Ô ~. Ç˝≤ qs¡T‡,
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ Ä<Ûë]‘· e´edüú <ë«sê ˇø£
ì|ü⁄DT&Óq’ yÓ<’ Tä ´&ÉT dü÷∫+#˚ eT+<äT\ e+{Ï
yê{Ïì dü÷∫+#·&ÜìøÏ M\T ø£\T>∑T‘·T+~.
n+‘˚ø±<äT, Á|üdTü ‘Ô · ù|ôw+{Ÿ≈î£ Ç~ m≈£îÿe>±
dü]b˛<äì nqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT qs¡T‡ ø£èÁ‹eT
y˚T<Ûdä Tü ‡ n+~+#˚ dü÷#·#q· \qT ìsêø£]+
#·q÷ e#·TÃ. yÓTT‘êÔìøÏ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ e´edü,ú
‘· q e<ä › ìøÏ å | ü Ô y Ó T Æ q ô|<ä › yÓ T T‘· Ô + ˝Àì
düe÷#êsêìï $X‚w¢ +æ ∫ dü÷#·q\T #˚dTü +Ô ~.
y˚˝≤~ eT+~ s√>∑T\ düe÷#ês¡+, yê]øÏ
dæbÕò s¡T‡ #˚dqæ eT+<äT\T, Á|üdTü ‘Ô · ù|ôw+{Ÿ≈î£
>∑\ s√>∑ \ø£Då ≤\T e+{Ï yê{Ïì |ü]o*+∫,
dü]b˛\TÃ≈£îì dæbÕò s¡T‡\T #˚dTü +Ô ~. Bì‘√ yÓ<’ ´ä
]b˛s¡Tº\ |¡]o\q≈£î yÓ’<äT´\≈£î m≈£îÿe
düeTj·T+|ü≥<º Tä .|ò*ü ‘·+>± e÷eT÷\T ø£Hêï
m≈£îÿeeT+~ s√>∑T\qT #·÷&Ée#·TÃ. Äs√>∑´
dü+s¡øDå£ s¡+>∑+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ô|<ä› m‘·TqÔ
ì|ü⁄DT\ ø=s¡‘· ñqï <äX˝¯ À ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡
e´edü ú \ T bÂs¡ T \≈£ î yÓ T s¡ T ¬ > ’ q ùde\T
n+<ä&ÜìøÏ ñ|üø]£ kÕÔsTT.
kÕºHébò˛sY¶ j·T÷ìe]‡{° Ábòıô|òdüsY
Ä+Á&É÷ HÓ>¥,ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡qT q÷‘·q
$<äT´‘·T>Ô ± n_Ûe]í+#ês¡T. e+<ä dü+e‘·‡sê\
ÁøÏ‘+· Á|ü‹ s¡+>±˙ï $<äT´‘Y m˝≤ Á|üu≤Û $‘·+
#˚dæ+<√, sêqTqï dü+e‘·‡sê\˝À ø£èÁ‹eT
y˚T<Ûdä Tü ‡ Á|üu≤Û e+‘√ e÷s¡TŒ\≈£î ˝ÀqT ø±ì
|ü]ÁX¯eT @<ÓH’ ê ñ+≥T+<äì ‘êqT nqTø√qì
yês¡T n+{≤s¡T.eTq <˚X¯+ $wüj·T+˝À
ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ ñ|üj÷Ó >±\T n|ü]$T‘·eTì
#Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ.
ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ n+<äTu≤≥T
˝ÀøÏ e∫Ãq|ü ⁄ &É T bÕ‘· kÕ+π ø ‹ø£ ‘ ·
ø£qTeTs¡T>ö‘·÷ e∫ÃqfÒ,º ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT, Á|ü»\ Jeq
$<Û ë q+˝À, |ü ì rs¡ T ˝Àq÷ e÷s¡ T Œ
ø£ ì |æ d ü T Ô + ~. >∑ ‘ · ˝ À u≤´+øÏ + >¥ , Ç‘· s ¡
s¡+>±\˝À ø£+|üP´≥s¡q¢ T Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº |ü⁄&ÉT
yê{ÏøÏ e´‹πsø£ø£+>± ìs¡düq\T yÓ\T¢yÓ‹Ôq
dü+<äsꓤ\THêïsTT. ø£+|üP´≥s¡T,¢ ÇqŒ¤sπ àwüHé
f…ø±ï\J s¡+>∑+˝À $|üy¢ ê‘·àø£yTÓ qÆ e÷s¡TŒqT
rdüT≈£îe#êÃsTT. Ç~ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï ◊{Ï
s¡ + >∑ + ˝À >√¢ ã ˝Ÿ ©&É s Y > ± #˚ d æ + ~.
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ #Ó+~q |ü\T ◊{Ï dü+düú\T
n+‘· s ê® r j· T +>± ù|¬ s ìïø£ > ∑ q ï ◊{Ï
ø£ + ô|˙\‘√ >∑ { Ï º b ˛{° |ü & É T ‘· T HêïsTT.
>∑ ] wü ˜ k Õú s TT˝À kÕ|ò t º y ˚ s Y m>∑ T eT‘· T \‘√
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ás¡+>∑+˝Àq÷ Hêj·Tø£‘«· kÕúq+˝À
ñ+~.ø£ + |ü P ´≥s¡ ¢ q T Á|ü y ˚ X ¯ ô |{Ï º q |ü ⁄ &É T
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ◊{Ï HÓ|’ ⁄ü D≤´\T ø£*–q yê¬ses¡÷
˝ÒsT¡ . ø±˙ Çyêfi¯ ◊{Ï ì|ü⁄DT\≈£î uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
ô|{Ϻ+~ ù|s¡T. n˝≤π> ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡
ø±s¡D+>± ø=ìïs¡ø±\ ñ<√´>±\ nedüs+¡
ñ+&Éøb£ ˛e#·TÃ. ø±˙ ø=‘·Ô HÓ|’ ⁄ü D≤´\T ø=‘·Ô
25
neø±XÊ\qT ø£ * ŒkÕÔ s TT. Ç+<ä T ≈£ î e´edüú &çõ≥˝Ÿ Ä]úø£ e´edü>ú ± e÷s¡T‘√+<äì. j·÷¬ø‡+#·sY n<Ûä´j·Tq+ Á|üø±s¡+,
nqT>∑TD+>± Á|ü»\qT ø=‘·Ô HÓ’|ü⁄D≤´\‘√ Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫ q÷‘·q kÕ+πø‹ø£ $$<Ûä s¡+>±\˝À n<äT“¤‘y· TÓ qÆ Á|ü>‹∑ kÕ~Û+#ê
düe÷j·T‘·+Ô #˚jT· &É+˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø°\ø£ bÕÁ‘·|ü]C≤„Hê\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ edüTÔHêïj·Tì \+fÒ n+<äT≈£î $X¯«$<ë´\j·÷\T, kÕºs|º¡ \t T,
eVæ≤+#·e\dæ ñ+~. ‘·j·÷Ø s¡+>±ìøÏ ù|s=ÿ+~. &çõ≥˝Ÿ Ç+&çj÷· , kÕºs|º¡ t Ç+&çj÷· , ô|<ä› ø£+ô|˙\T, $<Ûëq ìπs‘í \· T, eT©ºùdøº ˘
dü+ã+~Û+∫ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ e\¢ kÕ+πø‹ø£ y˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷ e+{Ï$ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ôVA\¶s¢¡ ø£*–q uÛ≤>∑kÕ«e÷´\T ø°\ø£yTÓ qÆ $.
|ü]C≤„q+˝À e#˚à e÷s¡TŒ\T ‘·≈î£ ÿe ñ‘êŒ<äø£ $C≤„Hê<Ûë]‘· &çõ≥˝Ÿ düe÷»+ @sêŒ≥T≈£î nsTT‘˚ Ç+<äT˝À #ê˝≤ n+XÊ\ $wüjT· +˝À
ñ<√´>±\≈£î ã<äT\T m≈£îÿe ñ‘êŒ<äø‘£ · ø£*–q M\T ø£*ŒdüT+Ô <äì ù|s=ÿ+~. á ~X¯>± ø£èÁ‹eT uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ã\yÓTqÆ |ü⁄Hê<äT\T ø£*– ñ+~.
ñ<√´>±\qT ø£*Œ+#·qTHêïsTT. y˚T<Ûdä Tü ‡ s¡+>∑+˝À |ü]XÀ<Ûqä , n_Ûeè~∆ ‘·~‘·s¡ uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝Àì $X¯ « $<ë´\j· ÷ \T,
ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï n+~|ü⁄#T· Ã$wüj÷· \˝À eTq ø£èwæì eTTeTàs¡+ #˚ùd+<äT≈£î |ü]XÀ<ÛäqXÊ\\T >∑‘· 40 dü+e‘·‡sê\T>±
ø√e&É+, _>¥ &˚{≤ Ä<Ûë]‘· ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡qT ˙‹ ÄjÓ÷>¥ ˇø£ C≤rj·T ø±s¡´Áø£e÷ìï ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡ s¡+>∑+˝À $X‚wü ø£èwæ
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝Àì qs¡T‡\≈£î kÕ~Ûø±s¡‘· ÁbÕs¡+_ÛdTü +Ô <ä˙ Á|ükÕÔ$+#·&+É »]–+~. #˚ d ü T Ô H êïsTT. Á|ü | ü + #· + ˝Àì ô|<ä › ◊{Ï
ø£ * Œ+#˚ ˝ ≤ Á>±MTD Äs√>∑ ´ s¡ + >∑ + ˝À ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ nH˚~ Çyêfi¯ ˇø£ ø£+ô|˙\˝À ø=ìï uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝£ìy˚. |ü\T
ñ|üj÷Ó >∑+˝ÀøÏ rdüT≈£îsêyê\+fÒ, n+<äT≈£î eP´Vü ‰ ‘· à ø£ kÕ+π ø ‹ø£ |ü ] C≤„ q +>± n+‘·sê®rj·T ãVüQfi¯C≤‹ dü+dü\ú ≈£î #Ó+~q
ø=ìï e÷s¡TŒ\T nedüs+¡ .@ ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ |ü]>∑DÏ+|üã&ÉT‘√+~. Ç~ y˚>∑e+‘·yÓTÆq n_Ûeè~∆ πø+Á<ë\T, |ü]XÀ<Ûäq πø+Á<ë\qT
|ü]C≤„q+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e∫ÃHê yê{Ï Ä]úø£ eè~∆øÏ, Á|ü|ü+#·<˚XÊ\ n_Ûeè~∆øÏ uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À Ç|ü Œ {Ï π ø @sêŒ≥T
dü Á ø£ e T ìs¡ « Vü ≤ D≈£ î ø=ìï e÷s¡ T Œ\T <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~. |ü\T <˚XÊ\T Ç|üŒ{Ïπø #˚XÊsTT.<˚X+¯ ˝À yÓ+#·sY ø±|æ≥˝Ÿ |ò+ü &é‡,
#˚dTü ø√e\dæ ñ+≥T+~. @ ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ s¡+>∑+˝À y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ eè~∆øÏ kÕºs|º¡ t ø£+ô|˙\T ô|<ä› dü+K´˝À ÁøÏj÷· o\+>±
|ü]C≤„q+ $»j·TyÓTHÆ ê yÓ|’ \üò ´yÓTHÆ ê Bì‘√ ‘·–q $<ÛëHê\T rdüT≈£îe#êÃsTT.ø£èÁ‹eT ñHêïsTT. kÕºs|º¡ t ø£+ô|˙\≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ m+‘√
eTT&ç|&ü ç ñ+≥T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á>±MTD y˚T<Ûdä Tü ‡ Á|üu≤Û e+ ø±s=Œπs{Ÿ dü+dü\ú T, Á|üuTÑÛ ‘·«, eT<䛑·Tìk˛Ô+~. qeø£\Œq\qT eT]+‘·
Äs√>∑´ dü+s¡øDå£ ˝À ø£èÁ‘·$T y˚T<Ûdä Tü ‡ e«edü\ú
Áô|y’ ≥˚ T dü+dü\ú ô|H’ ê ñ+≥T+~. ÇHé|sπüò àwüHé Áb˛‘·‡Væ≤+#˚+<äT≈£î ˙‹ ÄjÓ÷>¥ |ü\T #·s´¡ \T
kÕj·T+ rdüTø√<ä\∫q|ü⁄&ÉT á |ü]ø£sê\ f…ø±ï\J, _>¥&˚{≤ s¡+>∑+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ rdüT≈£î+{À+~. n≥˝Ÿ ÇH=ïy˚wüHé $TwüHé
$ìjÓ÷>∑+˝À qs¡T‡\T ø=‘·Ô HÓ’|ü⁄D≤´\qT Hêj·Tø£‘·« kÕúq+˝À ñqï|üŒ{Ïø°, ø£èÁ‹eT (m◊m+) ø±s¡´Áø£eT+ øÏ+<ä bÕsƒ¡XÊ\˝À¢
n+~|ü ⁄ #· T Ãø√e\dæ ñ+≥T+~. s√–øÏ y˚T<Ûdä Tü ‡ s¡+>∑+˝À e÷Á‘·+ Ä kÕúHêìï Ç+ø± Á|üj÷Ó >∑XÊ\\ @sêŒ≥T, kÕºs|º¡ t ø£+ô|˙\≈£î
dü+ã+~Û+∫q s√>∑\ø£Då ≤\T,Ç‘·s¡ $esê\qT bı+<ä˝<Ò Tä . ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡≈£î dü+ã+~Û+∫q ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ $<Û+ä >± Ç+≈£î´uÒwHü é ôd+≥s¡q¢ T
düÁø£eT+>± qyÓ÷<äT#˚j·T&ÜìøÏ &çõ≥˝Ÿ |ü]XÀ<Ûäq $wüj·T+˝À mH√ï >=|üŒ >=|üŒ Á|üy÷Ó {Ÿ #˚dTü HÔ êïs¡T. yÓ+#·sY ø±|æ≥˝Ÿ |ò+ü &é‡,
bÕ¢{ŸbÕò +qT ñ|üj÷Ó –+#·>\∑ H˚sT¡ Œ yê]øÏ ñ<ëVü≤s¡D\qT eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃ. kÕº s ¡ º | t ø£ + ô|˙\ eT<Û ä ´ uÛ ≤ >∑ k Õ«eT´+
ñ+&Ü*. Ç+<ä T ≈£ î HÓ ’ | ü ⁄ D≤´_Û e è~∆ ô |’ |ü]XÀ<Ûqä XÊ\\T, nø£&$É Tø˘ s¡+>∑+, kÕºs|º¡ \t T, #ê˝≤es¡≈£î ñ+{À+~. nsTT‘˚ Ç+<äT≈£î
<äèwæôº |≥º&+É nedüs+¡ . á HÓ|’ ⁄ü D≤´\T ˝Ò≈î£ +fÒ
Á|üy≥˚ T s¡+>∑+˝À Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£èwæ dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡yT˚ ˇø£ Áø£eT|ü<‹∆ä ˝À
q÷‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ eè<Ûë ne⁄‘·T+~, >∑ D ˙j· T +>± »s¡ T >∑ T ‘√+~.eTs√yÓ ’ | ü ⁄ ˝Ò<Tä .
Ç+<ä T ≈£ î nedü s ¡ y Ó T Æ q HÓ ’ | ü ⁄ D≤´\qT
øπ Áå ‘·kÕúsTT˝À |üì#˚dTü qÔ ïyê]øÏ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ $$<Û ä dü + dü ú \ uÛ ≤ >∑ k Õ«eT´+,
n+~|ü ⁄ #· T Ãø√ø£ b ˛‘˚ n~ ñ<√´>±\T $ìjÓ ÷ >±ìøÏ dü + ã+~Û + ∫q kÕ+π ø ‹ø£ düV≤ü ø±s¡+‘√ <˚X+¯ ˝À ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ s¡+>∑+
ø√˝ÀŒe&Üìø° <ë]rdüTÔ+~. s√–øÏ ùde\T |üsy¡ TÓ qÆ ne>±Vü≤q n+s‘·+‘· e÷Á‘·+>± n<äT“¤‘· Á|ü>∑‹øÏ neø±XÊ\T |ü⁄wüÿ\+>±
n+~+#·&+É ˝À HÓ|’ ⁄ü D´+ ñqï≥Tº>±H˚ qs¡T‡\T ñ+{À+~. ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡qT $ìjÓ÷>∑+ ñHêïsTT. kÕº s ¡ º | t ø£ + ô|˙\≈£ î ˝À‘Ó ’ q
ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡nqTdü+<Ûëì‘· |ü]ø£sê\ rdüT≈£îe∫à ás¡+>∑+˝À y˚>∑e+‘·yÓTÆq |ü ] XÀ<Û ä q \≈£ î neø±X¯ + ñ+&É < ä T . á
$ìjÓ÷>∑+˝À HÓ|’ ⁄ü D´+ kÕ~Û+#ê*‡ ñ+≥T+~. eè~∆kÕ~Û+#ê\+fÒ n+<äT≈£î ás¡+>∑+‘√ $wü j · T +˝À |ü ] XÀ<Û ä ≈ £ î \ ø£ è wæ yê]øÏ
uÛ≤s¡‘˝Y À |ü]dæ‹ú eTT&ç|ü&çq yês¡+<ä] eT<Ûä´ düeTq«j·T+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ eùdÔ Á|üjÓ÷»qø£s¡+>±
ñ+&Ü*. n+‘·sê®rj·T+>± ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ ñ+≥T+~. Á|üuÛÑT‘·«+ $$<Ûä kÕúsTT\˝À
Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®{Ÿ˝À ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡
s¡+>∑+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï Hêj·Tø£‘«· kÕúq+˝À uÛ≤>∑kÕ«e÷´\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#˚+<äT≈£î #·s´¡ \T
s¡+>∑+˝À n_Ûeè~∆kÕ<Ûäq≈£î dü+ã+~Û+∫q
ì\|ü&ÜìøÏ m˝≤+{Ï #·s¡´\T nedüs¡yÓ÷
Á|ükÕÔeq ñ+~. n+‘·sê®rj·T+>± Ä]úø£
|ü]o*<ë›+. ‘·s¡TyêsTT 29 ù|J˝À
26 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 Á|ü>∑‹ u≤≥˝À
e÷s¡T‘·Tqï uÛ≤s¡rj·T ¬s’˝Ò«\ eTTK ∫Á‘·+
Ädæj÷· <˚XÊ˝À¢ #·÷ùdÔ eTq s¬ ˝’ «Ò
e´edüú s¬ +&√ n‹ ô|<ä› e´edüú
ø±>±, Á|ü|+ü #· <˚XÊ˝À¢ Hê\T>√
n‹ ô|<ä› e´edü.ú 19y˚\
s¬ fi’ ó¯ fl Á|ü‹s√p, Á|ü‹>∑+{≤, 7112
ùdwº qü >¢ T∑ +&Ü |üsT¡ >¬ &ÉT‘·÷
ø£ìŒkÕÔsTT. yÓTT‘·+Ô 13 \ø£\å eT+~
ñ<√´>∑T\T Bì˝À |üì#˚dTü HÔ êïs¡T.
kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘·sT¡ yê‘·
uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò ˝À øπ e\+ 10 y˚\
øÏMT s¬ \’ Te÷s¡+Z ø=‘·>Ô ± sê>±,
n<˚ø±\+˝À #ÓH’ ê˝À 50 y˚\ øÏMT
s¬ \’ Te÷s¡+Z n<äq+>± e∫Ã+~.
uÛÁÑ <ä‘· Á|üe÷D≤\ô|’ nì˝Ÿ ø±ø√<äÿsY
ø£$T{° dæbÕò s¡T‡\T Çsø±
dü+|üPs¡+í >± neT\T≈£î
H√#·Tø√˝Ò<äT.
E-mail : sasikalapushpamprs@gmail.com
e÷J Áb˛`yÓ’dt #Ûêq‡\sY, @|”J dæe÷¢ j·T÷ìe]‡{°.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ª¬s’fi¯óflμ n+fÒ ` Çø£ÿ&É møÏÿ
nø£ÿ&É ~π>$ e÷Á‘·y˚T ø±e⁄. |ü{≤º\H˚
ÇqT|ü < ës¡ + ‘√ dü e Tdü Ô uÛ ≤ s¡ ‘ êeìì
@ø£eg+>± H˚dæq e´edüú n~. ≈£î\eT‘ê\T,
uÛ≤cÕuÛ<Ò ë\T, $_Ûqï dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷
\Tqï Á|ü»\+<ä]˙ ÄbÕ´j·T+>± #·+ø£HøÓ ÿÏ +
#·T≈£îì ì‘·´+ ì]«sêeT+>± ‹]π> <äèXÊ´ìï
#·÷dæq z y˚T<Ûë$ Bìì ` ª#·Áø±\ô|’ ‹]π>
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+μ nì n_Ûe]í+#ê&ÉT. eTq
X¯Øs¡+˝À Hê&ûeT+&É\+ m˝≤>√ eTq<˚X+¯
q\TeT÷\˝≤ n˝≤ n\T¢≈î£ b˛sTTq s¬ ˝’ «Ò \T
ø£{Ïø£ù|<ä\qT+&ç Ä>∑s¡“¤ leT+‘·T\es¡≈£î
n+<ä] J$‘ê\‘√ ô|qy˚düT≈£îb˛j·÷sTT.
n+<äTπø Ädæj·÷<˚XÊ˝À¢ #·÷ùdÔ eTq ¬s’˝Ò«
e´edüú s¬ +&√ n‹ ô|<ä› e´edüú ø±>±, Á|ü|+ü #·
<˚XÊ˝À¢ Hê\T>√ n‹ ô|<ä› e´edü.ú 19y˚\
¬ s ’ fi ¯ ó fl Á|ü ‹ s√p, Á|ü ‹ >∑ + {≤, 7112
ùdwº qü >¢ T∑ +&Ü |üsT¡ >¬ &ÉT‘·÷ ø£ìŒkÕÔsTT. yÓTT‘·+Ô
13 \ø£ å \ eT+~ ñ<√´>∑ T \T Bì˝À
|üì#˚düTÔHêïs¡T. Ç~ πøe\+ eTqTwüß\qT,
dü s ¡ T ≈£ î \qT ˇø£ ÁbÕ+‘· + qT+&ç eTs√
ÁbÕ+‘êìøÏ #˚sy¡ ù˚ d~ e÷Á‘·yT˚ ø±<äT, eTq<˚X¯
Ä]úø£, kÕe÷õø±_Ûeè~∆˝À uÛ≤s¡rj·T ¬s’˝Ò«
#ê˝≤ ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wædTü qÔ ï~.
>ös¡e bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´sê\T (sê»´düuÛÑ)
eTq¬sfi’ ó¯ ¢
` &Üø£ºsY X¯•ø£fi≤ |ü⁄wüŒ
` &Üø£ºsY _.sêeTkÕ«$T
e÷s¡T‘·Tqï Á|ü|ü+#· b˛ø£&É\T,
e÷s¡T‘·Tqï kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+, e÷s¡T‘·Tqï
nedüsê\≈£î ‘·>∑Z≥Tº>± eTq <˚X¯+≈£L&Ü
e÷s¡T‘·Tqï~. eTq ¬s’˝Ò« e´edüú≈£L&Ü
e÷s¡T‘·Tqï~. yê{Ïø£qT>∑TD+>± ˝…ø£ÿ\T
e÷s¡T‘·THêïsTT. n˝≤π> uÛ$Ñ wü´‘Y nedüsê\T
≈£L&Ü e÷s¡T‘·THêïsTT. ny˚$T{À #·÷|ü&yÉ T˚ á
yê´dü+ eTTUÀ´<˚X› +¯ .
2018`19øÏ s¬ ˝’ «Ò ã&Ó{® Ÿ
2018`19˝À π ø +Á<ä Á |ü u Û Ñ T ‘· « +
uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò |ü<Tä › øÏ+<ä s¡T.1,48,528ø√≥T¢
øπ {≤sTT+∫+~. Bì‘√ nìï s¬ fi’ fl¯ ˝À yÓ`’ ô|,’ò
dædæ{Ï$ Ç‘·s¡ Ä<ÛäTìø£ kÂø£sê´\ ø£\Œq,
25y˚ \ eT+~øÏ ô|’ > ± Á|ü j · ÷ DÏ ≈ £ î \T
sêø£b˛ø£\TkÕ–+#˚ nìï ¬s’˝Ò« ùdºwüq¢˝À
mdüÿ˝Ò≥sY kÂø£s´¡ +, ø=‘·>Ô ± 12y˚\ yê´>∑qT¢,
5160 ø√#Y\T, 700 ¬s’fi¯fl ùdø£s¡D e+{Ï
@sêŒ≥¢‘√bÕ≥÷ ¬s’\Te÷s¡Z+ ìs¡«Vü≤D,
uÛÁÑ <ä‘e· +{Ï n+XÊ\ô|’ m≈£îÿe <äèwæº øπ +ÁB
ø£]kÕÔsT¡ .
Äs¡T e+<ä\ ô|<ä› s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü ¢ Ä<ÛTä ìø°
ø£sD¡ #˚|≥ü &º +É »]–+~. u…+>∑fiS¯ s¡T yÓTÁ{À≈£î
s¡÷.17y˚\ ø√≥T¢, eTT+u≤sTT •yês¡T s¬ fi’ ¢¯
27
 n_Ûeè~∆øÏ s¡T.11y˚\ ø√≥T¢ πø{≤sTT+|ü⁄, {Ïø¬ ÿ{Ÿ ˝Òì Á|üj÷· D≤\T : ã\+>±H˚ ñHêïsTT. bÕ\q πø+ÁBø£è‘·+
uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À sêuÀj˚T ôV≤’ d”Œ&é s¬ fi’ fl¯ e´edü≈ú î£ s¬ ˝’ «Ò e´edüú m<äTs=ÿ+≥Tqï n‹ ô|<ä› ø±e&É+‘√ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝À ∫qï ∫qï
nedüse¡ TsTTq dæã“+~ì dæ<+∆ä #˚dTü ø√e&ÜìøÏ »{Ï\düeTdü´` Á|üj÷· DÏ≈î£ \T {Ïø¬ ÿ≥Tº˝≈Ò î£ +&Ü ìs¡ í j · ÷ \T rdü T ø√e&ÜìøÏ , dü e Tdü ´ \T
e&√<äs˝¡ À ˇø£ •ø£Då ≤ dü+düú @sêŒ≥T, 36y˚\ m≈£îÿedü+K´˝À Á|üj÷· DÏ+#·&+É . Bìe\¢ @{≤ |ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ @fi¯Sfl|üPfi¯Sfl |ü&TÉ ‘·Tqï~.
øÏ.MT ¬s’\Te÷s¡Z+ |ü⁄qs¡T<ä∆s¡D, ¬s+&˚fi¯fl˝À s¡T.5ø√≥¢ qwü+º yê{Ï\T¢‘T· qï~. |ü < ä M $s¡ e TD #˚ ù dyê]øÏ , dü Ø «dü T ˝À
4267 e÷qes¡ V æ ≤ ‘· ¬ s ’ ˝ Ò « Áø±dæ + >¥ \ ñqïyê]øÏ 7e y˚‘·q dü+|òüT+ dæbòÕs¡T‡\
‘=\–+|ü⁄, 4y˚\ øÏ.MT\ ¬s’˝Ò« HÓ{ŸesYÿ Ä]úø£ düeTdü´\T : Á|ü ø ±s¡ + s¡ T .28y˚ \ ø√≥T¢ Çyê«*‡
$<äT´Bø£sD¡ , ‘·÷s¡TŒ, |ü•ÃeT s¬ ˝’ «Ò CÀq¢˝À ˇø£ |üøÿ£ Bìì dü«j·T+düeTè<ä+∆ >± sêqT+&É&É+‘√ Ks¡TÃ\T ô|]– Ä|üπs{Ï+>¥
øπ e\+ düsT¡ ≈£î e÷Á‘·yT˚ s¡yêD≤ #˚|≥ü &º ÜìøÏ #˚j·÷\qï dü+ø£\Œ+, eTs√|üø£ÿ ù|<ä\≈£î ìwü Œ ‹Ô ô |’ <ëì Á|ü u Û ≤ e+ |ò ü T Às¡ + >±|ü & ˚
ñ<˚ › • +∫q e÷sêZ \ |ü q T\T #· T s¡ T >±Z n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˚ s¡yêD≤ e´edü>ú ± Bìï neø±X¯+ ñ+~.
kÕ>∑T‘·THêïsTT. ìs¡ « Væ ≤ +#ê\qï &ç e ÷+&é \ eT<Û ä ´
Á|ü j · ÷ DÏ ≈ £ î \ #êØ® \ T m|ü Œ {Ï ø £ | ü  &É T
Ä]úøk£ Õj·T+ : »e÷Ks¡TÃ\T
s¬ ˝’ «Ò e´edü˝ú À ‘·s#¡ ÷· m<äTs¡jT˚ ´
e´j·÷\≈£î nqT>∑TD+>± ô|+#·ø£b˛e&É+, uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò s¬ $q÷´ e´j·T+MT<ä
düyêfi¯ófl :
Ä]úø£+>± ˝≤uÛÑkÕ{Ïø±ì e÷sêZ˝À¢≈£L&Ü uÛ≤Ø>± Ks¡TÃ#˚düTÔ+&É>± Á|ü>∑‹e´j·÷ìøÏ
n_Ûeè~∆ m+‘· #·Ts¡T>±Z »s¡T>∑T‘·THêï, ø=‘·Ôe÷sêZ\qT, ¬s’fi¯¢qT @sêŒ≥T#˚j·T&É+ neø±X¯+ ‘·≈£îÿe>± ñ+≥Tqï~. Á|ü>∑‹
Á|ü>∑‹ |ü<∏ëìøÏ n&=¶#˚à düyêfi¯ófl≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·Tqï~. e´j·÷ìøÏ <ëì ì<ÛTä \T n<˚ düeT≈£Ls¡TÃ≈£îì
n~Û ø £ + >±H˚ ñ+≥THêïsTT.yê{Ï ˝ À Á|üuTÑÛ ‘˚«‘·s¡ eqs¡T\qT ø=‘·>Ô ± yÓ‘T· ≈£îÿ+fÒ ‘·|Œü
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $... ì<ÛäT\ ùdø£s¡D˝À >∑D˙j·TyÓTÆq e÷s¡TŒ
$düsÔ D¡ , Ä<ÛTä ìø°øs£ D¡ \ q‘·qÔ &Éø:£ ø£ì|æ+#·<Tä . n<Ó|ü &ÉT kÕ<Û´ä +?
>∑‘+· ‘√ b˛*ùdÔ Á|üj÷· DÏ≈î£ \T ô|s¡T>∑T ¬s’˝Ò«\T düeTs¡∆˙j·TyÓTÆq e´edüú>±
‘·THêïs¡T. s¬ \’ Te÷sêZ\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. ø±˙ q&ÉTdü÷Ô #·øÿ£ {Ï Äs√>∑´ø£sy¡ TÓ qÆ »e÷Ks¡TÃ\
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ n_Ûeè~∆ e÷Á‘·+ |ü{øºÏ ‘£ √ ø£ìŒùdÔ s¡TD≤\T düeT≈£Ls¡T‘êsTT.
eT+<äø=&ç>± ñ+~. kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq n+<äTπø 2019Hê{ÏøÏ s¡T.8.56 \ø£å\ø√≥¢
‘·sT¡ yê‘· uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò ˝À øπ e\+ 10 y˚\ ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#˚~X¯>± eT+Á‹‘·«XÊK
øÏMT s¬ \’ Te÷s¡+Z ø=‘·>Ô ± sê>±, n<˚ø±\+˝À n&ÉT>∑T\T y˚dTü qÔ ï~.
#ÓH’ ê˝À 50y˚\ øÏMT s¬ \’ Te÷s¡+Z n<äq+>± @fi¯ fl ‘· s ¡ ã &ç ô|s¡ > ∑ ≈ £ î +&Ü ñqï
e∫Ã+~. &ÉãT˝Ÿ ˝…q’ T¢... n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe Á|ü j · ÷ DÏ ≈ £ î \ #êØ® \ ‘√ Ä ˝À≥TqT bÕ‘·s¬ \’ Te÷sêZ\T, <äTs¡“s¤ y¡ TÓ qÆ s¬ fi’ ó¯ fl
ñ+&˚ e÷sêZ\T >∑‘· eT÷&ÉT <äXÊu≤›˝À¢ 52 uÛÑØÔ#˚j·T&ÜìøÏ düs¡T≈£î s¡yêD≤ #êØ®\qT ¬s’\Te÷sêZ\T bÕ‘·ã&çb˛j·÷sTT.
XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ ô|]>±sTT. ás√Eq n~ ô|+#ê*‡edüTqÔ ï~. ø±˙ á s¬ +&ç+{ÏeT<Û´ä Bì‘√ |òTü Às¡s¬ \’ T Á|üe÷<ë\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT.
øπ e\+ 30`32 XÊ‘·+>± ñ+~. Á|üdTü ‘Ô +· ‘˚&Ü ô|]– s¬ fi’ fl¯ ìs¡«Vü≤Dô|’ <ëì Á|üu≤Û e+ Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ f…Æ+fÒãT˝À¢ ¬s’fi¯fl y˚>∑+
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ |ü]dæ‹ú m˝≤ ñ+<ä+fÒ |ü&TÉ ‘·Tqï~. Á|”$Tj·T+ s¬ fi’ fl¯ ˝À Á|üj÷· DÏ≈î£ \ ô|+#·T≈£î+≥÷ b˛‘·THêïs¡T. nÁ>∑sêC≤´\T
`yÓ T T‘· Ô + 1129 ôdø£ ¸ q¢ ˝ À 40 XÊ‘· + s¬ \’ T #êØ®\T ô|+#ê\ì Ç{°e\ rdüT≈£îqï düsTT‘·+ y˚>+∑ ‘·–dZ Tü +Ô fÒ eTq+ ô|+#·T≈£î+≥÷
¬s’\Te÷sêZ˝À¢ ˝…’qT kÕeTs¡∆´+ ø£+fÒ 100 ìs¡j í T· +e\¢ ø=+‘· }s¡≥\_ÛdTü qÔ ï~. ø±˙ b˛‘·THêï+.
XÊ‘·+ $T+∫ q&ÉbÕ*‡q |ü]dæ‹ú . düsT¡ ≈£î s¡yêD≤ e´edüqú T u≤>± $dü]Ô +#ê\qï
ìs¡ í j · T + ¬ s ’ ˝ Ò « ≈£ î ø=‘· Ô ‘· \ H=|ü  \T
j·÷»e÷q´+
s¬ \’ TÁ|üe÷<ë\T :
Á|ü|+ü #·<X˚ Ê˝‘√ b˛*ùdÔ eTq s¬ fi’ fl¯ ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘·Tqï~. j·÷»e÷q´+˝À Ä<ÛäTìø£ b˛ø£&É\T
Á|üe÷<ë\T m≈£îÿe>±H˚ ñ+≥THêïsTT. Ç$ ìs¡«Vü≤D≤ kÕeTs¡´ú + : ˝À|æ+#·&+É ‘√ eT+∫ Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\T Çe«&É+
m≈£îÿe>± e÷qe ‘·|æŒ<ë\e\¢, dæã“+~ ˝Ò<Tä , Á|ü‹uÛÑ ñqï dæã“+~ì Äø£]¸+#·˝øÒ b£ ˛
uÛ≤s¡rj·T ¬s’˝Ò«˝À 13\ø£å\eT+~ ‘·Tqï~.
ìs¡ø¢ ´å£ + ø±s¡D+>± »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ñ<√´>∑T\THêïs¡T. M] ø±]àø£ dü+|ò÷ü \T≈£L&Ü

28 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

s√&ÉTs¶ y¡ êD≤‘√ b˛{° |ü&Ü*‡sêe&É+... düs¡T≈£î~+∫q ‘·s¡Tyê‘· U≤∞>± ‹]–yÓfi‚fl 26e ù|J ‘·s¡TyêsTT...
Á|üj÷· DÏ≈î£ \ s¡yêD≤, düsT¡ ≈£îs¡yêD≤ >∑÷&é‡ s¬ fi’ fl¯ ˝À düsT¡ ≈£î s¡yêD≤ sπ ≥¢‘–· +Z |ü⁄, <˚XÊ_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä |ü&ÉT‘·Tqï
s¬ +&ç+{Ï˝Àq÷ s√&ÉTs¶ y¡ êD≤‘√ s¬ ˝’ «Ò ≈£îb˛{° ÇqT|ü Kì»+ m>∑TeT‹˝À <ä«+<ä«$<Ûëq+ ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡
m≈£îÿesTTb˛‘·Tqï~. s¬ +&ç+{Ï eT<Û´ä düeTq«j·T ñ|üdü+Vü≤s¡D, zô|Hé yê´>∑q¢<ë«sê |ü+ù|
düsT¡ ≈£îsπ ≥¢ ‘·–+Z |ü⁄, düsT¡ ≈£î s¡yêD≤ yê´bÕs¡+˝À rdüTø√yê*. $<ä´, |ü]XÀ<Ûqä dü+dü\ú T ø£èÁ‹eT
˝À|ü + ‘√ ¬ s ’ ˝ Ò « \ dü + bÕ<ä q kÕeTs¡ ∆ ´ +
&çõ≥˝Ÿ #Ó*+¢ |ü⁄\ |ü<‘∆ä T· \T Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É , y˚T<ÛädüT‡ s¡+>∑+˝À |ü]XÀ<äq\qT eT]+‘·
‘·>∑TZ‘·Tqï~. <ëì‘√bÕ≥÷ ¬s’fi¯flsêø£b˛ø£\T
m≈£îÿeø±˝≤ìøÏ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃ≈£îH˚ eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛e&ÜìøÏ, á |ò*ü ‘ê\qT
≈£L&Ü Ä\dü´eTe⁄‘·THêïsTT. Á|üj÷· DÏ≈î£ \≈£î
düeTj·T+˝À <Ûsä \¡ dæØú ø£sD¡ , ‘·–+Z |ü⁄ e+{Ï kÕºs|º¡ \t T, |ü]ÁX¯eT esêZ\T ñ|üj÷Ó –+#·T≈£î
Bìe\¢ nkÂø£s´¡ + @s¡Œ&ÉT‘·Tqï~.
$<ÛëHê\ neT\T. H˚˝≤ yê{ÏeT<Û´ä uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìøÏ ø£èwæ #˚j÷· *.
e÷¬sÿ{Ÿ ôdC’ Ÿ n˝≤π> Äs√>∑´ dü+s¡øDå£ , e´ekÕj·T+, $<ä´
s¬ ˝’ «Ò ˝À uÛÁÑ <ä‘·
@Á|æ˝`Ÿ qe+ãsY 2017 eT<Û´ä ø±\+˝À ‘·~‘·s¡ s¡+>±\˝À ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ ô|<ä› m‘·TqÔ
¬s’˝Ò«˝Àì |ü\T$uÛ≤>±˝À¢ uÛÑÁ<ä‘·≈£î $ìjÓ÷>±ìøÏ |ü]ÁX¯eT esêZ\T,nø£&$É Tø˘
Á|üj÷· DÏ≈î£ \ dü+K´ 0.68 XÊ‘·+ (55ø√≥¢,
dü+ã~Û+∫ nì˝Ÿ ø±ø√&ÉÿsY ø£$T{° 106 esêZ\ eT<Û´ä uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ñ+&Ü*. yÓ+#·sY
43\ø£\å ≈£î) ô|]–+~. Ç<˚ø±\+˝À yÓTT‘·+Ô
dæbòÕs¡T‡\‘√ ˇø£ ìy˚~ø£ düeT]Œ+∫+~. ø±|æ≥˝Ÿ dü+düú\T, yêDÏ»´ dü+düú\ eT<Ûä´
s¬ $q÷´ 5.68 XÊ‘·+ ô|]–+~. Á|üj÷· DÏ≈î£ \
M{Ï˝À 68 dæbòÕs¡T‡\qT |üP]Ô>±, 19ì nqTdü+<Ûëq‘· ø£*Œdü÷Ô ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡
<ë«sê e#˚Ã s¬ $q÷´ 5.24 XÊ‘·+ ô|s¡>±Z
bÕøÏ å ø £ + >± ÄyÓ ÷ ~+#ês¡ T . eTs√ 19 Ä<Ûë]‘· düØ«düT\qT, Vü‰sY¶y˚sYqT Á|üyÓ÷{Ÿ
düsT¡ ≈£î s¡yêD≤<ë«sê 8.01 XÊ‘·+ ô|]–+~.
ÄyÓ÷<ëìøÏ H√#·Tø√˝Ò<Tä . Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ 22 #˚ùd˝≤ #·÷&Ü*.
ô|≥Tºã&ÉT\T dæbòÕs¡T‡\qT neT\T #˚kÕs¡T. eTs√ 20
@Á|æ˝Ÿ 2000 qT+&ç ôdô|º+ãs¡T, dæbÕò s¡T‡\ neT\T ‘·T~ <äX˝¯ À ñ+~. sê>∑\ <äXÊu≤›\˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À
2017 eT<Û´ä ø±\+˝À s¬ ˝’ «Ò ˝À $<˚o Á|ü‘´· ø£å eTT–+|ü⁄ ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡ <ë«sê n_Ûeè~∆øÏ n<äT“¤‘·
ô|≥Tºã&ÉT\ s¡÷|ü+˝À (m|ò&t ◊ç ) 89.69 \ø£\å neø±XÊ\THêïsTT. á $wüjT· +˝À Áô|y’ ≥˚ T
<˚X¯ kÕe÷õø£, Ä]úø£ n_Ûeè~∆˝À s¡+>∑+ ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#·qT+~. Á|üuTÑÛ ‘·«+
&Ü\s¡T¢ e#êÃsTT.
ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wædüTÔqï uÛ≤s¡rj·T ¬s’˝Ò«... Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q uÛ≤>∑kÕ«e÷´\qT
s¬ ˝’ «Ò s¡+>∑+˝À ô|<äy› TÓ T‘·+Ô ô|≥Tºã&ÉT\T Á|üj·÷DÏ≈£î\ s¡yêD≤, düs¡T≈£î s¡yêD≤\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&+É ˝À ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#·qT+~.
dü÷s¡‘Y ¬s’˝Ò«ùdºwüHé Ä<ÛäTìø°ø£s¡D, ‘·≈£îÿe>± n+<äTu≤≥T #êØ®˝À¢ n+~düTÔqï n˝≤π> ø£èÁ‹eT y˚T<ÛädüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫
|ü ⁄ qsY n_Û e è~∆ ø Ï s¡ T .4650ø√≥T¢ uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò ... >∑‘· s¬ +&ÉT<äXÊu≤›\T>± q÷‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
Á|üø£{Ï+#·uÀ‘·THêïs¡T. yÓTT‘·Ô+ 100 ¬s’˝Ò« e÷¬sÿ{Ÿ˝À b˛{°øÏ B≥T>±, <ëì kÕeTs¡´∆ + edü T Ô q ïH˚ | ü < ∏ ä ´ +˝À Á|ü » \qT Ç+<ä T ≈£ î
j·÷s¡T\¶ ≈£î>±qT, 40j·÷sY\¶ qT kÕàsYj º ÷· sY¶ y˚ T s¡ ≈ £ î n~ |ü ì #˚ j · T ˝Ò ø £ b˛‘· T qï~. düqï<äT\∆ qT #˚dæ yê]øÏ q÷‘·q HÓ|’ ⁄ü D≤´\˝À
\T>± n_Û e è~∆ # ˚ j · T &ÜìøÏ s¡ T .3y˚ \ Á|ü j · ÷ DÏ ≈ £ î \, dü s ¡ T ≈£ î s¡ y êD≤y˚ > ∑ + •ø£åD ìe«e\dæ ñ+~. bÕ‘· kÕ+πø‹ø£
ø√≥T¢ô|{≤º\ì ¬s’˝Ò« jÓ÷∫düTÔqï~. eTÚ*ø£ |ü⁄+Eø√ø£b˛e&É+, Ä<ÛäTìø°ø£s¡D, $düÔs¡D |ü]C≤„q+ e\¢ ø√˝ÀŒj˚T ø=ìï ñ<√´>±\
dü<Tä bÕj·÷\ n_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä|&ü ˚ ◊s√bÕ |üqT˝À¢ Ä\dü´+ ø±s¡D+>± nedüsê\≈£î ã<äT\T q÷‘·q HÓ|’ ⁄ü D≤´\ e\¢ mH√ï ø=‘·Ô
ìj·T+Á‘·D e´edüú qeT÷HêqT nqTdü]+#· ‘·>≥Z∑ Tº>± s¬ ˝’ «Ò n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·˝øÒ b£ ˛‘·Tqï~. neø±XÊ\T @s¡Œ&ÉqTHêïsTT. ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡
&ÜìøÏ ≈£L&Ü ô|≥Tºã&ÉT\T uÛ≤Ø>± ô|{≤º\ì n+<äTe\¢ >∑‘+· ˝Àq÷, es¡eÔ ÷q+˝Àq÷ Ä<Ûë]‘· kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„HêìøÏ dü+ã+~Û+∫
Á|ü‹bÕ~düTHÔ êïs¡T. |ü \ Tø£ $ T{° \ T n+~+∫q dæ b ò Õ s¡ T ‡\qT Á|ü»\qT eTT+<ädTü >Ô ± #Ó‘’ q· ´e+‘·T\qT #˚dæ
dæbÕò s¡T‡\T/nedüsy¡ TÓ qÆ dü+düÿs¡D\T |ü ] >∑ D q˝ÀøÏ rdü T ≈£ î ì ìs¡ í j · ÷ \ yê]øÏ q÷‘·q HÓ|’ ⁄ü D≤´\˝À •ø£Då Ç|æŒ+#·&+É
ø=‘·Ô düs¡T≈£î\ eØZø£s¡D, Á{≤|òæø˘ $πø+ÁBø£s¡Dô|’, Á|üj·÷DÏ≈£î\ kÂø£sê´\ <ë«sê ø£èÁ‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡s¡+>∑ $|üe¢ + qT+∫
ùV≤‘· T ãB∆ ø £ s ¡ D , u§>∑ T Z s ¡ y êD≤ π s ≥T yÓTs¡T>∑T<ä\ô|’, C≤rj·T ÁbÕeTTK´‘· ñqï ô|<ä› m‘·TÔq Á|üjÓ÷»Hê\qT n+~|ü⁄#·TÃ
Áø£eTãB∆ø£s¡D, ø£+f…Æqs¡¢ |ü<ä∆‹˝À s¡yêD≤ ÁbÕC…≈î£ \º T ‘·«]‘·>‹∑ q #˚|≥ü &º +É ô|,’ düø±\+˝À ø√e&ÜìøÏ neø±X¯+ ñ+≥T+~.
ùde\ $dü Ô s ¡ D , ùdº w ü q ¢ y êØ>± π s ≥¢ q T ùde\T n+~+#·&+É ô|’ uÛ≤s¡rj·T s¬ ˝’ «Ò <äèwæº
ìsê∆]+#·&ÜìøÏ ø=‘·Ô $<Ûëq dü÷Á‘ê\T, øπ +ÁBø£]+#ê*.

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 29

 m) ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<˚XŸ : (dü]Vü≤<äT› bı&Ée⁄ : 520
øÏ.$T.)
_) Hê>±˝≤+&é: (dü]Vü≤<äT› bı&Ée⁄ : 215 øÏ.$T.)
dæ) eTDÏ|üPsY : (dü]Vü≤<äT› bı&Ée⁄ : 398 øÏ.$T.)
  $TCÀs¡s (dü]Vü≤<äT› bı&Ée⁄ : 510 øÏ.$T.)
&ç) ô|’e˙ï (dü]Vü≤<äT›øÏ 16 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À
ìedædTü qÔ ï Á|ü»\øÏ ªuÀs¡s¶ Y bÕdtμ Çe«<ä*#ês¡T)
16) yêdüTÔ •\TŒ\≈£î Ç#˚à Á|æ{ø®Ÿ s£ Y ãVüQeT‹ Ç{°e\
me]øÏ#êÃs¡T?
m) Ä]ÿf…ø˘º u≤˝Ÿ ø£wüí <√wæ
_) ˝Ò ø±s¡T“dæjT· sY dæ) \÷sTTdt ø±Vü‰Hé
ÁbÕ‘·÷] b˛‘·j·T´ X¯s¡à &ç) M¬ses¡T ø±s¡T
1) Á‹|ü⁄s¡ sêh q÷‘·q eTTK´eT+Á‹ mes¡T? dæ) HSPDP: Væ≤˝Ÿ ùdº{Ÿ |”|ü⁄˝Ÿ‡ &ÓyÓ÷Áø±{Ïø˘ 17) bÕs¡ÿsY k˛˝≤sY Áb˛uŸqT NASA, USA me]
m) dü∫+Á<ä ˝≤˝Ÿ dæ+>¥ bÕغ (2 MLA \T). >ös¡yês¡+∆ , ù|s¡T ô|{Ï,º dü÷s¡´ >√fi¯ n<Û´ä j·THêìøÏ
_) _|ü¢uŸ ≈£îe÷sY <˚uŸ &ç) ô|’e˙ï (y˚T|òüT\j·T˝À ñqï bÕغ\T, Ç{°e\ |ü+|üã&ÉT‘·T+~?
dæ) Áìù|Hé #·Áø£uÀ]Ô n$ sêh nôd+;¢ mìïø£˝À¢ ¬>\TÃ≈£îqï d”≥T¢) m) j·T÷JHé bÕs¡ÿsY, Á|üU≤´‘· ÄÁk˛º|òæõdædtº
&ç) düTBÛsY s¡+»Hé eTE+<ësY 9) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? _) S.#·+Á<äX‚KsY dæ) Áπ>>√sY yÓT+&É˝Ÿ
2) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? m) NPF: Hê>± |”|ü⁄˝Ÿ‡ Á|òü+{Ÿ (26 MLA \T) &ç) #ê¬s¢dt &Ü]«Hé
m) y˚T|òü÷\j·T : ø±Hé sê&é ø=+>∑ø£˝Ÿ dü+>±à _) NDPP : H˚wqü *dtº &Óy÷Ó Áø±{Ïø˘ Áb˛Á¬>dæyé bÕغ 18) ¬s+&Ée yê{Ï ø±Hé øöì‡˝Ÿ dü+düÿs¡D\T ˝Òø£
_) Hê>±˝≤+&é : HÓsTT |òæj·TT ]jÓ÷ (BJP+NDPP >¬ \TÃ≈£îqï d”≥T¢: 30 MLA\T) yê{Ïø±Hé - II |üP]Ô #˚dqæ me]ø° ôdsTT+{Ÿ
dæ) nkÕ‡+ : düsê“q+<é k˛H√yê˝Ÿ dæ) NPP : H˚wüq˝Ÿ |”|ü⁄˝Ÿ‡ bÕغ (2 MLA\T) VüQ&é Á|ükÕ~+#ês¡T, Ç{°e\ ?
&ç) ô|’ eìï (sêÁcÕº\T : eTTK´ eT+Á‘·T\T) &ç) ô|’e˙ï (Hê>±˝≤+&é ñqï bÕغ\T, n$ m) bı|t bÕ˝Ÿ VI (1960 <äX¯ø£+˝À)
3) 2018˝À ÄkÕÿsY nyês¡T\¶ T me] øÏ#êÃs¡T? nôd+;¢ mìïø£˝À¢ ¬>\TÃ≈£îqï d”≥T¢) _) Ä]à _wü|t s√y˚Ts√ dæ) bı|t ÁbòÕì‡dt
m) ñ‘·ÔeT dæìe÷   ñ‘·ÔeT &Ó’¬sø£ºsY : 10) Ç{°e\ bÕøÏkÕÔHé ôdH˚{≈Ÿ î£ mìï¬øq’ ø£wüí ≈£îe÷] &ç) bı|t Á¬>>=Ø
~ ùw|t n|òt yê≥sY   –˝…¢sY yÓ÷&Ó˝Ÿ {Ïs√ ø√Væ≤¢ @ bÕغøÏ #Ó+~q~? 19) Ç+&çj÷· - #ÓH’ ê\ eT<Û´ä >∑\ <Ó«’ bÕøÏøå £ yêDÏ»´+
_) ñ‘·ÔeT q≥T&ÉT : >±] z˝Ÿ¶ e÷Hé (<ëπsÿdtº m) bÕøÏkÕÔHé |”|ü⁄˝Ÿ‡ bÕغ 2017˝À US $ 84.4 _*j·THé\≈£î #˚]+~,
nesY) _) bÕøÏkÕÔHé eTTdæ¢+ ©>¥ á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @ n&É+¶ ≈£î\T ñHêï>±ì?
dæ) ñ‘·ÔeT q{Ï : ÁbòÕHÓ‡dt e÷ø˘ &Üsêà+&é dæ) ‘·V≤ü Øø˘-m-ÇHê‡|òt &ç) Çy˚$ ø±e⁄ m) #Ó’Hê - bÕøÏkÕÔHé mø£Hê$Tø˘ ø±]&ÜsY.
&ç) ô|’e˙ï (90e nø±&ÉMT nyês¡T¶\˝À) 11) ø±eTHé yÓ˝ŸÔ ôV≤&é‡ Ä|òt >∑es¡ïyÓT+{Ÿ MT{Ï+>¥ _) J-e-M ©&ÉsY eTdü÷<é nCVü≤sYô|’ UN
4) &çÁdæºãT´fÒ&é &çqj·T˝Ÿ n|òt düØ«dt (DDoS) ( CHOGM ) @Á|æ ˝ Ÿ , 2018˝À mø£ ÿ &É ìùw<Ûä+˝À #Ó’Hê n&ÉT¶ø√e≥+
m{≤ø˘qT \ø£´å + #˚dTü ≈£îqï e÷˝Ÿ y˚s\Y T @$? ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T? dæ) NSG˝À Ç+&ç j · ÷ #˚ s ¡ ≥ +˝À, ;õ+>¥
m) düb˛wæ _) Ø|üsY m) \+&ÉHé _) Á_ùd“Hé n&ÉT¶ø√e≥+; &√ø±¢+ düeTdü´
dæ) $TsêjYT &ç) ô|e’ ˙ï dæ) CÀVü≤Hêïdt u…sYZ &ç) &É_¢Hé &ç) ô|e’ ˙ï
5) @ <˚X¯ sêh|ü‹øÏ J$‘·ø±\+ (˝…|’ ftò +Æ… e÷Hé 12) H˚wüq˝Ÿ ô|ò’Hêì‡j·T˝Ÿ ]b˛]º+>¥ n<∏ë]{° 20) Á|üdüTÔ‘·+ neT\T˝À ñqï 161 õ˝≤¢\ qT+&ç
&˚{Ÿ) |ü<$ä Çe«<ä*#ês¡T? (NFRA) $esê˝ÒM ? 640 õ˝≤¢\≈£î $dü]Ô +#·qTqï ªuÒ{Ï ã#êy√
m) #Ó’Hê sêh|ü‹, wæ õHé|æ+>¥ m) ôdø£åHé 132, ø£+|ü˙dt j·÷ø˘º 2013 øÏ+<ä uÒ{Ï |ü&ÛÜy√μ d”ÿ+qT mø£ÿ&É qT+&ç Á|ü<Ûëq
_) s¡cÕ´ sêh|ü‹ dæ) USA sêh|ü‹ Á|ü‹bÕ~+#·ã&ç+~. eT+Á‹ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T?
&ç) k‘Y ÄÁ|òæø± sêh|ü‹ _) Ä&ç{+Ï >¥ e‘·T\Ô yê]ø° dü«‘·+Á‘· s¬ >∑T´˝Ò≥sY>± m) s¡aT+ s¡aT+qT, sê»kÕúHé.
6) US msTTsY Áø±|òºt ø±]j·TsY wæ|t USS ø±sY¢ e´eVü≤]düT+Ô ~. _) ‘·s¡Hé ‘·s¡Hé dæ) k˛ì|ü{Ÿ
$q‡Hé Ç{°e\ @ <˚XÊìï dü+<ä]Ù+∫+~? dæ) nøö+{Ï+>¥   Ä&ç{Ï+>¥ e´eVü‰sê\ô|’ &ç) sêjYT |òüTsY
m) »bÕHé _) $j·T‘êï+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ dü\Vü‰\T ÇdüTÔ+~. 21) e÷]wüd,t dæ+>∑|Pü sY <˚XÊ\ ‘·sê«‘· @ <˚X+¯
dæ) e÷©›e⁄\T &ç) e÷]wüdt &ç) ô|e’ ˙ï m≈£ î ÿe>± uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À ô|≥Tº ã &É T \T
7) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? 13) 2018˝À ø±eTHé yÓ ˝ Ÿ Ô π > yé T ‡ mø£ ÿ &É ô|&ÉT‘√+~?
m) LoU : ˝…≥sY‡ Ä|òt n+&ÉsY fÒøÏ+>¥ ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T? m) Ç+&√H˚wj æ ÷· _) »bÕHé
_) LIBOR: \+&ÉHé Ç+≥sY u≤´+≈£î Ä|òüsY¶ πs{Ÿ m) bÕ´+>¥ #ê+>¥ _) >√˝Ÿ¶ ø√dtº, ÄÁùdº*j·÷ dæ) Áã÷˙ &ç) |ò*æ |”ŒHé‡
dæ) NOSTRO: (˝≤{ÏHé uÛ≤wü˝À H√Ák˛Ô n+fÒ dæ) ø=\+uÀ &ç) k˛∫ 22) Ç+&ÉÁdæº 4.0 ˝Òø£ Hê\Ze Ç+&ÉÁdæºj·T˝Ÿ
ªe÷ møö+≥Tμ) e÷ jÓTTø£ÿ møö+≥T MT 14) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆? ¬se\÷´wüHé (bÕ]ÁXÊ$Tø£ $|ü¢e+)˝À >∑\
u≤´+≈£î ($<˚o) ãTø˘‡\˝À m) IPFT : Ç+&çõqdt |”|ü⁄˝Ÿ‡ Á|òü+{Ÿ n|òt ‹«Á|ü n+XÊ\T @$?
&ç) ô|’e˙ï (PNB kÕÿ+ dü+<äs¡“¤+>± yês¡Ô˝À¢øÏ _) SSP : dü+|òüT≥ k˛wü*dtº bÕغ m) &˚{≤ yê\÷´yéT‡
e#êÃsTT) dæ) NCT : H˚wüq*dtº ø±qŒ¤¬sHé‡ Ä|òt Á‹|ü⁄s¡ _) ø£+|ü⁄´fÒwüq˝Ÿ |üesY
8) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? &ç) ô|e’ ˙ï dæ) Ç+≥sY H Ó { Ÿ Ä|ò t ~∏ + >¥ ‡ ; Ä]º | ò æ w æ j · T ˝Ÿ
m) NPP: H˚wüq˝Ÿ |”|ü⁄˝Ÿ‡ bÕغ (19 MLA\T) 15) Ç+&çj÷· - eTj·THêàsY eT<Û´ä >∑\ dü]Vü≤<äT˝› À Ç+≥*C…H‡é (ø£Á‹eT y˚T<Ûdä Tü ‡)
_) UDP : j·TTHÓ’f…&é &ÓyÓ÷Áø±{Ïø˘ bÕغ (bı&Ée⁄ :1643 øÏ.$T.) >∑\ sêheTT\T @$? &ç) ô|’ nìï{Ï y˚T\T ø£\sTTø£\‘√
(6 MLA \T)
30 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
23) 2018 n+‘·sê®rj·T eTVæ≤fi≤ ~H√‘·‡e+ ªB∏sμ 33) Ws¡+>∑CÒuŸ ‘·qqT KT˝≤›u≤<é˝À düe÷~Û >∑\ Ä]∆ø£ H˚sê\øÏ e]ÔdüTÔ+~
@~? #˚jT· eTì n&ç>±&ÉT, n+{≤s¡T. Bì $esê˝ÒM? _) ôdŒwü˝Ÿ ø√sYº eTT+<äT Ä]∆ø£ H˚sê\T #˚dæ
m) # Áô|dt |òüsY Áb˛Á¬>dt m) KT˝≤›u≤<é, <Í\‘êu≤<éøÏ <ä>∑Zs¡˝À, $<˚XÊ\øÏ bÕ]b˛sTTq ˇø£ eøÏÔ >∑T]+∫
_) # Áô|dt |òüsY Á|ò”&ÉyéT eTVü‰sêh˝À ñ+~. &çø£¢πswüHé #Ój·T´≥+
dæ) # Á|ò” Á|òü+ ùd¢eØ &ç) Çy˚e⁄ ø±e⁄ _) Çø£ÿ&˚ ªyê© n|òt ôdsTT+{Ÿ‡μ ñ+~ dæ) Ä]›ø£ H˚s¡+ #˚dæ, $<˚XÊ\øÏ bÕ]b˛sTTq e´øÏÔ
24) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? dæ) >∑‘·+˝À söC≤ (shrine) nH˚ ù|s¡T+&˚~. ÄdüTÔ\T »|ü⁄Ô #Ój·T´≥+
m) Ç+&çj·THé H˚wüq˝Ÿ ø±+Á¬>dt ‘=* eTVæ≤fi¯ dü«s¡Z+˝À J$+#˚yê&ÉT (KT˝Ÿ› - eTø±ì) nH˚ &ç) ô|e’ ˙ï
n<Û´ä ≈£îå sê\T : nì_ôd+{Ÿ _s¡T<äT Ws¡+>∑CÒuŸ øÏ#êÃs¡T. Ä $<Ûä+>± á 42) dæ$T¢ bÕ˝Ÿ f…Æ>∑sY ]»s¡T« @ sêÁwüºeTT˝À
_) UN »qs¡˝Ÿ nôd+;¢øÏ eTVæ≤fi¯ n<Ûä´≈£åîsê\T ÁbÕ+‘êìøÏ KT˝≤›u≤<é nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. ñ+~?
nsTTq ‘=* uÛ≤s¡rj·T eTVæ≤fi¯ : $»j·T\øÏåà &ç) ô|e’ ˙ï m) dæøÿÏ + _) z&çXÊ
|ü+&ç{Ÿ 34) nXÀ≈£îì •˝≤ dü÷úbÕ\T n+<äT˝À >∑\ dæ) ñ‘·ÔsêK+&é &ç) sê»kÕúHé
dæ) uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ‘=* eTVæ≤fi¯ sêh|ü‹ : Á|ü‹uÛ≤ XÊdüHê\T. @~ ø£¬søº̆? 43) Ç{°e\ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï dü+<ä]Ù+∫q Á{≤Hé &ÜjYT
bÕ{Ï˝Ÿ &ç) ô|’e˙ï m) •˝≤ XÊdü q + 7 : <Û ä e ÷àìøÏ ø£ ≥ Tº ã &ç ø±«+>¥ @ <˚X¯ n<Ûä´≈£åî&ÉT?
25) Ç+&çj·÷, ã+>±¢<˚XŸ, s¡cÕ´ <˚XÊ\T Á‘Ó’bÕøÏåø£ ñ+&É{≤ìøÏ >∑\ ø±s¡D+ ªìC≤‹Ôj÷· μ (|ü<|˚ <ü ˚ m) eT+>√*j·÷ _) $j·T‘êï+
yÓTyÓTTsê+&É+ |òsü Y ø√`Ä|üsπ wüHé @ düV≤ü ø±s¡+ #Ó|üŒ≥+) [ìj·TeT (#·≥º+) ø±<äT] dæ) ‘Ó’yêHé &ç) k‘Y ø=]j·÷
ø√dü+ #˚dTü ≈£îHêïsTT ? _) •˝≤ XÊdüq+ 6 : ˝Àø£dü‡ Væ≤‘· düTU≤j·T 44) ª5 kÕº s Y ñ<ä ´ eT+μ @ <˚ X ¯ mìïø£ \ qT
m) ÄVü‰s¡<ÛëHê´\ ñ‘·Œ‹Ô (Á|ü|ü+#·+˝Àì n+<ä] dü+πøåeT+, Äq+<ä+ Á|üu≤Û $‘·+ #˚XÊsTT?
_) ã+>±¢<X˚ Ÿ˝À s¡÷|üPŒsY q÷´øÏj ¢ T· sY |üesY bÕ¢+{Ÿ ø√dü+) m) Ç≥© _) ≈£îyÓ’{Ÿ dæ) ˇe÷Hé &ç) áõ|tº
ìsêàD+ ø√dü+ dæ) •˝≤ XÊdüq+ 4 : düeT‘· (ìcÕŒø£å bÕ‘·+); 45) s¡cÕ´ n<Ûä´≈£åî&ÉT yê¢~$TsY |ü⁄´‹Hé q÷‘·q+>±
dæ) ÄsTT˝Ÿ ñ‘·Œ<äq &ç) yÓTÁÆ ø√ ô|H’ò êqT‡ $jÓ÷Vü≤À\ ˝Òø£ e´eVü‰s¡ düeT‘·; <ä+&É düeT‘· Ä$wüÿ]+∫q X¯øÏÔ e+‘·yÓTÆq q÷´øÏ¢j·TsY
26) d”º˝Ÿ ~>∑TeT‘·T\ MT<ä 25 XÊ‘·+ |üqTï, &ç) ô|e’ ˙ï Äj·TT<Ûë\T @$?
n\÷´$Tìj·T+ ~>∑TeT‘·T\ MT<ä 10 XÊ‘·+ 35) #·+Á<äX‚Ks¡ ø£+u≤s¡ <˚ìøÏ n<Ûä´≈£åî&ÉT? m) Á≈£LsTTCŸ øÏå|üDÏ, kÕsY e÷{Ÿ ICBM
|ü q Tï $~Û k ÕÔ e Tì @ <˚ X ¯ n<Û ä ´ ≈£ å î &É T m) dü+^‘· nø±&Ó$T _) kÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT _) ôV’≤|üsY k˛ìø˘ øÏå|üDÏ
Á|üø£{Ï+#ê&ÉT ? dæ) ICHR &ç) CISR dæ) q÷´øÏj ¢ T· sY {≤¬sŒ&√; ôV≤’ |üsY k˛ìø˘ >¬ &¢’ é yÓV≤æ ø£˝Ÿ
m) ø¬ q&Ü _) USA 36) ˙‹ ÄjÓ÷>¥ ]b˛sYº Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À &ç) ô|’ nsTT<äT
dæ) ÄÁùd*º j·÷ &ç) yÓTøχø√ |ü⁄{Ïqº |æ\˝¢ À¢ *+>∑ ìwüŒ‹Ô (SRB : ôdø˘‡ 46) q÷´&Û©ç ˝¢ À ìs¡«Væ≤+∫q Ç+≥πsïwüq˝Ÿ k˛˝≤sY
27) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? πswæjÓ÷ m{Ÿ ãsYÔ) 2013-2015˝À m+‘· n\j·THé‡ düe÷y˚X¯+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ m+‘·
m) »bÕHé : ìø°ÿ ñ+~? (Á|ü‹ 1000 eT+~ eT>∑ |æ\¢\øÏ $\Te >∑\ ˝…H’ é Ä|òt Á¬ø&ç{Ÿ n+~kÕÔqT nì
_) j·T÷s¡|t : STOXX 600 Ç+&Óø˘‡ m+‘· eT+~ Ä&É |æ\¢\T ñHêïs¡T?) Á|üø{£ +Ï ∫+~, 15 <˚XÊ\˝À¢ >∑\ 27 ÁbÕC…ø\º̆
dæ) BSE : ôdHÓ‡ø˘‡ - 30 m) 900 _) 906 dæ) 898 &ç) 952 ø√dü+? (_*j·THé US &Ü\s¡˝¢ À)
&ç) ô|’e˙ï (kÕºø˘ e÷¬sÿ{Ÿ dü÷∫ø£\T) 37) $<˚XÊ\˝À uÛ≤s¡‘· <˚XÊìøÏ #Ó+~q Á|üuTÑÛ ‘·« m) 1.4 _) 2.5 dæ) 3.0 &ç) 4.0
28) $<äT´‘Y‘√ q&ç#˚ yêVü≤Hê\≈£î , ø£¬s+≥T düô|’¢ s¡+>∑ u≤´+≈£î\ Áu≤+N\T mìï ñHêïsTT? 47) Áô|+ò #Y Áô|dæ&+Ó {Ÿ me÷àqT´jÓT˝Ÿ e÷Áø±Hé
#˚jT· {≤ìøÏ e-Á{≤H√‡Œπswº Hü ≈é î£ @$ ø±yê*? m) SBI: 52 _) u≤´+≈£î n|òt ãs√&Ü: 50 ISA ˝À k˛˝≤sY mqØ® s¡+>∑+˝À ñqï Á|ü<ëÛ q
m) E-ôV’≤ y˚dt _) Ç+&Éø£åHé #Ûê]®+>¥ dæ) u≤´+≈£î Ä|òt Ç+&çj·÷: 29 &ç) ô|’e˙ï n+XÊ\T @$ nì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT?
dæ) u≤≥Ø k˛ºπsCŸ dædüºyéT‡ &ç) ô|’eìï 38) H˚wqü ˝Ÿ ôd≈£L´]{° >±sY‡¶ (NSG) ôV≤&é ø±«s¡sº ‡Y m) Á|ü‹ <˚X+¯ ˝ÀqT >∑\ k˛˝≤sY mqØ® b˛fÒì¸jT· ˝Ÿ
29) |ü•ÃeT ø£qTeT˝À¢ ñqï e˝Ÿ |üsêjYT |”su¡ƒ ÷ÑÛ $T mø£ÿ&ÉT+~? >∑T]Ô+#ê*
nHêïeT˝… ’ ø=+&É \ T @ sêh |ü ] ~Û ˝ ÀøÏ m) y˚TÁVü‰+ q>∑sY, bÕ\+, q÷´&Ûç©¢ _) Ä]∆ø£ düMTø£sD ¡
ekÕÔsTT? _) &ÓÁVü‰&É÷Hé dæ) eTTk‡] &ç) &É˝ÖΩd” dæ) nqT≈£L\yÓTÆq Áù|òyéT esYÿ qT ø£*Œ+#·≥+
m) eTVü‰sêh _) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT 39) Ç{°e\ SBI, ø=ìï Áô|’y˚≥T s¡+>∑ u≤´+≈£î\T, &ç) ô|’ eT÷&ÉT
dæ) >√yê &ç) >∑T»sê‘Y ‘·eT MCLR πs{Ÿ\qT 20 bps es¡≈£î 48) 2964 eT+~ düuTÑÛ ´\T Vü‰»¬sq’ H˚wqü ˝Ÿ |”|⁄ü ˝Ÿ‡
30) Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ ª&É]Ôj·Tdtº ]esYμ (n‹ eTT]øÏ ô|+#·<*ä Ã+~. @ ø±s¡D≤\ #˚‘?· ø±+Á¬>dt (NPC) (#ÓH’ ê <˚X+¯ ˝À) ÄyÓ÷~+∫q
q~)>± n_Ûe]í+#·ã&çq ªdæ{≤s¡+μ q~ mø£ÿ&É, m) RBI e&û¶ πs≥T¢ ô|+#·≥+ #˚‘· sê»´+>∑ dü+düÿs¡D\T @$?
@ <˚X+¯ ˝À ñ+~? _) u≤´&é ˝ÀHé\ e\¢ Áô|»sY ô|s¡>∑≥+ e\¢ m) wæ õHé|æ+>¥ n<Ûä´ø£å |ü<ä$, J$‘· ø±\+
m) C≤yê, Ç+&√H˚wæj·÷ _) eT˝Òdæj·÷ dæ) PSL m≈£îÿe #˚jT· {≤ìøÏ ñ+≥T+~
dæ) <äøÏåD ÄÁ|òæø± &ç) $j·T‘êï+ &ç) ñ<√´>∑düTÔ\ J‘ê\T ‘·–Z+#·Tø√{≤ìøÏ _) H˚wqü ˝Ÿ dü÷|üsyY »’Ó ] ø£$TwüHé @sêŒ≥T (n$˙‹
31) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆ ? 40) bÕe>±&Ü k˛˝≤sY bÕsY ÿ qT ªX¯ ø Ï Ô dü ú ˝ Ÿ μ ìs√<Ûäø£ @C…˙‡ )
m) Á‹|ü⁄s¡ : BJP + IPFT n+≥THêïs¡T. Bì $esê˝ÒM? dæ) #Ó’Hê sêC≤´+>∑+˝À 21 n+XÊ\qT |ü⁄q'
_) y˚T|ò÷ü \j·T : BJP + NPP m) 2000 MW Bì |üP]Ô bıf…ì¸j·T˝Ÿ |ü]o*+#ês¡T
dæ) Hê>±˝≤+&é : BJP + NDDP _) Ç~ ‹s¡TeTDÏ, ‘·T+≈£LsY õ˝≤¢˝À¢, ø£sêí≥ø£˝À ñ+~ &ç) ô|e’ ˙ï
&ç) ô|’e˙ï (áXÊq´ sêÁcÕº\T : bÕغ\ $TÁ‘·‘·«+, dæ) s¡÷.16,500 ø√≥¢ e´j·T+‘√ ì]à+#ês¡T 49) qB »˝≤\ $yê<ä |ü]cÕÿsê\≈£î dü+ã+~Û+∫
Á|üuÛÑT‘·« @sêŒ≥T ø√dü+) &ç) ô|e’ ˙ï @~ ø£¬søº̆?
32) ª‹«Á|üμ nH˚ ù|s¡T >∑\ sêh kÕ<Ûäq ø√dü+ 41) ª|òü⁄´õ{Ïyé mø£Hê$Tø˘ Äô|ò+<˚sY‡ _˝Ÿ, 2018μ m) uÛ≤Áø± _j·÷dt y˚TH˚C…à+{Ÿ uÀs¡T¶ (BBMB) :
mø£ÿ&ç Á|ü»\T ø£wæ #˚düTÔHêïs¡T ? $esê˝ÒM? nìï ÄdüTÔ\T, &Ü´+\‘√ düVü‰ Bì nBÛq+ ˝À
m) nkÕ‡+ _) dæøÏÿ+ dæ) Á‹|ü⁄s¡ &ç) ;Vü‰sY m) s¡÷. 100 ø√≥T¢ n+‘·ø£Hêï m≈£îÿe $\Te ñ+{≤sTT

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 31

_) qs¡à<ë ø£+Á{À˝Ÿ n<∏ë]{° : nìï ÄdüTÔ\T, grove ) n&Ée⁄\T mø£ÿ&Óø£ÿ&É ñHêïsTT? 69) Á_≥Hé˝À Ç#˚à u≤bòÕº (BAFTA) nyês¡T\¶
&Ü´+\T eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ, >∑T»sê‘Y nBÛq+˝À (|ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ˝À ñqï ô|<ä› eT&É n&É$, $esê\T @$?
ñ+{≤sTT düT+<äsY ãHé‡ $d”sÔ +í¡ 4 ,263 #·<sä |¡ ⁄ü øÏ.$T.) m) ñ‘·ÔeT dæìe÷: Ár _˝Ÿ uÀsY¶‡ ne⁄{Ÿ ôd’&é
dæ) Ç+≥sY ` ùdº{Ÿ yê≥sY &çdü÷Œ´{Ÿ #·≥º+˝Àì m) Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ: ø£wüí , >√<ëe] õ˝≤¢˝À¢ m_“+>¥, $Tk˛‡]
ôdø£Hå é 6 A qB »˝≤\ $yê<ä |ü]cÕÿs¡ ªd”ÿ+μqT _) >∑T»sê‘Y: uÛ≤eq>∑sY, EHê>∑&é, ø£#Y, C≤+ _) ñ‘·ÔeT q{Ï: ÁbòÕì‡dt e÷ø˘ &ÜsY e÷+&é
@sêŒ≥T #˚j·÷\˙ ‘Ó\TŒ‘·T+~ q>∑sY dæ) ñ‘·ÔeT düVü‰j·T q≥T&ÉT: XÊs sêø˘ yÓ˝Ÿ
&ç) ô|e’ ˙ï dæ) eTVü‰sêh : <∏ëH˚, sêj·T |òTü sY, eTT+u…’ düãs¡“Hé &ç) ô|e’ ˙ï
50) ªø√\T≈£îÿ eT˝…’ ª mø£ÿ&ÉT+~ ? &ç) ô|e’ ˙ï 70) dæ]˝Ÿ sêe÷ bò˛kÕ @ <˚X¯ n<Û´ä ≈£îå &ÉT>±
m) eTVü‰sêh 60) ø±y˚] qB »˝≤\T (740 tmcft) @ sêÅcÕºìøÏ mìïø£j÷· ´&ÉT?
_) ≈£îs¡+–ì <ä>∑Zs¡ (<∏˚ì õ˝≤¢, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT) m+‘Ó+‘· ekÕÔsTT? (tmcft \˝À) m) ø¬ Hê´ _) <äøÏåD ÄÁ|òæø±
dæ) eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ &ç) >∑T»sê‘Y m) ø£sêí≥ø£ : 284.75 (270 + 14.75) dæ) {≤+C≤ìj·÷ &ç) HÓJ’ ]j·÷
51) MGNREGA neT\T #˚jT· ≥+˝À, 2017- _) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT : 404.25 (419 - 14.75) 71) ≈£î≥T+ã+˝À e÷‘·kÕ«eT´ e´edüqú T bÕ{Ïd÷ü ,Ô
18˝À 28.21 ø√≥¢ |üì ~Hê\T ø£*Œ+∫ dæ) πøs¡fi¯ : 30 ÄK] ≈£L‘·T]øÏ e+X¯bÕs¡+|üs¡´ ÄdüTú\qT
Á|ü<eäÛ T kÕúq+˝À ì*∫q sêhs @~? &ç) ô|’e˙ï (düTÁ|”yéT ø√sYº rs¡TŒ ‘·sê«‘·) dü+Áø£$Ts|ü#˚ùd ‘Ó>∑\T, y˚T|òü÷\j·T˝À @$?
m) |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ _) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT 61) ø±y˚] y˚TH˚CŸ yÓT+{Ÿ uÀs¡T¶˝À me¬ses¡T m) >±s√ _) U≤o dæ) C…’+{Ïj·÷ &ç) ô|’ eT÷&ÉT
dæ) Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ &ç) >√yê ñ+{≤s¡T? $esê\T @$? 72) ªs¡TdüT+Ô - 2μ @$T{Ï? $esê\T @$?
52) øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ mìï õ˝≤¢\qT ªj·÷dæŒ sπ wüq˝Ÿμ m) eTT>∑TsZ T¡ Vü≤À˝Ÿ f…+Æ düuTÑÛ ´\T (πø+Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ m) e÷qe s¡Væ≤‘· @]j·T˝Ÿ yÓVæ≤ø£˝Ÿ ($e÷q+
õ˝≤¢\T>± >∑T]Ô+∫, yê{Ïø° j·TTe n~Ûø±s¡T\qT ìj·T$TdüT+Ô ~) ˝≤+{Ï~)
õ˝≤¢ y˚TõÁùd{º Ÿ\T>± ìj·T$T+#·<*ä Ã+~ ? _) qB |üØyêVü≤ø£ sêÁcÕº\T, ‘·eT Á|ü‹ì<ÛäT\qT _) Bì ∫Á‘· <äTs¡Z, ø£sêí≥ø£˝À |üØøÏå+#ês¡T,
m) 115 _) 235 dæ) 640 &ç) 250 ìj·T$TkÕÔsTT $»j·Te+‘·+>±
53) ªÄÁ|òøæ H£ é yÓ÷Hê*kÕwü nH˚ ô|sTT+{Ï+>¥ mes¡T dæ) Ç~ f…øÏïø£˝Ÿ mø˘‡|üsYº\T ñqï Ç+≥sY ùdº{Ÿ dæ) Ç~ 22,000 n&ÉT>∑T\ m‘·T˝Ô À m>∑Ts¡ >∑\<äT,
y˚kÕs¡T? bò˛s¡+ &ç) ô|e’ ˙ï 20 >∑+≥\T Á|üj·÷DÏs#· >∑\<äT
m) u…Hé mHé eHé eP (HÓ’J]j·÷) 62) ø£sêí≥ø£˝À mø£ÿ&É ø±|ò” ‘√≥\T ñHêïsTT? &ç) ô|’e˙ï
_) bÕ¢uÀ |æø±k˛ m) ∫ø£ÿ eT>∑fi¯Ss¡T õ˝≤¢ _) Vü≤düHé õ˝≤¢ 73) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ ÁbÕs¡+_Û+∫q
dæ) u…sêïsY¶ s¡÷ sTTCŸ - |æø±k˛‡ dæ) ø=&É>∑T õ˝≤¢ &ç) ô|’e˙ï ne÷à 2 - M\sY |ü<Ûäø£+˝À \_∆øÏ mes¡T
&ç) *jÓ÷Hês√¶ &Ü $ì‡ 63) ôV’≤<äs¡u≤<éqT bÕ*+∫q yÓTT<ä{Ï ≈£î© ≈£î‘·TuŸ ns¡TΩ\T ?
54) ôV≤’ <äsêu≤<é˝À ñqï s¬ dæ&ìÓ ‡ _*¶+>¥ (ø√؃) cÕV”≤ sêE mø£ÿ&ç qT+&ç e#êÃ&ÉT n+{≤s¡T? m) |üì#˚ùd eTVæ≤fi¯\T (ˇø£ \ø£å eT+~øÏ ÇkÕÔs¡T)
me] ø±\+˝À ì]à+#ês¡ T ? (Bì dæ { ° (düT˝≤ÔHé ≈£î© ≈£î‘·TuŸ cÕ Áø°dTü Ô X¯ø+£ 1512- _) |ü⁄s¡Twüß\T dæ) NRI \T &ç) M¬ses¡T ø±s¡T
eT÷´õj·T+>± e÷s¡Ã<ä*#ês¡T) Áø°düTÔ X¯ø£+ 1543) 74) sê»´düuÛÑ≈£î 16 sêÁcÕº\ qT+&ç m+|æø£j˚T´
m) u≤ãsY _) CÒyTé ‡ øÏsÿY bÕÁ{Ïø˘ m) Vü≤e÷<ëHé (ÇsêHé) _) Çsêø˘ 58 d”≥≈¢ î£ , mø£ÿ&Óøÿ£ &É qT+&ç sêqTHêïs¡T?
dæ) yÓTTVü≤eTà<é _Hé ‘·T>∑¢ø˘ &ç) yê¬sHé ùV≤dæº+>¥‡ dæ) Ä|òìÈü kÕÔHé &ç) y˚Tdü&√ìj·÷ m) ;Vü‰sY : 6 _) ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ : 10
55) sê»kÕúHéøÏ #Ó+<ä e\dæq 9 XÊ‘·+ (˝Òø£) 64) Á|üdTü ‘Ô +· ñqï H˚wqü ˝Ÿ E&çwj æ T· ˝Ÿ ù| ø£$TwüHé dæ) Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ : 3 &ç) ô|’e˙ï
1.119 _*j·THé ≈£î´ ôd≈£îÿ\ j·TeTTHê q~ #Ó’s¡àHé mes¡T?
˙s¡T, mø£ÿ&É qT+&ç $&ÉT<ä\ #˚kÕÔs¡T? m) »dæºdt R. ãdü+‘Y »yêãT\T (@Á|æ˝Ÿ ` 2018)
m) ‘˚CÒ yê˝≤ ôV≤&é esYÿ‡ qT+&ç E+E+qT _) »dæºdt P. yÓ+ø£Á{≤eT ¬s&ç¶
_) ˇø±¢ ôV≤&é esYÿ‡ dæ) V.K.>∑TbÕÔ &ç) mdt.s¡+>∑sê»Hé 1-_ 20-m 39-_ 58-&ç
dæ) #·Ts¡T   dæø±sY õ˝≤¢\T 65) eTDÏ|üPsY qT+&ç Á|üeVæ≤düTÔqï {Ï«¬>+ q~ MT<ä 2-&ç 21-_ 40-&ç 59-&ç
&ç) ô|’e˙ï (yÓTT‘·Ô+ Ks¡Tà : s¡÷. 20,000 ø√≥T¢) @ <˚X+¯ &Ü´+ ì]àk˛Ô+~? 3-&ç 22-&ç 41-&ç 60-&ç
56) 2015-16˝À ôdø˘‡ sπ wæj÷Ó m{Ÿ ãsYÔ (SRB) m) <∏ësTT˝≤+&é _) eTj·THêàsY 4-&ç 23-m 42-_ 61-&ç
@ sêÁcÕº\˝À m+‘· ñ+~? dæ) ø±+uÀ&çj·÷ &ç) ˝≤y√dt 5-m 24-&ç 43-_ 62-&ç
m) >∑T»sê‘Y : 854 _) Vü≤sê´Hê : 831 66) n+‘·]+∫ b˛j˚T Á|üe÷<ëìøÏ <ä>sZ∑ ˝¡ À ñqï 6-_ 25-_ 44-m 63-m
dæ) ñ‘·ÔsêK+&é : 844 &ç) ô|’e˙ï uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\T @$? 7-&ç 26-_ 45-&ç 64-_
57) |òØü <ëu≤<é, Vü≤sê´Hê <ä>sZ∑ T¡ qï dü÷s¡CŸ ≈£î+&éì m) Ä+Á<Ûä |ü<˚XŸ˝À : >∑&Éã ; HÓ’ø° 8-&ç 27-&ç 46-m 65-_
mes¡T ì]à+#ês¡T? _) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT : ø√≥ ; ‘√&É 9-&ç 28-&ç 47-&ç 66-&ç
m) |òæs√CŸ cÕ ‘·T>∑¢ø˘ _) |ü~∏« sêCŸ #ÍVü‰Hé dæ) ø£sêí≥ø£ : ø√s¡>∑ ; ≈£îs¡TãT 10-m 29-_ 48-&ç 67-_
dæ) dü÷s¡CŸ bÕ˝Ÿ ‘√e÷sY &ç) nq+>¥ bÕ˝Ÿ I &ç) ô|’e˙ï (UNESCO yês¡T Ç˝≤+{Ï$ 42 11-m 30-m 49-&ç 68-_
58) á øÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£s¬ øº̆? uÛ≤wü\T ‘Ó*bÕs¡T) 12-&ç 31-&ç 50-_ 69-&ç
m) ªyÓ’ ◊ j·÷+ Væ≤+<ä÷μ : X¯• <Ûäs¡÷sY 67) es¡˝Ÿ¶ IT ø±+Á¬>dt (WITC) 2018 mø£ÿ&É 13-_ 32-dæ 51-m 70-_
_) ªÄs√ $*¢: @ dæ{° |òüsY ~ |òüP´#·sYμ: nqT ìs¡«Væ≤+#ês¡T ? 14-&ç 33-&ç 52-m 71-&ç
eTE+<ësY m) ˝≤Vü≤ÀsY _) ôV’≤<äsêu≤<é 15-&ç 34-&ç 53-m 72-&ç
dæ) ªô|ò’{Ï+>¥ |òüsY ùdº≥dt ...μ : CÀHê<∏äHé ¬sHé wüHé dæ) q÷´&Û©ç ¢ &ç) nVü≤eTà<ëu≤<é 16-m 35-_ 54-_ 73-m
&ç) ô|e’ ˙ï 68) ªHπ̊>yéμ m&Ü] mø£ÿ&ÉT+~ ? 17-m 36-m 55-&ç 74-&ç
59) Ç+&çj·÷ ùdº{Ÿ Ä|òt bòÕ¬sdtº ]b˛sYº (SFR) m) USA _) ÇÁC≤sTT˝Ÿ 18-m 37-&ç 56-&ç
2017 Á|üø±s¡+, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eT&É (man- dæ) eT+>√*j·÷ &ç) áõ|tº 19-&ç 38-m 57-dæ

32 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

 sêC≤´+>∑ ìsêà‘·
&܈ˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY »j·T+‹ dü+<äs¡“¤+>±.....
>=|üŒ <ës¡Ùì≈£î&ÉT, Á|üC≤kÕ«eT´ yê~ &܈ˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY
»HêuÛ≤ ìwüŒ‹Ô Á|üø±s¡+ #Ó|ü ø√<ä>Z∑
Ø‹˝À ù|<ä]ø£+ ‘·>˝Z∑ <Ò ìä Á|üuTÑÛ ‘·«
ìy˚~ø£˝Ò #ÓãT‘·THêïsTT. á
düeTdü´\ düyêfi¯flqT m<äTs√ÿyê\+fÒ
n+uÒ<ÿä ]düT\º T Äj·Tq uÛ≤eC≤˝≤ìï
Á|ü»˝À¢øÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl*. n+uÒ<ÿä sY
$Á>∑V‰ü \qT yêfÒdTü ≈£î+fÒ kÕe÷õø£
Hê´j·T+ sê<äì sê»ø°jT· bÕغ\≈£î
‘Ó*j·TCÒj÷· *. n+uÒ<ÿä sY $Á>∑V‰ü \T
y˚jT· ≥+ <ë«sê øπ e\+ n+uÒ<ÿä sYqT
<ä[‘·T\ Hêj·T≈£î&ç>± #·÷&É≥+˝À
˝À|ü+ ñ+~. n+uÒ<ÿä sYì <ä[‘·T\
Á|ü‹ì~Û>± uÛ≤$dü÷,Ô Äj·Tq˝Àì
C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T ‘ê‹«ø£‘q· T
ìs¡ø¢ ´å£ + #˚jT· ≥+ uÛ≤s¡‘· sê»ø°jT·
e´edü˝ú À ˇø£ kÕe÷õø£ ˝À|ü+>±
ø£ì|ædTü +Ô ~.
>ös¡e XÊdüqeT+&É* düuÛÑT´\T, Á|üuÛÑT‘·« $|t, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ XÊdüq eT+&É*, neTsêe‹.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
uÛ≤s¡‘· sê»ø°jT· , kÕe÷õø£, Ä]úø£ |ü]uÛ≤wü
qT+&ç ªn+uÒ<ÿä sYμ nH˚ |ü<+ä n$uÛ≤»´yÓTqÆ ~.
Äj·Tq Ä˝À#·q\qT düMTøÏ+å #·≈î£ +&Ü H˚&TÉ
Á|üC≤ J$‘·+ ˇø£ÿ n&ÉT>∑T ≈£L&Ü eTT+<äT≈£î
|ü&ìÉ |ü]dæ‹ú . ø±˙ n+uÒ<ÿä ]düT\º T>± #Óù|Œ
nH˚ø£ eT+~ øπ e\+ Äj·TqqT ˇø£ ]»πs«wüq¢
n+X¯+>±qT, $Á>∑Vü≤ Ä$wüÿs¡D\ ø±s¡´
Áø£eT+>± |ü]$T‘·+ #˚jT· &É+ <äTs¡<èä wüøº s£ +¡ .
ø±˙ n+uÒ < ä ÿ sY yÓ T T‘· Ô + Á|ü u Û Ñ T ‘ê«ìï,
|ü]bÕ\qqT, düe÷C≤ìï Á|ü‹ ø√D≤ìï
Á|üC≤kÕ«MTø°ø£]+#ê\H˚ >=|üŒ Á|üj·T‘·ï+
‹s√>∑ e Tq ~X¯ > ± e÷s¡ & É + H˚ { Ï 70
dü+e‘·‡sê\ Á|üC≤kÕ«eT´ $cÕ<ä >±<∏.ä
|ü ] bÕ\Hêj· T +Á‘ê+>±ìï n+fÒ
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï Á|ü»\T z≥T y˚dæ mqTïø√yê*.
Ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·≥㺠<ä+› >± |ü]bÕ*+#ê*. Ä
bÕ\q Á|ü»\ ÁbÕ<∏$ä Tø£ Vü≤≈£îÿ\≈£î ˝Àã&ç
ñ+&Ü*. á eT÷&É T Á|ü C ≤kÕ«e÷´ìøÏ
nedüs+¡ >± Äj·Tq #ÓbÕŒs¡T. düe÷»+˝Àì
nìï esêZ\ qT+∫ Á|ü»\T bÕ\q˝À uÛ≤>∑+
ø±yê\ì n+uÒ<ÿä sY Äø±+øÏ+å #ês¡T. Ç+‘·{Ï
Á|üuÛ≤eo\yÓTÆq ;ÛyéTsêyé sê+J n+uÒ<äÿsY
1891 @Á|æ˝Ÿ 14q »ìà+#ês¡T. uÛ≤s¡‘·
Á|üC≤˙ø£+ >ös¡e+>± |æ\T#·T≈£îH˚ ù|s¡T
ªu≤u≤kÕôV≤uŸ μ ãVü Q eTTK Á|ü C ≤„ X Ê*,
E-mail: manikyavaraprasad@gmail.com
uÛ≤s¡‘·s¡‘·ï
` &=ø±ÿ e÷DÏø£´ es¡Á|ükÕ<é
ø±s¡D»qTà&ÉT. u≤\´+ qT+#˚ #·<Tä e⁄˝À ~≥º.
<ä[‘·T˝À¢ yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï |ü≥uº ÁÑÛ <äT&ÉT. m+@
Ä]úø£ XÊg+˝À |ü{≤º, &Üø£ºπs{Ÿ, ˝≤ &çÁ^
kÕ~Û+#·&+É Ä s√E˝À¢ kÕ<Ûës¡D $wüjT· +
ø±<äT.
n+uÒ<ÿä sY Á|üC≤ J$‘·+˝À 1919˝À
Á|üy•˚ +#ês¡T. 1924 E˝…’ 20q u§+u≤sTT˝À
n|ü\ $eTTøÏÔ ø√dü+ uÛVÑ ≤æ wüÿè‘· Væ≤‘·ø±]DÏ
düuÛÑ nH˚ dü+düúqT kÕú|æ+#ês¡T. Äj·Tq
1927˝À u§+u≤sTT ˝…õùd¢{Ïyé øöì‡˝Ÿ˝À
düuTÑÛ ´ì>± (m+m˝Ÿd)æ ndüŒèdüT´\ düeTdü´\ô|’
b˛sê&Üs¡T. düTe÷s¡T 10 dü+e‘·‡sê\T
m+m˝Ÿd>æ ± ñHêïs¡T. Ä düeTj·T+˝ÀH˚ eTVü≤sY
#ÓsT¡ e⁄ b˛sê≥+ ìs¡«Væ≤+#ês¡T. 1930˝À
ªø£ \ sê+μ <˚ y ê\j· T Á|ü y ˚ X ¯ ñ<ä ´ e÷ìï
ìs¡«Væ≤+#ês¡T. 1936˝À Ç+&çô|+&Ó+{Ÿ ˝ÒãsY
bÕغì ù|<ä Á|ü»\ Vü≤≈£îÿ\ø√dü+ kÕú|+æ #ê&ÉT.
<˚X¯+˝Àì nìï sê»ø°j·TbÕغ\T
n+uÒ<ÿä sYì ‘·eTyê&ç>± #·÷|æ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚dTü HÔ êïsTT. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À <ä[‘· ñ<ä´eT
ø±s¡T\T, y˚T<Ûëe⁄\T n+uÒ<ÿä sY $Á>∑V‰ü \ yÓ|’ ⁄ü
qT+∫ n+uÒ<ÿä sY uÛ≤eC≤\+ yÓ|’ ⁄ü eTs¡˝≤*.
eTq+ Ç|ü&ÉT $Á>∑V‰ü \πø |ü]$T‘·yTÓ ‘Æ ˚ sπ |ü{Ï
uÛ$Ñ wü´‘·TÔ Á|üXÊïs¡øú +£ >± e÷s¡T‘·T+~. @&ÉT
<äXÊu≤›\ dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘êeì˝À »HêuÛ≤ ìwüŒ‹Ô
33
Á|üø±s¡+ #Ó|ü ø√<ä>Z∑ Ø‹˝À ù|<ä]ø£+ ‘·>˝Z∑ <Ò ìä
Á|üuTÑÛ ‘·« ìy˚~ø£˝Ò #ÓãT‘·THêïsTT. á düeTdü´\
düyêfi¯flqT m<äTs√ÿyê\+fÒ n+uÒ<äÿ]düTº\T
Äj·Tq uÛ≤eC≤˝≤ìï Á|ü»˝À¢øÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl*.
n+uÒ<ÿä sY $Á>∑V‰ü \qT yêfÒdTü ≈£î+fÒ kÕe÷õø£
Hê´j·T+ sê<äì sê»ø°jT· bÕغ\≈£î ‘Ó*j·T
CÒj÷· *. Äj·Tq dæ<ë›+‘ê\qT Ä#·]+#·&yÉ T˚
Äj·Tq≈£î ì»yÓTqÆ ìyê[>± Á|ü#ês¡+ #˚j÷· *.
u≤u≤ kÕôV≤uŸ J$‘ê+‘·+ @ $\Te\ø√dü+
|ü ] ‘· | æ + #ês√ Ä $\Te\ kÕø±sêìøÏ
Á|üjT· ‹ï+#ê\ì ñ<ä´eTø±s¡T\T Á|üuÀÛ ~+#ê*.
≈£î\ ìs¡÷à\q, <ä[‘·T\ Ä]úø£ |ü⁄q]àsêàD+
e+{Ï kÕe÷õø£ ø√D+˝À Á|üuÛÑT‘ê«\T,
<˚X+¯ ˝Àì sê»ø°jT· bÕغ\T |üì#˚jT· &ÉyT˚
n+uÒ<ÿä sYøÏ ì»yÓTqÆ ìyê[>± ‘Ó*j·TCÒj÷· *.
Äj· T q J$‘· + , b˛sê≥+, s¡ # · q \T
dü+<˚XÊ‘·àø£+. Bìô|’ me]ø° nuÛ´Ñ +‘·s+¡ ˝Ò<Tä .
ø±˙ M{Ïì sê»ø°jT· bÕغ\T me] ñ<˚X› Ê\‘√
yês¡T nq«sTT+#·T≈£îì ø=+<äs¡T yÓqøÏÿ,
ø=+<äs¡T eTT+<ä≈£î ˝≤>∑T‘·÷ kÕe÷õø£
|ü⁄s√_Ûeè~›øÏ n&ÉTø¶ ±≈£L&É<Tä .
n+uÒ < ä ÿ sY 1950 »qe] 26q
bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ªªeTq+ yÓ$’ <Ûë´\
eTj·TyÓTqÆ J$‘·+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#·uÀ‘·THêï+.
sê»ø°j÷· ˝À¢ eTqøÏ düe÷q‘·«s e⁄+≥T+~.
Ä]úø£ Jeq+˝À ndüe÷q‘· e⁄+≥T+~.
sê»ø°jT· +>± ˇø£ eTìwæøÏ ˇπø z≥T. ˇø£
z≥T≈£î ˇπø $\Te ñ+{≤sTT. ø±˙ eTq
Ä]úø,£ sê»ø°jT· e´edüú eT÷\+>± eTq+
kÕe÷õø£, Ä]úø£ Jeq+˝À ˇø£ eTìwæøÏ
ˇπø $\Te nH˚ dü÷Á‘êìï ìsêø£]dü÷ÔH˚
ñ+{≤+. á yÓs’ T¡ <Ûë´ìï M˝…q’ +‘· ‘·«s¡>±
‘=\–+∫ rsê*. ˝Òøb£ ˛‘˚ m+‘√ ÁX¯$T+∫
ì]à+∫q á sê»ø°jT· Á|üC≤kÕ«eT´ kÂ<Ûëìï
ndüe÷q‘·\T nqTuÛ$Ñ düTqÔ ï yês¡T <Û«ä +dü+
#˚kÕÔsT¡ μμ nHêïs¡T. sêC≤´+>∑ ~H√‘·‡yê\T,
Á|ü‘´˚ ø£ bÕs¡y¢ TÓ +{Ÿ düe÷y˚XÊ\T Äø±X¯ Vü‰sêà´\
e+{Ï n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü‰\T @sêŒ≥T #˚ùd
Á|üuÛÑT‘ê«\T, sê»ø°j·T bÕغ\T n+uÒ<äÿsY
34
e÷≥\qT <äèwæ˝º À ô|≥Tºø√e&É+ H˚{Ï nedüs+¡ .
1980 <ëø± <˚X¯+˝À n+uÒ<äÿsY
$Á>∑Vü‰\T y˚j·÷\+fÒ ø£wüº+>± ñ+&˚~.
düe÷»+ n+^ø£]+#˚~ ø±<äT. H˚&TÉ n+uÒ<ÿä sY
$Á>∑V‰ü \T y˚jT· {≤ìøÏ Á|üuTÑÛ ‘ê«\T,sê»ø°jT·
bÕغ\T b˛{° |ü&TÉ ‘·THêïsTT. uÛ≤s¡‘· <˚X¯ C≤rj·T
Hêj·T≈£î\ $Á>∑V‰ü \T kÕ+Á|ü<ëj·T <äTdüT˝Ô À¢
ñ+{≤sTT. n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü≤+ e÷Á‘·+
Ä<Û ä T ìø£ + >± ø√≥T, dü ÷ ≥T‘√ #˚ ‹ ˝À
sêC≤´+>∑+‘√ ñ+≥T+~. 20e X¯‘ê_›˝À
n‘·´+‘· Á|ü‹uÛ≤ e+‘·yTÓ qÆ Ä˝À#·Hê|üsT¡ &ÉT,
H˚{Ïes¡≈£î <˚X¯+˝Àì sê»ø°j·T Hêj·T≈£î
\+<ä]˝À n+uÒ<ÿä sY n‘·´+‘· $<ë´e+‘·T&ÉT.
á <˚X+¯ ˝À <ä[‘·T\ Ä‘·à>ös¡yêìøÏ Á|ürø£
n+uÒ<äÿsY ì\TyÓ‘·TÔ $Á>∑Vü≤+. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT
eTsêsƒê«&Ü j·T÷ìe]‡{°øÏ n+uÒ<ÿä sY ù|s¡T
ô|≥º & ÜìøÏ •eùdq ˝≤+{Ï bÕغ \ T
n+^ø£]+#·ø£b˛>± <ä[‘·T\ Çfi¯flô|’|ü&ç
$<Û«ä +kÕìøÏ, >∑èVü≤ <äV≤ü HêìøÏ bÕ\Œ&ܶsT¡ .
n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü‰\T y˚j·T≥+ <ë«sê πøe\+
n+uÒ < ä ÿ sY q T <ä [ ‘· T \ Hêj· T ≈£ î &ç > ±
#·÷&É≥+˝À ˝À|ü+ ñ+~. n+uÒ<äÿsYì
<ä[‘·T\ Á|ü‹ì~Û>± uÛ≤$dü÷Ô, Äj·Tq˝Àì
C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T ‘ê‹«ø£‘·qT ìs¡¢ø£å´+
#˚j·T≥+ uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T e´edüú˝À ˇø£
kÕe÷õø£ ˝À|ü+>± ø£ì|ædüTÔ+~. >±+BÛì,
HÓÁVüAì C≤rj·T Hêj·T≈£î\T>± #·÷kÕÔ+. M]øÏ
@e÷Á‘· + rdæ b ˛ì n+uÒ < ä ÿ sY q T <ä [ ‘·
Hêj·T≈£î&ç>± #·÷&É≥+ uÛ≤s¡rj·T kÕe÷õø£
e´edü˝ú Àì ˝À|ü+. >±+BÛ >∑T»sê‘Yyê~ ø±<äT.
sƒê>∑÷sY u…+>±©\πø #Ó+~qyê&ÉT ø±<äT. n˝≤H˚
n+uÒ<ÿä sY <ä[‘·T\≈£î e÷Á‘·yT˚ #Ó+~qyê&ÉT
ø±<äT. áj·Tq <ä[‘·T\ |üø±å q b˛sê&Ü&ÉT,
<˚X¯ Á|ü»\ ø√dü+ sêC≤´+>±ìï s¡∫+#ê&ÉT.
düe÷»+˝À ndüe÷q‘·\T m<äTs=ÿ+≥Tqï
nìï esêZ\≈£î eTTK´+>± eTVæ≤fi¯\ Vü≤≈£îÿ\
|ü]s¡øDå£ qT sêC≤´+>∑+˝À bı+<äT|ü]#ê&ÉT.
1927 &çôd+ãsY 24q n+uÒ<ÿä sY ‘·q
Áu≤Vü≤àD ùdïVæ≤‘·T&ÉT õ.mHé. düV≤ü Ádüã~›‘√
ø£*dæ ≈£î\e´edü≈ú î£ <äqTï>± ñqï eTqTdüèà‹ì
‘·>T∑ \u…{≤º&TÉ . ø±s¡D+ ≈£î\ e´edüú uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
kÕe÷õø£ n_Ûeè~›øÏ Ä≥+ø£+>± ñ+<äHêï&ÉT.
kÕ«$T $y˚ø±q+<äTì e+{Ï <˚X¯ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ≈£L&Ü
≈£î\ e´edüìú ≈£L*à y˚jT· ø£b˛‘˚ á <˚X+¯
eTT+<ä≈£î yÓfi¯fl<äì #ÓbÕŒs¡T. Bìï H˚{Ï
Hêj·T≈£î\T Ä<äsÙ¡ +>± d”«ø£]+#ê*. ÄHê{Ï
^‘êø±s¡T&ÉT qT+∫ H˚{Ï |”sêƒ ~Û|‘ü T· \ es¡≈L£
≈£î\ düeTdü´ |ü]cÕÿsêìøÏ e÷s¡+Z #·÷|æqyês¡T
˝ÒsT¡ . Äø£˝q’… yê]πø Äø£*u≤<Ûä ‘Ó\TdüT+Ô ~.
Á|ü‘´· ø£+å >± ≈£î\|”&qÉ ì m<äTs=ÿqï n+uÒ<ÿä sYøÏ
<ëì rÁe‘·, kÕ+Á<ä‘· ‘Ó\TdüT. <˚X+¯ , <˚Xu¯ øÑÛ ,ÔÏ
C≤rj· T ‘· nH˚ $ π ø e\+ uÛ Ö >√[ø£
dü]Vü≤<äT›\‘√ ≈£L&çq$ ø±e⁄. n+uÒ<äÿsY
<äèwæº˝À e÷qe $\Te\‘√ ≈£L&çq bÂs¡T\
eT<Ûä´ dü‘·‡+ã+<Ûäy˚T ì»yÓTÆq C≤rj·T‘·.
uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ô|+bı+<ë\+fÒ ≈£î\
e´edüúì <Ûä«+dü+ #˚j·÷*. n+<äTø√dü+
sê»ø°jT· bÕغ\T, kÕ«eTT\T, |”sêƒ ~Û|‘ü T· \T
eTqTdüàè‹ì ‘·´õ+#ê*. á<˚X+¯ ˝À ≈£î\+
˝Òì eTìwæì #·÷&É˝+Ò . ªª≈£î\+ ñqïs‘·ø±\+
ôV≤#·TÃ ‘·>T∑ \Z T ñ+{≤sTT nHêïs¡Tμμ n+uÒ<ÿä sY.
1936 jÓ÷˝≤ düe÷y˚X+¯ ˝À n+uÒ<ÿä sY ‘êqT
Væ≤+<äTe⁄>± |ü⁄{ÏHº ê Væ≤+<äTe⁄>± #·ìb˛qì
Á|üø{£ +Ï #ês¡T. yÓTT<ä≥ Äj·Tq dæ≈î£ ÿ eT‘·+
d”«ø£]+#˚+<äT≈£î düTeTTK‘· Á|ü<]ä Ù+#ês¡T. ø±˙
dæ≈î£ ÿ eT‘·+ d”«ø£]+∫q≥¢sTT‘˚ <ä[‘·T\≈£î
eT]+‘· y˚ T \T »]π > <ä ì Hê e´øÏ Ô > ∑ ‘ ·
n_ÛÁbÕj·T+.
1949 qe+ãsY 25q sêC≤´+>∑
düu˝ÑÛ À e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ sê»ø°j÷· ˝À¢ e´øÏÔ |üP»
~>∑C≤s¡T&ÉT ‘·HêìøÏ, Hêj·T≈£î&ÉT ìj·T+‘·>±
e´eVü≤]+#·{≤ìøÏ <ë] rdüTÔ+<äì ôV≤#·Ã
]+#ê&ÉT. Hê&ÉT sêC≤´+>∑ düu˝ÑÛ À n+uÒ<ÿä sY
#˚dqæ ôV≤#·Ã]ø£qT H˚{Ï sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\T
|ü]>∑D˝ÀøÏ rdüTø√yê*. }] ∫es¡ |ü˝…¢
>∑TeTà+ eTT+<äT z n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü≤+,
}]eT<Û´ä ˝À z ø±˝ÒJ ø£{ºÏ @&Ü~ø√e÷s¡T
n+uÒ<äÿsY ∫Á‘·|ü{≤ìøÏ |üP˝e÷\y˚dæ C…’
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 n+uÒ<ÿä sY nì ìq~+∫ q+‘· e÷Á‘êq k˛wü˝Ÿ
&ÓyÓ÷Áø£d” sê<äT. n+uÒ<äÿsY Ä˝À#·q\T
eTT+<äTø¬ fi¯fle⁄.
n+uÒ<äÿsY kÕe÷õø£ $|ü¢eø±s¡T&ÉT.
Äj· T q mH√ï >=|ü Œ s¡ # · q \T #˚ X Ês¡ T .
‘ê‹«ø£,Ä]›ø£, kÕe÷õø£ s¡+>±˝À¢ Äj·Tq
#˚ d æ q Ä˝À#· q \T, s¡ # · q \T Ä<Û ä T ìø£
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eT¬se]ø° kÕ<Ûä´+ø±˝Ò<äT.
‘·‘·«y˚‘·Ô\T düe÷C≤ìï ìs¡«∫kÕÔs¡T, ø±˙
düe÷C≤ìï e÷πsÃ+<äT≈£î ô|<ä› Á|üj·T‘·ï+
#˚jT· ˝ÒsT¡ nHêï&ÉT ø±s¡˝Ÿe÷sYÿ‡. Ä+uÒ<ÿä sY
‘·‘«· XÊÁdü+Ô ˝À s¡#q· \T #˚jT· ≥y˚T ø±≈£î+&Ü,
yê{Ïì Á|ü»\≈£î uÀ~Û+∫ yê]ì düMTø£]+
#ê&ÉT. ÄH˚ø£ ñ<ä´e÷\≈£î Hêj·Tø£‘·«+
eVæ≤+#ê&ÉT. |ò*ü ‘ê\T kÕ~Û+#ê&ÉT. Ç+‘·{Ï
$•wüy˜ TÓ qÆ , yÓ$’ <Û´ä uÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ Ä˝À#·Hê|üsT¡ \T
eTq <˚X+¯ ˝À #ê˝≤ ns¡T<äT.
n+uÒ<ÿä sY s¡#q· \˙ï Hê≈£î e´øÏ>Ô ‘∑ +· >±
Çwüºy˚T. nsTT‘˚ uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+, ≈£î\
ìs¡÷à\q Á>∑+<∏ë\+fÒ eT]+‘· eT≈£îÿe. á
s¬ +&ÉT s¡#q· \T $<ë´]∆ <äXq¯ T+∫ qHÓï+‘·>±H√
Á|üu≤Û $‘·+ #˚XÊsTT. M{Ïì #·~$q|ü⁄&É˝≤¢ ˇø£
dü]ø=‘·Ô <äèwæøº √D+ Hê˝À Ä$wüèÿ‘·eTe⁄‘·÷H˚
ñ+≥T+~. $k˛Œ≥q+ ø£*–+#˚ Ä˝À#·q\T
Hê˝À sπ ø¬ ‘·T‘Ô êsTT.á <˚X+¯ ˝À |ü⁄{Ïqº Á|ü‹e´øÏÔ
#·<yä ê*‡qs¡#q· \T Ç$. uÛ≤s¡rj·T düe÷C≤ìï
dü e TTqï‘· + >± ns¡ ∆ + #˚ d ü T ø√e{≤ìøÏ ,
e÷s¡TŒyÓ|’ ⁄ü q&ç|+æ #·{≤ìøÏ á¬s+&ÉT s¡#q· \T
|üìø=kÕÔsTT. ≈£î\e´edüú @s¡Œ&çq rs¡T,
ÁXÊ$Tø£ , ñ‘êŒ<ä ø £ esêZ \ T y˚ ˝ ≤~
dü+e‘·‡sê\T>± |”&qÉ ≈£î >∑Ts¬ q’ rs¡T‘ÓqTï\T
≈£L\+≈£îwü+>± #·]Ã+#ê&ÉT. eTVü‰‘êà>±+BÛ
ôd‘’ +· n+uÒ<ÿä sY ˝ÒeHÓ‹qÔ ≈£î\ düeTdü´qT
ìC≤sTTr>± n+^ø£]+#ê&ÉT. >±+BÛ 1931˝À
Äø˘ ‡ |ò ü s Y ¶ j· T ÷ìe]‡{° ˝ À e÷{≤¢ & É T ‘· ÷
n+uÒ<äÿsY n+fÒ‘·q≈£î #ê˝≤ >ös¡eeTì,
Äj·Tq ˝ÒeHÓ‹Ôq Á|üX¯ï Hê´j·TyÓTÆq<äì
#ÓbÕŒ&ÉT.1933˝À ªVü≤]»Héμ |üÁ‹ø£ yÓTT<ä{Ï
dü+∫ø£˝À n+uÒ<ÿä sY ≈£î\düeTdü´ô|’ yÓ\&¢ +ç ∫q
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
n_ÛÁbÕj·÷\qT Á|ü#·T]+#ê&ÉT. 1934˝À
ø£sêN $<ë´s¡T\› ‘√ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ n+uÒ<ÿä sY
Wqï‘ê´ìï XÊ¢|Tæò +#ê&ÉT. n+uÒ<ÿä sY $<˚XÊ˝À¢
dæs∆ |¡ &ü ç ñ+fÒ eT+∫ kÂø£s´¡ e+‘·yTÓ qÆ J$‘·+
J$+#˚yê&Éì, ø±˙ <ä[‘·T\ ø√dü+ Äj·Tq
<˚X+¯ ˝ÀH˚ e⁄+&ç yê] |üø±å q b˛sê&ÉT‘·THêï
s¡Hêïs¡T. n+uÒ<ÿä sY yêø£Œ|ü]eƒ T≈£î Á|üu≤Û $‘·yTÓ qÆ
>±+BÛ ø±+Á¬>dt˝À ªVü≤]»Hé ùdeø˘ dü+|òTt qTμ
kÕú|+æ #ê&ÉT. Bì˝À <ä[‘·T\T, <ä[‘˚‘s· T¡ \T
ø£*dæ ndüèŒX¯´‘ê ìyês¡Dø√dü+ |üì#˚j÷· \ì
ìπs∆•+#ês¡T. á $<Ûä+>± #·÷ùdÔ uÛ≤s¡‘·
kÕe÷õø£ eTTK ∫Á‘· + MT<ä n+uÒ < ä ÿ sY
>∑ fi ¯ + $ì|æ + #êπ ø <ä [ ‘· T \ dü e Tdü ´ \qT
C≤rjÓ÷<Ûä´eT Hêj·T≈£î\T, $$<Ûä dü+|òü÷\T
#·]Ã+#·&+É ÁbÕs¡+_Û+#êsTT. >±+BÛ,n+uÒ<ÿä s¡T¢
‘ê‹«ø£ s¡+>∑+˝À b˛sê≥+ #˚dü÷ÔH˚ <˚X¯
kÕe÷õø£ s¡ T >∑ à ‘· \ ô|’ yês¡ T q$Tàq
dæ<ë›+‘ê\‘√ |üì#˚XÊs¡T. >±+BÛ ≈£î\düeTdü´
|ü]cÕÿsêìøÏ Væ≤+<ä÷eT‘·+˝Àì dü+düÿs¡D
yê<ëìï nÁX¯sTT+#˚yê&ÉT. 1920 Hê{ÏøÏ
ndüèŒX¯´‘ê ìs¡÷à\qπø ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ãq
eTVü‰‘êà>±+BÛ Ä˝À#·q\T 1946 Hê{ÏøÏ
≈£î\ìs¡÷à\q »s¡>±\H˚ ~X¯>± e÷sêsTT.
n+uÒ<äÿsY <äèwæº˝À eT‘·+ eTìwæ ùde˝À
‘·]+#ê*. eTìwæ eT‘·+ ùde˝À u≤ìdü
ø±sê<äT. n+uÒ<ÿä sY eTs¡D≤q+‘·s+¡ dü+‘ê|ü
rsêàq+˝À HÓÁVüA ù|s=ÿqï≥T¢>± Væ≤+<ä÷
düe÷»+˝Àì nìï <ëw”øº ±\≈£î, yÓ*y˚‘\· ≈£î,
nDÏ∫y˚‘·\≈£î düs¡«X¯≈£îÔ\qT ˇ&ç¶ b˛sê≥+
#˚dqæ BÛXÊ* n+uÒ<ÿä sY.
sêC≤´+>∑ s¡#H· ê dü+|òTü + #Ós’ à¡ Hé>±
<˚ X ¯ + Á|ü | ü + #· + ˝À >∑ s ¡ « +#· < ä > ∑ Z >=|ü Œ
sêC≤´+>±ìï s¡∫+#ê&ÉT. H˚&ÉT <˚X¯+˝À
bÕ\≈£ î \≈£ î m<ä T s¡ e ⁄‘· T qï dü e Tdü ´ \
|ü ] cÕÿsêìøÏ &Üø£ º s Y _.ÄsY . n+uÒ < ä ÿ sY
sêC≤´+>∑yT˚ X¯sD¡ ´+. y˚˝≤~ uÛ≤wü\T, ≈£î˝≤\T,
eT¬sH√ï eT‘ê\T ◊ø£´+>± ø£\>∑*dæ ˇø£
<˚X+¯ >± yê]yê] Vü≤≈£îÿ\≈£î s¡øDå£ bı+<äT
‘·THêïj·T+fÒ n+uÒ<ÿä sY $s¡∫‘· sêC≤´+>∑yT˚
s¡øDå£ ø£e#·+. nìï eT‘ê\T, ≈£î˝≤\T ˇø£ÿ
>=+‘· T ø£ > ± ø£ * dæ ñ+&É { ≤ìøÏ uÛ ≤ s¡ ‘ ·
sêC≤´+>∑yT˚ dü÷Œ]Ô. Ç~ n+uÒ<ÿä sY ‘ê‹«ø£‘,·
<ä÷s¡<äèwæºøÏ ì<äs¡Ùq+.<˚X¯+˝À sêC≤´+>∑
e´edü∆ ñqï+‘· ø±\+ n+uÒ<äÿsY eTq‘√
ñ+{≤&ÉT. uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝ÖøÏø£ ‘·‘«· +˝ÀH˚ Á|ü>‹∑
|ü<∏ä+˝À eTT+<äT¬øfi¯ó‘·T+<äì q$Tàq e´øÏÔ
nj·Tq. 1942...46 eT<Û´ä ø±\+˝À n+uÒ<ÿä sY
yÓ’ÁXÊjYT m–®≈£L´{°yé øöì‡˝Ÿ düuÛÑT´ì>±,
ø±]àø£, Ç]π>wüH,é $<äT´‘Y düuTÑÛ ´ì>± ñ+&ç
<˚ X ÊìøÏ ø±yê*‡q nH˚ ø £ ÁbÕC… ≈ £ î º \
s¡÷|ü\Œq˝À <ës¡Ùì≈£î&ç>± e´eVü≤]+#ê&ÉT.
á H˚|ü<Ûä´+˝À e∫Ãqy˚ uÛ≤Áø±q+>∑˝Ÿ,
V”≤sê≈£î&é ÁbÕC…≈î£ \º T. yÓqTø£ã&çq ‘·s>¡ T∑ ‘·T\
]»πs«wüq¢ ø√dü+ sêC≤´+>∑+˝À n~Ûøs£ D¡ +
340ì @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT. #·+|üø+£ <=¬ss’ ê»Hé
e¬s‡dt ùd{º Ÿ Ä|òt eTÁ<ëdt øπ düT˝À ã\V”≤q
esêZ\ ]»πs«wüqT¢ #Ó\e¢ ì Hê´j·TkÕ∆q+ rs¡TŒ
sê>± sêC≤´+>∑+ yÓTT<ä{Ï dües¡D <ë«sê
n~Ûøs£ D¡ + 16(4), 15(4)\qT #˚]Ã ;d”\
]»πs«wüqT¢ ø£*Œ+∫ nj·Tq >∑Ts¡Te⁄ |òPü ˝Ò≈î£
>∑Ts¡T<äøDåÏ Ç#êÃ&ÉT.
»qe] 26, 1950 >∑ D ‘· + Á‘·
~H√‘·‡yêq sêC≤´+>∑ düuÛÑ˝À n+uÒ<äÿsY
e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ eTq+ sê»ø°jT· +>± düe÷q
Vü≤≈£îÿ\T kÕ~Û+∫Hê kÕe÷õø£ düe÷q‘ê«ìï
(k˛wü˝Ÿ &Óy÷Ó Áø£d)” kÕ~Û+#·øb£ ˛‘˚ á <˚X+¯
|ü⁄s√>∑‹ì kÕ~Û+#·˝<Ò Tä nHêï&ÉT. ‘·q uÛ≤yê\
|ü≥¢ ‘·q≈£î >±&ÛÉ $XÊ«dü+ ñqï e´øÏ.Ô ø£qTø£H˚
>±+BÛJøÏ ôd‘’ +· m<äTs¡T ì*#ê&ÉT. uÛ≤s¡rj·T
‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\qT ÄeT÷˝≤Á>∑+ ≈£î~|æyd˚ qæ
X¯øÔÏ n+uÒ<ÿä sY. ÁbÕNq uÛ≤s¡rj·T Ä˝À#·q\qT,
Hê´j·T $<ÛëHêìï dü+düÿ]+∫ ùd«#·Ã,¤ düe÷
q‘·«+, J$+#˚ Vü≤≈£îÿ\qT bÂs¡T\+<äs¡ø°
düeT+>± n+~+#ê&ÉT. <˚X+¯ ˝À sêC≤´+>∑
ã<Û›ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ @s¡Œ&çq ‘·sT¡ yê‘· ≈£L&Ü >±+BÛ
ø=+‘·ø±\+ J$+∫ ñqï≥¢sTT‘˚ n+uÒ<ÿä sYqT
eT]+‘· düŒwü+º >± ns¡+∆ #˚dTü ≈£îì ñ+&˚yê&ÉT.
35
 sêÅcÕº_Ûeè~∆
¬s’‘˚ sêE>± ‘Ó\+>±D ã&Ó®{Ÿ ...2018-19
ªÁ|ü‹ Ç+{ÏøÏ dü+øπ eå Ts- Á|ü‹
eTTK+˝À dü+‘√wü+μ nqï \ø£´å +‘√
@ ˇø£ÿ s¡+>±ìï $düà]+#·≈î£ +&Ü,
@ esêZìï, düeT÷Vü‰ìï
ø±<äq≈£î+&Ü øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚dHæ ê,
s¡÷. 5 y˚\ ø√≥¢≈î£ ô|∫’ \T≈£î
s¬ yÓq÷´ $T>∑T\TqT, Ä]∆øe£ T+Á‹
ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹bÕ<äq˝À¢ #·÷bÕs¡T.
e´ekÕj·T+, nqTã+<Ûä s¡+>±\T,
yê{ÏøÏ ‘√&ÉT>± ì*#˚ kÕ>∑T˙s¡T,
$<äT´‘Y s¡+>±\≈£î sêÁwüº ã&Ó{® Ÿ˝À
26 XÊ‘·+ ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#ês¡T.
ô|≥Tºã&ç Áb˛‘ê‡Vü≤+ ù|]≥ @{≤
s¬ +&ÉT |ü+≥\T |ü+&ç+#˚ s¬ ‘’ T· \≈£î
mø£sê≈£î mì$T~ y˚\ s¡÷bÕj·T\T
#=|üq ô|≥Tºã&ç Áb˛‘ê‡Vü≤+
n+~+#·&ÜìøÏ M\T>± ã&Ó{® Ÿ˝À
s¡÷.12 y˚\ ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
36
eTT+<äTqT+∫ #Ó|⁄ü ‘·Tqï≥T¢>±H˚ ‘Ó\+>±D
Ä]∆ø£ eT+Á‹ áf…\ sêCÒ+<äsY 2018-19
sêh yê]¸ø£ ã&Ó®{Ÿ˝À n+‘·>± yÓTs¡T|ü⁄\T
yÓT]|æ+#·˝<Ò Tä . nsTTHê mìïø£\ dü+e‘·‡s¡+˝À
Á|üyX˚ ¯ ô|{Ïqº ã&Ó{® ˝Ÿ À mìïø£\ yêdüq\T ndü˝Ò
˝Òeì #Óù|Œ+<äT≈£L ˝Ò<Tä . ø=‘·>Ô ± »Hêø£s¸¡ ø£
|ü<øä∏ ±\ CÀ*øÏ n+‘·>± b˛≈£îHêï, neT\T˝À
ñqï |ü<øä∏ ±\≈£î øπ {≤sTT+|ü⁄\qT |òTü q+>±
ô|+#ês¡T. ¬s’‘·T\≈£î ô|≥Tºã&ç kÕj·T+
n+~+#˚≈î£ ≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç{°e\ Á|üø{£ +Ï ∫q
ª¬s‘’ T· \øÏàå μ |ü<øä∏ ±ìøÏ nedüsêìøÏ $T+∫q
n+#·Hê\‘√ @ø£+>± s¡÷. 12 y˚\ ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\qT ã&Ó{® À¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. n<˚
$<Û+ä >± sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=‘·>Ô ± Á|üø{£ +Ï ∫q
¬s’‘·T ;e÷ |ü<∏äø±ìøÏ s¡÷.500 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. Á|ü<ëÛ q+>± Á>±MTD Ä]∆ø£
e´edü ú ≈ £ î Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ ÁbÕ<Û ë q´‘· Ç#êÃs¡ T .
neT\T˝À n&ÉT¶ ‹s¡T>∑T‘·Tqï <ä[‘·T\≈£î
eT÷&Óøs£ ê\ uÛ÷Ñ $T, &Éã˝Ÿ u…&é s¡÷yéT Çfi¯fl
ìsêàD+, e+{Ï |ü<∏äø±\ CÀ*øÏ n+‘·>±
b˛˝Ò<äT. ˇπø ˇø£ÿ düyÓ÷àVü≤Hêg+ ª¬s’‘·T
\øÏàåμ..‘√ Á>±MTD ¬s’‘ê+>±ìï Äø£≥Tº≈£îH˚
Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T.
‘Ó\+>±D sêh+ ‘=* Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄
∫≥º∫e] (2018-19) yê]¸ø£ ã&Ó{® Ÿμ qT sêh
d”ìj·TsY »s¡ï*düTº, ôV’≤<äsêu≤<é.
E-mail: rajanala.bk@gmail.com
dü+πøåeT ã&Ó®{Ÿ
` sê»Hê\ u≤\ø£wüí
Ä]∆ø£ eT+Á‹ áf…\ sêCÒ+<äsY e÷]Ã 15 q
XÊdüq düu˝ÑÛ À Á|üyX˚ ¯ ô|{≤ºsT¡ . >∑‘· Hê\T>∑T
ã&Ó®≥¢ u≤≥˝ÀH˚ ◊<äe ã&Ó®{Ÿ˝Àq÷ Ä]∆ø£
eT+Á‹ nìï ÁbÕ<Û ë q´ s¡ + >±\≈£ î
øπ {≤sTT+|ü⁄\T uÛ≤Ø>±H˚ #˚XÊs¡T. yÓTT‘·+Ô >±
#·÷ùdÔ ã&Ó{® Ÿ ˝…øÿ£ ãs¡Te⁄ u≤H˚ ô|]–+~. >∑‘·
(2017-18) Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À n+‘·≈î£
eTT+<äT dü+e‘·‡s¡+ ø£+fÒ 33 XÊ‘·+ m≈£îÿe>±
s¡÷.1,49,646 ø√≥T¢ ã&Ó{® Ÿ Á|üyX˚ ¯ ô|{Ïqº
n]∆ø£ eT+Á‹ Á|üdüTÔ‘· (2018-19) ã&Ó®{Ÿ
e´j·÷ìï Ç+#·T$T+#·T>± n<˚ kÕúsTT˝À ô|+∫
s¡÷.1,74,453.84 ø√≥¢ uÛ≤Ø ã&Ó®{ŸqT
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
>∑‘· Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\˝À ã&Ó{® Ÿ
øπ {≤sTT+|ü⁄˝À¢ 90 XÊ‘êìøÏ ô|>’ ± ì<ÛTä \T
Ks¡TÃ #˚j·T&É+ »]–+<äì, Ä]∆ø£ XÊK
>∑D≤+ø±\qT ã{Ϻ ‘Ó\TdüTqÔ ï~. n˝≤π>, sêh
dü÷\ú sêh C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô (Jmdt&|û )” , sêh
‘·\dü] Ä<ëj·T+ e~∆ sπ ≥T Á|ü>‹∑ ≈£L&É,
ã&Ó{® Ÿ ã+&ç |ü{≤º\ô|H’ ˚ kÕ>∑T‘=+<äq&ÜìøÏ
ì<ä s ¡ Ù qeTì Ä]∆ ø £ XÊU≤~Û ø ±s¡ T \T
ù|s=ÿ+≥THêïs¡T.
Á|üdTü ‘Ô · Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À C≤rj·T
dü>≥∑ T (6.6 XÊ‘·+) ‘√ b˛*ùdÔ sêh e~∆
sπ ≥T 10.4 XÊ‘·+ ñ+&É≥+ Á|üX+¯ dü˙j·T+.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ô|<ä› H√≥¢ s¡<Tä ,› Jmd”º neT\T e\¢ ø£*–q
ÁbÕs¡+uÛÑ Á|ü‹≈£L\ |ü]D≤e÷\qT n~Û>$∑ T+∫
Jmdt&û|” e~∆ πs≥T˝À C≤rj·T <Û√s¡DÏì
‘√dæsê»ì s¬ +&É+ø¬ \ sπ ≥TqT sêh kÕ~Û+
∫+~. q÷‘·q bÕ]ÁXÊ$Tø£ $<Ûëq+ e\¢
bÕ]ÁXÊ$Tø£ e~∆ sπ ≥T 7.6 XÊ‘êìøÏ #˚]+~.
e´ekÕj·T+ <ëì nqTã+<Ûä s¡+>±\ e~∆
6.9 XÊ‘êìøÏ #˚]+~. e#˚à @&ÜB düø±\+˝À
yêq\T ≈£îs¡yê\ì ø√s¡T≈£î+<ë+. n˝≤π>,
sêÁwüº ‘·\dü] Ä<ëj·T+ @fÒ{≤ yÓTs¡T>∑T|ü&TÉ
‘√+~. Á|üdTü ‘Ô · <Ûsä ˝¡ À¢ Ç~ s¡÷.1,75,534
\T>± ñ+≥T+<äì n+#·Hê. >∑‘&˚ Ü~‘√ b˛*ùdÔ
13.4 XÊ‘·+ ô|]–+~. C≤rj·T e~∆ sπ ≥T
8.6 XÊ‘·+‘√ b˛*Ñ˚ Ç~ #ê˝≤ m≈£îÿe.
ªÁ|ü‹ Ç+{ÏøÏ dü+øπ eå Ts- Á|ü‹ eTTK+˝À
dü+‘√wü+μ nqï \ø£´å +‘√ @ ˇø£ÿ s¡+>±ìï
$düà]+#·≈£î+&Ü, @ esêZìï, düeT÷Vü‰ìï
ø±<äq≈£î+&Ü øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚dHæ ê, s¡÷. 5
y˚\ ø√≥¢≈î£ ô|∫’ \T≈£î s¬ yÓq÷´ $T>∑T\TqT,
Ä]∆ø£ eT+Á‹ ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹bÕ<äq˝À¢ #·÷bÕs¡T.
nìï{Ï ˙ $T+∫, e´ekÕj· T , e´kÕj· T
nqTã+<Ûä s¡+>±\≈£î, kÕ>∑T˙{Ï bÕs¡T<ä\,
dü+øπ eå T s¡+>±\≈£î ã&Ó{® Ÿμ˝À ô|<ä› |”≥ y˚XÊs¡T.
n+<äT˝Àq÷, sêh Á|üuÛÑT‘·«+, ¬s’‘·T\≈£î
ô|≥Tºã&ç kÕj·T+ n+~+#˚≈£î≈£î Ç{°e\
Á|üø{£ +Ï ∫q ª¬s‘’ T· \øÏàå μ |ü<øä∏ ±ìøÏ nedüsêìøÏ
$T+∫q n+#·Hê\‘√ @ø£+>± s¡÷. 12 y˚\
ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \qT ã&Ó ® { Ÿ |ü < ä T › ˝ À
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. n<˚ $<Û+ä >± s¬ ‘’ T· \≈£î y˚T\T
#˚ùd \ø£´å ‘√ sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=‘·>Ô ± Á|üø{£ +Ï ∫q
¬s’‘·T ;e÷ |ü<∏äø±ìøÏ s¡÷.500 ø√≥T¢
πø{≤sTT+#ês¡T. n˝≤π>, sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+
ÁbÕ<Ûëq´‘ê |ü<øä∏ ±\T>± m+#·T≈£îqï $TwüHé
ø±ø£rj·T, $TwüHé uÛÑ^s¡<∏ä, ¬s+&ÉT |ü&Éø£\
Çfi¯ó,¢ <ä[‘·T\≈£î eT÷&Óøs£ ê\ kÕ>∑T uÛ÷Ñ $T
|ü+|æD°, düe÷»+˝Àì nìï esêZ\T,nìï
≈£î˝≤\˝Àì ù|<ä\≈£î Á|üjÓ÷»q+ #˚≈£LπsÃ
ø£fi≤´D \øÏàå , cÕB eTTu≤s¡ø,˘ Ç‘·s¡ düsøπ eå T
|ü<øäÛ ±\≈£î Ä]úø£ eT+Á‹ ô|<ä› #˚‘√ÔH˚ e&Éq¶
#˚XÊs¡T.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
e´kÕj·÷ìøÏ ô|<ä|› ≥”
e´ekÕj·T+, nqTã+<Ûä s¡+>±\T,
yê{ÏøÏ ‘√&ÉT>± ì*#˚ kÕ>∑T˙s¡T, $<äT´‘Y
s¡+>±\≈£î sêÁwüº ã&Ó{® Ÿ˝À 26 XÊ‘·+ ì<ÛTä \T
πø{≤sTT+#ês¡T. >∑‘· mìïø£\ düeTj·T+˝À
Á|üø{£ +Ï ∫q s¬ ‘’ T· s¡TD e÷|ò” |ü<øä∏ +£ øÏ+<ä
>∑‘· Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+ es¡≈î£ n+#·\ yêØ>±
s¡÷.17,000 ø√≥¢ s¡TD≤\qT e÷|ò” #˚dqæ
Á|üuTÑÛ ‘·«+, e´ekÕj·T |ü⁄qs¡TJ®e+ <ë«sê
Á>±MTD Ä]úø£ e´edüqú T |ü{wÏ +˜ü #˚ùd+<äT≈£î
ô|≥Tºã&ç Áb˛‘ê‡Vü≤+ ù|]≥ @{≤ ¬s+&ÉT
|ü+≥\T |ü+&ç+#˚ s¬ ‘’ T· \≈£î mø£sê≈£î mì$T~
y˚\ s¡÷bÕj·T\T #=|ü⁄Œq ô|≥Tºã&ç Áb˛‘ê‡Vü≤+
n+~+#·&ÜìøÏ M\T>± ã&Ó{® À¢ s¡÷.12 y˚\
ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
e´ekÕj·Ts¡+>∑+ yÓTT‘êÔìøÏ ø£*|æ >∑‘·
yê]¸ø£ ã&Ó{® Ÿø+£ fÒ ˇø£{qÏ ïs¡ s¬ ≥T¢ n~Ûø+£ >±
á yê]¸ø£ ã&Ó{® À¢ s¡÷.12,601 ø√≥¢qT Ä]∆ø£
eT+Á‹ øπ {≤sTT+#ês¡T. kÕ>∑T˙{Ï s¡+>±ìøÏ
s¡ ÷ .25 y˚ \ ø√≥T¢ , $<ä T ´‘Y s¡ + >±ìøÏ
s¡÷.4,393 ø√≥¢qT Á|ü‹bÕ~+#·&+É <ë«sê
e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·« ÁbÕ<Ûëq´‘·qT
Ä]úø£ eT+Á‹ ã&Ó{® À¢ Á|ü‹_+_+#ês¡T. n<˚
düeTj·T+˝À ¬s’‘·T ≈£î≥T+u≤\qT Ä<äT≈£î
H˚+<äT≈£î s¡÷.5 \ø£\å ;e÷ dü<Tä bÕj·÷ìï
ø£*Œdü÷Ô s¬ ‘’ T· ;e÷ |ü<øä∏ ±ìïÄ]úø£ eT+Á‹ á
ã&Ó®{Ÿ˝À Á|üø£{Ï+#ês¡T.á |ü<∏äø£+ ø√dü+
s¡ ÷ .500 ø√≥¢ eT÷\ ì~Û ì @sêŒ≥T
#˚dTü qÔ ï≥T¢ Ä]úø£ eT+Á‹ Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
n˝≤π>,e´ekÕj·T j·÷+Ár ø£sD ¡ ≈£î
s¡÷.522 ø√≥T¢, s¬ ‘’ T· \≈£î e&û˝¶ ìÒ s¡TD≤\
ø√dü+ s¡÷.500 ø√≥¢qT ã&Ó®{À¢ Á|ü‹bÕ
~+#ês¡T. ¬s’‘·T\≈£î –≥Tºu≤≥T <Ûäs¡, ø£˙dü
eT<ä‘› T· <Ûsä ¡ \ø£´å +>± s¬ ‘’ T· düeTq«j·T dü$T‘·T\T
|üì#˚j·TqTqï≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£{Ï+∫+~.
e´ekÕj·T nqTã+<Ûsä +¡ >±\ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç
yê]øÏ >=Á¬s\ |ü+|æD° <ë«sê n+&É>± ì*∫q
Á|üuTÑÛ ‘·«+ #˚|\ü ô|+|üø+£ , ø√fi¯¢ |ü]ÁX¯eT\≈£î
Áb˛‘ê‡Vü‰$T#˚Ã˝≤ øπ {≤sTT+|ü⁄\qT ô|+∫+~.
uÛÑ÷ ]ø±s¡T¶\qT düeTÁ>∑ düπs« #˚sTT+#˚
eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq |üìì Á|üuÛÑT‘·«+ #˚|ü{Ϻ+~.
]ø±s¡T\¶ $esê\˙ï ª<Ûsä D¡ μÏ yÓuŸôd{’ Ÿ˝À ‘·«s¡˝À
Ä$wü ÿ ]kÕÔ e Tì uÛ Ñ ÷ eTT\ ]õÁùdº w ü q T¢
dü T \uÛ Ñ ‘ · s ¡ + #˚ j · ÷ \ì Á|ü u Û Ñ T ‘· « +
ìs¡ í s TT+∫+<ä ì n]∆ ø £ e T+Á‹ ‘· e T
Á|üd+ü >∑+˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
<˚X+¯ ˝À mø£ÿ&Ü ˝Òì $<Û+ä >± s¬ ‘’ T· \≈£î
mø£sê≈£î |ü+≥≈£î s¡÷. 4000 e+‘·Tq s¬ +&ÉT
|ü + ≥\≈£ î ø£ * |æ dü + e‘· ‡ sêìøÏ s ¡ ÷ .
s¡ ÷ .8000 es¡ ≈ £ î Ä]∆ ø £ dü V ü ≤ j· ÷ ìï
n+~+#·&É+ kÕ«>∑‹+#·<ä–q |ü]D≤eTy˚T
nsTTHê, á |ü<∏äø£+ neT\T≈£î s¡÷.12 y˚\
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T nedüs¡e÷ nqï Á|üX¯ï
$qek˛Ô+~. ‘Ó\+>±D≤˝À Á|üdTü ‘Ô e· TTqï ˙{Ï
eqs¡T\ ÁbÕ‹|ü~ø£q sêÁwü+º ˝À ñqï yÓTT‘·+Ô
e´ekÕj·T jÓ÷>∑´yÓTÆq uÛÑ÷$T˝À dü>∑+
uÛ÷Ñ eTT˝À¢ e÷Á‘·yT˚ s¬ +&ÉT |ü+≥\T |ü+&ç+#·T
≈£îH˚ neø±X¯+ ñ+<äì, ø£qTø£, Äs¡T, @&ÉT
y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ø£+fÒ m≈£îÿe nedüs+¡
˝Ò<äì ì|ü⁄DT\T, Á|ü‹|üøå±\T $eT]ÙdüTÔ
HêïsTT. n˝≤π>, øö\T ¬s’‘·T\≈£î ô|≥Tºã&ç
düV‰ü j·T+ n+~+#˚ yÓdTü \Tu≤≥T #·≥+º ˝À ˝Òø£
b˛e&É+ ≈£L&Ü $eTs¡Ù\≈£î ‘ê$k˛Ô+~. n<˚
$<Û+ä >± s¬ ‘’ T· \T |ü+&ç+∫q |ü+≥≈£î –≥Tºu≤≥T
<Ûäs¡ n+~+#˚+<äT≈£î e÷¬sÿ{Ÿ Ç+≥¬s«q¸Hé
|òü+&é Á|ükÕÔeq ˝Ò<äì, Bì e\¢ ¬s’‘·T\
qwübº ˛‘ês¡H˚ n_ÛÁbÕj·T+ $qek˛Ô+~.
kÕ>∑T˙{Ï s¡+>±ìøÏ ..
sêh+ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘=* dü+e‘·‡s¡+
qT+∫ n‘·´~Ûø£ ÁbÕ<Ûqä ´‘· ÇdüTqÔ ï kÕ>∑T˙{Ï
s¡+>±ìøÏ á ã&Ó{® Ÿ˝Àq÷ Ä]úø£ eT+Á‹ n~Ûø£
ÁbÕ<Ûëq´‘·qT Ç#êÃs¡T. ã&Ó®{Ÿ yÓ\T|ü\
ùdø£]düTÔqï ì<ÛäT\T, s¡TD≤\T ø±ø£, ã&Ó®{À¢
es¡d>ü ± eT÷&Ée dü+e‘·‡s¡+ s¡÷. 25y˚\
ø√≥¢qT øπ {≤sTT+#ês¡T. nsTT‘˚, kÕ>∑T ˙{Ï
ÁbÕC…≈£îº\≈£î ã&Ó®{À¢ πø{≤sTT+∫q ì<ÛäT˝À¢
dü>±ìøÏ ô|’>± ø±fi‚X¯«s¡+, bÕ\eT÷s¡T-
s¡+>±¬s&ç¶ m‹Ôb˛‘·\ |ü<øä∏ ±\πø øπ {≤sTT+#·&+É
37
>∑eTHês¡Ω+. n˝≤π> 2017-18˝À n‘·´~Ûø+£ >±
s¡÷.20 y˚\ ø√≥¢≈£îô|’>± Ks¡TÃ#˚dæHê..
n+<äT˝À ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\ qT+∫ dü>+∑
≈£L&Ü Ks¡TÃø±˝Ò<Tä . u≤´+≈£î\ qT+∫ s¡TD+
rdüTø=ì s¡÷. ‘=$Tà~y˚\ ø√≥¢≈£î ô|’>±
#Ó*+¢ #·&+É ‘√ yÓTT‘·MÔ Tà<ä kÕ>∑T˙{Ï ÁbÕC…≈î£ \º
Ks¡Tà s¡÷.20 y˚\ ø√≥T¢ <ë{Ï+~. eTs√yÓ|’ ⁄ü
esê¸ ø±\+ Hê{ÏøÏ 8 \ø£\å mø£sê\≈£î kÕ>∑T
˙s¡T n+~kÕÔeTì Á|üø{£ +Ï ∫q Ä]∆ø£ eT+Á‹
>∑‘· Á|üuTÑÛ ‘·« Vü≤j·÷+˝À »\j·T»„+˝À uÛ≤>∑+>±
#˚|{ü qºÏ ø£\«≈£î]Ô, HÓf+º… bÕ&ÉT, ;Ûe÷, ø√sTT˝Ÿ
kÕ>∑s,Y <˚yê<äT\, m\¢+|ü*¢ ‘·~‘·s¡ ÁbÕC…≈î£ \º T
‘·T~ <äX≈¯ î£ #˚sT¡ ≈£îHêï, á KØ|ò˝t ÀH√ ˝Ò<ë
e#˚à @&Ü~ KØ|òt˝ÀH˚ |üP]Ô kÕúsTT˝À
Äj·Tø£≥Tº≈î£ ˙{Ïì n+~+#˚˝≤ |üqT\T |üP]Ô
#˚jT· &ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ì<ÛTä \ øπ {≤sTT+|ü⁄
»s¡>˝∑ <Ò Tä .eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢˝Àì ÁbÕC…≈î£ \º
|üP]ÔøÏ e#˚à Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À s¡÷.1800
ø√≥T¢ nedü s ¡ e Tì ˙{Ï b Õs¡ T <ä \ XÊK
ìy˚~+#·>±, s¡÷.1200 ø√≥¢ πø{≤sTT+|ü⁄
»]–+~. ÁbÕDVæ≤‘· ÁbÕC…≈î£ ≈º î£ s¡÷.350 ø√≥T¢
e÷Á‘·yT˚ øπ {≤sTT+#ês¡T.
düø±\+˝À ÁbÕC…≈î£ \º T |üP]Ô nj˚T´Hê?
á H˚|<ü ´äÛ +˝ÀH˚ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç+‘·>±
ÁbÕ<Ûëq´‘· ÇdüTÔqï kÕ>∑T ˙{Ï s¡+>±ìøÏ
øπ {≤sTT+∫q ì<äT\qT+∫ ÁbÕC…≈î£ \º yêØ>±
øπ {≤sTT+∫q ì<ÛTä \qT >∑eTìùdÔ #ê˝≤ es¡≈î£
ÁbÕC…≈£îº\T düø±\+˝À |üPs¡Ôj˚T´ neø±X¯+
˝Ò < ä q ï yê<ä q ã\+>± $ì|æ k ˛Ô + ~.
ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î Á|ü u Û Ñ T ‘· « + n‘· ´ +‘·
Á|ü‹cÕº‘à· ø£+>± #˚|{ü qºÏ ø±fi‚X«¯ s¡+ ÁbÕC…≈î£ º
$wüj÷· H˚ï rdüT≈£î+fÒ, s¡÷.80,500 ø√≥T¢
e´j·TeTj˚T´ á |ü<∏äø±ìøÏ Ç|üŒ{Ïes¡≈£î
düTe÷s¡T s¡÷.30 y˚\ ø√≥¢qT Á|üuÛÑT‘·«+
Ks¡ T Ã#˚ d æ + ~. ô|]–q <Û ä s ¡ \ qT ≈£ L &Ü
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø=+fÒ á |ü<øä∏ +£ |üPs¡sÔ TT´
|üP]ÔkÕúsTT˝À Äj·Tø£≥Tº≈î£ ˙s¡+<ä&ÜìøÏ eTs√
s¡÷.55 y˚\ ø√≥T¢ nedüs+¡ . s¡÷.35,210
ø√≥¢ ‘ √ |ü ] bÕ\Hê nqTeT‹ Ç∫Ã,
38
s¡÷.29,659 ø√≥¢≈î£ >∑T‘˚<Ô ës¡T\‘√ ˇ|üŒ+<ä+
#˚dTü ø=qï bÕ\eT÷s¡T-s¡+>±¬s&ç¶ m‹Ôb˛‘·\
|ü<∏äø±ìøÏ Ç|üŒ{Ïes¡≈£î #˚dæq Ks¡TÃb˛qT
s¡÷.30 y˚\ ø√≥¢≈î£ ô|>’ ± nedüs+¡ . n+fÒ
@&Ü~øÏ s¡÷.15 y˚\ ø√≥T¢ Ks¡TÃ#˚ùdÔ >±˙
e#˚à s¬ +&˚fi˝¢¯ À |üP]Ôø±<äT. ø±˙, á ã&Ó{® Ÿ˝À
s¡÷.3035 ø√≥T¢ e÷Á‘·yT˚ øπ {≤sTT+#ês¡T. Bì
Á|ü ø ±s¡ + á ÁbÕC… ≈ £ î º |ü P ]Ô ø ±yê\+fÒ
@&Óì$T<˚fió¯ ¢ |üfºÒ neø±X¯+ ñ+<äì ì|ü⁄DT\T
n_ÛÁbÕj·T|ü&TÉ ‘·THêïs¡T. Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ,
~+&ç m‹Ôb˛‘·\ |ü<øä∏ +£ ˇ|üŒ+<ä+ $\Ty˚
s¡÷.4 y˚\ ø√≥T¢. uÛ÷Ñ ùdø£sD¡ , |ü⁄qsêyêkÕìøÏ
nj˚T´ e´j·T+ BìøÏ n<äq+. Ç|üŒ{Ïes¡≈î£
s¡÷.500 ø√≥T¢ ≈£L&Ü Ks¡TÃ#˚jT· ˝Ò<Tä . á
ã&Ó ® { Ÿ ˝ À s¡ ÷ .525 ø√≥T¢ e÷Á‘· y ˚ T
øπ {≤sTT+#ês¡T. n˝≤π> d”‘êsêeT m‹Ôb˛‘·\,
‘·TbÕ≈£î\>∑÷&Ó+ |üP]Ôø±yê\+fÒ s¡÷.10 y˚\
ø√≥¢≈î£ ô|>’ ± ø±yê*. Ç|üŒ{Ï es¡≈î£ #˚dqæ
Ks¡Tà HêeTe÷Á‘·y˚T. ‘êC≤ ã&Ó®{Ÿ˝À á
¬ s +&ç + {Ï ø ° ø£ * |æ s¡ ÷ .1725 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. á ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î ø±s=ŒπswüHé
@sêŒ≥T #˚dæ s¡TD+ rdüTø√yê\ì Á|üuTÑÛ ‘·«+
ìs¡sí TT+∫+~. n˝≤ »s¡>ø∑ b£ ˛‘˚ Ç$ |üP]Ô
ø±e&ÜìøÏ düTBs¡øÈ ±\+ |üfºÒ neø±X¯+ ñ+<äì
ì|ü⁄DT\T n_ÛÁbÕj·T|ü&TÉ ‘·THêïs¡T. nsTT‘˚,
Á|üuTÑÛ ‘·« esêZ\T e÷Á‘·+ Ç‘·s¡ e÷sêZ\˝À
ì<ÛTä \T düe÷≈£îs¡TÃø√e&É+ <ë«sê ø±fi‚X«¯ s¡+
düV‰ü nìï Á|ü<ëÛ q ÁbÕC…≈î£ \º qT düø±\+˝À
|üP]Ô #˚dæ ø√{Ï mø£sê\≈£î kÕ>∑T ˙s¡T
n+~s#ê\ì dü+ø£*Œs#êsTT. Ä]∆ø£ eT+Á‹
‘·eT ã&Ó®{Ÿ Á|üdü+>∑+˝Àq÷ bÕ\eT÷s¡T
õ˝≤¢˝À Äs¡Tqïs¡ \ø£å\ mø£sê\≈£î ˙s¡+
~+#ê+. >√<ëe], ø£cÕí q<äT\ô|’ 23 uÛ≤Ø,
eTs√ 13 eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü ÁbÕC…≈î£ \º ìsêàD≤ìï
Á|üuTÑÛ ‘·«+ #˚|{ü +ºÏ ~. $TwüHé ø±ø£rj·T <ë«sê
#ÓsT¡ e⁄\ |ü⁄qs¡T<äs∆ D¡ kÕ>∑T‘√+~, ø±fi‚X«¯ s¡+
ÁbÕC…≈î£ qº T eTs√ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê˝À¢ |üPØÔ
#˚kÕÔeTì nHêïs¡T.
düsøπ eå T s¡+>±ìøÏ...
>∑‘· ã&Ó®{Ÿ˝À dü+πøåeT s¡+>±ìøÏ
n‘· ´ ~Û ø £ ÁbÕ<Û ë q´‘· Ç∫Ãq ‘Ó \ +>±D
Á|üuÛÑT‘·«+ á ã&Ó®{Ÿ˝Àq÷ n<˚ ˇs¡e&çì
ø=qkÕ–+∫~. ã&ÉT>∑T, ã\V”≤qesêZ\T,
yÓqTø£ã&çq ‘·s>¡ ‘∑ T· \T, n\Œdü+U≤´ø£ esêZ\≈£î
Á|üuÛÑT‘·«+ ã&Ó®{Ÿ˝À ô|<ä›|”≥ y˚dæ+~. á
esêZ\≈£î Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷.28,692 ø√≥T¢
πø{≤sTT+∫+~. yÓTT‘·Ô+>± >∑‘· @&Ü~‘√
b˛*ùdÔ dü+øπ eå T s¡+>±\≈£î ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+
|ü⁄\T <ë<ë|ü⁄ 20.50 XÊ‘·+ ô|]>±sTT.
yÓTHÆ êغ\≈£î øπ {≤sTT+|ü⁄\T ô|+#·&+É <ë«sê
Á|üuÛÑT‘·«+ Ä esêZ\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+
Ç∫Ã+~. –]»q dü+øπ eå T XÊK≈£î s¡÷.1951
ø√≥T¢ (24.19 XÊ‘·+) n~Ûø+£ >± Çe«&É+‘√
øπ {≤sTT+|ü⁄\ yÓTT‘·+Ô >± s¡÷.8,063 ø√≥¢≈î£
ô|]>±sTT. ;d”\≈£î øπ e\+ s¡÷.850 ø√≥T¢
e÷Á‘· y ˚ T ô|]>±sTT. md” ‡ \≈£ î ì<Û ä T \
øπ {≤sTT+|ü⁄ s¡÷.12,708 ø√≥¢≈î£ #˚]+~. >∑‘·
@&Ü~‘√ b˛*ùdÔ Ç~ s¡÷.2,330 ø√≥T¢
n~Ûø+£ .
|ü<øä∏ ±\ yêØ>± ...
ø£fi≤´D\øÏàå , cÕBeTTu≤s¡ø:˘
ù|~+{Ï n&É |æ\\¢ ô|[fløÏ Á|üuTÑÛ ‘·«
düVü‰j·T+ n+~+#˚+<äT≈£î ñ<˚›•+∫q á
|ü<øä∏ ±\≈£î >∑‘· @&Ü~ ø£+fÒ <ë<ë|ü⁄ 40
XÊ‘·+ n~Ûø+£ >± ì<ÛTä \qT Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
á |ü<øä∏ +£ øÏ+<ä md”‡\≈£î s¡÷.400 ø√≥T¢,
;d”, á;d”\≈£î s¡÷.700 ø√≥T¢ Ç∫Ã+~.
@&Ü~øÏ md”‡, md”,º ;d”, á;d”, yÓTHÆ êغ\≈£î
ø£*|æ s¡÷.1450 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
ñ|üø±s¡ y˚‘H· ê\T:
uÀ<Ûqä s¡TdüTeTT\T, ñ|üø±s¡ y˚‘H· ê\≈£î
ì<ÛäT\T >∑‘·+‘√ b˛*ùdÔ s¡÷.400 ø√≥T¢
(12XÊ‘·+) ô|]>±sTT. 2018-19˝À ñ|üø±s¡
y˚‘H· ê\ ø√dü+ ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷.3,282.24 ø√≥T¢
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. nsTT‘˚, ã&Ó{® Ÿ ©ø£\ Á|üø±s¡+
>∑‘·, Á|üdüTÔ‘· $<ë´ dü+e‘·‡sê\≈£î ø£*|æ
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
&çe÷+&é <ë<ë|ü⁄ s¡÷.4,800 ø√≥¢≈î£ ô|>’ ± ñ qT+∫ sêÁwüº yê´|üÔ+>± neT\T #˚kÕÔeTì Äs√>∑´+:
+≥T+<äì n+#·Hê, n+fÒ düTe÷s¡T eTs√ eT+Á‹ Á|üø{£ +Ï #ês¡T. á $<Ûëq+ neT˝…‘’ ˚ Á|üC≤s√>±´ìøÏ >∑‘· ã&Ó®{Ÿ ø£+fÒ
yÓsTT´ ø√≥¢≈£î ô|’>± πø{≤sTT+|ü⁄\T #˚ùdÔH˚ \_›<ës¡T\T mø£ÿ&çqT+#ÓH’ ê sπ wüHé düsT¡ ≈£î\T s¡÷.1,399 ø√≥T¢ n<äq+>±#˚]à yÓ<’ ´ä Äs√>∑´
>±˙,ã+&ç eTT+<äT≈£î kÕ>∑<Tä . rdüTø=H˚ neø±X¯+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. ‘Ó\sπ¢ wüHé s¡ + >±ìøÏ ã&Ó ® { Ÿ ˝ À s¡ ÷ .7,375 ø√≥T¢
ø±s¡T\¶ T, n+‘√´<äjT· ø±s¡T\¶ ≈£î sπ wüHé _j·T´ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. BìøÏ n<äq+>± neTàˇ&ç
$<˚o $<ë´ ì~Û dü_‡&û ø√dü+ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+ |ü<∏äø±ìøÏ Á|ü‘˚´ø£+>± s¡÷.561 ø√≥¢qT
md”‡, md”º, ;d”, á;d”, yÓTÆHêغ ∫+~. ìs¡«Vü≤D |ü<äT›≈£î s¡÷.86 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. eTTK´+>± πød”ÄsY øÏ{Ÿ‡
$<ë´s¡T\ú $<˚o $<ä´≈£î >∑‘· @&Ü~‘√ b˛*ùdÔ øπ {≤sTT+#ês¡T. |ü < ∏ ä ø ±ìøÏ eT]+‘· ÁbÕ#· T s¡ ´ ø£ * |æ + #˚
s¡÷.121 ø√≥T¢, n+fÒ 41XÊ‘·+ n~Ûø+£ >± dü+ø£\bÕìï Ä]∆ø£ eT+Á‹ ‘·eT Á|üd+ü >∑+˝À
$<ä´: |üdTü Œ≥+>± $ì|æ+#ês¡T.n<˚ $<Û+ä >± Äs√>∑´
øπ {≤sTT+|ü⁄\qT Ä]∆ø£ eT+Á‹ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
2018-19 @&Ü~˝À <ë<ë|ü⁄ 1,100 eT+~ nH˚ ø £ Ç‘· s ¡ s¡ + >±\≈£ î ã&Ó ® { Ÿ Áo, ñ<√´>∑T\T, ô|q¸qs¡T,¢ »s¡ï*düT\º Äs√>∑´
$<ë´s¡Tú\qT $<˚XÊ\≈£î |ü+|æ+#˚+<äT≈£î øπ {≤sTT+|ü⁄˝À¢ ô|<ä› |”≥ y˚dqæ Ä]∆ø£ eT+Á‹ ;e÷ |ü<∏äø±\≈£î ≈£L&Ü ø=+‘· yÓTs¡T¬>’q
M\T>± <ë<ë|ü ⁄ s¡ ÷ .258.50 ø√≥T¢ n‘·´+‘· ø°\ø£ eTsTTq $<ë´, s¡+>±ìøÏ øπ {≤sTT+|ü⁄˝Ò Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
πø{≤sTT+#ês¡T. ìs¡T<√´>∑ j·TTe‘·≈£î á $wü j · T +˝À e÷Á‘· + m+<ä T ø√ ns¡ ø =s¡ eTVæ≤fi≤ dü+øπ eå T+
@&Ü~øÏ dü « j· T + ñbÕ~Û |ü < ∏ ä ø ±\T $~*+|ü⁄\‘√H˚ dü] |ü⁄#êÃs¡T. $<ë´s¡+>±ìøÏ eTVæ≤fi¯\T, ∫Hêïs¡T\ dü+øπ eå ÷ìøÏ >∑‘·
n+~+#˚+<äT≈£î M\T>±..>∑‘˚&ÉT‘√ b˛*ùdÔ >∑‘&˚ Ü~‘√ b˛*Ñ˚ øπ e\+ s¡÷.573 ø√fÒ¢ @&Ü~ ã&Ó{® À¢ s¡÷.1,829 ø√≥T¢ øπ {≤sTTùd.Ô .
<ë<ë|ü⁄ s¡÷.851 ø√≥T¢ n+fÒ 23 XÊ‘·+ n<ä q +>± #˚ ] à s¡ ÷ . 13,278 ø√≥T¢ ákÕ] s¡÷.60 ø√≥T¢ e÷Á‘·y˚T ô|+∫
n<äq+>± Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. πø{≤sTT+#ês¡T. nìï{Ïø£+fÒ eTTK´+>±, s¡÷.1,890 ø√≥T¢ πø{≤sTT+∫+~. n<˚
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹cÕ˜‘à· ø£+>± Á|üø{£ +Ï ∫q øπ J ≥÷ düeTj·T+˝À >∑]“¤D,° u≤*+‘·\T, ∫Hêïs¡T\≈£î
>∑Ts¡T≈£î˝≤\≈£î... |”J $<ä´≈£î ã&Ó{® Ÿ˝À ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#·ø£ b˛wæøº ±Vü‰sêìï n+~+#˚+<äT≈£î Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº
2018-19 @&Ü~øÏ >∑Ts¡T≈£î˝≤\ b˛e&ÉyT˚ ø±<äT m≥Te+{Ï Á|ükÕÔeq #˚jT· ˝Ò<Tä . Äs√>∑´\øÏàå |ü<øä∏ ±ìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ s¡÷.298 ø√≥T¢
kıôd{’ \° ìs¡«Vü≤D≈£î yÓTT‘·+Ô >± s¡÷.2,707 n˝≤π> ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\ j·÷\≈£î ‘êC≤ øπ {≤sTT+∫+~.
ø√≥T¢ ÇdüTqÔ ï≥Tº Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹bÕ~+∫+~. ã&Ó®{Ÿ˝À πøe\+ s¡÷.695 ø√≥T¢ πø{≤
md”‡, md”,º ;d” dü+øπ eå TXÊK\ edü‹ >∑Vü‰\ sTT+#ês¡T. Ç~ >∑‘&˚ Ü~‘√ b˛*Ñ˚ s¡÷.147 Ä<ëj·T+ô|’ ÄX¯\T...
ìs¡«Vü≤D≈£î ì<ÛäT\ πø{≤sTT+|ü⁄\T ô|<ä›>± ø√≥T¢ ‘·≈î£ ÿe. n˝≤π>, Ä<ëj·T |ü<Tä \› $wüjT· +˝Àq÷
ô|s¡>˝∑ <Ò Tä . n˝≤π>,edü‹ >∑ Vü‰\ ìs¡«Vü≤D≈£î Ä]∆ ø £ eT+Á‹ ÄXÊeVü ≤ <ä è ø£ Œ <Û ë H˚ ï
ñbÕ~Û s¡+>∑+ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. ¬syÓq÷´ Ä<ëj·T+ <ë«sê
s¡÷.568.85 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
>∑&∫É q Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\˝À 27 s¡÷.1,30,975.11 ø√≥T¢, Á|üuTÑÛ ‘·« s¡TD≤\
øÏ˝À s¡÷bÕsTT _j·T´+ y˚\≈£îô|>’ ± ñ<√´>±\qT uÛØÑ Ô #˚XÊeTì Ä]∆ø£ <ë«sê s¡÷.33,200.00 ø√≥T¢, s¡TD #Ó*+¢ |ü⁄\
Çø£ s¡÷bÕsTTøÏ øÏ˝À _j·T´+ |ü<øä∏ ±ìøÏ eT+Á‹ ‘·eT Á|üd+ü >∑+˝À ù|s=ÿHêïs¡T. ø=‘·Ô <ë«sê s¡÷. 7,807.17 ø√≥T¢, Á|üuTÑÛ ‘·« ø£V≤ü ‘ê
Á|üuÛÑT‘·«+ ã&Ó®{Ÿ˝À ì<ÛäT\qT ô|+∫+~. sêÁwü+º @s¡Œ&çq ‘·sê«‘· H˚sT¡ >± ìj·T$T+#· <ë«sê s¡÷.2,500 ø√≥T¢ yÓTT‘·Ô+ s¡÷.
sπ wüH_é j·T´+ ø√dü+ >∑‘&˚ Ü~ s¡÷.1,575.24 <ä–q 1,10,012 U≤∞\qT >∑T]Ô+∫q≥T¢ 1,74,487.28 ø√≥T¢ Ä<ëj·T+ edüT+Ô <äì
ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#·>± ákÕ] s¡÷.1,833.60 ù|s=ÿqïÄj·Tq yê{Ï˝À 83,048 ñ<√´>±\ n+#·Hê y˚dTü qÔ ≥T¢ n]∆ø£ eT+Á‹ Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
ø√≥¢qT eT+Á‹ áf…\ sêCÒ+<äsY Á|ü‹bÕ~+ uÛÑØÔøÏ Ç|üŒ{Ïπø ñ‘·Ôs¡T«\T C≤Ø #˚XÊeTì edüTÔ ùde\ |üqTï(Jmd”)º <ë«sê e#˚à Ä<ëj·T+
#ês¡T. bÂs¡düs¡|òüsê\XÊK≈£î >∑‘· ã&Ó®{Ÿ˝À 27,588 ñ<√´>∑ ìj· ÷ eTø±\ uÛ Ñ Ø Ô ≈£L&Ü >∑D˙j·T+>± ô|s¡T>∑T‘·T+<äì, n<˚
s¡÷.1732.68 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#·>±, á kÕ] |üPs¡sÔ TT+<äì ‘Ó*bÕs¡T. $T–*q ñ<√´>±\ $<Û+ä >± kı+‘·eqs¡T\T, bÕ]ÁXÊ$Tø£, Ç‘·s¡
s¡÷.2946 ø√≥¢qT Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç+‘· uÛØÑ Ô Á|üÁøÏjT· qT y˚>e∑ +‘·+ #˚jT· &ÜìøÏ #·s´¡ \T s¡ + >±\ qT+∫ edü T Ô q ï Ä<ëj· T s
es¡≈£î es¡+>∑˝Ÿ õ\¢˝À Á|üjÓ÷>±‘·àø£+>± rdüT≈£î+{≤eTì Ä]∆ø£ eT+Á‹ Á|üdü+>∑˝À ÄXÊ»qø£+>± ñ+<äì Ä]úø£ eT+Á‹ $XÊ«kÕìï
neT\T #˚dTü qÔ ï á bÕdt $<Ûëq+ e#˚Ã HÓ\ ù|s=ÿHêïs¡T. e´ø£|Ô ]ü #ês¡T.

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 39

 ns<ä] dü+øπ eå T+
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêh ã&Ó®{Ÿ ` 2018`19 ˇø£ |ü]o\q
nìï esêZ\qT Äø£≥Tº≈î£ H˚˝≤ ã&Ó{® Ÿ
s¡÷|üø\£ Œq »]–+~. >∑‘+· ˝À
m|ü&É÷ øπ {≤sTT+#·ì ‘·s>¡ ‘∑ T· \≈£î
á ã&Ó{® Ÿ˝À Á|ü‘´˚ ø£ kÕúq$Te«&É+
$X‚w+ü . $$<Ûä ã\V”≤q esêZ\≈£î
>∑Ts¡T≈£î˝≤\T, Á|”, b˛düTº yÓTÁ{Ïø˘
kÕÿ\sY wæ|⁄ü Œ\T, b˛{° |üØø£\å ≈£î
dæ<e∆ä Tj˚T´+<äT≈£î nuÛ´Ñ s¡T\∆ ≈£î
n<Û´ä j·Tq øπ +Á<ë\T, $<˚o $<ä´
ø√dü+ düV‰ü j·T+, uÛ÷Ñ $T ˝Òì yê]øÏ
uÛ÷Ñ $T, Ç\T¢ ˝Òì yê]øÏ Ç\T¢,
nedüsy¡ TÓ qÆ yê]øÏ eÅkÕÔ\T, Äø£*
>=qï yês¡øÏ ÄVü‰s¡+, JeH√bÕ~Û
n_Ûeè~∆øÏ Ä]∆ø£ eT<ä‘› T· , $yêVü‰\
e+{Ï kÕ+|òTæ ø£ ø±s¡´Áø£e÷\ ø√dü+
kÕj·T+, yÓ<’ ´ä düV‰ü j·T+, kÕ<Ûës¡D
J$‘· ;e÷, ô|q¸H\é e+{Ï
ø±s¡´Áø£e÷\T neT\T #˚dTü HÔ êïs¡T.
40
Ä ]∆ø£ s¡+>±ìï ñs¡ø£˝…‹Ô+#˚+<äT≈£î
Á|üD≤[ø£\qT dæ<+∆ä #˚d÷ü HÔ ˚ eTs√yÓ|’ ⁄ü $$<Ûä
esêZ\ Á|ü»\+<ä] ÁX‚j˚T<ëj·Tø£>± á
dü+e‘·‡s¡+ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ã&Ó{® Ÿ kÕ–+~. sêh
ã&Ó{® Ÿ _Ûqï s¡+>±\ Á|ü»\ ∫s¡ø±\ ÄX¯\≈£î,
Äø±+ø£å\≈£î uÛÑs√kÕ ø£*Œdü÷Ô Ä]∆ø£+>±
yÓ q Tø£ ã &ç q , kÕe÷õø£ + >± Çø£ ÿ ≥T¢
m<äTs=ÿ+≥Tqï esêZ\T, eTVæ≤fi¯\T, j·TTe‘·≈î£
uÛ ≤ Ø π ø {≤sTT+|ü ⁄ \‘√ e&ç ¶ + #ês¡ T .
ìs¡T<√´>∑T\≈£î ø=+&É+‘· <Ûs’Ó ê´ì#êÃs¡T. <˚ìø°
˝Ò<qä ≈£î+&Ü ø°\ø£ s¡+>±\˙ï+{Ïø° |ü⁄wüÿ\+>±
πø{≤sTT+|ü⁄\ |ü+&É>∑ #˚XÊs¡T. 28 ø=‘·Ô
|ü<øäÛ ±\qT ‘Ósô¡ |ø’ Ï ‘Ó#êÃs¡T. eTØ eTTK´+>±
ªª˝À≥T ã&Ó{® Ÿ Çø£ Çø£ÿ&ç‘√ #Ó\T¢μμ n+≥÷
2018`19 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ $T>∑T\T
ã&Ó{® ŸqT Á|ü‹bÕ~+#·≥+ »]–s~.
dü÷ø£Î ùd<ä´+
esê¸u≤Û e ÁbÕ+‘ê˝À¢ n‹ ‘·≈î£ ÿe ˙{Ï‘√
n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT˝Ò Bì \ø£´å +. ñ<ë´q eq
|ü+≥\ ã&Ó{® Ÿ qT+∫ dü÷ø£Î _+<äT ùd<ë´\
es¡≈î£ s¡÷. 282.36 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
‘·sê«‘· s¡÷. 462.73 ø√≥T¢ ô|+#ês¡T ≈£L&Ü
Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ 60 XÊ‘·+ \ø£´å + kÕ~Û+#ês¡T.
j·÷+Á‹ø°øs£ D¡ :
s¬ ‘’ T· \≈£î Á{≤ø£sº ¢¡ ø=qT>√\Tô|’ s¡÷. 1.52
$<ë´y˚‘·Ô, $»j·Tyê&É.
E-mail: prasad_kotu@rediffmail.com
$T>∑T\T ã&Ó®{Ÿ
` ø√≥T Á|ükÕ<é
\ø£å\ es¡≈£L sêsTTr Ç#˚à ªª¬s’‘·T s¡<Ûä+μμ
|ü<Ûäø£+ eTs√ |ü<∏äø£+. yÓTT‘·Ô+ j·÷+Á‹ø°
ø£sD¡ ≈£î s¡÷. 146 ø√≥T¢‘√ bÕ≥T, s¬ ‘’ T· s¡<+äÛ
|ü<øäÛ +£ ˝À uÛ≤>∑+>± eTs√ s¡÷. 90 ø√≥T¢ »‘·
#˚XÊs¡T. yÓTT‘·+Ô 12,670 Á{≤ø£sº ¢¡ |ü+|æDì°
#˚|≥ü >º ± 60 XÊ‘·+ |üPs¡sÔ TT+~.
dü÷ø£Î b˛wüø±\T :
dü÷ø£Î b˛wüø±\qT ñ∫‘·+>± |ü+|æD°
#Ó j · ÷ ´\ì ìs¡ í s TT+#· & É + ‘√ BìøÏ
øπ {≤sTT+|ü⁄\T ô|]>±sTT. >∑‘· eT÷&˚fi˝¢¯ À s¡÷.
157 ø√≥¢ e´j·T+‘√ 1.21 \ø£\å ≥qTï\T
|ü+|æD° #˚jT· >± á ˇø£ÿ @&Ü<˚ s¡÷.. 98.60
ø√≥¢ ‘ √ ˇø£ \ø£ å ≥qTï\T ñ∫‘· + >±
n+~+#ês¡T. Bìe\¢ s¡÷. 719 ø√≥¢ n<äq|ü⁄
ñ‘·Œ‹Ô kÕ<Û´ä yÓT+Æ <äì n+#·Hê.
dü+øπ eå Ty˚T dü>+∑ ã\+. Ç~ ø=‘·Ô
ã&Ó{® Ÿ˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü]+ƒ ∫q eT+Á‘·+. nìï
esêZ\T, n˙ï eè‘·T\Ô yê]øÏ H˚sT¡ >± düV‰ü j·T+.
nÁ>∑≈î£ ˝≤˝À¢ì ù|<ä\≈£L Ä]∆ø+£ >± düV≤ü ø±s¡+.
m+∫, Ä˝À∫+∫, me«]˙ e<ä\≈£î+&Ü
n+<ä]˙ #˚sT¡ ≈£îH˚˝≤ |ü<øäÛ ±\qT s¡∫s#ês¡T.
ªÁ|ü»˝Ò eTT+<äTμ Á|ü<ëÛ q+>± dü+øπ eå T s¡+>±ìøÏ
ã&Ó ® { Ÿ ˝ À dü e TT∫‘· kÕú q + ø£ * Œdü ÷ Ô ,
2017`18 ã&Ó ® { Ÿ n+#· H ê\ ø£ H êï
m≈£îÿe>± 2018`19 ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê\qT
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
(s¡÷.1,91,063.61 ø√≥T¢)>± Á|ü‹bÕ~+
#ês¡T. >∑‘· eT÷&˚fifl¯ ˝À¢ eTq sêh+ dü>≥∑ Tq
10.96 XÊ‘·+ kÕúsTT˝À s¬ +&É+ø¬ \ eè~∆ì
kÕ~Û+#·&+É »]–+~. eTVæ≤fi¯\T, •X¯óe⁄\≈£î
yÓTs¡T>¬ q’ b˛wüø£ $\Te\‘√ ≈£L&çq ÄVü‰s¡+,
dü«j·T+ düVü‰j·Tø£ dü+|òü÷\ Ä]∆ø£ eè~∆
j·TTe‘·≈£î Ä]∆ø±_Ûeè~∆. HÓ’|ü⁄D≤´_Ûeè~∆‘√
≈£L&çq kÕ~Ûø±s¡‘· JeH√bÕ~Û eè~∆, s¬ ‘’ T· \
dü+øπ eå ÷ìøÏ ‘√&ÉŒ&˚ »\eqs¡T\T, e´ekÕj·T
nqTã+<Ûä s¡+>±˝…q’ |üXó¯ dü+es¡ø∆ +£ , eT‘·‡´
|ü]ÁX¯eT, ñ<ë´qeqs¡+>±\≈£î ‘√&ÜŒ≥T
n+~+#·&+É »s¡T>∑T#·Tqï~.
nìï esêZ\≈£î #˚jT· ÷‘·
$$<Ûä ã\V”≤q esêZ\≈£î >∑Ts¡T≈£î˝≤\T,
Á|”, b˛düTº yÓTÁ{Ïø˘ kÕÿ\sY wæ|ü⁄Œ\T, b˛{°
|üØø£å\≈£î dæ<ä∆eTj˚T´+<äT≈£î nuÛÑ´s¡T∆\≈£î
n<Ûä´j·Tq πø+Á<ë\T, $<˚o $<ä´ ø√dü+
düV‰ü j·T+, uÛ÷Ñ $T ˝Òì yê]øÏ uÛ÷Ñ $T, Ç\T¢
˝Òì yê]øÏ Ç\T¢, nedüsy¡ TÓ qÆ yê]øÏ eÅkÕÔ\T,
Äø£* >=qï yês¡øÏ ÄVü‰s¡+, JeH√bÕ~Û
n_Ûeè~∆øÏ Ä]∆ø£ eT<䛑·T, $yêVü‰\ e+{Ï
kÕ+|òTæ ø£ ø±s¡´Áø£e÷\ ø√dü+ kÕj·T+, yÓ<’ ´ä
düV‰ü j·T+, kÕ<Ûës¡D J$‘· ;e÷, ô|q¸H\é
e+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\qT neT\T #˚düTÔHêïs¡T.
Ç|üŒ{Ïøπ n\Œdü+U≤´ø£ esêZ\≈£î <äT\ΩH,é md”º
øπ {≤sTT+#ês¡T.á j˚T&Ü~ qT+∫ mì$T<√
≈£î˝≤\ e<ÛTä e⁄\ ø√dü+ –] |ü⁄Á‹ø£ ø£fi≤´D
|ü<Ûäø±\ øÏ+<ä kÕj·T+ #˚j·T≥+ »s¡T>∑T
#·Tqï~. Çø£ qT+∫ md”‡, ;dæ e<ÛTä e⁄\≈£î
≈£L&Ü düV‰ü j·T+ n+<äCj Ò T· &ÜìøÏ #·+Á<äqï
ô|[fl ø±qTø£ |ü<øäÛ +£ <ë«sê s¡÷. 100 ø√≥T¢
Á|ü‹bÕ~+#·&+É »]–+~. Ä<äsD ¡ |ü<øäÛ +£
<ë«sê 2.55 \ø£\å eT+~ \_› bı+<äT‘ês¡T.
á j˚T&Ü~ ‘=*kÕ] ù|<ä yÓX’ ó¯ ´\ dü+øπ eå ÷ìøÏ
s¡÷. 30 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+ #·&+É »]–s~. 50
@fi¯≈¢ î£ ô|ã’ &çq eT‘·‡´ ø±s¡T\≈£î kÕe÷õø£
uÛÁÑ <ä‘· ô|q¸Hqé T Á|ü‹bÕ~+#·&+É »]–s~.
øπ {≤sTT+#·&+É »]–q~. »\eqs¡T\ XÊK≈£î
s¡»≈£î\T HÓ|’ ⁄ü D´_Û eè~∆ì ô|+bı+~+#˚+<äT≈£î
πø{≤sTT+|ü⁄\qT e+<ä ¬s≥T¢ ô|+#·&É+
»]–q~. <ä÷<˚≈î£ \ esêZìøÏ s¡÷. 2 ø√≥¢
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
qT+∫ 40 ø√≥¢≈î£ ô|+#·&+É »]–q~. HêsT÷
Áu≤Vü≤àDT\≈£î s¡÷. 85 \ø£\å qT+∫ s¡÷. 30
ø√≥¢≈î£ , n‘·´+‘· yÓqTø£ ã&çq ‘·s>¡ ‘∑ T· \ yê]øÏ
s¡÷. 60 ø√≥¢ qT+∫ 100 ø√≥¢≈î£ ã&Ó{® ŸqT
ô|+#·&É+ »]–q~. _.dæ. düuŸ |ü¢Hé≈£î
πø{≤sTT+|ü⁄\qT s¡÷. 12,200 ø√≥¢≈£î
ô|+#·&É+ »]–s~. ∫qï ‘·s¡Vü‰ ‘√\T
|üsÁ¡ X¯eT\ @sêŒ≥T≈£î, *&é ø±´|t dü+dü≈ú î£ s¡÷.
40 ø√≥T¢, j·T+.ÄsY.|æ.j·Tdt. eTVü‰ düu≈ÑÛ î£
Vü‰»¬s’ yê]øÏ∫Ãq Vü‰MT\qT HÓsy¡ s˚ T¡ dü÷Ô ã&Ó{® Ÿ
˝À øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚jT· ≥+ »]–s~. &É|ü
ø£fi≤ø±s¡T\ ô|q¸Hé ø√dü+ s¡÷. 12 ø√≥T¢,
–]»qT\≈£î, b˛wüø±Vü‰s¡ _ôdÿ{Ÿ\≈£î s¡÷. 40
ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#·&+É »]–s~. n\Œ dü+U≤´ø£
esêZ\ dü+øπ eå ÷ìøÏ s¡÷. 840 ø√≥¢ qT+∫
s¡÷. 1102 ø√≥¢≈î£ n+fÒ 31 XÊ‘·+ ô|+#·&+É
»]–s~. Væ≤ÁC≤\T >ös¡eÁ|ü<yä TÓ qÆ Jeq+
kÕ–+#·&ÜìøÏ s¡÷. 20 ø√≥¢‘√ ˇø£ $<ÛëHêìï
s¡÷bı+~+#·&É+ »]–s~. kÕ~Ûø±s¡‘·≈£î
s¡ ÷ . 1000 ø√≥¢ ‘ √ bÕ≥T n<ä q +>±
j·TTe»q dü+øπ eå T |ü<øäÛ ±\≈£î s¡÷. 305 ø√≥T¢
πø{≤sTT+#·&É+ »]–s~. ã\V”≤q esêZ\
>∑èVü≤ ìsêàD≤ìøÏ øπ {≤sTT+|ü⁄\qT eT÷&ÉTs¬ ≥T¢
ô|+#·&+É »]–q~. Äs√>∑´ s¡+>±ìøÏ >∑‘·
j˚ T &Ü~ø£ + fÒ 21 XÊ‘· + n<ä q +>±
‘· s ¡ > ∑ ‹ |æ \ ¢ \ ≈£ î ≈£ L &Ü μμã&ç ø =kÕμμÔ
ø±s¡´Áø£e÷ìï neT\T #˚ùd+<äT≈£î s¡÷. 160
ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q
|ü<øäÛ ±ìøÏ yêsêìøÏ 3 ø√&ç >∑T&É≈¢ î£ ã<äT\T>±
5 >∑T&ÉT¢ |ü+|æD° #˚ùd˝≤ #·s´¡ \T rdüTø√e&É+
»]–+~. s¡÷. 50 ø√≥¢‘√ ø=‘·Ô |ü<øäÛ ±ìï
ÁbÕs¡+_Û+∫ 10 \ø£å\ |üX¯óe⁄\≈£î ;e÷
#˚j÷· \ì ìs¡sí TT+#ês¡T. b˛\es¡+ ÁbÕC…≈î£ º
|ò˝ü ≤\qT sêh Á|ü»\≈£î y˚>+∑ >± n+~+#·
&ÜìøÏ á Ä]∆ø£ dü+ˆˆ˝À s¡÷. 9 y˚\ ø√≥T¢
33 XÊ‘·+ eè~∆ sπ ≥T‘√ n‘·´~Ûø+£ >± s¡÷.
16,978 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. ‘ê>∑T˙{Ï
ø±s=ŒπswüHé <ë«sê u≤´+≈£î s¡TD≤\T j·÷qT´{°
yÓ÷&é‡ <ë«sê s¡÷. 22 y˚\ ø√≥¢‘√ Á|ü‹
Ç+{ÏøÏ ≈£îfi≤sTT\T <ë«sê ˙{Ïì n+~+#·&+É
»s¡T>∑T‘·T+~. nqï ø±´+{°Hé |ü<øäÛ ±ìøÏ s¡÷.
200 ø√≥T¢, $»j·Tyê&É eTTì‡|ü˝Ÿ ø±s√ŒπswüHé
˝À ÁbÕ<Û$ä Tø£ eTÚ*ø£ edü‘T· \ ø£\Œq≈£î s¡÷.
75 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#·&É+ »]–q~. nìï
esêZ\qT Äø£≥Tº≈£îH˚˝≤ ã&Ó®{Ÿ s¡÷|üø£\Œq
»]–+~. >∑‘·+˝À m|ü&É÷ πø{≤sTT+#·ì
‘·s>¡ ‘∑ T· \≈£î á ã&Ó{® Ÿ˝À Á|ü‘´˚ ø£ kÕúq$Te«&É+
$X‚w+ü .
sêqTqï Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ sêh
s¡ T D+ s¡ ÷ . 2,49,435 ø√≥¢ ≈ £ î #˚ s ¡ T
≈£î+≥T+<äì Ä]∆ø£ XÊK ù|s=ÿ+~. sêh
õ.&ç.|æ.˝À á n|ü 28.66 XÊ‘·+>±
ñ+≥T+<äì #Ó|üŒe#·TÃ. 2017`18 Ä]∆ø£
dü+e‘·‡sêìøÏ dü+ã+~Û+∫ düe]+∫q ã&Ó{® Ÿ
n+#·Hê\‘√ sêh n|üqT s¡÷. 2.25 \ø£\å
ø√≥T¢>± Á|üø{£ +Ï #ês¡T. sêh õ.&ç.|æ˝À á
n|ü 28.4 XÊ‘·+ ñqï≥T¢ ù|s=ÿHêïs¡T. n+fÒ
>∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+ #·÷ùdÔ @&Ü~ ø±\+˝À
24,201 ø√≥¢ s¡TD≤\T ô|]π> neø±X¯
eTTqï≥T¢ n+#·Hê y˚XÊs¡T. ø±>± sêh »HêuÛ≤
5.25 ø√≥T¢ > ± rdü T ≈£ î +fÒ 2018`19
ø±˝≤ìøÏ ‘·\dü] n|ü s¡÷. 47,511\T>±
ñ+≥T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
sêh n|ü˝À¢ ãVæ≤s¡+>∑ e÷¬sÿ{Ÿ
s¡TD≤\T s¡÷. 157,779,19 ø√≥T¢ øπ +Á<ä+
qT+∫ rdüT≈£îqï s¡TD≤\T s¡÷. 9218.10
ø√≥T¢, Ç‘·s¡ dü+dü\ú qT+∫ s¡÷. 15028.63
ø√≥T¢, ∫qï yÓTT‘êÔ\ bı<äT|ü⁄ s¡÷|ü+˝À s¡÷.
12,367.24 ø√≥T¢ , ÁbÕ$&Ó + &é |ò ü + &é
s¡÷|ü+˝À s¡÷. 15,272.06 ø√≥T¢ ]»sY«
ì<ÛTä \T, &çbÕõ≥T¢ s¡÷. 39,770.15 ø√≥T¢
e⁄HêïsTT.
‘·\dü] Ä<ëj·T+ :
|ü ] bÕ\q, Ä]∆ ø £ dü + dü ÿ s¡ D \T,
Ä]∆ø±_Ûeè~∆ e\¢ qyê´+Á<Ûä˝À ‘·\dü]
Ä<ëj·T+ >∑D˙j·T+>± ô|]–+~. 2017`18
Ä]∆ ø £ dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À sêh+˝À ‘· \ dü ]
‘·s¡TyêsTT 45 ù|J˝À
41
 áXÊq´ Á|ü»\T
Á|ü<Ûëq Ádüe+‹˝À áXÊq´ sêÁcÕº\T
áXÊq´ ÁbÕ+‘· n_Ûe~∆ø√dü+
øπ +Á<ä+˝À ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ XÊKqT
HÓ\ø=\Œ&ÉyT˚ >±ø£ áXÊq´ sêÁcÕº\
n_Ûe~∆ eT+&É*ì ≈£L&Ü
@sêŒ≥T#˚jT· &É+‘√ áXÊq´
ÁbÕ+‘ê\ n_Ûe~∆ düeTdü´\ô|’ <äwæº
kÕ]+#·&+É ˇø£ düeTÁ>∑
Á|üjT· ‘·ïy˚Tqì #Ó|ü ø√e#·TÃ.
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á|üdTü ‘Ô +· ñqï
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\qT n_Ûe~∆
#˚jT· &É+‘√bÕ≥T s¬ \’ T, s√&ÉT,¶ »\,
yêj·TTe÷sêZ\qT, ø£eT÷´ìπøwüHé
HÓ{ŸesYÿqT n_Ûe~∆ #˚jT· &É+ô|’
øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‘´˚ ø£ <äwæìº
kÕ]+#·&+É kÕ«>∑‹+#·<>ä Z∑
e÷s¡TŒ>± |ü]>∑D+Ï #·e#·TÃ.
ø£$TwüqsY, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sêh e´ekÕj·T e÷¬sÿ{Ï+>¥   nÁ–_õHÓdt $uÛ≤>∑+, #ÓHÓ’ï.
42
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì áXÊq´ ÁbÕ+‘êìï m˝≤
Á|ü<Ûëq Ádüe+‹˝ÀøÏ ‘˚>∑\eTì $<Ûëq
ìπs‘í \· T, #·{≤º\qT neT\T#˚ùd n~Ûø±s¡T\T,
bÕÁ‹πøj·TT\T, y˚T<Ûëe⁄\T ‘·s#¡ ÷· Á|ü•ïdüT+Ô
{≤s¡T. nsTT‘˚ yês¡T n˝≤ Á|ü•ï+#˚eTT+<˚
á ÁbÕ+‘·+ >∑T]+∫ @<√ <äTs¡_ÁÛ bÕj·÷ìï
@s¡ Œ s¡ # · T ≈£ î Hêïπ s yÓ ÷ qqï dü + <˚ V ü ≤ +
ø£ \ >∑ ø £ e ÷q<ä T . Ç˝≤+{Ï ‘Ó * $‘· ≈ £ î ÿe
Á|üXï¯ \qT áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\T ndü\T
|ü{+ºÏ #·Tø√s¡ì y˚sπ >± #Ó|Œü qedüs+¡ ˝Ò<Tä ø±˙
á Á|üXï¯ #ê˝≤ >∑+<äs>¡ √fi¯+>± ñ+&É&+É e\¢
ªÁ|ü<Ûëq Ádüe+‹μ n+fÒ @$T{À ns¡ú+
#˚dTü ø√e&ÜìøÏ Hê≈£î #ê˝≤ø±\+ |ü{+ºÏ ~. á
dü+<äs“¡ +¤ >± nH˚ø£ C≤‘·T\T, uÛ≤wü\T, eT‘ê\T,
ø£fi\¯ T, dü+düÿ‘·T\≈£î ì\j·TyÓTqÆ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
yÓ ’ $ <Û ä ´ uÛ Ñ ] ‘· y Ó T Æ q ∫Á‘· < ä ] Ùì e+{Ï < ä ì
>∑T]Ô+#·&+É m+‘√ nedüs+¡ . n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT,
kÂsêÁwü,º |ü+C≤uŸ, ˝Òø£ ˇ&çXÊ, Ç‘·s¡ <äøDåÏ
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ˝Àì sêÁcÕº\ ø£+fÒ _Ûqï+>±
áXÊq´ÁbÕ+‘ê\T Á|ü‘˚´ø£+>± Á|ü<Ûëq
Ádüe+‹˝ÀøÏ sêyê\qTø√e&É+ ns¡sú V¡ ≤æ ‘·eTì
|ædTü +Ô <ë nì |ü\Te⁄s¡T yê~kÕÔsT¡ . @<˚yTÓ Æ
q|ü Œ {Ï ø ° áXÊq´ ÁbÕ+‘êìøÏ Á|ü < Û ë q
Ádüe+‹‘√ @ø°øs£ D¡ nedüse¡ Tqï ôV≤#·Ã]ø£
e÷Á‘·+ $ì|æd÷ü HÔ ˚ ñ+≥T+~.
E-mail: sjchiru@gmail.com
ÄX¯\T, Äø±sø£å\T
` mdt.CÒ.∫s¡T
Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹ô|’ ˇø£ <äø√ÿD+:
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹ n+fÒ
@$T{Ï nì Á|ü•ï+#·T≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT áXÊq´
ÁbÕ+‘·+ á Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹ qT+&ç m+<äT≈£î
<ä÷s¡yTÓ +Æ <√ ns¡eú Te⁄‘·T+~. sêC≤´+>∑+˝Àì
bÂs¡T\ Vü≤≈£îÿ\T, u≤<Û´ä ‘·\T, $<ÛTä \T, Ä<˚•ø£
dü÷Á‘ê\T, Á|üuTÑÛ ‘·« |ü]bÕ\q ìs¡«Vü≤D e+{Ï
nH˚ø£ n+XÊ\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À C≤rj·T
uÛ≤eqqT ô|+bı+~+#· &ÜìøÏ, <˚X¯+˝Àì
bÂs¡T\+<ä] düeTÁ>∑ n_Ûe~∆øÏ <√Vü≤<ä|&ü TÉ
‘·THêïsTT. sê»ø°jT· düyTÓ øÆ ´£ ‘·≈î£ , kÕe÷õø£-
Ä]∆ø£ n_Ûe~∆ \øå±´\ kÕ<Ûqä ≈£î, Äø±+ø£\å T
HÓ s ¡ y ˚ s ¡ T Ãø√e&ÜìøÏ >∑ \ ùd«#· Ã ¤ , <ëìï
$ìjÓ÷–+#·T ø√e&Üì nedüsy¡ TÓ qÆ Vü≤≈£îÿ\T,
yê{Ï ìs¡«Vü≤D u≤<Ûä´‘·\qT sêC≤´+>∑+
ìπs›•düTÔ+~. Ä$<Ûä+>± <˚X¯+˝Àì Á|ü<Ûëq
Ádüe+‹˝À ˇø£ ÁbÕ+‘·+, ˝Ò<ë sêÁwü+º ˝Àì
Á|ü»\+<äs÷¡ á Ä<äsêÙ\≈£î nqT>∑TD+>±
\øå±´\qT kÕ~Û+∫ Äø±+ø£\å qT HÓsy¡ s˚ T¡ Ã≈£îH˚
kÕúsTTì dü÷∫+#˚$<Û+ä >± ñ+&Ü\qï uÛ≤eq
HÓ\ø=Hê*‡ ñ+≥T+~.
á $<Û ä + >± ìs¡ « ∫+#· T ≈£ î +fÒ ,
<˚X+¯ ˝Àì Á|ü‹ sêh+ ˝Ò<ë ÁbÕ+‘·+ $$<Ûä
kÕúsTT\˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹˝À
uÛ≤>∑+ ø±˝Ò<äqTø√e#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î,
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 <˚X+¯ ˝Àì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\ ø£+fÒ nø£så êdü´‘·
sπ ≥T n~Ûø+£ >± ñqï áXÊq´ ÁbÕ+‘·+ á
n+X¯+˝À eT]+‘· Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wæ+#·
>∑\<äqTø√e#·TÃ. ø±˙ s¡Vü≤<ës¡T\T, ¬s’\T
e÷sêZ\‘√ nqTdü+<Ûëq+, $<äT´#·ÃøÏÔ,
bÕ]ÁXÊ$Tø£ n_Ûe~∆ e+{Ï eTÚ*ø£ kÂø£sê´\
$wüjT· +˝À á ÁbÕ+‘·+ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\ø£+fÒ
yÓqTø£ã&˚ ñ+<äì #Ó|Œü e#·TÃ. á $<Û+ä >±
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\T ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘· <˚X¯
kÕ+|òæTø£-sê»ø°j·T es¡í|ü≥+˝À $T–*q
ÁbÕ+‘ê\qT+∫ y˚sT¡ |ü&qç ≥Tº>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.
‹s¡T>∑Tu≤≥T <Û√s¡DT˝Ò á yÓqTø£u≤≥T‘·HêìøÏ
ø±s¡DeTì dü]|ü⁄#·TÃø√e&ÜìøÏ M˝Ò<¢ Tä . yêfi¯fl
á ÁbÕ+‘ê\T yÓqTø£ã&ç ñHêïj·Tqï uÛ≤eH˚
nìï{Ï˙ Á|üu≤Û $‘·+ #˚d+æ ~ ø±˙ sêÁcÕº\˝À
ˇø£<ëì˝À á uÛ≤eqqT ‘=\–+#·&É+˝À
düV‰ü j·T+ #˚jT· <äT. nsTT‘˚ uÛ≤s¡‘· <˚Xb¯ Âs¡T\
eTì >∑s«¡ +>± #Ó|⁄ü Œø√e&É+ô|’ ÄdüøÔÏ ø£q|üs#¡ ˚
áXÊq´ sêÁcÕº\ Á|ü»\≈£î ‘·eT ÁbÕ+‘·+˝À
»s¡T>∑T‘·Tqï n_Ûe~∆ $T–*q ÁbÕ+‘ê˝À¢ ø£+fÒ
‘·≈£îÿeqï uÛ≤eq á q÷´q‘·≈£î ø±s¡D
eTe⁄‘√+~. yêdüyÔ êìøÏ, ‘·eT Áã‘·T≈£î‘ÓsT¡ e⁄
ø√dü+ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\T ô|<ä› dü+K´˝À
Ç‘· s ¡ ÁbÕ+‘ê\≈£ î e\dü yÓ [ flq|ü ⁄ &É T ,
<˚X+¯ ˝Àì $T–*q ÁbÕ+‘ê\yê]øÏ, á ÁbÕ+‘·
Á|ü»\ eT<Û´ä |üsd¡ Œü s¡ ne>±Vü≤qkÕúsTT $$<Ûä
n+XÊ\ô|’ ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ #·sá ≈£î ‘ê$düTqÔ ï~.
e\dü\ <äcÕº+‘·+
>∑‘· eT÷&ÉT <äXÊu≤›\˝À áXÊq´
ÁbÕ+‘ê\qT+∫ ñqï‘· $<ä ´ , ñbÕ~Û
neø±XÊ\ø√dü+ <˚X+¯ ˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\≈£î
ô|<ä›m‘·TÔq Á|ü»\T e\düb˛‘·THêïs¡T. á
Á|üÁøÏjT· ˝À $$<Ûä n+XÊ\ô|’ |üsd¡ Œü s¡ #·sá \≈£î
neø±X¯+ @s¡Œ&É&+É ‘√ s¬ +&ÉT yÓ|’ ⁄ü ˝≤ Bs¡øÈ ±\
uÛ ≤ eq\qT |ü Ø øÏ å + #· T ≈£ î ì dü e Tdü ´ \qT
n~Û>$∑ T+#˚+<äT≈£î ø±sê´#·sD¡ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\qT+∫ 1980e <äX¯ø£+
es¡≈î£ $<ë´s¡T˝ú Ò m≈£îÿe>± ñqï‘· $<ä´ø√dü+
&Ûç©¢ ‘·~‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü yÓfi‚¢yês¡T.
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ñqï‘· $<ä´ |üP]Ô #˚dTü ≈£îqï‘·sê«‘· yêfi¯ófl
dü«dü˝ú ≤\≈£î yÓ[¢ dæsú |¡ &ü bç ˛j˚Tyês¡T. Ä‘·sê«‘·
ñ<√´>±s¡Tú\T ‘·eT≈£î eT+∫ neø±X¯+
<=]øÏ‘˚ <˚X+¯ ˝À mø£ÿ&ÓH’ ê dæsú |¡ &ü bç ˛j˚T+<äT≈£î
dæ < ä ∆ e Tj˚ T ´yês¡ T . kÕ+π ø ‹ø£ |ü ] C≤„ q +,
düe÷#ês¡ $|üe¢ + ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ ‘·sê«‘· á
n+X¯+ eT]+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T
≈£î+~. ø±˝Ÿ ôd+≥s¡¢ ˝≤+{Ï ◊{Ï Ä<Ûë]‘·
dü+düú\T Ç+^¢wt e÷{≤¢&˚ ñ<√´>∑T\≈£î
&çe÷+&éqT düwæº+∫+~. B+‘√ yês¡T á
n_Û e ~∆ π ø +Á<ë\˝À |ü ì #˚ ù d+<ä T ≈£ î
nedüsy¡ TÓ qÆ j·TTe‘· ø√dü+ áXÊq´sêÁcÕº\
yÓ|’ ⁄ü <äwæº kÕ]+#ês¡T. Ç˝≤ $q÷‘·ï ñ<√´>∑
$|üDT\ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ‘√ nH˚ø£ eT+~ j·TTe≈£î\
e\dü\T Ç‘·s¡ s¡+>±\ô|’ rÁeÁ|üuÛ≤e+
#·÷bÕsTT. msTTsY ôVAôdôº ddt‡, Á|ò+ü {Ÿ &Ódÿt
ndæôd+º {Ÿ‡, ùd˝Ÿ‡ |üs‡¡ Hé‡ e+{Ï ñ<√´>±\‘√
bÕ≥T Vü≤À≥fi¯ó,¢ eTkÕCŸ ôd+≥s¡˝¢ À ≈£L&Ü
neø±XÊ\T ô|]>±sTT. B+‘√ ˇø£|⁄ü Œ&ÉT &Û©ç ,¢
u…+>∑fiS¯ s¡T, |üPDÒ, #ÓHï’Ó , ø√\ÿ‘ê, eTT+u…’
e+{Ï eTVü‰q>∑sê\πø>±ø£ ∫qï q>∑sê\÷,
|ü≥ºD≤\≈£î ≈£L&Ü e\dü\T ô|]>±sTT.
n+‘˚>±≈£î+&Ü <äøDåÏ uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝Àì ‘˚j÷· ≈£î
‘· ~ ‘· s ¡ ‘√≥˝À¢ q ÷, <˚ X ¯ + ˝Àì $$<Û ä
ÁbÕ+‘ê˝À¢ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï uÛÑeq ìsêàD
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\˝À ≈£L&Ü Ç|ü⁄Œ&ÉT áXÊq´
sêÁcÕº\≈£î #Ó+~q ø±]à≈£î\T ø£ì|ædTü HÔ êïs¡T.
e\dü\≈£î ø±s¡D≤\T
uÛ≤Ø |ü]e÷D+ ø£*–q uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝À
áXÊq´+ qT+&ç e\dü e∫Ãq yê] dü+K´
>∑D˙j·T+>± ø£ì|æ+#·ø£b˛e#·TÃ. nsTTq
|üŒ{Ïø,° áe\dü\ kÕúsTT y˚>±ìï >∑eTìùdÔ
Ç˝≤+{Ï Ä≥Tb˛≥T¢ ÁbÕ+rj·T+>± rÁeyÓTqÆ
$|ü]D≤e÷\qT ø£*–kÕÔsTT. á ÁbÕ+‘·+˝À
Hê\T>∑T ˝À≥TbÕ≥T¢ ø£ìdæŒdüTHÔ êï j·Tì X¯óø±¢
ø£$T{° ìy˚~+∫+~. Ç+<äT˝À ˇø£{Ï ÁbÕ<∏$ä Tø£
nedüsê\T ô|s¡T>∑T‘·T+&É&+É , s¬ +&ÉT eTÚ*ø£
dü<Tä bÕj·÷\ ˝À≥T, eT÷&ÉT eqs¡T\ ˝Ò$T‘√
bÕ≥T Hê\T>√~ <˚X+¯ dü]Vü≤<äT˝› À¢ ñqï
áÁbÕ+‘ê\˝À bıs¡ T >∑ T <˚ X Ê\‘√>∑ \
dü+ã+<Ûë\ô|’ ≈£L&Ü rÁeyÓTÆq Á|üuÛ≤e+
ø£*–e⁄+{≤j·Tì X¯óø±¢ ø£$T{° dü+øÏå|üÔ+>±
ù|s=ÿ+~. á n+#· H ê eTq≈£ î ˇø£
ÄyÓ÷<äj÷Ó >∑´yÓTqÆ |ü]cÕÿsêìï n+<äCkÒ ˛Ô+~.
Ç+<äT˝À yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT n+XÊ\≈£î ÁbÕ+rj·T
ndüe÷q‘·\T Á|ü<ëÛ q ø±s¡DeTì|ædTü +Ô ~. á
|ü]dæ‹ú á ÁbÕ+‘·+˝À HÓ\ø=qï dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ
Ä]úø£, kÕ+|òæTø£ yê‘êes¡D≤ìï Á|ü‹_+_
k˛Ô+~. Ç+<äT˝À ≈£L&Ü n‘·´+‘· Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~
kÕúìø£+>± HêD´yÓTqÆ $<ë´eø±XÊ\T ˝Òøb£ ˛
e&É+‘√ |æ\\¢ #·<Tä e⁄\ø√dü+ ‘·*<ä+Á&ÉT\T
≈£L&Ü Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü yÓfifl¯ e\dæ
sêe&Éy˚Tqì #Ó|üŒø£ ‘·|üŒ<äT. BìøÏ ‘√&ÉT
‹s¡T>∑Tu≤≥T <Û√s¡DT\T, kÕe÷õø£ sê»ø°jT·
nXÊ+‹ á ÁbÕ+‘·+˝À ‘·s#¡ T· XÊ+‹øÏ uÛ+Ñ >∑+
ø£*–düT+Ô &É&+É ≈£L&Ü e\dü\≈£î <ë]rdüT+Ô ~.
eTs√yÓ|’ ⁄ü ñqï‘· $<ä´qT nuÛ´Ñ dæ+#·
{≤ìøÏ Çwü|º &ü y˚ ê]ì &Û©ç ,¢ ø√˝Ÿø‘£ ê e+{Ï
q>∑sê\T #ê˝≤ø±\+>± Äø£]¸düTÔHêïsTT.
Á|üuÛÑT‘√«<√´>±\T, u≤´+øÏ+>¥ ñ<√´>±˝À¢
#˚ s ê\qT≈£ î H˚ y ês¡ T , Hê´j· T yê<ä T \T,
$<ë«+dü T \T ≈£ L &Ü $<ë´]ú <ä X ¯ ˝ ÀH˚
áq>∑sê\yÓ|’ ⁄ü e\düu≤≥ |ü&TÉ ‘·THêïs¡T.
e\dü<ës¡T\ J$‘·+
$<ë´s¡T\∆ T, ñ<√´>±s¡T\∆ dü+K´ y˚>+∑ >±
ô|>∑T‘·Tqï+<äTe\¢ ø£fi≤XÊ\\ ÁbÕ+>∑D≤˝À¢qT,
ø±˝Ÿ ôd+≥s¡T,¢ e÷˝Ÿ‡, kÕºsY Vü≤À≥fi¯ó,¢ kÕŒ\T
‘·~‘·s¡ Á|ü<X˚ Ê\˝À Ms¡T eT]s‘· m≈£îÿe>±
ø£ì|ækÕÔsT¡ . nsTTq|üŒ{Ïø,° ˇø£ j·TTe $<ë´]úøÏ
ô|<ä › q>∑ s ¡ + ˝À dü s ¡ T › ø √e&ÜìøÏ #ê˝≤
ø£weºü Te&ÉyT˚ >±ø£ m+‘√ Ks¡Tà uÛ]Ñ +#·e\dæ
edüT+Ô ~. ∫qï Á>±e÷\T |ü≥Dº ≤\ qT+∫e#˚Ã
#ê˝≤eT+~ $<ë´s¡T∆\T ã\yÓTÆq kÕ+|òæTø£
ã+<Ûë\qT ø£*–ñ+{≤s¡T.á ã+<Ûë\ìï+{Ï˙
‘·|æŒ+#·T≈£îì Äø£dæàø£+>± |ü≥ºD≤ìøÏe∫Ã
$_ÛqïyÓTqÆ |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ ã‘·ø&£ +É n‘·ìø¬ +‘√
Çã“+~ ø£*–düT+Ô ~. Ç˝≤+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝À¢
‘·qe+{Ï H˚|<ü ë∏ ´\qT+∫ e∫Ãq dü«»qT\‘√
43
»‘· ø£{Ϻ eTT]øÏyê&É˝À¢ ìedæ+#·&É&É+e\¢
eTTsƒêø√s¡T\T>± e÷≥|ü&eÉ \dæedüT+Ô ~. yê]
$_ÛqïyÓTÆq XÊØs¡ø£ Á|ü<äs¡Ùq, e÷qdæø£
Á|üe‘·T\Ô e\¢ ≈£L&Ü yês¡T kÕ+|òTæ ø£ $eø£‘å ≈· î£ ,
kÕe÷õø£ <ë&ÉT\≈£î \ø£å´+>± e÷]b˛
‘·T+{≤s¡T. u…+>∑fiS¯ s¡T, &Û©ç ¢ ‘·~‘·s¡ q>∑sê˝À¢
M]ô|’ kÕ+|òæTø£ <ë&ÉT\T, nee÷Hê\T,
n‘ê´#êsê\T, Vü≤‘·´\T, e÷quÛ+Ñ >±\ øπ düT\T
ô|]–b˛e&ÜìøÏ Ç<˚ ø±s¡DeTe⁄‘·Tqï~.
áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\qT+∫ e÷qe nÁø£eT
s¡yêD≤≈£î dü+ã+~Û+∫q ìy˚~ø£\T ≈£L&Ü
Ä+<√fi¯q ø£*–düTHÔ êïsTT. Ç˝≤ ne>±Vü≤Hê
˝À|ü + e\¢ m<ä T s¡ j ˚ T ´ dü + |ò ü T ≥q\T
ø±\Áø£eT+˝À $uÒ<ëÛ \qT eT]+‘· $düÔ ‘·|sü #¡ ˚
Á|üe÷<ä+ ñ+~.
ã\V”≤qT˝…q’ e\dü<ës¡T\qT ø±bÕ&É&+É
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ≈£î #Ó+~q ªì&√
<∏ìä j·÷μ nH˚ 19 @fi¯¢ $<ë´]ú ôdô|+º ãs¡T
2014˝À &Û©ç ˝¢ À Vü≤‘·´≈£î >∑T]ø±e&É+ ô|<ä›
Ä+<√fi¯q≈£î <ë]rdæ+~. á dü+|òTü ≥q‘√
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Á|üuTÑÛ ‘·«+ $$<Ûä sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«\T
|ü]dæ‹ú rÁe‘·qT >∑T]Ô+#êsTT. <˚X+¯ ˝Àì $$<Ûä
ÁbÕ+‘ê\˝À - Á|ü‘˚´øÏ+∫ yÓTÁ{ÀbÕ*≥Hé
ÁbÕ+‘ê\˝À ìedæ+#˚ áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î
#Ó+~q e´≈£îÔ\ Ä+<√fi¯q\qT |ü]o*+∫
‘·–q ìyês¡D #·s´¡ \T dü÷∫+#˚+<äT≈£î uÛ≤s¡‘·
Á|üuÛÑT‘·«+ ◊@mdt n~Ûø±] u…CŸ u≤s¡Tyê
n<Ûä´ø£å‘·q ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~.
nsTT‘˚ ì&√ e+{Ï m+<äs√ nH˚ø£ $<Ûë˝…q’
Væ≤+dü\≈£î>∑T¬s’q ‘·sê«‘· #ê˝≤ø±˝≤ìøÏ
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø£fió¯ fl‘Ó]∫ ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+
∫+<äqï $eTs¡Ù\Tqï|üŒ{Ïø°, á ø£$T{Ï
düeTÁ>∑yTÓ qÆ <äsê´|ü⁄Ô »]|æ ø°\ø£yTÓ qÆ nH˚ø£
dü÷#·q\T #˚d+æ <äqï~ >∑T]Ô+#ê*‡q n+X¯yT˚ .
u…CŸ u≤s¡Tyê ø£$T{° jÓTTø£ÿ dæbòÕs¡T‡\
Ä<Ûës¡+>± <˚X+¯ ˝Àì nH˚ø£ q>∑sê˝À¢ @s¡Œ&çq
dü+øπ eå T ø£$T{°\T áXÊq´ sêÁcÕº\ qT+∫
e\dü e ∫Ãqyê] dü e Tdü ´ \ô|’ kÕú ì ø£
n~Ûø±s¡T\‘√ ø£*dæ dü+j·TTø£Ô düe÷#ês¡
44
dü+|ò÷ü \T>± |üì#˚dTü HÔ êïsTT. á dæbÕò s¡dTü \qT dü T s¡ ø Ï å ‘ · y Ó T Æ q kÕe÷õø£ yê‘êes¡ D +
|üP]Ô>± neT\T #˚ùdÔ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\qT+∫ @s¡Œ&É&ÜìøÏ u…CŸ u≤s¡Tyê ø£$T{° ]b˛s¡Tº
e∫Ãq e\dü<ës¡T\T m<äTs=ÿ+≥TqïBs¡øÈ ±*ø£ neT\T #·øÿ£ {Ï |ü⁄Hê~ y˚dTü +Ô ~.
düeTdü´\ |ü]cÕÿsêìøÏ e÷s¡Z+düT>∑eTeTe⁄ uÛ$Ñ wü´<äs› Ù¡ q+
‘·T+~. e\dü<ës¡T\≈£î e´‹πsø£+>± »]π>
>∑‘· bÕ‹πøfi¯¢ ø±\+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+
H˚sê\qT |üP]Ô>± n<äT|ü⁄#˚ùd+<äT≈£î á
n|üPs¡«yÓTqÆ n_Ûe~∆ì kÕ~Û+∫ ã©j·TyÓTqÆ
ø£$T{°\T uÛÁÑ <ä‘êã+<ë\T ø±ø£b˛sTTq|üŒ{Ïø°
Ä]úø£ X¯øÏÔ>± Ä$s¡“¤$+∫+~. n_Ûe~∆
#·≥ºe´‹πsø£ X¯≈£îÔ\≈£î e÷Á‘·+ <ä&É|ü⁄{Ϻ+#˚
#Ó+<äT‘·Tqï<˚X¯+˝À Ä]úø±eø±XÊ\T ≈£L&Ü
Á|ü‹ã+<Ûäø±\T>± |üì#˚kÕúsTT. n+‘·Ø¢q
ô|s¡T>∑T‘·T+&É&+É e\¢ á n_Ûe ~∆ Áø£eT+˝À
düeTdü´\ô|’ Çs¡TsêesêZ\≈£î ne>±Vü≤q
uÛ≤>∑+>± <˚X¯yê´|üÔ+>± Á|ü»\qT Äø£]¸+#·
ø£ * Œ+∫ ˝À≥TbÕ≥¢ q T dü ] ~<ä › & ÜìøÏ
>∑\T>∑T‘êeTT. á dü+<äs¡“¤+˝À, áXÊq´
s¬ +&ÉTyÓ|’ ⁄ü \qT+∫ ø£ wæ#ù˚ d+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&É&+É
sêÁcÕº\qT+∫ e\düe∫Ãq j·TTe‘· <˚X+¯ ˝À
Bìe\¢ ø£*π> ¬s+&√ Á|ü<Ûëq Á|üjÓ÷»q+
‘êeTTqï Ç‘· s ¡ Á|ü < ˚ X Ê\ n_Û e ~∆ ø Ï
ne⁄‘·T+~. ‘·–q uÛÁÑ <ä‘#· s· ´¡ \T rdüT≈£î+≥÷
<√Vü≤<ä|ü&É>∑\T>∑T‘ês¡T. nsTT‘˚, <äTs¡<äwüº
Á|üC≤düeT÷Vü‰\eT<Ûä´ |üs¡düŒs¡ ne>±Vü≤q
eXÊ‘·÷Ô á e\dü\≈£î ø±s¡D+ eT+∫ $<ä´,
ø√dü + ‘· s ¡ # · T dü + j· T Tø£ Ô dü e ÷y˚ X Ê\T
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ ø=s¡‘·, Á|üC≤s√>∑´
ìs¡«Væ≤+#·&É+ e\¢ ˝À≥TbÕ≥¢qT dü]~~›
|ü]s¡øDå£ $<Ûëq+, sêÁcÕº\˝À ‘·–q eqs¡T\
düjÓ÷<Ûä´≈£î yês¡<ÛäT\T>± $ìjÓ÷>∑|ü&˚
˝Òøb£ ˛e&É+ e+{Ï n+XÊ\T Ä+<√fi¯qø£sy¡ TÓ qÆ
neø±X¯+ \_ÛdTü +Ô ~. #·≥|º sü y¡ TÓ qÆ dü+dü\ú ô|’
|ü]dæ‘ú T· \≈£î <ë]rj·T&É+ u≤<Ûëø£s+¡ . ‘·eT
n‹>± Ä<Ûës¡|&ü &É +É e\¢ Ç|üŒ{Ïøπ HÓ\ø=qï
ÁbÕ+‘·+˝À Ä]∆ø£ neø±XÊ\T ˝Òøb£ ˛e&É+,
n_ÛÁbÕj·TuÒ<ëÛ \T eT]+‘· rÁe‘·s+¡ ø±≈£î+&Ü
n$˙‹, bÕ\Hê e´eVü‰sê˝À¢ ndüeTs¡ú
‘·–q C≤Á>∑‘\Ô· T rdüTø√yê*. ‘êC≤ $yê<ë\qT
ìs¡«Vü≤D, HêeTe÷Á‘·|ü⁄ n_Ûe~∆ ≈£L&Ü
XÊ+‹ uÛÑÁ<ä‘·\ düeTdü´\T ‘·˝…‘·Ôø£ eTT+<˚
XË’X¯e<äX¯˝ÀH˚ ñ+&É&É+ e+{Ï n+XÊ\T
m|ü Œ {Ï ø £ | ü ⁄ Œ&É T |ü ] wü ÿ ]+#˚ \ø£ å ´ +‘√
‹s¡T>∑Tu≤≥T <Û√s¡DT\≈£î <ë]rdüTHÔ êïsTT.
Á|üjT· ‘êï\T kÕ–+#ê*. #·{≤º\qT neT\T#˚ùd
nsTT‘˚ kÕúìø£+>± ‘·–q $<ë´eø±XÊ\T
n~Ûø±s¡T\T, Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ á
˝Òq|ü⁄Œ&ÉT #·<Tä e⁄ø√dü+ e\düy[Ó q¢ ÁbÕ+‘ê˝À¢
ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\qT dü T \uÛ Ñ ‘ · s ¡ + #˚ ù d
≈£ L &Ü Ç‘· s ¡ ÁbÕ+‘· y ê]qT+∫ b˛{°
ìsê«Vü≤≈£î\T>± e´eVü≤]dü÷Ô düjÓ÷<Ûä´
ñ+&Ésê<äì uÛ≤$+#˚yês¡T ñ<ä´$TdüT+Ô &É&+É
u≤<Û´ä ‘·\qT dü«#·Ã+<ä dü+dü\ú ≈£î, Çs¡T|üø±å \T
$<ë´s¡+>∑+˝À Ä+<√fi¯q≈£î <ë]rk˛Ô+~
#Ó+~q kÕe÷õø£ ô|<ä\› ≈£î n|üŒ–+#·&+É e\¢
$<ë´s¡T\ú T ø√\ÿ‘ê, &Û©ç ,¢ #ÓHï’Ó , eTT+u…,’ |üPDÒ,
yê] Ä<˚XÊ\T Äj·÷ eØZj·TT\qT ø£≥º&ç
e+{Ï q>∑sê\≈£î ‘·s¡*b˛‘·T+&É&É+ e\¢
#˚ùd+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&É‘êsTT. n|üŒ{Ïes¡≈î£ Ç~
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT áXÊq´ sêÁcÕº\≈£î $<ë´πø+Á<ä+>±
ˇø£ ã\V”≤qyÓTqÆ ã+<Û+ä >±H˚ ñ+&çb˛‘·T+~.
uÛ≤dæ*q¢ wæ˝≤¢+>¥ ‘·q Á|üu≤Û yêìï ø√˝ÀŒe\dæ
e\dü<ës¡T\ô|’ kÕ–+#˚ m˝≤+{Ï $eø£‘å H· H’Ó ê
ek˛Ô+~. Ç‘·s¡ q>∑sê˝À¢ Jeq e´j·T+
m~]+#˚ dü‘êÔ>∑*–q $düÔ‘· düe÷C≤ìï
n~Ûø+£ >± ñ+&É&+É e\¢ $<ë´uÛ≤´dü+ ≈£L&Ü
ì]à+#˚ \ø£´å +‘√ á ø£wæ »s¡>±*. düMT|ü
KØ<Ó’b˛‘√+~. á ÁbÕ+‘·+˝Àì |üsê´≥ø£
uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À ≈£L&Ü áXÊq´ uÛ≤s¡‘+· qT+∫
s¡+>∑+, ◊{° Ä<Ûë]‘· ùdyê s¡+>∑+, ÄVü‰s¡
e\dü\T Ç˝≤π> ø=qkÕπ> neø±XÊ\THêïsTT.
ÁbÕôddæ+>¥, Ä‹<∏´ä s¡+>∑+, Äs√>∑´ dü+s¡øDå£
n+<äTe\¢ uÛ$Ñ wü´‘Y ‘·s\¡ yê]ø√dü+ |üsd¡ Œü s¡
e+{Ï s¡+>±\˝À ñ<√´>∑ neø±XÊ\T ˝Òe⁄.
ne>±Vü≤q‘√ ˇø£]H=ø£s¡T >ös¡$+#·T≈£îH˚
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 $ø£‘·yTÓ qÆ á e\dü\e\¢ n_Ûe ~∆s+¡ >∑+˝À neT\T#˚jT· &É+ô|’ ÁX¯<∆ä eVæ≤düTqÔ ï~. Á|üuTÑÛ ‘·«+ 41e ù|J ‘·s¡TyêsTT...
m<äTs¡j˚T´ Ä≥Tb˛≥¢ |òü*‘·+>± nqedüs¡ #˚|{ü qºÏ ªª\Tø˘ ádtº bÕ\d”μμ <ë«sê n_Ûe~∆ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêh ã&Ó®{Ÿ `
Ks¡TÃ\T, yê{Ï‘√u≤≥T ndüe÷q‘·\T ≈£L&Ü j·T+Á‘êìï düeT≈£L]à áXÊq´ ÁbÕ+‘· düeTÁ>∑ 2018`19 ˇø£ |ü]o\q
ô|]–b˛sTT n_Û e ~∆ ndü ú e ´dü ú q +>± dü«s¡÷bÕìï |üP]Ô>± e÷]Ãyù̊d+<äT≈£î Á|üjT· ‘·ï+
‘·j·÷s¡e⁄‘√+~. á s¡+>±˝À¢ n_Ûe~∆ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Bìe\¢ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ Ä<ëj·T+ s¡÷. 1,42,054 ≈£î #˚sT¡ ≈£î+<äì
|üs+¡ >± #Ó*+¢ #ê*‡q uÛ≤Ø eT÷\´+‘√ á ≈£ L &Ü e∫à ô|≥Tº ã &É T \Tô|{Ï º nø£ ÿ &É sêh Ä]∆ø£ düsπ « yÓ\&¢ +ç ∫+~. 2016`17
ÁbÕ+‘·+ m˝≤ n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘·T+<√ düŒwü+º >± n_Û e ~∆ ˝ À bÕ\T|ü + #· T ≈£ î H˚ neø±X¯ s Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À sêh ‘·\dü] Ä<ëj·T+
‘Ó\TdüT+Ô ~. ø£*Œ+∫+~. ø±˙ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ n_Ûe~∆ s¡÷. 1,23,664 >± ñ+~. @&Ü~ e´e~Û˝À
nqT≈£ î qï$<Û ä + >± Ä•+∫q kÕú s TT˝À Ç~ s¡÷. 18,390 (14.87 XÊ‘·+) ô|]–+~.
uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·«+˝À áXÊq´ ÁbÕ+‘·+
kÕø±s¡+ ø±yê\+fÒ á |ü<∏äø±\ìï+{Ï˙ Ç~ C≤rj· T ‘· \ dü ] Ä<ëj· T + (s¡ ÷ .
n_Ûe~Ûø∆ √dü+ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ XÊKqT HÓ\ø=\Œ
düÁø£eT+>± neT\T#˚j·T>∑*– $»j·T+ 1,12,764) ø£Hêï m≈£îÿe. >∑‘· eT÷&˚fifl¯ ‘√
&ÉyT˚ >±ø£ áXÊq´sêÁcÕº\ n_Ûe~∆ eT+&É*ì
kÕ~Û+#·e\dæñ+≥T+~. b˛*ùdÔ ùde\T, e´ekÕj·T+, bÕ]ÁXÊ$Tø£
≈£L&Ü @sêŒ≥T#˚jT· &É+‘√ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\
s¡+>±\T, mq˝Òì |ü⁄s√>∑‹ì ø£qãs¡Ã≥+‘√
n_Ûe~∆ düeTdü´\ô|’ <äwæº kÕ]+#·&+É ˇø£ ªªnìï ÁbÕ+‘ê\T n_Ûe~∆ #Ó+~q|ü⁄Œ&˚
bÕ≥T ¬s+&É+¬ø\ kÕúsTT˝À eè~∆ πs≥TqT
düeTÁ>∑ Á|üjT· ‘·ïy˚Tqì #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. áXÊq´ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ n_Ûe~∆ kÕ~Û+#·>\∑ T>∑T‘·T+~.
ø=qkÕ–+#·≥+ u≤>± ø£*kı#˚Ã˝≤ #˚d+æ ~.
ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á|ü d ü T Ô ‘ · + ñqï eTÚ*ø£ ø±˙ áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\qT n_Ûe~∆ #˚jT· ˝Òø£
2011`12 Á|üe÷D≤\ y˚Ts¡≈î£ ‘êC≤ ˝…øÿ£ \qT
dü<äTbÕj·÷\qT n_Ûe~∆ #˚j·T&É+‘√bÕ≥T b˛e&ÜìøÏ ‘·–q ø±s¡Dy˚TB Hê≈£î ø£ì|æ+
|ü]o*+#·>± 2017`18 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ
¬ s ’ \ T, s√&É T ¶ , »\, yêj· T Te÷sêZ \ qT, #·&+É ˝Ò<Tä μμ nì Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ qπs+Á<äy÷Ó B
n_Ûeè~∆ sπ ≥T 11.22 XÊ‘·+ #˚sT¡ ≈£î+~. n+fÒ
ø£eT÷´ìπøwüHé HÓ{ŸesYÿqT n_Ûe~∆ #˚jT· &É+ô|’ dü«j·T+>± #Ó|Œü &É+ $X‚w+ü . Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ <äøÿ£ ì
dæús¡ <Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ sêh dü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô
øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‘´˚ ø£ <äwæìº kÕ]+#·&+É n_Ûe~∆ |òü˝≤\qT #˚õøÏÿ+#·Tø√e&ÜìøÏ
6,07,388 ø√≥¢ > ± qyÓ ÷ <Ó ’ q ≥T¢ dü π s «
kÕ«>∑‹+#·<ä>∑Z e÷s¡TŒ>± |ü]>∑DÏ+#·e#·TÃ. áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»˝Ò eTT+<äT≈£î sêyê\qï
‘Ó*|æ+~.
BìøÏ ‘√&ÉT eT]ìï dü÷ø£àå ∫qï, eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü ÄXÊyê<äyT˚ á e÷≥˝À¢ ø£ì|ædTü qÔ ï~. Ç|ü⁄Œ&ÉT
2016`17 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ Ç~
|ü]ÁX¯eT\qT HÓ\ø=\Œ &É+‘√u≤≥T Ç|üŒ{Ïøπ BìøÏ düe÷<Ûëq+>± ªªáXÊq´ sêÁcÕº\qT m˝≤
5,46,104 ø√≥T¢>± ñ+~. ø±>± e´≈£îÔ\
ñqï |ü]ÁX¯eT\qT eT]+‘· n_Ûe~∆ #˚jT· &É+, Á|ü<Ûëq Ádüe+‹˝À ø£\|ü>∑\eTì ‹]–
Ä<ëj·T+ ô|s¡>≥∑ +˝À bÕ≥T ì‘ê´edüsê\T,
$$<Ûä n_Ûe~∆ |ü<∏äø±\qT y˚>∑e+‘·+>± Á|ü•ï+#·Tø√e\dæ+<˚.
ÄVü‰s¡ |ü<ësê∆\ <Ûäs¡˝À¢qT ô|s¡T>∑T<ä\
ø£ì|æ+∫+~. Á|üuTÑÛ ‘·«+ m+|æø£ #˚dqæ Äs¡T
s¡ø±\ ì‘ê´edüsê\ <Ûsä \¡ T ô|]>±sTT. nsTT‘˚
>∑eTìø£: Á|ü C ≤ |ü + |æ D ° e´edü ú ˝ À rdü T ø=∫Ãq
jÓ÷»q |üÁ‹ø£ j·÷»e÷q´+ M˝…’q+‘·es¡≈£î dü+∫ø£qT düø±\+˝À bÕsƒ¡≈î£ \≈£î dü+düÿs¡D\T e\¢ n$˙‹ <äTu≤sê u≤>± ‘·–Z
n+<ä#˚j·÷\ì ø£wæ#˚düTÔ+~. nsTT‘˚, nH˚ø£ ø±s¡D≤\e\¢, #·+<ë ø£{ºÏq yÓ+≥H˚ 2017`18 Ä]∆ ø £ dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À s¡ ÷ .
bÕsƒ¡≈£î\≈£î |üÁ‹ø£qT |ü+|ü≥+ M\Tø±<äT. #·+<ë$esê\T e÷≈£î #˚sê*, Ä 1,525.87 ø√≥T¢ Ä<ë nsTTq≥T¢ düπs«
dü e Tj· ÷ ìøÏ dü + ∫ø£ n+<ä T u≤≥T˝À ñ+&Ü*. á ø±s¡ D ≤\e\¢ ÄHé ˝ … ’ H é yÓ\&¢ sç ∫+~.
#·+<ë<ës¡T\≈£î ˇø=ÿø£ÿkÕ] #·+<ë ø£{Ϻq 15, 20 s√E\ ‘·s¡Tyê‘·H˚ dü+∫ø£qT s¡+>±\ yêØ>± eè~∆ :
|ü+|ü≥+ M\e⁄‘·T+~. jÓ÷»q ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£≈£î 20e ‘˚B ‘·s¡Tyê‘· n+~q sêh õ.&ç.|æ.‘√ bÕ≥T Ä<ëj·T+
#·+<ë\≈£î, Ä ‘·s¡Tyê‘· HÓ\qT+&˚ dü+∫ø£qT |ü+|ü&É+ M\e⁄‘·T+~. |üÁ‹ø£qT
m|ü⁄Œ&É÷, kÕ<Ûës¡D b˛düTº <ë«sêH˚ |ü+|ü⁄‘êeTT. BìøÏ ]ø±πs¶MT ñ+&É<äT. ˇø£y˚fi¯ ô|s¡>∑&É+˝À ø°\ø£ s¡+>±\T >∑D˙j·TyÓTÆq
me]¬ø’Hê |üÁ‹ø£ n+<äø£b˛‘˚, ã<äT\T>± eTs√ dü+∫ø£qT |ü+|ü&É+ ˝Ò<ë #·+<ëqT |ü⁄s√>∑‹ kÕ~Û+#·&yÉ T˚ ø±s¡D+. e´ekÕj·T
düs¡T›u≤≥T #˚j·T&É+ M\Tø±<äT. #·+<ë<ës¡T˝Ò ‘·eT ∫s¡THêe÷ dü]#·÷düTø√e&É+, s¡+>∑+ 17.76 XÊ‘·+ bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>∑+
kÕúìø£ b˛düTºe÷´Hé‘√ e÷{≤¢&É≥+ #˚j·÷*. >∑eTì+#·>∑\s¡T. 8.49 XÊ‘·+ ùdyê s¡+>∑+ 9.11 XÊ‘·+ dü÷\ú
e´ekÕj·TeTT eè~∆ ì ø£qãsêÃsTT.
- d”ìj·TsY dü+bÕ<ä≈î£ &ÉT

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 45

 kÕ<Ûës¡D ã&Ó®{Ÿ
πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ 2018 - 19 : Ä<ëj·T|üqTï e÷s¡TŒ\T
|üqTï\qT ìC≤sTTr>± ø£fºÒ yês¡T
ñ<√´>∑dTü ˝Ô Ò nì yê]øÏ ø=+‘·
|üqTï sêsTTr ø£*Œ+#ê\ì ã&Ó{® Ÿ
Á|üd+ü >∑eTT˝À $‘·Ô eT+Á‹ ns¡TDY
C…{’ ¢° ù|s=ÿ+≥÷ s¡÷. 40,000
ÁbÕe÷DÏø£ ‘·–+Z |ü⁄>±
Á|üø{£ +Ï #ês¡T. ˇø£y|’Ó ⁄ü ÁbÕe÷DÏø£
‘·–+Z |ü⁄ J‘·s <ë«sê e#˚Ã
Ä<ëj·÷ìøÏ e]ÔdTü +Ô <äì #Ó|Œæ qfÒ,º
eTs√yÓ|’ ⁄ü Ç+‘·≈î£ eTT+<äT
Á|üø{£ +Ï ∫q s¡yêD≤ eT]j·TT yÓ<’ ´ä
uÛ‘Ñ ´· eTTô|’ ‘·–+Z |ü⁄\qT rdæyX˚ Ês¡T.
Bì‘√ ÁbÕe÷DÏø£ ‘·–+Z |ü⁄ Ç∫Ãq
dü+‘·|æÔ HêeTe÷Á‘·eTT>±H˚
$T–*+~. Bìe\q ñ<√´>∑T\≈£î
|üqTï Ä<ë >=|üŒ>± @MT ñ+&É<Tä .
&çbÕsYºyÓT+{Ÿ Ä|òt ø±eTsY‡, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
46
|üqTï\T j·T<Ûë‘·<+äÛ
` Ábıô|òdüsY $. ñcÕ øÏs¡DY
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡s bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À Á|üyX˚ ¯ ô|fÒº
2012-13 qT+&ç 2017-18 es¡≈î£
Ä]∆ø£ _\T¢ô|’ n˙ï s¡+>±\ yês¡T Ä‘·‘·‘√ Á|ü‘´· ø£å |üqTï Ä<ëj·T+
m<äTs¡T #·÷kÕÔsT¡ . ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹bÕ<äq\T, $$<Ûä dü+e‘·‡s¡+ |üqTï (ø√≥¢ s¡÷.˝À)
s¡+>±\≈£î ø£*Œ+#˚ ì<ÛäT\ πø{≤sTT+|ü⁄,
2012-13 5,58,965
|üqTï˝À¢ e÷s¡TŒ\T $$<Ûä s¡+>±\ô|’ Á|üu≤Û es
2013-14 6,38,543
#·÷ô|&ÜÔsTT. kÕ<Ûës¡D e´≈£îÔ\‘√ bÕ≥T
2014-15 6,95,797
ø±s=Œπs≥T s¡+>±\ yês¡T ≈£L&Ü ñ‘·ÿ+sƒ‘¡ √
2015-16 7,48,0,00
m<äTs¡T#·÷ùd~, |üqTï˝À¢ @yÓTHÆ ê e÷s¡TŒ\T
2016-17 8,47,000
Hêïj·÷ nì !
2017-18 9,80,000
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡s Á|üyX˚ ô¯ |fÒº Ä]∆ø£ _\T¢, (n+#·Hê)
bÕs¡y¢ TÓ +{Ÿ eT]j·TT sêh|ü‹ ÄyÓ÷<äeTT‘√ eT÷\+: πø+Á<ä Ä]∆ø£ eT+Á‹‘·« XÊK
Ä]ú ø £ #· ≥ º + >± e÷s¡ T ‘· T +~. ‘· < ë«sê
e´≈£îÔ\T, ø£+ô|˙\T, uÛ≤>∑kÕ«eT´
|üqTï\≈£î Ä Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ #·≥º ã<ä‘∆ ·
dü+düú\T, ñeTà&ç Væ≤+<ä÷ ≈£î≥T+u≤\T,
ø£\T>∑T‘·T+~.
düVü≤ø±s¡ dü+düú\T, e´≈£îÔ\ düeTT<ëj·÷\T
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ e#˚à Ä<ëj·÷\˝À |üqTï eT]j·TT düeT÷Vü‰\T, kÕúìø£ dü+dü\ú T eT]j·TT
<ë«sê e#˚à Ä<ëj·T+ yÓTT<ä{Ï kÕúq+˝À
ø£*Œ‘· e´≈£îÔ\T ˝Ò<ë dü+düú\T Ä<ëj·T|ü⁄
ñ+≥T+~. Á|ü‘´· ø£å eT]j·TT |üs√ø£å |üqTï\ |üqTïqT #Ó*k¢ ÕÔsTT. J‘·+, >∑Vü‰\ô|’ e#˚Ã
<ë«sê Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ä<ëj·÷ìï bı+<äT‘·T+~. Ä<ëj·T+, yê´bÕs¡s ˝Ò<ë e‘·T\Ô ˝À ø£*>π
Á|ü‘·´ø£å |üqTï\˝À Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï n‹ ˝≤uÛ≤\T, eT÷\<Ûqä ˝≤uÛ≤\T eT]j·TT Ç‘·s¡
eTTK´yÓTÆq~. ÁøÏ+<ä Ç∫Ãq >∑D≤+ø±\T eqs¡T\ e\q e#˚à Ä<ëj·÷\ô|’ Ä<ëj·T|ü⁄
#·÷dæq≥¢sTT‘˚ Á|ü‘´· ø£å |üqTï\T @ $<Û+ä >± |üqTï #·≥+º 1961 Á|üø±s¡+ |üqTï #Ó*+¢ #ê*‡
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Ä<ëj·÷ìï #˚≈£Ls¡TkÕÔjÓ÷ ñ+≥T+~. á #·≥º+˝À @<Ó’Hê e÷s¡TŒ
ns¡eú TÚ‘·T+~. #˚j÷· \+fÒ Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ bÕs¡y¢ TÓ +{Ÿ˝À
E-mail: usha_ou@yahoo.co.in
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
Á|üyX˚ ô¯ |fÒº Ä]úø_£ \T¢ <ë«sê kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~.
ã&Ó®{Ÿ 2018˝À |üqTï\ πs≥¢qT
#·÷dæq≥¢sTT‘˚, 2018-2019 nôddtyTÓ +{Ÿ
dü+e‘·‡sêìøÏ Ç+‘·≈î£ eTT+<äT dü+e‘·‡sê\
|üqTï πs≥¢≈£î ô|<ä›>± ‘˚&Ü˝Ò<äT. |üqTï\T
$~Û+#·ì ø£˙dü Ä<ëj·T e´e~Û˝À ≈£L&Ü @MT
e÷s¡TŒ˝Ò<Tä . >∑‘s· ˝À ˝≤>±H˚, e´≈£î\Ô qT 60
@fi¯fl es¡≈£î, 60 qT+&ç 80 @fi¯fl es¡≈£î,
eT]j·TT 80 @fi¯fl ô|ã’ &çq yê]>± 3 s¡ø±\T>±
$uÛ»Ñ q ø=qkÕ–+#ês¡T. 2018-2019 Ä]úø£
dü+e‘·‡sêìøÏ Ä<ëj·T |ü]$T‹, |üqTï sπ ≥T¢
ÁøÏ+<ä |ü{øºÏ ˝£ À #·÷&É+&ç
Áø£eT 60 @fi¯fl es¡≈î£ *
dü+K´ Ä<ëj·TeTT |üqTï
XÊ‘·eTT
1. s¡÷. 2,50,000 es¡≈î£ ˝Ò<Tä
2. s¡÷. 2,50,001 qT+&ç 5XÊ‘·+
5,00,000 es¡≈î£
3. s¡÷. 5,00,001 qT+&ç 20 XÊ‘·+
10,00,000 es¡≈î£
4. s¡÷. 10,00,001 ô|’ 30 XÊ‘·+
5. |üqTïô|’ düT+ø£+ 4 XÊ‘·+
* á Ä<ëj·T|üqTï |ü]$T‘·T\T e´≈£î\
Ô ≈£î, ñeTà&ç Væ≤+<ä÷ ≈£î≥T+u≤\≈£î e´≈£î\Ô düeT÷Vü≤eTT ø£*Œ‘· dü+dü\ú ≈£î ≈£L&Ü e]ÔkÕÔsTT.
yÓTT‘·sÔ Ä<ëj·Ts s¡÷ 50 \ø£\å qT+&ç
ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ es¡≈î£ ñqï≥¢sTT‘˚ 10 XÊ‘·+
#=|üq, s¡÷. ø√{Ï $T+∫qï≥¢sTT‘˚ 15 XÊ‘·+
|üqTïô|’ |üqTï (düs#Y êsY)® $~Û+#·ã&ÉT‘·T+~.
düVü≤ø±s¡ eT]j·TT uÛ≤>∑kÕ«eT´ dü+düú\T,
ø£+ô|˙\T, kÕúìø£ dü+dü\ú T #Ó*+¢ #˚ Ä<ëj·T|ü⁄
|üqTï πs≥T¢, düsY#êsY® >∑‘· dü+e‘·‡s¡eTT
e÷~]>±H˚ ñHêïsTT.
J‘ê\ <ë«sê bı+<˚ Ä<ëj·T+ -
|üqTï˝À¢ e÷s¡TŒ\T
|üqTï\qT ìC≤sTTr>± ø£fÒº yês¡T
eT÷\<Ûqä ˝≤uÛ≤\T-|üqTï e÷s¡TŒ\T:
ñ<√´>∑dTü ˝Ô Ò nì yê]øÏ ø=+‘· |üqTï sêsTTr
ø£*Œ+#ê\ì ã&Ó{® Ÿ Á|üd+ü >∑eTT˝À $‘·Ô eT+Á‹
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ns¡TDY C…’{°¢ ù|s=ÿ+≥÷ s¡÷. 40,000 |üqTï #·≥+º 1961 Á|üø±s¡s @<˚ì ˝≤uÛeÑ TT
ÁbÕe÷DÏø£ ‘·–+Z |ü⁄>± Á|üø{£ +Ï #ês¡T. ˇø£y|’Ó ⁄ü e∫Ãq≥¢sTT‘˚ <ëìì Bs¡øÈ ±*ø£ ÄdüT\Ô ô|q’
ÁbÕe÷DÏø£ ‘·–Z+|ü⁄ J‘·s <ë«sê e#˚à e∫Ãq<ë ˝Òø£ dü«\Œø±*ø£ ÄdüTÔ\ ô|’q
Ä<ëj·÷ìøÏ e]ÔdTü +Ô <äì #Ó|Œæ qfÒ,º eTs√yÓ|’ ⁄ü e∫Ãq<ë nì ìsê∆]+∫ |üqTï $~ÛkÕÔsT¡ . Ä]úø£
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Á|üø{£ +Ï ∫q s¡yêD≤ eT]j·TT dü+ã+<äeTT ø£\ ÄdüT\Ô T, ô|≥Tºã&ÉT\T 12
yÓ<’ ´ä uÛ‘Ñ ´· eTTô|’ ‘·–+Z |ü⁄\qT s¡<Tä #› X˚ Ês¡T. yÓ<’ ´ä HÓ\\ ø±\e´e~Û ‘·sê«‘· n$Tàq≥¢sTT‘˚,
Ks¡TÃ\qT ‹]– #Ó*+¢ ∫q|ü&ÉT |üqTï ˝Òì $T–*q ÄdüTÔ\qT 36 HÓ\\ ø±\e´e~Û
|ü]$T‹ s¡÷.15,000 es¡≈î£ ñ+&˚~. s¡÷. ‘·sê«‘· n$Tàq≥¢sTT‘˚, yê{Ïì Bs¡Èø±*ø£
1,600 HÓ\øÏ s¡yêD≤ Ks¡TÃ\qT |üqTï ˝Òì ÄdüT\Ô T>± >∑T]ÔkÕÔsT¡ . ô|q’ #Ó|Œæ q ø±\e´e~Û
|ü]$T‹>± Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ Á|üø{£ +Ï #ês¡T. á \˝ÀH˚ ÄdüTÔ\qT n$Tàq≥¢sTT‘˚ ‘·<ë«sê
s¬ +&ç+{Ï˙ ‘=*–+#·&+É e\q düTe÷s¡T>± e∫Ãq ˝≤uÛ≤ìï dü«\Œø±*ø£ ÄdüT\Ô ô|’ e∫Ãq
|üqTï ˝Òì J‘·+ s¡÷. 34,200 dü+e‘·‡sêìøÏ ˝≤uÛ+Ñ >± >∑T]Ô+#ê*. ø£+ô|˙ yê{≤\T, kÕºø‡˘ ,
ñ<√´>∑T\T ø√˝ÀŒ‘ês¡T. Bì‘√ ÁbÕe÷DÏø£ eT÷´#·Te˝Ÿ |òü+&é‡ ô|≥Tºã&ÉT\ ã~©\ô|’
e´øÏ>Ô ‘∑ · Ä<ëj·T|üqTï |ü]$T‘·T\T
60 qT+&ç 80 @fi¯fl es¡≈î£ 80 @fi¯fl ô|ã’ &çq yê]øÏ
Ä<ëj·TeTT |üqTï Ä<ëj·TeTT |üqTï
XÊ‘·eTT XÊ‘·eTT
s¡÷. 3,00,000 es¡≈î£ ˝Ò<Tä s¡÷. 5,00,000 es¡≈î£ ˝Ò<Tä
s¡÷. 3,00,001 qT+&ç 5 XÊ‘·+ s¡÷. 5,00,001 qT+&ç 20 XÊ‘·+
5,00,000 es¡≈î£ 10,00,000 es¡≈î£
s¡÷. 5,00,001 qT+&ç 20 XÊ‘·+ s¡÷. 10,00,001 ô|’ 30 XÊ‘·+
10,00,000 es¡≈î£
s¡÷. 10,00,001 ô|’ 30 XÊ‘·+ - -
|üqTïô|’ düT+ø£+ 4 XÊ‘·+ |üqTïô|’ düT+ø£+ 4 XÊ‘·+
‘·–+Z |ü⁄ Ç∫Ãq dü+‘·|æÔ HêeT e÷Á‘·eTT>±H˚
e∫Ãq ˝≤uÛ≤\ô|’ 2004-2005 >∑D≤+ø£
$T–*b˛sTT+~. Bìe\q ñ<√´>∑T\≈£î |üqTïdü+e‘·‡s¡s es¡≈î£ Bs¡øÈ ±*ø£ eT÷\<Ûqä |üqTï
Ä<ë >=|üŒ>± @MT ñ+&É<Tä . $~Û+#˚yês¡T. Ä ‘·sê«‘· ôdø£Hå é 10 Á|üø±s¡+
Ä]úø£ dü+ã+<Û+ä ø£\ ÄdüT\Ô ã~©\ô|’ ø£*>π
ñ<√´>∑T\ uÛ$Ñ wü´ì~ÛøÏ ñ<√´>∑T\T
˝≤uÛ≤\qT |üqTï qT+&ç $TqVü‰sTT+#ês¡T. .
#Ó*+¢ #ê*‡q Á|üdTü ‘Ô · yê{≤ 12 XÊ‘·+. ø=‘·>Ô ±
#˚sπ eTVæ≤fi≤ ñ<√´–qT\≈£î á 12 XÊ‘êìïÄ<ëj·T|ü⁄ |üqTï #·≥+º 1961 Á|üø±s¡+ M{ÏøÏ
dü+ã+~Û+∫q ˝≤yê <˚M\T »]–q≥¢sTT‘˚
8 XÊ‘êìøÏ ‘·–+Z #ês¡T. Bì e\q ìø£s¡ J‘·+
(Take Home Pay) ô|s¡T>∑T‘·T+~. nìï ôd≈£L´]{°dt ˝≤yê<˚M\ |üqTï $~Û+#˚yês¡T.
á Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡eTT qT+&ç ‹]– ôdø£Hå é
s¡+>±\˝À ø=‘·Ô ñ<√´>∑T\≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘·q
yê{≤ e+‘·T>± J‘·+ ˝À 12 XÊ‘êìï e#˚à 112 (A) <ë«sê Bs¡øÈ ±*ø£ Ä]úø£ dü+ã+~Û‘·
eT÷\<Ûqä ˝≤uÛ≤\ô|’ 10 XÊ‘·+ Áø=‘·Ô |üqTïqT
eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ ø±˝≤ìøÏ #Ó*d¢ Tü +Ô ~.
Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. Bì <ë«sê kÕºø˘ e÷¬sÿ≥T¢
eT]j·TT áøÏ«{Ï eT÷´#·T´e˝Ÿ |ò+ü &釽À ô|fÒº
ÄdüT\Ô qT ã~© #˚dqæ |ü⁄&TÉ , Ä<ëj·T|ü⁄ ô|≥Tºã&ÉT\ <ë«sê e#˚à Bs¡øÈ ±*ø£ eT÷\<Ûqä
47
˝≤uÛ≤\ô|’ |üqTï $~ÛkÕÔs¡T. nsfÒ, ‹]–
2018-2019 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡eTT˝À M{Ïì
|üqTï |ü]~Û˝ÀìøÏ rdüTø=#êÃs¡T. ˝≤uÛ≤ìï
˝…øÏÿ+#·&És˝À ÄdüTÔ\ ø=qT>√\T <Ûäs¡qT
(cost) Á<äy√´\“D dü÷N\ düVü‰j·TeTT‘√
Á|üdTü ‘Ô · ø=qT>√\T <Ûsä \¡ ≈£î e÷s¡TkÕÔsT¡ . ø±˙
á |üqTïì ˝…øÿÏ +#·&ÜìøÏ ã~© ‘˚Bì »qe]
31, 2018 >± >∑T]Ô+#ês¡T. nq>± »qe]
31, 2018 Hê&ÉT yê{≤\T, kÕº≈î£ eT]j·TT
Ç‘·s¡ ô|≥Tºã&ÉT\ e÷¬sÿ≥T <Ûsä ¡ m+‘· eT]j·TT
yê{Ïì ø=qï|ü⁄Œ&ÉT m+‘· #Ó*+¢ #ês¡T nqï~
#·÷dæø=ì s¬ +&ç+{Ï˝À @~ m≈£îÿyÓ‘’ ˚ <ëìì
yê{≤\T, kÕºø‡˘ ˝Ò<ë eT÷´#·T´e˝Ÿ |ò+ü &é <Ûsä >¡ ±
rdüTø=+{≤s¡T. n$Tàq|ü⁄Œ&ÉT e#˚à <Ûäs¡‘√
(Ks¡TÃ\‘√ düVü‰) Bìì b˛*Ã#·÷dæ m+‘·
˝≤uÛsÑ e∫Ã+<√ >∑T]Ô+#ê*. yÓTT‘·sÔ Ä]úø£
dü+e‘·‡s¡s˝À á ˝≤uÛsÑ s¡÷. 1,00,000
$T+∫q≥¢sTT‘˚ Bs¡øÈ ±*ø£ eT÷\<Ûqä ˝≤uÛ≤\
|üqTï e]ÔdTü +Ô ~. á |üqTï @Á|æ˝Ÿ 1, 2018
‘·sê«‘· ø£*>π ˝≤uÛ≤\ô|H’ ˚ e]ÔdTü +~. ôdø£Hå é
115 (R) Á|üø±s¡+ ø£+|ü˙ ˝Ò<ë eT÷´#·Te˝Ÿ
|òü+&é ‘·eT yê{≤<ës¡T\≈£î Ä<ëj·÷ìï
|ü+∫q≥¢sTT‘˚ n<äq|ü⁄ Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï
#Ó*¢+#ê*‡e#˚Ã~. e~∆ Ä<Ûë]‘· eT]j·TT
&ç$&Ó+&é Ä<Ûë]‘· |òü+&é eT<Ûä´˝À ‘˚&Ü
˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&˚+<äTø¬ ’ eT÷´#·Te˝Ÿ |ò+ü &é <ë«sê
#Ó*¢+#˚ @ $<ÛäyÓTÆq #Ó*¢+|ü⁄¬ø’Hê n<äq|ü⁄
Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï 10 XÊ‘·+ #=|ü⁄Œq #Ó*+¢ #ê*‡
ñ+≥T+~. Ç~ |üqTï˝À¢ ˇø£ ø=‘·Ô |ü]D≤eT+.
á ø=‘·Ô düT+ø£+ Á|üuÛ≤e+ kÕºø˘
e÷¬sÿ≥¢ô|’ rÁe |ü]D≤e÷ìï #·÷ô|{Ϻ+~.
jÓ÷»q
48
;mdtá eT]j·TT ì|ò”º dü÷N\T <Óã“‹ì
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\ e÷¬sÿ{Ÿ eT÷\<Ûqä $\Te
\ø£å\ ø√≥T¢ ‘·–Zb˛sTT+~. á ‘·>∑TZ<ä\øÏ
Ç‘·s¡Á‘ê ø±s¡D≤\T ñqï|üŒ{ÏøÏ, Bs¡Èø±*ø£
eT÷\<Ûqä ˝≤uÛ≤\ô|’ Áø=‘·>Ô ± $~Û+∫q |üqTï
ˇø£ eTTK´ ø±s¡D+.
dü÷\ú Ä<ëj·T+ ‘·–+Z |ü⁄˝À e÷s¡TŒ\T
yÓ<’ ´ä ;e÷ Á|”$Tj·T+ô|’ (ôdø£Hå é 80D)
60 @fi¯˝¢ À|ü⁄ e´≈£î\Ô ≈£î, e<äT\∆ T eT]j·TT
ejÓ÷e<äT\∆ ≈£î Ä<ëj·Ts˝À s¡÷. 30,000
es¡≈£î ‘·–Z+|ü⁄ \_Û+#˚~. Ç~ ñeTà&ç
≈£î≥T+u≤\≈£î ≈£L&Ü e]ÔdTü +Ô ~. Á|üdTü ‘Ô · Ä]úø£
_\T¢˝À á |ü]$T‹ì s¡÷. 50,000 es¡≈î£
ô|+#ês¡T.
80 DDB ÁøÏ+<ä rÁeyÓTqÆ yê´<ÛTä \‘√
u≤<Ûä |ü&˚ 60 @fi¯˝¢ À|ü⁄ e´≈£î\Ô ≈£î, yê]ô|’
Ä<Ûës¡|ü&çq yê]øÏ, e<äT∆\≈£î eT]j·TT
ejÓ÷e<äT\∆ ≈£î #Ó*+¢ ∫q yÓ<’ ´ä _\T¢\≈£î Á|ü‹
@{≤ s¡÷. 40,000, s¡÷. 60,000 s¡÷ .
80,000 \ $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+&˚~. s¡÷.
60,000 eT]j·TT s¡÷ . 80,000 \
$TqVü‰sTT+|ü⁄qT s¡÷. 1,00,000 es¡≈£î
ô|+#ês¡T.
ôdø£Hå é 80 TTA Á|üø±s¡+ bı<äT|ü⁄
U≤‘êô|’ e#˚à e&û¶ s¡÷. 10,000 es¡≈£î
Ä<ëj·T+˝À $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+&˚~. ôdø£Hå é
80 TTB (Áø=‘·Ô ôdø£Hå )é <ë«sê e<äT\› ≈£î
&çbÕõ≥¢ô|’ e#˚à e&ûì¶ s¡÷. 50,000 es¡≈î£
ô|+#ês¡ T . M{Ï ø Ï ôdø£ å H é 80 TTA
$TqVü‰sTT+|ü⁄ \_Û+#·<Tä . BìøÏ nqT>∑TD+>±
y˚T, 2018 dü+∫ø£
ôdø£Hå é 194 A ÁøÏ+<ä e<äT\› jÓTTø£ÿ |òøæ ‡˘ &é
&çbÕõ≥T¢ eT]j·TT ]ø£]+>¥ &çbÕõ≥¢ e&çô¶ |’
Ä<ëj·TeTT eT÷\eTT e<ä› |üqTï edü÷\T
|ü]$T‹ì s¡÷.10,000 qT+&ç s¡÷.50,000
es¡≈î£ ô|+#ês¡T. n+fÒ s¡÷.50,000 es¡≈î£
e&ûô¶ |’ |üqTï edü÷\T Ä<Ûës¡+˝À »s¡><∑ Tä .
|üqTïô|’ düs#Y êsY˝® À e÷s¡TŒ\T:
>∑‘· dü+e‘·‡s¡+ |üqTïô|’ 2 XÊ‘·+
ÁbÕ<Û$ä Tø£ $<ä´ + 1 XÊ‘·+ e÷<Û´ä $Tø£ eT]j·TT
ñqï‘· $<ä´ düT+ø£eTT $~Û+#˚yês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT
Bìï ˇø£ XÊ‘·+ ô|+#·T‘·÷ 4 XÊ‘·+ yÓ<’ ´ä
eT]j·TT $<ë´ düT+ø±ìï $~ÛkÕÔs¡T. Ç~
e´≈£î\Ô ≈£î, ø£+ô|˙\≈£î eT]j·TT |üqTï ø£fºÒ
yês¡+<ä]ø° e]ÔdTü +Ô ~.
ô|]–q düT+ø£+ sπ ≥¢qT #·÷dæq≥¢sTT‘˚,
|üqTï ø£fºÒ u≤<Û´ä ‘· >∑‘+· ˝À ø£+fÒ düTe÷s¡T
s¡÷. 100 qT+&ç s¡÷. 2,625 es¡≈î£ $$<Ûä
|üqTï $uÛ≤»Hê˝À¢ ô|s¡T>∑T‘·T+~. Bì <ë«sê
Á|üuÛÑT‘·«eTT s¡÷. 11,000 ø√≥T¢ n<äq|ü⁄
Ä<ëj·Ts bı+<äT‘·T+~.
eTT–+|ü⁄
ô|q’ $e]+∫q |üqTï˝À¢ e÷s¡TŒ\qT
#·÷dæqf…‘¢Æ ˚ á Ä]úø£ _\T¢ <ë«sê Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ
n<äq|ü⁄ Ä<ëj·T+ HêeTe÷Á‘ê+>±H˚ ô|s¡T>∑T
‘·T+~. n<˚ $<Û+ä >± |üqTï #Ó*+¢ |ü⁄<ës¡T\≈£î
|üqTï\˝À n+‘· >=|üŒ e÷s¡TŒ\T @MT
ø£ì|æ+#·e⁄. ø±ã{Ϻ á ã&Ó{® Ÿ kÕ<Ûës¡DyÓTqÆ
eT]j· T T »qs¡ + »ø£ + ø±ì ã&Ó ® { Ÿ > ±
#Ó|ü ø√e#·TÃ.
bÂwæøº ±Vü‰s¡+
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ qπs+Á<äy÷Ó B ªªeTHé ø° u≤‘Yμμ
(eTqdüT˝Àì e÷≥) ø±s¡´Áø£eT+ <ë«sê
e÷]à 25, 2018 q Äø±X¯yêDÏ˝À <˚X¯
Á|ü»\qT<˚•› +∫ #˚dqæ Á|üd+ü >∑+
dü+øÏ|å +Ôü >±!
Hê Á|æjT· yÓTqÆ <˚XÁ¯ |ü»˝≤sê, qeTkÕÿs¡+!
ø=~› s√E\ ÁøÏ‘·+ »qe] 26e
‘˚Bq Ädæj·÷Hé˝Àì ( ASEAN) |ü\T
<˚XÊ\ H˚‘·\+<äs¡÷ Çø£ÿ&çøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
yês¡ + <ä s ¡ ÷ ‘· e T, ‘· e T kÕ+dü ÿ ‹ø£
ã+<ë\qT yÓ+≥ rdüT≈£îe#êÃs¡T. yê]˝À
m≈£îÿe XÊ‘·+ sêe÷j·TD≤ìï Á|ü<ä]Ù+#·&É+
eTqyÓT+‘√ >∑]«+#·<ä>∑Z $wüj·T+. n+fÒ
sêeTT&É T , sêe÷j· T D+ π ø e\+ eTq
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìπø ø±ø£ Á|ü|ü+#· uÛÑ÷uÛ≤>∑+˝À
ˇø£f…Æq á Ädæj·÷ <˚XÊ\ìï+{Ïø° ≈£L&Ü
Áù|s¡DqT n+~+∫, Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæs<äqï
e÷≥. H˚qT eTs√kÕ] MT n+<ä]ø° ÁosêeT
qe$T X¯óuÛ≤ø±+ø£å\T ‘Ó*j·T|üs¡TdüTÔHêïqT.
nkÕ‡+˝Àì ø£ØyéT >∑+CŸ˝À ñ+&˚
nVü≤à<é n© nH˚ ˇø£ Ä{À]øå± q&ç|ü⁄≈£îH˚
e´øÏÔ, ‘·q |ü≥Tº<ä\‘√ ‘=$Tà~ dü÷ÿfi¯ófl
Äø±X¯yêDÏ, ôV’≤<äsêu≤<é πø+Á<äs k»q´+‘√.....
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
eTqdüT˝Àì e÷≥
Äø±X¯yêDÏ <ë«sê
ªªeTqdüT˝Àì e÷≥μμ
ø£{Ϻ+#ê&ÉT nH˚ $wüj·T+ Hê≈£î MT n+<ä]
ñ‘· Ô s ê\ <ë«sêH˚ ‘Ó * dæ + ~. Ç˝≤+{Ï
ñ‘· Ô s ê\ e\¢ H ˚ eTq <˚ X ¯ + jÓ T Tø£ ÿ
yÓTTø£ÿy√ìq |ü≥Tº<ä\ Hê≈£î ø£qã&ÉT‘·T+~.
ø±q÷ŒsY˝Àì &Üø£ºsY nJ‘Y yÓ÷Vü≤Hé #Í<ÛäTØ
>±] ø£<∏ä $qï|ü⁄Œ&ÉT, Äj·Tq |òü⁄{ŸbÕ‘Yô|’
ìedæ+#˚ ù|<äyê] e<ä›≈£î yÓ[fl, yê]øÏ
yÓ’<ä´ùde\qT n+~+#·&Éy˚T ø±ø£ yê]øÏ
ñ∫‘·+>± eT+<äT\T ≈£L&Ü n+~kÕÔs¡ì
‘Ó*dæq|ü⁄Œ&ÉT, á <˚X¯|ü⁄ kÂuÛ≤‘·‘ê«ìï
‘Ó\TdüT≈£îH˚ neø±X¯+ Hê≈£î \_Û+∫+~.
13 @fi¯¢ ÁøÏ‘·+ düø±\+˝À yÓ’<ä´+ n+<äø£
b˛e&É+ e\¢, ø£\ø£‘êÔ˝Àì πøuŸ Á&Ó’esY
ôd’ < ä T ˝Ÿ \dü ÿ sY k˛<ä ] eTs¡ D Ï + ∫+~.
n+<äTø£ì düø±\+˝À yÓ’<ä´+ n+<äø£b˛e&É+
e\¢ eTπs Ç‘·s¡ ù|<äe´ø°Ô #·ìb˛≈£L&É<äqï
dü<äT<˚›X¯+‘√, ˇø£ ÄdüT|üÁ‹ì ì]à+#ê\ì
Äj·Tq dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. ‘·q á \ø£å´+
ø√dü + ôd’ < ä T ˝Ÿ Ç+{À¢ ì q>∑ \ ìï+{Ï ˙
ne÷à&ÉT, <ëHê\qT d”«ø£]+#ê&ÉT. n‘·&ç
πøuŸ˝À Á|üj·÷DÏ+∫q m+<äs√ Á|üj·÷DÏ
≈£î\T eTqdü÷Œ¤]Ô>± <ëHê\ì Ç#êÃs¡T. ˇø£
eTVæ≤fi≤ Ç+õ˙s¡T ‘·q yÓTT<ä{Ï J‘êìï
|Á <ü ëÛ ì
ôd’ ‘ · + n‘· & ç ø Ï Ç#˚ Ã dæ + ~. Ç˝≤
dü e T≈£ L s¡ T Ã≈£ î qï kıeTTà‘√ ∫e]øÏ
|üHÓï+&˚fi¯¢ ‘·s¡Tyê‘·, ôd’<äT˝Ÿ \düÿsY ‘·q
uÛÑ^s¡<∏ä Á|üj·T‘·ï+˝À dü|òü\+ kÕ~Û+∫, ‘·q
ÁX¯eT |òü*‘·+>±, ‘·q dü+ø£\Œ+ ø±s¡D+>±,
ø£\ø£‘êÔ <ä>∑Zs¡˝À |ü⁄qØ Á>±eT+˝À <ë<ë|ü⁄
eTTô|ò’Œ¤ |ü&Éø£\T ñqï ÄdüT|üÁ‹ì ‘·j·÷s¡T
#˚kÕ&ÉT. Ç~ q÷´ Ç+&çj·÷ ã\+.
ñ‘·ÔsYÁ|ü<˚XŸ˝Àì ˇø£ eTVæ≤fi¯ nH˚ø£
dü+|òüTs¡¸D\ ‘·s¡Tyê‘· 125 eTs¡T>∑T<=&É¢
ìsêàD+ »]|æ , eTVæ ≤ fi¯ \ +<ä ] ˙ yê]
Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+ b˛sê&É&ÜìøÏ Áù|s¡DqT
n+~+∫q|ü ⁄ Œ&É T , e÷‘·  X¯ ø Ï Ô <ä s ¡ Ù q+
nsTT´+~.
e´ekÕj· T +‘√ eTT&ç | ü & ç q yê]
nqTuÛ Ñ y ê\qT ‘Ó \ Tdü T ø√e&É + , ns¡ ú +
#˚düTø√e&É+, e´ekÕj·T+‘√ eTT&ç|ü&çq
Ä$wüÿs¡D\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&É+ Hêø=ø£
Äq+<äø£s¡yÓTÆq $wüj·T+. y˚T|òü÷\j·T˝Àì
¬s’‘·T\ ÁX¯eTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&É+
qqTï nìï+{Ïø£Hêï m≈£îÿe>± Á|üuÛ≤$‘·+
#˚dæ+~. ‘·≈£îÿe ~>∑Tã&ç e#˚à á ÁbÕ+‘·+
49
yês¡ T >=|ü Œ |ü ì #˚ d æ #· ÷ |æ + #ês¡ T .
y˚ T |ò ü ÷ \j· T ˝Àì eTq ¬ s ’ ‘ · T kı<ä s ¡ T \T
2015-16 dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À >∑ ‘ · ◊<˚ fi ¯ ¢
]ø±s¡T¶˙ n~Û>∑$T+∫ ]ø±s¡T¶ kÕúsTT˝À
ñ‘·Œ‹Ôì #˚dæ #·÷|æ+#ês¡T.\ø£å´+ ìsê∆]‘·yÓTÆ
ñqï|ü⁄Œ&ÉT, #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡ì <ÛÓ’s¡´+ ñqï|ü&ÉT,
eTqdüT˝À dü+ø£\Œ+ ñqï|ü&ÉT, \øå±´ìï
‘·|üŒø£ #˚s¡Tø√>∑\eTT nì yêfi¯ó¢ #·÷ô|{≤ºs¡T.
dü÷∫+∫q |ü+≥\≈£î ø£˙dü eT<䛑·T
<Ûäs¡qT yê] ô|≥Tºã&ç˝À ø£˙dü+ ˇø£{Ïqïs¡
¬s≥T¢ ñ+&˚˝≤>∑ ìs¡ísTT+#·&É+ »]–+~.
$es¡+>± #ÓbÕŒ\+fÒ, MSP ì ˝…øÏÿ+#·&É+
ø√dü + @ ô|≥Tº ã &ç nsTT‘˚ ô|&É ‘ ês√
n+<äT˝À @y˚$T ø£\TkÕÔj·T+fÒ - bı\+˝À
|üì#˚ùdyê] ≈£L©, |üX¯óe⁄\ Ks¡TÃ, yê{Ï
Á>±dü+, eTw”Hé n<Ó›≈£î ‘Ó∫Ãq yê{Ï Ks¡TÃ,
ñ|üjÓ÷–+∫q nìïs¡ø±\ ms¡Te⁄\ KØ<äT,
˙{Ï bÕs¡T<ä\ Ks¡TÃ, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ø£fÒº
uÛÑ÷$T •düTÔ, e]ÿ+>¥ ø±´|æ≥˝Ÿô|’ ø£≥ºe\dæq
e&û¶, øö\T≈£î ‘√düT≈£îqï uÛÑ÷$T ‘ê\÷≈£L
n<Ó›, yÓTT<ä˝…’qe˙ï ø£\TkÕÔsTT. Ç+‘˚ø±ø£,
ÁX¯$T+#˚ ¬s’‘·T‘√ bÕ≥÷ n‘·&ç ≈£î≥T+ã
düuÛÑT´˝…e¬s’Hê ≈£L&Ü n‘·&çøÏ düVü‰j·T|ü&ç‘˚
yê] ÁX¯eT $\TeqT ≈£L&Ü á Ks¡TÃ˝À
ø£\T|ü⁄‘ês¡T. ¬s’‘·T\≈£î ‘·eT ñ‘·Œ‘·TÔ\qT
neTà&ÜìøÏ m+‘√ <ä ÷ s¡ + yÓ fi ≤fl*‡q
nedü s ¡ + ˝Ò ≈ £ î +&Ü <˚ X ¯ + ˝Àì Çs¡ y Ó ’
¬s+&ÉTy˚\ Á>±MTD e÷¬sÿ≥¢qT nedüs¡yÓTÆq
ÁbÕ<Û ä $ Tø£ dü < ä T bÕj· ÷ \‘√ n_Û e ~Û ∆
|ü s ¡ T dü ÷ Ô , APMC , Ç+ø± e- NAM
platform ‘√{Ï yê{Ï ì nqTdü + <Û ë ì
düTÔHêïs¡T.
á dü+e‘·‡s¡+ eTVü‰‘êà >±+BÛ
150e »j·T+‹ ñ‘·‡yê\T yÓTT<ä˝e⁄‘êsTT.
Ç~ ˇø£ #ê]Á‘ê‹àø£ dü+<äs¡“¤+. <˚X¯+ @
$<Ûä+>± á ñ‘·‡yêìï »s¡T|ü⁄ø√yê*?
|ü]X¯óÁuÛÑ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï ‘·j÷· s¡T#ÓjT· ´&É+ nH˚~
m˝≤q÷ eTq dü+ø£\Œy˚T. Ç~ ø±≈£î+&Ü 125
ø√≥¢ <˚Xy¯ êdüT\+<äs÷¡ ø£*dæ >±+BÛ >±]øÏ
50
m≥Te+{Ï ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ÁX¯<ëÛ +∆ »* Çe«>∑\+?
MTs¡+<äs¡÷ ªªyÓTÆ >öμμ j·÷|t <ë«sê á
$wüj·T+ô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT |ü+#·T
ø√yê*‡+~>± H˚qT ø√s¡T‘·THêïqT.
ákÕ] n+‘· s ê® r j· T jÓ ÷ >±
~H√‘· ‡ e+ pHé 21≈£ î Ç+ø± e+<ä
s√E\T ≈£L&Ü ˝Òe⁄. eTq ≈£î≥T+u≤˙ï,
ùdïVæ≤‘·T\q÷, n+<ä]˙ jÓ÷>± #Ój·T´
e\dæ+~>± Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ Ç|üŒ{Ï qT+&˚
yÓ T T<ä \ Tô|≥º + &ç . H˚ & É T <˚ X ¯ y ê´|ü Ô + >±
eT÷&ÉTy˚\ ø£+fÒ m≈£îÿe kÕs¡«»ìø£ Wwü<Ûä
πø+Á<ë\T ‘Ós¡eã&ܶsTT. yê{Ï˝À¢ <ë<ë|ü⁄
800 ø£Hêï m≈£îÿe eT+<äT\T ‘·≈£îÿe <Ûäs¡πø
\uÛÑ´eTÚ‘·THêïsTT. Ç≥Te+{Ïy˚ eT]ìï
π ø +Á<ë\T ‘Ó ] #˚ Á|ü j · T ‘êï\T »s¡ T >∑ T
‘· T HêïsTT. nedü s ¡ + ñqïyê]øÏ á
kÕs¡ « »ìø£ Wwü < Û ä π ø +Á<ë\ $esê\qT
‘Ó*|æ, yê] eT+<äT\ Ks¡TÃì ‘·–Z+#ê*‡+
<äì H˚qT ªeTqdüT˝À e÷≥μ ÁXÀ‘·\qT
ø√s¡T‘·THêïqT. Bìe\¢ yê]¬ø+‘√ düVü‰j·T+
\_ÛdüTÔ+~. Vü≤Á<√>∑T\≈£î heart stent <Ûäs¡
85XÊ‘·+ es¡≈£L ‘·–Z+#·&É+ »]–+~.
yÓ÷ø±fi¯fl˝À ne÷πsà ñ|üø£s¡D≤\ <Ûäs¡qT
≈£L&Ü u≤>± ìj·T+Á‹+∫ 50 qT+&ç 70
XÊ‘· + es¡ ≈ £ L ‘· – Z + #· & É + »]–+~.
ªªÄj·TTcÕàHé uÛ≤s¡‘·μμ jÓ÷»q˝À uÛ≤>∑+>±
<ë<ë|ü⁄ |ü~ ø√≥¢ ≈£î≥T+u≤\øÏ, n+fÒ
<ë<ë|ü⁄ @uÛ…’ ø√≥¢ Á|ü»\øÏ ˇø£ dü+e‘·‡s¡
ø±\ yÓ’<ë´ìøÏ >±q÷ ◊<äT \ø£å\ s¡÷bÕsTT\
Ks¡TÃ\qT uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+, ÇqT‡¬sHé‡
ø£+ô|˙ ø£*|æ ÇkÕÔsTT. <˚X¯+˝À ñqï 479
yÓ’<ä´ ø£fi≤XÊ\˝À¢ MBBS d”≥¢ dü+K´qT
ô|+∫, <ë<ë|ü⁄ 68 y˚\ d”≥T¢ #˚XÊeTT.
<˚X¯yê´|üÔ+>± Á|ü»\≈£î yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä´+,
Äs√>∑´ dü<äTbÕj·÷\÷ n+~+#˚+<äT≈£î
>±q÷ $$<Ûä sêÁcÕº˝À¢ ø=‘·Ô>± nœ˝ uÛ≤s¡‘·
yÓ’<ä´ $C≤„q dü+düú\qT ÁbÕs¡+_ÛdüTÔHêïeTT.
Á|ü‹ eT÷&ÉT õ˝≤¢\≈£L eT<Ûä´ ˇø£ ø=‘·Ô yÓ’<ä´
ø£ fi ≤XÊ\ ì]à+#· ã &É T ‘· T +~. 2025
Hê{Ïø£˝≤¢ <˚X¯+ qT+&ç ø£åj·TqT |üP]Ô>±
ìs¡÷à*+#ê\ì ìs¡ísTT+#êeTT. <˚X¯+ {Ï._
qT+&ç $eTTøÏÔì bı+<ä&ÜìøÏ eTq+<äs¡eT÷
ø£\dæø£≥Tº>± Á|üj·T‘·ï+ #Ój·÷´*.
Hê Á|æ j · T yÓ T Æ q <˚ X ¯ Á |ü » ˝≤sê,
sêuÀj˚ T s√E˝À¢ mH√ï |ü + &É T >∑ \ T
sêuÀ‘·THêïsTT. á |ü+&ÉT>∑\˙ï @<√ ˇø£
s¡÷|ü+˝À eTq e´ekÕj·T+‘√q÷, <Ûëq´|ü⁄
sêdüT\‘√q÷, nqï<ë‘·\‘√q÷ eTT&ç|ü&ç
ñ+{≤sTT. ~>∑Tã&ç s¡÷|ü+˝À \_Û+#˚
n|ü ⁄ s¡ ÷ |ü y Ó T Æ q ø±qTø£ \ ≈£ î eTq+ á
|ü+&ÉT>∑\ e÷<Ûä´eT+ <ë«sê Á|üø£ ‹øÏ
<Ûäq´yê<ë\T düeT]ŒkÕÔeTT. eTs√kÕ] eT∞fl
MT n+<ä]ø° sêuÀj˚T nìï |ü+&ÉT>∑\
dü + <ä s ¡ “ ¤ + >± nH˚ ø ±H˚ ø £ X¯ ó uÛ ≤ ø±+ø£ å \ T.
nH˚ø±H˚ø£ <Ûäq´yê<ë\T.
jÓ÷»q #·+<ë<ës¡T\≈£î
dü÷#·q:
jÓ÷»q ‘Ó\T>∑T e÷dü |üÁ‹ø£
&çõ≥˝…’CŸ nsTTs~. Bì‘√ ˇø£
dü+e‘·‡s¡ #·+<ë<ës¡TìøÏ kÕ\T≈£î
12 dü+∫ø£\T |ü+|ü{≤ìøÏ
e÷Á‘·y˚T M˝e⁄‘·Ts~. nq>±
Ç|üŒ{Ï es¡≈£î »s¡T>∑T‘·Tqï≥T¢>±
dü+∫ø£ n+<ä˝Ò<äì ‘Ó*|æ‘˚ eTs√
ø±|”ì |ü+|ü{≤ìøÏ Çø£ô|’ M\e<äT.
ø£qT≈£ #·+<ë<ës¡T\T ‘·eT
∫s¡THêe÷≈£î dü+ã+~Ûs∫q
b˛düº˝Ÿ $uÛ≤>∑+‘√ ‘·eT @sêŒ≥T¢
‘êy˚T >∑{Ϻ>± #˚düTø√yê*,
>∑eTì+#·>∑\s¡T.
` d”ìj·TsY m&ç≥sY
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 +>±q+
‘Ó\ ‘Ó\+>±D˝À \ø£ås¡÷bÕj·T\T <ë{Ïq ª ô|[¢ø±qTø£μ
ô|[¢#˚dæ#·÷&ÉT, Ç\T¢ø£{Ϻ #·÷&É÷ nH˚~
HêqT&ç . n+fÒ á s¬ +&É÷ m+‘√ Ks¡TÑ√,
ÁX¯eT‘√ ≈£L&ÉT≈£îqïeì Bì |üs¡e÷s¡ú+.
ø±˙, ‘Ó\+>±D sêh+˝À á ¬s+&É÷,
eTTK´+>± ìs¡ T ù|<ä \ ≈£ î n+<ä ì
Á<ëø£å|ü+&ÉT¢ @MT ø±<äì sêh Á|üuÛÑT‘·«+
ìs¡÷|æk˛Ô+~.
ìs¡ T ù|<ä esêZ \ ≈£ î ñ∫‘· + >±
&ÉãT˝Ÿ u…&é s¡÷+ Çfi¯óflø£{Ϻ+∫ ÇdüTÃqï
sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+ ìs¡Tù|<ä Ä&É|\æ \¢ ô|+&çø¢ Ï
ø£fi≤´D\øÏåà / cÕB eTTu≤s¡ø˘ ù|s¡T‘√
Ä]ú ø £ dü V ü ‰ j· T + ≈£ L &Ü n+~+∫
Ä<ä T ≈£ î +{À+~. Ç|ü ⁄ Œ&É T á Ä]ú ø £
düVü‰j·T+ yÓTT‘êÔìï s¡÷. 1,00,116 \≈£î
ô|+#ês¡T.
eTq düe÷»+˝À ô|+&ç¢ nH˚~
#ê˝≤ Ks¡TÑ√ ≈£L&ÉT≈£îqï n+X¯+. á
uÛ≤s¡+ e\¢H˚ #ê˝≤eT+~ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T
‘· e T Ç+{Ï eTVü ≤ \øÏ å à >± >ös¡ $ +#˚
Ä&É | æ \ ¢ ì >∑ T +&Ó \ MT<ä ≈£ î +|ü { Ï > ±
uÛ≤$+#˚ e÷qdæø£ dæú‹øÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.
Ä&É|\æ ¢ ø£&TÉ |ü⁄˝À ñ+&É>±H˚, Ä |æ\¢ ô|+&ç¢
ø√dü+ #˚j·Te\dæq Ks¡TÃqT }Væ≤+∫
ø=+‘·eT+~ ÁuÛÑ÷D Vü≤‘·´\≈£î bÕ\Œ&ÉT
‘·Tqï ne÷qTwü dü+|òüT≥q\T #√≥T#˚düT
≈£î+≥THêïsTT. ø=ìïkÕs¡T¢ ù|<ä\ Çfi¯fl˝À
Ä&É|æ\¢\T ô|+&ç¢ ø±≈£î+&ÜH˚ $T–*b˛
‘·THêïs¡T.
ø£fi≤´D\øÏåà nH˚ ù|s¡T‘√ 2014
nø√ºãsY 2e ‘˚B qT+∫ á Á|ü‘˚´ø£
|ü < ∏ ä ø ±ìï Á|ü u Û Ñ T ‘· « + Á|ü y ˚ X ¯ ô |{Ï º + ~.
yÓTT<ä≥ á |ü<∏äø±ìï ø£fi≤´D \øÏåà ù|s¡T‘√
md”‡, md”º\≈£î, cÕBeTTu≤s¡ø˘ ù|s¡T‘√
yÓTÆHê]{° esêZ\≈£î Ä&É|æ\¢\ ô|+&ç¢øÏ s¡÷.
51,000 n+~+#˚ |ü<∏äø£+>± Á|üuÛÑT‘·«+
ÁbÕs¡+_Û+∫+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· Á|ü»\
qT+∫ e∫Ãq nuÛ´Ñ s¡q∆ \ y˚Ts¡≈î£ kÕe÷õø£
esêZ\‘√ ì$T‘·Ô+ ˝Ò≈£î+&Ü sêÁwüº+˝Àì
ìs¡ T ù|<ä \ +<ä ] ø° e]Ô + |ü # ˚ d æ + ~.
kÕs¡ ú ø £ y Ó T Æ q á |ü < ∏ ä ø £ + Á|ü j Ó ÷ »q+
eT]+‘· ô|+#ê\H˚ ñ<˚›X¯´+‘√ á |ü<∏äø£+
<ë«sê n+~+#˚ yÓTT‘êÔìï >∑‘· @&Ü~ s¡÷.
75,116 ≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ ô|+∫+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT
á yÓTT‘êÔìï s¡÷. 1,00,116 \≈£î
Á|üuÛÑT‘·«+ ô|+∫+~. á |ü<∏äø£+ <ë«sê
Ç|üŒ{Ïes¡≈£L 3 \ø£å\ 60 y˚\eT+~øÏ
\_∆ #˚≈£L]+~.
ø£fi≤´D\øÏåà/cÕBeTTu≤s¡ø˘ |ü<∏äø£+
Ç‘·s¡ kÕe÷õø£ Á|üjÓ÷»Hê\qT ≈£L&Ü
kÕ~Û + ∫+~. á |ü < ∏ ä ø £ + <ë«sê
\_∆bı+<ä&ÜìøÏ ø£˙dü ejÓ÷|ü]$T‹ 18
dü+e‘·‡sê\T>± Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.
B+‘√ |ü<∏äø£+ Á|üjÓ÷»Hê\T bı+<ä&É+
ø√dü+ u≤\´$yêVü‰\T #˚j·T≈£î+&Ü 18
dü+e‘·‡sê\T ì+&˚es¡≈£L ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T
y˚∫ e⁄+≥THêïs¡T. á $<Ûä+>± u≤\´
$yêVü‰\qT ìs√~Û+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü á
|ü<∏äø£+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘√+~. ø£fi≤´D\øÏåà
düV‰ü j·T+ n+<äT≈£îqï $yêVü‰\≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«
>∑T]Ô+|ü⁄‘√bÕ≥T #·≥ºã<ä∆‘· \_Ûk˛Ô+~.
Ç~ á |ü < ∏ ä ø £ + kÕ~Û + ∫q eTs√
Á|üj÷Ó »q+.

øπ +Á<ä düe÷#ês¡, Á|ükÕs¡ XÊK eT+Á‹ leT‹ düàè‹Çsêì e÷]Ã 8, 2018q

q÷´&Û©ç ˝¢ À Á|ü#T· s¡D\ $uÛ≤>∑+ yê] q÷‘·q ‘Ó\T>∑T |ü⁄düøÔ ±\qT Ä$wüÿ]+#ês¡T.
bÕsƒ≈¡ î£ \T á |ü⁄düøÔ ±\qT e÷ $Áø£jT· øπ +Á<ä+: s¡÷yéT q+. 204, 2e n+‘·dTü ,Ô dæõz ≥esY‡, ø£yê&ç>÷∑ &É,
ôV≤’ <äsêu≤<é ` 500 080 ˝À ø=qT>√\T#˚jT· e#·TÃ. bò˛Hé q+. 040`27535383 E-mail: bmsehyd@gmail.com

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 51

 ¬s’‘·T \øÏåà
‘Ó\+>±D≤ sêhã&Ó®{Ÿ - 2018-19 : n+<ä]ø° dü+πøåeT+
2022 Hê{ÏøÏ s¬ ‘’ T· Ä<ëj·÷ìï
s¬ {Ï+º |ü⁄ #˚j÷· \H˚ \ø£´å +‘√ øπ +Á<ä
Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü\T #·s´¡ \≈£î Áoø±s¡+
#·T≥º>± eTs√ yÓ|’ ⁄ü ‘Ó\+>±D≤
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=‘·Ô ã&Ó{® Ÿ˝À <˚X+¯ ˝ÀH˚
yÓTT≥ºyTÓ T<ä{kÏ Õ]>± s¬ ‘’ T· ≈£î
ô|≥Tºã&ç düV‰ü j·T+ n+~+#˚+<äT≈£î
ˇø£ $q÷‘·ï |ü<øäÛ ±ìøÏ s¡÷|üø\£ Œq
#˚d+æ ~. ªª¬s‘’ T· \øÏàå μμ ù|]≥ e#˚Ã
Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+ qT+∫ neT˝À¢øÏ
sêqTqï á |ü<øäÛ +£ <ë«sê sêh+˝À
72 \ø£\å eT+~ s¬ ‘’ T· \≈£î @{≤
mø£sêìøÏ s¬ +&ÉT |ü+≥\T
|ü+&ç+#˚+<äT≈£î 8 y˚\ s¡÷bÕj·T\T
#=|üq ô|≥Tºã&ç düV‰ü j·T+
n+<äqT+~. ã&Ó{® Ÿ˝À á |ü<øäÛ ±ìøÏ
s¡÷ 12,000 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+∫s~
E-mail : suprasanthideviair2030@yahoo.com
52
ªªNø£{Ï qT+∫ yÓ\T>∑T ˝ÀøÏ, n|üqeTàø£+
qT+∫ Ä‘·à $XÊ«dü+˝ÀøÏ, nD>±]q dæ‹ú
qT+∫ nuÛTÑ ´qï‹˝ÀøÏ, e\dü ã‘·Tø£\ qT+∫
e´ekÕj·T Á|ü>∑‹ yÓ’|ü⁄ sêh Á|ü»\qT
q&ç|ædüTÔHêïs. á Á|ükÕÔq+˝À uÛ≤>∑+>±
dü+πøåeT+, n_Ûe~∆ |òü˝≤\qT ù|<ä\≈£î
n+~+#ê\H˚ eTTK´eT+Á‹ ÄX¯j÷· ìøÏ n<ä+›
|ü&TÉ ‘·÷ ‘Ó\+>±D≤ sêh nsTT<äe ã&Ó{® ŸqT
s¡÷bı+~+#ê+....μμ
‘Ó\+>±D≤ Ä]∆ø£ eT+Á‹ á≥\
sêCÒ+<äsY e÷]à 15 , 2018 q XÊdüqdüu≈ÑÛ î£
ã&Ó{® Ÿ düeT]Œdü÷Ô nqï e÷≥*$. 2014 ˝À
<˚X¯+˝À 31e sêh+>± ne‘·]+∫ >∑‘·
Hê\Tπ>fi¯ófl>± mH√ï düyêfi¯ó¢qT m<äTs=ÿì,
$q÷‘·ï |ü<øäÛ ±\ s¡÷|üø\£ Œq, neT\T ˝À <˚X¯
j·÷e‘·TÔ <äwæìº Äø£]¸+∫q ‘Ó\+>±D≤ sêh+
Á|ü>‹∑ e÷s¡+Z ˝À e&çe&ç>± eTT+<äT≈£î yÓfió¯
‘√+~. Á|ü‹ @{≤ ‘·\dü] Ä<ëj·T+, dü÷\ú
C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô˝À C≤rj·T dü>≥∑ T ø£Hêï m≈£îÿe
e~∆ sπ ≥T qyÓ÷<äT #˚dTü ≈£î+≥÷ eTT+<äT≈£î
kÕ>∑T‘·Tqï ‘Ó\+>±D≤ ã+>±s¡T ‘Ó\+>±D≤
\ø£´å kÕ<Ûqä ≈£î <√Vü≤<ä|&ü ˝˚ ≤ 2018-19 sêh
ã&Ó{® Ÿ Ä<ëj·T e´j·T Á|üD≤[ø£qT Ä$wüÿ]+
∫+~. sêÁcÕºìøÏ @+ ø±yê*? eqs¡T\T
@$T{Ï? Á|üuTÑÛ ‘·« \øå±´\T @$T{Ï? Ä<ëj·T,
d”ìj·TsY »s¡ï*dtº, ôV’≤<äsêu≤<é.
ã+>±s¡T ‘Ó\+>±D
` &ç. düTÁ|üXÊs‹ <˚$
e´j·T+ eT<Û´ä düeT‘·T\´‘· m˝≤ kÕ~Û+#ê*?
nH˚ n+XÊ\qT uÒØE y˚düT≈£î+≥÷ @
Á|üuTÑÛ ‘·«eTsTTHê ã&Ó{® ŸqT s¡÷bı+~düT+Ô ~.
Ç+<äT˝À Á|ü»\ ÄX¯\qT Á|ü‹ _+_+#·&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü yêdüeÔ |ü]dæ‘ú T· \≈£î n<ä+› |ü&TÉ ‘·÷
Ä<ëj·T, e´j·T |ü{Ϻø£\qT s¡÷bı+~+#·T
ø√yê*. 2014 -15 ˝À ‘=* ã&Ó{® Ÿ qT
s¡÷bı+~+#˚ düeTj·T+ ˝À n|ü⁄Œ&˚ |ü⁄{Ïqº
‘Ó\+>±D≤≈£î sêh eqs¡T\T, Ä<ëj·T+, |üqTï
sêã&ÉT\ô|’ düŒwüº‘· ˝Ò<äT. Ä dæú‹ qT+&ç
eTT+<äT yÓ[¢ Ä]∆ø£ dæ‹ú ô|’ düeTÁ>∑ ne>±Vü≤q
@s¡Œs¡T#·T≈£îì ã&Ó{® Ÿ |ü<Tä \› qT ‘·q \øå±´\≈£î
nqT>∑TD+>± s¡÷|üø\£ Œq #˚dTü ≈£îH˚ kÕúsTTøÏ
m<ä>>∑ *∑ –+~. 2019 mìïø£\T düMT|ædTü qÔ ï
‘·sT¡ D+˝À |üP]Ô kÕúsTT ÄK] ã&Ó{® Ÿ qT
Ä]∆ø£ eT+Á‹ Á|ü»\ eTT+<äT e⁄+∫ ‘·eT
Á|üuTÑÛ ‘·« ÁbÕ<Ûëe÷´\qT düŒwü+º #˚kÕs¡T. 2017-
18 ã&Ó{® Ÿ ø£Hêï 20 XÊ‘·+ n<äq|ü⁄ øπ {≤
sTT+|ü⁄\‘√ s¡÷. 1,74,453.84 ø√≥¢
n+#·Hê e´j·T+‘√ 2018- 19 ã&Ó{® Ÿ qT
s¡÷bı+~+#ês¡T. Ç+<äT˝À 26 XÊ‘·+ ì<ÛTä \qT
e´ekÕj·T+, kÕ>∑T˙{Ï s¡+>±\≈£î øπ {≤sTT+∫
‘·eT~ ø£s¸¡ ø£ Á|üuTÑÛ ‘·«+ nì düŒwü+º #˚kÕs¡T.
ìsêdü, ìdüŒVü≤‘√ e⁄qï s¬ ‘’ ê+>±ìøÏ |ü+≥
ô|≥Tºã&ç, kÕ>∑T ˙s¡T, $<äT´‘Y uÛÑs√kÕ
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
ø£*Œ+#ês¡T. n<˚ düeTj·T+ ˝À dü+πøåeT
s¡+>±ìï $düà]+#·≈î£ +&Ü SC, ST, <ä[‘·T\÷,
yÓTHÆ êغ\≈£î neT\T˝À e⁄qï düsøπ eå T |ü<øäÛ ±\≈£î
πø{≤sTT+|ü⁄\qT ô|+#ês¡T. Á>±MTD Ä]∆ø£
e´edüqú T |ü]|ü⁄wæº #˚jT· &É+‘√ bÕ≥T |ü≥Dº
ÁbÕ+‘·+˝À eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq,
bÕ]ÁXÊ$Tø±_Ûe~∆øÏ }‘·+ Ç#˚Ã+<äT≈£î
ì<ÛTä \T düeTT∫‘·+>± ô|+#ês¡T. Á|üC≤ Äs√>∑´
e´edüúqT ã˝Àù|‘·+ #˚ùd+<äT≈£î q÷‘·q
#·s¡´\qT Á|üø£{Ï+#ês¡T. bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´≈£î
ÁbÕ<Ûëq´+ Ç#êÃs¡T. sêh+˝À Á|ü‹ e´ø°Ô m+‘√
ø=+‘· Á|üj÷Ó »q+ bı+<˚˝≤ ø=‘·Ô ã&Ó{® ŸqT
r]Ã~~›q≥T¢ Ä]∆ø£ eT+Á‹ #ÓbÕŒs¡T.
e´ekÕj·T+ - s¬ ‘’ T· ≈£î yÓqTï<äqTï
2022 Hê{ÏøÏ s¬ ‘’ T· Ä<ëj·T+ s¬ {Ï+º |ü⁄
#˚j·÷\H˚ \ø£å´+‘√ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ |ü\T
#·s¡´\≈£î Áoø±s¡+ #·T≥º>± eTs√ yÓ’|ü⁄
‘Ó\+>±D≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=‘·Ô ã&Ó{® Ÿ˝À <˚X+¯ ˝ÀH˚
yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï kÕ]>± s¬ ‘’ T· ≈£î ô|≥Tºã&ç düV‰ü j·T+
n+~+#˚+<äT≈£î ˇø£ $q÷‘·ï |ü<Ûäø±ìøÏ
s¡÷|üø\£ Œq #˚d+æ ~. ªª¬s‘’ T· \øÏàå μμ ù|]≥ e#˚Ã
Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+ qT+∫ neT˝À¢øÏ sêqTqï
á |ü<øäÛ +£ <ë«sê sêh+˝À 72 \ø£\å eT+~
¬s’‘·T\≈£î @{≤ mø£sêìøÏ ¬s+&ÉT |ü+≥\T
|ü+&ç+#˚+<äT≈£î 8 y˚\ s¡÷bÕj·T\T #=|üq
ô|≥Tºã&ç düV‰ü j·T+ n+<äqT+~. ã&Ó{® Ÿ˝À á
|ü<øäÛ ±ìøÏ s¡÷ 12,000 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+∫
Á|üuTÑÛ ‘·«+ á |ü<øäÛ +£ neT\T |ü≥¢ ‘·q ≈£îqï
ìã<ä‘∆ q· T ìs¡÷|æ+#·T≈£î+~. >∑‘· Hê\Tπ>fi¯ófl
>± neT\T #˚dTü qÔ ï |ü+≥ s¡TD e÷|ò” |ü<øäÛ +£
á @&Ü~‘√ |üPs¡eÔ ⁄ ‘·Tqï+<äTq Á|üuTÑÛ ‘·«+
ô|≥Tºã&ç düV‰ü j·T+ Ç#˚Ã+<äT≈£î düe÷sTT‘·eÔ T
sTT+~. n˝≤π> ¬s’‘·T\ nø±\ eTs¡D+‘√
qwübº ˛‘·Tqï yê] ≈£î≥T+u≤\qT Ä<äT≈£îH˚+
<äT≈£î e#˚à @&Ü~ qT+&ç s¬ ‘’ T· ;e÷ |ü<øä ±qT
neT\T #˚j·TqTqï≥T¢ Á|üø£{Ï+∫ ã&Ó®{Ÿ˝À
Ç+<äT≈£î s¡÷ 500 ø√≥T¢ πø{≤sTT+∫+~.
ndü+|òTæ ≥‘· e´ekÕj·Ts¡+>±ìï dü+|òTü {Ï‘+·
#˚ùd+<äT≈£î ¬s’‘·T düeTq«j·T dü$T‘·T\qT
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
@sêŒ≥T #˚düTÔqï≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ ã&Ó®{Ÿ˝À |ü P ]Ô #˚ d æ ø√{Ï mø£ s ê\≈£ î Äj· T Tø£ ≥ º
Á|üø{£ +Ï ∫+~. |ü+≥ eT<ä‘› T· <Ûsä ¡ e÷¬sÿ{Ÿ <Ûsä ¡ n+~+#ê\qï \øå ± ´ìøÏ nqT>∑ T D+>±
ø£qï ‘·≈î£ ÿe e⁄+fÒ s¬ ‘’ T· düeTq«j·T dü$T‘·T\T Á|üuTÑÛ ‘·«+ es¡Tdü>± eT÷&Ée kÕ] kÕ>∑T˙{Ï
s¬ ‘’ T· \ qT+&ç |ü+≥ qT ø=qT>√\T #˚kÕÔsTT. s¡+>±ìøÏ s¡÷. 25,000 ø√≥T¢ πø{≤sTT+
nsTT‘˚ ã&Ó{® ˝Ÿ À Ç+<äT≈£î ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#·ø£ ∫+~. n+<äT˝À ø±fi‚X¯«s¡+, bÕ\eT÷s¡T
b˛sTTHê |ü+≥ ø=qT>√\T˝À Á|üuÛÑT‘·«+ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î s¡÷. 6094 ø√≥T¢, s¡÷. 3,035
|üP∫<ës¡T>± e⁄+&ç ‘·–q ì<ÛTä \T düeT≈£Ls¡Ã ø√≥T¢ #=|ü⁄Œq ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+∫ á s¬ +&ÉT
qTqï≥T¢ Vü‰MT Ç∫Ã+~. >∑‘· ã&Ó{® Ÿ ø£Hêï ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ Ç∫Ã+~. Ä
s¡÷. 9,103 ø√≥T¢ n<äq+>± CÀ&ç+∫ ‘·sê«‘· &çs&ç, d”‘êsêeT m‹Ôb˛‘·\ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î
e´ekÕj·÷ìøÏ ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 15,511 ø√≥T¢ m≈£îÿe ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+∫+~. eTVü≤ã÷uŸ
øπ {≤sTT+∫+~. q>∑sY õ˝≤¢˝À #˚|{ü qºÏ ø£\«≈£î]Ô, ;e÷, HÓf+º…
2018-19 ã&Ó{® Ÿ düeTÁ>∑ dü«s¡÷|ü+ bÕ&ÉT, ø√j·T˝Ÿ kÕ>∑sY e+{Ï ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î uÛ≤Ø
s¡÷. ø√≥¢˝À >± ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+∫+~. á ÁbÕC…≈î£ \º ø√dü+
yÓTT‘·+Ô ã&Ó{® Ÿ 1,74,453.83 @sêŒ≥T #˚dæq ø±s√Œπswüq¢ <ë«sê ãj·T≥
Á|ü>‹∑ |ü<Tä › 1,04,757.90 qT+&ç ì<ÛTä \T düMTø£]+∫ á ÁbÕC…≈î£ \º qT
ìs¡«Vü≤D |ü<Tä › 69,695.93 |üP]Ô #˚jT· qTqï≥T¢ ‘Ó*j·T#˚d+æ ~.
s¬ yÓq÷´ Ä<ëj·T+ 1,30,975.11 $TwüHé uÛ^Ñ s¡<äÛ
s¬ yÓq÷´ e´j·T+ 1,25,454.70 Á|ü‹ Ç+{ÏøÏ X¯ó~∆ »˝≤\T <˚X+¯ ˝ÀH˚
s¬ yÓq÷´ $T>∑T\T 5,520.41 ˇø£ ãVü≤‘·sÔ ¡ ‘ê>∑T ˙{Ï |ü<øäÛ +£ >± C≤rj·T
yÓTT‘·+Ô Ä<ëj·T+ kÕúsTT˝À Á|üX+¯ dü\T bı+~q $TwüHé uÛ^Ñ s¡<äÛ
sêÁwü+º kı+‘· |üqTï\T 73,751.88 |ü<øäÛ ±ìï <ë<ë|ü⁄ 43 y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\
|üHï˚ ‘·s¡ Ä<ëj·T+ 8,973.92 ÁbÕC…≈î£ º n+#·Hê e´j·T+‘√ 2014˝À #˚|{ü ºÏ
øπ +Á<ä+ |üqTï\ yê{≤ 19,207.43 Á|üuTÑÛ ‘·«+ sêhs˝Àì Ç+{Ï+{ÏøÏ X¯ó~∆ »˝≤\T
øπ +Á<ä+ qT+∫ Á>±+≥T¢ 29,041.88 n+~+#·qT+~. á |ü<øäÛ +£ ˝À Ç+‘·es¡≈î£ s¡÷.
yÓTT‘·sÔ Ks¡Tà 25,000 ø√≥T¢ Ks¡Ãj·÷´sTT. \øå±´ìøÏ
s¬ yÓq÷´ e´j·T+ 1,25,454.70 nqT>∑TD+>± á @&Ü~ ∫es¡ Hê{ÏøÏ $TwüHé
ô|≥Tºã&ç e´j·T+ 33,369.10 uÛ^Ñ s¡<qäÛ T |üP]Ô #˚ùd+<äT≈£î |ü<øäÛ +£ n+#·Hê
s¡TD≤\T, n&Ü«qT‡\T 9,035.56 e´j·T+˝À s¡÷. 18,791 ø√≥¢qT e#˚à Ä]∆ø£
ô|≥Tºã&ÉT\≈£î #Ó*+¢ |ü⁄\T 6,594.48 dü+e‘·‡s¡+˝À>± Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ks¡Tà #˚jT· e\dæ
Á<äe´ ˝À≥T 29,077.07 e⁄+≥T+~. á |ü<øäÛ ±ìøÏ 80 XÊ‘·+ ì<ÛTä \qT
kÕ>∑T ˙{Ï s¡+>∑+ s¡TD≤\ <ë«sê düMTø£]düTqÔ ï Á|üuTÑÛ ‘·«+ á
@&Ü~ ‘·q yê{≤>± s¡÷. 3 y˚\ ø√≥T¢
es¡ T dü > ± eT÷&É e kÕ] uÛ ≤ Ø
øπ {≤sTT+#·e\dæ e⁄+&É>± ã&Ó{® ˝Ÿ À s¡÷. 1801
øπ {≤sTT+|ü⁄\T kÕ>∑T ˙{Ï s¡+>±ìøÏ ‘Ó\+>±D≤ ø√≥T¢ e÷Á‘·yTÓ øπ {≤sTT+∫+~. B+‘√ ã&Ó{® Ÿ
Á|üuTÑÛ ‘·«+ n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ Çk˛Ô+~. ø±+Á¬>dt øπ {≤sTT+|ü⁄\T dü>±ìøÏd>ü +∑ ‘·–Z b˛e≥+‘√
Vü≤j·÷+ ˝À #˚|{ü qºÏ »\j·T»„+ øÏ+<ä kÕ>∑T˙{Ï
nqT≈£îqï >∑&ÉTe⁄˝À>± á |ü<Ûäø±ìï |üP]Ô
ÁbÕC…≈î£ \º ìsêàD≤ìøÏ 10 @fi¯˝¢ À Ks¡Tà ô|{Ïqº #˚jT· &ÉyT˚ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ düyê˝Ò.
yÓTT‘êÔìï ‘Ó\+>±D≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ >∑‘· eT÷&ÉTqïs¡
@fi¯˝¢ À Ks¡Tà #˚d+æ ~. ìsêàD+˝À e⁄qï 23 $TwüHé ø±ø£rj·T : #ÓsT¡ e⁄\≈£î »\ø£fi¯
uÛ≤Ø, 13 eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü ÁbÕC…≈î£ \º qT dü‘«· s¡yT˚ sêhs˝À #Ós¡Te⁄\ |ü⁄qs¡T<ä∆s¡D≈£î
53
 Á|üuÛÑT‘·«+ #˚|ü{Ϻq eTs√ ãVü≤‘·Ôs¡ |ü<Ûäø£+
$TwüHé ø±ø£rj·T≈£î ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 1601 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. á |ü<øäÛ +£ øÏ+<ä Hê\T>∑T
<äX˝¯ À¢ 28,652 #ÓsT¡ e⁄\ |ü⁄qs¡T<äs∆ D¡ \ø£´å +
ø±>± Ç|ü Œ {Ï e s¡ ≈ £ î 16,606 #Ó s ¡ T e⁄\
|ü⁄qs¡T<ä∆s¡D |üPs¡ÔsTT+~. Á|üdüTÔ‘·+ $TwüHé
ø±ø£rj·T Hê\T>∑e $&É‘· |üqT\T Ç{°e\
yÓTT<ä\j·÷´sTT. ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\‘√ bÕ≥T
Hêu≤s¡T¶ ‘·~‘·s¡ Ä]∆ø£ dü+düú\ <ë«sê á
|ü<øäÛ ±ìøÏ ì<ÛTä \T düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+{À+~.
s¬ +&ÉT |ü&øÉ £ >∑<Tä \ Çfi¯ófl - ù|<ä\≈£î
>∑÷&ÉT ìs¡Tù|<ä\ ø√dü+ sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+
#˚|{ü qºÏ eTs√ $q÷‘·ï |ü<øäÛ +£ s¬ +&ÉT |ü&øÉ £
>∑<äT\ Çfi¯fl ìsêàD+. á |ü<Ûäø£+ øÏ+<ä
2,72,763 Çfi¯ófl eT+ps¡T ø±>± Ç|üŒ{Ïes¡≈î£
9,522 Çfi¯ófl e÷Á‘·yTÓ |üPs¡j Ô ÷· ´sTT. 2018-
19˝À á |ü<Ûäø±ìøÏ s¡÷. 2643 ø√≥T¢
πø{≤sTT+∫q Á|üuÛÑT‘·«+ eT]ìï ì<ÛäT\T
düeT≈£Ls¡TÃ≈£îH˚+<äT≈£î s¡TD≤\T ùdø£]+#·qT
qï≥T¢ ã&Ó{® Ÿ˝À ‘Ó*|æ+~.
dü+øπ eå Ts :
ªªn+<ä] Çfi¯fl≈£î dü+πøåeT+, Á|ü‹
eTTK+˝À Äq+<ä+μμ nqï ìHê<ä+‘√ <˚X+¯
˝ÀeTπsø£ÿ&Ü ˝Òì ‘·sV¡ ‰ü ˝À dü+øπ eå T |ü<øäÛ ±\qT
neT\T #˚dTü qÔ ï ‘Ó\+>±D≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ >∑‘·
ã&Ó{® Ÿ ø£Hêï ø=‘·Ô ã&Ó{® Ÿ˝À SC, ST, yÓTHÆ êغ\T,
<ä[‘·T\≈£î øπ {≤sTT+|ü⁄\T uÛ≤Ø >± ô|+∫+~.
Á|ü‘´Ó ø£ n_Ûe~∆ ì~Û (mdt.&ç.m|ò)t øÏ+<ä SC
dü+øπ eå T s¡+>±ìøÏ øπ {≤sTT+|ü⁄\T
SC dü+ø
π eå Ts ST dü+ø
π eå Ts
54
\≈£î s¡÷. 16,452 ø√≥T¢, ST\≈£î 9,693.11
ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. 2017-18 qT+&ç
ñ|ü Á|üD≤[ø£ kÕúq+˝À Á|ü‘´Ó ø£ n_Ûe~∆ ì~Ûì
rdüT≈£îe#êÃs¡T. SC,ST esêZ\ »HêuÛ≤ ìwüŒ‹Ô
nqT>∑TD+>± Á|ü‘´Ó ø£ Á|ü>‹∑ ì~Û ì @sêŒ≥T
#˚kÕs¡T. á ì~Û˝À ˇø£ @&Ü~øÏ øπ {≤sTT+∫q
ì<ÛTä \T Ks¡Tà ø±≈£î+fÒ n$ eTs¡Tdü{Ï @&Ü~øÏ
ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ »]π>˝≤ #·≥+º #˚kÕs¡T. 2017-
18 dü+e‘·‡s¡+˝À |òÁæ ãe] >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+
øπ {≤sTT+∫q ì<ÛTä \˝À 54 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚
Ks¡Ãj·÷´sTT. ì<ÛTä \qT |üP]Ô>± Ks¡TÃ #˚jT· ø£
b˛e≥+ Äj·÷ esêZ\qT ø£\es¡|sü T¡ düTqÔ ï
$wüjT· +.
SC, ST esêZ\≈£î ø π {≤sTT+|ü⁄\T ô|]–q
Ø‹˝À BC \≈£î ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\T
ô|s¡>˝∑ <Ò Tä . ô|>’ ± BC \≈£î Á|ü‘´˚ ø£ n_Ûe~∆
ì~Û @sêŒ≥Tô|’ ã&Ó{® Ÿ˝À Á|ükÕÔeq ˝Ò<Tä . eTs√
yÓ|’ ⁄ü yÓTHÆ êغ\ dü+øπ eå ÷ìøÏ á ã&Ó{® Ÿ˝À ô|<ä›
|”≥ y˚XÊs¡T. >∑‘· ã&Ó{® Ÿ ø£Hêï s¡÷.800 ø√≥T¢
n<äq+>± ø=‘·Ô ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷.2,000 ø√≥T¢
πø{≤sTT+#ês¡T. <ë<ë|ü⁄ 9 y˚\ eT+~
Çe÷yéT\T, eTÚCHé\T Á|üuTÑÛ ‘·«+ qT+&ç Á|ü‹
HÓ˝≤ >ös¡e y˚‘q· + n+<äT≈£î+≥THêïs¡T. @{≤
s¡ ÷ .5,300 ø√≥T¢ y˚ T s¡ $‘· + ‘· T e⁄\T,
~yê´+>∑T\T, e<äT\∆ T, ˇ+≥] eTVæ≤fi¯\≈£î
|ò+æ #·qT¢ ÇdüTqÔ ï Á|üuTÑÛ ‘·«+ e#˚Ã HÓ\ qT+&ç
uÀ<äø±\T yê´~ÛÁ>∑düTÔ\≈£î ≈£L&Ü Ädüsê
|ò+æ #·qT¢ Á|üø{£ +Ï ∫+~. ù|~+{Ï Ä&É|&ü TÉ #·T
BC dü+ø
π eå Ts yÓTHÆ êغ\ dü+øπ eå Ts
\≈£î ø£fi≤´D \øÏåà, cÕBeTTu≤s¡ø˘ |ü<Ûäø£+
<ë«sê Ä]∆ø£ #˚jT· ÷‘· ìdüTqÔ ï Á|üuTÑÛ ‘·«+ á
ã&Ó{® Ÿ˝À á |ü<øäÛ ±ìøÏ >∑‘· @&Ü~ ‘√ b˛*ùdÔ
<ë<ë|ü⁄ 40 XÊ‘·+ n<äq+ >± ì<ÛäT\T
πø{≤sTT+∫+~. á |ü<Ûäø£+ e\¢ u≤\´
$yêVü‰\T ‘·>T∑ eZ TTK+ |ü{≤ºjT· ì Á|üuTÑÛ ‘·«+
ù|s=ÿ+~.
Äs√>∑´ ‘Ó\+>±D≤ kÕ<Ûqä \ø£´å +>±
ô|≥Tº≈î£ qï ‘Ó\+>±D≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ neTà ˇ&ç,
Äs√>∑´ \ø°àå , øπ d”ÄsY øÏ≥T¢ e+{Ï |ü<øäÛ ±\
<ë«sê Á|üC≤s√>∑´ e´edüúqT ã˝Àù|‘·+
#˚k˛Ô+~. >∑‘· ã&Ó{® Ÿ ø£+fÒ 2018-19 ã&Ó{® ˝Ÿ À
<ë<ë|ü⁄ s¡÷.1186.42 ø√≥T¢ n~Ûø£+>±
øπ {≤sTT+#ês¡T. nsTT‘˚ >∑‘· s¬ +&˚fió¯ fl>± Äs√>∑´,
yÓ<’ ´ä s¡+>±ìøÏ øπ {≤sTT+∫q ì<ÛTä \T ø£˙dü+
70 XÊ‘·yTÓ HÆ ê $&ÉT<ä\ ø±˝Ò<Tä .
$<äT´‘Y : ˝À≥T qT+&ç $T>∑T\T yÓ|’ ⁄ü
<ë<ë|ü⁄ 2,700 yÓT>±yê≥¢ $<äT´‘Y
˝À≥T‘√ Á|ükÕúq+ ÁbÕs¡+_Û+∫q ‘Ó\+>±D≤,
sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+ rdüT≈£îqï ø°\ø£ #·s´¡ \ e\¢
Á|üdTü ‘Ô +· $<äT´‘Y $T>∑T\T sêh+>± ]ø±s¡T¶
ø¬ øÏÿ+~. rÁe $<äT´‘Y dü+øå√uÛ+Ñ qT+∫ 24
>∑+≥\ bÕ≥T e´ekÕj·Ts¡+>±ìøÏ $<äT´‘Y
düs|¡ süò ê #˚jT· >∑\ dæ‹ú øÏ #˚sT¡ ≈£î+~. sêÁwü+º
@s¡Œ&˚ Hê{ÏøÏ $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô kÕú|øü £ kÕeTs¡´∆ +
5295 yÓT>±yê≥T¢ e⁄+&É>± Á|üdüTÔ‘·+ Ç~
11,689 yÓT>±yê≥¢≈î£ #˚sT¡ ≈£î+~. nsTT‘˚
s√Es√E≈£î ô|s¡T>∑T‘·Tqï &çe÷+&ÉT‘√ bÕ≥T
Ç{°e\ e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ ìs¡+‘·s¡ $<äT´‘Y
düs¡|òüsê yÓTT<ä\e&É+e\¢ &çkÕÿs\T uÛ≤Ø
m‘·TÔq $<äT´‘Y ø=qT>√\T #˚düTÔHêïsTT.
&çkÕÿ+\ Ä]∆ø£ ˝À≥T e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+
∫e] Hê{ÏøÏ s¡÷. 9,700 ø√≥¢≈î£ #˚sT¡ ≈£î+
≥T+<äì n+#·Hê. 2017-18˝À &çkÕÿs\≈£î
s¡÷.4,484.30 ø√≥T¢ dü_‡&û Ç∫Ãq Á|üuTÑÛ ‘·«+
á yÓTT‘êÔìï á ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 5,650 ≈£î
ô|+∫+~. Ç+<äT˝À m≈£îÿe uÛ≤>∑+ ì<ÛTä \T
ñ∫‘· $<äT´‘·TøπÔ øπ {≤sTT+#· e\dæek˛Ô+~.
n_e~∆ n+fÒ π ø e\+ |ü ≥ º D
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
 ÁbÕ+‘ê\πø |ü]eT‘·+ ø±≈£L&É<äT. Á>±eT
kÕúsTT˝À düe÷» $ø±dü+ nedüse¡ Tì n+≥÷
sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+ kÕ>∑T ˙{Ï s¡+>∑+ ‘·sê«‘·
ã&Ó{® Ÿ˝À n‘·´~Ûø+£ >± s¡÷. 15,562 ø√≥¢qT
|ü+#êj·T‘Y sêCŸ, Á>±MTD≤_Ûe~∆ XÊK≈£î
øπ {≤sTT+∫+~. Á>±e÷\ düeTÁ>±_Ûe~∆ ø√dü+
ø=‘·Ô |ü+#êj·T‘Y sêCŸ _\T¢qT rdüT≈£îek˛Ô+~.
‘·+&Ü\T, Ä~yêd” >∑÷&Ó+\qT Á>±e÷
|ü+#êsTTr\T>± e÷s¡TdüTÔqï≥T¢ ã&Ó®{Ÿ˝À
Á|üø{£ +Ï ∫+~. >=Á¬s\T, #˚|\ü T, ø√fi¯fl ô|+|üø+£
ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç yê]øÏ #˚jT· ÷‘·ì#˚Ã+<äT≈£î
ã&Ó{® ˝Ÿ À düeTT∫‘·+>± ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+∫+~.
#˚‹ e ‘·T\Ô yê]øÏ ≈£L&Ü ã&Ó{® Ÿ ˝À uÛsÑ √kÕ
ø£*Œ+∫+~.
2017-18‘√ b˛*ùdÔ 2018-19˝À
ã&Ó{® Ÿ˝À $<ë´ s¡+>±ìøÏ dü«\Œ+ >± ì<ÛTä \T
ô|]>±sTT. bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´≈£î ì<ÛTä \ øπ {≤sTT+|ü⁄
düeTT∫‘·+>±e⁄Hêï ñqï‘· $<ä´≈£î ìsêX¯
m<ä T s¡ s TT+~. $X¯ « $<ë´\j· ÷ \≈£ î
øπ {≤sTT+|ü⁄\T HêeTe÷Á‘·yT˚ . øπ J qT+&ç |”J
es¡≈£î ñ∫‘· $<ä´ Vü‰MT #˚ùd ~X¯˝À
yÓqTø£ã&çq esêZ\≈£î s¬ dæ&ìÓ ¸jT· ˝Ÿ $<ä´qT
ã˝Àù|‘·+ #˚dTü qÔ ï≥T¢ ã&Ó{® Ÿ˝À Á|üø{£ +Ï ∫+~.
Çø£ bı‘˚ bÕ]ÁXÊ$Tø±_Ûe~∆, IT, s¡V≤ü <ës¡T\T
e+{Ï s¡+>±\≈£î ã&Ó®{Ÿ˝À πø{≤sTT+|ü⁄\T
düeTT∫‘·+>±H˚ e⁄HêïsTT.
Á|ü‹ @&Ü~ >∑&#ç ˚ ø=~› ‘Ó\+>±D≤
ã&Ó{® Ÿ |ü]e÷D+ ô|s¡T>∑T‘√+~. øπ {≤sTT+|ü⁄\T
ô|+#˚+<äT≈£î eqs¡T\T ñ+&É≥y˚T Ç+<äT≈£î
ø±s¡DeTì Á|üuTÑÛ ‘·«+ #ÓãT‘·Tqï|üŒ{Ïø° Ä]∆ø£
ì|ü⁄DT\T ã&Ó®{Ÿ ˝À n+#·Hê e´j·÷ìøÏ,
yêdüeÔ +>± Ks¡Tà nsTTq e´j·÷ìøÏ eT<Û´ä
ô|s¡T>∑T‘·Tqï e´‘ê´dü+ |ü≥¢ Ä+<√fi¯q e´ø£+Ô
#˚dTü HÔ êïs¡T. 2017-18˝À s¡÷.1.39 \ø£\å
ø√≥T¢ n+#·Hê e´j·T+ ø±>± á @&Ü~
»qe] es¡≈£î 62.8 XÊ‘·+, n+fÒ s¡÷.
87,566 ø√≥T¢ e÷Á‘·yT˚ Ks¡Ãj·÷´sTT.
yÓTT‘·Ô+ ã&Ó®{Ÿ e´j·T+˝À ¬syÓq÷´
e´j·T+ s¡÷. 1,25,454.70 ø√≥T¢. ø±´|æ≥˝Ÿ
e´j·T+ s¡÷. 33,369.10 ø√≥T¢. ø±´|æ≥˝Ÿ
e´j·T+ XÊX¯«‘· Á|ü>‹∑ ì, s¬ yÓq÷´ e´j·T+
‘ê‘êÿ*ø£ dü+øπ eå ÷ìï ìπs•› kÕÔsTT. á H˚|<ü ´äÛ +
˝À ‘Ó\+>±D≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹ @{≤ ø±|æ≥˝Ÿ
e´j·÷ìï ô|+#·T≈£î+≥÷ sêe&É+ n_Ûq+<ä
˙j·T+. 2017-18˝À düe]+∫q n+#·Hê\
Á|üø±s¡+ yÓTT‘·Ô+ ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\˝À
ø±´|æ≥˝Ÿ e´j·T+ 17.5 XÊ‘·+ e⁄+&É>±,
ø=‘·Ô ã&Ó{® Ÿ ˝À Ç~ 19 XÊ‘êìøÏ #˚sT¡ ø√qT+~.
Ç~ Á|ü>‹∑ øÏ dü+øπ ‘·+.
sêh ne‘·sD¡ düeTj·T+˝À s¡÷. 70
y˚\ ø√≥T¢ es¡≈î£ e⁄qï n|ü⁄Œ\T 2018-19
Hê{ÏøÏ s¡÷. 1,18,000 ø√≥T¢ ≈£î #˚se¡ #·TÃqì
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. n+fÒ e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
sêh n|ü⁄Œ\T sêh dü÷ú\ C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô˝À
21.38 XÊ‘êìøÏ ô|]π> neø±X¯ e⁄+~. á
düs[¡ Ç˝≤π> kÕ– 25 XÊ‘êìøÏ ô|]–‘˚ Ä]∆ø£
Áø£eT•ø£åD bÕ{Ï+#·ì sêÁcÕº\ C≤_‘ê˝À
‘Ó\+>±D≤ #˚sπ neø±X¯s e⁄+~. ã+>±s¡T
‘Ó\+>±D≤ \ø£´å kÕ<Ûqä ~X¯˝À eTT+<äT≈£î yÓfió¯
‘·Tqï sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+ s¡TD uÛ≤sêìï ø£≥&º ç
#˚dTü ø√e\dæq nedüs+¡ e⁄+~. sêÁwüº Ä<ëj·T
e´j· ÷ \eT<Û ä ´ e´‘ê´dü + ô|s¡ > ∑ ≈ £ î +&Ü
#·÷düT≈£î+≥÷ eT]ìï #·s´¡ \T #˚|{ü ≤º*.

>∑eTìø£
yê´düø£s¡Ô\≈£î dü÷#·q jÓ÷»q e÷dü|üÁ‹ø£≈£î yê´kÕ\T |ü+ù|yês¡T ‘·eT yê´dü+ kÕ|òtº ø±|”ì ù|õy˚Tø£sY
6.5 ˝Ò<ë 7 eT]j·TT ªªnqTμμ 7 bòÕ+{Ÿ˝À, esY¶˝Àq÷ |ü+bÕ*. Áyê‘·Á|ü‹ì ≈£L&É Vü‰MT |üÁ‘·+‘√ ø£*|æ
b˛düTº<ë«sê |ü+bÕ*. Vü‰MT |üÁ‘·+˝À Ç~ ‘·eT dü«+‘· s¡#·q n˙, <˚ìø° nqTyê<ä+, nqTdüs¡D ø±<ä˙,
eTπs |üÁ‹ø£≈£L |ü+|ü˝Ò<ä˙, Ç+‘·≈£îeTT+<äT |ü⁄düÔø£+>± eTTÁ~+#·˝Ò<äì ù|s=ÿHê*. s¡#·q\T Á|ü‹ HÓ˝≤
15e ‘˚B ˝À|ü⁄ e÷≈£î #˚sê*. Á|ü#·Ts¡D≈£î H√#·Tø√ì s¡#·q\T ‹]– |ü+|üã&Ée⁄. Bìô|’ m˝≤+{Ï ñ‘·Ôs¡
Á|ü‘·T´‘·Ôsê\≈£L #√≥T˝Ò<äT. @ HÓ\¬ø’Hê dü+ã+~Û+∫q n+X¯+ (Topic of the month) ô|’H˚ yê´kÕ\T
|ü+bÕ* >∑eTì+#·>∑\s¡T. yê´kÕ\qT |ü+ù|yês¡T @ HÓ\ø±HÓ\ Ç#˚à Á|ü‘˚´ø£ n+X¯+ô|’qH˚ 5e ‘êØKT˝À|ü⁄
Hê\T>∑T yêø±´\ nes¡D+ |ü+bÕ*.
jÓ÷»q ‘Ó\T>∑T e÷dü|üÁ‹ø£, 205, ¬s+&Ée n+‘·düTÔ, dæ.õ.z. ≥esY‡, ø£yê&ç>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<é - 500 080.
E-mail: yojana_telugu@yahoo.co.in - yojana.telugu@nic.in

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 55

 dü+düÿè‹
áXÊq´ sêÁcÕº\ –]»q, –]»H˚‘·s¡ qè‘ê´\T
áXÊq´ sêÅcÕº\ –]»q, –]»H˚‘s· ¡
qè‘ê´\T Äj·÷ sêÅcÕº\ dü+düÿè‹,
dü+Á|ü<ëj·T\qT
Á|ü‹_+_+|ü#k˚ ÕÔsTT. #ê˝≤es¡≈î£
á qè‘ê´\T e´ekÕj·÷ìøÏ, uÖ<ä∆
eT‘êìøÏ, dü+e‘·‡sê~øÏ
nqTdü+<Ûëì+#·ã&ç ñ+{≤sTT.
kÕ<Ûës¡D+>± ø£fi\¯ T @yÓq’
ø£fi≤ø±s¡T˝˝À ñqï uÛ≤y√<˚«>±\qT
e´ø£Ô |üsT¡ kÕÔsTT. á qè‘ê´\qT
–]»q dü+Á|ü<ëj·T qè‘ê´\T,
XÊÅdjÔ” T· qè‘ê´\ì s¬ +&ÉT
$uÛ≤>±\T>± |ü]>∑Dq˝ÀøÏ
rdüTø√e#·TÃ.
56
uÛ≤y√<˚«>∑eTT
` &܈ˆ düTs¡_Û \ø°åàXÊs¡<ä
áXÊq´ sêÅcÕº\ –]»q, –]»H˚‘·s¡ qè‘ê´ìï kÕ<Ûqä #˚dTü +Ô ~. ÅdÔ” eT<Û´ä ˝À, Çs¡T
qè‘ê´\T Äj·÷ sêÅcÕº\ dü+düÿè‹, dü+Á|ü<ëj·T yÓ’|ü⁄˝≤ |ü⁄s¡Twüß\T ì\ã&ç ˇø£] #˚‹ì
\qT Á|ü‹_+_+|ü#k˚ ÕÔsTT. #ê˝≤es¡≈î£ á eTs=ø£s¡T |ü≥Tº≈£îì n&ÉT>∑T\T y˚kÕÔs¡T.
qè‘ê´\T e´ekÕj·÷ìøÏ, uÖ<ä∆ eT‘êìøÏ, Vü≤dü´>±&ÉT eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À Áù|ø£≈å î£ \qT n\]dü÷Ô
dü+e‘·‡sê~øÏ nqTdü+<Ûëì+#·ã&ç ñ+{≤sTT. ñs{≤s¡T.
kÕ<Ûës¡D+>± ø£fi¯\T @yÓ’q ø£fi≤ø±s¡T˝˝À 2. #ê+>¥˝≤ qè‘·´+
ñqï uÛ≤y√<˚«>±\qT e´ø£Ô |üs¡TkÕÔsTT. á á qè‘·´+ Hê>±˝≤+&é˝Àì ª#Ûê+>¥μ
qè‘ê´\qT eTq+ ¬ s +&É T $uÛ ≤ >±\T>± ‘Ó>∑ #Ós~q~ Bìï ªX¯S\μ (Sula) nì ≈£L&Ü
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√e#·TÃ. |æ\TkÕÔsT¡ . 3 s√E\T Á|ü<]ä Ù+#˚ á qè‘ê´ìï
1. –]»q qè‘ê´\T ªb˛+>¥\yéTμ |ü+&ÉT>∑≈î£ Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ . |ü⁄sT¡ wüß\T
Ç$ ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ ‘Ó>∑\T, Á|ü‘˚´ø£ j· T T<ë∆ ì øÏ yÓ fi ‚ fl <ä T dü T Ô \ qT, Ä&É y ês¡ T
dü+<äsꓤ\˝À eT]+‘· Á|ü‘´˚ ø£+>± ø£ì|æd÷ü Ô s¡+>∑Ts¡+>∑T\ eÅkÕÔ\qT <Û]ä kÕÔsT¡ .
q]ÔkÕÔsT¡ . 3. Hê+>¥ ÁøÏyTé (Nong Krem) qè‘·´+
2. –]»H˚‘s· ¡ qè‘ê´\T y˚T|òü÷\j·T≈£î #Ós~q Hê+>¥ ÁøÏyéT
Ç$ XÊÅdjÔ” T· yÓTqÆ , ˝Ò<ë C≤q|ü<yä TÓ qÆ $ qè‘·´+ $\ø£Då yÓTqÆ ~. ªU≤d” –]»qT\Tμ e]
ø±e#·TÃ. #·ø£ÿì s¡+>∑Ts¡+>∑T\ eÅkÕÔ\qT |ü+&çq|ü⁄&ÉT <Ûëq´+ ùdø£]+#˚ düeTj·T+˝À
<Û]ä +∫ $$<Ûä ‘·sV¡ ‰ü \ qè‘ê´\‘√ dü$Tàfi¯‘y· TÓ Æ Ä&É‘ês¡T, bÕ&É‘ês¡T
ñ+{≤sTT. á @&É÷ sêÅcÕº\T BìøÏ Á|ü‘´˚ ø£ 4. e+>∑\ qè‘·´+ (Wangala)
dü+düÿè‹`dü+Á|ü<ëj·÷\‘√ $\dæ\T¢‘T· HêïsTT. y˚T|ò÷ü \j·T≈£î #Ós~q ª>±s√μ ‘Ó>∑ #˚ùd
eT] Ä –]»q qè‘ê´\qT Ç|ü&ÉT qè‘·´+ |ü+≥ #˚‹øÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT #˚ùd á
qè‘·´+ s¬ s&Ée n‹ô|<ä› ‘Ó>≈∑ î£ #Ós~q~.
#·÷<ë›+
1. ˝ÀVü‰qè‘·´s 5. ˝À<∏ëHê>∑ (Lothanaga)
y˚T|ò÷ü \j·T≈£î #Ó+~q ª|æHêsYμ ‘Ó>∑ á Hê>∑˝≤+&é≈î£ #Ó+~q ˝À<∏ëHê>∑ M]
Á|üeTTK qs¡ÔøÏ, ôV’≤<äsêu≤<é.
E-mail: saradasurabhi@yahoo.com
jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018
Ä≥bÕ≥\‘√ Á|üd~æ ø¬∆ øÏÿq n‹ô|<ä› ‘Ó>.∑ 15. Vü≤»–] qè‘·´+ eTDÏ|⁄ü ] kÕ+Á|ü<ëj·T <äTdüT\Ô ‘√ Äø£s¸¡ Dj ° T·
6. U…y’ Té qT+>∑Hé (Khiamiungan) Á‹|ü⁄s≈¡ î£ #Ó+~q ª]j·÷s>¥μ dü+|ò÷ü ìøÏ yÓTÆq, \j·Tã<ä›yÓTÆq, n+<äyÓTÆq, ˝≤dü´
uÛ+Ñ –eT\‘√ kÕπ> XÊÅdj Ô” T· qè‘·´+. ø£èwü,í yÓw’ eíü
Hê>±˝≤+&é≈£î #Ó+~q ªj·THédü+>¥μ #Ó+~q qè‘·´+ eT{Ϻ bÕÁ‘·ô|q’ ì\ã&ç ‘·\ô|q’
‘·‘ê«\T á qè‘ê´\˝À Á|ü‹_+_kÕÔsTT. Ms¡T
õ˝≤¢≈î£ #Ó+~q ∫qï‘Ó>∑ yês¡T á qè‘ê´ìï d”kÕqT ô|≥Tº≈î£ ì <ëìô|’ BbÕìï ô|&É‘ês¡T.
X¯Øs¡+ n<Û√uÛ≤>∑+‘√ qè‘·´+ #˚dTü +Ô fÒ Áù|ø£≈å î£ \T ø£sêÔfiŸ, |ü⁄+>¥, e+{Ï yêsTT<ë´\‘√ bÕ≥T
yÓu’ eÑÛ +>± Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ .
#·|Œü ≥T¢ ø=&É‘ês¡T. dü+ø°sqÔ¡ \T Á|ü<]ä Ù+#·&+É |ü]bÕ{Ï.
7. C≤yéT Vü≤+>¥ HÍ<∏√+>¥ qè‘·´+ 3. \j·TVü≤s√ã (ø£sà¡ qè‘ê´\T)
16. Vü‰jYT ` Vü‰ø˘ qè‘·´+
Bìì Hê>±˝≤+&é≈î£ #Ó+~q n‹ô|<ä› M{Ï˝À eTDÏ|⁄ü ]øÏ #Ó+~q \j·TVü≤s√ã
U…y’ Té qT+>∑Hé ‘Ó>∑ yês¡T Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ . ‘·s‘¡ s· ê\ qTs&ç \j·TqT>∑TD qè‘·´
dü+Á|ü<ëj·T\‘√ #˚ùd ªVü≤\jYTμ ‘Ó>≈∑ î£ #Ó+~q <˚e‘·qT düT‹Ô kÕÔsT¡ . ªyÓT_Æ μ, ªyÓTuÆ ≤μ |üPC≤s¡T\T
8. yê+#Û√ qè‘·´+ Á‹|ü⁄s¡ sêÅwºü qè‘·´s. á ‘Ó\¢ eÅkÕÔ\‘√ 9 eT+~ <˚e‘·\qT
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ Ÿ≈î£ #Ós~q |ü+&ÉT>∑ uÛ÷Ñ $Tô|ø’ Ï dü«s¡+Z qTs&ç s¡|Œæ kÕÔsì¡ qeTàø£+.
qè‘·´+ yê+#Û√. 4. k˛\øÏjT· qè‘·´+
9. nõ\yéT qè‘·´+ $TCÀsê+≈£î #Ó+~q á qè‘·´+
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ Ÿ≈î£ #Ó+~q ªyÓTHé|μü X¯Á‘·Te⁄\ô|q’ $»j·T+ kÕ~Û+∫q|ü⁄&ÉT, Åd,Ô”
‘Ó>∑≈£î #Ó+~q qè‘·´+ Ç~. á qè‘·´+ |ü⁄s¡Twüß*<ä›s¡T nìï esêZ\ $TCÀ Á|ü»\T
ÁbÕsrsTT+>±, C≤rj·T+>±, n+‘·sê®rj·T+>± Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ .
ù|sêZ+∫s~. 5. _VüQ qè‘·´+
10. #Û˝· À qè‘·´+ |ü+≥\T |ü+&çq|ü⁄&ÉT #˚ùd n<äT“¤‘·
nkÕ‡+≈£î #Ó+~q qè‘·´+ _VüQ ªãVü≤Hé_VüQμ
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ≈£î #Ó+~q ªHê¬øºμ
17. ø£ã÷jYT qè‘·´+ ªyÓX’ ÊUŸ_VüQμ >√ôdH’ é _VüQ nì $$<Ûä s¡ø±\T
‘Ó>∑≈£î #Ó+~q eT+∫ Á|üX¯+dü\+<äT≈£îqï
qè‘·´+. Hê>∑j·TTe‘· #˚ùd s¡+>∑T\ qè‘·´+ e⁄HêïsTT.
j·TTe≈£î\T Hê>∑ª&Éj÷Ó dtμ n+fÒ ø£‘T· \Ô T |ü≥Tº 6. ˝…u≤+>¥ u§e÷ì
11. Væ≤]Kìs>¥ qè‘·´+ ≈£îsfÒ j·TTe‘·T\T yê]ì nqTdü]kÕÔsT¡ . Åd\Ô” T Á‹|ü⁄s¡≈î£ #Ó+~q ø√‘·\ qè‘·´s Ç~
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ ŸøÏ #Ós~q ªnbÕ‘·ìμ q>∑\qT <Û]ä kÕÔsT¡ . $T&É‘·\qT |ü{Ϻ ˇø£ dü+∫˝À y˚ùd≥|ü⁄&ÉT
‘Ó>≈∑ î£ #Ós~q~. Çø£ –]»H˚‘· qè‘ê´\˝À C≤q|ü<,ä yÓ<äTs¡T‘√ ˇø£ <Ûä«ìì #˚kÕÔs¡T. ‘·<ë«sê
12. b˛qT+>¥ qè‘·´+ XÊÅdj Ô” T· eè‘ê´\THêïsTT. XÊÅdj Ô” T· qè‘ê´\qT |ü+≥ô|ø’ Ï $T&É‘\· T <ë&ç #˚jT· ≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT
ns¡TD≤#·˝ŸÁ|ü<X˚ Ÿ ªn$μ ‘Ó>≈∑ î£ #Ó+~q |ü]øÏùd;Ô >∑\T>∑T‘ês¡T. ne÷àsTT\T e÷Á‘·yT˚ #˚kÕÔsT¡ .
dü+|üqï qè‘·´+ Ç~. 1. düÁ‹j·T qè‘·´s 7. <ÛHä Hé êuŸ
13. #ÛêeyéT>¬ CÌ¢ ≤Hé qè‘·´+ nkÕ‡+≈£î #Ó+~q düÁ‹j·T qè‘·´+ dæ ø Ï ÿ +øÏ #Ó + ~q e] qè‘· ´ +
$TCÀsê+≈£î #Ó+~q ªeìμ ‘Ó>∑≈£î Á|ü|+ü #· Á|üd~æ >∆ ±+∫+~. Ç~ #·*ø±\+˝À dü+Á|ü<ëj·T <äTdüTÔ\‘√ #√ø±ÿ, ô|’C≤e÷
#Ó+~q Á|ü‘´˚ ø£ qè‘·´+. uÛ≤s¡´ #·ìb˛‘˚ uÛsÑ Ô¡ áXÊq´ sêÅwüºs˝À ø£èwüí`yÓ’wüíe ‘·‘ê«ìï y˚ d ü T ≈£ î ì, <ëìô|’ q eTs√ ø√≥TqT
á qè‘ê´ìï #˚kÕÔ&TÉ . Á|ü<]ä Ù+#˚ qè‘·´`Hê{Ïø£ |ü<‹›ä ˝À ø=qkÕπ> y˚dTü ≈£î+{≤s¡T.
XÊÅdj Ô” T· qè‘·´+ Ç~. á $<Û+ä >± áXÊq´ sêÅcÕº\˝À mH√ï
14. »+>¥‘ê\yéT qè‘·´+
2. eTDÏ|⁄ü ] qè‘·´+ s¡ø±\ –]»q, –]»H˚‘\· qè‘ê´\THêïsTT.
$TCÀsê+≈£î #Ó+~q ªô|’{°μ ‘Ó>∑≈£î Bìì »>√jYT nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. Ç$ eTq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\qT
#Ó+~q qè‘·´s. Åd,Ô” |ü⁄s¡Twüß\T á qè‘ê´ìï á qè‘ê´ìï nìï eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ ø±s¡´Áø£e÷ düTdü+|üqï+ #˚dTü HÔ êïsTT.
eT+∫ dü+^‘·, dü+Á|ü<ëj·T <äTdüT\Ô ‘√ #ê˝≤ \˝À, <˚yê\j·÷˝À¢ Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T. #·ø£ÿ{Ï
#·øÿ£ >± Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ .

jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018 57

 MT Á|Xü +¯ dü˝Ò yê]øÏ Áù|s¡D

$XÊK q>∑s+¡ ˝À dü«#·Ã‘¤ ≈· î£ Áù|s¡D

ø=‘·Ô |ü⁄düøÔ +£ :
áXÊq´ ÁbÕ‘·+˝Àì Jeq $<Ûëq+, Ä]∆ø£ dæú‹>∑‘·T\T, ø£fi¯\T, dü+düÿ‹, dü+Á|ü<ëj·÷\T, <äTdüTÔ\T,
$H√<ä ø±s¡´Áø£e÷\e+{Ï nH˚ø£ n+XÊ\ô|’ düeTÁ>∑ düe÷#êsêìï á |ü⁄düÔø£+ n+<ä#˚düTÔ+~. 20e X¯‘êã›|ü⁄
Á|üeTTK |ü⁄sê‘·‘·«y˚‘·Ô \*‘Y Á|ükÕ<é $<ë´]∆ á |ü⁄düÔø±ìï sêXÊs¡T. Äj·Tq sê+N $X¯«$<ë´\j·T+˝À
|ü⁄sê‘·‘·«$uÛ≤>∑ n<Ûä´≈£åî&ÉT.
|ü⁄düÔø£+ yÓ\: s¡÷. 50.00 Á|ü#·Ts¡D : 1993. ◊mdt_mHé HÓ+ãs¡T: 81-230-0049-9
Á|ü#T· s¡TD\ $uÛ≤>∑+ $Áø£jT· øπ +Á<ä+ ∫s¡THêe÷ : |ü_øπ¢ wüH‡é &ç$»Hé ôd˝Ÿ‡ m+b˛]j·T+
s¡÷+.q+. 204, dæ.õ.ˇ. ≥esY‡, ø£yê&ç>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<é ` 80.
bò˛Hé 040-27535383, 27544146 - E-mail: bmsehyd@gmail.com

58 jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2018

 MTÅ£” Ôî\TkÍ?

n+Ôás¨rjáT kåsÁ dŸyûTˆÞøq+

kåsÁXø¿ìï nbÍsÁ+>± \_ó+#û <ûXæ\ýË, Èq kÍeÖq«eTT, |Ÿ]çXøeT\T, esÁï¿£, yDìÈ« dŸ+dŸœ\T
yîTT<ŠýÉÕqeú•, |ŸsÁdŸÎsÁ dŸVŸ²¿±sÁ+Ôà ç|ŸÔ«e֕jáT ‚+<óŠqeqsÁTqT n_óe~Æ#ûjáT&†“¿ì ÔáÐq
kÍ+¹¿Ü¿£, €]Æ¿£ dŸVŸ²¿±s“• n+<Š#ûjáT&†“¿ì ‡ n+Ôás¨rjáT dŸeÖC²“• çbÍsÁ+_ó+#sÁT. >·Ôá+ýË
‚³Te+{ì –eTˆ& dŸeÖK« –“¿ìýË ýñ<ŠT. uó…>Ã[¿£+>± kåsÁ yû&$T n~ó¿£+>± \_ó+#û <ûXæ\ýË,
#ê¿£>±, \_ó+#û |Ÿs«esÁD V¾²ÔáyîT®q eqsÁT ‚~ ¿£qT¿£, m+Ôà –|ŸjîÖ>·¿£sÁs. ‡ dŸyûTˆÞøq+ý˓ <󊓿£
dŸuó„T«\T, n~ó¿£ kåsÁ $<ŠT«ÔáTïqT –ÔáÎÜï #ûdŸTïq• <ûXæ\T, |<Š, yîqT¿£‹&q <ûXæ\Å£” kÍ+¹¿Ü¿£, €]Æ¿£
dŸVŸ²¿±sÁeT+~kÍïsTT.
eTq ç|Ÿ<ó‘qeT+çÜ, çb˜ÍqTà n<óŠ«Å£Œ”&ƒT çb˜Í+¿ÃsTTdt VŸä\+&Ž\T dŸ+jáTT¿£ï+>± qe+‹sY 30,
2015q bÍ]dtýË È]Ðq n+Ôás¨rjáT kåsÁ$<ŠT«ÔY dŸeÖyûXø+ýË ‡ dŸ+|˜ŸÖ“• €$wŸØ]+#sÁT.
2030 H{ì¿ì, ÿ¿£ ç{ì*jáTHŽ y{Ù kåsÁ$<ŠT«ÔáTïqT –ÔáÎÜï #ûjáÖ\“ ‡ n+Ôás¨rjáT dŸeÖK« “sÁ’sTT+
º+~. nsTTÔû B“¿ì ÿ¿£ ç{ì*jáTHŽ
&†\sÁ T ¢ nedŸ s Á e TeÚԐjá T “,
çb˜ÍqTà n<óŠ«Å£Œ”&ƒT nH•sÁT. ‡
dŸ+|˜ŸT+ýË yîTTÔáï+ 121 <ûXæ\T
dŸuó„T«\T>± #ûssTT. ‚|ŸÎ{ìesÁÅ£”,
56 <ûXæ\T ‡ ÿ|ŸÎ+<Š+™|Õ
dŸ+Ô῱\T #ûXæsTT.‡ ‹+<Š+ý˓
dŸuó„«<ûXæ\ú• |ŸsÁdŸÎsÁ dŸVŸ²¿±sÁ+ÔÃ
dŸÇ#áÌÛ+<Š+>± –eTˆ& nedŸs\qT
rsÁTÌ¿Ã&†“¿ì bͳT|Ÿ&ƒÔsTT.
‚+<ŠT¿ÃdŸ+ –eTˆ&>± eqsÁT\
dŸMT¿£sÁD, kÍ+¹¿Ü¿£ |Ÿ]C²ãq ‹<Šý²sTT+|ŸÚ çbÍÈÅ£”¼\ n_óe~Æ e+{ì #ásÁ«\qT #û|Ÿ&ƒ ԐsTT.
nedŸsÁyîT®q dŸ+<ŠsÒÛ\ýË ç™|Õyû³TsÁ+>· dŸVŸ²¿±s“• Å£L&ƒ n+~|ŸÚ#áTÌÅ£”“, \¿£Œ« kÍ<óŠqÅ£” ¿£w¾#ûkÍïsTT.
pHŽ 30, 2016q ‡ ‹+<Š+ ç|Ÿ|Ÿ+#á u²«+Å£”Ôà eqsÁT\ dŸMT¿£sÁDÅ£” ÿ¿£ ÿ|ŸÎ+<‘“• #ûdŸTÅ£”q•~.
‡ u²«+Å£”, yîsTT« _*jáTq¢ nyîT]¿£HŽ &†\sÁ¢Å£” ™|Õ>± eqsÁT\qT 2030 H{ì¿ì dŸeTÅ£LsÁTdŸTï+~.
Èqe] 2018 ýË n‹T<‘_óýË È]Ðq ç|Ÿ|Ÿ+#á uó„$wŸ«ÔY ‚+<óŠqeqsÁTdŸ dŸeÖyûXø+ýË eTq <ûXø+,
Ôáqe+ÔáT y{²>± 350 $T*jáTHŽ &†\sÁ¢ kåsÁ “~ó @sÎ³TqT ç|Ÿ¿£{ì+º+~.

jîÖÈq @ç|¾ýÙ, 2018 59