Guías informativas

As plantas
dunares
Caderno de
actividades didácticas

XUNTA DE GALICIA

medio ambiente
 Actividade
1
A duna móbil é un dos princi- Unidades
pais motivos polos que a xente didácticas
se achega a este Parque
As plantas
Natural. A súa sona vén dada
Que son as dunas?
dunares
polo seu impresionante tama-
ño, pois é unha das de maior
dimensión do norte da penín-
sula Ibérica.

As dunas, en xeral, son lugares

tremendamente interesantes,
onde se produce a sedimenta-
ción de materiais de textura
areosa, é dicir, onde se acu-
mula a area.

Cando observamos as dunas, véñennos de súpeto á cabeza preguntas como:

cal é a orixe das dunas?

.........................................................................................................................

de onde vén tal cantidade de area?

.........................................................................................................................

Se vos fixades no perfil

da duna e observades
cal é a dirección do vento,
seredes capaces de
entender a súa formación.

Cando descubrades o segredo, tratade de sinalar no esquema cal é a parte de

barlovento e cal a de sotavento. Describide a viaxe que percorrería un dos
grans de area que transporta o vento.

........................................................................................................................ Parque
Natural do
........................................................................................................................ Complexo
dunar de
Se vos fixades na superficie das dunas, poderedes ver unhas rizaduras Corrubedo
e Lagoas
sobre a area.
de Carregal
e Vixán
Quen pensades que é o responsable deste fenómeno?
1
........................................................................................................................
 Actividade
2
Unidades
didácticas
Á hora de facerdes estas
As plantas actividades debedes ter
dunares en conta as seguintes
As dunas son recomendacións:

un pequeno deserto - Evita pisar a vexetación

dunar xa que é moi sen-
sible ás alteracións.

- Tamén evita camiñar

por fóra dos camiños
establecidos.

- Non arrinques plantas

pois estás causando un
impacto innecesario e
podes destruír especies
en perigo.

Na vosa mochila de investigadores levades o material necesario para observar

as condicións ambientais na duna:

1. Os termómetros utilizádeos para medir a temperatura do aire, a tempera-

tura sobre a duna e a temperatura no solo da duna.

2. Os higrómetros serviranvos para medir a porcentaxe de auga que contén o

aire.

3. Os anemómetros utilizarádelos para medir a intensidade do vento.

Parque
Natural do 4. Para medir a dirección do vento, empregaredes o antigo método de mollar
Complexo o dedo índice e levantalo para determinar por onde sopra o vento.
dunar de
Corrubedo 5. Na botella de plástico cortada pola base, meteredes area formando a estru-
e Lagoas
tura do solo da duna. Para medir a cantidade de auga que retén, utilizare-
de Carregal
e Vixán des unha medida determinada de auga que botaredes pola parte aberta da
botella. Despois sacaredes o tapón da parte de abaixo e recolleredes a
2 auga que caia. Anotade a cantidade inicial e a final; a diferenza é a canti-
dade de auga que pode reter o solo da duna.
 Unidades
OBSERVACIÓNS NOTAS didácticas
Nome do grupo
As plantas
dunares
Lugar

Data

Condicións atmosféricas

Temperatura do aire

Temperatura sobre o solo

Temperatura no solo

Humidade
relativa do aire

Intensidade do vento

Dirección do vento

Presenza de partículas
transportadas polo vento

Auga retida pola area

Como credes que o mar pode condicionar o desenvolvemento das plantas?

........................................................................................................................

As dunas son un substrato móbil. Que tipo de adaptacións pensades que des-
envolven as plantas para compensar esa mobilidade?

........................................................................................................................
Parque
Sabedes xa a que condicións se enfrontan as plantas que medran nas dunas?
Natural do
Axudádevos da investigación que acabades de facer para elaborar unha rela- Complexo
ción de factores ambientais que condicionen a vida nas dunas. dunar de
Corrubedo
........................................................................................................................ e Lagoas
de Carregal
Credes que as condicións ambientais son constantes en todos os puntos da e Vixán
duna? Como variarán?
3
........................................................................................................................
 Actividade
3
Unidades
didácticas

As plantas
dunares
Que plantas
viven nas dunas?
Cun cadro de arame de 40 cm de lado, ides descubrir algunhas das plantas
que son capaces de vivir nas dunas.

Para facilitarvos o traballo, porque a duna é moi grande, tiraredes o cadrado

ao chan, anotando as especies que hai dentro, repetindo esta operación 15
veces. Non debedes pretender que caia sobre ningunha planta en concreto.

Para a identificación utilizade esta sinxela clave:

1. Gramíneas:

- Menores de 40 cm: GRAMA MARIÑA

- Maiores de 40 cm: FEO DE PRAIA

2. Diferentes ás gramíneas

- Follas con espiñas: CARDO DA RIBEIRA

- Follas sen espiñas: 3

Parque
Natural do
Complexo
dunar de
Corrubedo
3. Follas:
e Lagoas
de Carregal - Con forma de ril e talo deitado: CORREOLA MARIÑA
e Vixán
- Sen forma de ril: 4
4
4. Talo: Unidades
didácticas

- Ao corte bota leite: LEITAREGA DA PRAIA As plantas

dunares
- Ao corte non bota leite: 5

5. O talo:

- É un bulbo de cor amarela-encarnada,

ten unha flor branca en forma de campá moi
recendente: CEBOLA DAS GAIVOTAS

- Non é un bulbo: 6

6. Ten pelos ou la: 8

7. Non está cuberta de borra: 9

8. Abondosa pilosidade semellante ao algodón

- só nas flores: VULNERARIA

- a pilosidade cobre toda

a planta: CARRASCAS DE SAN XOÁN

9. Planta de:
Parque
- pequeno tamaño con talos reptantes Natural do
con follas postas e carnosas: ARENARIA DO MAR Complexo
dunar de
Corrubedo
- Gran tamaño con e Lagoas
grandes flores amarelas solitarias de Carregal
e vaíñas de sementes e Vixán
moi longas: PAPOULA DAS PRAIAS
5
 Unidades Ide anotando as vosas observacións na seguinte táboa:
didácticas

As plantas ESPECIES 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Total aparicións/ Frec.

dunares n.º total tiradas

Grama + + + + - - + - + - - + + + + 10/15=0.66 66%

Parque
Natural do
Complexo
dunar de
Corrubedo
e Lagoas
de Carregal
e Vixán

6
Agora, observade con detemento catro plantas diferentes, fixádevos na súa Unidades
forma, cor, altura..., e sinalade na táboa as adaptacións que presentan. Tratade didácticas
de relacionar esas adaptacións coas funcións que teñen nas plantas dunares:
As plantas
dunares
OBSERVACIÓNS A B C D FUNCIÓNS

Talo rastreiro

Presenza de follas

Cutícula dura

Espiñas ou escamas

Presentan pelusiña

Aspecto carnoso

Superficie enrolada

Son brillantes

Cores apagadas

Flores pequenas

Tecidos ríxidos

Parque
Natural do
Complexo
dunar de
Corrubedo
e Lagoas
de Carregal
e Vixán

7
 Unidades Calculade a cobertura das plantas no ecosistema dunar. Estendede unha cinta
didácticas métrica de 5 m sobre as plantas, procurando que quede o máis tensa posible.
As plantas
dunares

Seguidamente
ESPECIES MEDIDAS EN cm TOTAL COBERTURA
vaise medindo
(ollando desde
Grama 12-8-26-17 63 cm 63/5=12.6%
arriba) cantos
centímetros
ocupa cada
especie:

Parque
Natural do
Complexo
dunar de
Corrubedo
e Lagoas
de Carregal
e Vixán

8
 Unidades
didácticas

As plantas
dunares

Que diferenza existe entre a frecuencia e a cobertura?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Neste perfil da duna, situade a vexetación que atopastes no voso estudo e

indicade as especies que a forman.

En que parte da duna estades?

........................................................................................................................

Relacionade onde se sitúa a vexetación coas condicións ambientais que hai

nesa zona.
Parque
........................................................................................................................ Natural do
Complexo
........................................................................................................................ dunar de
Corrubedo
e Lagoas
Que función cumpre a vexetación das dunas? de Carregal
e Vixán
........................................................................................................................
9
........................................................................................................................
 Actividade
4
Unidades A estas alturas da investiga-
didácticas ción xa sabedes que as
dunas son un medio hostil
As plantas
dunares para a vida, polo que a
Nas dunas fauna que habita nelas é
escasa, aínda que moi inte-
non só viven plantas resante.

Para a observación da fauna, hai que ter os ollos moi abertos, xa que unha das
características principais dos animais que aquí viven é o seu alto nivel de
mimetismo. Hai aves como a píllara das dunas que crían nas dunas, poñen os
seus ovos en pequenas depresións da area que fan a fun-
ción de niños e teñen unhas cores que apenas nos per-
miten distinguilas e, por suposto, moito menos aos
seus ovos e polos...

Coidado onde poñedes os pés!

Outra das características máis impor-

tantes é que algúns animais, como o
sapo de esperóns, teñen a súa maior
actividade durante a noite, ¿sabedes
por que? Investigade que é o que fai
durante o día.

Parque
Natural do
Complexo Neste ambiente tamén viven outros animais de menor
dunar de
tamaño, pero igual de importantes, como escaravellos, o
Corrubedo
e Lagoas caracoliño das dunas e a eiruga da esfinxe da leiteiriña.
de Carregal Por que lle chaman así?
e Vixán
...........................................................................................................
10
........................................................................................................................
Facede unha relación dos animais atopados utilizando a seguinte ficha inventario: Unidades
didácticas
Nome galego Taxonomía Alimentación Presenta Tipo de Observacións
mimetismo mimetismo e curiosidades As plantas
dunares

Nas dunas existe un equilibrio entre as diferentes especies de animais e de

plantas. Para que haxa suficiente alimento para todos é moi importante non
alterar ese equilibrio.

O proceso no que un animal

come a outro e este é comido
á vez por outro máis grande
coñecese como cadea alimen-
taria ou cadea trófica. Agora
que xa coñecedes o ecosiste-
ma dunar, poderiades facer
unha das cadeas alimentarias
das dunas.

Ademais nos ecosistemas os seres vivos distribúense formando unha pirámide

na que os vexetais están na base e os depredadores na parte alta. Para que se
conserve o equilibrio, onde cres que terá que haber máis abundancia de seres Parque
vivos, na base ou na cúspide da pirámide? Natural do
Complexo
........................................................................................................................ dunar de
Corrubedo
Agora que xa falamos de equilibrio, pensa nalgún exemplo de como este equi- e Lagoas
librio pode romperse. de Carregal
e Vixán
........................................................................................................................
11
........................................................................................................................
 Actividade
5
Unidades Observade ao voso arre-
didácticas dor; o ecosistema dunar é
diferente de toda a paisaxe
As plantas
dunares que o rodea.
Un ecosistema Facede un debuxo no que
singular relacionado reflictades os diferentes
ecosistemas que rodean as
cos demais dunas.

Clasificade os ecosistemas pola a súa orixe (natural ou humana), polas súas carac-
terísticas naturais e observade as relacións que manteñen co ecosistema dunar.

ECOSISTEMA ORIXE NATUREZA RELACIÓNS

Parque
Natural do
Complexo
dunar de
Corrubedo
Pensades que as dunas son un ecosistema illado?.....................................
e Lagoas
de Carregal
Edita: Xunta de Galicia - Consellería de Medio Ambiente
e Vixán
Idea orixinal e realización: cem, s.coop.galega
Deseño gráfico: Mazaira grafismo, s.l.
12 Impresión: Edym, s.l.
Depósito Legal: C-2263/2004

Impreso en papel 100% reciclado, libre de cloro e certificado