SIĞIRLARDA DIŞ GÖRÜNÜŞE GÖRE SINIFLANDIRMA

Ekonomik süt sığırı yetiştiriciliğinde en önemli kriterler süt ve döl verimidir. Bir inekten hayatı
boyunca elde edilen süt ve döl verimi işletmenin ekonomikliğini ve ülkenin de hayvansal ürün
üretim miktarını belirlemektedir. Uzun ömürlülük olarak ifade edilen bu durum sığırların
yüksek verime dayanabilecek yapıya sahip olması ile mümkündür. Bu nedenle de uzun
ömürlülük daha da önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir çok araştırma uzun
ömürlülük ile dış görünüş özellikleri arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.
Bir hayvanın damızlık için uygunluğunu belirlemek amacı ile süt, et ve döl verimleri gibi
ölçülebilen özellikleri yanında ekonomik açıdan önemli ve görsel olarak da belirlenebilen
özelliklerin de dikkate alınması gereği tüm ülkelerce kabullenilmiştir.
Sığırların verimliliğini ve ekonomik ömür süresini etkileyen, kalıtım yolu ile generasyonlara
aktarılabilen dış görünüş özelliklerinin populasyon içerisinde belirli kriterlere göre
tanımlanması ve değerlendirilmesi işlemine “ Dış Görünüşe Göre Sınıflandırma” denilir.
Başlangıçta her ülkenin kendine göre sistemi bulunurken, ülkeler arası anlaşılırlık ve
karşılaştırma sağlanabilmesi amacıyla 1997 yılında Holstein sığırlar için bir temel standart
hazırlanmıştır. 2002’de bu standart yenilenmiştir. Ülkeler bu standartı temel alarak kendi
sistemlerini oluşturmaktadır.
Türkiye’de Dış Görünüşe Göre Sınıflandırma çalışmalarına 1995 yılında başlanmıştır. 10
kişinin yabancı uzmanlar tarafından eğitimi ile başlayan çalışmalar 1999 yılına kadar daha
çok eğitim ve sistemin kurulması şeklinde gerçekleştirilmiştir. 2000 yılında da Tarım ve
Köyişleri Bakanlığınca talimatı hazırlanıp yayınlanmıştır. Halen uluslararası kriterler
doğrultusunda Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliklerine üye işletmelerde Dış Görünüşe Göre
sınıflandırma yapılmaktadır.

NEDEN SINIFLANDIRMA ?
Sığır yetiştiriciliğinde ineklerden uzun yıllar yılda bir sağlıklı bir yavru almak ve mümkün
olabildiğince yüksek verim elde etmek temel amaçtır. Bunun için ineklerin iyi bir soydan
gelmelerinin yanı sıra sağlam ve gelişmiş bir beden yapısına, kapasiteli bir memeye, ağır
bedenini taşıyacak yapıda ayak ve bacaklara sahip olmaları gerekir.
 Dış görünüşü iyi olan hayvanlar büyük olasılıkla uzun ömürlü olur.
 Damızlık satışlarda fiyat bakımından avantaj sağlanır.
 Elde edilecek süt veriminde artış sağlanır.
 Gelecekte genetik ve ekonomik açıdan fayda sağlanamayacak bireylerin erken dönemde
ayıklanması mümkün olur.
 Dış görünüş özellikleri iyi olan bir hayvanın sağlık problemleri daha az olur.
 Üretici ve çevre koşullarına uyumlu hayvanlar elde edilebilir.
 Buzağılama ve döl verimi bakımından populasyon performansı yükseltilir.
 Yüksek süt verimine dayanabilecek yapıya sahip nesiller elde edilir.
 Buzağı kayıpları azaltılır.
 Yurt içi ve uluslar arası yarışmalarda derece alabilecek hayvanlar elde edilir.
KİMLER SINIFLANDIRMA YAPABİLİR ?

- Sınıflandırma, soykütüğü sistemini yürütmekle yetkili kuruluşlar tarafından yapılabilir.

- Boğa seçimi yapmak amacı dışında, dileyen her kişi sınıflandırma yapamaz.
Sınıflandırma uzmanları, Bakanlığın veya yetkili kuruluşların düzenleyeceği toplu
eğitimden geçmek zorundadır.

SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ
Dış görünüş özelliklerine göre sınıflandırmada farklı amaçlara hizmet eden 2 yöntem vardır.
1- 100 Puan Sistemi
2- Doğrusal (Linear)Tanımlama

1- 100 Puan Sistemi

Sınıflandırıcının doğrudan hayvanın değerine karar verdiği bir yöntemdir. Hayvan iyi ya da
kötü diye değerlendirilir. Hayvanları puanına göre sıralamak ve seçim yapmak imkanı vardır.
Islah örgütlerinde yürütülen seleksiyon programlarında kullanılması bakımından önemlidir.
- İnekler 100 puan üzerinden değerlendirilir ve aldıkları puana göre şu şekilde
sınıflandırılır:
> 90 Mükemmel : Bir inek ancak 3. buzağısından sonra bu puana ulaşabilir.
85-89 Çok İyi : 1. ve 2. laktasyondaki ineklerde maksimum puan 88 dir.
80-84 İyi : Damızlık kullanım
75-79 Orta : Damızlık kullanım
70-74 Yeterli : Damızlık kullanımda dikkat
65-69 Zayıf : Sürüden çıkarılabilir.

- 100 puan üzerinden sınıflandırmada vücut 4 bölüme ayrılarak değerlendirme yapılır.

a) Süt tipi
b) Beden
c) Ayak ve Bacaklar
d) Meme
-Her bölüm için bulunan bu değerler, her bölüme verilen ağırlık oranı ile çarpılarak
toplanır ve 100 üzerinden sınıflandırma puanı bulunur

Bölüm Ağırlık (%)

Süt tipi 15
Beden 20
Ayak ve Bacaklar 25
Meme 40
100
a) Süt Tipi:
Hayvanın aşağıdaki özelliklerine bakılır ve idealden uzaklığına göre değerlendirilir.
 Cidago (yuvarlaklık – Keskinlik) : Hayvanın arka tarafından cidagonun aşağı doğru
yaptığı açının kabalığı veya keskinliğine bakılır. Sütçü tiplerde açının keskin olması
istenir.
 Kaburga Aralığı (dar – geniş) : Aralığın 2.5-3 parmak sığacak genişlikte olması arzu
edilir.
 Harmoni (yok – var) : Yandan bakarak hayvanın ön, orta ve arka vücut bölmeleri
arasındaki uyuma bakılır. Ayrıca sırt çizgisinin düzgünlüğü, deri ve kılların yapısı ile
genel görünümü, derinin esnekliğine bakılır.
 İskelet Yapısı ( Kaba – İnce ) : Süt tipi karakterinin gereği olarak bir zerafetin veya
inceliğin olması istenir. Kemiklerde kabalık ve şekil bozuklukları istenmez.
 Boyun (kısa – uzun) : Boyun uzun ve bedenle uyumlu bir bağlantısı olmalıdır.

b) Beden:
Hayvanın aşağıdaki özelliklerine bakılır ve idealden uzaklığına göre değerlendirilir.
 Sağrı Yükseklği (alçak – yüksek) : 1. Laktasyondaki bir inekte 142-153 cm olması
istenir.
 Beden Derinliği (dar – derin) : Derinliğin fazla olması istenir.
 Göğüs genişliği (dar - geniş) : Göğüsün genişliği arzu edilir.
 Sağrı Genişliği (dar – geniş) : Doğum kolaylığı nedeniyle geniş olması arzu edilir.
 Sağrı Eğimi (yükselen – alçalan) : Sağrının hafif alçalan eğime sahip olması istenir.
 Beden uzunluğu (kısa – uzun) : bedenin uzun olması arzu edilir.
 Sağrı Uzunluğu (kısa – uzun) : Sağrının uzun olması istenir.

c) Ayak ve Bacaklar:
Hayvanın aşağıdaki özelliklerine bakılır ve idealden uzaklığına göre değerlendirilir.
 Tırnak Yüksekliği (alçak – yüksek) : Ortalama bir yükseklik arzu edilir.
 Arka Bacak Açısı (dar veya çok geniş – ortalama) : Arka bacak açısının ne çok dik
(geniş açı) nede dar açılı olması istenir.
 Arka Bacak Duruşu (X duruşu – paralel) : Birbirine paralel veya hafif dışa bakan
bacak istenir.
 Arka Diz (şiş,kaba – narin,ince) : Kaba, şiş ve iltihaplı gibi yumuşak dokuya sahip diz
yapısı istenmez.
 Kemik Yapısı (kaba – narin) : Narin olması yanında güçlü bir kemik yapısı
istenmektedir.
d) Meme:
Memelerin ödemli olmamasına, meme bölmelerinden birinin körelmiş olmamasına,
yaralanma nedeni ile doku bütünlüğünün bozulmamış olmasına dikkat edilmeli, bu tip
memeye sahip hayvanlar değerlendirmeye alınmamalıdır.
Hayvanın aşağıdaki özelliklerine bakılır ve idealden uzaklığına göre değerlendirilir.
 Meme Merkez Bağı (zayıf – güçlü) : Bağın güçlü olması istenir.
 Arka Meme Yüksekliği (alçak – yüksek) : Yüksekliğin fazla olması istenir.
 Arka Meme Genişliği (dar – geniş) : Oldukça geniş olması istenir.
 Meme Tabanı (alçak – yüksek) : Memenin gelecekteki sağlığı açısından sarkık
olmaması, yüksek olması istenir.
 Ön Meme Bağlantısı (zayıf – güçlü) : Memenin karına doğru geniş açı ile bağlanması
istenir.
 Ön Meme Başı Yerleşimi (dışa veya içe doğru – ortada) : Arkadan bakıldığında meme
başlarının, bulunduğu lobun ortasına veya hafif içe dönük bağlanmış olması istenir.
 Meme Yapısı (etli,kaba – sütlü, yumuşak) : Yumuşak bir doku, süt damarları belirgin,
uzun bir yapıya sahip olması istenir.
 Ön Meme Başı Uzunluğu ( çok kısa veya çok uzun - orta) : Sağım makinalarının
işleyişi bakımından orta uzunlukta olması arzu edilir.
 Arka Meme Başı Yerleşimi (dışa veya içe doğru – ortada) : Arkadan bakıldığında
meme başlarının, bulunduğu lobun ortasına veya hafif içe dönük bağlanmış olması
istenir.

2- Doğrusal (Linear) Tanımlama :

- İnekler iyi yada kötü olarak değerlendirilmez, dış görünüş bakımından mevcut durum
ortaya konur. Amaç, hayvanın değerlendirilmesi, puan verme değil tanımlanmasıdır.
- Bu yöntem, boğaların kızlarının dış görünüşüne bakarak o boğanın döllerinin dış görünüş
özelliklerinin tespitinde kullanılır.
- Yöntemin bir diğer kullanım alanı, amaçlı çiftleştirmedir. Bunun için işletmedeki ineklerin
ve boğaların dış görünüş özelliklerinin bilinmesi gerekir.
- Doğrusal tanımlamada uluslararası kabul görmüş 14 standart özellik olup Türkiye’de bu
özellikler ile hayvanları daha iyi tanımlamamızı sağlayacak 3 özellik daha olmak üzere
toplam 17 özellik kullanılacaktır.
- Her bir özellik için (vücut yüksekliği hariç) 1 – 9 arası puanlama yapılır. 1 ve 9 puanları
ilgili özellik bakımından ekstrem sınırları temsil etmektedir. 5 puan ortalama değeri ifade
etmektedir. 5 puan ideal demek değildir. İdeal ıslah amacına göre değişir.

Doğrusal Tanımlamada dikkate alınan özellikler:

1- Sağrı Yüksekliği : Sağrı kemiğinden yere kadar olan mesafedir. Santimetre

cinsinden ifade edilir. Vücudun büyüklüğünü ve kapasitesini
belirler.
2- Süt Karakteri : İneklerin arka-üst taraftan görünüşü olup, cidagonun yanlara
doğru yaptığı açıya bakılır. Etçi özellik göstermesi istenmez.
3- Beden Derinliği : Karnın en sarkık olduğu yer ile sırt arasındaki mesafedir.
Vücudun kapasitesini belirler. Kaba yem tüketimi bakımından
önemlidir.
4- Göğüs Genişliği : Ön göğüs genişliği dikkate alınır. Hayvanın sağlam ve güçlü
yapıda olmasının göstergesidir.
5- Sağrı Genişliği : Oturak yumruları arasındaki mesafedir. Doğumda önemlidir. 17-
18 cm olması arzu edilir (5 puan olarak değerlendirilir).
6- Sağrı Eğimi : Kalça ve oturak yumrularının arasındaki eğim dikkate alınır.
Oturak yumrusunun kalça kemiği çıkıntısından 1-2 parmak
aşağıda olması arzu edilir (5 puan olarak değerlendirilir).
Paralellik varsa 3 puan verilir.
7- Arka Bacak Açısı : Arka bacağın yandan görüntüsüne bakılır. Arka bacağın dikliği
veya yatıklığı ağırlığın ayaklara dengesiz bir biçimde binmesine
yol açar. Hareket zorluğu yanında uzun ömürlülüğü de etkiler. 4-6
puan arzu edilen puandır.
8- Tırnak(Taban Yük.): Tırnağın arka tarafının yerden yüksekliği olup, yere yakın olması
veya çok yüksek olması ayakların hareketini engellemektedir.
Tırnağın arka yüksekliği 3 cm civarında ise 5 puan verilir.
9- Diz : Arka dizin kalınlığına bakılır. Dizlerin iç ve dış kısımlarının
kuruluk, etlilik durumu değerlendirilir.
10- A.Bacak Duruşu : Her iki bacağın duruş pozisyonuna bakılır. Tırnaklar üzerine
direkt etkilidir. Hayvan hareket halindeyken daha kolay tespit
edilir
11- Ö.Meme Bağlantısı: Memenin karına doğru bağlantısı olup, memenin kapasitesi ve
ileride sarkıp sarkmayacağı konularında önemlidir.
12- A.Meme Yüksekliği: Memenin arka bacaklar arasından görülen bağlantısı olup,
memenin kapasitesini tahmin etmeye yarar. Vulva dudaklarının
alt ucu ile meme başlangıç noktası arası mesafe 8 parmak (17
cm kadar) 5 puan olarak değerlendirilir. 4 parmak 9 puan, 12
parmak 1 puan.
13- Meme Merkez Bağı: Memenin vücuda bağlanmasını sağlayan bu bağın belirgin olması
istenir. Sarkmaların önlenmesinde önemlidir. Hiç çizgi yok ise 1
puan.
3 noktaya bakılır: - Çizginin yukarı doğru yüksekliği
- Çizginin derinliği
- Arka memelerin açısı
14- Meme Tabanı : Vücuda sağlam bir biçimde bağlı olan memenin en fazla arka diz
hizasına kadar inmesi istenir. Memenin en alt noktası (meme
başının memeye bağlandığı yer) ile diz arasındaki mesafenin 4-5
parmak olması arzu edilir (5 puan olarak değerlendirilir). Tam diz
hizasında ise 2 puan verilir.
15- Meme Başı Yerleşimi: Ön meme başlarının memeye bağlandığı yeri ifade eder (içe yada
dışa bakışı değil). Sağlık ve makinalı sağım için önemlidir.
16- Meme Başı Uzunluğu: Ön meme başlarının uzunluğunu ifade eder. Makinalı sağım için
önemlidir. 5 cm 5 puan.
17- A.Meme Başı Yerleşimi: Arka meme başlarının memeye bağlandığı yeri ifade eder (içe
yada dışa bakışı değil).Sağlık ve makinalı sağım için önemlidir.