RANDSTAD HOLLAND, ME'

HOLLAND, METROPOOL 0
METROPOOL OF NIEMAN[
OF NIEMANDSLAND RAND
NIEMANDSLAND RANDSTJ
RANDSTAD HOLLAND, ME'
HOLLAND, METROPOOL 0
METROPOOL OF NIEMANC
OF NIEMANDSLAND RAND
NIEMANDSLAND RANDSTJ
RANDSTAD HOLLAND, ME"
HOLLAND, METROPOOL 0
METROPOOL OF NIEMANC
n~ NIEMANDSLAND RAND
. MANDSLAND RANDSTJ
HANDSTAD HOLLAND, ME"
HOLLAND, METROPOOL 0
RANDSTAD HOLLAND, METROPOOL OF NIEMANDSLAND
 Publikatieburo Bouwkunde
Faculteit der IJVU""""UI Technische U niversiteit Delft
I"'IPI'"Il'i{"1P\J\lI;>l"1 1, 2628 CR Delft

Telefoon (015) 784737

In n""',r'!r<>l"hY van de Faculteit der Bouwkunde

Den
J.H. de Boer
Randstad rede
Faculteit der Bouwkunde
Technische Universiteit Delft

ISBN 90-5269-120-7
NUGI 923
Trefw.: stedelt>OlJW; r~n,n<::'r~n Nederland

1992 Faculteit der Bouwkunde

Niets uit deze mag worden vervet:uvc.WGIGG

aefJrlaaKl door middel van druk, tOf()/(o,pte,
dan ook, zonder vo(')ra;rgaam1e tc)esitenlmJ!ng

Druk
Intreerede

ult!;:JeSiprIDKE!n door ir. J.H. de Boer op

het aanvaarden van het ambt van . . . ,..,,,. . . nll"' ..." " ' .. :::stE~aEm()U"I\IKIJ'
lntlu"",,,,,,,,,,,,, Stad & van de Faculteit der Bouwkunde van de
Technische Universiteit Delft.
 leden van het ..... Vlf/C'''''C' van Bestuur
c...-olfletlae hooq/erarEm en andere leden van
de universitaire NOIYI,:)o'",C!I"'h<=ln
Dames en heren studenten
vrienden en . . . ,,''''' ...
''1''110
Dames en heren

als in de
zo'n hJIIAt:>hnnnt:>r,ri\llllfill"'l "",,,,, .. 'nno is

er een groot aantal mensen er meren

havens gegraven en luchthavens
is toegenomen, steden en en de
infrastructuur is wat
Maar nog steeds daar een
steden rond een min of meer
maar vooral met veel mest.

Het
zó ...... ..,.ron .......,""
dat hieruit een permanente,
n .... ""nC>f'lhll,nll.", stabiele vorm is ontstaan. Maar als

wat

aan de hand waarvan de vorm

wordt en of het niet
structuur te ontlenen aan de nel(lelna,aa<Jse arc)otstetdelll~:e
Ondanks het feit dat de Randstad Holland steeds als
voren wordt nt:>,cu.,tU'\\,It:>n
van de sectorale en de l'1I",nn<,,,,,.,t,,,I,,IJ',,,
maakt het idee dat de Randstad een nn'::>Tr,'\n,'\nl zou tot een
interessant dilemma.

5
 vorm aan te nemen toen in de
1"I"" . . . l"Ir·"'1".::.... de Randstad
I-n""'''''I<>'''

één ".,,"cn,,,,,,,,",,,,,,,
wereldsteden en de ander hO'Cl!t.:o,rY\ln.c>Ir1.c>
I\fl"','i'f'.."nnll<>·, Bestookten de "'nn.c>ICI.c>n

nu deden ze het met IUCCCI",

Waaruit bestaat nu die Randstad Holland? Over de omvang

en de vorm ervan wordt nog wel eens verschillend wil het
hier hebben over het Amsterdam-Haarlem-Leiden-
.... "'\la ...... "',.,''''_I-<! . . . f+a .. ' ... '''.V\ met aan de uiteinden Utrecht in het

Noorden en de Orechtsteden in het Zuiden.

Het betreft éénkwart van de van waar
meer dan dat is ongeveer zes mensen, van de
be'VOIKInO woont. In de Randstad is ongeveer de helft van de
Nederlandse werkzaam en er wordt de helft
van het bruto binnenlands verdiend.
In de Randstad
de meeste van de verder
driekwart van de hoofdkantoren van nederlandse
procent van de buitenlandse "<><>1",,.,,, ... ,,,,, ...
Meer dan de helft van de Nederlandse universiteiten is in de
Randstad te vinden en tweederde van de nnr1.c>r7r,pIlCllnICltltl
tenslotte is er een cultuuraanbod dat ongeveer het dubbele is van dat
in de rest van het land.

worden we met
"""" .. "'llrI.." ....... lln,.,

<>n,..,.::o~,nr1l",
de toekomst van de Randstad. Voortdurend
wordt de levenskracht van het tegen de voor
is bovendien de rol van het milieu steeds

6
 is inmiddels
·1'Y!J,,,tr,"\n ..\nl· maar voor het
7n,rl!:lllnln bestaat geen sluitende definitie. Van staat
rT\&~Trl.,.nl"\("\1 voor 'moederstad', een van de oude Grieken
voor een stad die satellieten had in haar koloniën. de
worden zeer verschillende steden en betiteld
als De moderne betekenis had in eerste instantie
no+ ... ol/l",nl'1 op steden die vanuit één hoofdcentrum een min of meer

laten zien. Evidente

en Londen. Het
mono-nucleaire
daarna vaak nog steeds als
kernen maar die één U"" "U '" 11 1
bezitten.

met name als we onze westerse

met die in de rest van de wereld.
C!!:lIr"nanl"'.\lIr\1'1 \lOrr.OIl,IIf""""

ongeveer aan te
kunnen noemen. Het inwonertal van deze
r-no,trnnnni

verschillende steden varieert tussen ongeveer Oal"\r-nll.r,on

\liitarlhll,'lnf'inrnilin",.n en de n .... ,,",o,,,,,'

7
 kilometer van de Randstad beslaat met ongeveer
twaalfhonderd vierkante kilometer slechts van het
daar wonen ongeveer heeft
inwoners op een iets kleiner stetdell)I<
op het dubbele areaal.

Om toch tot een norm voor de omvang te komen wordt wel naar de
in wordt een uur
maar deze maatstaf is
van het vervoersmiddel en het

relstillde:n van meerdere uren zoals die in

steden als Sao Paulo normaal

werd anders tegen het

Zo was in die Amsterdam met
slechts ruim tweehonderdduizend inwoners de vierde stad van
en
op de centrale van economische en
DOIIIIIE~Ke macht en van cultuur. Amsterdam is nu beslist geen
dat komt niet omdat de stad vanwege de omvang ervan is
maar omdat niet beschikt over die
ÇJr()otsteiaelll~;e functies. Den is het
ht>nnl"tc;:,rn,... t ....,1'"' Utrecht richt

hoewel Amsterdam hierin nog

steeds voorop

Concentratie van de drie arc)ot:stedel

...... ".1"1'"'....... ' ... ,...1 is permanent, de stad mag

1It::I.JVV't::11. het totaal is een
n,o .. "" betekenis.
'7 ........

8
 Randstad

oelKm~en in hoeverre de Randstad ..... "',,. ....... ,..1'\1

toe te rll ......... to,,.. in te gaan op de vraag of de
Randstad wel of geen rnt:.tr/"\n/"\nl en eventueel zelfs te overwegen
of de Randstad Pll"1lpnlllli" rnt~tYl"\nj"\nl zou moeten even een
overzicht van h01r,..,,,,.Oh zoal in en rond de
Randstad heeft aTOleSIDeeHa.
Ondanks de nog steeds als
dit moment
doordeon1rwlKKE:llnlQen

on1twlk:lu~lmlo daarvoor.

De onrWllKKelll die laatste

beste schetsen aan de hand van de vier ......... OOII"\\I''''',.."onl"'lo nota's over
de

van
naar voren over
hO"7""'I",.,rlholril

van de afnemende
wa.nUlat)ezettlrna en over de van de toenemende mobiliteit.
I'\rrto ............ stond in het teken van de ",,,,,,ro"';,,.,, ...

druk op de Randstad een

Enschede en

9
eenzelfde ae'wu::m steden in de Randstad. Voor het
eerst komt het milieu eXIDIlC~le'[
het markeerde van een nl~nn,~tiln"" eC4Dlolal~:;ctle In,hrt.nn
invloed is de
aanzet voor deze nieuwe
trouwens binnen de Faculteit Bouwkunde van deze Universiteit.
" ......... '"H1 van de Nederlandse situatie

binnen de context van met van voor die

vanwege het beeld fascinerende kaartbeelden.
De tweede nota was een indrukwekkend werkstuk vanwege de
..." .. ,nn, ....
<:> en en door de
\10.1"7"'''''''1''10

In de internationale vakwereld dit ...,ollnt.::lInr'oolrrlo

de naam van Nederland als een van de leidende
men kende
schaal.

was dan ook een

nota maar liefst in drie van twee structuurschetsen
en elf sectorale structuurschema's. Zelfs de van
de in het kader van de later voonJe~;tellde

niet De vraag naar

ae~Helae in de tweede nota werd in de derde
Ker'nenDel€ild, een verdere van
werkClelE~aeinheld buiten de Randstad.

de op:stellmlÇl van de derde nota kwamen er de eerste tekenen

en werd men zich bewust van de
onltwlikklf'!lirlOFm van de automobiliteit.

aan de vierde nota, die zich richt op de

nO'llIIo,rlrt

tot 2015. De vierde nota niet

10
'selectief' in op relevante I'YH3l:1tcu"lho!:ilr"\n,l'Illlill'.:o ontwikl<:elinCllen
neerkomt ~en dat is nieuw- op een eXIDlic:ie1te
marktmechanismen die np.nallp.n,n

trefwoorden.
De vierde nota gaat uit van 'basiswaarden' en richt zich met een
ontwIIKKelllnq~)D€!rpect:ler op de toekomst.
III'YITolI.lI'o hoofdstructuur' wordt sterk

nu Dllleerl0€W€!eoa
daar negen van, maar na wat reizen van de
"'1'101"\"'0"'.",,.,,, .. ,,, en wethouders werden dat er dertien in de DII4:lef,tel!ae

vierde nota extra.

""" .... r."'..,..:' worden in de vierde nota 7o,,,or,Tu,lInT'n sttlas:ae!WI~sten
drie meer dan voorheen.

van de schetste
te traceren. Allereerst wordt die hele ... .:0 ......... 1'10
dus ook nu nog, beheerst door angst voor men was vooral
dat de Randstad zou en trachtte voortdurend de druk
daar af te wenden door de van oe1.tOIKlniO en
w€!rK(:]eleqenheld over het hele land.
Daarnaast is er een toenemende zorg voor natuur en een zorg
die ondanks de veelbelovende aanzet in de tweede nota
toch is steken in starre behoudzucht. Waar je de
nota's kunt lezen als een tussen de vraag
en het gegeven, is er een van
l:In1rhrnn ...... "',on1rru:,"'h naar ecocentrisch denken waar te nemen. Dit uit

11
zich vooral in het in de vierde nota ooce'volercle
'duurzaamheid'. Was er in de eerste nota onomwonden
het , dan het in de vierde nota over
nOIO\A'ln/'1C!_ en toekomstwaarden' die aan de duurzaamheid worden

Een interessante op:stel11 nlÇJ van de overheid ten aanzien van

de bemoeienis in de "",,,,ri.,.. ,,,, .. V,,,.IIIL,,,,, Patriachaal
in de eerste nota, bereid tot \1\1""""" ..11'''''''''''0 ~:~nr\~C:C:lnn
op het bevorderen van condities in de derde en tenslotte
constaterend dat met de markt en het ho'-I .... 1-'" I."",."".
om verder te komen.
Een kwestie van barsten of maar nu wordt dan
tenminste erkend dat ondanks het SDI"elC:Jln'csl)eI19Id de Randstad toch
de bleef van de economie.

Niet zozeer een alswel een steeds herhaalde kritiek is de

dat de
.......... II"ICOT"'T""Yln,"

worden steeds onderuit en nog steeds bestaat het

patroon van Nederland uit wat str,oollCOlec van kleine staldsÇJe'weste~n

een
moesten
er nu, de de economie en de
er kwantitatief beantwoordt de Randstad als
aan de definitie van een Maar waar je dan tevens een tot
de stuit je op
een van en van waaruit de lokale
bestuurders met argusogen naar elkaars zitten te
koekeloeren.

De Randstad Holland is geen de vier grote steden ieder op

zich daarnaast nog eens zes

12
Er is een baaierd van sectorale Ctlilllrn.",n\l!.It:>rl,(ln,nCO'"olrh~,nrllon op allerlei
.. "'...,, ..... ,...~ maar in feite komt het er op dat het bestuur en het
beheer een totaal is.

functionerende komt concentratie van de

POIItI€:Ke, de economische en de culturele
in feite op neer dat deze functies over en weer zo
dat er een voortdurende is.
Hier nu het manco van de Randstad: de grote steden
helemaal niet zo ver van
maar ze op een abominabele manier met elkaar
vervoersstelsel bestaat ook alweer uit een
groot aantal slecht op elkaar verschillende
sinds de trekschuit we structureel niet erg

13
 niemandsland

Een vitale stad is een ."..".,.ol~·I1' .. , ... o.,. er zitten totaal verschillende
Een stad is een

Wanneer een eenmaal op gang laat

zich dat niet zo maar Het is als een enorm draaiend
Vlilem/Viel. dat wel eens wat minder snel omdat de vaart wat
<>yr'oF'O ...... I'I· maar door het moment de in

..."I"H'Onrt het moment

En de stad ze is constant aan Dat

kunnen aeleljjel maar het kan ook om enorme

vervoersnet.
Een vitale stad herstelt zich ook van "''''\10'1"1"""",.-,1"0
Rotterdam dat heeft . . . ""'''''''.n

beter dan de boel te laten vermolmen.

transformatie wordt dan
de brute overgang, zoals te zien in de historische Noord-Italiaanse
aellaaaaneliQ kan aflezen als was

van en de stad als een .... "',..........\lo,"'y

dat daar dan ook wordt !:I!:Ilnn,O\/1

ATCleZlen van natuurrampen of oorloasj]e\lVelld is het de WI:SSE~IVIi'erIKlna

tussen de functies die is voor de vitaliteit
van een stad. Als een van de functies permanent de boventoon gaat
voeren wordt er een die
onhelrro,epelilk naar de 1'O"lll"1ln';:',l"'In
hlll"nru'hooirt Amsterdam er voor kiest de

bestaansvoorwaarde van de als van

en is dan weg, de stad staat daar alleen nog
maar als een mooie maar huls.

OtJ!:)e;:iteta en
tenslotte Inmiddels was het infrastructurele netwerk
van de Randstad niet voldoende en vernieuwd en
daardoor totaal ~I" ,t.:,,"n .... /"100"<><>111"1'
..

De markt bleef investeren in de Randstad en de individuele

gemeenten wurmden zich onder de adviezen en van de
OVlerKoeoellae gezagsorganen uit om toch vooral maar niets te missen
van de veelbelovende Het resultaat kent u: het staat
de het
Er werden op een volstrekt
veel te veel lokaties aal1af~nClnen
Vj:>c::tll'lnlnC::l'ic1vlfl!~ van de en
C-Iokaties op basis van de vervoer werd
VOllel"110 nonO'CH:U:JIrn en het resultaat dat in de eerste helft van dit
dat

en dat is nog ruim genomen, van de kantoorruimte op de

OOln",.Tl1io

A-lokaties is In totaal is er thans vierkante

meter kantoorruimte in de

hol<>nrU'IILro \lIle.<;:1'_il-llrn ....."C!o stelde'IIHee concurrenten is dat

15
anders. De arbeidsintensieve en
bereikbare
gr()otste!de~liH,e functies.

In het beleid is de internationale van

Nederland een punt van aandacht. Om die te
handhaven en te versterken wordt verder Qelke~,en
Randstad. Het aeIPrC)le(~telerdle
de Randstad
is de ....."~>ril"'.n .. "nrll mensen op
vIl1ttle~ndIUl:i~enld vierkante kilometer. De rest van

U"rt>nTIOQS",n tussen de VVP'~T-II-II",f"\n''''QO

n"I",trnnnlon wordt overal met dezelfde veelbelovende orc)otsteH:leiIlHce

een historisch

........"<>,,,,,'" van een nO"7l:Hnonll,lll'o ",tc::to'"rInnlnln

totaal met daarbinnen een aUlaellll<:e nlrn"'I"''''

de keuze voor de Centraal Nederland

wordt het achterland betrokken waar de laatste decennia een
on1twlkkE~lirla heeft Naast de

in

16
de \/o.r,:",,,II'1r1o. vertaald 'randstad' maar het betreft
I

is een suburbane van

\1\1':!.rlf\u:>c:.tlrllnrl",n van kantoren en diensten van grote firma's die hun
n"'lrc:.n n "',I'" betrekken binnen een actieradius van maximaal
minuten met de auto uiteraard. Het is een " o ..c:.rOl"o"r1
binnenste buiten keren van centrale stadsfuncties de randen
van de steden en tussen bestaande en nieuwe suburbane
is volkomen indifferent van vorm, het
een soort chemische tuin van wegen, IYCUVVV;;) en I'1nIIT"",~~"",,,,.n en

sCllrll<OE~elj:::l,
niet zozeer vanwege de keuze voor een
als wel vanwege de volstrekte om
ooit een structurele vorm te realiseren waardoor deze aeDle:ae~n
betekenis

In de verdere van de vierde nota

de aandacht. Zowel door de vier
de ministeries van en van Waterstaat
studies verricht die zich op de Randstad Holland en
voon]e~;relae structuren worden verbeeld aan de hand van
vormen. Naast
het wonen veel aandacht. De
betekende grote aantallen T""€>lU"',n"\'~TlrIO
dichter de In de vierde nota wordt ultiÇJe~~aaln
een toename van de tot 2015 met ongeveer üV\.I.V\./V
de vier maakten daar 650.000 van en inmiddels nemen in
de prognoses de aantallen nog toe. Er werden uiteraard al \/\In.... n'u,,,,.,,,,,
in de Randstad het resultaat daarvan bekend: overal
\1"""1"""\0'" met het deel van de

steden hebben geen ruimte om uit te ze zitten klem

tussen de kleine die zich over het

.. ~r,,"u.. o..Y\oon'ron floreren in een """"""'''',1"""" .. ",, <:l\IrTlhanCl,,,,

11
Het beeld van de Randstad dat hierdoor is ontstaan, laat zich in één
woord kenschetsen: Er is nog wel een afleesbare
hoofdstructuur die op de I "'nrlC!r· .... aIDD43111 k-nnolrtoll0011 sc:he
ontstaansvorm, maar daarbinnen hebben individuele onitwikkE'!lirloen
zo'n omvang aangenomen, dat je door de de stad niet
meer ziet.
De Randstad Holland is een niemandsland nergens
SleaelllK, nergens er Îs geen open je kunt nergens
van je af zien en als je meent dan eens van de drukke
beslotenheid van een stad te mogen r ..:>!'"tlo·ron
met kranten brink in de n,..:h1<c.... hl"lolr·
Oal~O\NelrKeIIiKtegaan

"'''''+0''''',.,,,, als een Uw'-'v'.... ,," een decimeter boven de

horizon en ook wanneer er een boom te worden
nrr'rI",hallrt ten behoeve van de die men zelf heeft
aTCleawcmClen teneinde sneller op het werk in de stad te komen.
I\Allnn<>I"II ...,rn-t~orlon van die kleine

van de
accurater is dan die in het "',.,.,"' ....·1"1."',.,.1"''''
\/onr"'!lru,nril",n

De Nederlandse bombardeert ons met r1p:::IVl'ln~PPlrr1p

treinvervoer dat ons in de komende
eeuw te wachten staat, maar is op dit moment niet eens in staat om
zelfs maar toe te komen aan wat een alternatief van de auto zou
moeten Want wie maakt het niet mee: van

18
twee treinen met een laat I"\n,o ...... ,oltIIQ J:IIonllrn ...... "',n
laatste tram net weg; om de nachtbus te komen moet je
een zone waar je je zelfs klaarlichte niet in
taxi te vinden en je fiets is die ochtend

Toch is de \I,oll"nl,!'>II\IIIIf"lt'I en verdere uitbouw van het nn,pnl..... o~u·

vervoersstelsel een zaak die de hnn .... "''!:'" nr.nr.,r"",'!: moet
teneinde de Randstad een verstaanbare en bruikbare
hoofdstructuur te geven.
De rh ....·htc:thII1711Inno ...... ,....'.,.'!:.,.,..hol
beschikken alle over een <><>r"'71<~nll
Randstad. Zelfs zonder de netten aan te geven
onderscheiden en Londen zich door het dicht vertakte net en
het aantal haltes. Het

vervoersnet met meerdere velrvc,enskeluzerrloClel I IIrn,on,on

tussen de in de Vlaamse stedendriehoek is eenzelfde situatie.

stelOellll<:e oeDleclen met een ........ '''''"1'.. <......

Ilmr1C:lrlr:::Il'H'I:vll'ill op korte afstand van stations en nallteJ)la,atser

19
 staan nu voor de keuze ten aanzien van de toekomst van de
Randstad Holland: doormodderen in niemandsland of uitbouw tot
een Het zal u inmiddels niet dat
ik opteer voor het laatste.

dat een veelomvattende en

opgave het beste door middel van ontwerp kan worden
aalnOI:lPitlKt. Gewoon transparant over de kaart en met P01:loc.a
en viltstift invullen wat waar zou kunnen een \lnnr.~~oll'''''·1
maken van de en keuzen maken. Steeds weer het werk
overdoen vanuit een andere QTe:'lIllrlnlrll'lllrlrl&>
De waarde van deze werd
met de exercitie Nederland Nu Als

ontw'en:>ol:>aê:lVe ga ik er van uit dat de Randstad Holland een

eenheid vormt, zodat het wordt vanuit
C::::=!lrne:'nrl:=!rlf'l te opereren.

1111::1..111111111..1 en van het infrastructurele

met name waar het om de uitbouw van het nn,pnln:=!;~r
vervoer gaat.
Tenslotte natuurbouw.

de kaart van de Randstad drie concentrische zones te zien:

De van
het Groene Hart daarbinnen en
de buitenflanken er omheen.

De opwalanlerma nn~RnIVI;IKisteDe'welrK~;telilglen
doorhet\lor~T,oN.~I"~

20
in de buitenflanken direct tegen de te benutten. Er ontstaat
zodoende een van functies van buitenaf tot aan de
binnenflanken rond het hart.

In de buitenflanken de meeste 1I1'"",,.,7 •• rt,,,,, van een

cirkel is nu eenmaal meer ruimte dan meer naar het m l n n o ... dit
maakt het om tussen de belbo!U",,'m~I]S(:orlcentl"atlles
nrl''''t''l'1lnn naar binnen te laten \/l/It,,.,,,,n
vindt vanuit de oude kernen een 7\AI"'''''I''t'O'r'\I.r'H"",,<> .... n.
naar het midden toe. De binnenflank van de
groene hart wordt dan ook het meest intensief

mC)OeIllK de

ander. Het gaat vooral om de tussen de kernen.

1-1"\/"'''''''''''0''' in andere steden laten zien dat het file-
met name tussen de kernen bestaat.
Om de Randstad als te laten functioneren is het

naast elkaar dus en met een grote aan

keuzen van vervoersmiddel zonder noodzaak van overstappen.

de natuurbouw is uit te gaan van het feit dat de Nederlandse

"'+'''' ...... situatie een
'"'0,........ '.. 0 schakel in zeer .........\1"\1"." .... 1"'0
oO.levert Een Oost-West uitstromende delta met haaks

in een met een onvoorstelbare

waarin zich bovendien
n\llr'\<>r...... ,c.'" concentraties van hU""I'U'\rt'''rO
flora- en faunasoorten bevinden. Daar moet mee worden
ho1r .... ""o ... niet wil zeggen dat alles-wat-
manier is. In een veranderende
een bestaande functie het veld ruimen voor een
nieuwe. In een gaat dat proces meestal één kant op ten
koste van de natuur en de open ruimte. In een
is echter ruimte voor stad èn natuur en kan zelfs

21
natuur tot nieuwe on1twikkE~lirla worden .... o~...... "''''h+
Als met de van de klok mee de Randstad I"n .."il"",,,,.1n
we eerst boven het IJ ste~deIlJ~;e ont"l\Ill<l<ellnçJsnno~~eIIIJl<tledlen
een uitstekende c::nd.... nr"\/iPrhlnnlnn
haltes.
UO,n/r1,I4"UH'\'" is er de Markerwaard die in een kleine IIh,rn.o,I"IIn.n ruimte
tuinbouw en zo een ht:>li!Olnru"lllrt:>
voor de Randstad Door van nieuwe
technieken van kan de Markerwaard een laboratoriumfunctie
vervullen voor de natuurbouw op schaal.
Amsterdam vanuit het hart een directe Ilnl"1on,,,lIn.,, met Almere
door het IJ-meer met n,'"''I''I<'lnl''l''' s1tedlelilke in relatie tot het
water. Door de LlG."U'", eenheid vallen de knellende
rond Utrecht weg en kan deze kern zich ontwikkelen tot
IDUltiepoort naar het Oosten.
hier
bestaat al een functionerend "'''' ...... '''In'A'''' .. V....,.... '''',,''''.·''''<>,lnn tussen een
aantal gemeenten om dit van verschillende transportassen
te benutten.
In de Hoekse de ZUloellll<:e buitenflank van Rotterdam is veel
ruimte die vanuit de stad tot aan de rand is er is maar één
om hier een reeks verder uit te bouwen
aan de grote stad te KOlpp,ele,n
voor de kust een interessante kans om
tot te met van de
<>n'I"'IIIn..... "'vonnlCl! die nog steeds wordt in het '-""'lLa-u,a,
een eilandenstrook met de Waddeneilanden met

Goede bereikbaarheid binnen de wordt de

structurerende component van de Randstad Holland. Om
de vervoersbundels tussen de kernen te realiseren is het

22
 het bestaande

en met
steeds aan de nrr\tt>'"t> vervoerscirkel raakt.

Soms het zinvol om het Groene Hart in Noord-Zuid r,,..r"',n,,., van

Amsterdam naar Rotterdam te en zo een enorm
dit zou echter puur een een
niet reëel.

het Groene Hart wordt eens aan natuur maar dat

toch maar incidenten in het grotere tussen de Delta en het
Het Groene Hart is te ontwikkelen als een natuur-
recreatieve een verwilderd rKCler.:.leC]. alleen aan de rand
de binnenflank van de
Het maken en beheren van
de 1'1It>'nl~lnrllt>

en

Markerwaard.

Wat je maar zover is het nog niet. Om te weten wat je

wilt tekenen moet er een programma dat ondersteund door
onderzoek aan de ontwerper wordt Aan deze Universiteit
wordt zowel aan dat onderzoek als aan het ruim aandacht
besteed.

23
 faculteit der bouV\,kulndle

7('u'1~I"'ln is geen maar

kent sectoren waarbinnen op meetbare en
controleerbare kan worden bedreven. Het is mede de
opgave van de om onderzoeksresulaten toe te passen, en
dat betekent dat de ontwerper ook vragen moet formuleren waar de
onderzoeker mee aan de kan.

Binnen de faculteit der bouwkunde een ste:deDOUW

onderzoek 'Verdichten en Verdunnen', dat door verschillende
werkverbanden in en dat de
Randstad Holland als centraal on,aelrzoeK~;ge'DIE~a
in dit onderzoek is een verdere concentratie van de
de staldsoe'westEm

Het onderzoek richt zich op de condities waaronder deze concentratie

kan en op de I"n'.... "'."' .... ,
economische

Het onderzoek 'Verdichten en Verdunnen' kent

er wordt een nl"l... nlr~rnn"\~t'lc::r'hA .... van
, " , n " " , ... steidelll~:e

er worden scenario's van rn()ue~III~,e

ontw'II<~:ellinalen in de maak en

Het laatste deel onderzoek wordt verricht binnen de leerstoel

I .... "'.." " ' ....... "', .... Stad & in met de
Planolo~llsc:he Dienst en behelst een onderzoek naar het
van mono-
nucleaire en c:lnln~IAnnArlT van de

24
 Inroflf1.nJP,JPI-rllllrn'!'."IIII"" \A,'01!..... 11"" .... van theoretische
modellen en structuren. Het hier kort omschreven stE~dE~bc)u~'IIkIJr
on~:1er'zol~ksDr(>aramlma heeft du!idelij~:e (.1.I:3I1;::'IUIUI
en heeft vanwege de verschillende \I""'I1',...,,"'+i .... o
componenten waarde voor het ........ n.o'nl\ll

eerste contacten met de faculteit werd ik

met het fenomeen 'Probleem Gestuurd Leren', Dit
..... O,.... I"\,... 1' .. I"\ ... '.. o<:... n

hoewel het er op dit moment naar uit ziet

nrr\hl,PJPf'l"'l vnnrn~~rn,JPIIII( bestaat uit de mCle\lVIKKellae
is om te grote aantallen studenten in een te
aantal op te leiden tot
Dat docenten en medewerkers toch onder deze
on,stanlmcme!ae~n met zoveel inzet en succes de DeaeleH:U
verzorgen, vind ik een zaak.

ontwerpers;
l~nt1~/"h~Ds.arcnltec'ten en civiel-

on1twiKKEOtliriaen vragen om
van veel betekenis wanneer vanuit de Technische Universiteit
NOllni"t"nrOOlrno voorstellen op dit het
'Verdichten en Verdunnen' kan

25
Tenslotte

we wonen al zo'n in maar

ontwerpen bestaat pas ongeveer
Het vak ontwikkelde zich uiteraard vanuit de 'I:.or·I"\ .... ol;
pas echt vanuit socISlal··uloDlsc:he
de dramatische toename van de verstedeliiikir,q
Industriële Revolutie. Het vak is daarna
meer te overzien veld van soeCllalllsnlell: nArlr~I'l.c::\J\lAtArl.c::('~h::llnr\An
oOlitlAlc eCIDlolqh~, civiele management,
1"\,0"'''''0'''''''1"'1 Teveel om op te noemen en de stedebouw dan ook
~11110nOIO " .......,. .... .............. ..,.ro en een daarmee

,",,,, ... ,,,rio,. .....,,.. die de van de

Het Îs situatie dat de

ontwerper een rol heeft. De ontwerper
heeft tot taak oDloSiSlrlae~n aan te reiken die de ,"\I'1.,"' ........... ""ti<>,..",,,'"
1I"\ ..

van
nieuwe die voor de t""<:............... ",t, ....'o
beeld van de stad vormen. Dat stelt
de

ontwerpen is een fantastisch

met
nrt"\nlolY\on verwarrende "", ..",tro ... r'l<~li .., ... ..,.n
schaalniveaus en met vaak onzekere stappen in de je opereert in
een breed veld waar je voortdurend moet bereiken. Het
vak paart historisch inzicht aan ,""o.",,,,,,nl"o,,,,,r/"'Io
moet op allerlei manieren je fantasie aan het maakbare. Je
moet bovendien een afleveren aan een markt die vaak
DeDa,ald niet welwillend de van een
Er wordt naar de l1ITl:"ll1Il.I',pnlnn van de vaIKDE~OElTelnl in
Nederland moet ieder in z'n hok
Het was voor \101"01"'>111"'11"10 Staten

weer een hele om mee te maken hoe de

valkbE~OE!telnln!g daar veel meer door elkaar Het is de
bekwaamheid die uitsluitsel niet de school waar je vandaan
komt en al zeker niet de waar je lid van bent.
Het is dat je een ontwerp maakt dat bruikbaar dat een
n .....\('10,\/II"." nnl",.\lO" en dat toestaat.

schreeuwt om een c>!'> ....... o,nh.!'>nl'1onrl

trouwens nooit zoals nu,
met werkzaamheden en daar moeten we eens een

Ik dank u voor uw aandacht.

27
)POOL OF NIEMANDSLAND
IEMANDSLAND RANDSTAD
~ND RANDSTAD HOLLAND:
\D HOLLAND, METROPOOL
~OLLAND, METROPOOL OF
)POOL OF NIEMANDSLAND
IEMANDSLAND RANDSTAD
~ND RANDSTAD HOLLAND:
\D HOLLAND, METROPOOL
~OLLAND, METROPOOL OF
)POOL OF NIEMANDSLAND
IEMANDSLAND RANDSTAD
~N[) RANDSTAD HOLLAND:
\D HOLLAND, METROP()()I
~OLLAND, METROPOOL ;
)POOL OF NIEMANDSLANU
IEMANDSLAND RANDSTAD