BG Toan 3 Giang k53

MATHEDUCARE.
COM
ĐẠI HỌC HUẾ

Trường Đại học Sư phạm
NGUYỄN HOÀNG
GIÁO TRÌNH
GIẢI TÍCH HÀM

(Dành cho Học viên Cao học các chuyên ngành Toán)
Huế, tháng 3 năm 2014
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
i
. .
LÒ I GIÓ I THIÊ
.U
Gia’i tı́ch hàm là mô.t nhánh cu’a gia’i tı́ch toán ho.c nghiên cú.u các d̄ôí tu.o..ng
và câú trúc toán ho.c trù.u tu.o..ng, tô’ng quát ho.n nhũ.ng con sô´ hay không gian
to.a d̄ô. Rn , chă’ng ha.n các hàm sô´ và không gian hàm. Các kê´t qua’ và phu.o.ng
pháp cu’a nó thâm nhâ.p vào nhiê ` u ngành khác nhau nhu. lý thuyê´t phu.o.ng trı̀nh
vi phân thu.ò.ng, phu.o.ng trı̀nh d̄a.o hàm riêng, lý thuyê´t các bài toán cu..c tri.
và biêń phân, phu.o.ng pháp tı́nh,... Ra d̄ò.i vào nhũ.ng năm d̄â ` u cu’a thê´ ky’ 20,
d̄êń nay gia’i tı́ch hàm tı́ch lũy d̄u.o..c nhũ.ng thành tu..u quan tro.ng và nó d̄ã tro’.
thành chuâ’n mu..c trong viê.c nghiên cú.u và trı̀nh bày các kiêń thú.c toán ho.c.
- ây là mô.t trong nhũ.ng môn ho.c co. ba’n dành cho tâ´t ca’ ho.c viên các ló.p
D
cao ho.c ngành toán ho.c o’. Khoa Toán, Tru.ò.ng d̄a.i ho.c Su. pha.m, D - a.i ho.c Huê´
cho dù sau d̄ó ho. theo ho.c nhũ.ng chuyên ngành khác nhau.
Tác gia’ căn cú. vào chu.o.ng trı̀nh d̄ào ta.o cao ho.c hiê.n hành, ho.c phâ ` n Gia’i
tı́ch hàm d̄ê’ viê´t nên giáo trı̀nh này. Nô.i dung gô ` m 4 chu.o.ng lý thuyê´t. Hai
chu.o.ng d̄â` u dành cho viê.c trı̀nh bày nhũ.ng kiêń thú.c d̄a.i cu.o.ng cùng vó.i mô.t
sô´ vı´ du., hı̀nh mâ˜u cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n, các toán tu’. tuyêń tıńh liên tu.c
và mô.t sô´ các d̄i.nh lý quan tro.ng cu’a gia’i tı́ch hàm tuyêń tı́nh. Các chu.o.ng
` cu. thê’ ho.n nhu. không gian Hilbert và các tıńh châ´t d̄ă.c
còn la.i xét các vâń d̄ê
tru.ng cu’a toán tu’. tuyêń tıńh liên tu.c. Các nô.i dung này cung câ´p ý tu.o’.ng, kê´t
qua’, cách diêñ d̄a.t và ý nghı̃a cu’a nhũ.ng khái niê.m tô’ng quát, trù.u tu.o..ng cu’a
ngành gia’i tı́ch. Chúng tôi cho.n lo.c và trı̀nh bày các vâń d̄ê ` theo hu.ó.ng co. ba’n
và tinh gia’n, giúp ho.c viên có cái nhı̀n nhâ´t quán d̄ôí vó.i các bô. môn gia’i tı́ch
d̄ã ho.c tru.ó.c d̄ó. Tuy nhiên d̄ây cũng là kiêń thú.c mo’. d̄u.ò.ng d̄ê’ d̄i vào nhũ.ng
nô.i dung phú.c ta.p, chuyên sâu cu’a các chuyên ngành he. p trong gia’i tı́ch nhu.
gia’i tı́ch không tro.n, gia’i tı́ch phi tuyêń, bài toán tôí u.u, . . .
Giáo trı̀nh này viê´t ra trên co. so’. Bài gia’ng Gia’i tıćh hàm d̄ã gia’ng cho
ho.c viên nhiê` u khóa tru.ó.c d̄ây. Chúng tôi hê. thôńg hóa, bô’ sung khá nhiê ` u nô.i
dung d̄ê’ d̄áp ú.ng chu.o.ng trı̀nh cao ho.c hiê.n hành d̄ô ` ng thò.i tăng cu.ò.ng các bài
tâ.p khó, thú vi.. Mă.c dù nhiê ` u kiêń thú.c o’. d̄ây ho.c viên d̄ã gă.p trong chu.o.ng
trı̀nh d̄a.i ho.c nhu.ng d̄ê’ hiê’u sâu săć, biê´t cách vâ.n du.ng vào các môn ho.c khác,
nhâ´t là pha’i gia’i d̄u.o..c nhũ.ng bài tâ.p “không quá khó”, ho.c viên câ ` n pha’i ho.c
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
ii
tâ.p nghiêm túc, chăm chı’ . Các kiêń thú.c vê` không gian mêtric, tô pô, lý thuyê´t
.
d̄ô. d̄o, tı́ch phân Lebesgue cũng nhu mô.t sô´ ky˜ năng tı́nh toán cu’a gia’i tı́ch cô’
` n pha’i ôn tâ.p thu.ò.ng xuyên. D
d̄iê’n câ - ê’ giúp ho.c viên vâ.n du.ng kiêń thú.c d̄ã
ho.c và dê˜ d̄i.nh hu.ó.ng khi làm toán, phâ
` n ló.n bài tâ.p d̄u.o..c să´p xê´p o’. cuôí mô˜i
mu.c tu.o.ng ú.ng cu’a các chu.o.ng.
Ngu.ò.i biên soa.n xin chân thành cám o.n các d̄ô ` ng nghiê.p o’. Tô’ Gia’i tı́ch
Khoa Toán, Tru.ò.ng d̄a.i ho.c Su. pha.m, D - a.i ho.c Huê´ d̄ã d̄óng góp ý kiêń và ta.o
` u kiê.n d̄ê’ giáo trı̀nh này ra d̄ò.i. Tác gia’ cũng xin cám o.n nhiê
d̄iê ` u ho.c viên
.
d̄ã có nhũ ng pha’n hô ` i hũ u ı́ch trong quá trı̀nh ho.c tâ.p, nghiên cú.u bô. môn.
.
Chúng tôi mong nhâ.n d̄u.o..c nhũ.ng phê bı̀nh, góp ý d̄ê’ tâ.p giáo trı̀nh này d̄u.o..c
bô’ sung và ca’i tiêń tô´t ho.n.
Ngu.ò.i biên soa.n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
1
MU
. C LU
.C
Lò.i gió.i thiê.u . . . . . . . . . . . . . . . . . . i

Mu.c lu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Chu.o.ng 1. ń tı́nh d̄i.nh chuâ’n

Không gian tuyê
§1. Không gian tuyêń tıńh . . . . . . . . . . . . . . 3
§2. Không gian d̄i.nh chuâ’n . . . . . . . . . . . . 15

§3. Mô.t sô´ các không gian hàm . . . . . . . . . . . 28
§4. Toán tu’. tuyêń tıńh liên tu.c . . . . . . . . . . . 41
§5. Không gian hũ.u ha.n chiê ù . . . . . . . . . . . . 51

Chu.o.ng 2. Các nguyên lý co. ba’n cu’a gia’i tı́ch hàm và không gian
liên hiê.p
ù
§1. Nguyên lý bi. chă.n d̄ê . . . . . . . . . . . . . 57
§2. Nguyên lý ánh xa. mo’. . . . . . . . . . . . . . 59
- i.nh lý Hahn-Banach
§3. D . . . . . . . . . . . . . 63
§4. Không gian liên hiê.p . . . . . . . . . . . . . 69

§5. Toán tu’. liên hiê.p . . . . . . . . . . . . . . 82
§6. Co. so’. Schauder cu’a không gian Banach . . . . . . . 85

§7. Tôpô yêú và su.. hô.i tu. yêú . . . . . . . . . . . . 90
Chu.o.ng 3. Không gian Hilbert

§1. Khái niê.m không gian Hilbert . . . . . . . . . . 96
§2. Khái niê.m tru..c giao-Chuô˜i Fourier . . . . . . . . . 104
§3. Không gian liên hiê.p . . . . . . . . . . . . . 119

§4. Toán tu’. liên hiê.p trong không gian Hilbert . . . . . . 122
§5. Mô.t sô´ toán tu’. tu.. liên hiê.p . . . . . . . . . . . 128
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
2
Chu.o.ng 4. Toán tu’. compact và phô’ cu’a toán tu’.

§1. Toán tu’. compact . . . . . . . . . . . . . . 135
§2. Phô’ cu’a toán tu’. liên tu.c . . . . . . . . . . . . 140
§3. Toán tu’. compact tu.. liên hiê.p trong không gian Hilbert . . . 144
.
§4. Ú ng du.ng vào phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân . . . . . . . . 152
Tài liê.u tham kha’o . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Chı’ mu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
3
Chu.o.ng 1
- I.NH CHUÂ’N
Ń TÍNH D
KHÔNG GIAN TUYÊ
Stefan Banach (1892-1945), ngu.ò.i sáng lâ.p ra ngành Gia’ i tı́ch hàm
Không gian tuyêń tı́nh (hay không gian vecto.) là mô.t trong nhũ.ng khái
niê.m quan tro.ng và co. ba’n cu’a toán ho.c hiê.n d̄a.i. Các vâń d̄ê ` cu’a d̄a.i sô´ tuyêń
tı́nh nhu. lý thuyê´t d̄i.nh thú.c, ma trâ.n, hê. phu.o.ng trı̀nh tuyêń tı́nh, . . . d̄u.o..c
phát biê’u và trı̀nh bày mô.t cách nhâ´t quán theo ngôn ngũ. và câú trúc cu’a không
gian vecto.. Trong gia’i tı́ch cô’ d̄iê’n, các phép toán sô´ ho.c cũng nhu. khoa’ng cách
giũ.a các phâ` n tu’. trong các tâ.p sô´ thu..c R hay Rn d̄u.o..c xác d̄i.nh mô.t cách khá
tu.. nhiên nhu.ng bu.ó.c vào các lı̃nh vu..c khác, chă’ng ha.n lý thuyê´t phu.o.ng trı̀nh
vi phân, phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân, khi pha’i thu.ò.ng xuyên làm viê.c vó.i d̄ôí tu.o..ng
` n xây du..ng các câú trúc không gian d̄a.i sô´ phù ho..p d̄ê’ thu..c
là các hàm sô´ ta câ
hiê.n các phép toán trên tâ.p các hàm sô´ d̄ó. Mă.t khác, d̄ê’ có thê’ làm toán gia’i
tı́ch d̄u.o..c trên các không gian âý, ta pha’i d̄u.a câú trúc mêtric vào cho chúng.
Tuy nhiên nêú nghiên cú.u riêng rẽ câú trúc không gian vecto. và câú trúc không
gian mêtric trên cũng mô.t tâ.p nê ` n cho tru.ó.c thı̀ sẽ không thu d̄u.o..c d̄iê
` u gı̀ mó.i.
Ta hy vo.ng ră` ng (và thu..c tê´ d̄ã nhu. vâ.y), vó.i su.. kê´t ho..p nhâ´t d̄i.nh giũ.a hai
câú trúc này thı̀ các vâń d̄ê` nghiên cú.u cùng nhũ.ng kê´t qua’ mó.i sẽ xuâ´t hiê.n
nhiê` u ho.n. Nêú trong D - a.i sô´ tuyêń tı́nh ngu.ò.i ta thu.ò.ng xét d̄êń các không
gian tuyêń tı́nh hũ.u ha.n chiê ` u thı̀ trong Gia’i tı́ch hàm, các không gian tuyêń
tı́nh vô ha.n chiê` u là các d̄ôí tu.o..ng d̄u.o..c quan tâm d̄ă.c biê.t.
Các nô.i dung nói trên sẽ d̄u.o..c trı̀nh bày lâ
` n lu.o..t qua các chu.o.ng, mu.c cu’a
tâ.p giáo trı̀nh này. Chu.o.ng 1 mo’. d̄â ` u bo’.i mu.c §1 dành cho viê.c ôn la.i các khái
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
4
niê.m và tı́nh châ´t d̄ã biê´t liên quan d̄êń không gian vecto.. Các mu.c khác là nô.i
dung mó.i cu’a chu.o.ng này.
§1. KHÔNG GIAN TUYÊŃ TÍNH
- i.nh nghı̃a. Mô.t không gian tuyêń tı́nh hay không gian vecto. X trên
1.1 D
tru.ò.ng K là mô.t tâ.p ho..p khác trôńg X, có trang bi. hai phép toán cô.ng (+) và
phép nhân ngoài (nhân vô hu.ó.ng) nghiê.m d̄úng các tiên d̄ê
` sau:
1. (X, +) là mô.t nhóm Abel, nghı̃a là: vó.i mô˜i că.p phâ
` n tu’. cu’a X, ((x, y) ∈
X × X) cho ú.ng vó.i mô.t phâ` n tu’. cu’a X ký hiê.u x + y, go.i là tô’ng cu’a x và y,
thoa’ mãn
a) x + y = y + x, vó.i mo.i x, y ∈ X.
b) (x + y) + z = x + (y + z), vó.i mo.i x, y, z ∈ X.
` n tu’. 0 ∈ X, go.i là phâ
` n ta.i phâ
c) Tô ` n tu’. không sao cho
∀x ∈ X, x + 0 = 0 + x = x.
d) Vó.i mo.i x ∈ X tô ` n tu’. ký hiê.u −x, go.i là phâ
` n ta.i mô.t phâ ` n tu’. d̄ôí cu’a
x sao cho x + (−x) = 0.
2. X cùng phép nhân vô hu.ó.ng trên X, tú.c là mô˜i că.p (α, x) ∈ K × X ú.ng
vó.i mô.t phâ
` n tu’. cu’a X, ký hiê.u αx, thoa’ mãn
a) α(x + y) = αx + αy vó.i mo.i α ∈ K, x, y ∈ X.
b) (α + β)x = αx + βx vó.i mo.i α, β ∈ K, x ∈ X.
c) α(βx) = (αβ)x, α, β ∈ K, x ∈ X.
d) 1x = x, ∀x ∈ X.
Các phâ` n tu’. cu’a X go.i là các vecto., còn α ∈ K go.i là vô hu.ó.ng. Trong
giáo trı̀nh này ta chı’ làm viê.c vó.i tru.ò.ng K là R (tru.ò.ng các sô´ thu..c) hoă.c C
(tru.ò.ng các sô´ phú.c).
1.2 Vı́ du..
1. Tâ.p ho..p K n = K . . × K} vó.i các phép toán cô.ng và nhân vô hu.ó.ng:
| × .{z
`n
n lâ
x + y = (x1 + y1 , . . . , xn + yn ),
αx = (αx1 , . . . , αxn ),
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
5
trong d̄ó α ∈ K, x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n , y = (y1 , . . . , yn ) ∈ K n là mô.t không

gian vecto.. D - ă.c biê.t khi n = 1 thı̀ K là mô.t không gian vecto. trên chı́nh nó.
2. Tâ.p ho..p các d̄a thú.c mô.t biêń thu..c trên R, ký hiê.u là P vó.i phép cô.ng
hai d̄a thú.c, phép nhân mô.t sô´ vó.i d̄a thú.c d̄u.o..c xác d̄i.nh theo cách thông
thu.ò.ng cũng là mô.t không gian vecto. trên tru.ò.ng R.
3. Tâ.p ho..p tâ´t ca’ các hàm sô´ thu..c hoă.c phú.c xác d̄i.nh trên mô.t tâ.p A
khác trôńg vó.i các phép toán
∀x ∈ A, (f + g)(x) = f (x) + g(x),
(λf )(x) = λf (x),
là mô.t không gian vecto., ta ký hiê.u là F(A).
4. Tâ.p ho..p các dãy sô´ thu..c (hoă.c phú.c) vó.i các phép cô.ng và phép nhân
vô hu.ó.ng d̄u.o..c xác d̄i.nh theo cách thông thu.ò.ng lâ.p thành không gian vecto.,
ký hiê.u là s. Thâ.t ra, theo ký hiê.u o’. vı́ du. 3, ta có s = F(N), vó.i N là tâ.p các
sô´ tu.. nhiên.
1.3 Tô’ ho..p tuyêń tı́nh - Co. so’. Hamel.
1.3.1 Gia’ su’. X là mô.t không gian vecto. và x1 , x2 , . . . , xn là các vecto.
thuô.c X. Tô’ng
X n
α1 x1 + · · · + αn xn = αi xi ,
i=1
trong d̄ó các αi ∈ K d̄u.o..c go.i là mô.t tô’ ho..p tuyêń tı́nh cu’a các vecto. x1 , . . . , xn
vó.i các hê. sô´ α1 , . . . , αn .
Cho M là mô.t tâ.p con cu’a X. Ta go.i M là mô.t tâ.p ho..p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh
nêú mo.i tâ.p hũ.u ha.n các phâ ` n tu’. {x1 , . . . , xn } ⊂ M và các sô´ α1 , . . . , αn ∈ K,
nêú
X n
αi xi = 0 thı̀ αi = 0, i = 1, . . . , n,
i=1
trong d̄ó n là sô´ tu.. nhiên bâ´t kỳ.

Tru.ò.ng ho..p M không pha’i là d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh thı̀ ta go.i M là phu. thuô.c
tuyêń tı́nh.
1.3.2 Cho B là mô.t tâ.p con khác trôńg cu’a không gian vecto. X. Tâ.p B
d̄u.o..c go.i là mô.t co. so’. (hay co. so’. Hamel) cu’a X nêú
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
6
a) B là mô.t tâ.p ho..p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh.

b) B sinh ra X, nghı̃a là vó.i mo.i x ∈ X, x là mô.t tô’ ho..p tuyêń tı́nh cu’a
mô.t sô´ hũ.u ha.n các phâ
` n tu’. cu’a B :
n
X

∀x ∈ X ∃ α1 , . . . , αn ∈ K; x1 , . . . , xn ∈ B : x= αi xi (1.2)
i=1
1.3.3 Mê.nh d̄ê ` . Gia’ su’. B là mô.t co. so’. cu’ a không gian vecto. X. Khi d̄ó
biê’u diêñ cu’ a vecto. x ∈ X cho bo’.i (1.2) d̄u.o..c xác d̄i.nh mô.t cách duy nhâ´t.
` này ta qui u.ó.c ră` ng, o’. tô’ng (1.2) các
Chú ý. Trong phát biê’u cu’a mê.nh d̄ê
vecto. xj khác nhau tù.ng d̄ôi mô.t, không có mă.t các ha.ng tu’. da.ng 0xj và ho.n
nũ.a, do tıńh châ´t giao hoán cu’a phép + nên ta không tı́nh d̄êń thú. tu.. cu’a các
ha.ng tu’..
Chú.ng minh. Gia’ su’. có hai cách biê’u diêñ khác nhau:
x = α1 x1 + · · · + αn xn = β1 y1 + · · · + βm ym ,
vó.i αi 6= 0, βj 6= 0, i = 1, . . . , n, j = 1 . . . , m.
Ta loa.i bo’ các ha.ng tu’. αj xj và βk yk o’. hai vê´ nêú αj = βk và xj = yk . Lúc
d̄ó các ha.ng tu’. αj xj và βk yk còn la.i sẽ xa’y ra hoă.c xj 6= yk hoă.c nêú xj = yk
` mô.t vê´ các ha.ng tu’. d̄ó và viê´t la.i thành
thı̀ αj 6= βk . Chuyê’n vê
µ1 v1 + · · · + µr vr = 0, 0 < r ≤ n + m.
Do B là mô.t tâ.p ho..p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh nên µ1 = · · · = µr = 0. D - iê
` u này
vô lý vı̀ mô˜i µl pha’i là αj hoă.c βk thı̀ khác không hoă.c µl = αj − βk 6= 0.
Bây giò. gia’ su’. B là mô.t co. so’. cu’a không gian vecto. X và B là tâ.p hũ.u
ha.n có k phâ ` n tu’.. Khi d̄ó mo.i tâ.p con d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh cu’a X có tôí d̄a k
phâ` n tu’. (Hãy chú.ng minh d̄iê ` u d̄ó nhu. là cách ôn la.i kiêń thú.c cu’a d̄a.i sô´ tuyêń
tı́nh!) Lúc này ta nói X là không gian hũ.u ha.n chiê ` n tu’. cu’a B gô
` u, sô´ phâ `m k
phâ` n tu’. d̄u.o..c go.i là sô´ chiê
` u cu’a X và ký hiê.u là dim X = k. Nêú X không
pha’i là không gian hũ.u ha.n chiê ` u thı̀ ta go.i nó là không gian vô ha.n chiê ` u và
viê´t dim X = ∞.
- ê’ nhâ.n biê´t B là co. so’. cu’a không gian vecto.
Cho B là tâ.p con cu’a X. D
X, ta còn có:
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
7
- i.nh lý. Tâ.p ∅ =

1.3.4 D 6 B ⊂ X là co. so’. cu’ a không gian vecto. X khi và
chı’ khi B là tâ.p ho..p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh tôí d̄a.i (nghı̃a là B d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh
và nêú M % B thı̀ M phu. thuô.c tuyêń tı́nh).
Chú.ng minh.
- iê
a) D ` n. Cho M % B. Gia’ su’. x ∈ M và x ∈
` u kiê.n câ / B. Khi d̄ó theo d̄i.nh
nghı̃a co. so’., pha’i có x1 , . . . , xn ∈ B, α1 , . . . , αn ∈ K sao cho
n
X n
X
x= αi xi hay αi xi − 1x = 0.
i=1 n=1
Hê. {x1 , . . . , xn , x} phu. thuô.c tuyêń tı́nh nên M phu. thuô.c tuyêń tı́nh.
b) D ` u kiê.n d̄u’. Vó.i x ∈ X, nêú x ∈ B thı̀ x = 1x. Nêú x ∈
- iê / B thı̀ do
B ∪ {x} phu. thuô.c tuyêń tı́nh nên tô .
` n ta.i mô.t tô’ ho. p tuyêń tı́nh
α1 x1 + · · · + αn xn = 0
` ng thò.i bă` ng không. Trong các vecto. xi

sao cho tâ´t ca’ các α1 , . . . , αn không d̄ô
này pha’i có mă.t vecto. x, chă’ng ha.n x = x1 và khi d̄ó α1 6= 0 vı̀ nêú không pha’i
nhu. vâ.y thı̀ B sẽ phu. thuô.c tuyêń tı́nh. Do d̄ó
x = x1 = −(α−1 −1
1 α2 x2 + · · · + α1 αn xn ).
Vâ.y B là mô.t co. so’. cu’a X.

1.3.5 D - i.nh lý. Gia’ su’. X là mô.t không gian vecto. và ∅ = 6 M là mô.t tâ.p
.
ho. p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh trong X. Lúc d̄ó tô . .
` n ta.i mô.t co so’ B cu’ a X sao cho
B ⊃ M.
Nói cách khác, ta có thê’ bô’ sung các vecto. vào mô.t tâ.p con d̄ô.c lâ.p tuyêń
tı́nh cu’a X d̄ê’ ta.o ra mô.t co. so’. cu’a không gian vecto. X.
Chú.ng minh. Ký hiê.u F là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các tâ.p ho..p N d̄ô.c lâ.p tuyêń
tı́nh trong X chú.a M . Khi d̄ó F 6= ∅ vı̀ M ∈ F. Ta d̄i.nh nghı̃a quan hê. thú. tu..
trên F nhu. sau: vó.i N1 , N2 ∈ F, N1 ≤ N2 khi và chı’ khi N1 ⊂ N2 . Gia’ su’.
A ⊂ F là mô.t tâ.p con să´p thă’ng cu’a F. Ta d̄ă.t N0 bă` ng ho..p cu’a tâ´t ca’ các tâ.p
N thuô.c A. Lúc d̄ó N0 là mô.t câ.n trên cu’a A. Do F thoa’ mãn các gia’ thiê´t cu’a
bô’ d̄ê
` Zorn nên trong F tô ` n tu’. tôí d̄a.i B. Vâ.y B là co. so’. pha’i
` n ta.i mô.t phâ
tı̀m.
1.3.6 Hê. qua’. Mo.i không gian vecto. X 6= {0} d̄ê ` n ta.i co. so’..
` u tô
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
8
Chú.ng minh. Lâý x ∈ X, x 6= 0 và d̄ă.t M = {x} rô - i.nh lý

` i áp du.ng D
1.3.5.
1.4 Phép toán trên các tâ.p con cu’a không gian vecto..
1.4.1 D - .inh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian vecto., M, N là 2 tâ.p con
khác trôńg cu’a X và α ∈ K. Ta d̄i.nh nghı̃a các tâ.p mó.i nhu. sau:
a) M + N = {z = m + n | m ∈ M, n ∈ N }
b) αM = {z = αx | x ∈ M }.
c) (−1)M = −M, M − N = M + (−N ).
Dı̃ nhiên M ± N và αM là các tâ.p con cu’a X và M + N = N + M.
1.4.2 Nhâ.n xét. Vó.i mo.i M ⊂ X ta có 2M ⊂ M + M nhu.ng d̄iê ` u ngu.o..c
la.i nói chung không d̄úng. Do d̄ó vó.i các phép toán vù.a d̄i.nh nghı̃a o’. trên, tâ.p
P ∗ (X) = P(X) \ ∅ dù không có câú trúc cu’a không gian vecto. nhu.ng cũng khá
thuâ.n lo..i trong viê.c trı̀nh bày các vâń d̄ê
` khác.
1.4.3 D - i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian vecto. và M ⊂ X. Ta có các
khái niê.m sau:
Tâ.p M ⊂ X d̄u.o..c go.i là mô.t tâ.p lô
` i nêú
∀λ ∈ [0, 1], λM + (1 − λ)M ⊂ M.
Còn nêú M ⊂ X tho’a mãn tıńh châ´t
∀λ ∈ K, |λ| ≤ 1 : λM ⊂ M,
thı̀ M d̄u.o..c go.i là mô.t tâ.p cân (hay cân d̄ôí).
Ngoài ra, tâ.p M ⊂ X d̄u.o..c go.i là mô.t tâ.p hâ´p thu. nêú vó.i mo.i x ∈ X, tô
`n
ta.i λ > 0 sao cho vó.i mo.i α ∈ K, |α| ≥ λ thı̀ x ∈ αM.
1.5 Không gian vecto. con.

1.5.1 D - i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian vecto. và M là mô.t tâ.p con
khác trôńg cu’a X. Gia’ su’. các phép toán cô.ng và nhân vô hu.ó.ng trên X khi thu
he.p la.i trên M cũng làm cho M thành mô.t không gian vecto.. Lúc d̄ó ta go.i M
là mô.t không gian vecto. con (hay go.i tă´t là không gian con) cu’a X.
1.5.2 D - i.nh lý. Cho M là mô.t tâ.p con khác trôńg cu’ a X. D
- iê
` u kiê.n câ
`n
và d̄u’ d̄ê’ M tro’. thành mô.t không gian con cu’ a X là:
a) M + M ⊂ M.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
9
b) ∀α ∈ K : αM ⊂ M.
Chú.ng minh. D - iê ` n hiê’n nhiên. Do gia’ thiê´t, các phép toán cô.ng
` u kiê.n câ
và nhân vô hu ó ng là kı́n trên M . Ho.n nũ.a, các tı́nh châ´t cu’a các phép toán
. .
này vâñ còn d̄úng khi ta làm viê.c vó.i các phâ
` n tu’. cu’a M nên tám tiên d̄ê
` cu’a
. . . . . .
mô.t không gian vecto d̄u o. c nghiê.m d̄úng. Tù d̄ây cho phép ta suy d̄u o. c d̄iê ù
kiê.n d̄u’.
Chú ý. Trong thu..c hành, d̄ê’ kiê’m tra mô.t tâ.p Y nào d̄ó là không gian
vecto., ngu.ò.i ta thu.ò.ng nhúng nó vào trong mô.t không gian vecto. d̄ã biê´t, sau
d̄ó kiê’m tra các d̄iê
` u kiê.n cu’a d̄i.nh lý trên.
1.5.3 Vı́ du..

1. Tâ.p ho..p `1 gô
` m tâ´t ca’ các dãy sô´ thu..c hoă.c phú.c x = (xn )n sao cho
P
∞
|xn | < ∞ là mô.t không gian con cu’a không gian s các dãy sô´.
n=1
2. Tâ.p ho..p các hàm sô´ liên tu.c xác d̄i.nh trên d̄oa.n [a, b] ký hiê.u C[a,b] là
mô.t không gian con cu’a không gian các hàm sô´ F([a, b]).
3. Tâ.p ho..p `∞ = {x = (xn )n ⊂ K : sup |xn | < ∞} các dãy sô´ thu..c hoă.c
n∈N
phú.c x = (xn )n bi. chă.n cũng là mô.t không gian vecto.. D - ó là không gian con
.
cu’a không gian vecto s các dãy sô´.
Tù. D
- i.nh lý 1.5.2 ta có mê.nh d̄ê
` sau.
1.5.4 Mê.nh d̄ê` . Giao mô.t ho. tuỳ ý các không gian con cu’ a X là mô.t
không gian con cu’ a X.
Chú.ng minh. Gia’ su’. (Mi )i∈I là mô.t ho. các không gian con cu’a X. D - ă.t
T
M = Mi . Ta có M khác trôńg vı̀ nó có chú.a vecto. 0. Nêú x, y ∈ M, (tú.c
i∈I
là x, y ∈ Mi , ∀i ∈ I), α ∈ K thı̀ x + y ∈ Mi , αx ∈ Mi vó.i mo.i i ∈ I. Do d̄ó
x + y ∈ M và αx ∈ M. Vâ.y M là không gian con cu’a X.
1.5.5 D - i.nh nghı̃a. Gia’ su’. A là mô.t tâ.p con cu’a không gian vecto. X. Luôn
luôn tô` n ta.i mô.t không gian con cu’a X chú.a A (chă’ng ha.n ba’n thân không gian
X). Giao cu’a ho. tâ´t ca’ các không gian con chú.a A cũng là mô.t không gian con
chú.a A. Không gian con này d̄u.o..c go.i là không gian con sinh bo’.i A hay là bao
tuyêń tı́nh cu’a A và d̄u.o..c ký hiê.u là h A i hoă.c span (A). Theo d̄i.nh nghı̃a, d̄ây
là không gian con bé nhâ´t cu’a X chú.a tâ.p A. Tu.o.ng tu.., ta cũng d̄i.nh nghı̃a
d̄u.o..c bao lô
` i, bao cân cu’a mô.t tâ.p A. Ta có:
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
10
1.5.6 Mê.nh d̄ê ` . Bao tuyêń tı́nh cu’ a tâ.p A là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các tô’ ho..p
tuyêń tı́nh cu’ a các phâ ` n tu’. thuô.c A.
Pn
Chú.ng minh. D - ă.t M = z = αi xi | αi ∈ K, xi ∈ A, n ∈ N . Rõ ràng
i=1
theo D - i.nh lý 1.5.2, M là mô.t không gian con cu’a X. Ho.n nũ.a tù. A ⊂ M suy
P
n
ra h A i ⊂ M. Mă.t khác do xi ∈ A nên αi xi ∈ h A i vı̀ h A i là mô.t không gian
i=1
vecto.. Do d̄ó M ⊂ h A i và tù. d̄ó M = h A i.
- i.nh nghı̃a. Gia’ su’. M và N là hai không gian con cu’a X. Ta ký
1.5.7 D
hiê.u Z = M + N = {x + y : x ∈ M, y ∈ N }. Lúc d̄ó Z cũng là mô.t không
gian vecto. con cu’a X, d̄u.o..c go.i là tô’ng cu’a M và N . Ta dê˜ dàng suy ra:
M + N = hM ∪ N i.
Nêú Z = M + N và M ∩ N = {0} thı̀ Z d̄u.o..c go.i là tô’ng tru..c tiê´p cu’a M
và N , ký hiê.u Z = M ⊕ N. Ta có:
1.5.8 D - i.nh lý. Cho M, N là các không gian vecto. con cu’ a X và d̄ă.t
Z = M + N. D ` u kiê.n ă´t có và d̄u’ d̄ê’ Z = M ⊕ N là vó.i mo.i z ∈ Z, z d̄u.o..c
- iê
biê’u diêñ mô.t cách duy nhâ´t du.ó.i da.ng z = x + y vó.i x ∈ M, y ∈ N.
Chú.ng minh.
- iê
D ` n. Gia’ su’. Z = M ⊕ N và z = x + y = x0 + y 0 vó.i x, x0 ∈
` u kiê.n câ
M ; y, y 0 ∈ N. Lúc d̄ó x − x0 = y 0 − y. Vı̀ x − x0 ∈ M, y − y 0 ∈ N nên
x − x0 = y 0 − y ∈ M ∩ N = {0}. Vâ.y x = x0 và y = y 0 .
` u kiê.n d̄u’. Ta có Z = M + N. Gia’ su’. x ∈ M ∩ N. Lúc d̄ó ta viê´t
- iê
D
x = x + 0 = 0 + x. Do tı́nh duy nhâ´t cu’a biê’u diêñ, ta suy ra x = 0 nghı̃a là
M ∩ N = {0} hay Z = M ⊕ N.
1.6. Không gian vecto. tı́ch–Không gian vecto. thu.o.ng.

1.6.1. Cho X1 , . . . , Xn là n không gian vecto. trên cùng mô.t tru.ò.ng K. Ký
hiê.u X là tı́ch Descartes cu’a các Xi : X = X1 × . . . × Xn . Vó.i các phâ ` n tu’.
x = (x1 , . . . , xn ), y = (y1 , . . . , yn ) thuô.c X và α ∈ K ta d̄i.nh nghı̃a
x + y = (x1 + y1 , . . . , xn + yn ),
αx = (αx1 , . . . , αxn ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
11
Lúc d̄ó dê˜ dàng kiê’m tra d̄ê’ thâý ră` ng vó.i hai phép toán trên, X tro’. thành
mô.t không gian vecto. và X d̄u.o..c go.i là tı́ch (hay tı́ch tru..c tiê´p) cu’a n không
gian vecto. X1 , . . . , Xn .
1.6.2 Cho X là mô.t không gian vecto. và M là mô.t không gian con cu’a nó.
Ta d̄i.nh nghı̃a quan hê. sau:
∀ x, y ∈ X, x ≡ y (mod M ) ⇐⇒ x − y ∈ M.
Rõ ràng d̄ây là mô.t quan hê. tu.o.ng d̄u.o.ng trên X. Cho x ∈ X. Nêú y ≡
x (mod M ) thı̀ y − x ∈ M hay y ∈ x + M . Ngu.o..c la.i nêú z ∈ x + M thı̀
z − x ∈ M hay z ≡ y (mod M ). Do d̄ó ló.p tu.o.ng d̄u.o.ng cu’a x, ký hiê.u x chı́nh
là tâ.p x+M = {x+m | m ∈ M }. Ta ký hiê.u tâ.p thu.o.ng là X/M = {x | x ∈ X}.
Chú ý ră` ng
x ≡ x0 (mod M ) ⇐⇒ x − x0 ∈ M,
y ≡ y 0 (mod M ) ⇐⇒ y − y 0 ∈ M,
do d̄ó ta có thê’ d̄i.nh nghı̃a các phép toán cô.ng và nhân vô hu.ó.ng trên X/M
nhu. sau
x + y = x + y,
αx = αx,
` n tu’. bâ´t kỳ trong các ló.p tu.o.ng d̄u.o.ng x, y.
trong d̄ó x, y là các phâ
Theo chú ý trên, d̄i.nh nghı̃a các phép toán này là d̄úng d̄ăń vı̀ không phu.
thuô.c vào viê.c cho.n các d̄a.i diê.n x ∈ x, y ∈ y.
Dê˜ dàng kiê’m tra d̄ê’ thâý ră` ng vó.i các phép toán trên, X/M tro’. thành
mô.t không gian vecto., go.i là không gian vecto. thu.o.ng cu’a X theo không gian
con M. Lu.u ý ră` ng vecto. 0 cu’a X/M chı́nh là tâ.p M.
1.7. Ánh xa. tuyêń tı́nh.
Cho X, Y là hai không gian vecto. trên tru.ò.ng K và mô.t ánh xa. A : X →
Y, x 7→ Ax. Ta go.i A là mô.t ánh xa. tuyêń tı́nh (hay toán tu’. tuyêń tı́nh) nêú vó.i
mo.i x, y ∈ X, α, β ∈ K ta có
A(αx + βy) = αAx + βAy.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
12
Gia’ su’. B là mô.t co. so’. cu’a không gian vecto. X. Khi d̄ó ánh xa. tuyêń tıńh
A : X → Y hoàn toàn d̄u.o..c xác d̄i.nh nêú phâ ` n tu’. Ab d̄u.o..c xác d̄i.nh vó.i mo.i
b ∈ B.
Cho A là ánh xa. tuyêń tı́nh tù. X vào Y , ta ký hiê.u ImA = A(X) và
KerA = A−1 (0) lâ ` n lu.o..t a’nh và ha.t nhân cu’a A. Nêú A là song ánh ta nói A là
phép d̄ă’ng câú tuyêń tı́nh và X, Y là hai không gian vecto. d̄ă’ng câú vó.i nhau.
Bây giò. gia’ su’. A, B : X → Y là hai ánh xa. tuỳ ý. Ta có các d̄i.nh nghı̃a
thông thu.ò.ng vê
` tô’ng, tı́ch mô.t sô´ vó.i các ánh xa. tuyêń tıńh:
(A + B)x = Ax + Bx,
(αA)x = αAx,
trong d̄ó α ∈ K, x ∈ X.
Dê˜ dàng thâý ră` ng nêú A, B là các ánh xa. tuyêń tı́nh thı̀ A + B, αA cũng
là nhũ.ng ánh xa. tuyêń tı́nh tù. X vào Y .
Ký hiê.u L(X, Y ) là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các ánh xa. tuyêń tı́nh tù. X vào Y . Khi
d̄ó vó.i hai phép toán vù.a xác d̄i.nh, L(X, Y ) lâ.p thành mô.t không gian vecto..
Nêú Y = K (R hay C) lúc d̄ó ánh xa. tuyêń tı́nh f : X → K d̄u.o..c go.i là phiê´m
hàm tuyêń tı́nh trên X, còn L(X, K) d̄u.o..c ký hiê.u là X 0 và go.i là không gian
liên hiê.p d̄a.i sô´ cu’a không gian X.
- i.nh lý. Cho f, f1 , . . . , fn là các phiê´m hàm tuyêń tı́nh trên không
1.7.1 D
gian vecto. X. Khi âý f là mô.t tô’ ho..p tuyêń tı́nh cu’ a các f1 , . . . , fn nêú và chı’
T
n
nêú Ker f ⊃ Ker fi .
i=1
P
n
Chú.ng minh. Nêú f = αj fj thı̀ hiê’n nhiên bao hàm thú.c d̄úng. Ngu.o..c
j=1
la.i, ta chú.ng minh bă` ng quy na.p.
Vó.i n = 1, theo gia’ thiê´t thı̀ Ker f1 ⊂ Ker f.
Nêú f = 0 thı̀ f = 0f1 . Nêú f 6= 0 thı̀ tô
` n ta.i x0 sao cho f1 (x0 ) = 1. Lúc
d̄ó ∀x ∈ X : x − f1 (x)x0 ∈ Ker f1 . Suy ra f (x) = f (x0)f1 (x) = αf1 (x).
T
n+1
` d̄úng vó.i n ≥ 1. Cho
Gia’ thiê´t mê.nh d̄ê Ker fi ⊂ Ker f.
i=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
13
Tru.ò.ng ho..p f = 0 là tâ

` m thu.ò.ng. Nêú f 6= 0 thı̀ có thê’ gia’ su’. ră` ng, tô
`n
ta.i x0 ∈ X sao cho fn+1 (x0 ) = 1. D - ă.t
F = f − f (x0 )fn+1
Fi = fi − fi (x0 )fn+1 , i = 1, . . . , n.
T
n P
n
Kiê’m tra ta có Ker F ⊃ Ker Fi . Theo gia’ thiê´t quy na.p thı̀ F = αi Fi hay
i=1 i=1
n
X
f − f (x0 )fn+1 = αi (fi − fi (x0 )fn+1 ).
i=1
P
n+1
Vâ.y f = ` d̄u.o..c chú.ng minh.
βj fj . Theo nguyên lý qui na.p, mê.nh d̄ê
j=1
1.7.2 D- i.nh lý. Cho X là mô.t không gian vecto. và {f1 , . . . , fn } là mô.t hê. n
0
phiê´m hàm d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh trong không gian liên
( hiê.p d̄a.i sô´ X . Khi d̄ó tô `n
1, i = j
ta.i n vecto. x1 , . . . , xn ∈ X sao cho fi (xj ) = δij = , i, j = 1, . . . , n.
0, i 6= j.
Chú.ng minh. Do f1 , . . . , fn d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh nên theo D
- i.nh lý 1.7.1 ta
Tn T
n
có Ker fi 6⊃ Ker fj , i = 1, . . . , n. Cho.n yi ∈ Ker fj \Ker fi . Khi d̄ó
j=1,j6=i j=1,j6=i
yi
- ă.t xi =
fi (yj ) = 0, j 6= i, fi (yi ) 6= 0. D , i = 1, . . . , n khi âý x1 , . . . , xn là
fi (yi )
các vecto. pha’i tı̀m.
Tu.o.ng tu.. d̄i.nh lý trên, trong không gian vecto. X, ta có:
1.7.3 D - i.nh lý. Cho n vecto. x1 , . . . , xn d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh trong không
gian vecto. X. Khi ( d̄ó tô` n ta.i n phiê´m hàm tuyêń tı́nh {f1 , . . . , fn } ⊂ X 0 sao cho
1, i = j
fi (xj ) = δij = , i, j = 1, . . . , n.
0, i 6= j.
Chú.ng minh. Ta bô’ sung vào tâ.p d̄ô.c lâ.p tuyêń tıńh {x1 , . . . , xn } d̄ê’ d̄u.o..c
mô.t co. so’. Hamel B. Khi âý nhũ.ng phiê´m hàm tuyêń tıńh trên X xác d̄i.nh qua
co. so’. bo’.i công thú.c fi (xi ) = 1, fi (x) = 0, ∀x ∈ B, x 6= xi là các phiê´m hàm
tuyêń tıńh pha’i tı̀m.
1.8 Nu’.a chuâ’n.
1.8.1 D - i.nh nghı̃a. Gia’ su’. X là mô.t không gian vecto. và p : X → R là
mô.t hàm sô´.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
14
• Ta go.i p là mô.t so. chuâ’n trên X nêú p tho’a

a) p(αx) = αp(x) vó.i mo.i x ∈ X và α > 0.
b) p(x + y) ≤ p(x) + p(y) vó.i mo.i x, y ∈ X.
- ê’ ý ră` ng lúc d̄ó ta có p(0) = 0 vı̀ p(0) = p(2.0) = 2p(0).
D
• Ta go.i p là mô.t nu’.a chuâ’n trên X nêú p tho’a
a) p(αx) = |α|p(x) vó.i mo.i x ∈ X và α ∈ K.
b) p(x + y) ≤ p(x) + p(y) vó.i mo.i x, y ∈ X.
Cho p là nu’.a chuâ’n. Tù. d̄i.nh nghı̃a ta thâý p cũng là so. chuâ’n và thêm
nũ.a, vó.i mo.i x ∈ X ta có 2p(x) = p(x) + p(−x) ≥ p(x − x) = p(0) = 0 nên
p(x) ≥ 0 vó.i mo.i x ∈ X.
Mê.nh d̄ê ` . Cho X là mô.t không gian vecto..
1. Gia’ su’. p(x) là mô.t nu’.a chuâ’n trong X. Vó.i mô˜i α > 0 các tâ.p
{x ∈ X | p(x) < α} và {x ∈ X | p(x) ≤ α} là lô ` i, cân và hâ´p thu..
2. Ngu.o..c la.i, gia’ su’. A là mô.t tâ.p lô` i, cân và hâ´p thu. trong X thı̀ hàm
g : X → R xác d̄i.nh bo’ i .
g(x) = inf {λ > 0 | x ∈ λA}, x∈X
là mô.t nu’.a chuâ’n trên X, có tı́nh châ´t
{x ∈ X | g(x) < 1} ⊂ A ⊂ {x ∈ X | g(x) ≤ 1}. (1.8)
Chú.ng minh. Phâ ` n 1) là hê. qua’ tru..c tiê´p cu’a d̄i.nh nghı̃a nu’.a chuâ’n.
Gia’ su’. A là tâ.p hâ´p thu., khi âý vó.i mo.i x ∈ X tô ` n ta.i λ > 0 d̄ê’ x ∈ λA.
Vâ.y g(x) d̄u.o..c xác d̄i.nh hũ.u ha.n. Vó.i α > 0 thı̀
g(αx) = inf{λ > 0 | αx ∈ λA}
λ λ
= |α| inf{ |x∈ A} = |α|g(x)
|α| |α|
Bây giò. vó.i x, y ∈ X, ta lâý 2 sô´ λ > 0, µ > 0 sao cho x ∈ λA, y ∈ µA
nghı̃a là x = λx0 , y = µy 0 vó.i x0 , y 0 thuô.c A. Ta có
λ µ
x + y = λx0 + µy 0 = (λ + µ) x0 + y0 .
λ+µ λ+µ
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
15
λ µ
` i nên
Do A là tâ.p lô x0 + y 0 ∈ A. Vı̀ vây x + y ∈ (λ + µ)A nên
λ+µ λ+µ
g(x + y) ≤ λ + µ. Bâ´t d̄ă’ng thú.c này d̄úng vó.i mo.i λ > 0, µ > 0 tho’a mãn
x ∈ λA, y ∈ µA nghı̃a là
g(x + y) ≤ g(x) + g(y).
Vâ.y g(x) là mô.t nu’.a chuâ’n trên X. Nêú x ∈

/ A thı̀ x ∈ / λA vó.i mo.i λ < 1 nên
g(x) ≥ 1, còn nêú x ∈ A = 1.A nên g(x) ≤ 1. Nhu. thê´ tı́nh châ´t (1.8) d̄u.o..c
chú.ng minh.
Nu’.a chuâ’n g(x) xác d̄i.nh nhu. trên d̄u.o..c go.i là hàm cõ. hay phiê´m hàm
Minkowski d̄ôí vó.i tâ.p A.
BÀI TÂ
.P
1.1. Cho X là mô.t không gian vecto., f1 , f2 là hai phiê´m hàm tuyêń tı́nh
xác d̄i.nh trên X. Gia’ su’. vó.i mo.i x ∈ X thı̀ f1 (x)f2(x) = 0. Chú.ng minh ră` ng
f1 ≡ 0 hay f2 ≡ 0.
1.2. Cho X là mô.t không gian vecto. và A : X → X là mô.t toán tu’. tuyêń
tı́nh. Gia’ su’. A2 = A ◦ A = 0. Chú.ng minh ră` ng I − A là mô.t song ánh. (I là
toán tu’. d̄ô
` ng nhâ´t id.)
1.3. Gia’ su’. X, Y là 2 không gian vecto. vó.i dim X = n, dim Y = m. Chú.ng
minh ră` ng dim L(X, Y ) = nm.
1.4. Cho f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh trên không gian vecto. X và Y
là mô.t không gian vecto. con cu’a X tho’a Kerf ⊂ Y. Chú.ng minh ră` ng Y = X
hoă.c Y = Kerf.
- I.NH CHUÂ’N
§2. KHÔNG GIAN TUYÊŃ TÍNH D
2.1 Các d̄i.nh nghı̃a.

Cho X là mô.t không gian vecto. và k.k : X → R là mô.t hàm sô´. Ta go.i
hàm sô´ này là mô.t chuâ’n trên X nêú nó thoa’ mãn 3 tiên d̄ê
` sau:
1. ∀x ∈ X : kxk ≥ 0; kxk = 0 khi và chı’ khi x = 0.
2. kλxk = |λ|kxk vó.i mo.i λ ∈ K, x ∈ X.
3. kx + yk ≤ kxk + kyk, vó.i mo.i x, y ∈ X và λ ∈ K.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
16
Khi d̄ó că.p (X, k.k) d̄u.o..c go.i là mô.t không gian tuyêń tı́nh d̄i.nh chuâ’n hay
go.n ho.n không gian d̄i.nh chuâ’n.
Ta thu.ò.ng go.i tiên d̄ê
` 3 là bâ´t d̄ă’ng thú.c tam giác.
Nêú tru.ò.ng K = R (tu.o.ng ú.ng, (t.u..) C) thı̀ ta go.i (X, k.k) là không gian
d̄i.nh chuâ’n thu..c (t.u.., không gian d̄i.nh chuâ’n phú.c). Sô´ thu..c kxk d̄u.o..c go.i là
chuâ’n hay d̄ô. dài cu’a vecto. x ∈ X. Nêú không có su.. nhâ ` chuâ’n trên
` m lâñ vê
X thı̀ ta sẽ ký hiê.u tă´t là không gian d̄i.nh chuâ’n X.
Nhâ.n xét. D- ă.t p(·) = k.k. Khi d̄ó p(·) là nu’.a chuâ’n. Ngu.o..c la.i, nêú p(·) là
mô.t nu’.a chuâ’n và tho’a thêm d̄iê` u kiê.n p(x) = 0 suy ra x = 0 thı̀ p(·) là mô.t
chuâ’n trên X.
Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Vó.i x, y ∈ X ta d̄ă.t
d(x, y) = kx − yk.
Khi d̄ó tù. ba tiên d̄ê

` cu’a chuâ’n, ta suy ra ngay d là mô.t mêtric trên X. Ho.n
nũ.a d còn tho’a mãn hai tı́nh châ´t là: bâ´t biêń d̄ôí vó.i phép ti.nh tiêń, thuâ
`n
nhâ´t d̄ôí vó.i phép vi. tu.., thê’ hiê.n nhu. sau:
a) d(x + z, y + z) = d(x, y)
b) d(λx, λy) = |λ|d(x, y)
vó.i mo.i x, y, z ∈ X, λ ∈ K.
Ngu.o..c la.i cho X là mô.t không gian vecto. và d là mô.t mêtric xác d̄i.nh trên
X. Gia’ su’. d thoa’ mãn thêm các d̄iê` u kiê.n a) và b). Ta d̄ă.t
kxk = d(x, 0)
thı̀ rõ ràng k.k là mô.t chuâ’n trên X. Do d̄ó nêú X là mô.t không gian d̄i.nh
chuâ’n thı̀ nó cũng là mô.t không gian mêtric (vó.i mêtric sinh ra tù. chuâ’n, tú.c
là d(x, y) = kx − yk).
Tù. nhũ.ng d̄iê
` u d̄ã nói, tâ´t ca’ các khái niê.m cu’a không gian mêtric d̄ê ù
d̄u.o..c chuyê’n cho không gian d̄i.nh chuâ’n. D - ê’ ý ră` ng các tı́nh châ´t a) và b)
chı́nh là môí liên hê. giũ.a các phép toán cô.ng và nhân vô hu.ó.ng trên không gian
vecto. X vó.i hàm mêtric. Nhu. thê´, nhò. d̄u.a vào khái niê.m d̄i.nh lu.o..ng (chuâ’n
cu’a mô.t vecto.) khiêń mô.t sô´ yêú tô´ trong không gian d̄i.nh chuâ’n còn d̄u.o..c mô
ta’ qua d̄ô. dài (hoă.c khoa’ng cách), d̄ã to’ ra khá gâ ` n gũi vó.i nhũ.ng hı̀nh, khôí
cu’a hı̀nh ho.c so. câ´p.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
17
2.2 Các vı́ du..

2.2.1 Tâ.p ho..p K n các bô. n sô´ thu..c (hoă.c sô´ phú.c) x = (x1 , . . . , xn ) là
mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n
v
u n
uX
kxk = t |xi |2 .
i=1
Chuâ’n này d̄u.o..c go.i là chuâ’n Euclid trong K n và K n d̄u.o..c go.i là không gian
` u. D
Euclid n chiê - ă.c biê.t, khi n = 1 ta có K là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i
kxk = |x|.
2.2.2 Tâ.p ho..p C[a,b] các hàm sô´ liên tu.c trên [a, b] vó.i các phép toán cô.ng
và nhân vó.i mô.t sô´ xác d̄i.nh theo cách thông thu.ò.ng là mô.t không gian vecto..
Ho.n nũ.a, nêú d̄ă.t
kxk = max |x(t)|
t∈[a,b]
thı̀ nó tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.
2.2.3 Tâ.p ho..p `∞ tâ´t ca’ các dãy sô´ thu..c hay phú.c bi. chă.n là mô.t không
gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n
kxk = sup |xn |.
n∈N
Không gian này còn ký hiê.u là m.

- ô.c gia’ tu.. kiê’m nghiê.m ba tiên d̄ê
D ` chuâ’n cu’a các vı́ du. này.
` vê
2.2.4 Ký hiê.u `2 là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các dãy sô´ thu..c hay phú.c x = (xn )n sao
P∞
cho - ă.t
|xn |2 hô.i tu.. D
n=1
∞
X 12
kxk = |xn |2 ,
n=1
lúc d̄ó `2 tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.

Chú.ng minh. Gia’ su’. x = (xn )n , y = (yn )n ∈ `2 . Ta có bâ´t d̄ă’ng thú.c hiê’n
nhiên
|xn + yn |2 ≤ (|xn | + |yn |)2 ≤ 2(|xn |2 + |yn |2 ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
18
P
∞ P
∞ P
∞
Vı̀ |xn |2 < ∞, |yn |2 < ∞ nên |xn + yn |2 < ∞. Ngoài ra nêú λ ∈ K
n=1 n=1 n=1
P
∞
2 P
∞
thı̀ |λxn |2 = |λ| |xn |2 . Vâ.y x + y và λx thuô.c `2 nên `2 lâ.p thành mô.t
n=1 n=1
không gian vecto..
Tiê´p theo ta có
X
∞
kxk ≥ 0; kxk = 0 ⇔ |xn | = 0 ⇔ xn = 0, vó.i mo.i n ∈ N,
2
n=1
nghı̃a là x = 0.
` 3. Vó.i mo.i k ∈ N, áp du.ng bâ´t d̄ă’ng
` 2 rõ ràng. Ta kiê’m tra tiên d̄ê
Tiên d̄ê
thú.c Cauchy-Schwarz ta có
k
X k
X
2
|xn + yn | ≤ (|xn |2 + 2|xn yn | + |yn2 |)
n=1 n=1
v v
u k u k
k
X uX uX k
X
≤ 2
|xn | + 2 t |xn |2 t 2
|yn | + |yn |2
n=1 n=1 n=1 n=1
v v
u
uX u k 2
k uX
≤ t |xn |2 + t |yn |2 .
n=1 n=1
Ta cho k → ∞ thı̀ nhâ.n d̄u.o..c kx + yk2 ≤ (kxk + kyk)2 . Lâý căn hai vê´ ta có
kx + yk ≤ kxk + kyk hay là bâ´t d̄ă’ng thú.c tam giác d̄u.o..c chú.ng minh.
2.3 Su.. hô.i tu. trong không gian d̄i.nh chuâ’n.
Nhu. d̄ã nói o’. trên, không gian d̄i.nh chuâ’n là mô.t không gian mêtric. Tuy
nhiên do vai trò quan tro.ng cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n cũng nhu. d̄ôí tu.o..ng
này thu.ò.ng gă.p trong các môn ho.c khác cùng các áp du.ng thu..c tiêñ nên o’. d̄ây
ta sẽ trı̀nh bày la.i mô.t sô´ khái niê.m và tıńh châ´t thông du.ng liên quan d̄êń su..
hô.i tu. theo ký hiê.u và ngôn ngũ. cu’a chuâ’n.
Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.
1. Dãy (xn )n ⊂ X hô.i tu. d̄êń x trong không gian X, ký hiê.u lim xn = x
n→∞
hay xn → x (n → ∞) nghı̃a là
kxn − xk → 0 (n → ∞)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
19
Nói
cách khác,
lim xn = x khi và chı’ khi (∀ > 0)(∃n0 )(∀n ≥ n0 ) : kxn − xk < .
n→∞
Chuâ’n có tı́nh châ´t tu.o.ng tu.. nhu. giá tri. tuyê.t d̄ôí:

∀x, y ∈ X : kxk − kyk ≤ kx − yk.
Thâ.t vâ.y, tù. tiên d̄ê

` 3 cu’a chuâ’n suy ra:
kxk = k(x − y) + yk ≤ kx − yk + kyk hay kxk − kyk ≤ kx − yk
Thay d̄ô’i vai trò cu’a x và y ta nhâ.n d̄u.o..c
kyk − kxk ≤ kx − yk
Nhu. thê´ bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o..c chú.ng minh.

Tù. d̄ây ta có:
2. Nêú xn → x thı̀ kxn k → kxk. Nói cách khác, chuâ’n là mô.t hàm sô´ liên
tu.c trên X. Thâ.t vâ.y, áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c vù.a chú.ng minh o’. trên ta có

kxn k − kxk ≤ kxn − xk → 0 khi n → ∞
` u này khă’ng d̄i.nh kê´t qua’ 2.

và d̄iê
Tıńh châ´t này thu.ò.ng d̄u.o..c viê´t la.i là k lim xn k = lim kxn k d̄ôí vó.i mo.i
n→∞ n→∞
dãy (xn )n hô.i tu. trong X.
3. Mo.i dãy hô.i tu. thı̀ bi. chă.n. Thâ.t vâ.y, nêú (xn )n hô.i tu. d̄êń x thı̀ dãy
sô´ thu..c (kxn k)n hô.i tu. d̄êń kxk. Do d̄ó dãy (kxn k)n bi. chă.n. D - iê
` u này cũng có
nghı̃a là dãy (xn )n bi. chă.n trong không gian d̄i.nh chuâ’n X.
4. Nêú xn → x0 , yn → y0 thı̀ xn + yn → x0 + y0 . Nêú xn → x0 và
αn → α0 , αn , α0 ∈ K thı̀ αn xn → α0 x0 . Nói cách khác, các phép toán cô.ng và
nhân vô hu.ó.ng X × X → X, (x, y) → x + y và K × X → X, (α, x) → αx là liên
tu.c.
Thâ.t vâ.y, tù. các d̄ánh giá
k(xn + yn ) − (x0 + y0 )k ≤ kxn − x0 k + kyn − y0 k → 0
kαn xn − α0 x0 k = k(αn xn − αn x0 ) + (αn x0 − α0 x0 )k
≤ |αn | kxn − x0 k + |αn − α0 | kx0 k → 0
khi n → ∞, ta suy ra d̄u.o..c d̄iê ` n chú.ng minh.

` u câ
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
20
- .inh nghı̃a. Cho a ∈ X và λ ∈ K, λ 6= 0. Ta go.i các ánh xa. f, g : X → X

D
` n lu.o..t xác d̄i.nh bo’.i
lâ
f (x) = a + x,
g(x) = λx, vó.i mo.i x ∈ X,
là phép ti.nh tiêń theo veco. a và phép vi. tu.. tı’ sô´ λ.
Tù. 4) ta suy ra:
5. Các phép ti.nh tiêń theo vecto. a và phép vi. tu.. vó.i hă
` ng sô´ λ 6= 0 là các
` ng phôi tù. X lên X.
phép d̄ô
Thâ.t vâ.y, ta thâý ngay f, g là song ánh và f −1 (x) = −a+x, g −1 (x) = λ−1 x
nên f, g cùng vó.i các ánh xa. ngu.o..c cu’a nó f −1 , g −1 là liên tu.c.
Nhâ.n xét. Các tı́nh châ´t 4 và 5 cũng nêu lên su.. kê´t ho..p giũ.a câú trúc d̄a.i
sô´ và phép toán co. ba’n cu’a gia’i tı́ch (phép lâý gió.i ha.n).
Ta có các hê. qua’ sau.
a) Gia’ su’. A là tâ.p mo’. (t.u.., d̄óng) trong X thı̀ x0 + A = A + x0 = {x0 + a :
a ∈ A}, λA = {λa : a ∈ A}, λ 6= 0 là các tâ.p mo’. (t.u.., d̄óng) trong X.
D ` u này suy tù. a’nh cu’a mô.t tâ.p mo’. (t.u.., d̄óng) qua ánh xa. d̄ô
- iê ` ng phôi
. . . .
(các phép ti.nh tiêń vecto x0 , vi. tu. tı’ sô´ λ 6= 0) thı̀ mo’ (t.u ., d̄óng).
b) Cho A mo’., B là tâ.p tuỳ ý trong X thı̀ A + B = {a + b : a ∈ A, b ∈ B}
là tâ.p mo’.. Thâ.t vâ.y,
A + B = ∪ (A + b)
b∈B
tú.c là A + B bă` ng ho..p cu’a mô.t ho. các tâ.p mo’. nên nó là tâ.p mo’..
2.4 Không gian Banach.

2.4.1 D - i.nh nghı̃a. Cho (xn )n là mô.t dãy trong không gian d̄i.nh chuâ’n
X. Nhăć la.i ră` ng (xn )n là mô.t dãy Cauchy (hay dãy co. ba’n) nêú d(xn , xm ) =
kxn − xm k → 0 khi m, n → ∞. Nêú vó.i mêtric sinh tù. chuâ’n, X tro’. thành
không gian mêtric d̄â` y d̄u’ thı̀ X d̄u.o..c go.i là không gian Banach. Nói cách khác,
X là mô.t không gian Banach nêú bâ´t cú. dãy Cauchy nào trong X d̄ê ` u hô.i tu.
` mô.t d̄iê’m.
vê
2.4.2 Vı́ du..
– Các không gian K n , C[a,b], `2 , . . . là các không gian Banach.
L
– Không gian C[a,b] không pha’i là không gian Banach.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
21
2.4.3 D - i.nh lý vê` bô’ sung mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.
Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n không d̄â
` y d̄u’. Bă` ng cách d̄â
` y d̄u’
hoá không gian mêtric (X, d) trong d̄ó d(x, y) = kx − yk ta d̄u.o..c không gian
` y d̄u’ X̃ và X trù mâ.t trong X̃. Tuy nhiên trong X̃ câ
mêtric d̄â ` n xây du..ng các
phép toán d̄ê’ nó tro’. thành không gian d̄i.nh chuâ’n, nhâ.n X làm không gian
vecto. con. Cách làm nhu. sau:
Lâý x, y ∈ X̃. Vı̀ X = X̃ nên tô ` n ta.i các dãy (xn )n , (yn )n trong X hô.i tu.
` n lu.o..t d̄êń x, y. Dê˜ dàng thâý ră` ng (xn + yn )n , (λxn )n là nhũ.ng dãy Cauchy
lâ
trong X ⊂ X̃ nên ta d̄i.nh nghı̃a
λx = limλxn , x + y = lim (xn + yn ).

n n
Có thê’ kiê’m nghiê.m la.i ră` ng, các d̄i.nh nghı̃a này xác d̄i.nh mô.t cách d̄úng
d̄ăń các phép toán d̄a.i sô´ d̄ê’ biêń X̃ thành không gian vecto., nhâ.n X làm không
gian con. Ngoài ra X̃ tro’. thành không gian Banach vó.i chuâ’n trên X̃ d̄u.o..c cho
bo’.i công thú.c kxk = d(x, 0), trong d̄ó d là mêtric trên X̃. Tóm la.i, ta có thê’
phát biê’u d̄i.nh lý nhu. sau:
- i.nh lý. Vó.i mo.i không gian d̄i.nh chuâ’n không d̄â
D ` y d̄u’ X, bao giò. cũng
` n ta.i mô.t không gian Banach X̃ chú.a X sao cho X trù mâ.t trong X̃.
tô
2.5 Chuô ˜i trong trong không gian d̄i.nh chuâ’n.
Trong d̄a.i sô´ tuyêń tı́nh ta chı’ d̄i.nh nghı̃a d̄u.o..c tô’ng hũ.u ha.n các vecto. cu’a
mô.t không gian vecto. X. Muôń d̄u.a vào khái niê.m “tô’ng vô ha.n” các vecto. hay
` n pha’i xét d̄êń gió.i ha.n cu’a nhũ.ng tô’ng hũ.u ha.n. D
còn go.i là chuô˜i, ta câ - iê
ù
này có thê’ thu..c hiê.n d̄u.o..c d̄ôí vó.i không gian d̄i.nh chuâ’n vı̀ trong d̄ó d̄ã xây
du..ng phép toán gió.i ha.n.
2.5.1 D - i.nh nghı̃a. Cho (xn )n là mô.t dãy trong không gian d̄i.nh chuâ’n X.
Ta lâ.p mô.t dãy mó.i, xác d̄i.nh bo’.i
s 1 = x1
s 2 = x1 + x2
... = ...
n
X
s n = x1 + x2 + · · · + xn = xi
i=1
... ... ... ...
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
22
Khi d̄ó dãy (sn )n d̄u.o..c go.i là mô.t chuô˜i và ta thu.ò.ng ký hiê.u chuô˜i này
P
∞
là xn . Ta còn go.i sn là tô’ng riêng thú. n cu’a chuô˜i, xn là ha.ng tu’. tô’ng quát
n=1
(thú. n) cu’a chuô˜i âý.
P
∞
Chuô˜i xn d̄u.o..c go.i là hô.i tu. nêú dãy tô’ng riêng sn hô.i tu.. Khi d̄ó d̄ă.t
n=1
P
∞
s = lim sn và go.i s là tô’ng cu’a chuô˜i: s = xn . Nhu. vâ.y cùng mô.t biê’u thú.c
n→∞ n=1
P∞
xn ta vù.a dùng d̄ê’ ký hiê.u mô.t chuô˜i vù.a ký hiê.u tô’ng cu’a nó khi chuô˜i này
n=1
hô.i tu..
P
∞ P
∞
Chuô˜i xn d̄u.o..c go.i là hô.i tu. tuyê.t d̄ôí nêú chuô˜i sô´ thu..c kxn k hô.i
n=1 n=1
tu..
2.5.2 Các tı́nh châ´t.

` n ló.n các tı́nh châ´t cu’a chuô˜i trong không gian d̄i.nh chuâ’n giôńg vó.i
Phâ
tı́nh châ´t cu’a chuô˜i sô´ thu..c và ngay cách chú.ng minh cũng vâ.y nêú chúng không
su’. du.ng d̄êń thú. tu.. trong R. Ta nêu la.i mô.t sô´ kê´t qua’ thu.ò.ng dùng.
a) Ta có thê’ d̄ánh sô´ mô.t chuô˜i tù. mô.t sô´ nguyên nào d̄ó chú. không nhâ´t
P
∞ P∞
thiê´t là tù. 1, chă’ng ha.n - ôi lúc ta còn xét chuô˜i
xn . D xn .
n=n0 n=−∞
P
∞ P
∞
b) Nêú xn , ` n lu.o..t là x và y còn λ
yn là hai chuô˜i hô.i tu., có tô’ng lâ
n=1 n=1
P
∞ P∞
là mô.t sô´ thı̀ các chuô˜i (xn ± yn ), λxn cũng hô.i tu. và lâ ` n lu.o..t có tô’ng là
n=1 n=1
x ± y, λx.
P
∞
c) Gia’ su’. xn hô.i tu.. Khi âý
n=1
lim xn = lim (sn − sn−1 ) = s − s = 0.

n n
Vâ.y nêú mô.t chuô˜i hô.i tu. thı̀ ha.ng tu’. tô’ng quát dâ
` n d̄êń 0 khi n → ∞.
P
∞ P
∞
d) Cho chuô˜i xn hô.i tu. trong X. Ký hiê.u rn = ` n du. thú.
xi là phâ
n=1 i=n+1
n cu’a chuô˜i. Ta có rn → 0 khi n → ∞.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
23
P
∞
e) Tiêu chuâ’n Cauchy. Nêú chuô˜i xn hô.i tu. thı̀ vó.i mo.i > 0 d̄ê
ù
n=1
` n ta.i n0 ∈ N sao cho nêú n ≥ n0 và p ∈ N ta có bâ´t d̄ă’ng thú.c.
tô
n+p
X
k xm k < . (2.5)
m=n+1
Ngu.o..c la.i nêú d̄iê

` u kiê.n (2.5) d̄u.o..c thoa’ mãn và X là không gian Banach
P
∞
thı̀ chuô˜i xn hô.i tu..
n=1
Thâ.t vâ.y, nhũ.ng d̄iê
` u nói trên chı́nh là áp du.ng tiêu chuâ’n Cauchy d̄ôí vó.i
dãy (sn )n trong không gian d̄i.nh chuâ’n/Banach X.
2.5.3 D - i.nh lý.

a) Trong không gian Banach X mo.i chuô˜i hô.i tu. tuyê.t d̄ôí d̄ê
` u hô.i tu..
b) Nêú trong không gian d̄i.nh chuâ’n X, mo.i chuô˜i hô.i tu. tuyê.t d̄ôí d̄ê
` u hô.i
tu. thı̀ X là mô.t không gian Banach.
Chú.ng minh.
P
∞ P
∞
a) Cho X Banach và xn là mô.t chuô˜i trong X sao cho kxn k hô.i tu..
n=1 n=1
Ta có d̄ánh giá
n+p n+p
X X
k xm k ≤ kxm k <
m=n+1 m=n+1
vó.i n d̄u’ ló.n và p tuỳ ý. Áp du.ng tiêu chuâ’n Cauchy ta có kê´t qua’.
b) Bây giò. cho (xn )n là mô.t dãy Cauchy trong X. Áp du.ng d̄i.nh nghı̃a,
vó.i mô˜i k ∈ N ta cho.n xnk sao cho nk < nk+1 và
1
kxnk+1 − xnk k ≤ , k = 1, 2, . . .
2k
Các bâ´t d̄ă’ng thú.c này cùng vó.i dâú hiê.u so sánh chú.ng to’ ră` ng chuô˜i
xn1 + (xn2 − xn1 ) + · · · + (xnk+1 − xnk ) + . . .
hô.i tu. tuyê.t d̄ôí. Tù. gia’ thiê´t, chuô˜i này sẽ hô.i tu. và go.i x là tô’ng cu’a nó. Nhu.
vâ.y

x = lim xn1 + (xn2 − xn1 ) + · · · + (xnk − xnk−1 ) = lim xnk
k→∞ k
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
24
` x thı̀ (xn )n cũng hô.i tu. vê

Dãy Cauchy (xn )n có mô.t dãy con (xnk )k hô.i tu. vê ` x.
.
Thâ.t vâ.y, cho > 0 sẽ có n0 d̄ê’ kxn − xm k < /2 vó i mo.i m, n ≥ n0 . Mă.t khác,
xnk → x nên có k0 d̄ê’ k ≥ k0 thı̀ kxnk − xk < /2. Khi d̄ó nêú n ≥ max (n0, nk0 )
thı̀
kxn − xk ≤ kxn − xnk0 k + kxnk0 − xk < /2 + /2 = .
` u hô.i tu. nên X là mô.t không gian Ba-
Vâ.y mo.i dãy Cauchy trong X d̄ê
nach.
2.6 Không gian d̄i.nh chuâ’n con.

2.6.1 D- i.nh nghı̃a. Cho (X, k.k) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và Y là
mô.t không gian vecto. con cu’a nó. Lúc d̄ó hàm k.k thu he.p lên Y cũng là mô.t
chuâ’n và vó.i chuâ’n d̄ó, Y tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Ta go.i Y là
không gian d̄i.nh chuâ’n con (hay văń tă´t, không gian con) cu’a không gian d̄i.nh
chuâ’n X.
Không gian con cu’a mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n có thê’ d̄óng hoă.c không.
Tuy nhiên ta có.
- i.nh lý. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và Y là mô.t không
2.6.2 D
gian con cu’ a nó. Khi d̄ó bao d̄óng Y cu’ a Y cũng là mô.t không gian con d̄óng
cu’ a X.
Chú.ng minh. Gia’ su’. x, y ∈ Y , α, β là hai sô´. Ta câ
` n kiê’m tra αx+βy ∈ Y .
` n ta.i hai dãy (xn )n , (yn )n trong Y sao cho xn → x và yn → y.
Vı̀ x, y ∈ Y nên tô
Lúc d̄ó αxn + βyn ∈ Y vó.i mo.i n ∈ N d̄ô ` ng thò.i αxn + βyn → αx + βy. Vâ.y
αx + βy ∈ Y .
2.6.3 D - i.nh lý. Nêú X là không gian Banach và Y là mô.t không gian con
d̄óng cu’ a X thı̀ ba’ n thân Y cũng là mô.t không gian Banach.
Chú.ng minh. Nêú (yn )n là mô.t dãy co. ba’n trong Y thı̀ nó cũng co. ba’n
` y0 ∈ X. Vı̀ Y d̄óng và (yn )n ⊂ Y nên y0 ∈ Y.
trong X Banach nên hô.i tu. vê
Vâ.y Y là mô.t không gian Banach.
Bây giò. gia’ su’. M là mô.t tâ.p con trong không gian d̄i.nh chuâ’n X. Ta
thu.ò.ng quan tâm d̄êń không gian con h M i và go.i nó là không gian con d̄óng
cu’a X sinh bo’.i M .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
25
2.6.4 D - i.nh lý. Cho M = {x1 , . . . , xn , . . . } là mô.t tâ.p con hũ.u ha.n hay
d̄ê´m d̄u.o..c cu’ a không gian d̄i.nh chuâ’n X. Khi d̄ó không gian con d̄óng cu’ a X
sinh bo’.i M là kha’ ly.
Chú.ng minh. Ta chú.ng minh vó.i K = R. Tru.ò.ng ho..p K = C d̄u.o..c

chú.ng minh tu.o.ng tu... D - ă.t Z = hM i và Y = Z. Khi d̄ó mô˜i phâ ` n tu’. cu’a
Z có da.ng là mô.t tô’ ho..p tuyêń tı́nh cu’a mô.t sô´ hũ.u ha.n các phâ ` n tu’. cu’a
M . Ký hiê.u C là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các tô’ ho..p tuyêń tı́nh vó.i hê. sô´ hũ.u tı’
cu’a mô.t sô´ hũ.u ha.n các phâ ` n tu’. cu’a M . D - ê’ ý ră` ng lu..c lu.o..ng cu’a C bă` ng
S
lu..c lu.o..ng cu’a tâ.p ho..p Qn nên C d̄ê´m d̄u.o..c. Ta chú.ng minh C trù mâ.t
n∈N
trong Z. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i z ∈ Z, ta có z = α1 x1 + · · · + αk xk vó.i xi ∈
M. Cho > 0 tuỳ ý, vó.i mô˜i i, 1 ≤ i ≤ k, ta cho.n các sô´ hũ.u tı’ ri sao

cho |αi − ri | kxi k < , i = 1, . . . , k. Khi d̄ó w = r1 x1 + · · · + rk xk ∈ C và
k
Pk
kz − wk ≤ |αi − ri | kxi k < .
i=1
Nhu. thê´ C trù mâ.t trong Z. Mă.t khác Z trù mâ.t trong Y nên C trù mâ.t
trong Y. Vâ.y Y kha’ ly.
2.7 Không gian d̄i.nh chuâ’n tı́ch.
Cho (X, k.k1 ) và (Y, k.k2 ) là hai không gian d̄i.nh chuâ’n trên cùng mô.t
tru.ò.ng K. Xét hàm sô´ k.k xác d̄i.nh trên không gian vecto. tı́ch Z = X × Y, cho
bo’.i công thú.c:
∀ (x, y) ∈ X × Y, k(x, y)k = kxk1 + kyk2 .
Rõ ràng k.k là mô.t chuâ’n và ta go.i (Z, k.k) là không gian d̄i.nh chuâ’n tı́ch cu’a
X và Y.
Nhâ.n xét.
1. Ta có thê’ d̄i.nh nghı̃a tu.o.ng tu.. cho tı́ch cu’a n không gian d̄i.nh chuâ’n
X1 , . . . , Xn xác d̄i.nh trên cùng mô.t tru.ò.ng K.
` (x0 , y0 ) khi và chı’ khi xn → x0
2. Dãy (zn)n = (xn , yn )n trong Z hô.i tu. vê
` n lu.o..t trong X và trong Y. Nhu. thê´ ta thâý ră` ng không gian d̄i.nh
và yn → y0 lâ
chuâ’n tı́ch Z = X × Y là Banach khi và chı’ khi ca’ X và Y là các không gian
Banach.
2.8 Không gian d̄i.nh chuâ’n thu.o.ng.
Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và Y là không gian con d̄óng cu’a Y .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
26
Khi d̄ó ta có không gian vecto. thu.o.ng X/Y . Ta xác d̄i.nh chuâ’n trong X/Y
d̄ê’ nó tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n nhu. sau.
Gia’ su’. ξ ∈ X/Y, lúc d̄ó ξ sẽ có da.ng là ξ = a + Y vó.i a ∈ X. D
- ă.t
kξk = inf kxk

x∈ξ
và kiê’m tra k.k là mô.t chuâ’n trên X/Y. Ta có
1. kξk ≥ 0, kξk = 0 tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i inf kxk = 0. Nhu. vâ.y tô ` n ta.i
x∈ξ
xn ∈ ξ, xn → 0 nên 0 ∈ ξ vı̀ ξ là mô.t tâ.p d̄óng trong X. Do d̄ó ξ = 0 (tú.c là
ξ = Y ).
2. Vó.i ξ ∈ X/Y và sô´ λ thı̀
kλξk = inf kyk = inf kλxk = |λ|kξk.

y∈λξ x∈ξ
3. Vó.i ξ, η ∈ X/Y và > 0 bâ´t kỳ, theo tı́nh châ´t cu’a infimum, tô
` n ta.i
x ∈ ξ, y ∈ η sao cho
kxk ≤ kξk + /2; kyk ≤ kηk + /2.
Do d̄ó
kx + yk ≤ kxk + kyk ≤ kξk + kηk + .
Vı̀ x + y ∈ ξ + η nên
kξ + ηk ≤ kx + yk ≤ kξk + kηk + .
` u này d̄úng vó.i mo.i > 0 nên

- iê
D
kξ + ηk ≤ kξk + kηk
` thú. ba cu’a chuâ’n d̄u.o..c chú.ng minh.

nghı̃a là tiên d̄ê
Nhu. vâ.y ta d̄ã xây du..ng d̄u.o..c không gian d̄i.nh chuâ’n X/Y , go.i là không
gian d̄i.nh chuâ’n thu.o.ng cu’a X theo không gian con d̄óng Y .
BÀI TÂ
.P
2.1. Hãy kiê’m tra các tâ.p và các hàm cho tu.o.ng ú.ng là các không gian
d̄i.nh chuâ’n.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
27
a) X = K n . Vó.i x = (x1 , . . . , xn ) ∈ X, d̄ă.t kxk = max kxi k.

i=1,...,n
b) X = c là tâ.p các dãy sô´ thu. c (hoă.c phú c) hô.i tu.. Vó.i x = (xn )n ∈ c
. .
d̄ă.t kxk = sup |xn |.
n∈N
c) X = M [a, b] là tâ.p các hàm sô´ bi. chă.n o’. trên [a, b] vó.i
kxk = sup |x(t)|.

t∈[a,b]
d) X = C[a,b] là tâ.p các hàm sô´ liên tu.c trên [a, b] vó.i
Z b 1/2
kxk = |x(t)|2dt .
a
e) X = `1 là tâ.p ho..p các dãy sô´ thu..c (hoă.c phú.c) x = (xn )n sao cho
∞
X ∞
X
|xn | < ∞ vó.i kxk = |xn |.
n=1 n=1
2.2. Gia’ su’. (xn )n và (yn )n là hai dãy Cauchy trong không gian d̄i.nh chuâ’n
X. Chú.ng minh ră` ng dãy sô´ thu..c (αn )n vó.i αn = kxn − yn k hô.i tu..
2.3. Chú.ng minh ră` ng trong không gian d̄i.nh chuâ’n X, bao d̄óng cu’a hı̀nh
` u mo’. B(x0, r) là hı̀nh câ
câ ` u d̄óng B 0 (x0 , r); phâ
` n trong cu’a hı̀nh câ
` u d̄óng
` u mo’. B(x0 , r).
B 0 (x0 , r) là hı̀nh câ
2.4. Cho A, B là hai tâ.p con cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n X. Chú.ng minh:
a) Nêú A d̄óng, B compact thı̀ A + B là tâ.p d̄óng.
b) Nêú A, B là tâ.p compact thı̀ tâ.p A + B cũng là tâ.p compact.
c) Tı̀m hai tâ.p d̄óng A, B trong không gian d̄i.nh chuâ’n mà A + B không
pha’i là tâ.p d̄óng.
2.5. Ký hiê.u B(x0 , r) là hı̀nh câ` u mo’. tâm x0 bán kı́nh r trong không gian
d̄i.nh chuâ’n X và Y là mô.t không gian con cu’a X. Gia’ su’. B(x0 , r) ⊂ Y. Chú.ng
minh X = Y.
2.6. Cho M là mô.t tâ.p con trong không gian d̄i.nh chuâ’n X. Chú.ng minh
a) Nêú M lô ` i thı̀ bao d̄óng M cũng là mô.t tâ.p lô
` i.
b) Hı̀nh câ ` u d̄óng (hoă.c mo’.) trong X là tâ.p lô
` i.
2.7. Kiê’m tra các không gian d̄i.nh chuâ’n nào o’. bài tâ.p 2.1 là không gian
Banach.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
28
2.8. Cho X là mô.t không gian Banach và Y là mô.t không gian con d̄óng
cu’a X. Chú.ng minh không gian thu.o.ng X/Y là Banach.
2.9. Cho M là mô.t không gian con cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n X sao cho
M và không gian d̄i.nh chuâ’n thu.o.ng X/M là các không gian Banach. Chú.ng
minh ră` ng không gian X cũng là Banach.
2.10* Cho N là mô.t tâ.p con trong không gian Banach X sao cho bâ´t kỳ
hàm sô´ f : N → R liên tu.c trên N thı̀ bi. chă.n. Chú.ng minh ră` ng N là mô.t
tâ.p compact.
§3. MÔ ´
. T SÔ CÁC KHÔNG GIAN HÀM
Trong sô´ các không gian d̄i.nh chuâ’n thông du.ng, có mô.t ló.p các không gian
Banach d̄ă.c biê.t quan tro.ng, thu.ò.ng gă.p trong lý thuyê´t phu.o.ng trı̀nh d̄a.o hàm
riêng, phu.o.ng pháp tı́nh, . . . d̄ó là các không gian Lp , không gian Orlicz,... mà
ta sẽ xét sau d̄ây.
3.1 Các bâ´t d̄ă’ ng thú.c quan tro.ng.
Cho p, q là hai sô´ thu..c du.o.ng. Ta go.i chúng là hai sô´ thu..c liên hiê.p nêú
1 1
+ = 1. Rõ ràng, 1 < p < ∞; 1 < q < ∞.
p q
3.1.1 Bô’ d̄ê` . (Bâ´t d̄ă’ng thú.c Young) Cho a, b là hai sô´ thu..c không âm
và p, q là hai sô´ thu..c liên hiê.p. Khi d̄ó ta có bâ´t d̄ă’ ng thú.c
ap b q
ab ≤ + ;
p q
dâú “=” xa’ y ra khi ap = bq .
Chú.ng minh. Nêú b = 0 thı̀ bâ´t d̄ă’ng thú.c hiê’n nhiên d̄úng. Gia’ su’. b > 0.
Xét hàm sô´
t 1
ϕ(t) = + − t1/p , (t ≥ 0).
p q
1 1 1 1 1
Ta có và ϕ0 (t) = − t−1+ p = (1 − t− q ). Khi t < 1 thı̀ ϕ0 (t) < 0; t > 1 thı̀
p p p
ϕ (t) > 0 và ϕ (1) = 0. Do d̄ó ϕ(t) d̄a.t cu..c tiê’u ta.i t = 1 vó.i ϕ(1) = 0. Kha’o
0 0
` u biêń thiên ta thâý ϕ(t) > ϕ(1) = 0 vó.i mo.i t ∈ [0, +∞), t 6= 1 hay
sát chiê
t 1
+ − t1/p > 0, vó.i mo.i t ≥ 0, t 6= 1.
p q
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
29
Bây giò. lâý t = ap b−q ≥ 0, ta có

ap b−q 1 q
+ − ab− p ≥ 0
p q
ap b q
hay + − ab ≥ 0. Vâ.y bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o..c chú.ng minh.
p q
3.1.2 D - i.nh lý. (Bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder cho 2n sô´). Cho 2n sô´ a1 , b1 ,
. . . , an , bn và p, q là hai sô´ thu..c liên hiê.p. Khi d̄ó
X n X n 1/p X
n 1/q
p
|ak bk | ≤ |ak | |bk |q
k=1 k=1 k=1
Pn P n
Chú.ng minh. Tru.ò.ng ho..p |ak |p = 0 hoă.c |bk |p = 0 bâ´t d̄ă’ng thú.c
k=1 k=1
hiê’n nhiên d̄úng. Tru.ò.ng ho..p còn la.i ta áp du.ng Bô’ d̄ê
` 3.1.1 vó.i
|ak | |bk |
a= P
n và b= P
n ,
( |ak |p )1/p q
( |bk | ) 1/q
k=1 k=1
ta có
|ak bk | 1 |ak |p 1 |bk |q
P P ≤ + ,
n
p 1/p
n
q 1/q p P
n
p q P
n
q
( |ak | ) ( |bk | ) |ak | |bk |
k=1 k=1 k=1 k=1
i = 1, . . . n. Lâý tô’ng n bâ´t d̄ă’ng thú.c trên theo tù.ng vê´ ta d̄u.o..c
P
n
|ak bk |
k=1 1 1
P
n P
n ≤ + = 1.
p q
( |ak |p )1/p( |bqk |)1/q
k=1 k=1
P
n P
n
Nhân hai vê´ cho ( |ak |p )1/p( |bqk |)1/q ta nhâ.n d̄u.o..c bâ´t d̄ă’ng thú.c câ
` n chú.ng
k=1 k=1
minh.
Khi p = q = 2, bâ´t d̄ă’ng thú.c này go.i là bâ´t d̄ă’ ng thú.c Cauchy-Schwarz
(hay bâ´t d̄ă’ ng thú.c Cauchy-Buniakowski).
Bây giò. tro’. d̄i, trong §3 này ta ký hiê.u X là tâ.p tùy ý và (X, A, µ) là mô.t
không gian d̄ô. d̄o còn E ∈ A.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
30
3.1.3 D - i.nh lý. (Bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder vê ` tı́ch phân) Cho E là mô.t tâ.p
con khác trôńg d̄o d̄u o. c cu’ a X và p, q là hai sô´ thu..c liên hiê.p. Gia’ su’. f, g là
. .
các hàm d̄o d̄u.o..c trên E. Khi d̄ó ta có bâ´t d̄ă’ ng thú.c
Z Z 1/p Z 1/q
p q
|f g|dµ ≤ |f | dµ |g| dµ ,
E E E
vó.i p, q là hai sô´ thu..c liên hiê.p.
Chú.ng minh.
R R
• Nêú ( E |f |pdµ)1/p = 0 hay ( E |g|q dµ)1/q = 0 thı̀ |f |p = 0 hoă.c |g|q = 0
` u khă´p no.i nên vê´ trái cu’a bâ´t d̄ă’ng thú.c bă` ng 0, kê´t qua’ là d̄úng. Còn la.i
hâ
ta xét tru.ò.ng ho..p
R R
• Nêú ( E |f |pdµ)1/p = ∞ hay ( E |g|q dµ)1/q = ∞ thı̀ bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o.ng
nhiên là d̄úng.
R R
• Gia’ su’. 0 < ( E |f |pdµ)1/p < ∞ và 0 < ( E |g|q dµ)1/q < ∞. D - ă.t
|f | |g|
a= R , b= R , ∀x ∈ E
( E |f |pdµ)1/p ( E |g|q dµ)1/q
` 3.1.1 ta d̄u.o..c
và áp du.ng Bô’ d̄ê
|f g| 1 |f |p 1 |g|q
R R ≤ R + R .
( E |f |p dµ)1/p( E |g|q dµ)1/q p E |f |pdµ q E |g|q dµ
Lâý tı́ch phân hai vê´ trên E ta có:

R
E
|f g|dµ 1 1
R 1/p R 1/q ≤ p + q = 1.
E
|f |pdµ E
|g|q dµ
Vâ.y bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o..c chú.ng minh.
3.1.4 D - i.nh lý. (Bâ´t d̄ă’ng thú.c Minkowski) Cho f, g là hai hàm sô´ d̄o
d̄u.o..c trên E và 1 ≤ p < +∞. Khi d̄ó
Z 1/p Z 1/p Z 1/p
p p
|f + g| dµ ≤ |f | dµ + |g|pdµ .
E E E
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
31
Chú.ng minh. Khi p = 1 bâ´t d̄ă’ng thú.c hiê’n nhiên d̄úng. Ta xét tru.ò.ng
1 1
ho..p p > 1. Cho.n q > 1 sao cho + = 1, khi d̄ó
p q
p = (p + q) − q = pq − q = (p − 1)q.
Ta có
|f + g|p = |f + g|p−1 |f + g| ≤ (|f | + |g|)|f + g|p−1
≤ |f | |f + g|p−1 + |g| |f + g|p−1 , ∀ x ∈ E.
Lâý tı́ch phân hai vê´ trên E và áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder cho các că.p hàm
|f |, |f + g|p−1 ; |g|, |f + g|p−1 , ta có
Z Z 1/p Z 1/q
p p p−1
|f + g| dµ ≤ |f | dµ |f + g| dµ
E E E
Z 1/p Z 1/q
p
+ |g| dµ |f + g|(p−1)q dµ
E E
n Z 1/p Z 1/p o Z 1/q
p p p
≤ |f | dµ + |g| dµ |f + g| dµ .
E E E
Suy ra
Z 1− 1q Z 1/p Z 1/p
p p
|f + g| dµ ≤ |f | dµ + |g|p dµ .
E E E
1 1
- ê´ ý 1 −
D = ta thâý bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o..c chú.ng minh.
q p
3.2 Các không gian Lp (E, µ), 1 ≤ p < +∞
Gia’ su’. X là mô.t tâ.p khác trôńg và (X, A, µ) là mô.t không gian d̄ô. d̄o trong
` y d̄u’, xác d̄i.nh trên σ−d̄a.i sô´ A các tâ.p con cu’a X. Vó.i p ≥ 1
d̄ó µ là d̄ô. d̄o d̄â
và E ∈ A, ta ký hiê.u Lp (E, µ) là tâ.p ho..p các hàm thu..c d̄o d̄u.o..c trên E sao cho
|f |p kha’ tı́ch. Nêú E là mô.t tâ.p d̄o d̄u.o..c (theo nghı̃a Lebesgue) trong Rn , và µ
là d̄ô. d̄o Lebesgue thı̀ ta ký hiê.u go.n là Lp (E).
Ta nhó. la.i ră` ng tâ.p ho..p các hàm sô´ thu..c xác d̄i.nh trên E vó.i các phép toán
+ và nhân vó.i mô.t sô´ theo nghı̃a thông thu.ò.ng lâ.p thành không gian vecto. trên
.
R ký hiê.u F(E). O’ d̄ây, ta sẽ kiê’m tra ră` ng tâ.p Lp (E, µ) ta.o thành mô.t không
gian vecto. con cu’a nó.
- i.nh lý. Tâ.p ho..p Lp (E, µ) là mô.t không gian vecto..
3.2.1 D
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
32
Chú.ng minh. Gia’ su’. f, g ∈ Lp (E, µ), α ∈ R ta kiê’m tra f + g và α f thuô.c
Lp (E, µ) vó.i α là mô.t sô´. Ta có
|f (x) + g(x)| ≤ |f (x)| + |g(x)| ≤ 2 max (|f (x)| |g(x)|)
vó.i mo.i x ∈ E. Do d̄ó

p
|f (x) + g(x)|p ≤ 2p max(|f (x)|, |g(x)|)

≤ 2p |f (x)|p + |g(x)|p .
Tù. d̄ó suy ra |f + g|p kha’ tı́ch nên f + g ∈ Lp (E, µ). Còn nêú α là mô.t sô´
thı̀ rõ ràng là αf ∈ Lp (E, µ).
Theo d̄i.nh nghı̃a, hai hàm f, g xác d̄i.nh trên E d̄u.o..c go.i là tu.o.ng d̄u.o.ng
R R
vó.i nhau nêú f (x) = g(x) h.k.n. trên E. Lúc d̄ó E f dµ = E gdµ (nêú mô.t
` n ta.i.) Do d̄ó ta qui u.ó.c ră` ng trong Lp (E, µ) hai hàm
trong hai tı́ch phân này tô
tu.o.ng d̄u.o.ng xem nhu. trùng nhau, chă’ng ha.n nêú f = 0 h.k.n. thı̀ f d̄u.o..c xem
là hàm 0.
3.2.2 D - i.nh lý. Vó.i p ≥ 1, Lp (E, µ) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, trong
` n tu’. f ∈ Lp (E, µ) d̄u.o..c cho bo’.i
d̄ó chuâ’n cu’ a mô.t phâ
Z 1/p
kf k = |f |pdµ .
E
Chú.ng minh. Do |f |p kha’ tı́ch nên kf k d̄u.o..c xác d̄i.nh và kf k ≥ 0, kf k = 0

R
tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i E |f |pdµ = 0 hay |f | = 0 h.k.n. Theo qui u.ó.c o’. trên thı̀
f = 0.
` 2 rõ ràng. Vó.i f, g ∈ Lp (E, µ), theo bâ´t d̄ă’ng thú.c Minkowski ta
Tiên d̄ê
có Z 1/p Z 1/p Z 1/p
p p
|f + g| dµ ≤ |f | dµ + |g|pdµ .
E E E
- ây chı́nh là tiên d̄ê
D ` tam giác cu’a chuâ’n. Vâ.y Lp (E, µ) là mô.t không gian d̄i.nh
chuâ’n.
- i.nh lý. Vó.i p ≥ 1 ta có Lp (E, µ) là mô.t không gian Banach.
3.2.3 D
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
33
P∞
Chú.ng minh. Ta áp du.ng D - i.nh lý 2.5.3 b) d̄ê’ chú.ng minh. Gia’ su’. fn
n=1
P
∞
hô.i tu. tuyê.t d̄ôí, ta kiê’m tra chuô˜i fn hô.i tu. trong không gian Lp (E, µ). Vó.i
n=1
P
k
k ∈ N, d̄ă.t sk (x) = |fn (x)|. Theo bâ´t d̄ă’ng thú.c tam giác cu’a chuâ’n, ta có:
n=1
k
X ∞
X
∀ k ∈ N, ksk k ≤ kfn k ≤ kfn k < +∞.
n=1 n=1
Vâ.y lim ksk kp < +∞.

k→∞
` Fatou vào dãy hàm (|sk |p )k ta có:
Áp du.ng Bô’ d̄ê
Z X ∞ p Z
|fn (x)| dµ = lim |sk (x)|pdµ
E n=1 E k→∞
Z
≤ lim |sk (x)|pdµ = lim ksk kp < +∞.
k→∞ E k→∞
P∞
Nhu. thê´ theo tı́nh châ´t cu’a hàm sô´ kha’ tı́ch, ta có |fn (x)| hũ.u ha.n h.k.n.
n=1
P∞
trên E nghı̃a là chuô˜i ` u khă´p no.i. Suy ra ta có thê’ xác d̄i.nh
|fn (x)| hô.i tu. hâ
n=1
hàm sô´ ϕ(x) bo’.i công thú.c
 P
∞
 fn (x) nêú chuô˜i này hô.i tu.,
ϕ(x) = n=1

0, nêú trái la.i.
- ò̂ng thò.i ta có
D
Z Z X
∞ p
p
|ϕ(x)| dµ ≤ |fn (x)| dµ < ∞,
E E n=1
P∞
nghı̃a là ϕ ∈ Lp (E, µ). Còn la.i ta pha’i chú.ng minh fn (x) = ϕ(x) trong
n=1
không gian Lp (E, µ) tú.c là chú.ng minh
k
X
k fn − ϕk → 0 khi k → ∞.
n=1
Thâ.t vâ.y, ta có
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
34
k
X Z k
X s
X
p
k fn − ϕk = lim | fn (x) − fn (x)|p dµ
n=1 E s→∞ n=1 n=1
Z s
X Z s
X
p
= lim fn (x)| dµ ≤ lim | fn (x)|pdµ
E s→∞ n=k+1 s→∞ E n=k+1
Xs s
X p ∞
X p
p
= lim k fn k ≤ lim kfn k = kfn k .
s→∞ s→∞
n=k+1 n=k+1 n=k+1
P
∞
Khi k → ∞ thı̀ ` n du. thú. k cu’a mô.t chuô˜i hô.i tu..
kfn k → 0 vı̀ nó là phâ
n=k+1
Vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
- i.nh lý. Nêú µE < ∞ và 1 ≤ p < p0 < ∞ thı̀
3.2.4 D
1 1
kf kp ≤ kf kp0 (µE) p − p0 ,
` n lu.o..t là ký hiê.u chuâ’n trong không gian Lp (E, µ) và
trong d̄ó k.kp và k.kp0 lâ
Lp (E, µ) tu.o.ng ú.ng.
0
Nhu. thê´
0
Lp (E, µ) ⊂ Lp (E, µ) ⊂ L1 (E, µ).
Chú.ng minh. Áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder cho hai hàm |f (x)|p và g(x) =
p0 p0
1 vó.i 2 sô´ thu..c liên hiê.p và 0 ta có:
p p −p
Z Z 0 p0 Z p0 −p
p p pp p p 0
|f | dµ ≤ |f | dµ dµ
E E E
Z 0
p0 p0 −p
p
≤ |f |p dµ (µE) p0 .
E
Suy ra
1
− p10
kf kp ≤ kf kp0 (µE) p
0
Do d̄ó nêú f ∈ Lp (E, µ) thı̀ f ∈ Lp (E, µ).
3.3 Tı́nh kha’ ly cu’a không gian Lp (E, µ), 1 ≤ p < +∞.
Trong tiê’u mu.c này ta chı’ xét d̄êń các không gian Lp (E, µ) = Lp (E) trong
d̄ó E là mô.t tâ.p con d̄o d̄u.o..c theo nghı̃a Lebesgue trong Rn . Ta có kê´t qua’ mo’.
` u nhu. sau:
d̄â
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
35
3.3.1 D- i.nh lý. Các tâ.p ho..p sau d̄ây là trù mâ.t trong không gian Lp (E).
a) Tâ.p các hàm sô´ d̄o.n gia’ n xác d̄i.nh trên E :
m
X m
S = {g(x) = αi χAi (x), Ai ∩ Aj = ∅, i 6= j, ∪ Ai = E, }
i=1
i=1
trong d̄ó χAi là hàm d̄ă.c tru.ng cu’ a tâ.p ho..p Ai .
b) Tâ.p ho..p các hàm sô´ liên tu.c trên E : C(E).
Chú.ng minh. Lâý f ∈ Lp (E). Ta phân tı́ch f = f + − f − trong d̄ó f + =
max(0, f ) ≥ 0; f − = max(0, −f ) ≥ 0. Theo d̄i.nh lý vê ` câú trúc cu’a hàm sô´ d̄o
. . .
` n ta.i 2 dãy hàm d̄o n gia’n (fn )n , (fn− )n sao cho 0 ≤ fn+ % f + ,
d̄u o. c không âm, tô +
0 ≤ fn− % f − khi n → ∞. Áp du.ng D - i.nh lý Levi cho các dãy d̄o.n d̄iê.u gia’m
các hàm (|f + − fn+ |p )n & 0 và (|f − − fn− |p )n & 0, ta có:
Z Z
+ + p + + p
kf − fn k = |f − fn | dµ & 0 dµ = 0,
E E
Z Z
kf − − fn− kp = |f − − fn− |p dµ & 0 dµ = 0,
E E
- ă.t gn = fn+ − fn− thı̀ gn cũng là hàm d̄o.n gia’n và ta có:
D
kf − gn k = kf + − f − − (fn+ − fn− )k
.
≤ kf + − fn+ k + kf − − fn− k → 0 khi n → ∞
Vâ.y S = Lp (E). Theo tıńh châ´t cu’a tâ.p trù mâ.t, tiê´p theo ta câ ` n chú.ng
minh C(E) ⊂ S. Do mô˜i hàm d̄o.n gia’n d̄u.o..c biê’u diêñ thành tô’ ho..p tuyêń tıńh
cu’a các hàm d̄ă.c tru.ng nên tru.ó.c hê´t ta chú.ng minh ră` ng mô˜i hàm d̄ă.c tru.ng
cu’a tâ.p con d̄o d̄u.o..c A ⊂ E sẽ d̄u.o..c xâ´p xı’ tuỳ ý bă` ng các hàm liên tu.c trên
E. D- ă.t
(
0, x∈ /A
χA : E → R, χA (x) =
1, x ∈ A.
Vó.i > 0 cho tru.ó.c, theo tıńh châ´t cu’a tâ.p d̄o d̄u.o..c trong Rn tô ` n ta.i tâ.p
.
mo’ G ⊃ A và tâ.p d̄óng F ⊂ A sao cho
p p
µ(G \ A) < ; µ(A \ F ) < ,
2 2
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
36
(khi d̄ó µ(G \ F ) < p ). Ký hiê.u Gc = Rn \ G và d̄ă.t

d(x, Gc )
g(x) =
d(x, Gc ) + d(x, F )
trong d̄ó hàm ϕ(x) = d(x, M ) = inf kx − uk là khoa’ng cách tù. x d̄êń mô.t tâ.p
u∈M
M ⊂ E. Vó.i mo.i x ∈ E ta có d(x, Gc ) và d(x, F ) không d̄ô ` ng thò.i bă` ng 0 vı̀
nêú ngu.o..c la.i, do F và Gc là các tâ.p d̄óng ta suy ra có x ∈ Gc ∩ F. D - iê
` u này vô
lý vı̀ F ⊂ G nên Gc ∩ F = ∅. Ngoài ra các hàm da.ng ϕ(x) liên tu.c nên suy ra
g(x) liên tu.c. D - ê’ ý ră` ng vó.i mo.i x ∈ E ta có g(x) ∈ [0, 1]; g(x) = 0 khi x ∈ / G,
g(x) = 1 khi x ∈ F. Do d̄ó hiê.u χA (x) − g(x) nhâ.n các giá tri. trong d̄oa.n [0, 1];
bă` ng 0 trên F và trên Gc . Vâ.y
Z 1/p
p
kχA − gk = |χA (x) − g(x)| dµ ≤ (µ(G \ F ))1/p < .
E
Nêú f là hàm d̄o.n gia’n xác d̄i.nh trên E, gia’ su’. có biê’u diêñ
k
X k
f (x) = αi χAi (x), Ai ∩ Aj = ∅, i 6= j, ∪ Ai = E,
i=1
n=1
` u vù.a chú.ng minh, ta cho.n các hàm sô´ liên tu.c gi (x), i = 1, . . . , k
khi d̄ó theo d̄iê
sao cho

kχAi − gi k ≤
k(|αi| + 1)
P
k
và d̄ă.t g(x) = ` ng thò.i
αi gi (x). Lúc d̄ó g(x) cũng là hàm liên tu.c trên E d̄ô
i=1
k
X k
X

kf − gk = k αi χAi − g k ≤ |αi |kχAi − gi k < .
i=1 i=1

Cuôí cùng, vó.i h ∈ Lp (E) và > 0 cho tru.ó.c, ta chon f ∈ S sao cho kf −hk <
2

` i cho.n g ∈ C(E) sao cho kf − gk < . Lúc d̄ó
rô
2
kh − gk ≤ kh − f k + kf − gk < .
Nhu. vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.

3.3.2 Hê. qua’. Không gian Lp ([a, b]) vó.i [a, b] ⊂ R là mô.t không gian kha’
ly.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
37
Chú.ng minh. Ký hiê.u P là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các d̄a thú.c vó.i hê. sô´ hũ.u tı’ xác
d̄i.nh trên [a, b]. Khi âý P là mô.t tâ.p d̄ê´m d̄u.o..c. Cho f ∈ Lp ([a, b]) và > 0.
- i.nh lý 3.3.1, tô
Theo D ` n ta.i hàm liên tu.c g ∈ C[a,b] sao cho kf − gk < . Mă.t
2
khác, theo d̄i.nh lý Weierstrass I, tô ` n ta.i d̄a thú.c P (x) ∈ P sao cho

max |P (x) − g(x)| < .
x∈[a,b] 2(b − a)1/p
Lúc d̄ó
Z 1/p Z 1 1/p
p p
kg − P k = |P (x) − g(x)| dx ≤ (/2) dx
[a,b] [a,b] b−a

≤ (b − a) = /2.
2(b − a)
Nhu. vâ.y kf − P k < hay P = Lp [a, b]. Theo d̄i.nh nghı̃a thı̀ Lp ([a, b]) là không
gian kha’ ly.
3.4 Không gian L∞ (E, µ).

Mô.t tru.ò.ng ho..p d̄ă.c biê.t cu’a không gian hàm Lp (E, µ) vó.i p = +∞ d̄u.o..c
xét riêng sau d̄ây.
3.4.1 D- i.nh nghı̃a. Gia’ su’. (XA, µ) là mô.t không gian d̄ô. d̄o, E ∈ A và
f : E → R là mô.t hàm d̄o d̄u.o..c. Ta go.i f là mô.t hàm sô´ bi. chă.n cô´t yêú trên
` n ta.i mô.t tâ.p N ⊂ E, µN = 0 sao cho f bi. chă.n o’. trên tâ.p E \ N, tú.c
E nêú tô
là: sup |f (x)| < ∞.
x∈E\N
Ký hiê.u L∞ (E, µ) là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các hàm d̄o d̄u.o..c và bi. chă.n cô´t
yêú trên E. Nêú f, g ∈ L∞ (E, µ) thı̀ tô ` n ta.i các tâ.p con N, P cu’a E sao cho
µN = µP = 0 và sup |f (x)| < +∞, sup |g(x)| < +∞. Khi d̄ó ta có
x∈E\N x∈E\P
sup |f (x) + g(x)| ≤ sup |f (x)| + sup |g(x)| < +∞, (3.1)
x∈E\(N ∪P ) x∈E\N x∈E\P
nghı̃a là f + g ∈ L∞ (E, µ). Mă.t khác, nêú α ∈ R và f ∈ L∞ (E, µ) thı̀ ta cũng
có d̄u.o..c αf ∈ L∞ (E, µ). Vâ.y L∞ (E, µ) là mô.t không gian vecto. con cu’a không
gian F(E).
Vó.i f ∈ L∞ (E, µ) ta ký hiê.u

ess sup |f (x)| = inf sup |f (x)| < +∞
x∈E N ⊂E x∈E\N
µN =0
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
38
và go.i ess sup |f (x)| là câ.n trên cô´t yêú cu’a hàm sô´ f.
x∈E
Vó.i mô˜i hàm f ∈ L∞ (E, µ) ta d̄ă.t
kf k = ess sup |f (x)|. (3.2)

x∈E
Khi âý theo tıńh châ´t cu’a infimum, tô ` n ta.i mô.t dãy Nk ⊂ E sao cho µNk = 0
1
và sup |f (x)| < kf k + . D - ă.t N0 = ∪ Nk , khi d̄ó µN0 = 0 và sup |f (x)| ≤
x∈E\Nk k k∈N E\N0
1
sup |f (x)| < kf k + , ∀ k ∈ N. Vâ.y
E\Nk k
` u khă´p no.i E.
|f (x)| ≤ kf k hâ (3.3)
3.4.2 D - i.nh lý. L∞ (E, µ) là mô.t không gian Banach vó.i chuâ’n d̄u.o..c xác
d̄i.nh bo’.i công thú.c (3.2).
Chú.ng minh. Vó.i mo.i f ∈ L∞ (E, µ) hiê’n nhiên ta có kf k ≥ 0, ngoài ra tù.
(3.3), |f (x)| ≤ kf k h.k.n E nên nêú kf k = 0 thı̀ f (x) = 0 h.k.n., do d̄ó f d̄u.o..c
` ng nhâ´t vó.i hàm 0. Tiên d̄ê
d̄ô ` 3 cu’a chuâ’n d̄u.o..c suy tù.
` 2 rõ ràng. Còn tiên d̄ê
tı́nh châ´t (3.1). Vâ.y L∞ (E, µ) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.
Bây giò. gia’ su’. (fn )n là mô.t dãy co. ba’n trong L∞ (E, µ). Ký hiê.u Nk,m =
{x ∈ E | |fk (x) − fm (x)| > kfk − fm k}. Khi âý theo (3.3) µNk,m = 0 vó.i mo.i
k, m ∈ N nên tâ.p N0 = ∪ Nk,m có d̄ô. d̄o bă` ng 0 do tı́nh σ− cô.ng tıńh cu’a
k,m∈N
d̄ô. d̄o.
Cho là sô´ du.o.ng tuỳ ý. Khi d̄ó tô
` n ta.i k0 ∈ N sao cho
kfk − fm k < vó.i mo.i k, m ≥ k0 .
Nhu. vâ.y vó.i mo.i x ∈ E \ N0 ta có
|fk (x) − fm (x)| ≤ kfk − fm k < , (3.4)
nghı̃a là dãy (fk (x))k co. ba’n trong R nên hô.i tu.. D
- ă.t
(
lim fn (x), x ∈ E \ N0
f (x) = n→∞
0, x ∈ N0 .
Vó.i mô˜i k ≥ k0 cho m → ∞ trong (3.4) ta có
∀ x ∈ E \ N0 : |fk (x) − f (x)| ≤ . (3.5)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
39
Vı̀ µN0 = 0 nên fk − f ∈ L∞ (E, µ) do d̄ó f = fk − (fk − f ) ∈ L∞ (E, µ). Cũng

tù. (3.5) ta suy ra kfk − f k ≤ vó.i mo.i k ≥ k0 nghı̃a là fk → f khi k → ∞. Vâ.y
L∞ (E, µ) là mô.t không gian Banach.
3.5 Không gian Orlicz.
3.5.1 D - i.nh nghı̃a. Hàm sô´ Φ : R → R+ = [0, +∞] d̄u.o..c go.i là mô.t hàm
` i, chăñ, tho’a Φ(0) = 0, lim Φ(x) = +∞.
Young nêú nó là mô.t hàm lô
x→∞
Cho Φ là mô.t hàm Young, ta ký hiê.u
Ψ(y) = sup {x|y| − Φ(x) : x ≥ 0}, y ∈ R
và go.i Ψ là hàm liên hiê.p cu’a hàm Φ.

3.5.2 Vı́ du. và Nhâ.n xét
1. Hàm Ψ cũng là mô.t hàm Young.

2. Vó.i mo.i x, y ∈ R ta có bâ´t d̄ă’ng thú.c Young
xy ≤ Φ(x) + Ψ(x).
3.5.3 D- i.nh nghı̃a. Hàm Young Φ : R → R+ d̄u.o..c go.i là tho’a mãn d̄iê
ù
kiê.n ∆2 nêú tô
` n ta.i k > 0, x0 ≥ 0 sao cho Φ(2x) ≤ kΦ(x), ∀x ≥ x0 .
+
Bây giò. cho (X, A, µ) là mô.t không gian d̄ô. d̄o và Φ : R → R là mô.t hàm
Young tho’a mãn d̄iê ` u kiê.n Φ(x) % +∞ khi x → +∞. Ký hiê.u L̃Φ (µ) là tâ.p
R
ho..p các hàm f : X → R d̄o d̄u.o..c sao cho X Φ(|f |)dµ < +∞.
Nói chung L̃Φ (µ) không pha’i là mô.t không gian vecto..
3.5.4 D - i.nh lý. Vó.i các gia’ thiê´t trên, L̃Φ (µ) là mô.t không gian vecto. nêú
µ(X) < ∞ và hàm Φ tho’ a d̄iê ` u kiê.n ∆2 .
Ký hiê.u LΦ (µ) = {f : X → R | ∃α > 0 sao cho αf ∈ L̃Φ (µ)}.
3.5.5 D - i.nh nghı̃a. Ta go.i LΦ (µ) là mô.t không gian Orlicz.
R
Ký hiê.u BΦ = {g ∈ L̃Φ (µ) : X Φ(g)dµ ≤ 1}. Ta có d̄i.nh lý sau:
3.5.6 D - i.nh lý. LΦ (µ) là mô.t không gian vecto.. Ngoài ra, vó.i mo.i f ∈
LΦ (µ) tô
` n ta.i α > 0 sao cho αf ∈ BΦ .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
40
Ký hiê.u
Z
1 |f |
NΦ (f ) = inf {k > 0 | f ∈ BΦ } = inf{k > 0 Φ( )dµ ≤ 1}.
k X k
Tù. d̄ó ta có:
- .inh lý. (LΦ (µ), NΦ(f )) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Ngoài ra
3.5.7 D
ta có Z
NΦ (f ) ≤ 1 ⇔ Φ(|f |)dµ ≤ 1.
X
Viê.c chú.ng minh các d̄i.nh lý này khá dài, ngu.ò.i ho.c quan tâm xin d̄o.c tài
liê.u [6].
BÀI TÂ
.P
3.1. Cho f ∈ Lp (E, µ), g ∈ Lq (E, µ) vó.i p, q là hai sô´ thu..c liên hiê.p. Chú.ng
minh ră` ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder tro’. thành d̄ă’ng thú.c khi và chı’ khi có hai sô´
` ng thò.i bă` ng 0 sao cho c1 |f (x)|p = c2 |g|q h.k.n. trên E.
c1 , c2 không d̄ô
3.2. Mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n d̄u.o..c go.i là d̄i.nh chuâ’n chă.t nêú bâ´t d̄ă’ng
thú.c kx + yk ≤ kxk + kyk, (x 6= 0, y 6= 0) tro’. thành d̄ă’ng thú.c khi và chı’ khi
` n ta.i α > 0 d̄ê’ y = αx. Chú.ng minh Lp (E, µ) là không gian d̄i.nh chuâ’n chă.t.
tô
3.3. Ký hiê.u `p , (p ≥ 1) là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các dãy sô´ thu..c (hay phú.c)
P∞
x = (xn )n ⊂ K sao cho |xk |p < +∞. D - ă.t
k=1
X
∞ 1/p
p
kxk = |xk |
k=1
Chú.ng minh (`p , k.k) là mô.t không gian Banach.
3.4. Gia’ su’. (cn )n là mô.t dãy sô´ du.o.ng cho tru.ó.c, M là mô.t tâ.p con cu’a
không gian `2 gô ` n tu’. x = (xn )n sao cho |xi | ≤ ci , i = 1, 2, . . . ).
` m tâ´t ca’ các phâ
P
∞
Chú.ng minh ră` ng tâ.p M là compact khi và chı’ khi |cn |2 < +∞.
n=1
R
3.5. Ký hiê.u An = {f ∈ L1 ([a, b]) | [a,b] |f (t)|2dt ≤ n}.
a) Chú.ng minh ră` ng An là tâ.p d̄óng trong không gian L1 ([a, b]) vó.i mo.i sô´
nguyên du.o.ng n và int (An) = ∅.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
41
b) Tù. d̄ó suy ra ră` ng L2 ([a, b]) là mô.t tâ.p thuô.c pha.m trù thú. nhâ´t trong
không gian L1 ([a, b]).
.
§4. TOÁN TU’ TUYÊŃ TÍNH LIÊN TU
.C
4.1 D - i.nh nghı̃a và các tı́nh châ´t co. ba’n.

- ê’ nghiên cú.u môí quan hê. giũ.a hai không gian vecto., ta d̄ã xét d̄êń các
D
ánh xa. (hay toán tu’.) tuyêń tı́nh giũ.a chúng. D - ôí vó.i các không gian d̄i.nh chuâ’n,
nhò. d̄u.a vào khoa’ng cách (xác d̄i.nh bo’.i chuâ’n) ta nghiên cú.u tıńh châ´t liên tu.c
cu’a các toán tu’. tuyêń tı́nh tù. không gian d̄i.nh chuâ’n này vào không gian d̄i.nh
chuâ’n khác. Nhu. thê´ các d̄i.nh nghı̃a và tı́nh châ´t cu’a ánh xa. liên tu.c trong các
không gian mêtric d̄ê ` u d̄u.o..c dùng o’. d̄ây. Nhăć la.i ră` ng, gia’ su’. X, Y là hai
không gian d̄i.nh chuâ’n, toán tu’. (ánh xa.) A : X → Y là liên tu.c ta.i x0 ∈ X
nêú vó.i mo.i > 0 tô ` n ta.i sô´ δ > 0 sao cho mo.i x ∈ X mà kx − x0 k < δ thı̀
kAx − Ax0 k < . D - i.nh nghı̃a này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i tiêu chuâ’n qua dãy: A liên
tu.c ta.i x0 khi và chı’ khi vó.i mo.i dãy (xn )n ⊂ X, xn → x0 thı̀ Axn → Ax0 . Nhò.
viê.c kê´t ho..p hai câú trúc không gian vecto. và không gian mêtric, các d̄iê ` u kiê.n
. .
liên tu.c cu’a ánh xa. tuyêń tıńh tro’ nên d̄o n gia’n nhu sau: .
4.1.1 D - i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y là
mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh. Khi d̄ó các mê.nh d̄ê
` sau d̄ây là tu.o.ng d̄u.o.ng.
a) A liên tu.c (tú.c là liên tu.c ta.i mo.i x ∈ X).
b) A liên tu.c ta.i mô.t d̄iê’m x0 ∈ X.
c) A liên tu.c ta.i d̄iê’m 0 ∈ X.
` n ta.i mô.t sô´ M sao cho vó.i mo.i x ∈ X ta có kAxk ≤ M kxk.
d) Tô
Chú.ng minh.
a) ⇒ b) là hiê’n nhiên.
b) ⇒ c) Gia’ su’. xn → 0. Khi d̄ó xn + x0 → x0 . Do gia’ thiê´t b), A liên tu.c
ta.i x0 nên A(xn + x0 ) → Ax0 hay Axn + Ax0 → Ax0 . Vâ.y Axn → 0 = A(0).
` tı́nh liên tu.c theo ngôn ngũ. , δ : vó.i = 1
c) ⇒ d) Dùng d̄i.nh nghı̃a vê
` n ta.i δ > 0 sao cho nêú x ∈ X, kxk < δ thı̀ kAxk < 1. Bây giò. vó.i mo.i x ∈ X
tô
δx
mà x 6= 0 ta có = δ/2 < δ nên
2kxk

A( δx ) ≤ 1 hay kAxk ≤
2
kxk.
2kxk δ
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
42
Bâ´t d̄ă’ng thú.c này hiê’n nhiên d̄úng khi x = 0. Vâ.y tù. c) ta có d).
d) ⇒ a) Do tı́nh tuyêń tıńh, ta có
kAy − Axk = kA(y − x)k ≤ M ky − xk, ∀x, y ∈ X.
Nhu. vâ.y vó.i > 0, cho.n δ = /M, lúc d̄ó ky − xk < δ thı̀ kAy − Axk < . Vâ.y
A liên tu.c ta.i x ∈ X, ho.n nũ.a A liên tu.c d̄ê
` u trên không gian X.
Nêú d̄iê
` u kiê.n d) cu’a D - i.nh lý 4.1.1 thoa’ mãn, ta thâý A biêń mô.t tâ.p bi.
chă.n trong X thành mô.t tâ.p bi. chă.n trong Y . Do d̄ó khi toán tu’. tuyêń tı́nh
A thoa’ mãn d̄iê ` u kiê.n này thı̀ nó d̄u.o..c go.i là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh bi. chă.n.
Nhu. vâ.y d̄ôí vó.i các toán tu’. tuyêń tı́nh giũ.a hai không gian d̄i.nh chuâ’n, các
khái niê.m liên tu.c và bi. chă.n là tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i nhau.
Bây giò. cho A là mô.t toán tu’. tuyêń tıńh bi. chă.n tù. X vào Y . D
- ă.t
kAk = inf {k > 0 : ∀x ∈ X, kAxk ≤ kkxk.}
và go.i kAk là chuâ’n cu’a toán tu’. A. Theo d̄i.nh nghı̃a ta có:
a) kAxk ≤ kAk kxk, ∀x ∈ X.
b) Nêú có K sao cho vó.i mo.i x ∈ X mà kAxk ≤ Kkxk thı̀ kAk ≤ K.
Tù. d̄i.nh nghı̃a ta thâý viê.c tıńh toán chuâ’n cu’a toán tu’. A là khó. Sau
d̄ây là vài công thú.c cho phép tıńh chuâ’n mô.t cách cu. thê’ ho.n.
4.1.2 D - i.nh lý. Gia’ su’. A là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào Y .
Khi d̄ó ta có
kAxk
kAk = sup = sup kAxk = sup kAxk.
x6=0 kxk kxk=1 kxk≤1
kAxk
Chú.ng minh. D - ă.t α = sup , β = sup kAxk, γ = sup kAxk. Vó.i
x6=0 kxk kxk=1 kxk≤1
kAxk
mo.i x ∈ X \ {0}, ta có ≤ α hay kAxk ≤ αkxk. Theo d̄i.nh nghı̃a thı̀
kxk
kAk ≤ α.
x
Vó.i mo.i x 6= 0 d̄ă.t y = thı̀ kyk = 1. Nhu. vâ.y
kxk
kAxk x
α = sup = sup kA( )k = sup kAyk ≤ sup kAyk
x6=0 kxk x6=0 kxk kyk=1 kyk≤1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
43
hay kAk ≤ α = β ≤ γ. Mă.t khác
kAxk ≤ kAk kxk ≤ kAk
vó.i kxk ≤ 1 nên γ ≤ kAk. Tù. d̄ó kAk = α = β = γ.
4.1.3 D - i.nh lý. Gia’ su’. X, Y, Z là ba không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y ,
B : Y → Z là các ánh xa. tuyêń tı́nh liên tu.c. Khi d̄ó ánh xa. C = B ◦ A : X → Z
` ng thò.i kCk ≤ kBk kAk.
cũng là tuyêń tı́nh liên tu.c, d̄ô
Chú.ng minh. Hiê’n nhiên tıćh các ánh xa. tuyêń tı́nh, liên tu.c là ánh xa.
tuyêń tıńh, liên tu.c. Ngoài ra, vó.i mo.i x ∈ X ta có:
kCxk = kB(Ax)k ≤ kBk kAxk ≤ kBk kAk kxk
Nhu. vâ.y C bi. chă.n và kCk ≤ kAk kBk.
4.1.4 Vı́ du..
1. Cho K(t, s) ∈ C[0,1]2 và gia’ su’. A là toán tu’. tù. C[0,1] → C[0,1] cho bo’.i
Z 1
x → Ax, Ax(t) = K(t, s)x(s)ds.
0
Ta chú.ng minh A là toán tu’. tuyêń tı́nh bi. chă.n. Theo tı́nh châ´t cu’a tıćh
phân phu. thuô.c tham sô´, ta thâý Ax ∈ C[0,1] và A là mô.t toán tu’. tuyêń tıńh.
Vó.i mo.i t ∈ [0, 1], ta có
Z 1 Z 1
|Ax(t)| = | K(t, s)x(s)ds| ≤ |K(t, s)|kxkds
0 0
Z 1
≤ max |K(t, s)|ds kxk.
t∈[0,1] 0
R1
Do d̄ó kAxk = max |Ax(t)| ≤ max |K(t, s)|ds kxk.
t∈[0,1] t∈[0,1] 0
R1
Vâ.y A là toán tu’. bi. chă.n và kAk ≤ max 0 |K(t, s)|ds . Hiê’n nhiên tô
`n
t∈[0,1]
R1 R1
ta.i t0 ∈ [0, 1] sao cho 0 |K(t0, s)|ds = max 0 |K(t, s)|ds. Bây giò. d̄ă.t M =
t∈[0,1]
max2 |K(t, s)|. Hàm sô´ z(s) = sgnK(t0, s) là d̄o d̄u.o..c nên theo d̄i.nh lý Luzin,
[0,1]
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
44
vó.i mo.i > 0, tô

` n ta.i mô.t hàm x ∈ C[0,1] sao cho kxk ≤ 1, x(s) = z(s) trên
[0, 1] \ E trong d̄ó

µE < , và sup |z(s) − x(s)| ≤ 2.
2M E
Vó.i mo.i t ∈ [0, 1] ta có:

Z 1 Z 1
| K(t, s)z(s)ds− K(t, s)x(s)ds|
0 0
Z 1

≤ |K(t, s)| |z(s) − x(s)|ds ≤ M 2 = .
0 2M
Nhu. vâ.y
Z 1
K(t, s)z(s)ds ≤ (Ax)(t) + ≤ kAk kxk + .
0
Lâý t = t0 ta d̄u.o..c
Z 1
|K(t, s0)|ds ≤ kAk +
0
R1
vó.i > 0 tùy ý nên tù. d̄ó suy ra d̄u.o..c kAk = 0 |K(t, s0)|ds.
1
2. Ký hiê.u C[0,1] là tâ.p ho..p các hàm kha’ vi liên tu.c trên [0, 1]. Ta xem
1
C[0,1] là không gian con cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n C[0,1] vó.i chuâ’n “max”. Xét
toán tu’. d̄a.o hàm
1 dx
x ∈ C[0,1] 7→ Ax = ∈ C[0,1].
dt
sin nt
Toán tu’. tuyêń tı́nh này không liên tu.c vı̀ lâý dãy xn (t) = có kxn k =
n
sin nt 1
max | | ≤ → 0 khi n → ∞ nhu.ng vó.i (Axn )(t) = cos nt thı̀ kAxn k
t∈[0,1] n n
= max | cos nt| = 1 không tiêń vê ` A(0) = 0.
t∈[0,1]
4.2. Không gian các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c.
4.2.1 Các d̄i.nh nghı̃a. Cho hai không gian d̄i.nh chuâ’n X, Y . Tâ.p ho..p
tâ´t ca’ các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào Y d̄u.o..c ký hiê.u là L(X, Y ).
Ta d̄ã ký hiê.u L(X, Y ) là không gian vecto. các toán tu’. tuyêń tı́nh tù. X vào Y.
Nhu. thê´ L(X, Y ) ⊂ L(X, Y ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
45
Vó.i A, B ∈ L(X, Y ) và α ∈ K thı̀ A + B và αA là các toán tu’. tuyêń tı́nh
liên tu.c tù. X vào Y , do
k(A + B)xk = kAx + Bxk ≤ kAxk + kBxk ≤ (kAk + kBk)kxk
và kαAxk = |α| kAxk ≤ |α| kAk kxk, ∀ x ∈ X.
nghı̃a là A + B và αA thuô.c L(X, Y ).

Vâ.y L(X, Y ) tro’. thành mô.t không gian tuyêń tı́nh. Ho.n nũ.a, nêú A ∈
L(X, Y ), theo d̄i.nh nghı̃a chuâ’n cu’a toán tu’. kAk xác d̄i.nh o’. mu.c 4.1, ta có
1. kAk ≥ 0, kAk = 0 ⇔ (∀ x ∈ X : kAxk ≤ 0kxk = 0) ⇔ A = 0.
2. kαAk = |α| kAk rõ ràng d̄úng vó.i mo.i sô´ α ∈ K.
3. Do d̄ã chú.ng minh k(A + B)xk ≤ (kAk + kBk)kxk nên kA + Bk ≤
kAk + kBk vó.i mo.i A, B ∈ L(X, Y ).
Nhu. thê´ L(X, Y ) tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và d̄u.o..c go.i là
không gian các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào Y .
Cho (An)n là mô.t dãy toán tu’. tuyêń tıńh trong L(X, Y ). Ta goi dãy (An)n
hô.i tu. tù.ng d̄iê’m (hay hô.i tu. d̄o.n) d̄êń A ∈ L(X, Y ), nêú vó.i mo.i x ∈ X, dãy
(An x)n hô.i tu. d̄êń Ax trong không gian Y.
Nhăć la.i ră` ng (An )n hô.i tu. d̄êń A ∈ L(X, Y ) nêú kAn − Ak → 0. Lúc d̄ó
ta còn nhâń ma.nh ră` ng: dãy toán tu’. tuyêń tı́nh (An )n hô.i tu. theo chuâ’n d̄êń
toán tu’. A trong không gian L(X, Y ) d̄ê’ phân biê.t vó.i khái niê.m hô.i tu. d̄o.n nói
trên.
Tù. d̄ánh giá
kAn x − Axk ≤ kAn − Ak kxk
ta suy ra nêú (An )n hô.i tu. theo chuâ’n d̄êń A thı̀ nó cũng hô.i tu. d̄o.n. Tuy nhiên
` u ngu.o..c la.i không d̄úng (xem bài tâ.p 4.7).
d̄iê
- i.nh lý. Nêú Y là không gian Banach thı̀ L(X, Y ) là mô.t không
4.2.2 D
gian Banach.
Chú.ng minh. Gia’ su’. (An)n là mô.t dãy co. ba’n trong L(X, Y ). D
- iê
` u này có
nghı̃a là
(∀ > 0) (∃n0 ) (∀n, m ≥ n0 ) : kAn − Am k < .
Do d̄ó khi m, n ≥ n0 ,
∀x ∈ X : kAn x − Am xk ≤ kAn − Am k kxk < kxk (4.1)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
46
Tù. d̄ánh giá này ta suy ra d̄u.o..c (An x)n là dãy co. ba’n trong Y . Vı̀ Y là
` n tu’. cu’a Y mà ta ký hiê.u là Ax. D
` mô.t phâ
Banach nên An x hô.i tu. vê - ă.t
A : X → Y, Ax = lim An x.
n→∞
Mă.t khác ∀ x, y ∈ X, α, β ∈ K ta có A(αx + βy) = lim An (αx + βy) =

n→∞
α lim An x + β lim An y = αAx + βAy. Vâ.y A là toán tu’. tuyêń tı́nh. Ho.n nũ.a
n→∞ n→∞
tù. (4.1), ta cho m → ∞ thı̀ có d̄u.o..c
kAn x − Axk ≤ kxk vó.i mo.i x ∈ X và n ≥ n0 . (4.2)
Nhu. thê´ An0 − A ∈ L(X, Y ). Tù. d̄ó A = An0 − (An0 − A) ∈ L(X, Y ), ngoài
ra tù. (4.2) suy ra kAn − Ak ≤ vó.i mo.i n ≥ n0 tú.c là An hô.i tu. vê
` A trong
L(X, Y ). Vâ.y L(X, Y ) là mô.t không gian Banach.
4.3 Toán tu’. ngu.o..c – Phép d̄ô

` ng phôi
Cho X, Y là hai không gian vecto., A : X → Y là song ánh tuyêń tı́nh thı̀
` n ta.i ánh xa. ngu.o..c A−1 : Y → X cũng là tuyêń tı́nh. Lúc d̄ó ta nói ánh xa. A
tô
là kha’ nghi.ch. Tru.ò.ng ho..p X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n, A ∈ L(X, Y ) và
A song ánh thı̀ nói chung A−1 chu.a chăć d̄ã liên tu.c. Bo’.i vâ.y nêú A song ánh,
A ∈ L(X, Y ) và A−1 ∈ L(Y, X) thı̀ A d̄u.o..c go.i là mô.t phép d̄ô ` ng phôi tuyêń tı́nh
tù. X lên Y . Lúc d̄ó ta nói hai không gian d̄i.nh chuâ’n X, Y d̄ô ` ng phôi tuyêń
tı́nh vó.i nhau. Nêú song ánh tuyêń tı́nh A thoa’ mãn d̄iê ` u kiê.n kAxk = kxk vó.i
mo.i x ∈ X thı̀ A d̄u.o..c go.i là phép d̄ă’ ng cu.. tuyêń tı́nh tù. X lên Y và X, Y là
hai không gian d̄ă’ ng cu.. tuyêń tı́nh vó.i nhau. Rõ ràng, nêú A là phép d̄ă’ng cu..
` ng phôi tuyêń tıńh giũ.a hai không gian d̄i.nh
tuyêń tıńh thı̀ nó cũng là phép d̄ô
chuâ’n.
Chú ý. Nêú X d̄ô ` ng phôi tuyêń tı́nh vó.i Y thı̀ ta ký hiê.u X ' Y. D - ê’ ý,
quan hê. ' là quan hê. tu.o.ng d̄u.o.ng trên tâ.p các không gian d̄i.nh chuâ’n. Trong
các phâ` n sau, ta làm viê.c chu’ yêú vó.i các toán tu’. tuyêń tıńh nên nhiê
` u lúc d̄ê’
.
` n go.i là toán tu’ .
cho go.n, ta chı’ câ
4.3.1 D - i.nh lý. Gia’ su’. toán tu’. A ∈ L(X, Y ) có toán tu’. ngu.o..c A−1 : Y →
X liên tu.c. Khi d̄ó
(∀x ∈ X) kAxk ≥ mkxk, vó.i mo.i m ≤ kA−1 k−1 . (4.3)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
47
Ngu.o..c la.i, gia’ su’. A toàn ánh và tô

` n ta.i m0 > 0 sao cho
(∀ x ∈ X) kAxk ≥ m0 kxk (4.4)
` n ta.i, liên tu.c và kA−1 k ≤ m−1

thı̀ A−1 tô 0 .
Chú.ng minh. Gia’ su’. toán tu’. A có toán tu’. ngu.o..c A−1 : Y → X liên tu.c,
khi d̄ó y = Ax tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i x = A−1 y. Nhu. vâ.y kA−1 yk ≤ kA−1 k kyk hay
kxk ≤ kA−1 k kAxk. Suy ra vó.i mo.i m ≤ kA−1 k−1 thı̀ ta có kAxk ≥ mkxk.
Ngu.o..c la.i, cho (4.4) thoa’ mãn, lúc d̄ó nêú vó.i x, y ∈ X, Ax = Ay thı̀ tù.
0 = kA(x − y)k ≥ m0 kx − yk
suy ra kx − yk = 0 hay x = y tú.c là A d̄o.n ánh. Cùng vó.i gia’ thiê´t A toàn ánh
thı̀ A là song ánh. Cũng tù. (4.4) ta có thê’ viê´t
∀y ∈ Y, m0 kA−1 yk ≤ kyk,
hay kA−1 yk ≤ m−1 0 kyk. Vâ

−1 −1
. y A liên tu.c và kA k ≤ m0 .
−1
Ta có mô.t hê. qua’ tru..c tiê´p nhu. sau.

4.3.2 Hê. qua’. Gia’ su’. A : X → Y là mô.t toàn ánh tuyêń tı́nh. Lúc d̄ó A
` n ta.i các sô´ du.o.ng M, N sao
` ng phôi tuyêń tı́nh khi và chı’ khi tô
là mô.t phép d̄ô
cho
∀x ∈ X : N kxk ≤ kAxk ≤ M kxk.
Ký hiê.u Isom (X, Y ) là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các phép d̄ô
` ng phôi tuyêń tı́nh tù. X
lên Y . Tâ´t nhiên Isom (X, Y ) ⊂ L(X, Y ). Ho.n nũ.a, ta có:
4.3.3 D - i.nh lý. Gia’ su’. X, Y là hai không gian Banach. Nêú A ∈ Isom (X, Y )
thı̀ vó.i mo.i B ∈ L(X, Y ) sao cho kA − Bk < kA−1 k−1 thı̀ B ∈ Isom (X, Y ).
Nói cách khác, Isom (X, Y ) là tâ.p mo’. trong không gian d̄i.nh chuâ’n L(X, Y ).
Chú.ng minh. Gia’ su’. B ∈ L(X, Y ) thoa’ kA − Bk < kA−1 k−1 , ta chú.ng
minh B là song ánh. Lâý y ∈ Y và xét ánh xa. T : X → X,
T x = A−1 y + A−1 (A − B)x.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
48
T là mô.t ánh xa. co vı̀
∀ x, x0 ∈ X : kT x − T x0 k = kA−1 (A − B)x − A−1 (A − B)x0 k

≤ kA−1 k kA − Bk kx − x0 k ≤ θkx − x0 k.
trong d̄ó θ = kA−1 k kA − Bk < 1 theo gia’ thiê´t.

Vı̀ X Banach nên T có mô.t d̄iê’m bâ´t d̄ô.ng duy nhâ´t, nghı̃a là tô
` n ta.i mô.t
và chı’ mô.t x ∈ X sao cho x = T x hay
x = A−1 y + A−1 (A − B)x.
Suy ra A−1 (y − Bx) = 0 hay y = Bx. Vâ.y B là song ánh. Mă.t khác
kBxk = k(A − (A − B))xk ≥ kAxk − k(A − B)xk
1
≥ kxk − kA − Bk kxk
kA−1 k
1
= − kA − Bk kxk.
kA−1 k
Vâ.y B −1 ∈ L(X, Y ).
4.3.4 Chuâ’n tu.o.ng d̄u.o.ng
Cho X là mô.t không gian vecto. và k.k1 , k.k2 là hai chuâ’n trên X (nhu. vâ.y
ta có hai không gian d̄i.nh chuâ’n (X, k.k1 ) và (X, k.k2 )). Ta goi hai chuâ’n này
là tu.o.ng d̄u.o.ng nêú ánh xa. d̄ô
` ng nhâ´t id : (X, k.k1) → (X, k.k2) là phép d̄ô
` ng
phôi tuyêń tı́nh.
Vı̀ id là mô.t song ánh tuyêń tı́nh nên theo Hê. qua’ 4.3.2, d̄iê ` u kiê.n câ
` n và
d̄u’ d̄ê’ k.k1 tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i k.k2 là tô
` n ta.i hai sô´ du.o.ng c1 , c2 sao cho vó.i mo.i
x ∈ X, ta có
c1 kxk1 ≤ kxk2 ≤ c2 kxk1 . (4.5)
Chú ý ră` ng, trong thu..c hành d̄ê’ kiê’m tra 2 chuâ’n tu.o.ng d̄u.o.ng ta thu.ò.ng
thiê´t lâ.p bâ´t d̄ă’ng thú.c da.ng (4.5) này.
Vı́ du.. Trong Rn ta xét chuâ’n k.k∞ d̄u.o..c d̄i.nh nghı̃a
x = (x1 , . . . , xn ), kxk∞ = max (|xi |).

i=1,...,n
Khi d̄ó chuâ’n này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i chuâ’n Euclid trên Rn . (Hãy chú.ng minh
nhu. bài tâ.p).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
49
- ê’ ý ră` ng khi hai chuâ’n k.k1 , k.k2 tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i nhau thı̀ hai mêtric
D
tu.o.ng ú.ng sẽ tu.o.ng d̄u.o.ng d̄ê
` u.
4.4 Vài tı́nh châ´t cu’a chuâ’n trong không gian thu.o.ng
Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và Y là mô.t không gian con d̄óng
cu’a nó. Xét không gian thu.o.ng X/Y và ánh xa. chiêú chıńh tăć π : X → X/Y
xác d̄i.nh bo’.i x → x.
- i.nh lý. π là mô.t ánh xa. tuyêń tı́nh liên tu.c và nêú π 6= 0 thı̀
4.4.1 D
kπk = 1.
Chú.ng minh. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i x ∈ X ta có
kπxk = kxk ≤ kxk.
Nhu. thê´ π liên tu.c và kπk ≤ 1. Nêú π 6= 0 thı̀ tô

` n ta.i x ∈ X/Y : π(x) 6= 0.
Theo d̄i.nh nghı̃a chuâ’n trong không gian thu.o.ng, vó.i mô˜i n ∈ N tô
` n ta.i xn ∈ x
sao cho:
1
kxn k − < kπxk = kπxn k ≤ kπk kxn k.
n
1
Suy ra kxn k(1 − kπk) < . Lâý gió.i ha.n du.ó.i bâ´t d̄ă’ng thú.c này và d̄ê’ ý
n
kxn k ≥ kxk > 0 ta có (lim inf kxn k)(1 − kπk) ≤ 0 nên 1 − kπk ≤ 0.
n
Ngoài ra ta có kê´t qua’ thú vi. sau:

4.4.2 D- i.nh lý. Ánh xa. π : X → X/Y là mô.t ánh xa. mo’., nghı̃a là nêú G
là tâ.p mo’. trong X thı̀ π(G) là mô.t tâ.p mo’. trong X/Y.
Chú.ng minh. Tru.ó.c hê´t d̄ê’ ý ră` ng x ∈ π −1 (π(G)) tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i x = g
trong d̄ó g ∈ G hay x ∈ G + Y. D - iê
` u này có nghı̃a là π −1 (π(G)) = G + Y.
Do d̄ó nêú G là tâ.p mo’. trong X thı̀ π −1 (π(G)) cũng là tâ.p mo’. trong X.
Bây giò. gia’ su’. G là mô.t tâ.p mo’. trong X nhu.ng π(G) không mo’. trong X/Y.
` n ta.i ξ0 ∈ π(G) không pha’i là d̄iê’m trong cu’a tâ.p này nên
Khi âý tô
1
(∀ n ∈ N) (∃ξn ∈ X/Y, ξn ∈
/ π(G)) : kξn − ξ0 k < .
n
Lâý x0 ∈ X sao cho πx0 = ξ0 . Nhu. vâ.y x0 ∈ π −1 (π(G)). Ta d̄ê’ ý ră` ng
ξn − ξ0 = {y − x0 | y ∈ ξn } nên theo d̄i.nh nghı̃a chuâ’n trong không gian thu.o.ng,
1
` n ta.i xn ∈ ξn sao cho kxn − x0 k < . Vı̀ ξn ∈
tô / π(G) nên xn ∈ / π −1 (π(G)).
n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
50
1
Mă.t khác, π −1 (π(G)) mo’. và x0 ∈ π −1 (π(G)) nên tô
` n ta.i m > 0 d̄ê’ B(x0 , ) ⊂
m
−1 . 1 −1
π (π(G)) tú c là nêú kx − x0 )k < thı̀ x ∈ π (π(G)). D - iê
` u này mâu thuâñ
m
nêú ta lâý x = xn vó.i n d̄u’ ló.n.
BÀI TÂ
.P
4.1. Cho C[0,1] là không gian các hàm liên tu.c trên [0, 1] vó.i chuâ’n “max”.
- ă.t A : C[0,1] → C[0,1] , x → Ax xác d̄i.nh bo’.i
D
a) (Ax)(t) = t2 x(0).
b) (Ax)(t) = ϕ(t)x(t), trong d̄ó ϕ(t) ∈ C[0,1]
c) (Ax)(t) = x(1) − tx(t).
d) (Ax)(t) = x(1) − x(1 − t).
Chú.ng minh các toán tu’. này là tuyêń tıńh, liên tu.c và hãy tı́nh kAk.
4.2. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y là mô.t ánh xa.
tuyêń tı́nh. Gia’ su’. vó.i mo.i dãy (xn )n trong X mà lim xn = 0 thı̀ dãy (Axn)n
n
bi. chă.n o’. trong Y. Chú.ng minh toán tu’. A liên tu.c.
4.3. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, Y là không gian con cu’a X
trù mâ.t trong X và Z là không gian Banach. Cho A ∈ L(Y, Z). Chú.ng minh
ră` ng tô
` n ta.i duy nhâ´t Ã ∈ L(X, Z) sao cho

ÃY = A; kÃk = kAk.
4.4 . Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Chú.ng to’ ră` ng không tô `n
ta.i các toán tu’. liên tu.c u, v : X → X sao cho u ◦ v − v ◦ u = id.
4.5. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n, (xn )n và (An)n lâ ` n lu.o..t là hai
dãy trong X và L(X, Y ) hô.i tu. vê ` x ∈ X và A ∈ L(X, Y ) tu.o.ng ú.ng. Chú.ng
minh An xn → Ax khi n → ∞.
4.6. Cho X, Y là hai không gian Banach, A ∈ L(X, Y ). Gia’ su’. có các sô´
α, β ≥ 0, α < 1 sao cho vó.i mo.i y ∈ Y thı̀ tô ` n ta.i x ∈ X d̄ê’ kAx − yk ≤
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
51
|α| kyk, kxk ≤ βkyk. Chú.ng minh ră` ng khi d̄ó vó.i mo.i y ∈ Y thı̀ phu.o.ng trı̀nh
β
` u kiê.n kx0 k ≤
Ax = y có nghiê.m x0 ∈ X thoa’ d̄iê kyk.
1−α
4.7. Ký hiê.u X = C[0,1] là không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n “max”. Xét
dãy toán tu’. An : X → X cho bo’.i
1
(An x)(t) = x(t1+ n ), n ∈ N.
a. Chú.ng minh An ∈ L(X).

b. Chú.ng minh ră` ng vó.i mo.i x ∈ X thı̀ An x → x trong X.
c. An có hô.i tu. trong L(X) d̄êń toán tu’. d̄ô
` ng nhâ´t id = I hay không?
4.8. Cho k.k1 , k.k2 là hai chuâ’n trong không gian vecto. X. Gia’ su’. X1 =
(X, k.k1 ) là mô.t không gian Banach còn X2 = (X, k.k2 ) không pha’i là không
gian Banach. Chú.ng minh ră` ng hai chuâ’n này không tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i nhau.
4.9. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, A : X → X là mô.t toán
tu’. tuyêń tı́nh sao cho trong X tô` n ta.i mô.t dãy (xn )n , kxn k = 1 và Axn → 0.
Chú.ng minh ră` ng A không tô ` n ta.i toán tu’. ngu.o..c bi. chă.n.
4.10. Cho X là mô.t không gian Banach và A ∈ L(X). Gia’ su’. tô ` n ta.i mô.t
.
sô´ c > 0 sao cho ∀ x ∈ X : kAxk ≥ ckxk. Chú ng minh ImA = A(X) là không
gian con d̄óng cua’ X.
4.11 Ký hiê.u X = C[0,1] 1
là không gian vecto. gô
` m các hàm sô´ x(t) kha’ vi
liên tu.c o’. trên [0, 1]. Vó.i mô˜i x ∈ X ta xét 2 chuâ’n sau:
Z 1
0
kxk1 = max |x (t)| + |x(0)|, kxk2 = (|x(t)| + |x0 (t)|)dt.
t∈[0,1] 0
Chú.ng minh ră` ng ánh xa. d̄ô

` ng nhâ´t I : (X, k · k1 ) → (X, k · k2 ) cho bo’.i
I(x) = x vó.i mo.i x ∈ X là liên tu.c nhu.ng ánh xa. ngu.o..c cu’a nó không liên tu.c.
. `
§5. KHÔNG GIAN HŨ U HA
. N CHIÊU
Gia’ su’. (X, k.k) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, trong d̄ó không gian vecto.
` u hũ.u ha.n (dim X < ∞). Lúc d̄ó ta go.i X là không gian d̄i.nh chuâ’n
X có sô´ chiê
hũ.u ha.n chiê
` u (hay văń tă´t, không gian hũ.u ha.n chiê
` u). Mô.t sô´ tı́nh châ´t cu’a
loa.i không gian này cho bo’ i: .
5.1 D- i.nh lý. Hai không gian d̄i.nh chuâ’n trên tru.ò.ng K có cùng sô´ chiê
ù
hũ.u ha.n n là d̄ô
` ng phôi tuyêń tı́nh vó.i nhau.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
52
Chú.ng minh. Tù. tı́nh châ´t quan hê. d̄ô

` ng phôi tuyêń tıńh là quan hê. tu.o.ng
d̄u.o.ng trên tâ.p các không gian d̄i.nh chuâ’n nên ta chı’ câ ` n chú.ng minh ră` ng
nêú X là mô.t không gian n - chiê
` u thı̀ X d̄ô` ng phôi tuyêń tıńh vó.i không gian
Pn 1/2
Euclid K n vó.i chuâ’n x = (ξ , . . . , ξ ) ∈ K n thı̀ kxk =
1 n |ξ |2 i .
i=1
Vı̀ X là không gian vecto. n - chiê ` n ta.i mô.t co. so’. {e1 , . . . , en } trong
` u nên tô
P n
d̄ó và mo.i x ∈ X d̄u.o..c biê’u diêñ mô.t cách duy nhâ´t du.ó.i da.ng x = ξi ei .
i=1
Do d̄ó toán tu’. “to.a d̄ô.” A : X → K n cho bo’.i
x → x = (ξ1 , . . . , ξn )
là mô.t song ánh tuyêń tı́nh tù. X lên K n , d̄ô

` ng thò.i vó.i mo.i x ∈ X ta có:
n n
X X
kxk =
ξi ei ≤ |ξi | kei k
i=1 i=1
Xn
Xn
X
n
1/2
2 1/2 2 1/2
≤ |ξi | kei k = M kxk, vó.i M = kei k2 .
i=1 i=1 i=1
Nhu. vâ.y A−1 liên tu.c.

- ê’ chú.ng minh A liên tu.c, ta ký hiê.u mă.t câ
D ` u d̄o.n vi. {x ∈ K n : kxk = 1}
trong K n là S và xét hàm sô´ f : S → R cho bo’.i
f (x) = kxk.
f là mô.t hàm sô´ liên tu.c vı̀ vó.i mo.i x, y ∈ S,

|f (x) − f (y)| = kxk − kyk ≤ kx − yk ≤ M kx − yk.
Ho.n nũ.a S là tâ.p compact trong K n nên f d̄a.t d̄u.o..c giá tri. bé nhâ´t f (x0 ) = α
trên d̄ó ta.i d̄iê’m x0 ∈ S. Vı̀ kx0 k = 1 nên x0 6= 0, nhu. thê´ x0 6= 0. Do d̄ó nêú
x ∈ S thı̀ kxk = f (x) ≥ α > 0. Bây giò. vó.i x ∈ X, x 6= 0 thı̀ Ax = x 6= 0. Ta
x Ax
d̄ă.t y = thı̀ y = nên kyk = 1. Theo d̄iê` u vù.a chú.ng minh ta có
kAxk kAxk
kyk ≥ α hay kxk ≥ αkAxk tú.c là kAxk ≤ α−1 kxk vó.i mo.i x 6= 0. Bâ´t d̄ă’ng thú.c
` ng phôi tuyêń tı́nh .
này cũng d̄úng khi x = 0 nên A liên tu.c. Vâ.y A là phép d̄ô
Nhâ.n xét. Vó.i ánh xa. tuyêń tı́nh A xác d̄i.nh nhu. trên, A luôn luôn là phép
` ng phôi tuyêń tı́nh tù. X lên K n dù cho trong X ta cho.n bâ´t kỳ chuâ’n nào.
d̄ô
5.2 Hê. qua’. Tâ´t ca’ các không gian n - chiê
` u X d̄ê
` u là không gian Banach.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
53
` u này d̄u.o..c suy ra tù. không gian Euclid K n là không gian Banach và
- iê
D
` ng phôi tuyêń tı́nh vó.i K n .
X d̄ô
5.3 Hê. qua’. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n tuỳ ý và Y là mô.t
không gian con hũ.u ha.n chiê
` u cu’ a X. Khi d̄ó Y là mô.t không gian con d̄óng cu’ a
X.
Chú.ng minh. Vı̀ Y hũ.u ha.n chiê ` u nên Y là không gian Banach. Gia’ su’.
(yn )n ⊂ Y sao cho yn → y ∈ X. Lúc d̄ó thı̀ (yn )n là dãy co. ba’n trong Y nên
` n tu’. y 0 ∈ Y. Do tı́nh châ´t duy nhâ´t cu’a gió.i ha.n, suy ra
` phâ
pha’i hô.i tu. vê
y = y 0 ∈ Y. Vâ.y Y là tâ.p d̄óng trong X.
5.4 Hê. qua’. Hai chuâ’n bâ´t kỳ trong mô.t không gian vecto. hũ.u ha.n chiê
ù
` u tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i nhau.
d̄ê
Chú.ng minh. Gia’ su’. X là n - chiê ` u và k.k1 , k.k2 là hai chuâ’n trong X. Ký
hiê.u {e1 , . . . , en } là mô.t co. so’. trong X và X1 = (X, k.k1 ), X2 = (X, k.k2 ). Xét
P
n
x= ξi ei ∈ X và d̄ê’ ý
i=1
A A−1
X1 −→ K n −→ X2
x → (ξ1 , . . . , ξn ) → x
trong d̄ó A là toán tu’. tuyêń tı́nh xác d̄i.nh tù. X vào K n nhu. o’. D - i.nh lý 5.1.
Theo phâ ` n chú.ng minh cu’a d̄i.nh lý này, A là phép d̄ô
` ng phôi tuyêń tı́nh, không
` ng nhâ´t id= A−1 ◦ A là phép d̄ô
phu. thuô.c vào chuâ’n trên X do d̄ó ánh xa. d̄ô ` ng
. . . . .
phôi tù X1 lên X2 . Vâ.y hai chuâ’n k.k1 và k.k2 là tu o ng d̄u o ng.
Mô.t tıńh châ´t d̄a.i sô´ cu’a không gian vecto. hũ.u ha.n chiê
` u d̄u.o..c d̄ă.c tru.ng
bo’.i tı́nh châ´t tô pô cho bo’.i D - i.nh lý 4.6 sau d̄ây. Tuy nhiên tru.ó.c hê´t ta phát
biê’u và chú.ng minh bô’ d̄ê ` quan tro.ng:
` . (Riesz) Gia’ su’. Y là mô.t không gian con d̄óng cu’ a X và khác
5.5 Bô’ d̄ê
vó.i X. Cho z0 ∈ X \ Y và > 0. Lúc d̄ó tô ` n ta.i x0 ∈ h Y ∪ {z0 }i sao cho
kx0 k = 1, kx0 − yk > 1 − vó.i mo.i y ∈ Y.
Chú.ng minh. Vı̀ z0 ∈

/ Y = Y nên
d = d(z0 , Y ) = inf kz0 − yk > 0. (5.1)

y∈Y
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
54
1 0 d δ
Cho > 0 tuỳ ý. D - ă.t 0 = min(, ) > 0. Lâý δ = > 0 thı̀ 0
= .
2 1 − 0 d+δ
Theo d̄i.nh nghı̃a cu’a infimum, tô ` n ta.i y0 ∈ Y sao cho
d ≤ kz0 − y0 k < d + δ.
z0 − y0
- ă.t x0 =
D thı̀ kx0 k = 1 và x0 ∈ h Y ∪ {z0 } i.
kz0 − y0 k
Bây giò. vó.i y ∈ Y ta xét d̄ánh giá
z0 − y0 1
kx0 − yk = − y = k z0 − (y0 + kz0 − y0 ky) k
kz0 − y0 k kz0 − y0 k
Vı̀ y0 + kz0 − y0 ky ∈ Y nên tù. (5.1) ta có
d d δ
kx0 − yk ≥ > =1− = 1 − 0 > 1 −
kz0 − y0 k d+δ d+δ
5.6 D- i.nh lý. D- iê ` n và d̄u’ d̄ê’ không gian d̄i.nh chuâ’n X có sô´ chiê
` u kiê.n câ ù
hũ.u ha.n là hı̀nh câ
` u d̄óng d̄o.n vi. B 0 (0, 1) trong X là mô.t tâ.p compact.
Chú.ng minh.
- iê
D ` n: Gia’ su’. X có sô´ chiê
` u kiê.n câ ` ng phôi tuyêń tı́nh vó.i
` u là n thı̀ X d̄ô

K n nhò. ánh xa. A thiê´t lâ.p bo’.i D
- i.nh lý 5.1. Lúc d̄ó B 0 (0, 1) = A−1 A(B 0(0, 1)) .
Vı̀ A là phép d̄ô ` ng phôi tuyêń tıńh nên A(B 0(0, 1)) là mô.t tâ.p d̄óng và bi. chă.n
trong K n thành thu’. tâ.p này là compact. Tù. d̄ó B 0 (0, 1) là tâ.p compact vı̀ nó
là a’nh liên tu.c cu’a tâ.p compact A(B 0 (0, 1)) qua ánh xa. liên tu.c A−1 .
` u kiê.n d̄u’. Gia’ su’. X có sô´ chiê
- iê
D ` u vô ha.n. Ta chú.ng minh B 0 (0, 1) không
compact. Thâ.t vâ.y, lâý x0 ∈ X vó.i kx0 k = 1. Vı̀ M1 = h{x0 }i $ X nên theo
Bô’ d̄ê
` Riesz, tô ` n ta.i x1 ∈ X, kx1 k = 1 và kx1 − x0 k > 1/2. Không gian X cũng
không trùng vó.i M2 = h{x0 , x1 }i nên tô ` n ta.i x2 ∈ X, kx2 k = 1 và kx2 −xk > 1/2
vó.i mo.i x ∈ M2 , nói riêng kx2 − x1 k > 1/2; kx2 − x1 k > 1/2. Bă` ng quy na.p, ta
xây du..ng d̄u.o..c dãy (xn )n ⊂ B 0 (0, 1) sao cho kxn − xm k > 1/2 khi n 6= m. Mo.i
dãy con cu’a dãy (xn )n này không là co. ba’n nên không thê’ hô.i tu. d̄u.o..c. Vâ.y
B 0 (0, 1) không là tâ.p compact. D ` u này kê´t thúc chú.ng minh d̄i.nh lý.
- iê
5.7 D - i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n trong d̄ó X là hũ.u
` u và A là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh tù. X vào Y. Khi d̄ó A liên tu.c.
ha.n chiê
Nói cách khác, nêú dimX = n < ∞ thı̀ ta có L(X, Y ) = L(X, Y ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
55
Chú.ng minh. Go.i {e1 , . . . , en } là mô.t co. so’. trong X. Vı̀ mo.i chuâ’n trong
Pn
không gian hũ.u ha.n chiê ` u tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i nhau nên vó.i x ∈ X, x =
` u d̄ê ξ i ei
i=1
P
n 1/2
ta có thê’ cho.n chuâ’n trong X bo’.i kxk = |ξi |2 . Vı̀ A tuyêń tı́nh nên
i=1
X
n
X
n X
n X
n
2 1/2
kAxk = kA ξi ei k ≤ |ξi | kAeik ≤ ( |ξi | ) ( kAei k2 )1/2.
i=1 i=1 i=1 i=1
P
n
Suy ra kAxk ≤ M kxk, trong d̄ó M = ( kAei k2 )1/2 nên A liên tu.c.
i=1
BÀI TÂ
.P
5.1. Gia’ su’. X là mô.t không gian Banach vô ha.n chiê ` u. Chú.ng minh ră` ng
X không thê’ có mô.t co. so’. Hamel gô
` m mô.t sô´ d̄ê´m d̄u.o..c các phâ
` n tu’..
5.2. Gia’ su’. n là mô.t sô´ nguyên du.o.ng; a, b, x0 , x1 , . . . , xn là các sô´ thu..c
thoa’ mãn
a ≤ x0 < x1 < · · · < xn ≤ b.
Chú.ng minh ră` ng tô
` n ta.i sô´ thu..c c sao cho mo.i d̄a thú.c mô.t biêń, hê. sô´ thu..c
P (x) có bâ.c không ló.n ho.n n thoa’ mãn d̄ánh giá
max |P (x)| ≤ c max |P (xi )|.

x∈[a,b] i∈{0,....n}
5.3. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, S, F là 2 không gian con cu’a
X sao cho S d̄óng và F hũ.u ha.n chiê ` u. Chú.ng minh ră` ng S + F là mô.t không
gian con d̄óng cu’a X.
5.4. Tı̀m nhũ.ng vı´ du. d̄ê’ chú.ng to’ ră` ng trong mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n,
tô’ng cu’a 2 không gian d̄óng chu.a chăć là mô.t không gian con d̄óng.
´ . .
. P CUÔI CHU O NG
BÀI TÂ
I.1 Cho X, Y, Z là ba không gian vecto. trên tru.ò.ng K.

1. Gia’ su’. f : X → Y, g : X → Z là các ánh xa. tuyêń tıńh sao cho Kerg ⊂
Ker f. Chú.ng minh tô` n ta.i ánh xa. tuyêń tıńh h : Z → Y sao cho f = h ◦ g.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
56
2. Lâý Y = K, Z = K n và cho.n ánh xa. g thı́ch ho..p, áp du.ng câu 1 d̄ê’
chú.ng minh la.i D
- i.nh lý 1.7.1.
I. 2 Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và (An)n∈N ⊂ L(X, Y ).
◦
1. Ký hiê.u C = {x ∈ X| sup kAn xk ≤ 1}. Biê´t ră` ng C 6= ∅. Hãy chú.ng
n∈N
minh sup kAn k < +∞.
n∈N
2. Gia’ su’. (An)n là dãy tho’a mãn d̄iê
` u kiê.n là vó.i mo.i x ∈ X ta có
An x → 0, (n → +∞). Tù. d̄ây có suy ra d̄u.o..c kAn k → 0 không? Ta.i sao?
I.3 Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n thu..c vô ha.n chiê` u.
1. Chú.ng minh ră` ng tô
` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh không liên tu.c f
xác d̄i.nh trên X. Khi âý, hãy kiê’m tra ră` ng tâ.p P = {x ∈ X | f (x) < 1} trù
mâ.t trong X.
2. Chú.ng minh ră` ng, tô ` i A, B chú.a trong X sao cho A ∪ B =
` n ta.i 2 tâ.p lô
X, A ∩ B = ∅ và A = X = B.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
57
Chu.o.ng 2
. ’ ’ A GIA
’ I TÍCH HÀM
CÁC NGUYÊN LÝ CO BA N CU
và KHÔNG GIAN LIÊN HIÊ
.P
Lý thuyê´t gia’i tı́ch hàm tuyêń tıńh so’. dı̃ d̄u.o..c d̄ánh giá cao vı̀ có mô.t sô´
d̄i.nh lý co. ba’n, râ´t quan tro.ng d̄u.o..c áp du.ng hũ.u hiê.u vào các lı̃nh vu..c khác
nhau cu’a gia’i tı́ch. Trong 3 mu.c d̄â ` u cu’a chu.o.ng này chúng ta dành cho viê.c
kha’o sát các d̄i.nh lý âý. Phâ ` n còn la.i dành cho viê.c nghiên cú.u không gian liên
hiê.p và toán tu’. liên hiê.p. D
- ó là nhũ.ng d̄ôí tu.o..ng dâñ xuâ´t cu’a câú trúc không
gian d̄i.nh chuâ’n và toán tu’. tuyêń tı́nh, giúp cho viê.c nghiên cú.u các câú trúc
này sâu săć cũng nhu. d̄óng góp nhiê ` u phu.o.ng pháp, công cu. ky˜ thuâ.t cho lý
thuyê´t phu.o.ng trı̀nh vi phân hay các bài toán tôí u.u,...
§1. NGUYÊN LÝ BI. CHĂ - È̂U

.N D
1.1 D- i.nh nghı̃a. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và (Aα )α∈I là
mô.t ho. các toán tu’. tuyêń tı́nh tù. X vào Y.
Nêú vó.i mo.i x ∈ X tô ` n ta.i mô.t sô´ du.o.ng Nx sao cho kAα (x)k ≤ Nx vó.i
mo.i α ∈ I thı̀ ta nói ho. (Aα )α∈I bi. chă.n tù.ng d̄iê’m trên X.
Nêú (Aα )α∈I ⊂ L(X, Y ) và tâ.p {Aα : α ∈ I} bi. chă.n trong không gian
L(X, Y ) thı̀ ta nói ho. (Aα )α∈I bi. chă.n d̄ê ` u. D ` u này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i
- iê
(∃N > 0) (∀α ∈ I) : kAα k ≤ N.
` u thı̀ nó bi. chă.n tù.ng d̄iê’m trên X. Nêú

Rõ ràng nêú ho. (Aα )α∈I bi. chă.n d̄ê
X là không gian Banach thı̀ d̄iê ` u ngu.o..c la.i cũng d̄úng. D - ó là nô.i dung cu’a
` u hay còn go.i là d̄i.nh lý Banach-Steinhaus d̄u.o..c phát biê’u
Nguyên lý bi. chă.n d̄ê
nhu. sau:
1.2 D - i.nh lý. Gia’ su’. X là mô.t không gian Banach, Y là mô.t không gian
d̄i.nh chuâ’n. Nêú (Aα )α∈I là mô.t ho. các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào
Y, bi. chă.n tù.ng d̄iê’m trên X thı̀ sẽ bi. chă.n d̄ê
` u.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
58
Chú.ng minh. Vó.i mô˜i n ∈ N và α ∈ I ta d̄ă.t Xn,α = {x ∈ X : kAα (x)k ≤

n}. Vı̀ Aα : X → Y liên tu.c nên hàm sô´ fα : X → R, fα (x) = kAα (x)k cũng
liên tu.c và dâñ d̄êń Xn,α = fα−1 ((−∞, n]) là mô.t tâ.p d̄óng trong X.
T
- ă.t Xn =
D Xn,α thı̀ Xn cũng là mô.t tâ.p d̄óng. Mă.t khác tù. gia’ thiê´t
α∈I
(Aα )α∈I bi. chă.n tù.ng d̄iê’m nên vó.i mo.i x ∈ X tô` n ta.i Nx : kAα (x)k ≤ Nx vó.i
mo.i α. Do d̄ó nêú n∗ ≥ Nx thı̀
∀α ∈ I : kAα (x)k ≤ n∗
S S
tú.c là x ∈ Xn∗ . Thành ra X ⊂ Xn và nhu. vâ.y X = Xn .
n∈N n∈N
Vı̀ X là không gian Banach nên nó thuô.c pha.m trù II. Vâ.y tô ` n ta.i n0 d̄ê’
` u B(x0 , r) ⊂ Xn0 . Tù. d̄ó vó.i
` n ta.i mô.t hı̀nh câ
int X n0 = int Xn0 6= ∅, nghı̃a là tô
mo.i x ∈ X mà x 6= 0 ta có
rx
x0 + ∈ B(x0, r) ⊂ Xn0 .
2kxk
Nhu. vâ.y
rx
∀α ∈ I, Aα x0 + ≤ n0 .
2kxk
Suy ra
r
Aα x ≤ n0 + kAα x0 k ≤ 2n0 .
2kxk
4n0 4n0
Do d̄ó kAα xk ≤ kxk vó.i mo.i x ∈ X, vó.i mo.i α ∈ I nghı̃a là kAα k ≤
r r
vó.i mo.i α ∈ I. Vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
1.3 Hê. qua’. Cho X là không gian Banach, Y là không gian d̄i.nh chuâ’n
và (An)n là mô.t dãy các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào Y sao cho vó.i
mo.i x ∈ X thı̀ lim An x = Ax tô ` n ta.i. Lúc d̄ó A cũng là toán tu’. tuyêń tı́nh liên
n
tu.c tù. X vào Y và kAk ≤ lim kAn k.
n
Chú.ng minh. Theo tı́nh châ´t cu’a gió.i ha.n ta thâý ngay A là toán tu’. tuyêń
tı́nh. Ngoài ra vó.i mo.i x ∈ X, dãy (An x)n hô.i tu. nên bi. chă.n, nghı̃a là dãy
(An )n bi. chă.n tù.ng d̄iê’m. Theo D
- i.nh lý Banach-Steinhaus, dãy này bi. chă.n
` u: (∃N > 0) (∀n ∈ N) : kAn k ≤ N. Tù. d̄ó kAn xk ≤ kAn k kxk vó.i mo.i n ∈ N,
d̄ê
suy ra
∀ x ∈ X, kAxk = lim kAn xk = lim kAn xk ≤ lim kAn k kxk.
n n n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
59
Vâ.y A bi. chă.n và kAk ≤ lim kAn k.

n
BÀI TÂ
.P
1.1. Ho. (Aα )α∈I các toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. X vào Y d̄u.o..c go.i là
` ng liên tu.c d̄ê
d̄ô ` u nêú (∀ > 0) (∃δ > 0) : (∀x ∈ X), (∀α ∈ I), kxk < δ ⇒
kAα (x)k < . Chú.ng minh ră` ng (Aα )α∈I d̄ô ` ng liên tu.c d̄ê
` u khi và chı’ khi nó bi.
` u.
chă.n d̄ê
1.2. Cho X, Y là hai không gian Banach và (An)n ⊂ L(X, Y ) là dãy các
toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c. Gia’ su’. ∃N > 0 : kAn k ≤ N vó.i mo.i n ∈ N. Ngoài
ra vó.i mo.i x ∈ E thı̀ (An x)n là mô.t dãy co. ba’n trong Y vó.i E là mô.t tâ.p trù
mâ.t trong X. Chú.ng minh (An)n hô.i tu. d̄o.n d̄êń mô.t toán tu’. A ∈ L(X, Y ).
§2. NGUYÊN LÝ ÁNH XA ’.

. MO
Cho hai không gian d̄i.nh chuâ’n X, Y và A : X → Y là mô.t song ánh tuyêń
` ta quan tâm là lúc nào thı̀ A có thê’ tro’. thành phép d̄ô
tı́nh. Vâń d̄ê ` ng phôi
tuyêń tıńh. Tru.ó.c hê´t ta có:
2.1 D- i.nh lý. (Nguyên lý ánh xa. mo’.) Gia’ su’. X, Y là hai không gian
Banach và A : X → Y là mô.t toàn ánh tuyêń tı́nh liên tu.c. Khi d̄ó A là mô.t
ánh xa. mo’., nghı̃a là vó.i mo.i G mo’. trong X thı̀ A(G) là tâ.p mo’. trong Y.
Chú.ng minh. D- ă.t Xs = {x ∈ X : kxk < s} là hı̀nh câ ` u mo’. tâm 0 bán kı́nh
S S
s > 0. Rõ ràng X = Xn . Vı̀ A là toàn ánh nên Y = A(X) = A(Xn). Mă.t
n∈N n∈N
khác Y là Banach nên thuô.c pha.m trù II, do d̄ó tô` n ta.i n0 sao cho int A(Xn0 ) 6=
∅. Vâ.y A(Xn0 ) có chú.a mô.t hı̀nh câ
` u d̄óng BY0 (y0 , r) = {y ∈ Y : ky − y0 k ≤ r}.
Tiê´p theo ta chia phép chú.ng minh thành nhiê ` u bu.ó.c.
Bu.ó.c 1. Chú.ng minh 0 là d̄iê’m trong cu’a A(Xp) vó.i mo.i p > 0.
Gia’ su’. y ∈ B 0 (0, r) tú.c là kyk ≤ r. Ta viê´t
Y
y = y + y0 − y0 , trong d̄ó y + y0 ∈ BY0 (y0 , r) ⊂ A(Xn0 ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
60
Nhu. vâ.y tô

` n ta.i các dãy vj , wj ∈ Xn0 sao cho
y + y0 = lim Avj ; y0 = lim Awj .

j j
Mă.t khác kvj − wj k ≤ kvj k + kwj k ≤ 2n0 và y = lim A(vj − wj ) nên
j
y ∈ A(X2n0 ). Vâ.y BY (0, r) ⊂ A(X2n0 ). Do tı́nh tuyêń tı́nh cu’a A, vó.i mo.i
0
ry ry
k > 0, nêú kyk ≤ k thı̀ k k ≤ r nên ∈ A(X2n0 ) hay y ∈ A(X 2n0k ) tú.c là
k k r
BY0 (0, k) ⊂ A(X 2n0 k ).

r
Bu.ó.c 2. Ta chú.ng minh 0 là d̄iê’m trong cu’a A(Xp). Lâý y ∈ Y, kyk ≤ 1.
Theo chú.ng minh o’. bu.ó.c 1, vó.i k = 1, sẽ tô
` n ta.i x1 ∈ X 2n0 sao cho
r
1
ky − Ax1 k ≤ .
2
` n tu’. y − Ax1 ∈ BY0 (0, 12 ) nên tô
Phâ ` n ta.i x2 ∈ X 2n0 sao cho
2r
1
ky − Ax1 − Ax2 k ≤ .
22
Bă` ng qui na.p, o’. bu.ó.c thú. m, ta tı̀m d̄u.o..c xm ∈ X 2n0 sao cho
2m−1 r
m
X 1
ky − Axi k = ky − Ax1 − · · · − Axm k ≤ . (2.1)
i=1
2m
- ê’ ý ră` ng
D
2n0 4n0 1
kxm k ≤ = , m = 1, 2, . . .
r2m−1 r 2m
P
∞
nên chuô˜i
xm hô.i tu. tuyê.t d̄ôí và vı̀ X Banach nên chuô˜i này cũng hô.i tu. vê
`
m=1
P∞
x∈X : x= xm . Ho.n nũ.a
m=1
∞
X ∞
X n0 4n0
kxk ≤ kxm k = m−2
= .
m=1 m=1
r2 r
P
m
- ê’ ý d̄êń tı́nh liên tu.c cu’a A và tù. x = lim
D xk , cho m → ∞ o’. (2.1), ta có
m→∞ k=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
61
m
X
y = lim A( xk ) = Ax.
m→∞
k=1
Nhu. thê´ y ∈ A(X 4n0 ) nên BY0 (0, 1) ⊂ A(X 4n0 ).

r r
Do tı́nh tuyêń tı́nh cu’a A ta suy ra ră` ng vó.i mo.i k > 0 thı̀
BY0 (0, k) ⊂ A(X 4n0 k ).

r
Bu.ó.c 3. Chú.ng minh A(G) mo’. trong Y nêú G mo’. trong X.

Lâý y0 ∈ A(G), tô` n ta.i x0 ∈ G d̄ê’ y0 = Ax0 . Do G mo’. nên có > 0 d̄ê’
BX (x0 , ) = {x ∈ X : kx − x0 k < } ⊂ G. Vı̀
BX (x0 , ) = x0 + X
cho nên
A(BX (x0 , )) = Ax0 + A(X) = y0 + A(X) ⊂ A(G).
Theo bu.ó.c 2, ta có BY0 (0, 4n
r
0
) ⊂ A(X), suy ra
r r
BY0 (y0 , ) = y0 + BY0 (0, ) ⊂ y0 + A(X) ⊂ A(G).
4n0 4n0
Vâ.y A(G) là tâ.p mo’.. D
- i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh d̄â
` y d̄u’.
2.2 Hê. qua’. (D- .inh lý Banach) Gia’ su’. X, Y là hai không gian Banach và
A : X → Y là mô.t song ánh tuyêń tı́nh liên tu.c. Khi d̄ó A là mô.t phép d̄ô
` ng
phôi tuyêń tı́nh.
Chú.ng minh. Vó.i mo.i G mo’. chú.a trong X, theo D

- i.nh lý 2.1, ta có A(G)
là tâ.p mo’. trong Y. Nhu. vâ.y, (A−1 )−1 (G) = A(G) là mo’. trong Y nên A−1 liên
tu.c.
- i.nh lý d̄ô
2.3 D ` thi. d̄óng.
Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n. Nhăć la.i ră` ng, trên không gian
vecto. tı́ch X × Y ta d̄ã xác d̄i.nh mô.t chuâ’n bo’.i k(x, y)k = kxkX + kykY vó.i
(x, y) ∈ X × Y và có vài tı́nh châ´t co. ba’n sau:
• X ×Y là không gian Banach khi và chı’ khi X, Y là các không gian Banach.
• Các chuâ’n
k(x, y)k = max(kxkX , kykY ), k(x, y)k = (kxk2X + kyk2Y )1/2
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
62
tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i chuâ’n d̄ã xét o’. trên.

Bây giò. cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y là ánh xa..
- ò̂ thi. cu’a A là tâ.p GA = {(x, Ax) : x ∈ X} ⊂ X × Y. Dê˜ dàng thâý ră` ng GA
D
là mô.t không gian con cu’a X × Y khi và chı’ khi ánh xa. A là tuyêń tıńh.
2.3.1 D- i.nh nghı̃a. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n. Toán tu’. tuyêń
tı́nh A : X → Y d̄u.o..c go.i là toán tu’. d̄óng nêú d̄ô
` thi. GA cu’a nó là mô.t không
gian con d̄óng cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n tı́ch X × Y. Mô.t cách tu.o.ng d̄u.o.ng:
(
xn →x
(A d̄óng) ⇔ ∀ (xn )n ⊂ X, ⇒ y = Ax .
Axn → y
2.3.2 D- i.nh lý.
1. Nêú X, Y là 2 không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X, Y ) thı̀ A là toán tu’.
d̄óng.
2. Cho X, Y là các không gian Banach, A là toán tu’. tuyêń tı́nh tù. X vào
Y và A d̄óng. Khi d̄ó A liên tu.c.
Chú.ng minh.
1. Hiê’n nhiên theo d̄i.nh nghı̃a vê
` tı́nh liên tu.c cu’a ánh xa..
2. Do A d̄óng nên GA = {(x, Ax) : x ∈ X} là mô.t không gian con d̄óng
cu’a không gian Banach X × Y. Vâ.y GA cũng là mô.t không gian Banach. Xét
ánh xa. chiêú tù. GA lên X cho bo’.i
P : (x, Ax) 7→ x.
Rõ ràng P là mô.t song ánh tuyêń tı́nh. Ho.n nũ.a P bi. chă.n vı̀
kP (x, Ax)k = kxk ≤ kxk + kAxk = k(x, Ax)k.
Theo d̄i.nh lý Banach, P có toán tu’. ngu.o..c P −1 : X → GA liên tu.c, nghı̃a là
xn → x thı̀ (xn , Axn ) → (x, Ax). Khi d̄ó Axn → Ax. D - iê
` u này cho ta kê´t luâ.n
A liên tu.c.
BÀI TÂ
.P
2.1. Gia’ su’. k.k1 và k.k2 là hai chuâ’n trong không gian tuyêń tı́nh X sao
cho vó.i mô˜i chuâ’n d̄ó X là không gian Banach và ho.n nũ.a tù. kxn k1 → 0 kéo
theo kxn k2 → 0. Chú.ng minh hai chuâ’n này tu.o.ng d̄u.o.ng.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
63
2.2. Gia’ su’. M, N là hai không gian con d̄óng cu’a không gian Banach X
sao cho X = M ⊕ N. Khi d̄ó mo.i phâ ` n tu’. x ∈ X d̄u.o..c biê’u diêñ mô.t cách duy
nhâ´t du.ó.i da.ng x = u + v. Chú.ng minh các ánh xa.
PM : X → M, PN : X → N
x 7→ u, x 7→ v
là liên tu.c.

2.3. Cho X là không gian Banach, f là phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c khác
0. Chú.ng minh f là mô.t ánh xa. mo’..
- I.NH LÝ HAHN-BANACH

§3. D
3.1 D - i.nh lý Hahn-Banach trong không gian vecto..
Cho X là mô.t không gian vecto., Y là không gian con cu’a nó và f là mô.t
phiê´m hàm tuyêń tı́nh xác d̄i.nh trên Y thoa’ mãn ràng buô.c nào d̄ó. Ta muôń
mo’. rô.ng f thành mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh F xác d̄i.nh trên toàn bô. X và F
cũng thoa’ mãn ràng buô.c nhu. d̄ôí vó.i f. D
- i.nh lý này râ´t quan tro.ng, có nhiê
ù
biêń thê’ áp du.ng trong nhũ.ng lãnh vu..c toán ho.c khác nhau. Các kê´t qua’ d̄âù
tiên do Hahn d̄u.a ra năm 1927 và Banach năm 1932.
3.1.1 D - i.nh lý Hahn-Banach trong không gian vecto. thu..c. Cho X
là mô.t không gian vecto. thu..c, Y là không gian con cu’ a X và p : X → R là mô.t
so. chuâ’n trên X. Gia’ su’. f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh trên Y, thoa’ mãn:
f (y) ≤ p(y) vó.i mo.i y ∈ Y.
` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh F xác d̄i.nh trên X sao cho
Khi d̄ó tô
∀ x ∈ Y, F (x) = f (x),
∀ x ∈ X, F (x) ≤ p(x).
Chú.ng minh. Ta go.i mô.t “suy rô.ng” cu’a f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh
g : Dg → R trong d̄ó Dg là mô.t không gian con cu’a X chú.a Y , thoa’ mãn
a) g(x) = f (x), ∀x ∈ Y,
b) g(x) ≤ p(x), ∀x ∈ Dg .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
64
Ký hiê.u F là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các suy rô.ng cu’a f . Vı̀ f ∈ F nên F khác
trôńg. Vó.i g1 , g2 ∈ F ta d̄i.nh nghı̃a
(
Dg1 ⊂ Dg2
g1 ≤ g2 ⇔
g1 (x) = g2 (x), ∀x ∈ Dg1 .
Lúc d̄ó “ ≤ ” là mô.t quan hê. thú. tu.. bô. phâ.n trên F. Gia’ su’. N là mô.t tâ.p
con să´p thă’ng cu’a F, ta d̄ă.t
[
D∗ = Dg
g∈N
Nêú x ∈ D∗ thı̀ tô

` n ta.i g ∈ N d̄ê’ x ∈ Dg . Lúc d̄ó d̄ă.t g ∗ (x) = g(x). Do tı́nh
să´p thă’ng cu’a N , ta có D∗ là mô.t không gian con cu’a X và g ∗ là mô.t phiê´m
hàm tuyêń tı́nh xác d̄i.nh trên D∗ . Cũng theo cách d̄ă.t d̄ó, ta thâý
g ∗ (x) = g(x) ≤ p(x), vó.i mo.i x ∈ Dg ,
nên g ∗ là mô.t câ.n trên cu’a N . Theo Bô’ d̄ê` Zorn, trong F sẽ tô` n ta.i mô.t phâ
`n
. ` n tı̀m nêú ta chú ng minh d̄u o..c
- ây là phiê´m hàm tuyêń tı́nh câ
tu’ tôí d̄a.i F . D . .
` n xác d̄i.nh D cu’a F là X.
miê
Gia’ su’. D $ X. Lúc d̄ó lâý x0 ∈ X \ D thı̀ x0 6= 0. Ký hiê.u
Z = D ⊕ h{x0 }i = {x + λx0 ; x ∈ D, λ ∈ R}.
Vó.i z = x + λx0 ∈ Z ta d̄ă.t E(z) = F (x) + λc, c ∈ R, thı̀ E là phiê´m hàm
tuyêń tı́nh mo’. rô.ng cu’a F lên tâ.p Z. Ta hãy cho.n c d̄ê’ E(z) ≤ p(z), ∀z ∈ Z,
tú.c là E tro’. thành mô.t suy rô.ng cu’a f .
Vó.i mo.i x, x0 ∈ D, ta có
F (x) − F (x0 ) = F (x − x0 ) ≤ p(x − x0 ) ≤ p(x + x0 ) + p(−x0 − x0 )
hay
−F (x0 ) − p(−x0 − x0 ) ≤ p(x + x0 ) − F (x).
Bâ´t d̄ă’ng thú.c này d̄úng vó.i mo.i x, x0 ∈ D nên ta có:
sup {−F (x) − p(−x − x0 )} ≤ inf {p(x + x0 ) − F (x)}.

x∈D x∈D
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
65
Do d̄ó ta cho.n c ∈ R thoa’ mãn
sup {−F (x) − p(−x − x0 )} ≤ c ≤ inf {p(x + x0 ) − F (x)}. (3.1)

x∈D x∈D
Nêú z ∈ Z \ D thı̀ z = λx0 + x vó.i λ 6= 0. Ta xét hai tru.ò.ng ho..p.

a) λ > 0. Dùng bâ´t d̄ă’ng thú.c bên pha’i cu’a (3.1), ta có
x x
c ≤ p( + x0 ) − F ( ).
λ λ
Nhân λ vào hai vê´ ta có
λc + F (x) ≤ p(x + λx0 ).
b) λ < 0. Dùng bâ´t d̄ă’ng thú.c bên trái cu’a (3.1)

x x
−F ( ) − p(− − x0 ) ≤ c.
λ λ
Nhân −λ > 0 vào hai vê´
x x
λF ( ) − (−λ)p(− − x0 ) ≤ −λc.
λ λ
Vı̀ thê´ F (x) − p(x + λx0 ) ≤ −λc hay F (x) + λc ≤ p(x + λx0 ).
Ca’ hai tru.ò.ng ho..p ta d̄ê` u có E(z) ≤ p(z). Vâ.y F ≤ E và F 6= E. D - iê
ù
này mâu thuâñ vó.i tı́nh tôí d̄a.i cu’a F . D
- i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
3.1.2 D - i.nh lý Hahn-Banach trong không gian vecto. phú.c. Cho X
là mô.t không gian vecto. phú.c, p là nu’.a chuâ’n xác d̄i.nh trên X và Y là mô.t
không gian con cu’ a X. Gia’ su’. f : Y → C là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh thoa’
` u kiê.n
mãn d̄iê
|f (x)| ≤ p(x), vó.i mo.i x ∈ Y.
` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh F xác d̄i.nh trên X sao cho
Khi d̄ó tô
F (x) = f (x), ∀x ∈ Y, và
|F (x)| ≤ p(x), ∀x ∈ X.
Chú.ng minh. Theo gia’ thiê´t, f là phiê´m hàm tuyêń tı́nh phú.c, xác d̄i.nh
trên Y nên
f (x) = f1 (x) + if2 (x) ∈ C, vó.i mo.i x ∈ Y.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
66
Kiê’m tra tru..c tiê´p, ta thâý ră` ng f1 , f2 là các phiê´m hàm tuyêń tı́nh thu..c xác
d̄i.nh trên Y thoa’
f1 (x) ≤ |f (x)| ≤ p(x).
Ho.n nũ.a ta có
if (x) = f (ix) = f1 (ix) + if2 (ix) = if1 (x) − f2 (x).
nên f2 (x) = −f1 (ix). Vâ.y ta có thê’ viê´t
f (x) = f1 (x) − if1 (ix).
Do R ⊂ C nên ta hãy xét X nhu. là không gian vecto. thu..c (chı’ xét phép nhân
vô hu.ó.ng vó.i các sô´ thu..c). Áp du.ng D - i.nh lý Hahn-Banach trong không gian
vecto. thu..c cho f1 (x), khi âý tô ` n ta.i phiê´m hàm tuyêń tı́nh thu..c F1 trên X sao
cho
F1 (x) = f1 (x),
F1 (x) ≤ p(x), vó.i mo.i x ∈ X.
Ho.n nũ.a,
−F1 (x) = F1 (−x) ≤ p(−x) = p(x).
nên |F1 (x)| ≤ p(x).
- ă.t F (x) = F1 (x) − iF1 (ix) vó.i mo.i x ∈ X. Khi d̄ó F (x) là phiê´m hàm
D
tuyêń tı́nh phú.c xác d̄i.nh trên không gian phú.c X. Nêú x ∈ Y thı̀ rõ ràng
F (x) = f (x). Ta biê’u diêñ sô´ phú.c F (x) du.ó.i da.ng F (x) = |F (x)|eiθ , khi d̄ó
|F (x)| = e−iθ F (x) = F (e−iθ x) = F1 (e−iθ x)

≤ p(e−iθ x) = |e−iθ |p(x) = p(x).
Vâ.y F là phiê´m hàm câ` n xác d̄i.nh.
Nhâ.n xét. Nhò. các d̄i.nh lý này, muôń xây du..ng phiê´m hàm tuyêń tı́nh trên
không gian X thoa’ d̄iê ` u kiê.n nào d̄ó, ta chı’ câ
` n xác d̄i.nh phiê´m hàm trên không
. . . .
gian con d̄o n gia’n nhâ´t (thu ò ng là hũ u ha.n chiê ` u) xong rô` i mo’. rô.ng ra toàn bô.
không gian X.
3.2 D- i.nh lý Hahn-Banach trong không gian d̄i.nh chuâ’n.
Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n trên tru.ò.ng K (R hay C). Khi d̄ó
K là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n kαk = |α| (giá tri. tuyê.t d̄ôí hay
môd̄un cu’a α ∈ K). Nhăć la.i ră` ng mô.t ánh xa. tuyêń tı́nh tù. X vào K d̄u.o..c
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
67
go.i là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh. Nhu. vâ.y các tı́nh châ´t tô’ng quát cu’a toán tu’.
` u áp du.ng d̄u.o..c cho phiê´m hàm tuyêń tı́nh. Chă’ng ha.n,
tuyêń tı́nh liên tu.c d̄ê
phiê´m hàm tuyêń tı́nh f d̄u.o..c go.i là bi. chă.n nêú
(∃M > 0) (∀x ∈ X) : |f (x)| ≤ M kxk.
` u này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i d̄iê

Tâ´t nhiên d̄iê ` u kiê.n f liên tu.c trên X. Lúc d̄ó chuâ’n
. . .
cu’a f d̄u o. c xác d̄i.nh bo’ i
|f (x)|
kf k = sup = sup |f (x)|.
x6=0 kxk kxk=1
3.2.1 D - i.nh lý Hahn-Banach (trong không gian d̄i.nh chuâ’n) Cho X là
mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, Y là mô.t không gian con cu’ a X và f : Y → K là
mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên Y. Khi d̄ó tô
` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń
tı́nh liên tu.c F xác d̄i.nh trên X sao cho
a) F (x) = f (x) vó.i mo.i x ∈ Y.
b) kF k = kf k.
Chú.ng minh. Vó.i mo.i x ∈ X ta d̄ă.t p(x) = kf k kxk. Lúc d̄ó p(x) là nu’.a
chuâ’n trên X và ta có |f (x)| ≤ p(x), vó.i mo.i x ∈ Y.
Theo D - i.nh lý Hahn-Banach cho không gian vecto., tô
` n ta.i phiê´m hàm tuyêń
tı́nh F xác d̄i.nh trên X thoa’ mãn
F (x) = f (x), ∀x ∈ Y
|F (x)| ≤ p(x) = kf k kxk, vó.i mo.i x ∈ X.
Nhu. thê´ F bi. chă.n. Ho.n nũ.a ta có kF k ≤ kf k. Mă.t khác
kF k = sup |F (x)| ≥ sup |F (x)| = sup |f (x)| = kf k.

kxk=1, x∈X kxk=1, x∈Y kxk=1, x∈Y
Vâ.y kF k = kf k.
3.2.2 D- i.nh lý. (D- i.nh lý Hahn-Banach vê ` tách mô.t d̄iê’m vó.i không gian
con) Gia’ su’. Y là mô.t không gian con cu’ a không gian d̄i.nh chuâ’n X, x0 là d̄iê’m
thuô.c X sao cho d(x0 , Y ) = inf kx0 − yk = d > 0. Khi d̄ó tô ` n ta.i mô.t phiê´m
y∈Y
hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên X sao cho:
a) f (y) = 0 vó.i mo.i y ∈ Y.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
68
b) kf k = 1/d.
c) f (x0 ) = 1.
Chú.ng minh. Theo gia’ thiê´t ta có x0 ∈ / Y. D- ă.t Z = Y ⊕ h{x0 }i. Khi d̄ó
vó.i mo.i z ∈ Z ta có biê’u diêñ z = y + λx0 vó.i y ∈ Y, λ ∈ K. D - ê’ ý ră` ng,
z ∈ Y ⇔ λ = 0.
Ta xác d̄i.nh mô.t phiê´m hàm tuyêń tıńh g trên Z theo công thú.c
g(z) = g(y + λx0 ) = λ.

y
/ Y tú.c là λ 6= 0, thı̀ ∈ Y nên
Nêú z = y + λx0 ∈
λ
y
kzk = ky + λx0 k = |λ| k + x0 k ≥ |λ| d.
λ
1 1 1
Tù. d̄ó |λ| ≤ kzk hay |g(z)| ≤ kzk. Suy ra kgk ≤ .
d d d
Ngu.o..c la.i, do d = inf kx0 − yk nên tô ` n ta.i mô.t dãy (yn ) ⊂ Y sao cho
y∈Y
kx0 − yn k → d (n → ∞). D - ă.t zn = −yn + x0 , thı̀ g(zn ) = 1. Ho.n nũ.a
1 = g(zn ) ≤ kgk kzn k = kgk kx0 − yn k → kgkd (n → ∞).
1
Vâ.y kgk = .
d
Theo D - i.nh lý 3.2.1 tô
` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c f xác d̄i.nh
1
trên X suy rô.ng g vó.i kf k = kgk = . Vı̀ x0 ∈ Z, x0 = 0 + 1 x0 nên g(x0 ) = 1,
d
vâ.y f (x0) = g(x0 ) = 1. D - i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
3.2.3. Hê. qua’. Vó.i mo.i phâ ` n tu’. z0 ∈ X, z0 6= 0 thı̀ tô ` n ta.i mô.t phiê´m
hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên X sao cho kf k = 1, f (z0) = kz0 k.
z0
Chú.ng minh. Áp du.ng D - i.nh lý 3.2.2 vó.i Y = {0}, x0 = . Khi d̄ó
kz0 k
1
f (x0 ) = 1, kf k = hay f (z0) = kz0 k và kf k = 1.
d
Nhò. hê. qua’ này, ta thâý ră` ng sô´ lu.o..ng các phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c
xác d̄i.nh trên không gian d̄i.nh chuâ’n X là d̄u’ nhiê ` u (theo nghı̃a vó.i 2 phâ ` n tu’.
x 6= y cu’a X thı̀ tô ` n ta.i mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c f tách d̄u.o..c hai
d̄iê’m này: f (x) − f (y) = f (x − y) = kx − yk = 6 0.) D - ây là yêú tô´ có vai trò co.
ba’n khi su’. du.ng các phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c trên X d̄ê’ nghiên cú.u sâu
ho.n ba’n thân không gian d̄i.nh chuâ’n X.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
69
BÀI TÂ
.P
3.1. Cho f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh không liên tu.c trên không gian
d̄i.nh chuâ’n thu..c X. Chú.ng minh ră` ng vó.i mo.i r > 0 thı̀ f (B 0 (0, r)) = R.
3.2. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và f là phiê´m hàm tuyêń tı́nh
trên X. Chú.ng minh ră` ng f liên tu.c khi và chı’ khi Ker f = {x ∈ X : f (x) = 0}
là tâ.p d̄óng.
3.3. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n thu..c.
a) Gia’ su’. x1 , x2 , . . . , xn là các vecto. d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh trong X. Chú.ng
minh ră` ng tô` n ta.i các phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c x∗1 , . . . , x∗n trên X sao cho
(
1, nêú i = j
x∗i (xj ) =
0, nêú i 6= j
b) Cho M là mô.t tâ.p con cu’a X và x0 ∈ X. Ký hiê.u Y = hM i là không
gian con cu’a X sinh bo’.i M. Chú.ng minh ră` ng x0 ∈ Y khi và chı’ khi vó.i mo.i
phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c x∗ xác d̄i.nh trên X thoa’ d̄iê
` u kiê.n x∗ (M ) = {0}
thı̀ x∗ (x0 ) = 0.
3.4. Gia’ su’. f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên không gian d̄i.nh
|f (a)|
chuâ’n X. Chú.ng minh ră` ng vó.i mo.i a ∈ X ta có d(a, N ) = trong d̄ó
kf k
N = Ker f
§4. KHÔNG GIAN LIÊN HIÊ.P
4.1 Không gian liên hiê.p thú. nhâ´t.

4.1.1 D - i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n trên tru.ò.ng sô´
thu..c hoă.c sô´ phú.c K, khi âý ta có không gian d̄i.nh chuâ’n L(X, K). Không gian
này d̄óng vai trò quan tro.ng trong viê.c nghiên cú.u cu’a gia’i tı́ch hàm và ngu.ò.i
ta go.i nó là không gian liên hiê.p hay không gian d̄ôí ngâ˜u cu’a X và ký hiê.u là
X ∗ = L(X, K). Nhu. vâ.y mô˜i phâ ` n tu’. x∗ ∈ X ∗ là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh
liên tu.c trên X và chuâ’n cu’a nó là
kx∗ k = sup |x∗ (x)|

kxk=1
Nhâ.n xét.
1. Vó.i X là không gian d̄i.nh chuâ’n tuỳ ý thı̀ X ∗ luôn là mô.t không gian
Banach.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
70
` u này suy tù. tru.ò.ng sô´ thu..c hay sô´ phú.c là không gian Banach
Thâ.t vâ.y, d̄iê
và áp du.ng D - i.nh lý 4.2.2 Chu.o.ng 1.
2. Chuâ’n cu’a vecto. x trong X d̄u.o..c tıńh nhò. các vecto. x∗ ∈ X ∗ , cu. thê’
ta có:
kxk = sup |x∗ (x)|, vó.i mo.i x ∈ X.
x∗ ∈X ∗ , kx∗ k=1
Thâ.t vâ.y, ta có |x∗ (x)| ≤ kx∗ k kxk = kxk vó.i mo.i x∗ ∈ X ∗ mà kx∗ k = 1 nên
sup |x∗ (x)| ≤ kxk. Ngu.o..c la.i, nêú x = 0 kê´t qua’ hiê’n nhiên; còn x 6= 0 thı̀ theo
kx∗ k=1
Hê. qua’ 3.2.3 cu’a d̄i.nh lý Hahn-Banach, tô` n ta.i x∗0 ∈ X ∗ sao cho x∗0 (x) = kxk và
kx∗0 k = 1. Do vâ.y,
kxk = |x∗0 (x)| ≤ sup |x∗ (x)|.
kx∗ k=1
4.1.2 D - i.nh lý. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Nêú không gian
liên hiê.p X ∗ kha’ ly thı̀ X cũng kha’ ly.
Chú.ng minh. Gia’ su’. C = {x∗n , n = 1, 2, . . . } là mô.t tâ.p d̄ê´m d̄u.o..c, trù
mâ.t trong không gian X ∗ . Vó.i mô˜i n ∈ N, ta cho.n xn ∈ X sao cho
1 ∗
kxn k ≤ 1, |x∗n (xn )| ≥ kx k.
2 n
Ký hiê.u Y = h{xn , n = 1, 2, . . . }i. Theo D - i.nh lý 2.6.4 Chu.o.ng 1 thı̀ Y
là không gian kha’ ly. Nêú Y 6= X thı̀ do Y d̄óng nên theo d̄i.nh lý Hahn-
Banach, tô ` n ta.i x∗ ∈ X ∗ , x∗ 6= 0 và x∗ (Y ) = 0, d̄ă.c biê.t là x∗ (xn ) = 0 vó.i mo.i
n = 1, 2, . . .
Bây giò. lâý mô.t dãy (x∗ni )i ⊂ C sao cho x∗ni → x∗ trong X ∗ . Ta có bâ´t
d̄ă’ng thú.c
1 ∗
kx∗ − x∗ni k ≥ |(x∗ − x∗ni )(xni )| = |x∗ni (xni )| ≥
kx k.
2 ni
Nhu. vâ.y kx∗ni k → 0, (i → +∞). Do d̄ó kx∗ k = 0 mâu thuâñ vó.i x∗ 6= 0 d̄ã nói
o’. trên.
` biê’u diêñ phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c trong
Sau d̄ây là mô.t sô´ d̄i.nh lý vê
không gian d̄i.nh chuâ’n hũ.u ha.n chiê ` u và vô ha.n chiê` u.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
71
4.1.3 D - i.nh lý. Cho f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên không
gian d̄i.nh chuâ’n K n vó.i K = R hay K = C. Khi d̄ó tô ` n ta.i duy nhâ´t mô.t phâ
`n
tu’. a = (a1 , . . . , an ) ∈ K n sao cho vó.i mo.i x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n thı̀
n
X
f (x) = a i xi . (4.1)
i=1
Ngu.o..c la.i, vó.i mo.i a = (a1 , . . . , an ) ∈ K n , vê´ pha’ i cu’ a (4.1) xác d̄i.nh mô.t phiê´m
hàm tuyêń tı́nh liên tu.c fa trên K n , tú.c là
n
X
fa (x) = ai xi , vó.i mo.i x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n
i=1
Chú.ng minh. Go.i {e1 , . . . , en } là co. so’. chı́nh tăć cu’a không gian vecto. K n
P
n
trong d̄ó ei = (0, . . . , 0, 1i , 0 . . . , 0). Vó.i x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n thı̀ x = xi e i .
i=1
Nêú f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên K n , lúc d̄ó ta có f (x) =
Pn Pn
- ă.t ai = f (ei) ∈ K thı̀ f (x) =
xi f (ei). D xi a i .
i=1 i=1
Ngu.o..c la.i, vó.i a = (a1 , . . . , an ) ∈ K n , ta d̄ă.t
n
X
fa (x) = xi ai , vó.i x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n ,
i=1
thı̀ rõ ràng fa là tuyêń tıńh, liên tu.c vı̀ K n là không gian hũ.u ha.n chiê - i.nh
` u. D
lý chú.ng minh xong.
4.1.4 Nhâ.n xét.
1. Chúng ta nhó. ră` ng hai chuâ’n bâ´t kỳ trong không gian hũ.u ha.n chiê ù
thı̀ tu.o.ng d̄u.o.ng do d̄ó trong d̄i.nh lý trên ta có thê’ dùng bâ´t cú. chuâ’n nào
trong K n .
Pn
2. Bây giò. ta hãy cho.n chuâ’n Euclide: kxk = ( |xi |2 )1/2 cho K n . Khi âý
i=1
áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Cauchy-Schwarz ta có
n
X n
X
|fa (x)| ≤ ( |xi | ) ( |ai |2 )1/2 = kak kxk
2 1/2
i=1 i=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
72
nên kfa k ≤ kak. Gia’ su’. a 6= 0, ta lâý x0 = (ξ1 , . . . , ξn ) ∈ K n vó.i

(
0 nêú ai = 0
ξi = |ai | 2
nêú ai 6= 0.
ai
Pn Pn
Khi âý kx0 k = ( |ξi |2 )1/2 = ( |ai |2 )1/2 = kak, và
i=1 i=1
P
n
( |ai |2 )
|fa (x0 )| i=1
kfa k ≥ = = kak
kx0 k kak
nên kfa k = kak.
3. Ta có thê’ kiê’m tra ánh xa.
ϕ : K n → (K n )∗ , a 7→ ϕ(a) = fa
` u. Tru.ò.ng ho..p ta cho.n chuâ’n

là mô.t song ánh, tuyêń tı́nh liên tu.c hai chiê
Euclide cho K n thı̀ theo Nhâ.n xét 2-4.1.4, ϕ là phép d̄ă’ng cu.. tuyêń tı́nh vı̀
` ng nhâ´t hoàn toàn K n vó.i (K n )∗ . Tuy nhiên nêú trong
kfa k = kak nên ta d̄ô
K n ta cho.n chuâ’n khác thı̀ ϕ chı’ là mô.t phép d̄ô
` ng phôi tuyêń tıńh.
4.1.5 D - i.nh lý. Vó.i mô˜i phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên không gian
`1 , tô ` n tu’. a = (an )n ∈ `∞ sao cho vó.i mo.i x = (xn )n ∈ `1 ,
` n ta.i duy nhâ´t phâ
∞
X
f (x) = a i xi (4.2)
i=1
` ng thò.i kf k = kak`∞ = sup |an |.

d̄ô
n
Ngu.o..c la.i, vó.i mo.i a = (a1 , a2 , . . . ) ∈ `∞ , vê´ pha’ i cu’ a (4.2) xác d̄i.nh mô.t
phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c fa trên `1 , tú.c là
∞
X
fa (x) = ai xi , vó.i mo.i x = (xn )n ∈ `1 . (4.3)
i=1
Chú.ng minh. Gia’ su’. f ∈ (`1 )∗ . Vó.i mo.i (xn )n ∈ `1 , ta viê´t d̄u.o..c x =
P
∞
xn en , trong d̄ó en = (0, . . . , 0, 1n , 0, . . . ) ∈ `1 , n = 1, 2 . . . . Vı̀ f tuyêń tı́nh
n=1
và liên tu.c nên
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
73
∞
X ∞
X
f (x) = xn f (en) = a n xn ,
n=1 n=1
trong d̄ó an = f (en ). Ta có
|an | = |f (en)| ≤ kf k ken k = kf k, n = 1, 2 . . .
Nhu. vâ.y dãy (an )n bi. chă.n, nghı̃a là (an )n ∈ `∞ và
kak`∞ = sup |an | ≤ kf k. (4.4)

n
Ho.n nũ.a, ta có

∞
X ∞
X ∞
X
|f (x)| = | a n xn | ≤ |an xn | ≤ M |xn | = M kxk
n=1 n=1 n=1
trong d̄ó M = sup |an |. Vâ.y kf k ≤ M = sup |an | = kak`∞ . Kê´t ho..p vó.i (4.4) ta
n n
có kf k = kak`∞ .
Ngu.o..c la.i, cho a = (an )n ∈ `∞ , ta d̄ă.t fa : `1 → K xác d̄i.nh nhu. (4.3).
Theo tıńh châ´t cu’a chuô˜i sô´ hô.i tu., ta có ngay fa là phiê´m hàm tuyêń tıńh trên
`1 . Ngoài ra theo trên ta cũng có d̄uo..c kfa k = kak`∞ .
Nhâ.n xét. Ta có thê’ thâý ră` ng ánh xa.
ϕ : `∞ → (`1 )∗ , a 7→ ϕ(a) = fa
là mô.t song ánh, tuyêń tıńh và ba’o toàn chuâ’n tú.c là mô.t phép d̄ă’ng cu.. tuyêń
` ng nhâ´t (`1 )∗ = `∞ .
tı́nh. Vı̀ vâ.y ta d̄ô
4.1.6 D - i.nh lý. Gia’ su’. p > 1. Khi d̄ó không gian liên hiê.p cu’ a không gian
Lp (E, µ) d̄ă’ ng cu.. tuyêń tı́nh vó.i không gian Lq (E, µ) trong d̄ó p, q là hai sô´
thu..c liên hiê.p.
Ta thu.ò.ng viê´t (Lp (E, µ))∗ = Lq (E, µ).
Chú.ng minh. Viê.c chú.ng minh d̄i.nh lý này khá dài, phú.c ta.p. Ta chia làm
vài bu.ó.c nhu. sau:
Bu.ó.c 1. Vó.i mô˜i y ∈ LZq (E, µ) ta xây du..ng ánh xa. f : Lp (E, µ) → R xác
d̄i.nh bo’.i công thú.c f (x) = x(t)y(t)dt, ∀x ∈ Lp (E, µ). Rõ ràng f là phiê´m
E
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
74
hàm tuyêń tı́nh trên không gian Lp (E, µ). Ngoài ra, áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c
Holder ta có
Z Z 1/p Z 1/q
p q
|f (x)| ≤ |x(t)y(t)|dt ≤ |x(t)| dt |y(t)| dt
E E E
≤ kykq kxkp , ∀ x ∈ Lp (E, µ).
Vâ.y f là liên tu.c và kf k ≤ kykq .

Gia’ su’. kykq 6= 0. D- ê’ ý ră` ng hàm |y(t)|q−1 ∈ Lp (E, µ) vı̀:
Z Z
q−1 p (q−1)p
k|y| kp = |y| dt = |y|q dt = kykqq < ∞.
E E
|y(t)|q−1sgn y(t)
Cho.n hàm sô´ x(t) = ∈ Lp (E, µ), ta có:
k|y|q−1 kp
1 Z 1/p
(q−1)p
kxkp ≤ |y(t)| = 1.
k|y|q−1 kp E
Theo cách xác d̄i.nh f ta có:
Z
|y(t)|q kykqq
f (x) = q−1
dt = q−1
= kykp−p/q
q = kykq .
E k|y| k k|y| kp
Suy ra kf k ≥ kykq nên tù. d̄ó ta có kf k = kykq .
Bu.ó.c 2.
Bây giò. cho f là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên không gian
Lp (E, µ). Ta chú.ng minh ră` ng, tô
` n ta.i duy nhâ´t y ∈ Lq (E, µ) sao cho
Z
f (x) = x(t)y(t)dµ, ∀x ∈ Lp (E, µ).
E
Xét các tru.ò.ng ho..p sau:

a) µE < ∞. Vó.i mô˜i A ∈ A, A ⊂ E d̄ă.t ϕ(A) = f (χA). Nêú
[
A= An , An ∩ Am = ∅, n 6= m
n∈N
∞
X k
X
thı̀ χA = χAn = lim χAn , 0 ≤ χAn ≤ χA .
n→∞
n=1 n=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
75
Ta có
k
X k
X Z k
X
|χA (t) − χAn (t)| ≤ 1, kχA − χAn kpLp = |χA (t) − χAn (t)|pdµ,
n=1 n=1 E n=1
Pk
ngoài ra n=1
` su.. hô.i tu. bi. chă.n,
χAn (t) → χA (t) nên theo d̄i.nh lý Lebesgue vê
suy ra
Z k
X Z
p
|χA (t) − χAn (t)| dµ → 0dµ = 0.
E n=1 E
Vâ.y
k
X Lp
χAn → χA .
n=1
Vı̀ f liên tu.c nên

k
X
ϕ(A) = f (χA) = f ( lim χAn )
k→∞
n=1
k
X ∞
X ∞
X
= lim f ( χAn ) = f (χAn ) = ϕ(An ).
k→∞
n=1 n=1 n=1
Nhu. thê´ ϕ là mô.t hàm tâ.p σ-cô.ng tıńh. Tiê´p theo ta chú.ng minh ϕ liên tu.c
tuyê.t d̄ôí d̄ôí vó.i µ. Nêú µA = 0 thı̀ χA tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i hàm 0 nên f (χA) = 0
hay ϕ(A) = 0.
` n ta.i mô.t hàm kha’ tı́ch Lebesgue y(t) trên
Theo d̄i.nh lý Radon-Nikodym, tô
E sao cho Z Z
f (χA ) = ϕ(A) = y(t)dµ = χA (t)y(t)dµ.
A E
Bây giò., nêú x ∈ Lp (E, µ) là mô.t hàm d̄o.n gia’n thı̀ x có biê’u diêñ thông thu.ò.ng
Xn
x= αi χAi , do d̄ó
i=1
n
X Z X
n Z
f (x) = αi f (χAi ) = αi χAi (t)y(t)dµ = x(t)y(t)dµ.
i=1 E i=1 E
Tiê´p theo, ta chú.ng minh y ∈ Lq (E, µ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
76
Gia’ su’. xn là mô.t dãy hàm d̄o.n gia’n trên E sao cho 0 ≤ xn % |y|q−1 .
Hiê’n nhiên xn ∈ Lp (E, µ). D - ă.t zn = xn sgn y thı̀ zn cũng là hàm d̄o.n gia’n và
kzn kp ≤ kxn kp . Ta có
|f (zn)| ≤ kf k kzn kp ≤ kf k kxn kp
hay Z
xn (t)|y(t)|dµ ≤ kf k kxn kp .
E
1
Tù. 0 ≤ xn ≤ |y|q−1 ta suy ra xnq−1 ≤ |y| nên
Z Z
1
p
kxn kp = p
|xn (t)| dµ = |xn |1+ q−1 dµ
E E
Z
≤ xn (t)|y(t)|dµ ≤ kf k kxn kp .
E
Nhu. vâ.y kxn kp−1

p ≤ kf k nên
Z
|xn (t)|pdµ = kxn kpp ≤ kf k kf k1/p−1 = kf kq = c < +∞.
E
Áp du.ng d̄i.nh lý hô.i tu. d̄o.n d̄iê.u Levi, ta có
Z Z
p
|xn | dµ → |y(t)|(q−1)p dµ ≤ c
E E
hay y ∈ Lq (E, µ).

R
Bây giò. ta d̄ă.t ψ(x) = E x(t)y(t)dµ thı̀ ψ là phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên
tu.c trên không gian Lp (E, µ) theo chú.ng minh o’. bu.ó.c 1. Mă.t khác, do tâ.p ho..p
S các hàm d̄o.n gia’n trù mâ.t trong không gian Lp (E, µ) và 2 phiê´m hàm tuyêń
tı́nh liên tu.c f và ψ bă` ng nhau trên S nên vó.i mo.i x ∈ Lp (E, µ) ta có
Z
f (x) = x(t)y(t)dµ.
E
Z
Gia’ su’. có y 1 ∈ Lq (E, µ) sao cho f (x) = x(t)y 1(t)dµ, vó.i mo.i x ∈ Lp (E, µ).
E Z
1 q
Ta d̄ă.t z(t) = y(t) − y (t) ∈ L (E, µ) và h(x) = x(t)z(t) thı̀ h là phiê´m hàm
E
` ng nhâ´t bă` ng 0. Cũng theo chú.ng minh o’.
tuyêń tıńh liên tu.c trên Lp (E, µ) d̄ô
bu.ó.c 1, ta có kzk = khk = 0 hay y(t) = y 1 (t) h.k. E.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
77
b) µ(E) = ∞. Vı̀ d̄ô. d̄o Lebesgue trên Rn có tıńh châ´t σ-hũ.u ha.n nên ta
có thê’ biê’u diêñ
∞
E = ∪ Ek , Ek ⊂ Ek+1 , µEk < ∞.
k=1
Ký hiê.u Xk = {x ∈ Lp (E, µ), | x(t) = 0, t ∈ E \ Ek }. Khi âý Xk d̄ă’ng

cu.. tuyêń tı́nh vó.i không gian Lp (Ek , µ) và ta viê´t Lp (Ek , µ) ⊂ Lp (E, µ). D
- ê’ ý
Xk ⊂ Xk+1 , vó.i mo.i k ∈ N. Vó.i phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c f trên Lp (E, µ)
ta d̄ă.t
f1 = f |X1 , . . . , fk = f |Xk , . . .
thı̀ fk = fk+m |Xk , m ≥ 1 nên
kf1 k ≤ kf2 k ≤ . . . ≤ kfk k ≤ . . . ≤ kf k.
Theo a), vó.i mô˜i k ∈ N, µEk < ∞, có yk ∈ Lq (Ek , µ) sao cho
Z
f (x) = x(t)yk (t)dµ, ∀x ∈ Xk , kyk kq = kfk k, ∀k ∈ N.
Ek
Ta chú.ng minh ră` ng yk+1 |Ek = yk . Vó.i mo.i x ∈ Xk ta có fk (x) = fk+1 (x) = f (x)
hay Z Z Z
x(t)yk (t)dµ = x(t)yk+1 (t)dµ = x(t)z(t)dµ
Ek Ek+1 Ek
trong d̄ó z = yk+1 |Ek . Nhu. vâ.y yk = z trong Lq (Ek , µ). Nhò. d̄iê ` u này, ta xác
d̄i.nh d̄úng d̄ăń hàm y trên E nhu. sau:
Vó.i mo.i t ∈ E thı̀ có k ∈ N sao cho t ∈ Ek , khi âý y(t) = yk (t). Bây giò.
d̄ă.t (
yk (t), t ∈ Ek
yk∗ : E → R, yk∗ (t) =
0, t∈/ Ek ,
thı̀ yk∗ là nhũ.ng hàm d̄o d̄u.o..c trên E. Ta có y(t) = lim yn∗ (t) tô
` n ta.i và y(t) =
n→∞
yk (t) vó.i mo.i t ∈ Ek . Ta kiê’m tra y ∈ Lq (E, µ).
Ta có |y|q χEk % |y|q nên theo d̄i.nh lý Levi:
Z Z
q
|y| χEk → |y|q .
E E
Vı̀ Z Z
q
|y| χEk dµ = |yk |q = kyk kqq = kfk kq ≤ kf kq = c < +∞
E Ek
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
78
Z
Suy ra |y|q dµ ≤ c tú.c là y ∈ Lq (E, µ).
E
Tu.o.ng tu.. tru.ò.ng ho..p a) ta d̄ă.t:
Z
ψ(x) = x(t)y(t)dµ, ∀x ∈ Lp (E, µ).
E
Khi âý ψ tuyêń tıńh, liên tu.c. Nêú x ∈ Xk thı̀

Z
ψ(x) = x(t)y(t)dµ = fk (x) = f (x),
Ek
∞
nên ψ(x) = f (x) trên X = ∪ Xk . Còn la.i, ta pha’i chú.ng minh X = Lp (E, µ).
k=1
Lâý x ∈ Lp (E, µ), d̄ă.t xk = xχEk , xk ∈ Xk thı̀ có xk (t) → x(t) và
|xk (t)| ≤ |x(t)|, ∀t ∈ E. Theo d̄i.nh lý Lebesgue vê ` su.. hô.i tu. bi. chă.n, ta suy ra
xk → x trong Lp (E, µ).
Viê.c chú.ng minh tı́nh duy nhâ´t cu’a y là tu.o.ng tu.. vó.i tru.ò.ng ho..p µE hũ.u
ha.n.
4.2 Không gian liên hiê.p thú. hai. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh
.
chuâ’n. O’ mu.c trên ta d̄ã xét d̄êń không gian liên hiê.p X ∗ thı̀ X ∗ cũng là không
gian d̄i.nh chuâ’n vı̀ vâ.y ta la.i xét d̄êń không gian liên hiê.p cu’a nó. Ta ký hiê.u
X ∗∗ = (X ∗ )∗ và go.i X ∗∗ là không gian liên hiê.p thú. hai cu’a không gian d̄i.nh
chuâ’n X. Tu.o.ng tu.., ta có thê’ d̄i.nh nghı̃a không gian liên hiê.p thú. k cu’a không
gian d̄i.nh chuâ’n X.
Môí liên hê. giũ.a không gian X và X ∗ không d̄u.o..c rõ ràng lă´m. Tuy nhiên
giũ.a X và không gian liên hiê.p thú. hai X ∗∗ có quan hê. khăńg khı´t, d̄u.o..c cho
bo’.i d̄i.nh lý sau:
4.2.1 D - i.nh lý. Tô ` n ta.i mô.t d̄o.n ánh tuyêń tı́nh θ tù. không gian d̄i.nh
chuâ’n X vào không gian liên hiê.p thú. hai X ∗∗ . D - o.n ánh này ba’ o toàn chuâ’n
(tú.c là ∀x ∈ X, kθ(x)k = kxk) nên θ liên tu.c.
Chú.ng minh. Vó.i mô˜i x ∈ X ta d̄i.nh nghı̃a mô.t phiê´m hàm x̃ xác d̄i.nh
trên X ∗ cho bo’.i công thú.c
∀x∗ ∈ X ∗ , x̃(x∗ ) = x∗ (x).
Phiê´m hàm x̃ tuyêń tıńh vı̀
x̃(αx∗ + βy ∗) = (αx∗ + βy ∗ )(x)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
79
= αx∗ (x) + βy ∗(x) = αx̃(x∗ ) + β x̃(y ∗).

Ngoài ra ta có
sup |x̃(x∗ )| = sup |x∗ (x)| = kxk.

x∗ ∈X ∗ , kx∗ k=1 x∗ ∈X ∗ , kx∗ k=1
` u này chú.ng to’ phiê´m hàm tuyêń tı́nh x̃ bi. chă.n (tú.c là liên tu.c). Vâ.y
- iê
D
x̃ ∈ X ∗∗ và kx̃k = kxk. Nhu. thê´ ta xác d̄i.nh d̄u.o..c mô.t ánh xa. θ : X → X ∗∗ ,
x 7→ θ(x) = x̃
vó.i x̃ nhu. d̄ã d̄i.nh nghı̃a o’. trên. Ánh xa. θ ba’o toàn chuâ’n vı̀ kθ(x)k = kx̃k =
kxk. Ngoài ra θ còn là tuyêń tıńh. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i x1 , x2 ∈ X, α, β là hai sô´,
lúc d̄ó

θ(αx1 + βx2 ) (x∗) = x∗ (αx1 + βx2 ) = αx∗ (x1 ) + βx∗ (x2 )

= αθ(x1 ) + βθ(x2 ) (x∗ ), vó.i mo.i x∗ ∈ X ∗ .
Suy ra θ(αx1 + βx2 ) = αθ(x1 ) + βθ(x2 ). Ho.n nũ.a,
kθ(x) − θ(y)k = kθ(x − y)k = kx − yk
nên θ là d̄o.n ánh và liên tu.c. D- i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
Nhu. vâ.y X d̄ă’ng cu.. tuyêń tı́nh vó.i không gian con Im θ = θ(X) ⊂ X ∗∗ .
` u này cho phép ta xem X nhu. là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n con cu’a X ∗∗
- iê
D
bă` ng cách d̄ô ` n tu’. x ∈ X vó.i phâ
` ng nhâ´t mô˜i phâ ` n tu’. x̃ ∈ X ∗∗ xác d̄i.nh nhu. o’.
trên. Thành thu’. nêú x ∈ X thı̀ x ∈ X ∗∗ và
x(x∗ ) = x∗ (x), vó.i mo.i x∗ ∈ X ∗ .
Do vâ.y ngu.ò.i ta thu.ò.ng ký hiê.u hai vê´ cu’a d̄ă’ng thú.c trên theo da.ng d̄ôí xú.ng
hx, x∗i = x(x∗ ) = x∗ (x), và tùy theo biêń nào cô´ d̄i.nh thı̀ nó d̄u.o..c xem nhu. là
hàm cu’a biêń kia. Nêú ca’ hai cùng biêń thiên thı̀ hx, x∗ i xác d̄i.nh mô.t phiê´m
hàm song tuyêń tıńh trên X × X ∗ .
- i.nh lý. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Ta có X là hũ.u
4.2.2 D
` u khi và chı’ khi X ∗ hũ.u ha.n chiê
ha.n chiê ` u. Cu. thê’ ho.n, dim X = n khi và chı’
khi dim X ∗ = n.
Chú.ng minh. Gia’ su’. dim X = n, khi d̄ó liên hiê.p d̄a.i sô´ cu’a X có sô´ chiê
ù
là n. Mă.t khác vı̀ X hũ.u ha.n chiê
` u nên mo.i phiê´m hàm tuyêń tı́nh xác d̄i.nh trên
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
80
` u liên tu.c. Do d̄ó không gian X ∗ trùng vó.i liên hiê.p d̄a.i sô´ nên dim X ∗ = n.
X d̄ê
Ngu.o..c la.i, nêú dim X ∗ = n thı̀ theo lý luâ.n vù.a rô ` i ta có dim X ∗∗ = n. Ho.n
nũ.a X ⊂ X ∗∗ nên dim X ≤ dim X ∗∗ . Vâ.y X hũ.u ha.n chiê ` u và lúc d̄ó dim X =
dim X ∗ = n.
Qua d̄i.nh lý này ta thâý nêú X hũ.u ha.n chiê` u thı̀ ta có X = X ∗∗. Trong
tru.ò.ng ho..p tô’ng quát, ta có d̄i.nh nghı̃a sau:
4.2.3 D - i.nh nghı̃a. Không gian d̄i.nh chuâ’n X d̄u.o..c go.i là không gian pha’ n
xa. nêú X = X ∗∗ .
Vı̀ X ∗∗ là không gian Banach nên ta có:
- iê
D ` n d̄ê’ X tro’. thành mô.t không gian pha’ n xa. là X Banach.
` u kiê.n câ
Ta có nhâ.n xét ră` ng, mô.t không gian pha’n xa. thı̀ có nhiê ` u tı́nh châ´t tô´t
và cũng thuâ.n lo..i trong viê.c nghiên cú.u, chă’ng ha.n mô˜i vecto. x ∈ X nó còn là
mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên X ∗ và ngu.o..c la.i nên ngoài tı́nh châ´t
thông thu.ò.ng cu’a vecto. x ∈ X ta còn có thê’ su’. du.ng các tıńh châ´t cu’a phiê´m
hàm tuyêń tıńh liên tu.c nũ.a.
4.2.4 D- i.nh lý. Cho X là mô.t không gian pha’ n xa. và Y là mô.t không gian
con d̄óng cu’ a X. Khi d̄ó Y cũng là mô.t không gian pha’ n xa..
Chú.ng minh. Ta chú.ng minh ră` ng vó.i mo.i y ∗∗ ∈ Y ∗∗ tô
` n ta.i y0 ∈ Y d̄ê’
∗∗ ∗ ∗ .
hy , y i = hy , y0 i, vó i mo.i y ∈ Y.
Ký hiê.u A : X ∗ → Y ∗ xác d̄i.nh bo’.i x∗ → Ax∗ = x∗ |Y là toán tu’. tuyêń
tı́nh biêń x∗ xác d̄i.nh trên X thành thu he. p trên Y.
A
X ∗ −→ Y ∗
x∗∗ & ↓ y ∗∗
K
Toán tu’. A là bi. chă.n vı̀ vó.i mo.i x∗ ∈ X ∗ ta có
kAx∗ k = kx∗ |Y k = sup kx∗ (x)k ≤ sup kx∗ (x)k = kx∗ k.

x∈Y, kxk=1 x∈X, kxk=1
- ă.t x∗∗ = y ∗∗A thı̀ x∗∗ ∈ X ∗∗ . Do X pha’n xa. nên tô

D ` n ta.i y0 ∈ X sao cho
x∗∗ (x∗ ) = x∗ (y0 ), ∀x∗ ∈ X ∗ . Ta chú.ng minh y0 ∈ Y. Thâ.y vâ.y, nêú y0 ∈
/ Y thı̀
∗ ∗ ∗ ∗
` n ta.i x0 ∈ X sao cho x0 (Y ) = {0} và x0 (y0 ) = 1.
theo d̄i.nh lý Hahn-Banach, tô
Khi âý
x∗∗ (x∗0 ) = x∗0 (y0 ) = 1.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
81
Mă.t khác,
x∗∗ (x∗0 ) = y ∗∗ A(x∗0 ) = y ∗∗ (x∗0 |Y ) = 0
là vô lý.
Bây giò. vó.i mo.i y ∗ ∈ Y ∗ , ta dùng d̄i.nh lý Hahn-Banach mo’. rô.ng y ∗ lên
thành x∗ (nghı̃a là x∗ |Y = y ∗ ). Lúc d̄ó ta có
y ∗∗ (y ∗) = y ∗∗ Ax∗ = (y ∗∗A)(x∗) = x∗∗(x∗ ) = x∗ (y0 ) = y ∗ (y0 ).
Nhu. vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
4.2.5 D - i.nh lý. Cho X là mô.t không gian Banach. Khi d̄ó X pha’ n xa. khi
và chı’ khi không gian liên hiê.p X ∗ là không gian pha’ n xa..
Chú.ng minh. Gia’ su’. X = X ∗∗. Khi âý X ∗ = (X ∗∗)∗ = (X ∗)∗∗ nên X pha’n
xa.. Ngu.o..c la.i, nêú X ∗ pha’n xa. thı̀ X ∗∗ pha’n xa.. Do X ⊂ X ∗∗ và X là không
gian Banach X nên d̄óng trong X ∗∗. Vâ.y X pha’n xa..
4.2.6 Hê. qua’. Nêú X là mô.t không gian Banach thı̀
a) X = X ∗∗ = X ∗∗∗∗ =, . . . và X ∗ = X ∗∗∗ = . . .
hoă.c
b) X ⊂ X ∗∗ ⊂ X ∗∗∗∗ ⊂ . . . , và X ∗ ⊂ X ∗∗∗ ⊂ . . .
6= 6= 6= 6= 6=
BÀI TÂ
.P
4.1. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, M là mô.t tâ.p con khác trôńg
cu’a X. D- ă.t
M 0 = {f ∈ X ∗ : f (x) = 0, ∀ x ∈ M }.
Chú.ng minh ră` ng M 0 là mô.t không gian con d̄óng cu’a X ∗ .
4.2. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và f ∈ X ∗ , f 6= 0. Chú.ng to’
ră` ng tô
` n ta.i không gian con 1 chiê` u M sao cho X = Ker f ⊕ M.
4.3. Cho X, Y là hai không gian Banach và A : X → Y là mô.t toán tu’.
tuyêń tı́nh sao cho vó.i mo.i dãy xn → 0 và vó.i mo.i g ∈ Y ∗ ta d̄ê
` u có g(Axn ) → 0.
.
Chú ng minh A liên tu.c.
4.4. Chú.ng minh ră` ng không gian liên hiê.p cu’a không gian L1 (E, µ) d̄ă’ng
cu.. tuyêń tıńh vó.i không gian L∞ (E, µ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
82
.
§5. TOÁN TU’ LIÊN HIÊ.P
5.1 D- i.nh nghı̃a. Nêú X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n thı̀ không gian liên
` n gũi vó.i X nhu. d̄ã xét. Bây giò. cho
hiê.p X ∗ có mô.t sô´ tı́nh châ´t và vai trò gâ
X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh
liên tu.c, ta hãy thiê´t lâ.p mô.t toán tu’. tuyêń tıńh A∗ giũ.a Y ∗ và X ∗ , có liên hê.
vó.i toán tu’. A nhu. sau.
A
X −→ Y
y∗ ◦A & ↓ y∗
K
Vó.i y ∗ ∈ Y ∗ ta d̄ă.t A∗ y ∗ = y ∗ ◦ A. Hiê’n nhiên A∗ y ∗ là phiê´m hàm tuyêń

tı́nh liên tu.c trên X tú.c là A∗ y ∗ ∈ X ∗ và
kA∗ y ∗ k ≤ ky ∗ k kAk. (5.1)
- ê’ ý ră` ng
D
A∗ (αy1∗ + βy2∗) = (αy1∗ + βy2∗ ) ◦ A = αy1∗ ◦ A + βy2∗ ◦ A
= αA∗ (y1∗) + βA∗ (y2∗)
nên A∗ tuyêń tı́nh. Ho.n nũ.a tù. bâ´t d̄ă’ng thú.c (5.1) ta suy ra A∗ liên tu.c và
kA∗ k ≤ kAk.
Toán tu’. A∗ d̄u.o..c go.i là toán tu’. liên hiê.p hay là toán tu’. phó cu’a toán tu’.
A ∈ L(X, Y )
Vı̀ A∗ là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. Y ∗ vào X ∗ nên ta la.i xét toán
tu’. liên hiê.p cu’a nó tù. X ∗∗ vào Y ∗∗ ký hiê.u là A∗∗ = (A∗)∗ . Lúc d̄ó ta cũng có
kA∗∗ k ≤ kA∗ k.
Trong phâ ` n tru.ó.c ta d̄ã xem X là mô.t không gian con cu’a X ∗∗ . O’ . d̄ây môí
quan hê. giũ.a A và A∗∗ d̄u.o..c cho bo’.i:
- i.nh lý. Toán tu’. A∗∗ : X ∗∗ → Y ∗∗ là mô.t mo’. rô.ng cu’ a toán tu’.
5.2 D

A ∈ L(X, Y ) nghı̃a là A∗∗X = A.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
83
Chú.ng minh. Ta chú.ng minh A∗∗x = Ax, vó.i mo.i x ∈ X. Vı̀ A∗∗x và Ax
là các phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c xác d̄i.nh trên Y ∗ nên vó.i mo.i y ∗ ∈ Y ∗ ta
có
(A∗∗x)(y ∗) = (x ◦ A∗ )(y ∗) = x(A∗ y ∗ )
= x(y ∗ ◦ A) = (y ∗ ◦ A)(x)
= y ∗ (Ax) = (Ax)(y ∗).
Do d̄ó A∗∗x = Ax, vó.i mo.i x ∈ X. D - i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh. Tiê´p theo ta
có:
5.3 Hê. qua’. Vó.i mo.i A ∈ L(X, Y ) ta có kAk = kA∗ k.
Thâ.t vâ.y, theo trên ta d̄ã có kA∗∗k ≤ kA∗ k ≤ kAk. Mă.t khác
kA∗∗ k = sup kA∗∗ x∗∗ k
x∗∗ ∈X ∗∗ , kx∗∗ k=1
∗∗
≥ sup kA xk = sup kAxk = kAk.
x∈X, kxk=1 x∈X, kxk=1
Vâ.y kA∗∗k = kA∗ k = kAk.

- i.nh lý. Cho X, Y, Z là ba không gian d̄i.nh chuâ’n, A, B ∈ L(X, Y )
5.4 D
và C ∈ L(Y, Z). Khi d̄ó ta có
a) (A + B)∗ = A∗ + B ∗ .
b) (λA)∗ = λA∗ vó.i mo.i sô´ λ ∈ K.
c) (C ◦ A)∗ = A∗ ◦ C ∗ .
d) (idX )∗ = idX ∗ .
Chú.ng minh. Phép chú.ng minh du..a vào d̄i.nh nghı̃a cu’a toán tu’. “ * ”.
Chă’ng ha.n
∀z ∗ ∈ Z ∗ : (C ◦ A)∗z = z ∗ ◦ (C ◦ A) = (z ∗ ◦ C) ◦ A
= A∗ (z ∗ ◦ C) = A∗(C ∗ z ∗ ) = (A∗ ◦ C ∗ )(z ∗)
Vâ.y (C ◦ A)∗ = A∗ ◦ C ∗.
- i.nh lý 5.4 và Hê. qua’ 5.3, ta thâý d̄u.o..c ră` ng toán tu’.
Nhâ.n xét. Qua D
“ ∗ ” : L(X, Y ) → L(Y ∗ , X ∗ ) là tuyêń tıńh và ba’o toàn chuâ’n.
- i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n, A ∈ L(X, Y ). Nêú
5.5 D
A ∈ Isom(X, Y ) thı̀ A∗ ∈ Isom(Y ∗ , X ∗ ) và (A∗)−1 = (A−1)∗ .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
84
Chú.ng minh. Do A là mô.t phép d̄ô ` n ta.i A−1 ∈

` ng phôi tuyêń tı́nh nên tô
Isom (Y, X) sao cho A−1 A = idX , AA−1 = idY . Lâý liên hiê.p 2 vê´ cu’a các d̄ă’ng
thú.c này, ta có
A∗ (A−1 )∗ = idX ∗ , (A−1)∗ A∗ = idY ∗ .
Suy ra A∗ là mô.t phép d̄ô
` ng phôi tuyêń tıńh và (A∗)−1 = (A−1 )∗ .
` u ngu.o..c la.i cũng d̄úng. Cu. thê’ ta có:
Nêú X là không gian Banach thı̀ d̄iê
- i.nh lý. Cho X là không gian Banach, Y là không gian d̄i.nh chuâ’n
5.6 D
và A ∈ L(X, Y ). Nêú A∗ ∈ Isom(Y ∗ , X ∗ ) thı̀ A ∈ Isom(X, Y ).
Chú.ng minh. Nêú A∗ ∈ Isom(Y ∗ , X ∗) thı̀ A∗∗ ∈ Isom(X ∗∗, Y ∗∗ ) theo d̄i.nh
lý trên.
Vı̀ A = A∗∗|X nên suy ra A là d̄o.n ánh tuyêń tı́nh. Thêm nũ.a, do X là
Banach nên nó là không gian con d̄óng cu’a X ∗∗ . Suy ra A(X) = A∗∗ (X) là
không gian con d̄óng trong Y ∗∗ nên d̄â ` y d̄u’. Mă.t khác, do A(X) ⊂ Y thành ra
A(X) là không gian con d̄óng cu’a Y.
Gia’ su’. A(X) 6= Y, khi d̄ó theo D
- i.nh lý Hahn-Banach, tô ` n tai. f ∈ Y ∗ , f 6= 0
sao cho f (Ax) = 0, vó.i mo.i x ∈ X, nghı̃a là (A∗ f )x = 0, vó.i mo.i x ∈ X. Suy
ra A∗ f = 0 và do A∗ d̄o.n ánh nên f = 0. D ` u này mâu thuâñ vó.i f 6= 0. Vâ.y
- iê
A(X) = Y hay A là mô.t toàn ánh. Ngoài ra, Y = A(X) = A∗∗(X) nên Y là
không gian Banach. Su’. du.ng nguyên lý ánh xa. mo’., ta suy ra A là mô.t phép
` ng phôi tuyêń tıńh.
d̄ô
BÀI TÂ
.P
5.1. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và M là mô.t tâ.p con cu’a X. Gia’
su’. vó.i mo.i f ∈ X ∗ ta có sup |f (x)| < +∞. Chú.ng minh ră` ng M là mô.t tâ.p
x∈M
bi. chă.n trong X.
5.2. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.
a) Cho f : X → K là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh thoa’ d̄iê
` u kiê.n là nêú dãy
(xn )n ⊂ X hô.i tu. thı̀ dãy (f (xn ))n bi. chă.n. Chú.ng minh f ∈ X ∗ .
b) Gia’ su’. A ∈ L(X). Chú.ng minh ră` ng
kAk = sup{|g(Ax)|, x ∈ X, kxk = 1; g ∈ X ∗ , kgk = 1}.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
85
. .
§6. CO SO’ SCHAUDER CU’A KHÔNG GIAN BANACH
6.1 D - i.nh nghı̃a và các tı́nh châ´t.
6.1.1 D - i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian Banach và {en | n ∈ N} là
mô.t tâ.p d̄ê´m d̄u.o..c trong X. Ta go.i {en | n ∈ N} là mô.t co. so’. Schauder cu’a X
nêú vó.i mo.i x ∈ X d̄u.o..c biê’u diêñ mô.t cách duy nhâ´t du.ó.i da.ng
X
∞
x= ξn en , ξn ∈ K.
n=1
6.1.2 Nhâ.n xét.

1) Tıńh châ´t x d̄u.o..c biê’u diêñ duy nhâ´t qua {en | n ∈ N} tu.o.ng d̄u.o.ng
∞
X
vó.i: nêú ξn en = 0 thı̀ ξn = 0, ∀n ∈ N.
n=1
2) Không gian Banach có co. so’. Schauder là mô.t không gian vô ha.n chiê ` u.
3) Trong không gian `p ta xét tâ.p {en | n ∈ N} ⊂ `p cho bo’.i en =
∞
X
p
(0, . . . , 1n , . . . 0, . . . ). Khi âý nêú x = (ξ1 , . . . , ξn , . . . ) ∈ ` thı̀ x = - ó
ξn en . D
n=1
là mô.t vı´ du. d̄o.n gia’n vê ` không gian Banach vô ha.n chiê ` u có co. so’. Schauder.
4) Gia’ su’. X là mô.t không gian Banach có mô.t co. so’. Schauder. Khi âý X
là mô.t không gian kha’ ly. D ` u này suy tù. D
- iê - i.nh lý 2.6.4 Chu.o.ng I.
` u ngu.o..c la.i không d̄úng tú.c là mô.t không gian Banach kha’
- ê’ ý ră` ng d̄iê
D
ly thı̀ không nhâ´t thiê´t pha’i có mô.t co. so’. Schauder.
Ta thâý trong không gian vecto. hoă.c không gian d̄i.nh chuâ’n hũ.u ha.n chiê ` u,
vai trò cu’a co. so’. Hamel râ´t quan tro.ng vı̀ mô˜i vecto. d̄u.o..c biê’u diêñ qua to.a
d̄ô. cu’a nó là phâ ` n tu’. thuô.c không gian K n . Trong không gian Banach vô ha.n
chiê` u, co. so’. Schauder (nêú có) cũng có tıńh châ´t tu.o.ng tu...
Bây giò. cho {en | n ∈ N} là mô.t co. so’. Schauder trong không gian Banach
X. Ta lâ.p mô.t không gian to.a d̄ô. Y ⊂ K ∞ = s nhu. sau:
∞
X
Y = {y = (η1 , η2 , . . . , ηn , . . . ), ηn ∈ K | ηn en hô.i tu. trong X}
n=1
vó.i các phép toán cô.ng và nhân thông thu.ò.ng thı̀ Y là mô.t không gian vecto.
con cu’a không gian s các dãy sô´.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
86
Cho y = (η1 , η2 , . . . ) ∈ Y, ta d̄i.nh nghı̃a chuâ’n nhu. sau:

n
X
kyk = sup k ηi ei k (6.1)
n∈N i=1
thı̀ Y tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Ho.n nũ.a, ta có:
6.1.3 D - i.nh lý. Không gian vecto. Y xác d̄i.nh nhu. trên vó.i chuâ’n (6.1) là
mô.t không gian Banach.
Chú.ng minh.
Gia’ su’. (yk )k là mô.t dãy Cauchy trong Y vó.i yk = (η1k , η2k , . . . , ηnk , . . . ) sao
∞
X
cho ηnk en hô.i tu. trong X.
n=1
Tù. d̄i.nh nghı̃a, vó.i mo.i > 0 tô
` n ta.i n0 ∈ N sao cho vó.i mo.i k ∈ N, m ∈ N,
(k ≥ n0 , m ≥ n0 ) ta có kyk − ym k < hay
n
X
sup k (ηik − ηim )eik < , (∀ k, m ≥ n0 ) (6.2)
n∈N i=1
Lâý n ∈ N tùy ý, xét dãy sô´ (ηnk )k ta có

n
X n−1
X
k(ηnk − ηnm )enk =k k m
(ηi − ηi )ei − (ηik − ηim )ei k
i=1 i=1
X
n X
n−1
≤k (ηik − ηim )ei k +k (ηik − ηim )ei k
i=1 i=1
s
X
2 sup k (ηik − ηim )ei k < 2, khi k, m ≥ n0 .
s∈N i=1
2
Nhu. vâ.y |(ηnk − ηnm )| < , (k, m ≥ n0 ) nên (ηnk )k là mô.t dãy Cauchy
ken k
trong tru.ò.ng K. Suy ra ηnk → ηn0 khi k → ∞. Ta câ
` n chú.ng minh tiê´p hai ý sau:
a) y0 = (η10 , . . . , ηn0 , . . . ) ∈ Y ;
b) yk → y0 trong Y khi k → ∞.
X n X
n
0
Ký hiê.u Sn = 0
ηi ei và Sn =m - ê’ ý ră` ng vó.i mô˜i m ∈ N, (Snm )n
ηim ei . D
i=1 i=1
hô.i tu. trong X. Ta có
0
kSn+p − Sn0 k ≤ kSn+p
0 m
− Sn+p m
k + kSn+p − Snm k + kSnm − Sn0 k.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
87
Vó.i > 0 cho tru.ó.c, tù. (6.2), ta suy ra

n
X
∀n ∈ N, ∀k, m ≥ n0 : k (ηik − ηim )ei k < .
i=1
Giũ. cô´ d̄i.nh m ≥ n0 và cho k → ∞ ta có:

X
n
kSn0 − Snm k =k (ηi0 − ηim )ei k ≤ , ∀n ∈ N. (6.3)
i=1
Tù. d̄ó
0
kSn+p − Sn0 k ≤ 2 + kSn+p
m
− Snm k, vó.i mo.i m ≥ n0
và tù. dãy (Snm )n co. ba’n suy ra (Sn0 )n co. ba’n trong X nên nó hô.i tu.. Vâ.y y0 ∈ Y.
Cũng tù. (6.3) ta có d̄u.o..c
n
X
sup k (ηim − ηi0 )ei k ≤ , khi m ≥ n0
n∈N i=1
hay kym − y0 k < , (∀m ≥ n0 ). Vâ.y ym → y0 ∈ Y nên Y là mô.t không gian
Banach.
Bây giò. ta lâ.p mô.t ánh xa. A : Y → X xác d̄i.nh bo’.i
∞
X
y = (η1 , . . . , ηn . . . ) → Ay = ηn en .
n=1
Khi âý A là mô.t song ánh tuyêń tıńh. Mă.t khác, ta có:
∞
X n
X n
X
kAyk = k ηn en k = lim k ηi ei k ≤ sup k ηi ei k = kyk.
n→∞ n∈N
n=1 i=1 i=1
Nhu. thê´ A là mô.t toán tu’. tuyêń tıńh bi. chă.n và kAk ≤ 1. Do X, Y là các
không gian Banach nên theo nguyên lý ánh xa. mo’. thı̀ A là mô.t phép d̄ô ` ng phôi
tuyêń tıńh tù. X vào Y hay là hai không gian X và Y d̄ô ` ng phôi tuyêń tıńh vó.i
nhau.
6.2 Dãy song tru..c giao trong không gian có co. so’. Schauder.
Cho X là mô.t không gian Banach vó.i co. so’. Schauder {en | n ∈ N}. Ta xây
du..ng các phiê´m hàm to.a d̄ô. trên X tu.o.ng tu.. tru.ò.ng ho..p không gian vecto. hũ.u
` u.
ha.n chiê
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
88
∞
X
Vó.i x ∈ X, có biê’u diêñ x = ηi ei ta d̄ă.t
i=1
e∗i : X → K, e∗i (x) = ηi .
Khi d̄ó e∗i là mô.t phiê´m hàm tuyêń tıńh. Mă.t khác, d̄ê’ ý ră` ng
i
X i−1
X
kηi ei k 1
|e∗i (x)| = = k ηk ek − ηk ek k
kei k kei k
k=1 k=1
i
X
1 1
≤ 2 sup k ηk ek k = 2kA−1 xk
kei k i∈N kei k
k=1
−1
kA k
≤ 2 kxk.
kei k
Tù. d̄ó vó.i co. so’. Schauder {en | n ∈ N} cu’a không gian Banach X ta có
dãy các phiê´m hàm tuyêń tıńh liên tu.c e∗1 , e∗2 , . . . có tıńh châ´t
e∗i (ej ) = δij
Theo d̄i.nh nghı̃a, 2 dãy (en )n và (e∗n )n d̄u.o..c go.i là 2 dãy song tru..c giao.
Lúc d̄ó mo.i x ∈ X có thê’ viê´t nhu. sau:
∞
X
x= e∗i (x)ei .
i=1
6.3 Biê’u diêñ phiê

´m hàm tuyê
ń tı́nh liên tu.c trên không gian
Banach có co. so’. Schauder
Cho {en | n ∈ N} là mô.t co. so’. Schauder cu’a không gian Banach X và
f ∈ X ∗ . Vó.i x ∈ X ta có
∞
X n
X
x= ηi ei = lim ηi ei
n→∞
i=1 i=1
thı̀
X
n X
n X
∞
f (x) = lim f ( ηi ei ) = lim ηi f (ei) = ηi c i
n→∞ n→∞
i=1 i=1 i=1
∞
X
hay f (x) = ci e∗i (x), trong d̄ó ci = f (ei), i = 1, 2, . . .
i=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
89
Nhu. vâ.y, ta có thê’ viê´t

∞
X
f= ci e∗i
i=1
vó.i cách hiê’u su.. hô.i tu. cu’a chuô˜i này trong X ∗ là su.. hô.i tu. d̄o.n (hô.i tu. tù.ng
d̄iê’m).
Bây giò., vó.i mô˜i x ∈ X và n ∈ N, ta viê´t
∞
X n
X ∞
X
x= ηi ei = ηi ei + ηi ei .
i=1 i=1 i=n+1
- ă.t
D
n
X ∞
X
Sn (x) = ηi ei , Rn (x) = ηi ei
i=1 i=n+1
thı̀ x = Sn (x) + Rn (x), trong d̄ó Sn , Rn xác d̄i.nh nhu. trên là các toán tu’. tuyêń
tı́nh tù. X vào X. Ngoài ra, các toán tu’. này còn liên tu.c. Thâ.t vâ.y,
n
X s
X
kSn xk = k ηi ei k ≤ sup k ηi ei k
i=1 s∈N i=1
−1
= kA xk ≤ kA−1 k kxk.
Vâ.y kSn k ≤ kA−1 k. Còn

X
∞ X
n
kRn xk = k ηi ei − ηi ei k
i=1 i=1
s
X
≤ 2 sup k ηi ei k ≤ 2kA−1 k kxk,
s∈N i=1
nên kRn k ≤ 2kA−1 k.

6.4 Tiêu chuâ’n compact cu’a mô.t tâ.p trong không gian Banach vó.i co.
so’. Schauder
- ă.c tru.ng cu’a mô.t tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí trong không gian hũ.u ha.n chiê
D ù
là bi. chă.n. D .
- ôí vó i không gian Banach vô ha.n chiê . .
` u có co so’ Schauder, ngoài
tı́nh bi. chă.n ra, yêu câ ` u “phâ ` u. Cu. thê’, ta có:
` n d̄uôi” cu’a tâ.p âý pha’i nho’ d̄ê
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
90
6.4.1 D - i.nh lý Cho X là mô.t không gian Banach vó.i co. so’. Schauder
{en | n ∈ N}. D - iê ` n và d̄u’ d̄ê’ tâ.p con M ⊂ X compact tu.o.ng d̄ôí
` u kiê.n câ
là M bi. chă.n và
(∀ > 0), (∃n0 ∈ N) (∀n ≥ n0 ), (∀x ∈ M ) : kRn xk < . (6.4)
Chú.ng minh
D- iê ` n: Cho M là mô.t tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí. Khi âý M là mô.t
` u kiê.n câ
tâ.p hoàn toàn bi. chă.n. Vó.i δ > 0, go.i N = {x1 , . . . , xk } là mô.t δ−lu.ó.i hũ.u ha.n
cu’a tâ.p M. Vó.i mô˜i x ∈ M tô ` n ta.i xi ∈ N sao cho kx − xi k < δ. Khi âý
kRn xk = kx − Sn xk ≤ kx − xi k + kxi − Sn xk
≤ kx − xi k + kSn xi − Sn xk + kRn xi k
≤ (1 + kA−1 k)kx − xi k + kRn xi k < (1 + kA−1 k)δ + kRn xi k.
- ê’ ý vó.i mô˜i x cô´ d̄i.nh, Rn x → 0, (n → ∞). Nhu. vâ.y tô

D ` n ta.i n ∈ N d̄ê’
kRn xi k < δ khi n ≥ n0 , (i = 1, 2, . . . , k). Lúc d̄ó kRn xk < (2 + kA−1 k)δ khi
n ≥ n0 . Do vâ.y, vó.i > 0 cho tru.ó.c thı̀ ta lâý δ = /(2 + kA−1 k) là d̄u.o..c.
` u kiê.n d̄u’: Gia’ su’. tâ.p M tho’a mãn d̄iê
- iê
D ` u kiê.n (6.4), ta chú.ng minh
M là hoàn toàn bi. chă.n. Vó.i > 0 cho.n n0 sao cho kRn0 xk < /2 vó.i mo.i
x ∈ M. D - ă.t Mn0 = Sn0 M thı̀ Mn0 là mô.t tâ.p con trong không gian hũ.u ha.n
` u F sinh bo’.i các vecto. e1 , . . . , en0 . Theo gia’ thiê´t M là tâ.p bi. chă.n và Sn0
chiê
liên tu.c nên Mn0 bi. chă.n nên cũng là hoàn toàn bi. chă.n trong F ⊂ X. Vâ.y tô `n
ta.i /2-lu.ó.i hũ.u ha.n N = {x1 , . . . , xk } cho Mn0 . D - ây cũng chıńh là -lu.ó.i hũ.u
ha.n cho M vı̀
∀ x ∈ M, x = Sn0 x + Rn0 x.
Lâý xi ∈ N sao cho kSn0 x−xi k < /2, lúc âý kx−xi k ≤ kSn0 x−xi k+kRn0 xk <
.
Vâ.y M là tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí vı̀ X là mô.t không gian Banach.
.
§7. TÔPÔ YÊÚ VÀ SU. HÔ . I TU
´
. YÊU
Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n tùy ý. Ngoài su.. hô.i tu. d̄u.o..c xác
d̄i.nh bo’.i chuâ’n trong không gian X, nhiê ` u tru.ò.ng ho..p cu. thê’ ta còn gă.p các
kiê’u hô.i tu. khác không kém phâ ` n quan tro.ng. Ta sẽ xây du..ng các tôpô trong
X d̄ê’ diêñ ta’ các khái niê.m hô.i tu. này.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
91
7.1 Tôpô xác d̄i.nh bo’.i mô.t ho. các phiê

´m hàm tuyê
ń tı́nh.
7.1.1 D - i.nh nghı̃a. Cho Γ là mô.t tâ.p con cu’a không gian liên hiê.p d̄a.i sô´
X 0 cu’a không gian vecto. X. Ký hiê.u σ(X, Γ) là tôpô yêú nhâ´t trên X d̄ê’ mo.i
phiê´m hàm tuyêń tıńh f ∈ Γ, f : X → K liên tu.c. Ta go.i σ(X, Γ) là tôpô yêú
xác d̄i.nh bo’.i ho. Γ.
- ê’ ý ră` ng trong tru.ò.ng K các hı̀nh câ
D ` u mo’. B(α, ), α ∈ K, > 0 lâ.p
thành co. so’. lân câ.n cu’a tôpô thông thu.ò.ng trên K nên theo lý thuyê´t tôpô d̄a.i
cu.o.ng, các tâ.p
n n
T −1 T
V (x; f1 , . . . , fn ; ) = fi (B(fi(x), ) = {y ∈ X| |fi (y) − fi (x)| < },
i=1 i=1
n = 1, 2, . . . , > 0 lâ.p thành mô.t co. so’. lân câ.n cu’a tôpô này ta.i x ∈ X.
7.1.2 Nhâ.n xét.
1. Tôpô σ(X, Γ) xác d̄i.nh bo’.i mô.t ho. các tâ.p ho..p Γ nói trên là tu.o.ng thı́ch
vó.i câú trúc d̄a.i sô´ trên không gian vecto. X.
2. Nêú Γ ⊂ Γ ⊂ X 0 thı̀ tôpô σ(X, Γ ) yêú ho.n tôpô σ(X, Γ ). Tuy nhiên
1 2 1 2
ta có
7.1.3 Mê.nh d̄ê`.
1. Cho Γ ⊂ X 0 . Khi âý ta có σ(X, Γ) = σ(X, h Γi).
2. Nêú Γ tách các d̄iê’m cu’ a X, (nghı̃a là vó.i mo.i x, y ∈ X, x 6= y, tô
` n ta.i
f ∈ Γ sao cho f (x) 6= f (y)) thı̀ tôpô σ(X, Γ) là tôpô Hausdorff.
Chú.ng minh. D - ê’ ý ră` ng nêú g ∈ h Γ i thı̀ g d̄u.o..c biê’u diêñ thành tô’ ho..p
` n tu’. cu’a Γ nên ta có d̄u.o..c kê´t qua’ 1).
tuyêń tıńh các phâ
Nêú x, y ∈ X, x 6= y và có f ∈ Γ sao cho f (x) 6= f (y) thı̀ d̄ă.t =
|f (x) − f (y)|
và V1 = V (x; f, ), V2 = V (y; f, ). Lúc d̄ó V1 , V2 là 2 lân câ.n cu’a
4
x, y và V1 ∩ V2 = ∅.
ú trên không gian d̄i.nh chuâ’n.
7.2 Tô pô yê
7.2.1 D- i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, còn X ∗ là không
gian liên hiê.p cu’a nó. Khi âý tôpô σ(X, X ∗) xác d̄i.nh trên X d̄u.o..c go.i là tôpô
yêú trên không gian d̄i.nh chuâ’n X.
7.2.2 Nhâ.n xét.

1. Tôpô yêú σ(X, X ∗) là tôpô Hausdorff vı̀ theo d̄i.nh lý Hahn-Banach và
` n ta.i f ∈ X ∗ : f (x) 6= f (y).
` 7.1.3, ta thâý nêú x, y ∈ X, x 6= y thı̀ tô
Mê.nh d̄ê
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
92
2. Tôpô yêú σ(X, X ∗) yêú ho.n tôpô xuâ´t phát xác d̄i.nh bo’.i chuâ’n trên
không gian X. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i f ∈ X ∗ là liên tu.c d̄ôí vó.i tôpô chuâ’n, còn
σ(X, X ∗) là tôpô yêú nhâ´t d̄ê’ mo.i f ∈ X ∗ liên tu.c.
7.2.3 D- i.nh nghı̃a. Cho (xn )n là mô.t dãy trong không gian d̄i.nh chuâ’n
w
X. Ta nói dãy này hô.i tu. yêú d̄êń x ∈ X, ký hiê.u xn → x nêú (xn )n hô.i tu. d̄êń
x theo tôpô yêú σ(X, X ∗).
Nhu. vâ.y trong không gian d̄i.nh chuâ’n X, mô.t dãy có 2 kiê’u hô.i tu.: hô.i tu.
theo chuâ’n k · k (hay còn go.i là hô.i tu. ma.nh) và hô.i tu. yêú nhu. mó.i vù.a d̄i.nh
nghı̃a.
- i.nh lý. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và (xn )n ⊂ X. Lúc
7.2.4 D
d̄ó
w
(xn → x) ⇐⇒ ∀ f ∈ X ∗ : f (xn ) → f (x) .
w
Chú.ng minh. Gia’ su’. xn → x và f ∈ X ∗ . Vó.i > 0 cho tru.ó.c, do V (x; f, ) là
mô.t lân câ.n cu’a x nên (∃n0 ) (∀n ≥ n0 ) : xn ∈ V (x; f, ) hay |f (xn ) − f (x)| < .
Ngu.o..c la.i, nêú U là mô.t lân câ.n tùy ý cu’a x khi d̄ó tô
` n ta.i lân câ.n có da.ng
V (x; f1 , . . . , fk , ) ⊂ U. Do fi (xn ) → fi (x), i = 1, . . . , k nên (∃n0 ) (∀n ≥ n0 ) :
|fi (xn ) − fi (x)| < , i = 1, . . . , k hay xn ∈ V (x; f1 , . . . , fk , ) ⊂ U khi n ≥ n0 .
7.2.5 D - i.nh lý. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và (xn )n ⊂ X. Ta có
w
1. Nêú dãy (xn )n hô.i tu. theo chuâ’n vê` x trong X thı̀ xn → x.
2. Gió.i ha.n theo hô.i tu. yêú (nêú có) cu’ a mô.t dãy trong không gian d̄i.nh
chuâ’n là duy nhâ´t.
3. Nêú (xn )n hô.i tu. yêú d̄êń x ∈ X thı̀ nó bi. chă.n: sup kxn k < +∞ và
n
kxk ≤ lim kxn k.

n
Chú.ng minh. Các Mê.nh d̄ê ` 1) và 2) d̄u.o..c suy ra mô.t cách hiê’n nhiên tù.
d̄i.nh nghı̃a và D- i.nh lý 7.2.4 cũng nhu. d̄ê’ ý ră` ng tôpô yêú σ(X, X ∗) là tôpô
Hausdorff.
w
Bây giò. cho xn → x. Vı̀ X ⊂ X ∗∗ nên xn ∈ X ∗∗ . Vó.i mo.i f ∈ X ∗ ta có
xn (f ) = f (xn ) → f (x) = x(f ). Áp du.ng nguyên lý bi. chă.n d̄ê ` u cho dãy phiê´m
hàm tuyêń tı́nh (xn )n xác d̄i.nh trên X ∗ ta có kê´t qua’.
w
7.2.6 D- i.nh lý. Gia’ su’. X là mô.t không gian hũ.u ha.n chiê
` u. Nêú xn → x
k·k
trong X thı̀ xn → x.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
93
Nhu. vâ.y trong không gian d̄i.nh chuâ’n hũ.u ha.n chiê` u, khái niê.m hô.i tu.
ma.nh (hô.i tu. theo chuâ’n) và hô.i tu. yêú trùng nhau.
Chú.ng minh. Gia’ su’. {e1 , . . . , ek } là mô.t co. so’. trong không gian vecto. X.
P
k
Khi d̄ó vó.i mo.i x ∈ X, x = ξi ei . Ánh xa.
i=1
A : X → Kk
x 7→ x = (ξ1 , . . . , ξk )
` ng phôi tuyêń tı́nh (xem D

là mô.t phép d̄ô - i.nh lý 5.1 Chu.o.ng 1). Suy ra các
phiê´m hàm toa. d̄ô. fj : X → K, x 7→ ξj , j = 1, . . . , k là tuyêń tı́nh và liên tu.c
Pk
(n) P
k
(n)
trên X. Do d̄ó nêú xn = ξi ei hô.i tu. yêú d̄êń x = ξi ei thı̀ ξi → ξi khi
i=1 i=1
k·k
n → ∞, vó.i mo.i i = 1, 2 . . . , k. Nhu. thê´ xn → x nên xn → x trong X.
7.2.7 D - i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n.
w w
a) Nêú xn → x trong X thı̀ Axn → Ax trong Y vó.i mo.i A ∈ L(X, Y ).
w
b) Nêú (An)n ⊂ L(X, Y ), An hô.i tu. d̄êń A trong L(X, Y ) và xn → x trong
w
X thı̀ Axn → Ax trong Y .
Chú.ng minh.
w
a) Gia’ su’. xn → x trong X và y ∗ ∈ Y ∗ . Khi d̄ó y ∗ ◦A ∈ X ∗ nên (y ∗ ◦A)(xn ) →
w
(y ∗ ◦ A)x hay y ∗(Axn ) → y ∗ (Ax). Vâ.y Axn → Ax trong Y.
b) Cũng lâý bâ´t kỳ y ∗ ∈ Y ∗ , ta xét
|y ∗ (Anxn ) − y ∗ Ax| ≤ |y ∗An (xn ) − y ∗ Axn | + |y ∗ Axn − y ∗ Ax|
≤ ky ∗ k kAn − Ak kxn k + |y ∗ Axn − y ∗ Ax|.
w
Do xn → x trong X nên kxn k bi. chă.n bo’.i mô.t sô´ M . Do d̄ó khi n → ∞ thı̀
ky ∗ k kAn − Ak kxn k ≤ ky ∗ k kAn − Ak M → 0

w
và |y ∗ (Axn ) − y ∗ (Ax)| → 0 (do a)) nên y ∗ (Axn ) → y ∗ (Ax). Vâ.y An xn → Ax
trong Y.
ú trên không gian liên hiê.p X ∗ .
7.3 Tôpô *-yê
7.3.1 D - i.nh nghı̃a. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và X ∗ là không
gian liên hiê.p cu’a nó. Theo cách xây du..ng o’. trên, trong không gian d̄i.nh chuâ’n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
94
X ∗ cũng có tôpô yêú σ(X ∗, X ∗∗). Ngoài tôpô yêú này ra, ta d̄ê’ ý X ⊂ X ∗∗ ⊂
(X ∗)0 nên cũng xét d̄u.o..c tôpô σ(X ∗ , X) trên không gian X ∗ . Tôpô này d̄u.o..c
go.i là tôpô *-yêú trên không gian liên hiê.p X ∗ .
7.3.2 Nhâ.n xét.
1. Tôpô *-yêú trên X ∗ cũng là tôpô Hausdorff vı̀ nêú x∗ , y ∗ ∈ X ∗ , x∗ 6= y ∗
` n ta.i x ∈ X d̄ê’ x∗ (x) 6= y ∗ (x) hay x(x∗ ) 6= x(y ∗ ).
thı̀ tô
2. Vı̀ X ⊂ X ∗∗ nên tôpô *-yêú σ(X ∗ , X) là yêú ho.n tôpô yêú σ(X ∗, X ∗∗).
Còn khi X là không gian pha’n xa. thı̀ 2 tôpô này trùng nhau.
- ôí vó.i tôpô *-yêú, ta có d̄i.nh lý quan tro.ng sau d̄ây:
D
7.3.3 D - .inh lý. (Banach-Alaoglu) Vó.i mo.i không gian d̄i.nh chuâ’n X, hı̀nh
` u d̄o.n vi. d̄óng B ∗ ⊂ X ∗ là mô.t tâ.p compact *-yêú.
câ
Chú.ng minh. Ta có B ∗ = {x∗ ∈ X ∗ : kx∗ k ≤ 1}, khi d̄ó vó.i mo.i x ∈
X, x∗ ∈ B ∗ thı̀ |x∗ (x)| ≤ kxk.
- ă.t Kx = {α ∈ K : |α| ≤ kxk}, x ∈ X thı̀ Kx là mô.t tâ.p compact
D
trong tru.ò.ng K. Xét không gian tôpô tı́ch Ti-khô-nôp P = Π Kx . Khi d̄ó P
x∈X
˜ ` .
là mô.t không gian tôpô compact. Mô i phân tu’ cu’a P là mô.t hàm sô´ f : X →
K, f (x) ∈ Kx . Ta có B ∗ ⊂ X ∗ ∩ P.
Do d̄ó trên B ∗ có 2 tôpô ca’m sinh bo’.i tôpô *-yêú σ(X ∗, X) trên X ∗ và
tôpô tı́ch trên P. Hai tôpô này trùng nhau o’. trên B ∗ theo các d̄i.nh nghı̃a. Ta
sẽ chú.ng minh B ∗ là tâ.p d̄óng trong tâ.p compact P d̄ê’ tù. d̄ó suy ra B ∗ là
compact.
Cho f0 ∈ B ∗ ⊂ P. Ta chú.ng minh f0 ∈ B ∗ tú.c là chú.ng minh f0 tuyêń
tı́nh, liên tu.c và kf0 k ≤ 1.
Gia’ su’. > 0, x, y ∈ X, α, β ∈ K. Lúc d̄ó tâ.p ho..p
V = V (f0 ; x, y, αx + βy, ) = {f ∈ P : |f (x) − f0 (x)| < , |f (y) − f0 (y)| < ,
|f (αx + βy) − f0 (αx + βy)| < }
là mô.t lân câ.n cu’a f0 trong P ∩ X ∗ nên pha’i chú.a ´t ` n tu’. cu’a B ∗ ,
ı nhâ´t mô.t phâ
ta ký hiê.u nó là x∗ . Vı̀
f0 (αx + βy) − αf0 (x) − βf0 (y) = f0 (αx + βy) − x∗ (αx + βy)
− α(f0 (x) − x∗ (x)) − β(f0 (y) − x∗ (y)
nên
|f0 (αx + βy) − αf0 (x) − βf0 (y)| < (1 + |α| + |β|).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
95
Do > 0 tùy ý cho.n nên ta suy ra d̄u.o..c
f0 (αx + βy) = αf0 (x) + βf0 (y)
hay f0 là phiê´m hàm tuyêń tıńh.

Mă.t khác, f0 ∈ P nên |f0 (x)| ≤ kxk, nhu. thê´ f0 liên tu.c và kf0 k ≤ 1. Vâ.y
f0 ∈ B ∗ nên B ∗ là tâ.p d̄óng trong không gian compact P nghı̃a là B ∗ là tâ.p
compact d̄ôí vó.i tôpô ca’m sinh trên B ∗ tù. tôpô Ti-khô-nôp hay tôpô *-yêú trên
X ∗.
BÀI TÂ
.P
7.1. Gia’ su’. X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n, xn , x ∈ X và fn , f ∈ X ∗ ,
w
` ng thò.i xn →
d̄ô x, fn → f khi n → ∞. Chú.ng minh ră` ng fn (xn ) → f (x) khi
n → ∞.
7.2. Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và xn , x ∈ X. Gia’ su’. ră` ng tô
` n ta.i
. .
sô´ N > 0 sao cho vó i mo.i n ∈ N, kxn k ≤ N và vó i mo.i f ∈ M : f (xn ) → f (x)
khi n → ∞ trong d̄ó M ⊂ X ∗ và M = X ∗ . Chú.ng minh ră` ng (xn )n hô.i tu. yêú
d̄êń x ∈ X.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
96
Chu.o.ng 3
KHÔNG GIAN HILBERT
David Hilbert (1862-1943)
Không gian Hilbert d̄u.o..c d̄ă.t tên theo nhà toán ho.c D - ú.c, David Hilbert
(1862-1943) ngu.ò.i d̄ã nghiên cú.u các d̄ôí tu.o..ng này khi kha’o sát các phu.o.ng
trı̀nh tıćh phân.
Không gian Hilbert là tô’ng quát hóa các khái niê.m, tıńh châ´t cu’a không
gian Euclid hũ.u ha.n chiê ` u sang các không gian vô ha.n chiê ` u. D- iê’m mó.i cô´t yêú
cu’a không gian Hilbert so vó.i không gian d̄i.nh chuâ’n là o’. d̄ó nhũ.ng khái niê.m
` tru..c giao, góc giũ.a nhũ.ng vecto.,... d̄u.o..c d̄u.a vào mô.t cách ho..p lý. Nhò. vâ.y,
vê
các d̄ôí tu.o..ng cu’a gia’i tı́ch (chă’ng ha.n các dãy sô´, hàm sô´,...) d̄u.o..c mô ta’ nhu.
nhũ.ng yêú tô´ hı̀nh ho.c. Do d̄ó ta có thê’ su’. du.ng tru..c quan hı̀nh ho.c khi nghiên
cú.u, khám phá nhũ.ng tıńh châ´t cu’a các phâ ` n tu’., tâ.p con trong nhũ.ng không
gian hàm này.
Có thê’ nói ră` ng, các không gian Hilbert là nhũ.ng tru.ò.ng ho..p riêng quan
tro.ng cu’a các không gian Banach; là nhũ.ng không gian hũ.u ı́ch, dê˜ thao tác
trong các áp du.ng cu’a gia’i tı́ch hàm tuyêń tı́nh vào vâ.t lý lu.o..ng tu’. nói riêng,
khoa ho.c ky˜ thuâ.t nói chung.
§1. KHÁI NIÊ.M KHÔNG GIAN HILBERT
1.1. Tı́ch vô hu.ó.ng.
Cho H là không gian vecto. trên tru.ò.ng K (vó.i K là R hoă.c C).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
97
Tı́ch vô hu.ó.ng xác d̄i.nh trong H là mô.t ánh xa.:
h., .i : H×H → K
(x, y) 7→ hx, yi
` u kiê.n sau d̄ây:
thoa’ mãn các d̄iê
a) hx, yi = hy, xi vó.i mo.i x, y ∈ H. (Kı́ hiê.u z = a − ib là sô´ phú.c liên ho..p
cu’a z = a + ib.)
b) hx + y, zi = hx, zi + hy, zi vó.i mo.i x, y, z ∈ H.
c) hλx, yi = λhx, yi vó.i mo.i x, y ∈ H và λ ∈ K.
d) hx, xi ≥ 0 vó.i mo.i x ∈ H và hx, xi = 0 khi và chı’ khi x = 0.
Sô´ hx, yi go.i là tı́ch vô hu.ó.ng cu’a hai vecto. x và y.
Tù. d̄i.nh nghı̃a cu’a tı́ch vô hu.ó.ng và các d̄iê
` u kiê.n a) - c)ta suy ra:
hx, λyi = λhx, yi, hx, 0i = 0,

hx, y + zi = hx, yi + hx, zi
vó.i mo.i x, y, z ∈ H và λ ∈ K.

Că.p (H, h., .i) d̄u.o..c go.i là không gian tiê ` n Hilbert (hay không gian Unita).
Tù. d̄ây vê ` sau, nêú không có su.. nhâ ` tı́ch vô hu.ó.ng và d̄ê’ cho go.n,
` m lâñ vê
ta thu.ò.ng go.i không gian tiê ` n Hilbert H thay cho că.p (H, h., .i).
- ê’ ý ră` ng, khi tru.ò.ng sô´ K là R thı̀ tı́ch vô hu.ó.ng h., .i chı́nh là mô.t da.ng
D
song tuyêń tı́nh xác d̄i.nh du.o.ng trên H và H d̄u.o..c go.i là không gian tiê ` n Hilbert
. . .
thu. c. Nêú K = C, thı̀ H d̄u o. c go.i là không gian tiê ` n Hilbert phú c. .
Vı́ du.: Vó.i x = (x1 , x2 , ..., xn) ∈ Rn và y = (y1 , y2 , ..., yn) ∈ Rn biê’u thú.c
n
X
hx, yi = xi y i
i=1
xác d̄i.nh mô.t tı́ch vô hu.ó.ng trong Rn .

Tru.ò.ng ho..p n = 2 hoă.c n = 3 ta có d̄u.o..c biê’u thú.c cu’a tı́ch vô hu.ó.ng
quen thuô.c.
Tu.o.ng tu.., tı́ch vô hu.ó.ng trong Cn d̄u.o..c xác d̄i.nh bo’.i biê’u thú.c
n
X
hx, yi = xi y i
i=1
trong d̄ó x = (x1 , x2 , ..., xn), y = (y1 , y2 , ..., yn) ∈ Cn .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
98
1.1.1 D - i.nh lý. Vó.i mo.i x, y trong không gian tiê

` n Hilbert H, ta có bâ´t
d̄ă’ ng thú.c sau d̄ây
|hx, yi|2 ≤ hx, xi.hy, yi (1.1)
Bâ´t d̄ă’ng thú.c (1.1) d̄u.o..c go.i là bâ´t d̄ă’ ng thú.c Schwarz.
Chú.ng minh. Vó.i y = 0 bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄úng. Gia’ su’. y 6= 0. Vó.i mo.i λ ∈ K
ta có:
hx + λy, x + λyi ≥ 0
hay
hx, xi + λhy, xi + λhx, yi + |λ|2 hy, yi ≥ 0.
hx, yi
Cho.n λ = − ta d̄u.o..c:
hy, yi
|hx, yi|2
hx, xi − ≥ 0.
hy, yi
Tù. d̄ó ta suy ra bâ´t d̄ă’ng thú.c (1.1).

Chú ý. Tù. chú.ng minh trên, ta thâý dâú bă` ng trong bâ´t d̄ă’ng thú.c
Schwarz xa’y ra khi và chı’ khi x và y phu. thuô.c tuyêń tı́nh.
` n Hilbert thı̀ công thú.c
- i.nh lý. Nêú H là không gian tiê
1.1.2 D
p
kxk = hx, xi, x ∈ H (1.2)
xác d̄i.nh mô.t chuâ’n trên H.

Vó.i ký hiê.u mó.i này, bâ´t d̄ă’ng thú.c Schwarz d̄u.o..c viê´t la.i thành
|hx, yi| ≤ kxk kyk.
Chú.ng minh. Tù. tiên d̄ê

` d) trong d̄i.nh nghı̃a tı́ch vô hu.ó.ng ta suy ra:
∀ x ∈ H, kxk ≥ 0; kxk = 0 khi và chı’ khi x = 0.
Tù. a) và c) ta có :

p p
kλxk = hλx, λxi = |λ|2 kxk2 = |λ| kxk
vó.i mo.i x ∈ H, λ ∈ K.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
99
Tiê´p theo, vó.i mo.i x, y ∈ H ta có:
kx + yk2 = hx + y, x + yi
= kxk2 + hy, xi + hx, yi + kyk2
= kxk2 + 2Re (hx, yi) + kyk2
≤ kxk2 + 2|hx, yi| + kyk2
Áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Schwarz, ta có
kx + yk2 ≤ kxk2 + 2kxk kyk + kyk2 = (kxk + kyk)2 .
Vâ.y kx + yk ≤ kxk + kyk.

Nhu. thê´ k · k là mô.t chuâ’n trên H.
Nhâ.n xét. Do D - i.nh lý 1.1.2, ta thâý không gian tiê ` n Hilbert H chı́nh là
mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n ca’m sinh tù. tı́ch vô hu.ó.ng bo’.i công thú.c
(1.2). Nhu. vâ.y mo.i khái niê.m, kê´t qua’ d̄ã d̄u.o..c thiê´t lâ.p cho không gian d̄i.nh
` u có thê’ áp du.ng d̄u.o..c cho không gian tiê
chuâ’n d̄ê ` n Hilbert.
1.2 Không gian Hilbert.

Mô.t không gian tiê ` n Hilbert, xem nhu. không gian d̄i.nh chuâ’n thı̀ nó có thê’
` y d̄u’ hoă.c không d̄â
d̄â ` y d̄u’.
Nêú H là mô.t không gian tiê ` y d̄u’ d̄ôí vó.i chuâ’n ca’m sinh
` n Hilbert và d̄â
tù. tı́ch vô hu.ó.ng thı̀ d̄u.o..c go.i là không gian Hilbert. Cũng tu.o.ng tu.. tru.ò.ng ho..p
không gian tiê ` n Hilbert, tuỳ theo tru.ò.ng K là R hay C ta có không gian Hilbert
thu..c hay không gian Hilbert phú.c.
Vı́ du..
1) Rn (t.u.., Cn ) là không gian Hilbert thu..c (t.u.., phú.c) vó.i tı́ch vô
hu.ó.ng
n
X n
X
hx, yi = xi y i (t.u.., hx, yi = xi y i )
i=1 i=1
trong d̄ó x = (x1 , x2 , ..., xn), y = (y1 , y2 , ..., yn) ∈ R (t.u.., Cn ).

n
P
∞
2) Xét không gian `2 = {x = (xn )n ⊂ K | |xn |2 < +∞}
n=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
100
Ta d̄ã biê´t `2 là không gian Banach vó.i chuâ’n

v
u∞
uX
kxk = t |xn |2 (1.3)
n=1
Vó.i x = (xn )n∈N , y = (yn )n∈N ∈ `2 , nhò. bâ´t d̄ă’ng thú.c Cauchy ta có:
1 X
∞
X ∞ X∞
2 2
|xn yn | ≤ |xn | + |yn | < +∞.
n=1
2 n=1 n=1
Dê˜ dàng kiê’m chú.ng ră` ng, công thú.c

X
∞
hx, yi = xn y n
n=1
xác d̄i.nh mô.t tı́ch vô hu.ó.ng trong `2 và nó ca’m sinh chuâ’n (1.3). Vâ.y `2 là mô.t
không gian Hilbert.
3) Cho (X, A, µ) là mô.t không gian d̄ô. d̄o và E ∈ A. Xét không gian
Z
2
L (E, µ) = {f : E → R | |f |2 dµ < ∞}.
E
Trong Chu.o.ng 1 ta d̄ã biê´t L2 (E, µ) là mô.t không gian Banach vó.i chuâ’n:
Z
1/2
kf k = |f |2 dµ .
E
Ho.n nũ.a, vó.i f, g ∈ L2 (E, µ), tù. bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder vê
` tı́ch phân, ta có:
Z Z Z
2
1/2 1/2
|f g|dµ ≤ |f | dµ |g|2 dµ < +∞.
E E E
Theo d̄i.nh nghı̃a, ta kiê’m chú.ng biê’u thú.c d̄u.o..c

Z
hf, gi = f gdµ
E
xác d̄i.nh mô.t tı́ch vô hu.ó.ng trong L2 (E, µ) và L2 (E, µ) tro’. thành không gian
Hilbert thu..c.
1.3 Mô.t sô´ tı́nh châ´t co. ba’n.
1.3.1 D- i.nh lý. Gia’ su’. (xn )n , (yn )n là hai dãy trong không gian tiê
` n Hilbert
H sao cho xn → x0 , yn → y0 . Lúc d̄ó hxn , yn i → hx0 , y0 i khi n → ∞.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
101
Chú.ng minh. Gia’ su’. lim xn = x0 , lim yn = y0 trong không gian H. Ta

n→∞ n→∞
` n chú.ng minh lim hxn , yn i = hx0 , y0 i trong K.
câ
n→∞
Thâ.t vâ.y
|hxn , yn i − hx0 , y0 i| = |hxn , yn i + hxn , y0 i − hxn , y0 i − hx0 , y0 )i|
≤ |hxn , yn − y0 i| + |hxn − x0 , y0 i| (1.4)
≤ kxn k kyn − y0 k + kxn − x0 k ky0 k
Cho n → ∞, tù. gia’ thiê´t và d̄ê’ ý kxn k → kx0 k, ta suy ra
lim hxn , yn i = hx0 , y0 i.

n→∞
Nhâ.n xét. Tıńh châ´t trên có thê’ viê´t la.i:
h lim xn , lim yn i = lim hxn , yn i

n→∞ n→∞ n→∞
vó.i mo.i dãy (xn )n , (yn )n hô.i tu. trong H. D ` u này có nghı̃a tı́ch vô hu.ó.ng
- iê
h., .i : H × H → K là mô.t hàm liên tu.c.
1.3.2 D - .inh lý. Vó.i mo.i x, y thuô.c không gian tiê
` n Hilbert H ta luôn có
d̄ă’ ng thú.c hı̀nh bı̀nh hành sau d̄ây:
kx + yk2 + kx − yk2 = 2(kxk2 + kyk2 ) (1.5)
Chú.ng minh. Râ´t d̄o.n gia’n, vó.i x, y ∈ H ta có :
kx + yk2 = hx + y, x + yi = kxk2 + hx, yi + hy, xi + kyk2

kx − yk2 = hx − y, x − yi = kxk2 − hx, yi − hy, xi + kyk2
Cô.ng hai d̄ă’ng thú.c trên la.i ta thu d̄u.o..c d̄ă’ng thú.c (1.5).
1.3.3 Hê. qua’. Gia’ su’. H là mô.t không gian tiê ` n Hilbert và x, y, z ∈ H.
Khi âý ta có d̄ă’ ng thú.c Apollonius:
y+z 2
2(kx − yk2 + kx − zk2 ) = 4kx − k + ky − zk2 .
2
Chú.ng minh. Áp du.ng d̄ă’ng thú.c hı̀nh bı̀nh hành cho 2 vecto. x − y và
x − z ta có kê´t qua’.
Nhâ.n xét.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
102
–D - ă’ng thú.c (1.5) nói lên mô.t tıńh châ´t hı̀nh ho.c: Trong mô.t hı̀nh bı̀nh
hành, tô’ng bı̀nh phu.o.ng cu’a 2 d̄u.ò.ng chéo bă` ng tô’ng bı̀nh phu.o.ng cu’a 4 ca.nh.
– Tù. d̄i.nh lý trên ta thâý nêú trong không gian d̄i.nh chuâ’n H tô ` n ta.i că.p
vecto. x, y nào d̄ó không tho’a mãn d̄ă’ng thú.c hı̀nh bı̀nh hành thı̀ chuâ’n âý
không thê’ d̄u.o..c cho bo’.i mô.t tıćh vô hu.ó.ng trên không gian vecto. H.
– Nêú H là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n trong d̄ó d̄ă’ng thú.c hı̀nh bı̀nh hành
d̄u.o..c tho’a mãn vó.i mo.i x, y ∈ H thı̀ trên H sẽ tô ` n ta.i mô.t tıćh vô hu.ó.ng h., .i
p
sao cho chuâ’n này d̄u.o..c xác d̄i.nh nhò. tı́ch vô hu.ó.ng: kxk = hx, xi. Thâ.t vâ.y,
ta có d̄i.nh lý sau.
1.3.4 D- i.nh lý. Gia’ su’. (H, k · k) là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n trên tru.ò.ng
K trong d̄ó d̄ă’ ng thú.c hı̀nh bı̀nh hành nghiê.m d̄úng vó.i mo.i x, y ∈ H :
kx + yk2 + kx − yk2 = 2(kxk2 + kyk2 )
Khi âý:
1
-Nêú K = R ta d̄ă.t hx, yi = p(x, y) = (kx + yk2 − kx − yk2 );
4
-Nêú K = C ta d̄ă.t hx, yi = pC (x, y) = p(x, y) + ip(x, iy);
thı̀ h., .i là mô.t tı́ch vô hu.ó.ng trên H và ta có hx, xi = kxk2 , ∀x ∈ H.
Chú.ng minh.
1. Tru.ò.ng ho..p K = R. Ta kiê’m tra p(x, y) xác d̄i.nh nhu. trên là mô.t tıćh
vô hu.ó.ng. Tiên d̄ê` 1 và 4 tho’a mãn mô.t cách hiê’n nhiên tù. công thú.c trên.
- ê’ ý ră` ng p : H × H → R là mô.t hàm liên tu.c và p(x, 0) = 0, p(−x, y) =
D
−p(x, y), ∀ x, y ∈ H.
Vó.i mo.i x, y, z ∈ H ta có
1
p(x, z) + p(y, z) = kx + zk2 − kx − zk2 + ky + zk2 − ky − zk2
4
1
= kx + zk2 + ky + zk2 − (kx − zk2 + ky − zk2
4
1 x+y x+y x+y
= k + zk2 − k − zk2 = 2p( , z)
2 2 2 2
x+y
Lâý y = 0 trong d̄ă’ng thú.c p(x, z) + p(y, z) = 2p( , z) ta có
2
x
p(x, z) = 2p( , z), ∀ x, z ∈ H. (1.6)
2
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
103
x+y
Nhu. vâ.y, p(x, z) + p(y, z) = 2p( , z) = p(x + y, z), ∀ x, y, z ∈ H nghı̃a là
2
` 2 cu’a tıćh vô hu.ó.ng d̄u.o..c chú.ng minh.
tiên d̄ê
Thay thê´ x bo’.i 2x trong (1.6), ta d̄u.o..c
2p(x, z) = p(2x, z), ∀ x, z ∈ H.
Bă` ng quy na.p, ta kiê’m tra d̄u.o..c p(nx, z) = np(x, z), ∀n ∈ N và su’. du.ng lý luâ.n
quen thuô.c, ta có p(rx, z) = rp(x, z), vó.i mo.i r ∈ Q và x, z ∈ H.
Nhò. tı́nh liên tu.c cu’a hàm p(., z), qua gió.i ha.n ta có p(αx, z) = αp(x, z)
vó.i mo.i x, z ∈ H và α ∈ R.
Vâ.y p(x, y) là mô.t tıćh vô hu.ó.ng trên H và hiê’n nhiên kxk2 = p(x, x).
2. Tru.ò.ng ho..p K = C.
Ta có
pC(ix, y) = p(ix, y) + ip(ix, iy)
1
= (kix + yk2 − kix − yk2 ) + i(kix + iyk2 − kix − iyk2 )
4
1
= i (kx + yk2 − kx − yk2 ) + i(kx + iyk2 − kx + iyk2 ) = ipC (x, y)
4
và pC (αx, y) = αpC (x, y), vó.i mo.i α ∈ R. Do d̄ó
pC (λx, y) = λpC (x, y), ∀λ ∈ C.
` còn la.i cu’a tıćh vô hu.ó.ng d̄u.o..c kiê’m tra dê˜ dàng tù. công thú.c
Các tiên d̄ê
- .inh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
d̄ã cho. D
1.3.5 D - i.nh lý Vó.i mo.i không gian tiê
` n Hilbert H d̄ê` u tô
` n ta.i mô.t không
.
gian Hilbert H chú a H sao cho H là không gian con trù mâ.t trong H.
Chú.ng minh. Dùng phép bô’ sung d̄â ` y d̄u’ cu’a mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n
ta d̄u.o..c mô.t không gian Banach H chú.a H sao cho H là không gian d̄i.nh chuâ’n
trù mâ.t trong H.
Vó.i x, y ∈ H sẽ tô ` n ta.i các dãy (xn )n , (yn )n ⊂ H sao cho lim xn =
n→∞
x, lim yn = y trong H.
n→∞
Theo D - .inh lý 1.3.4 ta có
kxn + yn k2 + kxn − yn k2 = 2(kxn k2 + kyn k2 ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
104
Cho n → ∞, do tı́nh liên tu.c cu’a hàm chuâ’n ta suy ra
kx + yk2 + kx − yk2 = 2(kxk2 + kyk2 ).
` n ta.i mô.t tı́ch vô hu.ó.ng trong H ca’m sinh ra chuâ’n

Theo chú ý trên, sẽ tô
cu’a H và ta có:
lim hxn , yn iH = hx, yiH.
n→∞
BÀI TÂ
.P
1. Chú.ng minh ră` ng trong không gian tiê

` n Hilbert H, các vecto. x, y ∈ H
tru..c giao vó.i nhau khi và chı’ khi kλxk2 +kµyk2 = kλx+µyk2 , vó.i mo.i λ, µ ∈ K.
` u d̄o.n vi. d̄óng cu’a không gian
2. Cho (xn )n , (yn )n là hai dãy trong hı̀nh câ
` n Hilbert H thoa’ mãn d̄iê
tiê ` u kiê.n lim hxn , yn i = 1. Chú.ng minh
n→∞
a. lim kxn k = lim kyn k = 1.
n n
b. lim kxn − yn k = 0.
n
3. Cho x, y u, v là bôń vecto. trong không gian tiê
` n Hilbert H. Hãy chú.ng
minh bâ´t d̄ă’ng thú.c sau d̄ây:
kx − uk ky − vk ≤ kx − yk ku − vk + ky − uk kx − vk.
Khi nào dâú bâ´t d̄ă’ng thú.c tro’. thành d̄ă’ng thú.c?
4. Chú.ng minh không gian C[0,1] L ` m các hàm thu..c liên tu.c trên [0, 1] là
gô
` n Hilbert vó.i tı́ch vô hu.ó.ng
mô.t không gian tiê
Z 1
L
hf, gi = f (x)g(x)dx, f, g ∈ C[0,1]
0
nhu.ng không pha’i là không gian Hilbert.

5. Gia’ su’. H là không gian Hilbert, A là toán tu’. tuyêń tı́nh tù. H vào H
thoa’ mãn hAx, yi = hx, Ayi vó.i mo.i x, y ∈ H. Chú.ng minh A liên tu.c.
. ˜ I FOURIER
§2. KHÁI NIÊ.M TRU. C GIAO - CHUÔ
2.1 Khái niê.m tru..c giao. Hê. tru..c giao.

` n Hilbert, x, y là hai vecto. thuô.c H còn S, M
Cho H là mô.t không gian tiê
và N là các tâ.p con cu’a H. Ta có các d̄i.nh nghı̃a sau d̄ây:
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
105
a) Hai phâ ` n tu’. x và y thuô.c H go.i là tru..c giao vó.i nhau, ký hiê.u x⊥y,
nêú hx, yi = 0.
b) Tâ.p S ⊂ H go.i là hê. tru..c giao nêú hai phâ ` n tu’. khác nhau bâ´t kỳ cu’a S
tru..c giao vó.i nhau tù.ng d̄ôi mô.t, tú.c là mo.i x, y ∈ S và x 6= y ta có : x ⊥ y.
c) Cho S là mô.t hê. tru..c giao. Nêú mo.i phâ ` n tu’. cu’a S có chuâ’n bă` ng 1 thı̀
S d̄u.o..c go.i là mô.t hê. tru..c chuâ’n.
d) Ta nói vecto. x tru..c giao vó.i tâ.p M, ký hiê.u x⊥M nêú x tru..c giao vó.i
mo.i phâ` n tu’. thuô.c M.
e) Ký hiê.u M ⊥ là tâ.p ho..p tâ´t ca’ vecto. x ∈ H mà x⊥M. Nhu. vâ.y x ∈ M ⊥
khi và chı’ khi hx, ui = 0 vó.i mo.i u ∈ M.
f) Ta nói 2 tâ.p M và N tru..c giao vó.i nhau, ký hiê.u M ⊥N nêú vó.i mo.i
x ∈ M, y ∈ N thı̀ x⊥y hay hx, yi = 0.
Sau d̄ây là các tıńh châ´t liên quan d̄êń khái niê.m tru..c giao.
2.1.1 D - i.nh lý. Nêú S là mô.t hê. tru..c giao gô` m nhũ.ng phâ
` n tu’. khác không
` n tu’. x1 , x2 , ..., xn tru..c
trong H thı̀ S là mô.t hê. d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh. Nêú n phâ
giao vó.i nhau tù.ng d̄ôi mô.t thı̀ ta có d̄ă’ ng thú.c Pythagoras:
n
X n
X
2
k xi k = kxi k2 .
i=1 i=1
Chú.ng minh. Gia’ su’. y1 , y2, ..., ym là m phâ

` n tu’. cu’a S và α1 y1 + α2 y2 +
... + αm ym = 0 vó.i αi , i = 1, . . . , m thuô.c K. Khi d̄ó vó.i mô˜i j = 1, 2, ..., m ta
có:
DX
m E
0 = h0, yj i = αi yi , yj = hαj yj , yj i = αj kyj k2 .
i=1
Do yi 6= 0 ta suy ra αi = 0, i = 1, . . . , m. Vâ.y, theo d̄i.nh nghı̃a, S là mô.t

hê. d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh.
Bây giò. xét {x1 , . . . , xn } là mô.t hê. các vecto. tru..c giao, khi d̄ó ta có:
n
X n
X n
X n X
X n
2
k xi k = h xi , xj i = ( hxi , xj i)
i=1 i=1 j=1 i=1 j=1
n
X n
X
= hxi , xi i = kxi k2
i=1 i=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
106
Nhu. vâ.y, theo d̄i.nh lý trên ta thâý mô.t hê. tru..c giao gô ` m nhũ.ng phâ ` n tu’.
khác không là mô.t hê. d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh. Ngu.o..c la.i, tù. mô.t hê. d̄ê´m d̄u.o..c gô
`m
nhũ.ng phâ
` n tu’. d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh, ta có thê’ xây du..ng d̄u.o..c mô.t hê. tru..c giao
theo phu.o.ng pháp d̄u.o..c trı̀nh bày trong d̄i.nh lý sau d̄ây go.i là phu.o.ng pháp
tru..c giao hoá Schmidt.
2.1.2 D - i.nh lý. Gia’ su’. {xn | n ∈ N} là mô.t hê. hũ.u ha.n hay d̄ê´m d̄u.o..c và
` n tu’. trong H. Khi d̄ó tô
d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh các phâ ` n ta.i các sô´ αij , i > j ≥ 1
sao cho các phâ ` n tu’.:
y 1 = x1
y2 = x2 + α21 x1
y3 = x3 + α32 x2 + α31 x1
(2.1)
......
yn = xn + αnn−1 xn−1 + αnn−2 xn−2 + . . . αn1 x1
...... ...
lâ.p thành mô.t hê. hũ.u ha.n hay d̄ê´m d̄u.o..c tru..c giao.
Chú.ng minh. Ta sẽ tı̀m các phâ ` n tu’. yn bă` ng quy na.p. Vó.i n = 1 ta lâý
y1 = x1 . Gia’ su’. ta tı̀m d̄u.o..c y1 , y2 , ..., yn tru..c giao vó.i nhau tù.ng d̄ôi mô.t và có
da.ng (2.1), ta hãy tı̀m yn+1 du.ó.i da.ng
yn+1 = xn+1 + λn yn + λn−1 yn−1 + ... + λ1 y1 (2.2)
sao cho yn+1 tru..c giao vó.i các yi , i = 1, n.

Vó.i mô˜i i = 1, 2, ..., n ta có:
0 = hyn+1 , yi i = hxn+1 + λn yn + ... + λ1 y1 , yi i

= hxn+1 , yi i + λi kyi k2 .
Do x1 , x2 , ..., xn d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh nên y1 , y2 , ..., yn d̄u.o..c xác d̄i.nh bo’.i (2.1)
` n tu’. khác không và ta suy ra:
là các phâ
hxn+1 , yi i
λi = − , i = 1, n. (2.3)
kyi k2
Nhu. vâ.y vó.i các λi , i = 1, n xác d̄i.nh bo’.i (2.3) thı̀ yn+1 xác d̄i.nh bo’.i (2.2)
sẽ tru..c giao vó.i các y1 , y2 , ..., yn d̄u.o..c xác d̄i.nh bo’.i (2.1). Tù. (2.2), yn+1 cũng
có da.ng:
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
107
yn+1 = xn+1 + αn+1

n xn + αn+1 n+1
n−1 xn−1 + ... + α1 x1 .
- .inh lý d̄u.o..c chú.ng minh xong.
D
Chú ý.
1) Hê. tru..c giao {y1 , y2 , . . . , yn , . . . } sinh ra không gian con M = h{yn | n ∈
N}i trùng vó.i không gian con N = h{xn | n ∈ N}i.
2) Tù. hê. {yn | n ∈ N} ta có thê’ xây du..ng d̄u.o..c hê. tru..c chuâ’n {en | n ∈ N}
yn
bă` ng cách d̄ă.t en = , n = 1, 2, ..., và khi d̄ó
kyn k
h{en | n ∈ N}i = h{yn | n ∈ N}i = h{xn | n ∈ N}i.
2.1.3 D - i.nh lý. Gia’ su’. M là tâ.p con cu’ a H. Khi d̄ó M ⊥ là mô.t không
⊥
gian con d̄óng cu’ a H. Ho.n nũ.a ta có M ⊥ = M .
Chú.ng minh. Lâý x, y ∈ M ⊥ và α ∈ K. Vó.i mo.i u ∈ M, vı̀ u⊥x và u⊥y
nên:
hx + y, ui = hx, ui + hy, ui = 0
hαx, ui = αhx, ui = 0,
tú.c là x + y và αx thuô.c M ⊥ . Vâ.y M ⊥ là không gian con cu’a H.
Bây giò., gia’ su’. dãy (xn )n∈N ⊂ M ⊥ và lim xn = x0 , x0 ∈ H, ta có
x→∞
hxn , ui = 0 vó.i mo.i u ∈ M và mo.i n ∈ N. Cho n → ∞ và chú ý ră` ng tı́ch vô
hu.ó.ng là hàm liên tu.c ta suy ra hx0 , ui = 0 vó.i mo.i u ∈ M.
Vâ.y x0 ∈ M ⊥ hay M ⊥ là không gian d̄óng cu’a H.
⊥
Cũng tu.o.ng tu.. trên, d̄ê’ ý ră` ng, do M ⊂ M nên M ⊂ M ⊥ . Nêú x ∈ M ⊥
và y ∈ M thı̀ tô ` n ta.i mô.t dãy (yn )n ⊂ M sao cho lim yn = y. Khi âý hx, yi =
n→∞
⊥
hx, lim yn i = lim hx, yn i = lim 0 = 0. Vâ.y x ∈ M .
n→∞ n→∞ n→∞
Tiê´p theo ta kha’o sát các tı́nh châ´t tru..c giao trong tru.ò.ng ho..p H là mô.t
không gian Hilbert.
2.1.4 D - i.nh lý. Cho {xn , n = 1, 2, . . . , } là mô.t hê. tru..c giao d̄ê´m d̄u.o..c
P
∞
- iê
trong không gian Hilbert H. D ` n và d̄u’ d̄ê’ chuô˜i
` u kiê.n câ xn hô.i tu. là chuô˜i
n=1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
108
P
∞
kxn k2 hô.i tu. và lúc d̄ó
n=1
X
∞ X
∞
2
k xn k = kxn k2 .
n=1 n=1
(da.ng d̄ă’ng thú.c Pythagoras mo’. rô.ng).

Chú.ng minh. Ta hãy d̄ă.t:
Sn = x 1 + x 2 + · · · + x n
σn = kx1 k2 + kx2 k2 + · · · + kxn k2 .
Áp du.ng d̄ă’ng thú.c Pythagoras d̄ôí vó.i hê. hũ.u ha.n các vecto. tru..c giao,
vó.i moi n, p ∈ N ta có:
n+p
X
2
kSn+p − Sn k = k xi k 2
i=n+1
n+p
X
= kxi k2 = |σn+p − σn |.
i=n+1
Tù. d̄ă’ng thú.c này ta thâý dãy (Sn )n là co. ba’n trong H khi và chı’ khi dãy
sô´ thu..c (σn )n co. ba’n trong R.
Vı̀ H và R là nhũ.ng không gian d̄â ` y d̄u’ nên (Sn )n hô.i tu. trong H khi và
P
∞
chı’ khi dãy (σn )n hô.i tu. trong R. D - iê
` u này có nghı̃a là chuô˜i xn hô.i tu. khi
n=1
P∞
và chı’ khi chuô˜i kxn k2 hô.i tu.. Nêú mô.t trong hai chuô˜i hô.i tu. thı̀ ta có
n=1
∞
X k
X
2
k xn k = k lim xn k 2 =
k→∞
n=1 n=1
k
X k
X ∞
X
2 2
lim k xn k = lim kxn k = kxn k2 .
k→∞ k→∞
n=1 n=1 n=1

D
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
109
Cho H là mô.t không gian Hilbert và hê. E = {en , n = 1, 2, . . . , } các vecto.
trong H. Nhăć la.i ră` ng, E d̄u.o..c go.i là mô.t hê. tru..c chuâ’n nêú
(
1, nêú i = j
hei , ej i = δij =
0 nêú i 6= j
2.1.5 Hê. qua’. Cho {en , n = 1, 2 . . . , } là mô.t hê. tru..c chuâ’n trong không
P
∞
gian Hilbert H và (λn )n là mô.t dãy trong tru.ò.ng sô´ K. Ta có chuô˜i λn e n
n=1
P
∞
` mô.t vecto. x ∈ H khi và chı’ khi chuô˜i sô´
hô.i tu. vê |λn |2 hô.i tu. và
n=1
∞
X
2
kxk = |λn |2 .
n=1
Chú.ng minh. Chı’ câ ` n áp du.ng d̄i.nh lý trên cho hê. tru..c giao {xn , n =
1, 2, . . . , } vó.i xn = λn en .
2.2. Hı̀nh chiêú tru..c giao.
2.2.1 D - i.nh lý hı̀nh chiêú tru..c giao. Gia’ su’. M là mô.t không gian con
d̄óng cu’ a không gian Hilbert H. Khi d̄ó mô˜i phâ ` n tu’. x ∈ H d̄ê
` u tô
` n ta.i duy
nhâ´t mô.t că.p (y, z) trong d̄ó y ∈ M và z ∈ M ⊥ sao cho
x = y + z,
ho.n nũ.a y ∈ M là vecto. tho’ a d̄iê

` u kiê.n
kx − yk = kzk = inf {kx − uk} = d(x, M ).

u∈M
Nhâ.n xét và d̄i.nh nghı̃a.

– Tù. d̄i.nh lý này ta có thê’ viê´t H = M ⊕ M ⊥ và go.i không gian con d̄óng
M ⊥ là phâ ` n bù tru..c giao cu’a không gian con d̄óng M còn vecto. y go.i là hı̀nh
chiêú tru..c giao cu’a x lên không gian con M .
Chú.ng minh.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
110
– Su.. tô
` n ta.i: D- ă.t d = d(x, M ) = inf u∈M {kx − uk}. Khi d̄ó theo tıńh châ´t
cu’a infimum, sẽ tô ` n ta.i (yn )n∈N ⊂ M sao cho
lim kx − yn k = d.
x→∞
Ta hãy chú.ng minh dãy (yn )n sẽ hô.i tu. vê ` n tu’. y ∈ M . Do M là không
` phâ
gian con d̄óng cu’a không gian Hilbert H nên nó cũng là mô.t không gian Hilbert
` n kiê’m tra (yn )n là dãy Cauchy trong M.
nên ta chı’ câ
Thâ.t vâ.y, áp du.ng d̄ă’ng thú.c Apollonius 3 vecto. x, yn , ym , vó.i m, n ∈ N
ta có:
ym + yn
4k − xk2 + kym − yn k2 = 2(kym − xk2 + kyn − xk2 ) (2.4)
2
ym + yn
Do M là không gian con nên ∈ M và k ym +y
2
n
− xk2 ≥ d2 , vâ.y
2
d̄ă’ng thú.c (2.4) tro’. thành:
0 ≤ kym − yn k2 ≤ 2(kym − xk2 + kyn − xk2 ) − 4d2 .
Cho m, n → ∞ ta suy ra lim kym − yn k = 0 hay (yn )n co. ba’n trong M.

n,m→∞
` n ta.i y ∈ M sao cho lim ym = y. Tù. d̄ó qua gió.i ha.n
` y d̄u’ nên tô
Vı̀ M d̄â
n→∞
ta có:
lim kx − yn k = kx − yk = d.
n→∞
Bây giò. d̄ă.t z = x − y thı̀ x = y + z. Ta kiê’m tra z ∈ M ⊥ tú.c là chú.ng

minh z⊥u vó.i mo.i u ∈ M. Thâ.t vâ.y, gia’ su’. u ∈ M, u 6= 0. Vó.i mo.i α ∈ K ta
có y + αu ∈ M nên
kzk = kx − yk ≤ kx − (y + αu)k = kz − αuk.
` u này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i

- iê
D
kzk2 ≤ kz − αuk2 = hz − αu, z − αui

≤ kzk2 − αhu, zi − αhz, ui + |α|2 kuk2 .
hz, ui
Cho.n α = ` i thay vào bâ´t d̄ă’ng thú.c trên ta có:
rô
kuk2
|hz, ui| ≤ 0.
Suy ra hz, ui = 0 vó.i mo.i u ∈ M tú.c là z ∈ M ⊥ .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
111
Viê.c còn la.i là ta kiê’m tra tı́nh duy nhâ´t cu’a biê’u diêñ. Gia’ su’. có y, y 0 ∈
M, z, z 0 ∈ M ⊥ sao cho x = y+z = y 0 +z 0 . Khi âý y−y 0 = z 0 −z ∈ M ∩M ⊥ = {0}
nên hy − y 0 , y − y 0 i = 0. Nhu. thê´ y = y 0 và z = z 0 . Vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng
minh.
2.2.2 Hê. qua’. Gia’ su’. E = {e1 , e2 , . . . , en } là mô.t hê. tru..c chuâ’n trong
không gian Hilbert H. Ký hiê.u M là không gian con sinh bo’.i hê. vecto. E. Khi
d̄ó mô˜i vecto. x ∈ H có hı̀nh chiêú tru..c giao y lên không gian con M d̄u.o..c biê’u
diêñ nhu. sau: n
X
y= hx, eiiei .
i=1
Chú.ng minh. Tù. gia’ thiê´t ta thâý E là mô.t co. so’. cu’a không gian con M
nên M là không gian hũ.u ha.n chiê ` u. Vâ.y M là d̄óng trong H. Theo d̄i.nh lý
hı̀nh chiêú tru..c giao ta có x = y + z trong d̄ó y ∈ M và z ∈ M ⊥ . Vı̀ y ∈ M nên
nó có da.ng
X n
y= αi ei .
i=1
Vó.i mô˜i j = 1, 2, . . . , n ta có

hx, ej i = hy + z, ej i = hy, ej i + hz, ej i
n
X
= hy, ej i = h αi ei , ej i = αj kej k2 = αj .
i=1
P
n
Vâ.y y = hx, eiiei .
i=1
˜i Fourier trong không gian Hilbert.

2.3 Chuô
Cho H là mô.t không gian Hilbert, E = {en , n = 1, 2, . . . , } là mô.t hê. tru..c
chuâ’n và x là mô.t vecto. trong H. Nêú ta d̄ă.t Mn là không gian con cu’a H sinh
P
n
bo’.i {e1 , e2, . . . , en } thı̀ hı̀nh chiêú yn cu’a x lên Mn có da.ng yn = hx, eiiei .
i=1
` d̄ă.t ra là dãy (yn )n này có hô.i tu. hay không và có thê’ dùng d̄ê’ “xâ´p
Vâń d̄ê
xı’ ” vecto. x khi n d̄u’ ló.n không?
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
112
2.3.1 D - i.nh nghı̃a. Cho E = {en , n = 1, 2 . . . } là mô.t hê. tru..c chuâ’n và x
là mô.t vecto. trong H. Ta lâ.p chuô˜i hı̀nh thú.c sau d̄ây:
∞
X
hx, ei iei (2.5)
i=1
và go.i nó là chuô˜i Fourier cu’a vecto. x d̄ôí vó.i hê. tru..c chuâ’n E, các sô´ hx, eni
d̄u.o..c go.i là hê. sô´ Fourier thú. n cu’a x d̄ôí vó.i hê. E.
- i.nh lý. Gia’ su’. E = {en , n ∈ N} là mô.t hê. tru..c chuâ’n trong không
2.3.2 D
gian Hilbert H. Khi d̄ó vó.i mo.i x ∈ H chuô˜i Fourier (2.5) cu’ a nó luôn luôn hô.i
tu. trong H và ta có
X∞
|hx, eni|2 ≤ kxk2 . (2.6)
i=1
Bâ´t d̄ă’ng thú.c (2.6) d̄u.o..c go.i là bâ´t d̄ă’ ng thú.c Bessel.
Chú.ng minh. Ta dùng hê. qua’ 2.1.5 d̄ê’ chú.ng minh. Muôń chuô˜i (2.5) hô.i
` n kiê’m nghiê.m bâ´t d̄ă’ng thú.c Bessel (2.6).
tu. thı̀ chı’ câ
Vó.i mo.i n ∈ N, ta d̄ă.t Mn = h{e1 , e2, . . . , en }i là không gian con d̄óng sinh
bo’.i các vecto. {e1 , . . . , en}. Theo hê. qua’ cu’a d̄i.nh lý hı̀nh chiêú tru..c giao, tô
`n
Pn
ta.i yn = hx, eiiei ∈ Mn và zn ∈ Mn ⊥ sao cho
i=1
x = yn + zn .
Vı̀ yn ⊥zn và {e1 , . . . , en} là hê. tru..c chuâ’n nên d̄ă’ng thú.c Pythagoras cho
ta n
X
2 2 2 2
kxk = kyn k + kzn k ≥ kyn k = |hx, eii|2 .
i=1
Pn
Cho n → ∞ trong bâ´t d̄ă’ng thú.c kxk2 ≥ |hx, eii|2 ta có d̄u.o..c bâ´t d̄ă’ng
i=1
thú.c Bessel. Vâ.y d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
2.4 Co. so’. tru..c chuâ’n.
2.4.1 D - i.nh nghı̃a. Cho E = {e1 , e2, . . . , } là mô.t hê. tru..c chuâ’n hũ.u ha.n
hay d̄ê´m d̄u.o..c cu’a không gian Hilbert H. Ta go.i hê. này là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n
hay mô.t hê. tru..c chuâ’n d̄â
` y d̄u’ trong H nêú không gian con M sinh bo’.i hê. E
trù mâ.t trong H :
H = h{e1 , e2 , . . . , }i
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
113
Ta còn go.i co. so’. tru..c chuâ’n cu’a không gian H là co. so’. Hilbert cu’a nó.
2.4.2 D - i.nh lý. Gia’ su’. {e1 , e2, . . . , } là mô.t hê. tru..c chuâ’n trong không
gian Hilbert H. Khi d̄ó bôń mê.nh d̄ê ` sau d̄ây là tu.o.ng d̄u.o.ng.
a) {e1 , e2 , . . . , } là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n.

b) Mo.i vecto. x ∈ H d̄u.o..c khai triê’n thành chuô˜i Fourier cu’ a nó: x =
P
∞
hx, eiiei .
i=1
P ∞
c)Vó.i mo.i x, y ∈ H ta có hx, yi = hx, eiihy, eii.
i=1
P∞
d) Vó.i mo.i x ∈ H ta có: kxk2 = |hx, eii|2 .
i=1
- ă’ng thú.c o’. d) d̄u.o..c go.i là d̄ă’ ng thú.c Parseval.
D
Chú.ng minh.
- ă.t
• a) ⇒ b) Theo d̄i.nh lý 2.3.2 chuô˜i Fourier cu’a x ∈ H luôn hô.i tu.. D
P
∞
y =x− hx, eiiei, ta chú.ng minh y = 0.
i=1
Vó.i mô˜i m ∈ N ta có
∞
X
hy, emi = hx, em i − h hx, eiiei , em i
i=1
hx, emi − hx, em i = 0.
⊥
Nhu. vâ.y y ∈ M ⊥ = M = H ⊥ nên y⊥y. Suy ra hy, yi = 0 và tù. tiên d̄ê ` thú. tu.
cu’a tıćh vô hu.ó.ng ta có y = 0.
• b) ⇒ c) Tù. tı́nh châ´t liên tu.c cu’a tıćh vô hu.ó.ng và tıńh tru..c chuâ’n cu’a
hê. {e1 , e2, . . . , } ta có
∞ ∞

X X
hx, yi = hx, eiiei , hy, eiiei
i=1 i=1
Xn Xn n X
X n

= lim hx, eiiei , hy, ej iej = lim hx, eiihy, ej ihei , ej i
n→∞ n→∞
i=1 i=1 i=1 j=1
n
X ∞
X
= lim hx, eiihy, eii = hx, eiihy, eii.
n→∞
i=1 i=1
• c) ⇒ d) Thay y bă` ng x vào d̄ă’ng thú.c o’. c) ta nhâ.n d̄u.o..c d̄ă’ng thú.c
Parseval o’. d).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
114
- ă.t M = h{en , n ∈ N}i. Theo d̄i.nh lý hı̀nh chiêú tru..c giao ta có
• d) ⇒ a) D
⊥
H =M ⊕M
⊥ ⊥
do d̄ó chı’ câ` n chú.ng minh M = {0}. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i z ∈ M = M ⊥ ta có
z⊥u vó.i mo.i u ∈ M, d̄ă.c biê.t z⊥en nên hz, eni = 0 vó.i mo.i n ∈ N. Theo d̄ă’ng
P∞
thú.c Parseval o’. d) ta có kzk2 = |hz, eii|2 = 0 nên z = 0. Vâ.y H = M và
i=1
d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
P
∞
2.4.3 Vı́ du.. Xét không gian Hilbert `2 = {x = (xn )n ⊂ K | |xn |2 <
n=1
+∞} vó.i tı́ch vô hu.ó.ng xác d̄i.nh bo’.i
X
∞
hx, yi = xi y i
i=1
trong d̄ó x = (xn )n , y = (yn )n ∈ `2 .

. 2 .
( {en , n ∈ N} ⊂ ` vó i en = (0, . . . , 0, 1n , 0, . . . ). Ta có
Xét hê. các vecto
1 nêú n = m
hen , em i = δmn = nên {en , n = 1, 2 . . . } là mô.t hê. tru..c
0 nêú n 6= m,
chuâ’n trong không gian Hilbert `2 . Ngoài ra vó.i mo.i x = (xn )n ∈ `2 ta có
P
∞
hx, eni = xn và kxk2 = |xn |2 . Nhu. vâ.y ta có d̄u.o..c d̄ă’ng thú.c Parseval sau:
n=1
∞
X
2
kxk = |hx, eii|2 .
i=1
- i.nh lý 2.4.2 thı̀ {en n = 1, 2 . . . } d̄úng là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n trong
Vâ.y theo D
không gian l2 .
2.4.4 Vı́ du.. Xét không gian Hilbert L2 [0, 2π] gô ` m các hàm thu..c d̄o d̄u.o..c,
bı̀nh phu.o.ng kha’ tı́ch trên [0, 2π]. Ta xét hê. d̄ê´m d̄u.o..c các hàm lu.o..ng giác trong
không gian L2 [0, 2π] xác d̄i.nh nhu. sau :
1 1 1
√ , √ cos nx, √ sin nx, n = 1, 2 . . .
2π π π
Nhó. ră` ng tıćh vô hu.ó.ng trên L2 [0, 2π] d̄u.o..c xác d̄i.nh bo’.i
Z
hf, gi = f (x)g(x) dx, vó.i f, g ∈ L2 [0, 2π]
[0,2π]
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
115
và bă` ng tıńh toán so. câ´p các tıćh phân xác d̄i.nh ta thâý ngay hê. trên là mô.t
hê. tru..c chuâ’n.
Tiê´p theo ta sẽ chú.ng minh không gian con sinh bo’.i hê. hàm này là trù mâ.t
trong L2 [0, 2π].
Cho f ∈ L2 [0, 2π] và > 0 tuỳ ý. Theo D - i.nh lý 3.3.1 o’. Chu.o.ng 1, không
gian C[0, 2π] trù mâ.t trong L2 [0, 2π] nên tô ` n ta.i g ∈ C[0, 2π] sao cho
kf − gk < /2.
` n ta.i mô.t d̄a thú.c lu.o.ng giác có da.ng

Mă.t khác, theo d̄i.nh lý Weierstrass II, tô
X n
s(x) = (Ak cos kx + Bk sin kx) sao cho
k=0

sup |g(x) − s(x)| < √ .
x∈[0,2π] 2 2π
Z 1/2
.
Nhu vâ.y ta có: kg − sk = |g(x) − s(x)|2dx < /2. Tù. d̄ó suy ra
[0,2π]
kf − sk ≤ kf − gk + kg − sk < .
Theo d̄i.nh nghı̃a, hê. hàm lu.o..ng giác nói trên là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n cu’a không
gian Hilbert L2 [0, 2π]. Vı̀ vâ.y mo.i hàm f ∈ L2 [0, 2π] d̄ê ` u d̄u.o..c khai triê’n thành
chuô˜i Fourier nhu. sau:
∞
α0 X cos kx sin kx
f (x) = √ + αk √ + βk √ , (2.7)
2π π π
k=1
Z Z
1 1
trong d̄ó α0 = √ f (x) dx, αk = √ f (x) cos kx dx,
Z 2π [0,2π] π [0,2π]
1
βk = √ f (x) sin kx dx, k = 1, 2 . . . lâ` n lu.o..t là hê. sô´ Fourier cu’a f d̄ôí
π [0,2π]
vó.i hê. co. so’. tru..c chuâ’n trên. Lu.u ý ră` ng, su.. hô.i tu. cu’a chuô˜i (2.7) vê
` hàm f
là su.. hô.i tu. theo chuâ’n trong không gian L2 [0, 2π].
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
116
Nêú ký hiê.u

Z
1
a0 = f (x) dx,
2π [0,2π]
Z
1
ak = f (x) cos kx dx,
π [0,2π]
Z
1
bk = f (x) sin kx dx, k = 1, 2, . . .
π [0,2π]
thı̀ ta tro’. vê

` da.ng công thú.c khai triê’n Fourier quen thuô.c cu’a mô.t hàm sô´ f
trong gia’i tı́ch cô’ d̄iê’n:
a0 X
∞
f (x) = + ak cos kx + bk sin kx .
2
k=1
2.4.5 D - i.nh lý. (Riesz-Fischer) Gia’ su’. {en , n = 1, 2, . . . } là mô.t co. so’.
tru..c chuâ’n d̄ê´m d̄u.o..c trong không gian Hilbert H. Nêú (λn )n ⊂ K sao cho
P
∞
|λn |2 < +∞ thı̀ sẽ tô ` n ta.i duy nhâ´t mô.t vecto. x ∈ H nhâ.n các λn làm hê.
n=1
sô´ Fourier: λn = hx, eni, n = 1, 2, . . . .
P
∞ P
∞
Chú.ng minh. Do |λn |2 < +∞ nên theo Hê. qua’ 2.1.5 ta có chuô˜i λn e n
n=1 n=1
P
∞
- ă.t x =
hô.i tu. trong H. D λn en ∈ H, khi d̄ó vó.i mô˜i k ∈ N ta có
n=1

X
∞

hx, ek i = λn e n , e k = λk .
n=1
Vâ.y x nhâ.n các sô´ λn làm hê. sô´ Fourier. Nêú có vecto. x0 ∈ H cũng nhâ.n λn
làm hê. sô´ Fourier thı̀ x = x0 vı̀
∞
X ∞
X
x= λn e n = hx0 , en ien = x0 .
n=1 n=1
` n và d̄u’ d̄ê’ không gian Hilbert H có mô.t co. so’.
` u kiê.n câ
Sau d̄ây là mô.t d̄iê
tru..c chuâ’n d̄ê´m d̄u.o..c hoă.c hũ.u ha.n.
2.4.6 D - i.nh lý. Không gian Hilbert H có co. so’. tru..c chuâ’n hũ.u ha.n hoă.c
d̄ê´m d̄u.o..c khi và chı’ khi H là không gian kha’ ly.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
117
Chú.ng minh. Ta xét tru.ò.ng ho..p không gian vecto. H có sô´ chiê ` u vô ha.n
. . . . . . . . . .
vı̀ tru ò ng ho. p hũ u ha.n chú ng minh tu o ng tu. nhu ng d̄o n gia’n ho n. .
-D - iê
` u kiê.n câ ` n xem d̄u.o..c suy tù. D
- i.nh lý 2.6.4 Chu.o.ng 1.
-D - iê
` u kiê.n d̄u’. Theo gia’ thiê´t H kha’ ly nên tô ` n ta.i A = {a1 , a2 , . . . } ⊂ H
là mô.t tâ.p ho. p d̄ê´m d̄u o. c trù mâ.t khă´p no i. Trong A ta loa.i bo’ các vecto. an
. . . .
nêú an có thê’ biê’u diêñ thành tô’ ho..p tuyêń tı́nh cu’a các vecto. a1 , . . . , an−1
d̄ú.ng tru.ó.c nó. Khi âý ta thu d̄u.o..c mô.t tâ.p B = {b1 , b2 , . . . , bn , . . . } ⊂ A và
B là tâ.p d̄ô.c lâ.p tuyêń tı́nh. Ngoài ra ta có h A i = h B i. Áp du.ng phu.o.ng
pháp tru..c chuâ’n hoá Schmidth cho hê. {b1 , b2 , . . . } ta thu d̄u.o..c hê. tru..c chuâ’n
{e1 , e2 , . . . }. D- ê’ ý ră` ng
H = A ⊂ h A i = h{b1 , b2 , . . . , }i = h{e1 , e2 , . . . }i ⊂ H.
Vâ.y H = h{e1 , e2, . . . }i nghı̃a là H có co. so’. tru..c chuâ’n d̄ê´m d̄u.o..c.
2.5 Phép d̄ă’ ng câú trong không gian Hilbert.

- i.nh nghı̃a. Gia’ su’. H và H 0 là hai không gian tiê
2.5.1 D ` n Hilbert trên
cùng mô.t tru.ò.ng K. Ta go.i ánh xa. ϕ : H → H 0 là mô.t phép d̄ă’ ng câú cu’a hai
không gian H và H 0 nêú ϕ là mô.t song ánh, tuyêń tı́nh và ba’o toàn tıćh vô
hu.ó.ng. Nói cách khác, song ánh ϕ : H → H 0 là phép d̄ă’ng câú nêú vó.i mo.i
x, y ∈ H, α, β ∈ K ta có
ϕ(αx + βy) = αϕ(x) + βϕ(y),
.
hϕ(x), ϕ(y)i = hx, yi
Tù. d̄iê
` u kiê.n ba’o toàn tıćh vô hu.ó.ng, lâý x = y ta có
∀ x ∈ H, kϕ(x)k = kxk
Nhu. vâ.y, nêú ϕ là phép d̄ă’ng câú các không gian tiê ` n Hilbert thı̀ nó cũng
là phép d̄ă’ng cu.. tuyêń tı́nh giũ.a hai không gian d̄i.nh chuâ’n tu.o.ng ú.ng. Hai
không gian tiê ` n Hilbert d̄u.o..c go.i là d̄ă’ ng câú vó.i nhau nêú tô
` n ta.i mô.t phép
d̄ă’ng câú tù. không gian này lên không gian kia.
2.5.2 D ` u hũ.u ha.n hoă.c

- i.nh lý. Nêú hai không gian Hilbert có cùng sô´ chiê
` u và kha’ ly thı̀ chúng d̄ă’ ng câú vó.i nhau.
cùng vô ha.n chiê
Nhu. vâ.y mo.i không gian Hilbert kha’ ly vô ha.n chiê ` u d̄ă’ng câú vó.i
` u d̄ê
không gian `2 hay không gian L2 [0, 2π].
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
118
Chú.ng minh. Ta chú.ng minh d̄i.nh lý cho tru.ò.ng ho..p hai không gian Hilbert
H và H 0 cùng kha’ ly và vô ha.n chiê ` u. Tru.ò.ng ho..p hũ.u ha.n chiê ` u d̄u.o..c chú.ng
minh tu.o.ng tu...
Vı̀ H và H 0 cùng kha’ ly nên tô ` n ta.i các co. so’. tru..c chuâ’n {e1 , e2, . . . , } và
` n lu.o..t trong H và H 0 .
{e01 , e02 , . . . } lâ
P
∞
Vó.i mô˜i x ∈ H ta biê’u diêñ qua chuô˜i Fourier x = hx, en ien và có d̄u.o..c
n=1
P∞ P
∞
kxk2 = |hx, eni|2 < +∞. Theo d̄i.nh lý Riesz-Fischer chuô˜i hx, enie0n hô.i
n=1 n=1
` vecto. x0 ∈ H và hx0 , e0n i = hx, eni.
tu. vê
- ă.t ánh xa. ϕ : H → H 0 xác d̄i.nh nhu. sau:
D
∞
X ∞
X
0
H 3x= hx, enien 7→ ϕ(x) = x = hx, en ie0n ∈ H 0 .
n=1 n=1
Tù. tı́nh châ´t cu’a co. so’. tru..c chuâ’n và d̄i.nh lý Riesz-Fischer suy ra ngay ϕ
là mô.t song ánh tuyêń tıńh. Ngoài ra vó.i mo.i x, y ∈ H ta có
∞ ∞

X X
hϕ(x), ϕ(y)i = hx, enie0n , hy, enie0n
n=1 n=1
∞
X
= hx, en i hy, eni = hx, yi.
n=1
Vâ.y ϕ là mô.t phép d̄ă’ng câú giũ.a H và H 0 .
BÀI TÂ
.P
1. Cho M là tâ.p con khác trôńg trong không gian Hilbert. Chú.ng minh
a. M ⊂ M ⊂ (M ⊥ )⊥ .
b. Nêú M là không gian con cu’a H thı̀ (M ⊥ )⊥ = M .
2. Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert và f ∈ H ∗ , f 6= 0. Ký hiê.u
M = Kerf = {x ∈ H : f (x) = 0}.
Chú.ng minh M ⊥ là không gian con mô.t chiê

` u cu’a H.
3. Gia’ su’. L là mô.t không gian con d̄óng cu’a không gian Hilbert H và
x ∈ H. Chú.ng minh
a. min{kx − uk : u ∈ L} = max {|hx, yi| : y ∈ L⊥ , kyk = 1}.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
119
- iê
b. D ` n và d̄u’ d̄ê’ x ∈ L⊥ là kxk ≤ kx − uk vó.i mo.i u ∈ L.
` u kiê.n câ
4. Cho M và N là hai không gian con d̄óng cu’a không gian Hilbert H sao
cho M ⊥N. Chú.ng minh ră` ng tô’ng M + N cũng là mô.t không gian con d̄óng
cu’a H.
5. Gia’ su’. {en }n∈N là mô.t hê. tru..c chuâ’n d̄ê´m d̄u.o..c trong không gian Hilbert
H. Chú.ng minh ră` ng {en }n∈N là tâ.p d̄óng, bi. chă.n nhu.ng không compact. Suy
ra H không compact d̄i.a phu.o.ng.
6. Gia’ su’. {en }n là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n cu’a không gian Hilbert, Pn (x) =
Pn
hx, ek iek , x ∈ H, n = 1, 2 . . . là dãy các phép chiêú tru..c giao. Chú.ng minh
k=1
{Pn } hô.i tu. d̄iê’m d̄êń toán tu’. d̄ô
` ng nhâ´t I trên H nhu.ng không hô.i tu. theo
chuâ’n d̄êń I.
7. Gia’ su’. {en }n là mô.t hê. tru..c chuâ’n trong không gian Hilbert H, (λn ) là
mô.t dãy sô´ bi. chă.n. Chú.ng minh:
P
∞
a. Chuô˜i λn hx, enien hô.i tu. vó.i mo.i x ∈ H.
n=1
P
∞
b. Toán tu’. Ax = λn hx, en ien, x ∈ H là toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c.
n=1
Tı́nh kAk.
8. Gia’ su’. M là mô.t không gian con cu’a không gian Hilbert H, A : M → Y
là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c tù. M vào không gian Banach Y. Chú.ng minh

` n ta.i mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c Ã : H → Y sao cho ÃM = A và
ră` ng tô
kÃk = kAk.
9. Ký hiê.u B 0 (0, 1) là hı̀nh câ` u d̄o.n vi. d̄óng trong không gian Hilbert H.
Chú.ng minh ră` ng vó.i mo.i > 0 tô ` n ta.i δ > 0 sao cho vó.i mo.i x, y ∈ B 0 (0, 1)
x+y
tho’a mãn d̄iê ` u kiê.n kx − yk > thı̀ k k < 1 − δ.
2
§3. KHÔNG GIAN LIÊN HIÊ.P
3.1 Phiê ´m hàm tuyê ń tı́nh liên tu.c trên không gian Hilbert.
Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert. Khi âý H cũng là mô.t không gian
d̄i.nh chuâ’n, vı̀ vâ.y ta sẽ quan tâm d̄êń câú trúc không gian liên hiê.p cu’a nó
tú.c là H ∗ = L(H, K). Sau d̄ây là d̄i.nh lý nêu lên d̄ă.c tru.ng cu’a mô.t phiê´m hàm
tuyêń tıńh liên tu.c trên không gian Hilbert.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
120
3.3.1 D - i.nh lý. (F. Riesz) Cho H là mô.t không gian Hilbert. Vó.i mô˜i
a ∈ H ta d̄ă.t
fa : H → K, fa (x) = hx, ai, ∀ x ∈ H
thı̀ fa là mô.t phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên H và kfa k = kak.
Ngu.o..c la.i vó.i mô˜i phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c f ∈ H ∗ d̄ê
` u tô
` n ta.i duy
nhâ´t a ∈ H sao cho f = fa , nghı̃a là ∀ x ∈ H, f (x) = hx, ai.
Chú.ng minh. Tù. tı́nh châ´t cu’a tı́ch vô hu.ó.ng, ta thâý fa là mô.t phiê´m
hàm tuyêń tıńh. Ngoài ra bâ´t d̄ă’ng thú.c Schwarz cho ta
∀ x ∈ H : |fa (x)| = |hx, ai| ≤ kak kxk

|fa(a)|
nên fa ∈ H ∗ và kfa k ≤ kak. Nêú a 6= 0 ta có kfa k ≥ = kak nên
kak
kfa k = kak kê’ ca’ tru.ò.ng ho..p a = 0.
Ngu.o..c la.i, cho f ∈ H ∗ , ta ký hiê.u M =Kerf = f −1 (0) là mô.t không gian
con d̄óng cu’a H. Nêú f = 0 thı̀ cho.n a = 0. Nêú f 6= 0 thı̀ M $ H. Theo d̄i.nh lý
hı̀nh chiêú tru..c giao ta viê´t H = M ⊕M ⊥ trong d̄ó M ⊥ 6= {0}. Lâý e ∈ M ⊥ \{0}
thı̀ f (e) 6= 0. Vó.i mo.i x ∈ H, d̄ê’ ý ră` ng vecto. y = f (e)x − f (x)e ∈ M = Kerf
vı̀ f (y) = f (e)f (x) − f (x)f (e) = 0. Vâ.y hy, ei = 0 hay hf (e)x − f (x)e, ei = 0.
Tù. d̄ây suy ra

f (e)
hf (e)x, ei = f (x)kek2 hay f (x) = x, e .
kek2
f (e)
- ă.t a =
D 2
e ta có f (x) = hx, ai = fa (x) vó.i mo.i x ∈ H. Nêú có vecto.
kek
a0 ∈ H sao cho f (x) = hx, a0i, ∀x ∈ H thı̀ hx, ai = hx, a0 i hay hx, a − a0 i =
- i.nh lý d̄u.o..c
0, ∀x ∈ H. Lâý x = a − a0 ta có ha − a0 , a − a0 i = 0 nên a = a0 . D
chú.ng minh.
3.2 Không gian liên hiê.p.
- i.nh lý Riesz nói lên ră` ng ta có thê’ thiê´t lâ.p mô.t song ánh giũ.a H và H ∗ .
D
Thâ.t vâ.y, d̄ă.t
ϕ : H → H∗
a 7→ ϕ(a) = fa ,
trong d̄ó fa d̄u.o..c xác d̄i.nh nhu. trên.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
121
Vó.i mo.i a, b, x ∈ H và α ∈ K ta có

ϕ(a + b)(x) =fa+b (x) = hx, a + bi
= hx, ai + hx, bi = fa (x) + fb (x),
= (ϕ(a) + ϕ(b))(x)
ϕ(αa)(x) = fαa (x) = hx, αai

.
= αhx, ai = αfa (x) = αϕ(a)(x)
Tù. d̄ó ta có ϕ(a + b) = ϕ(a) + ϕ(b) và ϕ(αa) = αϕ(a). Ngoài ra, theo d̄i.nh lý
Riesz ta có kϕ(a)k = kfa k = kak vó.i mo.i a ∈ H.
Nhu. vâ.y nêú K là tru.ò.ng sô´ thu..c R thı̀ ϕ : H → H ∗ là song ánh, tuyêń
tı́nh ba’o toàn chuâ’n hay ϕ là mô.t phép d̄ă’ng cu.. tuyêń tıńh giũ.a hai không gian
d̄i.nh chuâ’n H và H ∗ ; còn nêú K = C thı̀ ϕ là cô.ng tıńh nhu.ng không thuâ `n
nhâ´t (“thuâ ` n nhâ´t lê.ch”: ϕ(αa) = αϕ(a)) nhu.ng d̄ô. sai lê.ch có thê’ kiê’m soát
d̄u.o..c nên cho phép ta chuyê’n tù. viê.c d̄ô
` ng nhâ´t H vó.i H ∗ theo nghı̃a d̄ă’ng cu..
giũ.a hai không gian mêtric sang d̄ă’ng cu.. tuyêń tı́nh giũ.a hai không gian d̄i.nh
chuâ’n vó.i su.. d̄ê
` phòng thı́ch d̄áng cho tıńh “thuâ ` n nhâ´t lê.ch” nói trên.
3.3 Su.. hô.i tu. yê

ú trong không gian Hilbert.
Cho (xn )n là mô.t dãy trong không gian Hilbert H. Ta d̄ã gă.p khái niê.m
hô.i tu. yêú cu’a (xn )n trong không gian d̄i.nh chuâ’n o’. Chu.o.ng II. Nhò. d̄i.nh lý
Riesz, ta có thê’ phát biê’u la.i d̄i.nh nghı̃a du.ó.i da.ng tu.o.ng d̄u.o.ng trong không
gian Hilbert nhu. sau:
3.3.1 D - i.nh nghı̃a. Dãy (xn )n ⊂ H d̄u.o..c go.i là hô.i tu. yêú d̄êń x ∈ H nêú
mo.i y ∈ H ta có lim hxn , yi = hx, yi.
n→∞
w
Ta vâñ dùng ký hiê.u xn → x khi n → ∞ cho su.. hô.i tu. yêú cu’a mô.t dãy
(xn )n ⊂ H. Ngoài nhũ.ng tıńh châ´t quen thuô.c cu’a su.. hô.i tu. yêú trong không
gian d̄i.nh chuâ’n, nay ta còn có:
3.3.2 D - i.nh lý. Cho H là mô.t không gian Hilbert. Ta có
a) Nêú (xn )n hô.i tu. yêú d̄êń x và (yn )n hô.i tu. ma.nh (tú.c là hô.i tu. theo
chuâ’n) d̄êń y thı̀ hxn , yn i → hx, yi, n → ∞.
b) Nêú (xn )n hô.i tu. yêú d̄êń x và (kxn k)n hô.i tu. d̄êń kxk thı̀ (xn )n hô.i tu.
theo chuâ’n d̄êń x.
Chú.ng minh.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
122
a) Do (xn )n hô.i tu. yêú d̄êń x nên (xn )n bi. chă.n nghı̃a là tô
` n ta.i sô´ α > 0
.
sao cho kxn k ≤ α vó i mo.i n ∈ N.
Ta có
|hxn , yn i − hx, yi| ≤ |hxn , yn i| − |hxn , yi| + |hxn , yi − hx, yi|
≤ kxn k kyn − yk + |hxn , yi − hx, yi|
≤ αkyn − yk + |hxn , yi − hx, yi|
w
Do kyn − yk → 0 và xn → x nên lâý gió.i ha.n 2 vê´ cu’a bâ´t d̄ă’ng thú.c trên
khi n → ∞ ta có |hxn , yn i − hx, yi| → 0 hay lim hxn , yn i = hx, yi.
n→∞
.
b) Vó i mo.i n ∈ N ta có
kxn − xk2 = hxn − x, xn − xi = kxn k2 − hxn , xi − hx, xn i + kxk2 .
Theo gia’ thiê´t kxn k → kxk và lim hxn , xi = hx, xi = kxk2 = lim hx, xn i. Do
n→∞ n→∞
d̄ó cho n → ∞ trong d̄ă’ng thú.c trên ta d̄u.o..c lim xn = x.
n→∞
.
§4. TOÁN TU’ LIÊN HIÊ.P TRONG KHÔNG GIAN HILBERT
4.1 D - i.nh nghı̃a và các tı́nh châ´t.
Ta nhó. la.i ră` ng nêú X và Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X, Y )
là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c thı̀ toán tu’. liên hiê.p A∗ ∈ L(Y ∗ , X ∗) d̄u.o..c
d̄i.nh nghı̃a bo’.i: ∀y ∗ ∈ Y ∗ : A∗ y ∗ = y ∗ ◦ A. Nhu. vâ.y ta có:
∀y ∗ ∈ Y ∗ , ∀x ∈ X, (A∗y ∗ )(x) = y ∗ (Ax). (4.1)
Toán tu’. liên hiê.p trong không gian d̄i.nh chuâ’n có các tı́nh châ´t sau:
a) (A + B)∗ = A∗ + B ∗ ,
b) (αA)∗ = αA∗,
c) (C ◦ A)∗ = A∗ ◦ C ∗,
vó.i mo.i A, B ∈ L(X, Y ), α ∈ K và C ∈ L(Y, Z).
Bây giò. cho X và Y là hai không gian Hilbert. Tù. viê.c d̄ô ` ng nhâ´t X =
X ∗ , Y = Y ∗ và vó.i a ∈ X = X ∗ , a(x) = hx, ai, ∀x ∈ X, khi âý d̄ă’ng thú.c (4.1)
xác d̄i.nh toán tu’. A∗ d̄u.o..c viê´t la.i thành:
∀x ∈ X, ∀y ∈ Y : hx, A∗yi = hAx, yi. (4.2)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
123
- ôí vó.i toán tu’. tuyê

D ń tı́nh liên tu.c giũ.a các không gian Hilbert, ta luôn dùng
d̄ă’ng thú.c (4.2) d̄ê’ tı́nh toán A∗ .
Chú ý ră` ng các tı́nh châ´t a), c) cu’a toán tu’. liên hiê.p trong không gian
Hilbert giôńg vó.i toán tu’. liên hiê.p trong không gian d̄i.nh chuâ’n. Riêng tı́nh
châ´t b) thı̀ thay d̄ô’i thành (αA)∗ = αA∗ là do tı́nh châ´t “thuâ ` n nhâ´t lê.ch” khi
` ng nhâ´t X = X ∗ , Y = Y ∗ . Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i x ∈ X, y ∈ Y ta có
d̄ô
x, (αA)∗y = (αA)x, y = αAx, y
= αx, A∗y = x, (αA∗ )y.
Vâ.y (αA)∗ = αA∗ .

4.1.1 Vı́ du..
1. Xét H là không gian Hilbert phú.c Cn . Ký hiê.u E = {e1 , e2, . . . , en },
trong d̄ó ei = (0, . . . , 0, 1i , 0, . . . , 0) ∈ Cn là co. so’. chı́nh tăć cu’a Cn . Cho A ∈
L(Cn ). Khi d̄ó vó.i co. so’. E toán tu’. A có ma trâ.n (aij )i,j=1,...,n . Go.i (bij )i,j=1,...,n
là ma trâ.n cu’a toán tu’. liên hiê.p A∗ . Theo công thú.c (4.2), vó.i mô˜i k, j =
n n
1, 2, . . . , n ta có Ae =
k a e , A∗ e =
ik i j b e , nên tù.
lj l
i=1 l=1
Aek , ej = ek , A∗ej

n
n
ta suy ra ajk = aik ei , ej = ek , blj el = bkj .
i=1 l=1
Vâ.y bkj = ajk nghı̃a là ma trâ.n cu’a toán tu’. liên hiê.p A∗ d̄u.o..c suy tù. ma
` i chuyê’n vi..
` ng cách lâý liên hiê.p các sô´ ha.ng cu’a ma trâ.n A rô
trâ.n cu’a A bă
2. Cho hàm thu..c 2 biê
ń K(x, y) ∈ L2 ([a, b] × [a, b]) tú.c là

|K(t, s)|2dtds < +∞. D - ă.t A : L2 [a, b] → L2 [a, b] xác d̄i.nh bo’.i công thú.c
[a,b]2

2
∀x ∈ L [a, b], (Ax)(t) = K(t, s)x(s)ds, vó.i mo.i t ∈ [a, b].
[a,b]
Theo tı́nh châ´t cu’a tı́ch phân ta thâý A là mô.t ánh xa. tuyê ń tı́nh. Áp du.ng
bâ´t d̄ă’ng thú.c Holder ta có:

2 2

K(t, s)x(s)ds ≤ |K(t, s)x(s)|ds
[a,b] [a,b]

2

≤ |K(t, s)| ds |x(s)|2ds .

[a,b] [a,b]
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
124
Do vâ.y, vó.i mo.i x ∈ L2 [a, b], ta d̄ánh giá nhu. sau:

2
Ax =2 K(t, s)x(s)ds dt
[a,b] [a,b]

2

≤ ( |K(t, s)| ds)dt |x(s)|2ds .

[a,b] [a,b] [a,b]

1/2
. 2
Nhu vây A liên tu.c và A ≤ |K(t, x)| ds dt .
[a,b] [a,b]
- ê’ xác d̄i.nh toán tu’. liên hiê.p A∗ : L2 [a, b] → L2 [a, b] ta dùng d̄ă’ng thú.c
D
(4.2) nhu. sau:
∀x, y ∈ L2 [a, b] : x, A∗y = Ax, y, tú.c là:

∗
x, A y = (Ax)(t)y(t)dt = K(t, s)x(s)ds y(t)dt
[a,b] [a,b] [a,b]

= x(s) K(t, s)y(t)dt ds
[a,b] [a,b]

Tù. d̄ó suy ra (A∗ y)(s) = K(t, s)y(t)dt, ∀y ∈ L2 [a, b].
[a,b]
- i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian Hilbert và A ∈ L(X, Y ). Khi
4.1.2 D
d̄ó ta có
X = Ker A ⊕ Im A∗, Y = Ker A∗ ⊕ Im A.
Chú.ng minh. Do A là toán tu’. tuyê

ń tı́nh liên tu.c nên KerA là mô.t không
ú tru..c giao, X = KerA⊕(KerA)⊥
gian con d̄óng cu’a X. Theo d̄i.nh lý hı̀nh chiê
` n chú.ng minh (KerA)⊥ = ImA∗ . Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i x ∈ ImA∗ thı̀
nên chı’ câ
` n ta.i mô.t dãy (yn )n ⊂ Y sao cho lim A∗ yn = x. Vó.i mo.i u ∈ KerA, ta có
tô
n→∞
x, u = lim A∗ yn , u = lim A∗yn , u = lim yn , Au = lim 0 = 0. Vâ.y
n→∞ n→∞ n→∞ n→∞
⊥ ⊥ ∗
x ∈ (KerA) hay (KerA) ⊃ ImA .
Ngu.o..c la.i gia’ su’. x ∈ / ImA∗ khi d̄ó theo d̄i.nh lý Hahn-Banach và d̄i.nh lý
Riesz, tô ` n ta.i a ∈ X sao cho x, a = x = 0 và z, a = 0 vó.i mo.i z ∈ ImA∗ ;
d̄ă.c biê.t vó.i mo.i y ∈ Y thı̀ A∗y, a = 0 hay y, Aa = 0. Lâý y = Aa thı̀ suy ra
Aa = 0 nên a ∈ KerA. Vâ.y x ∈ / (KerA)⊥ vı̀ theo trên x không tru..c giao vó.i a.
Nhu. thê ´ (KerA)⊥ ⊂ ImA∗ .
Vâ.y phâ ` n thú. nhâ´t cu’a d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh. Phâ
` n thú. hai chú.ng
minh tu.o.ng tu.. hoă.c thay A bă ` ng A∗ và d̄ê’ ý ră
` ng A∗∗ = A.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
125
4.2 Toán tu’. tu.. liên hiê.p.

Cho H là không gian Hilbert và A ∈ L(H). Lúc d̄ó toán tu’. liên hiê.p A∗
cũng thuô.c L(H). Nêú A = A∗ thı̀ ta go.i A là toán tu’. tu.. liên hiê.p. Nói cách
khác, toán tu’. A ∈ L(H) d̄u.o..c go.i là tu.. liên hiê.p nê
ú vó.i mo.i x, y ∈ H ta có
x, Ay = Ax, y.
Vı́ du.. Su’. du.ng Vı́ du. 1 trong mu.c 4.1, ta thâý toán tu’. A là tu.. liên hiê.p
khi và chı’ khi aij = bij vó.i mo.i i, j = 1, . . . , n tú.c là aij = aji , i, j = 1, . . . , n.
Trong Vı́ du. 2, A là tu.. liên hiê.p khi và chı’ khi K(t, s) = K(s, t) hâ ` u khă´p
.
no i trong [a, b] × [a, b].
D- ôí vó.i toán tu’. tu.. liên hiê.p trong không gian Hilbert ta còn có công thú.c
tı́nh chuâ’n nhu. sau:
4.2.1 D - i.nh lý. Cho H là mô.t không gian Hilbert và A ∈ L(H) là mô.t toán
tu’. tu.. liên hiê.p. Khi d̄ó
A = sup {|Ax, x|}.

x=1
Chú.ng minh. Vó.i mo.i x ∈ H mà x = 1, áp du.ng bâ´t d̄ă’ng thú.c Schwarz
ta có
|Ax, x| ≤ A x2 = A
Do d̄ó
α = sup |Ax, x| ≤ A < +∞.
x=1
x x x
Vó.i mo.i x = 0 ta có = 1 nên |A( ), | ≤ α. Suy ra vó.i mo.i
x x x
x ∈ H ta có
|Ax, x| ≤ αx2 .
Vó.i mo.i x, y ∈ H ta có:

A(x + y), x + y − A(x − y), x − y = 2 Ax, y + Ay, x .
Mă.t khác, do Ay, x = y, Ax = Ax, y nên
|2ReAx, y| = |Ax, y + Ax, y| = |Ax, y + Ay, x|
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
126
Vâ.y
4|ReAx, y| = |A(x + y), x + y − A(x − y), x − y|

≤ α x + y2 + x − y2 = 2α x2 + y2 .
Ax
Vó.i x ∈ H mà x = 1, nê ú Ax = 0, ta d̄ă.t y = , khi d̄ó y = 1.
Ax
Thay x, y vào bâ´t d̄ă’ng thú.c trên và rút go.n ta d̄u.o..c Ax ≤ α. Tù. công thú.c
tı́nh chuâ’n ta suy ra
A = sup Ax ≤ α.
x=1
Vâ.y A = α = sup {|Ax, x|} và d̄i.nh lý d̄u.o..c chú.ng minh.
x=1
Sau cùng ta xét mô.t tı́nh châ´t cu’a toán tu’. tu.. liên hiê.p mà nó chı’ d̄úng
trong không gian Hilbert phú.c.
4.2.2 D- i.nh lý. Cho H là mô.t không gian Hilbert phú.c và A ∈ L(H). D
- iê
ù
` n và d̄u’ d̄ê’ A tu.. liên hiê.p là Ax, x ∈ R vó.i mo.i x ∈ H.
kiê.n câ
Chú.ng minh.
•D
- iê ` n. Gia’ su’. A = A∗, khi d̄ó vó.i mo.i x ∈ H ta có
` u kiê.n câ
Ax, x = x, Ax = Ax, x.
Vâ.y Ax, x ∈ R.
•D ` u kiê.n d̄u’. Cho x, y ∈ H. D
- iê - ă.t a = Ax, x, b = Ay, y, c = A(x +
y), x + y, d = A(x + iy), x + iy. Theo gia’ thiê ´t ta có a, b, c, d ∈ R. Ngoài ra
c = Ax, x + Ay, y + Ax, y + Ay, x

= a + b + Ax, y + Ay, x
Tu.o.ng tu.., d = a + b − iAx, y + iAy, x.

Tù. d̄ó suy ra
Ax, y + Ay, x = c − (a + b) = u ∈ R,
−iAx, y + iAy, x = d − (a + b) = v ∈ R.
Nhu. vâ.y u + iv = 2Ax, y, u − iv = 2Ay, x nên Ax, y = Ay, x = x, Ay.
Theo d̄i.nh nghı̃a, ta có A = A∗ .
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
127
BÀI TÂ
.P
1. Gia’ su’. M là không gian con d̄óng cu’a không gian Hilbert H và x∗ là
phiê´m hàm tuyêń tı́nh liên tu.c trên M. Chú.ng minh ră ` ng tô
` n ta.i mô.t phiê´m
hàm tuyêń tı́nh liên tu.c duy nhâ´t x̃ trên H sao cho x̃|M = x∗ và x∗ = x̃.
2. Gia’ su’. (ajk ), j, k = 1, 2, . . . là mô.t ma trâ.n vô ha.n vó.i ajk là nhũ.ng sô´
∞ ∞
phú.c thoa’ mãn d̄iê
` u kiê.n |ajk |2 < ∞. Ta xác d̄i.nh ánh xa. A : 2 → 2
j=1k=1
nhu. sau: vó.i x = (ξj )j ∈ 2 , Ax = (ηj )j trong d̄ó
∞

ηj = ajk ξk , j = 1, 2, . . .
k=1
a) Chú.ng minh A là toán tu’. tuyê ń tı́nh liên tu.c tù. 2 vào 2 .
b) Xác d̄i.nh toán tu’. liên hiê.p A∗ cu’a A. Nêu d̄iê` u kiê.n d̄ê’ A là toán tu’. tu..
liên hiê.p.
3. Chú.ng minh ră ` ng toán tu’. A : L2 [0, 1] → L2 [0, 1] xác d̄i.nh bo’.i công thú.c
t
Ax(t) = x(s)ds, t ∈ [0, 1]
0
là toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c. Tı̀m toán tu’. liên hiê.p A∗ cu’a A.
4. Tı̀m toán tu’. liên hiê.p cu’a toán tu’. A : L2 [0, 1] → L2 [0, 1] xác d̄i.nh bo’.i
t
Ax(t) = tx(s)ds, t ∈ [0, 1].
0
5. Gia’ su’. (En )n là mô.t dãy gia’m các tâ.p lô
` i, d̄óng trong không gian
Hilbert H. Vó i mo.i x ∈ H, ta ký hiê.u dn (x) là khoa’ng cách tù. x d̄êń En . D
. - ă.t
d(x) = lim dn (x).
n→∞
a) Chú.ng minh ră ` ng nêú vó.i ı́t nhâ´t mô.t x ∈ H sao cho d(x) là hũ.u ha.n
thı̀ d(x) hũ.u ha.n vó.i mo.i x ∈ H. Tù. d̄ây vê ` sau ta gia’ thiê´t nhu. vâ.y. Ký hiê.u
A(x, , n) = En ∩ B (x, d(x) + ) trong d̄ó > 0, B (x, d(x) + ) là hı̀nh câ ` u d̄óng
tâm x, bán kı́nh d(x) + .
b) Chú.ng minh ră ` ng khi tiêń d̄êń 0 và n tiêń d̄êń vô tâ.n, d̄u.ò.ng kı́nh cu’a
A(x, , n) tiêń d̄êń 0.
∞
c) Tù. d̄ó suy ra E = ∩ E = ∅ và d(x) = d(x, E).
n
n=1
6. Gia’ su’. H là không gian Hilbert trên tru.ò.ng K.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
128
Cho {x1 , x2 , . . . , xn . . . } là mô.t hê. tru..c giao d̄ê´m d̄u.o..c các vecto. trong H.
Chú.ng minh 3 mê.nh d̄ê ` sau là tu.o.ng d̄u.o.ng:
∞
a) xn hô.i tu. ma.nh trong H (hô.i tu. theo chuâ’n).
n=1
∞
b) xn hô.i tu. yêú.
n=1
∞

c) xn 2 hô.i tu..
n=1
§5. MÔ ´ ’. .
. T SÔ TOÁN TU TU. LIÊN HIÊ.P
5.1 Da
. ng Hermite.
Cho H là mô.t không gian Hilbert, A là toán tu’. tu.. liên hiê.p trên H. Xét
´m hàm h : H × H → K xác d̄i.nh bo’.i công thú.c
phiê
h(x, y) = Ax, y, ∀x, y ∈ H.
Khi d̄ó ta có các tı́nh châ´t:

1) h(x, y) = h(y, x).
2) h(λx1 + µx2 , y) = λh(x1 , y) + µh(x2 , y) vó.i mo.i x, y ∈ H, λ ∈ K.
Ho.n nũ.a |h(x, y)| = |Ax, y| ≤ A x y.
5.1.1 D- i.nh nghı̃a. Cho H là mô.t không gian Hilbert, phiê ´m hàm h :
H × H → K tho’a mãn các d̄iê ` u kiê.n 1) và 2) nêu trên d̄ô .
` ng thò i liên tu.c theo
tù.ng biê
ń d̄u.o..c go.i là mô.t da.ng Hermite o’. trên H.
- i.nh lý. Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert, h là mô.t da.ng Hermite
5.1.2 D
o’. trên H. Khi d̄ó h là hàm liên tu.c (theo ca’ 2 biêń d̄ô
` ng thò.i). Do vâ.y, ta có:
(∃M > 0) (∀x, y ∈ H) : |h(x, y)| ≤ M x y.
Chú.ng minh. Ta chı’ câ ` n chú.ng minh h liên tu.c ta.i (0, 0).
Gia’ su’. (xn , yn ) → (0, 0). Ta kiê’m tra h(xn , yn ) → 0. Vó.i mo.i n ∈ N d̄ă.t
zn∗ (y) = h(xn , y), y ∈ H. Khi d̄ó zn∗ ∈ H ∗ = H. D ` ng, ∀y ∈ H, zn∗ (y) =
- ê’ ý ră
h(xn , y) → h(0, y) = 0 (do h liên tu.c theo tù.ng biê ń.) Áp du.ng d̄i.nh lý Banach-
Steinhaus ta thâý tô .
` n ta.i M > sao cho vó i mo.i n ∈ N thı̀ zn∗ ≤ M. Khi âý ta
có:
|h(xn , yn )| = |zn∗ (yn )| ≤ zn∗ yn ≤ M yn → 0 (n → ∞).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
129
´m hàm liên tu.c theo ca’ hai biê

Vâ.y h là phiê ń.
. .
Bây giò su’ du.ng d̄i.nh nghı̃a liên tu.c bă ` ng ngôn ngũ. , δ, ta có vó.i = 1,
` n ta.i δ > 0 sao cho vó.i mo.i x, y ∈ H, x ≤ δ, y ≤ δ thı̀ |h(x, y)| ≤ 1. Nê
tô ú
δy 1
x = 0, y = 0 ta có |h( xδx
, y )| ≤ 1 hay |h(x, y)| ≤ 2 x y. Bâ´t d̄ă’ng thú.c
δ
này hiê’n nhiên d̄úng khi x = 0 hay y = 0.
5.1.3 D- .inh lý. Nêú h : H × H → K là mô.t da.ng Hermite trên không gian
Hilbert H thı̀ tô` n ta.i duy nhâ´t toán tu’. tu.. liên hiê.p A trên H sao cho
h(x, y) = Ax, y, ∀x, y ∈ H.
Chú.ng minh. Vó.i mo.i y ∈ H d̄ă.t zy∗ : H → K, x → h(x, y), x ∈ H. Ta

` n ta.i z ∈ H sao cho vó.i mo.i
có ngay là zy∗ ∈ H ∗ = H. Theo d̄i.nh lý Riesz, tô
x ∈ H : zy∗ (x) = x, z. D - ă.t z = Ay. Khi d̄ó ta kiê’m tra d̄u.o..c A là toán tu’.
ń tı́nh. Ngoài ra, h(Ay, y) = Ay, Ay = Ay2 ≤ M Ay y nên
tuyê
z = Ay = zy∗ ≤ M y, ∀y ∈ H.
Vâ.y A bi. chă.n. Ho.n nũ.a ta có
Ax, y = y, Ax = zx∗ (y) = h(y, x) = h(x, y) = x, Ay.
Nhu. thê
´ A là tu.. liên hiê.p. Nê
ú có toán tu’. tu.. liên hiê.p B sao cho h(x, y) =
Ax, y = Bx, y, vó.i mo.i x, y ∈ H thı̀ (A − B)x, y = 0 nên (A − B)x, (A −
B)x = 0 vó.i mo.i x ∈ H. Tù. d̄ó suy ra A = B.
5.2 Toán tu’. chiê
ú.
- i.nh nghı̃a. Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert và M là mô.t
5.2.1 D
` ng, vó.i mô˜i x ∈ H có thê’ biê’u diêñ mô.t
´t ră
không gian con d̄óng cu’a H. Ta biê
cách duy nhâ´t du.ó.i da.ng
x = y + z, trong d̄ó y ∈ M, z ∈ M ⊥ .
Xét toán tu’.

P :H →H
x = y + z → Px = y
Hiê’n nhiên P là mô.t toán tu’. tuyê
ń tı́nh. Ta go.i P là phép chiêú hay toán tu’.
chiêú tù. không gian H lên không gian con d̄óng M.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
130
Ký hiê.u I là toán tu’. d̄ô

` ng nhâ´t trên H, ta có
z = x − y = x − P x = (I − P )x
nên I − P là toán tu’. chiê

ú tù. không gian H lên không gian con d̄óng M ⊥ .
Vó.i mo.i x ∈ H ta có x2 = y2 + z2 , do y⊥z. Nhu. vâ.y P x =
y ≤ x nghı̃a là P liên tu.c và P ≤ 1. Nê ú M = {0} ta lâý y ∈ M thı̀
.
P y = y nên P ≥ 1 tú c là P = 1.
5.2.2 Mê.nh d̄ê ` . Toán tu’. chiêú P tù. không gian Hilbert H lên không gian
con d̄óng M là tu.. liên hiê.p và tho’ a mãn d̄ă’ ng thú.c P 2 = P.
Chú.ng minh. Hiê’n nhiên P 2 = P tù. d̄i.nh nghı̃a. Vó.i mo.i x1 , x2 ∈ H ta
´t
viê
x1 = y1 + z1 , x2 = y2 + z2 , trong d̄ó y1 , y2 ∈ M ; z1 , z2 ∈ M ⊥ .
Nhu. vâ.y
P x1 , x2 = y1 , y2 + z2 = y1 , y2 = x2 , P x1 .
5.2.3 Mê.nh d̄ê` . Cho P : H → H là mô.t toán tu’. tu.. liên hiê.p trong không
` u kiê.n P 2 = P. Khi d̄ó P là mô.t toán tu’. chiêú.
gian Hilbert tho’ a mãn d̄iê
Chú.ng minh. Ký hiê.u M = P (H). Ta chú.ng minh M là mô.t không gian
con d̄óng cu’a H. Gia’ su’. M yn → y0 thı̀ tô
` n ta.i xn ∈ H d̄ê’ P xn = yn . Do P
liên tu.c và tù. gia’ thiê
´t, ta có
P yn = P 2 xn = P xn = yn → y0 , P yn → P y0 .
Vâ.y P y0 = y0 hay y0 ∈ M.
Bây giò., vó.i mo.i x ∈ H, ta viê
´t x = P x + (x − P x). D
- ê’ ý ră
` ng,
∀ y ∈ H, P y, x − P x = y, P x − P x = 0
nghı̃a là x − P x ∈ M ⊥ và H = M ⊕ M ⊥ .

Sau d̄ây là mô.t sô´ tı́nh châ´t hı̀nh ho.c cu’a toán tu’. chiê
ú.
5.2.4 D- i.nh lý. Cho P1 , P2 là 2 toán tu’. chiêú tù. không gian Hilbert H lên
các không gian con d̄óng M1 , M2 . Các mê.nh d̄ê ` sau d̄ây là tu.o.ng d̄u.o.ng:
a) M1 ⊥ M2 .
b) P1 P2 = 0 (hay P2 P1 = 0.)
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
131
c) P1 + P2 là mô.t toán tu’. chiêú.

Lúc d̄ó P1 + P2 là toán tu’. chiêú lên không gian con M1 ⊕ M2 .
Chú.ng minh.
a) ⇒ b). Lâý bâ´t kỳ x ∈ H thı̀ P1 x ∈ M1 . Do M1 ⊥M2 nên P2 (P1 x) = 0
hay P2 P1 = 0.
b) ⇒ a). Lâý x1 ∈ M1 , x2 ∈ M2 ta có x1 = P1 x1 , x2 = P2 x2 .
Do x1 , x2 = P1 x1 , P1 x2 = x1 , P1 P2 x2 = 0, nên x1 ⊥x2 .
b) ⇒ c). Ta có (P1 + P2 )∗ = P1∗ + P2∗ = P1 + P2 . Ngoài ra
(P1 + P2 )2 = (P1 + P2 )(P1 + P2 ) = P12 + P1 P2 + P2 P1 + P22 = P1 + P2 .
Nhu. vâ.y theo Mê.nh d̄ê ` 5.2.3 thı̀ P1 + P2 là mô.t toán tu’. chiêú.
Ta ký hiê.u M = M1 ⊕ M2 và go.i P là toán tu’. chiê ú tù. H lên M. Vó.i mo.i
x ∈ H ta viê ´t x = P x + (I − P )x. Do P x ∈ M nên P x = u + v, trong d̄ó
u ∈ M1 , v ∈ M2 nhu. thê ´ x = u + v + (I − P )x. Vı̀ M1 ⊥M2 nên v⊥M1 , (I −
P )x⊥M1 , suy ra v + (I − P )x⊥M1 nhu. thê ´ P1 x = u, tu.o.ng tu.. P2 x = v nên
P x = P1 x + P2 x = (P1 + P2 )x. Vâ.y P = P1 + P2 hay P1 + P2 là toán tu’. chiê ú
cu’a H lên không gian con M1 ⊕ M2 .
c) ⇒ b). Nê ú P1 + P2 là toán tu’. chiê
ú thı̀ tù. viê.c khai triê’n d̄ă’ng thú.c
(P1 + P2 )2 = P1 + P2 ta có P1 P2 + P2 P1 = 0. Nhân P1 lâ ` n lu.o..t vào bên trái và
bên pha’i d̄ă’ng thú.c này thı̀ d̄u.o..c
P1 P2 + P1 P1 P1 = 0, P1 P2 P1 + P2 P1 = 0.
Cô.ng 2 d̄ă’ng thú.c này la.i, vê ´ ta nhâ.n d̄u.o..c 2P1 P2 P1 = 0. Suy ra
´ theo vê
P1 P2 = P2 P1 = 0.
5.3 Toán tu’. du.o.ng.
5.3.1 D- i.nh nghı̃a. Cho H là mô.t không gian Hilbert. Toán tu’. tuyê ń tı́nh
. . . . .
liên tu.c A ∈ L(H) d̄u o. c go.i là mô.t toán tu’ du o ng nê ú Ax, x ≥ 0 vó.i mo.i
x ∈ H. Khi d̄ó ta ký hiê.u A ≥ 0.
Theo D - i.nh lý 4.2.2, nê ú A ≥ 0 và H là không gian Hilbert phú.c thı̀ A là
mô.t toán tu’. tu.. liên hiê.p.
Cho A, B là 2 toán tu’. tu.. liên hiê.p. Ta ký hiê.u A ≥ B nê ú A − B ≥ 0 tú.c
là Ax, x ≥ Bx, x vó.i mo.i x ∈ H. D ` ng quan hê. “ ≥ ” có tı́nh pha’n xa.,
- ê’ ý ră
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
132
pha’n d̄ôí xú.ng và băć câ

` u. Nhu. vâ.y trên tâ.p A(H) các toán tu’. tu.. liên hiê.p
trong không gian Hilbert H ta xác d̄i.nh d̄u.o..c quan hê. thú. tu.. bô. phâ.n “ ≥ ”.
5.3.2 Vı́ du..

1. Toán tu’. chiê
ú trong không gian Hilbert H là mô.t toán tu’. du.o.ng vı̀ vó.i
mo.i x ∈ H ta có:
P x, x = P (P x), x = P x, P x = P x2 ≥ 0.
2. Cho A ∈ L(H). Khi âý A∗ A ≥ 0. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i x ∈ H ta có
A∗ Ax, x = Ax, Ax = Ax2 ≥ 0.
` . Cho A ∈ L(H) và A ≥ 0. Khi d̄ó vó.i mo.i x, y ∈ H ta có

5.3.3 Mê.nh d̄ê
|Ax, y|2 ≤ Ax, xAy, y. (5.3)
Chú.ng minh. - ă.t [x, y] = Ax, y thı̀ [., .] là mô.t da.ng song tuyê
D ń tı́nh
du.o.ng trên H. Áp du.ng cách chú.ng minh bâ´t d̄ă’ng thú.c Schwarz cho da.ng này
ta d̄u.o..c kê
´t qua’.
ú A ∈ L(H) và A ≥ 0 thı̀
5.3.4 Hê. qua’. Nê
∀ x ∈ H, Ax2 ≤ A Ax, x.
´t qua’. Tù. d̄ây ta thâý ră

Thâ.t vâ.y, lâý y = Ax trong (5.3) ta có kê ` ng nê
ú
Ax, x = 0 thı̀ Ax = 0.
` Cho A, B, C ∈ A(H) và α ∈ K. Ta có các tı́nh châ´t sau
5.3.5 Mê.nh d̄ê
d̄ây:
a) Nêú A ≥ B thı̀ A + C ≥ B + C.
b) Nêú A ≥ B và α ≥ 0 thı̀ αA ≥ αB.
c) Nêú A ≥ B thı̀ −B ≥ −A.
` ng phôi tuyêń tı́nh thı̀ A−1 ≥ 0.
d) Nêú A ≥ 0 và A là phép d̄ô
Viê.c chú.ng minh các mê.nh d̄ê
` trên là hoàn toàn d̄o.n gia’n.
5.3.6 D - i.nh lý. Cho P1 , P2 là hai toán tu’. chiêú trên không gian Hilbert H.
Khi âý ta có
P2 ≥ P1 ⇐⇒ P2 P1 = P1 .
Lúc d̄ó P2 − P1 cũng là mô.t toán tu’. chiêú.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
133
Chú.ng minh.
(⇒) Do P2 ≥ P1 nên I − P1 ≥ I − P2 , trong d̄ó I − Pi , i = 1, 2 cũng là các
toán tu’. chiê
ú. ta có
(I − P2 )P1 (x)2 = (I − P2 )P1 x, (I − P2 )P1 x = (I − P2 )2 P1 x, P1 x
= (I − P2 )P1 x, P1 x ≤ (I − P1 )P1 x, P1 x = 0, P1 x = 0.
Vâ.y (I − P2 )P1 = 0 hay P1 = P2 P1 .

(⇐) Ngu.o..c la.i, gia’ su’. P2 P1 = P1 , ta chú.ng minh P2 − P1 là mô.t toán tu’.
ú. Ta có
chiê
P1 P2 x, y = P2 x, P1 y = x, P1 P1 y = x, P1 y = P1 x, y, ∀x, y ∈ H.
Do d̄ó P1 P2 = P1 . Mă.t khác,
(P2 − P1 )2 = P22 − P2 P1 − P1 P2 + P12 = P2 − P1 − P1 + P1 = P2 − P1 .
Ngoài ra P2 − P1 là tu.. liên hiê.p nên P2 − P1 là toán tu’. chiê
ú vı̀ thê
´ nó cũng
. . . .
là toán tu’ du o ng. Nhu vây P2 ≥ P1 .
`:
Sau cùng, ta có mê.nh d̄ê
` . Cho P1 , P2 : H → H là 2 toán tu’. chiêú trong không
5.3.7 Mê.nh d̄ê
gian Hilbert H. Khi d̄ó
P2 ≥ P1 ⇐⇒ P2 (H) ⊃ P1 (H).
BÀI TÂ
.P
5.1 Cho a = (an ) là mô.t dãy sô´ phú.c bi. chă.n và A : 2 → 2 là mô.t toán
tu’. xác d̄i.nh nhu. sau:
x = (ξn )n ∈ 2 , Ax = (an ξn )n .
a) Chú.ng minh A ∈ L(2 ). Tı́nh A.

b) Xác d̄i.nh toán tu’. liên hiê.p A∗ . Khi nào thı̀ toán tu’. A tu.. liên hiê.p.
c) Hãy cho.n a = (an )n sao cho A là toán tu’. có toán tu’. ngu.o..c liên tu.c; A
là toán tu’. du.o.ng.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
134
5.2 Cho H là mô.t không gian Hilbert và P ∈ L(H) sao cho P 2 = P và
P ≤ 1. Chú.ng minh ră ` ng P là mô.t toán tu’. chiê
ú.
5.3 Cho H là không gian Hilbert trên tru.ò.ng K và E = {e1 , . . . , en , . . . } là
mô.t co. so’. tru..c chuâ’n d̄ê
´m d̄u.o..c trong H. D - ă.t Mn = {e1 , . . . , en } và ký hiê.u
Pn là phép chiê . .
ú tru. c giao tù H lên Mn .
a) Chú.ng minh ră ` ng, vó.i mo.i x ∈ H ta có Pn x − x → 0, khi n → ∞.
b) Gia’ su’. C là tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí trong H. Chú.ng minh ră ` ng (∀ >
0), (∃n0 ∈ N), (∀x ∈ C) : Pn x − x < ).
5.4 Cho H là không gian Hilbert trên tru.ò.ng sô´ phú.c C, và E = {e1 , e2 , . . . }
là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n d̄ê
´m d̄u.o..c trong H.

∞ |x, e |
n
a) Vó.i mo.i x ∈ H ta d̄ă.t x∗ = 2
. Chú.ng minh ră ` ng · ∗ là
n=1 n
mô.t chuâ’n trên H. Kha’o sát su.. hô.i tu. cu’a dãy (en )n theo chuâ’n · ∗ tù. d̄ó
chú.ng minh ră ` ng, trên không gian vecto. H, chuâ’n · ∗ không tu.o.ng d̄u.o.ng

vó.i chuâ’n · cho bo’.i tı́ch vô hu.ó.ng (tú.c là x = x, x).
b) Cho A : H → H là mô.t toán tu’. tuyê ń tı́nh. Chú.ng minh ră ` ng, vó.i mo.i
x, y ∈ H ta có d̄ă’ng thú.c
4Ax, y = A(x+y), x+y−A(x−y), x−y+iA(x+iy), x+iy−iA(x−iy), x−iy.
Tù. d̄ó suy ra ră

` ng, nê
ú A tho’a mãn d̄iê ` u kiê.n Ax, x = 0 vó.i mo.i x ∈ H
thı̀ A = 0.
c) Cho A ∈ L(H) tho’a d̄iê ` u kiê.n Ax, x ≥ x, x, vó.i mo.i x ∈ H. Chú.ng
` ng A là mô.t phép d̄ô
minh ră ń tı́nh tù. H lên H.
` ng phôi tuyê
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
135
Chu.o.ng 4
. ’ A TOÁN TU’.
TOÁN TU’ COMPACT VÀ PHÔ’ CU
.
§1. TOÁN TU’ COMPACT
Gia’ su’. X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n. Trong tâ.p ho..p L(X, Y ) có mô.t
ló.p các toán tu’. có tı́nh châ´t d̄ă.c biê.t, khá gâ
` n gũi vó.i toán tu’. liên tu.c tù. không
gian d̄i.nh chuâ’n X vào mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n hũ.u ha.n chiê ` u.
1.1 D- i.nh nghı̃a. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n. Toán tu’. tuyêń tı́nh
A : X → Y d̄u.o..c go.i là toán tu’. compact (hay hoàn toàn liên tu.c) nêú A ánh
` u d̄o.n vi. B (0, 1) cu’a X thành mô.t tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí trong Y.
xa. hı̀nh câ
1.2 Các nhâ.n xét.
1. Gia’ su’. A : X → Y là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh. Lúc d̄ó A là toán tu’.
compact khi và chı’ khi A biêń mô˜i tâ.p ho..p bi. chă.n trong X thành tâ.p compact
tu.o.ng d̄ôí trong Y.
Chú.ng minh. Gia’ su’. A là mô.t toán tu’. compact và M là mô.t tâ.p bi. chă.n
trong X. Khi âý có α > 0 sao cho vó.i mo.i x ∈ M thı̀ x ≤ α. Cho (yn )n
` n ta.i xn ∈ M d̄ê’ yn = Axn . Vı̀ dãy
là mô.t dãy tuỳ ý trong A(M ). Lúc d̄ó tô
xn . yn xn yn
( )n ⊂ B (0, 1) nên có thê’ trı́ch ra tù dãy = A( ) mô.t dãy con k hô.i
α α α α
ń y0 ∈ Y. Khi d̄ó ynk → αy0 ∈ Y. Vâ.y A(M ) là tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí.
tu. d̄ê
` u ngu.o..c la.i là rõ ràng.
- iê
D
2. A compact thı̀ A liên tu.c.

Thâ.t vâ.y, vı̀ tâ.p A(B (0, 1)) ⊂ Y compact tu.o.ng d̄ôí nên nó bi. chă.n, nghı̃a
là sup Ax < ∞. Vâ.y A liên tu.c.
x≤1
3. Nêú không gian d̄i.nh chuâ’n Y hũ.u ha.n chiê

` u và A ∈ L(X, Y ) thı̀ A
compact.
- ó là vı̀ mo.i tâ.p ho..p bi. chă.n trong không gian hũ.u ha.n chiê
D ` u là compact
tu.o.ng d̄ôí.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
136
4. Toán tu’. d̄ô

` ng nhâ´t I = id: X → X là compact khi và chı’ khi X hũ.u ha.n
` u.
chiê
` u này suy ra tù. kê´t qua’ cu’a D
- iê
D - i.nh lý 4.6 Chu.o.ng 1.
5. Toán tu’. tuyê

ń tı́nh A ∈ L(X, Y ) d̄u.o..c go.i là toán tu’. hũ.u ha.n chiêù
.
nêú Im A = A(X) là mô.t không gian con hũ u ha.n chiê .
` u cu’a Y. Nhu vâ.y, nêú
A ∈ L(X, Y ) và hũ.u ha.n chiê ` u thı̀ A compact.
1.3 Các tı́nh châ´t co. ba’n.
1.3.1. D - i.nh lý. Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A : X → Y
là toán tu’. compact. Nêú dãy (xn )n ⊂ X hô.i tu. yêú d̄êń x0 trong X thı̀ dãy
(Axn )n hô.i tu. ma.nh (hô.i tu. theo chuâ’n) d̄êń Ax0 trong Y .
w
Chú.ng minh. Cho xn → x0 và d̄ă.t yn = Axn , y0 = Ax0 . Gia’ su’. yn
không hô.i tu. vê` y0 . Khi d̄ó tô
` n ta.i > 0 và dãy con (ynk )k cu’a (yn )n sao cho
w
ynk − y0 ≥ . Vı̀ xn → x0 nên tâ.p {xn , n ∈ N} bi. chă.n. Theo Nhâ.n xét 1, tâ.p
{ynk , k ∈ N} = {A(xnk ), k ∈ N} compact tu.o.ng d̄ôí nên có dãy con (ynkl )l cu’a
(ynk )k mà ynkl → z0 ∈ Y vó.i z0 − y0 ≥ . Nhu.ng theo 5.2.1 và 5.2.3 Chu.o.ng
w w
2, ta có ynkl → z0 và ynkl = Axnkl → y0 nên z0 = y0 . D - iê
` u mâu thuâñ này cho
.
ta kê´t thúc viê.c chú ng minh.
- i.nh lý. Cho X là mô.t không gian Banach pha’ n xa., còn Y là mô.t
1.3.2 D
không gian d̄i.nh chuâ’n. Gia’ su’. A ∈ L(X, Y ) sao cho A ánh xa. mo.i dãy hô.i
tu. yêú trong X thành mô.t dãy hô.i tu. ma.nh trong Y. Khi d̄ó A là mô.t toán tu’.
compact.
Chú.ng minh. Gia’ su’. A không pha’i là toán tu’. compact. Khi âý tô ` n ta.i
dãy (xn )n ⊂ X, x ≤ 1 sao cho (Axn )n không chú.a dãy con hô.i tu. nào ca’.
Vı̀ X = X ∗∗ nên hı̀nh câ ` u d̄o.n vi. BX

(0, 1) compact yê ú, nhu. vâ.y dãy (xn )n có
ú. Theo gia’ thiê
mô.t dãy con (xkn )n hô.i tu. yê ´t cu’a d̄i.nh lý, lúc d̄ó dãy (Axkn )n
hô.i tu. (ma.nh) trong Y . D ` u này mâu thuâñ vó.i lý luâ.n o’. trên.
- iê
1.3.3 D - i.nh lý. Cho X, Y, Z, V là các không gian d̄i.nh chuâ’n, A : X → Y
là toán tu’. compact, B ∈ L(Y, Z) và C ∈ L(V, X). Lúc d̄ó các toán tu’. B ◦ A và
A ◦ C là các toán tu’. compact.
Chú.ng minh. Ký hiê.u S là hı̀nh câ

` u d̄o.n vi. trong X. Lúc d̄ó A(S) là
tâ.p compact trong Y. Do B liên tu.c nên ánh xa. tâ.p compact A(S) thành tâ.p
compact B(A(S)). Suy ra B(A(S)) là tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí vı̀ nó chú.a trong
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
137
tâ.p B(A(S)). Vâ.y toán tu’. B ◦ A là compact. Chú.ng minh tu.o.ng tu.. ta cũng có
A ◦ C là compact.
1.3.4 D- i.nh lý. Gia’ su’. X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n. Ký hiê.u
K(X, Y ) là tâ.p ho..p các toán tu’. compact tù. X vào Y. Lúc d̄ó K(X, Y ) là mô.t
không gian con cu’ a L(X, Y ). Ho.n nũ.a K(X, Y ) là không gian Banach nêú Y là
Banach.
Chú.ng minh. Rõ ràng 0 ∈ K(X, Y ). Lâý A, B ∈ K(X, Y ) và α, β là hai sô´.
Ta chú.ng minh αA + βB ∈ K(X, Y ). Cho yn = (αA + βB)xn trong d̄ó xn ≤ 1.
` n ta.i dãy con (xnk )k cu’a dãy (xn )n sao cho Axnk → xa . Mă.t
Vı̀ A compact nên tô
` n ta.i dãy con (xnk )l cu’a dãy (xnk )k mà Bxnk → xb .
khác B compact nên la.i tô l l
Vı̀ vâ.y dãy
(αA + βB)xnkl = αAxnkl + βBxnkl
` αxa +βxb nên toán tu’. αA+βB là compact. Do d̄ó αA+βB ∈ K(X, Y )
hô.i tu. vê
hay K(X, Y ) là không gian con cu’a L(X, Y ).
Khi Y Banach thı̀ L(X, Y ) là không gian Banach. Do d̄ó phâ ` n còn la.i cu’a
` n chú.ng minh K(X, Y ) là tâ.p d̄óng trong L(X, Y ). Gia’ su’. (An)n
d̄i.nh lý ta chı’ câ
là mô.t dãy các phâ` n tu’. cu’a K(X, Y ) hô.i tu. d̄êń A trong không gian L(X, Y ) và
sô´ du.o.ng tuỳ ý. Vó.i n0 d̄u’ ló.n ta sẽ có
An0 − A < /2.
Nêú x ∈ X mà x ≤ 1 thı̀
An0 x − Ax ≤ An0 − A x < /2,
Tâ.p ho..p An0 (B (0, 1)) là compact tu.o.ng d̄ôí nên nó hoàn toàn bi. chă.n
trong Y . Vı̀ vâ.y nó d̄u.o..c phu’ bă
` ng mô.t sô´ hũ.u ha.n hı̀nh câ
` u có bán kı́nh /2 :
m

An0 (B (0, 1)) ⊂ B(yi, ).
i=1
2
do d̄ó vó.i x ∈ B (0, 1) thı̀ tô

` n ta.i i0 , 1 ≤ i0 ≤ m sao cho An0 x ∈ B(yi0 , /2).
Lúc âý
Ax − yi0 ≤ Ax − An0 x + An0 x − yi0 < /2 + /2 =
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
138
hay Ax ∈ B(yi0 , ). Nhu. thê´

m

A(B (0, 1)) ⊂ B(yi, ),
i=1
nghı̃a là A(B (0, 1)) là tâ.p hoàn toàn bi. chă.n trong không gian Banach Y nên
nó là tâ.p compact tu.o.ng d̄ôí. Do d̄ó A ∈ K(X, Y ). Vâ.y K(X, Y ) là không gian
Banach.
Ta có mô.t hê. qua’ tru..c tiê
´p cu’a d̄i.nh lý này nhu. sau:
1.3.5 Hê. qua’. Gia’ su’. Y là không gian Banach và X là không gian d̄i.nh
chuâ’n. Nêú toán tu’. A : X → Y là gió.i ha.n trong L(X, Y ) cu’ a mô.t dãy các
toán tu’. hũ.u ha.n chiê
` u An ∈ L(X, Y ) thı̀ A là toán tu’. compact.
1.3.6 D- i.nh lý. Cho X, Y là 2 không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X, Y ).
1. Gia’ su’. A là toán tu’. compact. Khi d̄ó A∗ cũng là toán tu’. compact.
2. Gia’ su’. Y là không gian Banach và toán tu’. liên hiê.p A∗ ∈ L(Y ∗ , X ∗) là
compact. Khi d̄ó A là toán tu’. compact.
Chú.ng minh.
- iê
D ` n. Gia’ su’. (yn∗ )n ⊂ BY ∗ (0, 1). Theo gia’ thiê
` u kiê.n câ ´t, tâ.p M =

(0, 1)) ⊂ Y là tâp compact. D
A(BX . - ă.t fn = yn∗ ∈ C(M ), ta có
M
∀y1 , y2 ∈ M, |fn (y1 ) − fn (y2 )| = |yn∗ (y1 ) − yn∗ (y2 )| ≤ yn∗ y1 − y2 ≤ y1 − y2
` ng bâ.c trên M. Ngoài ra vó.i mo.i y ∈ A(BX

nên (fn )n liên tu.c d̄ô ` n ta.i
(0, 1)), tô

x ∈ BX (0, 1) sao cho y = Ax. Khi âý ta có:
|fn (y)| = |yn∗ (Ax)| ≤ A yn∗ x ≤ A,
tù. d̄ây suy ra (fn )n bi. chă.n d̄ê

` u trên M. Áp du.ng d̄i.nh lý Ascoli, tô
` n ta.i dãy
con (fkn )n ⊂ (fn )n sao cho (fkn )n hô.i tu., nhu vâ.y dãy con này là dãy co. ba’n.
.
Ta có
∀m, n ∈ N : A∗ yk∗n − A∗ yk∗m = sup |A∗yk∗n (x) − A∗yk∗m (x)|
x=1
sup |yk∗n (Ax) − yk∗m (Ax)| = sup |fkn (Ax) − fkm (Ax)|
x=1 x=1
≤ max fkn (y) − fkm (y) = fkn − fkm → 0 (m, n → ∞)

y∈M
Vâ.y (A∗yk∗n )n co. ba’n trong X ∗ nên nó hô.i tu..
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
139
` u kiê.n d̄u’. Gia’ su’. A∗ là toán tu’. compact. Khi âý theo chú.ng minh
- iê
D
trên ta có A∗∗ là compact. Cho (xn )n ⊂ BX
(0, 1) ⊂ X ∗∗ nhu. thê
´ tô
` n ta.i dãy
con (xkn )n ⊂ (xn )n sao cho (A∗∗xkn )n hô.i tu. trong Y ∗∗ . Vı̀ Y là không gian
Banach nên Y là d̄óng trong Y ∗∗ . Do vâ.y Axkn = A∗∗ xkn hô.i tu. trong Y nên A
là toán tu’. compact.
BÀI TÂ
.P
1.1 Cho X = C[0,1] là không gian d̄i.nh chuâ’n vó.i chuâ’n “max” và A, B ∈
L(X) xác d̄i.nh bo’.i các công thú.c:
(i) (Ax)(t) = x(0) + tx(1),
1
(ii) (Bx)(t) = 0 ets x(s)ds, vó.i mo.i x ∈ X, t ∈ [0, 1].
a) Chú.ng minh ră ` ng A, B là các toán tu’. compact trong X.
b) D - ă.t v = I − B vó.i I = idX là toán tu’. d̄ô
` ng nhâ´t. Chú.ng minh ră
` ng nê
ú
−1
E là tâ.p compact trong X thı̀ v (E) ∩ BX (0, 1) là tâ.p compact trong X.
1.2 Chú.ng minh ră ` ng toán tu’. tuyê
ń tı́nh A : 2 → 2 xác d̄i.nh bo’.i
x2 xn
Ax = (x1 , ,..., , . . .)
2 n
vó.i x = (x1 , x2 , . . . ) ∈ 2 là mô.t toán tu’. compact.
1.3 Gia’ su’. {en , n = 1, 2, . . . } là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n trong không gian
Hilbert H và A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. compact. Chú.ng minh lim A(en) = 0.
n→∞
. . .
1.4 Cho {en , n ∈ N} là mô.t co so’ tru. c chuâ n trong không gian Hilbert
’
∞
.
H và (an )n ⊂ K là mô.t dãy sô´. Vó i mo.i x ∈ H ta d̄ă.t Ax = an x, enen .
n=1
Chú.ng minh:
a) A ∈ L(H) khi và chı’ khi sup |an | < +∞.
n∈N
` u kiê.n câ
b) Tı̀m d̄iê ń (an )n d̄ê’ A là toán tu’. compact.
` n và d̄u’ liên quan d̄ê
1.5 Cho X, Y là hai không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X) là mô.t toán tu’.
compact. Chú.ng minh ră ` ng không gian con R(A) cu’a Y là không gian kha’ ly.
1.6 Cho X là không gian Banach vô ha.n chiê ` u và A là toán tu’. compact
tù. X vào không gian d̄i.nh chuâ’n Y . Chú.ng minh ră ` ng tô
` n ta.i mô.t dãy (xn )n
trong X sao cho xn = 1 và lim Axn = 0.
n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
140
1.7 Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X) là mô.t toán tu’.
- ă.t v = I − A, trong d̄ó I = idX . Chú.ng minh ră
compact. D ` ng vó.i mo.i tâ.p con
compact K ⊂ X thı̀ tâ.p v −1 (K) ∩ B (0, 1) cũng là mô.t tâ.p compact trong X.
.
§2. PHÔ’ CU’A TOÁN TU’ LIÊN TU
.C
2.1 Các d̄i.nh nghı̃a.
Lý thuyê´t phô’ cu’a các toán tu’. tuyêń tı́nh trong không gian Banach sẽ d̄a.t
d̄u.o..c nhũ.ng kê´t qua’ cân d̄ôí và d̄e.p d̄ẽ ho.n nêú ta xét các không gian phú.c. Do
d̄ó tù. d̄ây tro’. d̄i, ta làm viê.c vó.i tru.ò.ng K chu’ yêú là tru.ò.ng các sô´ phú.c C.
2.1.1 Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n. Ta ký hiê.u L(X) là không
gian L(X, X) và I là toán tu’. d̄ô
` ng nhâ´t id: X → X.
Trong L(X) ta d̄i.nh nghı̃a phép luỹ thù.a nhu. sau. Gia’ su’. A ∈ L(X),
⎧
⎨A ◦ .
. . ◦ A nêú n > 0
n
A = `n
n lâ
⎩
I nêú n = 0.
2.1.2 Cho A ∈ L(X). Gia’ su’. λ ∈ C sao cho tô

` n ta.i vecto. x = 0 trong X
nghiê.m d̄úng
Ax = λx
thı̀ λ d̄u.o..c go.i là mô.t giá tri. riêng cu’a toán tu’. A và x là mô.t vecto. riêng ú.ng
vó.i giá tri. riêng λ này. Nói cách khác λ ∈ C là mô.t giá tri. riêng cu’a toán tu’. A
` n ta.i x ∈ X, x = 0 sao cho (A − λI)x = 0.
nêú tô
Nhâ.n xét: Nêú λ là mô.t giá tri. riêng cu’a toán tu’. A thı̀ toán tu’. (A − λI)
không pha’i là d̄o.n ánh vı̀ tô
` n ta.i x = 0 d̄ê’ (A − λI)x = 0. Vâ.y toán tu’. (A − λI)
không kha’ nghi.ch.
2.1.3 Ta go.i λ ∈ C là mô.t giá tri. phô’ cu’a toán tu’. A nêú không tô ` n ta.i
. . . −1 . . .
toán tu’ ngu o. c bi. chă.n (A − λI) . Tâ.p ho. p các giá tri. phô’ cu’a A d̄u o. c go.i là
phô’ cu’a toán tu’. A, ký hiê.u là σ(A).
Nhâ.n xét.
a) Nêú λ là mô.t giá tri. riêng cu’a toán tu’. A thı̀ λ ∈ σ(A).
b) Nêú X là không gian hũ.u ha.n chiê ` u thı̀ phô’ cu’a A là tâ.p ho..p tâ´t ca’
các giá tri. riêng cu’a A. Ngoài ra gia’ su’. A d̄u.o..c cho bo’.i ma trâ.n cũng ký hiê.u
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
141
là A ú.ng vó.i mô.t co. so’. trong X thı̀ σ(A) là tâ.p ho..p nghiê.m cu’a phu.o.ng trı̀nh
d̄ă.c tru.ng
det (A − λI) = 0.
c) D- ôí vó.i không gian vô ha.n chiê

` u thı̀ có nhũ.ng giá tri. cu’a phô’ không pha’i
là giá tri. riêng. Thâ.t vâ.y, ta xét vı́ du. sau. Cho A : 2 → 2 là toán tu’. tuyê ń
tı́nh liên tu.c xác d̄i.nh bo’.i
x = (x1 , . . . , xn , . . . ) → Ax = (0, x1 , x2 , . . . , xn , . . . ).
A không pha’i là toàn ánh nên A−0I = A không tô ` n ta.i toán tu’. ngu.o..c. Tuy nhiên
sô´ 0 không pha’i là giá tri. riêng vı̀ nêú thê´ thı̀ pha’i có vecto. x = (x1 , x2 , . . . ) = 0
d̄ê’ Ax = (0, x1 , x2 , . . . ) = 0x = 0 tú.c là x = (0, 0, . . . ) hay x = 0, vô lý.
2.1.4 Sô´ µ không thuô.c tâ.p phô’ σ(A) thı̀ µ d̄u.o..c go.i là mô.t giá tri. chı́nh
quy cu’a toán tu’. A nghı̃a là tô ` n ta.i toán tu’. (A − µI)−1 ∈ L(X). Tâ.p C \ σ(A)
d̄u.o..c go.i là tâ.p ho..p gia’ i cu’a toán tu’. A, ký hiê.u ρ(A) còn toán tu’. (A − µI)−1
go.i là toán tu’. gia’ i hay gia’ i thú.c cu’a toán tu’. A, ký hiê.u Rµ (A).
2.1.5 Gia’ su’. A ∈ L(X). Tù. d̄ây tro’. d̄i, ta dùng các ký hiê.u sau Aλ =
A − λI, N (A) = Ker A, R(A) = Im A. Nêú λ là mô.t giá tri. riêng thı̀ không gian
con N (Aλ ) = {x ∈ X : Ax = λx} d̄u.o..c go.i là không gian con riêng cu’a toán
tu’. A ú.ng vó.i λ.
2.1.6 Gia’ su’. Y là không gian con cu’a không gian X và A ∈ L(X). Nêú
A(Y ) ⊂ Y thı̀ Y d̄u.o..c go.i là không gian con bâ´t biêń cu’a toán tu’. A. Chă’ng ha.n
ú µ là mô.t giá tri. riêng cu’a A thı̀ N (Aµ ) là mô.t không gian con bâ´t biê
nê ń cu’a
A.
2.2 Các tı́nh châ´t.
- i.nh lý. Cho X là mô.t không gian Banach và toán tu’. A ∈ L(X).
2.2.1 D
Nêú
|λ| > lim An 1/n

n
thı̀ λ ∈ ρ(A) và toán tu’. gia’ i d̄u.o..c khai triê’n du.ó.i da.ng
∞
An
−1
Rλ (A) = (A − λI) =− (2.1)
n=0
λn+1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
142
Chú.ng minh. Tru.ó.c hê´t ta chú.ng minh lim An 1/n tô
` n ta.i hũ.u ha.n. Thâ.t
n
vâ.y, lâý k ∈ N tuỳ ý. Vó.i mo.i n ∈ N ta viê´t n = kp + r, 0 ≤ r < k. Lúc d̄ó
p 1 r
= − .
n k kn
Nhu. vâ.y
An 1/n = Akp+r 1/n ≤ Ak p/n Ar/n
1 r
≤ Ak k − kn Ar/n .
Lâý lim sup hai vê ´ khi n → ∞ ta có lim An 1/n ≤ Ak 1/k . D
- iê
` u này d̄úng
n→∞
vó.i mo.i k tuỳ ý nên la.i lâý lim inf hai vê´ ta d̄u.o..c
lim An 1/n ≤ lim Ak 1/k .

n→∞ k→∞
` n ta.i hũ.u ha.n.

Vâ.y lim An 1/n tô
n→∞
Tiê´p theo ta chú.ng minh chuô˜i (2.1) hô.i tu. tuyê.t d̄ôí khi
|λ| > lim An 1/n . Thâ.t vâ.y, áp du.ng tiêu chuâ’n hô.i tu. Cauchy-Hadamard
n
ta thâý chuô˜i
∞
An
n=0
|λ|n+1
lim An 1/n

n
hô.i tu. khi và chı’ khi < 1 hay |λ| > lim An 1/n .
|λ| n
∞ An

Vı̀ L(X) là mô.t không gian Banach nên chuô i −
˜
n+1
` mô.t
hô.i tu. vê
n=0 λ
toán tu’. B ∈ L(X) và d̄ô
` ng thò.i
An
lim = 0.
n→∞ λn+1
Ngoài ra ta có
∞
An
(A − λI)B = −(A − λI)
n=0
λn+1
k
An k n
A An+1
= lim (λI − A) n+1
= lim − n
− n+1
k→∞ λ k→∞ λ λ
n=0 n=0
Ak+1
= I − lim = I.
k→∞ λk+1
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
143
Tu.o.ng tu.. ta cũng có B(A − λI) = I. Vâ.y A − λI là song ánh tuyê ń tı́nh liên
` ng phôi tuyê
tu.c nên nó là phép d̄ô ` ng thò.i B là
ń tı́nh theo d̄i.nh lý Banach d̄ô
toán tu’. ngu.o..c cu’a A − λI hay
∞
−1 An
Rλ (A) = (A − λI) =− .
n=0
λn+1
2.2.2 Hê. qua’. Cho X là không gian Banach và A ∈ L(X). Nêú sô´ λ thoa’
` u kiê.n |λ| > A thı̀ λ ∈ ρ(A) và (A − λI)−1 xác d̄i.nh bo’.i công thú.c
mãn d̄iê
(2.1).
Chú.ng minh. Vı̀ An ≤ An nên vó.i gia’ thiê´t thı̀ ta có
|λ| > A ≥ An 1/n .
Vâ.y lim An 1/n ≤ A < |λ|. Áp du.ng D

- .inh lý 2.2.1 ta có kê´t qua’.
n→∞
2.2.3 Hê. qua’. Gia’ su’. X là không gian Banach, A ∈ L(X) và A < 1.
Khi d̄ó (A + I)−1 tô
` n ta.i và
∞

−1
(A + I) = (−A)n.
n=0
2.2.4 Hê. qua’. Nêú A là mô.t toán tu’. bi. chă.n trong không gian Banach X
thı̀ vó.i λ ∈ σ(A) ta có |λ| ≤ lim An 1/n .
n→∞
2.2.5 D- i.nh lý. Gia’ su’. X là không gian Banach và A ∈ L(X). Khi d̄ó ρ(A)
là tâ.p mo’. trong C.
Chú.ng minh. Ta dùng D - i.nh lý 4.3.3 Chu.o.ng 1, (trang 47) nói lên ră` ng
Isom (X, X) = Isom (X) là tâ.p mo’. trong L(X). Nêú λ0 ∈ ρ(A) thı̀ A − λ0 I ∈
Isom (X). Do d̄ó vó.i mo.i λ thoa’ |λ − λ0 | < (A − λ0 I)−1 −1 = r ta sẽ có
(A − λ0 I) − (A − λI) = |λ − λ0 | < (A − λ0 I)−1 −1 = r.
Vâ.y (A − λI)−1 tô

` n ta.i thuô.c L(X) nghı̃a là B(λ0 , r) ⊂ ρ(A) nên ρ(A) là tâ.p
mo’..
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
144
BÀI TÂ
.P
2.1 Gia’ su’. X1 , X2 là 2 không gian con cu’a không gian d̄i.nh chuâ’n X sao
cho X = X1 ⊕ X2 và A ∈ L(X) tho’a d̄iê ` u kiê.n A(X1) ⊂ X2 , A(X2 ) ⊂ X1 .
Chú.ng minh ră ú λ là mô.t giá tri. riêng cu’a A thı̀ −λ cũng vâ.y.
` ng nê
2.2 Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X).
a) Gia’ su’. λ ∈ C sao cho tô` n ta.i mô.t dãy (xn )n ⊂ X vó.i xn = 1 và
Axn − λxn → 0 khi n → ∞. Chú.ng minh λ ∈ σ(A).
b) Gia’ su’. thêm X là Banach, λ ∈ ρ(A) và µ ∈ C sao cho |µ| ≤ (A −
λI)−1 −1 . Chú.ng minh λ − µ ∈ ρ(A).
2.3 Cho X là mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n và A ∈ L(X) là mô.t toán tu’.
compact, λ = 0. Chú.ng minh ră
` ng N (Aλ) là mô.t không gian hũ.u ha.n chiê
` u.
. .
§3. TOÁN TU’ COMPACT TU. LIÊN HIÊ.P TRONG KHÔNG GIAN HILBERT
Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert. Nhăć la.i ră ` ng, toán tu’. A ∈ L(H)
d̄u.o..c go.i là tu.. liên hiê.p nêú A∗ = A. Nói cách khác, vó.i mo.i x, y ∈ H d̄ă’ng
thú.c x, Ay = Ax, y d̄u.o..c tho’a mãn. Ta có d̄i.nh lý sau.
3.1 D - i.nh lý. Nêú A là toán tu’. tu.. liên hiê.p trong không gian Hilbert H và
µ là mô.t giá tri. riêng cu’ a A thı̀ µ là mô.t sô´ thu..c.
Chú.ng minh. Thâ.t vâ.y, nêú µ là mô.t giá tri. riêng thı̀ sẽ tô
` n ta.i vecto. x = 0
sao cho Ax = µx. Vı̀ Ax, x = x, Ax nên µx, x = x, µx hay
µ x2 = µ x2 .
Suy ra µ = µ nghı̃a là µ ∈ R.

3.2 D - i.nh lý. Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là mô.t toán
tu’. tu.. liên hiê.p, λ, µ là hai giá tri. riêng khác nhau cu’ a A. Khi d̄ó hai không
gian con riêng tu.o.ng ú.ng N (Aµ), N (Aλ ) tru..c giao vó.i nhau.
Chú.ng minh. Gia’ su’. x ∈ N (A ) và y ∈ N (A ). Ta có λ, µ ∈ R và
λ µ
λx, y = λx, y = Ax, y

= x, Ay = x, µy = µx, y
Do d̄ó (λ − µ)x, y = 0. Vı̀ λ = µ nên x, y = 0. Vâ.y N (Aλ) ⊥ N (Aµ ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
145
3.3 D - i.nh lý. Gia’ su’. 0 = A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. compact tu.. liên hiê.p
trong không gian Hilbert H. Lúc d̄ó A có mô.t giá tri. riêng λ sao cho |λ| = A.
Chú.ng minh. Tù. D - .inh lý 4.2.1 Chu.o.ng 3, ta có A = sup |Ax, x|. Theo
x=1
d̄i.nh nghı̃a cu’a supremum, tô ` n ta.i dãy xn ∈ H, xn = 1 sao cho |Axn , xn | →
A. Khi d̄ó sẽ có mô.t dãy con cu’a dãy Axn , xn ta cũng ký hiê.u là Axn , xn
hô.i tu. d̄êń sô´ λ vó.i λ = A hoă.c λ = −A (vı̀ Axn , xn là sô´ thu..c). D
- ê’ ý
` ng
ră
0 ≤ Axn − λxn 2 = Axn − λxn , Axn − λxn

= Axn 2 − 2λAxn , xn + λ2 xn
≤ A2 − 2λAxn , xn + λ2 → 0 (n → ∞).
Vâ.y Axn − λxn → 0 (n → ∞). Vı̀ A compact nên có mô.t dãy con (Axnk )k
cu’a dãy (Axn)n hô.i tu.. Nhu. thê´ dãy (λxnk )k hô.i tu. vê
` cùng gió.i ha.n vó.i dãy
- ă.t y = lim λxnk = 0 và x = λ−1 y. Ta có
(Axnk )k . D
k
Ax − λx = A(λ−1 y) − y = λ−1 lim A(λxnk ) − lim λxnk

k k
= lim (Axnk − λxnk ) = 0.
k→∞
Thành ra Ax = λx hay λ là mô.t giá tri. riêng cu’a A.

3.4 D - i.nh lý. Tâ.p ho..p Λ tâ´t ca’ các giá tri. riêng khác 0 cu’ a mô.t toán tu’.
compact tu.. liên hiê.p A ∈ L(H) trong không gian Hilbert H là hũ.u ha.n hoă.c d̄ê´m
d̄u.o..c. Nêú d̄ê´m d̄u.o..c thı̀ tâ.p ho..p d̄ó ta.o thành mô.t dãy hô.i tu. vê
` 0.
Chú.ng minh. D - ă.t Λn là tâ.p ho..p tâ´t ca’ các giá tri. riêng cu’a A có giá tri.
1
tuyê.t d̄ôí ≥ . Ta chú.ng minh Λn hũ.u ha.n vó.i mo.i n ∈ N. Thâ.t vâ.y, gia’ su’.
n
. . 1
ngu o. c la.i là có n0 sao cho tô ` n ta.i vô ha.n giá tri. riêng λα mà |λα| ≥ . Lâý ra
n0
xn
mô.t dãy (xn )n tù. tâ.p các vecto. riêng tu.o.ng ú.ng (xα )α . D - ă.t yn = . Lúc
xn
d̄ó yn = 1 và Ayn = λn yn . Ta có
1 1
yn = ≤ n0 .
λn λn
Nhu. vâ.y dãy (λ−1
n yn )n bi. chă
. n. Vı̀ A compact nên tô` n ta.i mô.t dãy con (λ−1
nk ynk )k
−1 . ú k = l thı̀ λnk = λnl
sao cho A(λnk ynk ) = ynk hô.i tu.. Mă.t khác, vó i mo.i k, l, nê
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
146
nên ynk ⊥ ynl do d̄ó
ynk − ynl 2 = ynk 2 + ynl 2 = 2
nên (ynk )k không thê’ là dãy co. ba’n d̄u.o..c. D ` u mâu thuâñ này chú.ng to’ Λn
- iê
là hũ.u ha.n vó.i mo.i n ∈ N. Vâ.y tâ.p tâ´t ca’ các giá tri. riêng khác 0 ký hiê.u là

∞
Λ= Λn là hũ.u ha.n hay d̄ê´m d̄u.o..c. Dê˜ thâý ră ` ng nêú Λ d̄ê´m d̄u.o..c thı̀ vó.i
n=1
> 0 tùy ý, ta có |λn | < vó.i hâ ` u hê´t n nên nó lâ.p thành mô.t dãy hô.i tu. vê` 0.
Nhâ.n xét. Tù. viê.c chú.ng minh d̄i.nh lý trên, tu.o.ng tu.. ta thâý ră ` ng nêú
. .
µ = 0 là mô.t giá tri. riêng cu’a toán tu’ compact tu. liên hiê.p A thı̀ dimN (Aµ) < ∞
vı̀ trái la.i thı̀ có thê’ tı̀m ra mô.t hê. tru..c chuâ’n d̄ê ´m d̄u.o..c các vecto. riêng
{en , n ∈ N} ú.ng vó.i giá tri. riêng µ mà không có dãy con nào cu’a dãy (Aen)n
` u này mâu thuâñ vó.i tı́nh compact cu’a A.
- iê
hô.i tu.. D
Bây giò. cho A là mô.t toán tu’. compact tu.. liên hiê.p trong không gian Hilbert
H. Theo D - .inh lý 3.4, các giá tri. riêng khác 0 cu’a A lâ.p thành mô.t dãy (hũ.u
ha.n hoă.c vô ha.n) có da.ng
|µ1 | ≥ |µ2 | ≥ . . .
- ă.t qn = dim N (Aµn ) thı̀ theo nhâ.n xét trên, qn là mô.t sô´ tu.. nhiên, d̄u.o..c go.i
D
là bô.i cu’a giá tri. riêng µn .
Ta ký hiê.u:
{e1 , . . . , eq1 } là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n cu’a không gian con N (Aµ1 ),
{eq1 +1 , . . . , eq1 +q2 } là co. so’. tru..c chuâ’n cu’a không gian con N (Aµ2 ),
... ...
Ho..p tâ´t ca’ các co. so’. tru..c chuâ’n cu’a các không gian N (Aµi ) (tú.c là tâ.p
{en , n = 1, 2 . . . } vó.i en ⊥ em , (m = n)) lâ.p thành mô.t hê. thôńg tru..c chuâ’n
trong không gian Hilbert H. Hê. này d̄u.o..c go.i là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto.
riêng ú.ng vó.i các giá tri. riêng khác 0 cu’a A.
- ă.t
D
λ1 = λ2 = · · · = λq1 = µ1 ,
λq1 +1 = · · · = λq1 +q2 = µ2 ,
... ... ...
λq1 +···+qn−1 +1 = · · · = λq1 +···+qn = µn ,
... ...
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
147
Dãy (λn )n d̄u.o..c go.i là dãy các giá tri. riêng tu.o.ng ú.ng vó.i hê. thôńg tru..c chuâ’n
các vecto. riêng {en , n = 1, 2 . . . } cu’a toán tu’. A. Nhu. vâ.y (λn )n bao gô ` m tâ´t
ca’c các giá tri. riêng µn khác 0 cu’a A, mô˜i giá tri. µn trong dãy này d̄u.o..c lă.p la.i
` ng bô.i cu’a µn . Ta có d̄i.nh lý sau
bă
- i.nh lý. Cho H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là mô.t toán
3.5 D
tu’. compact tu.. liên hiê.p. Khi d̄ó vó.i mo.i x ∈ H, tô ` n tu’.
` n ta.i duy nhâ´t mô.t phâ
x0 ∈ H mà Ax0 = 0 sao cho x d̄u.o..c biê’u diêñ du.ó.i da.ng

x= x, enen + x0 ,
n
trong d̄ó {en , n = 1, 2 . . . } là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto. riêng cu’ a A ú.ng
vó.i các giá tri. riêng khác 0.
Chú.ng minh. Ký hiê.u M là không gian con d̄óng sinh bo’.i {en , n = 1, 2 . . . }.
Khi âý x ∈ H d̄u.o..c biê’u diêñ mô.t cách duy nhâ´t du.ó.i da.ng x = x1 + x0 trong
d̄ó x1 ∈ M và x0 ∈ M ⊥ = N. Vı̀ M là không gian con bâ´t biêń d̄ôí vó.i toán tu’.
tu.. liên hiê.p A nên N cũng là không gian con bâ´t biêń cu’a A. Thâ.t vâ.y, vó.i mo.i
y ∈ N và vó.i mo.i sô´ tu.. nhiên n, ta có
Ay, en = y, Aen = y, λnen = λn y, en = 0
Nhu. thê´ Ay ∈ M ⊥ = N. Vâ.y A(N ) ⊂ N.

- ă.t A1 = A . Vı̀ N là mô.t không gian con d̄óng cu’a H nên ba’n thân nó
D N
cũng là không gian Hilbert. Theo D - i.nh lý 3.2 pha’i tô
` n ta.i mô.t giá tri. riêng λ
cu’a A1 sao cho |λ| = A1 . Go.i xλ ∈ N là vecto. riêng cu’a A1 ú.ng vó.i giá tri.
riêng này. Vı̀ λ cũng là giá tri. riêng cu’a A nên nêú λ trùng vó.i mô.t λn nào d̄ó
thı̀ xλ ∈ M. D ` u này không thê’ d̄u.o..c vı̀ M ∩ N = {0}. Do d̄ó λ pha’i là giá tri.
- iê
riêng bă ` ng 0. Vâ.y A1 ≡ 0 tú.c là A(N ) = 0, suy ra Ax0 = 0. Còn x1 ∈ M nên
x1 d̄u.o..c khai triê’n thành chuô˜i Fourier theo các vecto. en :

x1 = x1 , en en = x1 + x0 , en en = x, enen
n n n
vı̀ x0 , en = 0. Nhu. thê´ biê’u diêñ cu’a x d̄ã d̄u.o..c thiê´t lâ.p.
3.6 D - i.nh lý. Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là mô.t toán
tu’. compact tu.. liên hiê.p và {en , n = 1, 2 . . . } là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
148
riêng ú.ng vó.i các giá tri. riêng λn 6= 0 cu’ a A. Khi d̄ó vó.i mo.i x ∈ H ta có
X
Ax = λn hx, enien .
n
Chú.ng minh. Theo D

- i.nh lý 3.5, tô
` n ta.i x0 ∈ H sao cho
X
x = x0 + hx, enien , Ax0 = 0.
n
Nhu. thê´
X X X
Ax = A(hx, enien) = hx, en iAen = λn hx, enien .
n n n

D
3.7 Hê. qua’. Cho H là không gian Hilbert kha’ ly và A ∈ L(H) là toán tu’.
compact tu.. liên hiê.p. Khi d̄ó trong H tô
` n ta.i mô.t co. so’. tru..c chuâ’n gô
` m các
. .
vecto riêng cu’ a toán tu’ A.
Chú.ng minh. Theo Chú.ng minh cu’a D - i.nh lý 3.5, không gian Hilbert con
N là không gian con riêng cu’a A ú.ng vó.i giá tri. riêng λ = 0 (nêú N 6= {0}).
Vı̀ H kha’ ly nên N kha’ ly, nhu. thê´ nó có co. so’. tru..c chuâ’n {fm , m = 1, 2 . . . }
trong N. Ho..p cu’a {en , n = 1, 2 . . . } và {fm , m = 1, 2 . . . } lâ.p thành co. so’. tru..c
` u này suy tù. cách biê’u diêñ x = x1 + x0 .
- iê
chuâ’n cu’a H. D
` . Gia’ su’. A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. compact tu.. liên hiê.p trong
3.8 Bô’ d̄ê
không gian Hilbert và λ là mô.t sô´ khác 0. Lúc d̄ó R(Aλ ) = R(A − λI) là mô.t
không gian con d̄óng cu’ a H.
Chú.ng minh. Ký hiê.u M = R(Aλ)∗ thı̀ theo D - i.nh lý 4.1.2 Chu.o.ng 3,
ta biê’u diêñ H = N (Aλ) ⊕ M. Khi âý vó.i mo.i x ∈ H d̄u.o..c viê´t mô.t cách
duy nhâ´t du.ó.i da.ng x = u + v nên Aλ x = Aλ u + Aλ v = Aλ v thành thu’.
R(Aλ) = Aλ (M ) ⊂ H. Nhu. vâ.y chı’ câ ` n chú.ng minh Y = Aλ (M ) là không gian
con d̄óng. Tru.ó.c hê´t ta khă’ng d̄i.nh ră` ng tô
` n ta.i r > 0 sao cho
kAλ xk ≥ r kxk, vó.i mo.i x ∈ M. (3.1)
Gia’ su’. ngu.o..c la.i, khi d̄ó vó.i mo.i n ∈ N tô

` n ta.i xn ∈ M, kxn k = 1 sao cho
1
kAxn − λxn k < (3.2)
n
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
149
` n ta.i dãy con (xnk )k sao cho Axnk → x0

Vı̀ A compact và dãy (xn )n bi. chă.n nên tô
.
Lúc d̄ó tù (3.2) suy ra Axnk − λxnk → 0 và ta có
M 3 λxnk = Axnk − (Axnk − λxnk ) → x0
` ng thò.i kx0 k = lim kλxnk k = |λ| 6= 0. Mă.t khác,

nên x0 ∈ M, d̄ô
k→∞
Ax0 = lim A(λxnk ) = λ lim Axkn = λx0 .

k→∞ k→∞
Nhu. thê´ x0 ∈ N (Aλ ) ∩ M = {0} vô lý. Vâ.y khă’ng d̄i.nh d̄u.o..c chú.ng minh.
Bây giò. cho yn ∈ Y, yn → y0 . Lúc d̄ó có xn ∈ M d̄ê’
yn = Axn − λxn = Aλ xn (3.3)
Do bâ´t d̄ă’ng thú.c (3.1) ta có

1 1
kxn − xm k ≤ kAλ xn − Aλ xm k = kyn − ym k → 0 (m, n → ∞).
r r
Nhu. vâ.y (xn )n là dãy co. ba’n nên pha’i hô.i tu. vê
` x0 ∈ M. Cho n → ∞ trong
(3.3) ta d̄u.o..c y0 = (A − λI)x0 . Vâ.y y0 ∈ Y . Nói cách khác Y = R(Aλ) là không
gian con d̄óng cu’a H.
` . Cho A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. compact tu.. liên hiê.p trong không
3.9 Bô’ d̄ê
` u H. Khi âý nêú λ 6= 0 và λ ∈ σ(A) thı̀ λ là mô.t giá tri.
gian Hilbert vô ha.n chiê
riêng cu’ a A.
Chú.ng minh. Cho µ ∈ K, d̄ê’ ý ră` ng nêú A = A∗ ta có (Aµ)∗ = (A−µI)∗ =

A∗ − µI ∗ = A − µI = Aµ . Bây giò. gia’ su’. λ 6= 0 và λ không pha’i là giá tri. riêng
cu’a A thı̀ Aλ là d̄o.n ánh và λ cũng không pha’i là giá tri. riêng cu’a A. Khi d̄ó
N (Aλ ) = {0}. Tù. Bô’ d̄ê
` 3.8 và biê’u diêñ
H = N (Aλ ) ⊕ R(Aλ)∗ = R(Aλ) = R(Aλ)
ta thâý Aλ là toàn ánh.

Vâ.y Aλ là song ánh và theo d̄i.nh lý ánh xa. mo’., Aλ là phép d̄ô
` ng phôi. Nhu.
thê´ λ không pha’i là giá tri. phô’ cu’a toán tu’. A.
3.10 D - i.nh lý. Cho H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là toán tu’.
compact tu.. liên hiê.p, {en , n = 1, 2 . . . } là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto. riêng
cu’ a A và (λn )n là dãy các giá tri. riêng tu.o.ng ú.ng. Khi d̄ó nêú λ 6= 0 và λ 6= λn
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
150
vó.i mo.i n thı̀ vó.i mo.i y ∈ H, phu.o.ng trı̀nh Ax − λx = y sẽ có mô.t nghiê.m duy
nhâ´t x d̄u.o..c biê’u diêñ du.ó.i da.ng
1 X λn
x= hy, enien − y
λ n λn − λ
Chú.ng minh. Vı̀ λ 6= 0 và λ 6= λn nên theo Bô’ d̄ê

` 3.9, λ là mô.t giá tri.
. ` ng phôi. Vâ.y vó.i
chı́nh quy cu’a A. Do d̄ó toán tu’ (A − λI) là mô.t phép d̄ô
` n ta.i duy nhâ´t x ∈ H d̄ê’ Ax − λx = y. Theo D
mo.i y ∈ H tô - i.nh lý 3.6 ta có
P
Ax = λn hx, enien nên
n
1 X
x= λn hx, enien − y (3.4)
λ n
- ê’ ý ră` ng
D λ hx, eni = hAx − y, en i = hAx, eni − hy, eni.
Mă.t khác hAx, eni = hx, Aeni = hx, λnen i = λn hx, eni.
Do d̄ó λhx, eni = λn hx, eni − hy, eni hay hx, eni(λn − λ) = hy, eni. Suy ra
hy, eni
hx, eni = . Thay vào (3.4) ta có d̄u.o..c d̄ă’ng thú.c câ
` n chú.ng minh.
λn − λ
Tru ò ng ho..p λ trùng vó.i mô.t trong các giá tri. λn , ta có d̄i.nh lý sau
. .
3.11 D - i.nh lý. Cho A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. compact tu.. liên hiê.p trong
không gian Hilbert H, {en , n = 1, 2 . . . } là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto. riêng
cu’ a A, (λn )n là dãy các giá tri. riêng tu.o.ng ú.ng. Khi d̄ó nêú λ 6= 0 là mô.t giá
tri. riêng có bô.i q: λ = λm+1 = · · · = λm+q thı̀ phu.o.ng trı̀nh
Ax − λx = y (3.5)
có nghiê.m khi và chı’ khi y ∈ N (Aλ )⊥ . Lúc d̄ó nêú x là nghiê.m cu’ a phu.o.ng
trı̀nh (3.5) thı̀ nó d̄u.o..c biê’u diêñ du.ó.i da.ng
1 X λn
x= hy, enien − y + c1 em+1 + · · · + cq em+q (3.6)
λ n λn − λ
trong d̄ó tô’ng lâý theo tâ´t ca’ các n khác vó.i m + 1, . . . , m + q, còn c1 , . . . , cm là
các sô´ tuỳ ý.
Chú.ng minh. Theo Bô’ d̄ê - i.nh lý 4.1.2 Chu.o.ng 3, ta có
` 3.8 và D
H = N (Aλ ) ⊕ R(Aλ).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
151
Do d̄ó phu.o.ng trı̀nh có nghiê.m khi và chı’ khi y ∈ R(Aλ). Vı̀ N (Aλ)⊥ = R(Aλ)
` u này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i y ∈ N (Aλ )⊥ .
nên d̄iê
Bây giò. gia’ su’. x là nghiê.m cu’a phu.o.ng trı̀nh (3.5). Khi d̄ó
1 1 X
x = (Ax − y) = ( λn hx, enien − y)
λ λ n
Tu.o.ng tu.. nhu. trong chú.ng minh D

- i.nh lý 3.10, ta có
(λn − λ)hx, eni = hy, eni, vó.i mo.i n. (3.7)
Do d̄ó
hy, eni
hx, eni =
λn − λ
khi λn 6= λ (tú.c là n 6= m + 1, . . . , m + q). Còn nêú n = m + k, k = 1, . . . , q
thı̀ do hy, em+k i = 0 và λn − λ = 0 nên (3.7) tro’. thành d̄ă’ng thú.c vó.i bâ´t kỳ
hx, eni. Do d̄ó có thê’ cho.n hx, eni = cn trong d̄ó cn là các sô´ tuỳ ý. Nhu. vâ.y ta
có d̄u.o..c biê’u diêñ cu’a nghiê.m x cho bo’.i công thú.c (3.6).
Chú ý: Nêú y ⊥ N (Aλ) thı̀ mo.i x có da.ng (3.6) sẽ là nghiê.m cu’a phu.o.ng
trı̀nh (3.5). D - ô.c gia’ tu.. kiê’m tra d̄iê
` u này bă` ng cách d̄ê’ ý ră` ng, nghiê.m tô’ng
quát cu’a phu.o.ng trı̀nh (3.5) bă` ng tô’ng cu’a nghiê.m tô’ng quát cu’a phu.o.ng trı̀nh
Ax − λx = 0 và mô.t nghiê.m nào d̄ó cu’a phu.o.ng trı̀nh (3.5). Xem chú.ng minh
chi tiê´t, chă’ng ha.n [1,5].
BÀI TÂ
.P
3.1 Gia’ su’. H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. tu.. liên
hiê.p. Cho λ ∈ C. Chú.ng minh ră` ng
a) Nêú H 6= R(Aλ) thı̀ λ là mô.t giá tri. riêng cu’a A.
b) Nêú H = R(Aλ) và H 6= R(Aλ) thı̀ λ ∈ σ(A) nhu.ng λ không pha’i là giá
tri. riêng cu’a A.
c) Nêú H = R(Aλ) thı̀ λ là mô.t giá tri. chı́nh quy cu’a A.
3.2 Cho H là mô.t không gian Hilbert, A ∈ L(H) là mô.t toán tu’. tu.. liên
hiê.p compact và gia’ su’. {en , n ∈ N} là hê. thôńg tru..c chuâ’n các vecto. riêng ú.ng
vó.i các giá tri. riêng khác 0 cu’a A. Chú.ng minh ră` ng {en , n ∈ N} là co. so’. tru..c
chuâ’n cu’a H khi và chı’ khi A là mô.t d̄o.n ánh hoă.c tâ.p R(A) trù mâ.t trong H.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
152
. . .
§4. Ú NG DU . NG VÀO PHU O NG TRÌNH TÍCH PHÂN
4.1 D- i.nh nghı̃a. Phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân là phu.o.ng trı̀nh có chú.a â’n
hàm du.ó.i dâú tıćh phân. Cu. thê’ ho.n ta có:
Gia’ su’. f ∈ C[a,b], K ∈ C[a,b]2 . Lúc d̄ó phu.o.ng trı̀nh sau d̄ây (â’n là x) là
mô.t phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân tuyêń tı́nh vó.i nhân K(s, t).
Z b
x(s) − K(s, t)x(t)dt = f (s), s ∈ [a, b].
a
Ta thu.ò.ng go.i các phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân sau d̄ây

Z b
K(s, t)x(t)dt = f (s)
a
Z b
x(s) − K(s, t)x(t)dt = f (s)
a
theo thú. tu.. là phu.o.ng trı̀nh Fredholm loa.i 1 và loa.i 2, còn các phu.o.ng trı̀nh
Z s
K(s, t)x(t)dt = f (s)
a
Z s
x(s) − K(s, t)x(t)dt = f (s)
a
là phu.o.ng trı̀nh Volterra loa.i 1 và loa.i 2.
Các dũ. kiê.n d̄u.o..c cho cũng nhu. nghiê.m cu’a các phu.o.ng trı̀nh nói trên tùy
tù.ng tru.ò.ng ho..p sẽ d̄u.o..c xét trong không gian các hàm liên tu.c hay các hàm
kha’ tı́ch bâ.c p xác d̄i.nh trên [a, b] hay [a, b]2.
Sau d̄ây ta kha’o sát các phu.o.ng trı̀nh loa.i 2 có chú.a tham sô´.
4.2 Phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân Fredholm
Xét phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân có chú.a tham sô´ µ sau:
Z b
x(s) − µ K(s, t)x(t)dt = y(s), (4.1)
a
trong d̄ó y ∈ L2 ([a, b]), K ∈ L2 ([a, b]2).

- ă.t A : L2 ([a, b]) → L2 ([a, b]) xác d̄i.nh bo’.i công thú.c
D
Z b
(Ax)(s) = K(s, t)x(t)dt, s ∈ [a, b].
a
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
153
Khi âý A là mô.t toán tu’. tuyêń tıńh liên tu.c và
Z 1/2
kAk ≤ |K(s, t)|2dtds = kK(s, t)kL2([a,b]2) . (4.2)
[a,b]2
Ta cũng go.i A là toán tu’. tuyêń tı́nh liên tu.c xác d̄i.nh bo’.i nhân K(s, t).
Khi d̄ó phu.o.ng trı̀nh (4.1) d̄u.o..c viê´t la.i du.ó.i da.ng
(I − µA)x = y, x, y ∈ L2 ([a, b]) (4.3)
hay
1
Ax − λx = y ∗ , trong d̄ó λ = − .
µ
4.2.1 D - i.nh lý. Vó.i nhũ.ng ký hiê.u và gia’ thiê´t nêu trên thı̀ A là mô.t toán
tu’. tuyêń tı́nh compact.
Chú.ng minh. Thâ.t vâ.y, gia’ su’. {ϕn | n ∈ N} là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n trong
không gian Hilbert L2 ([a, b]). Khi âý, hê. {ψm,n (s, t) = ϕm (s) · ϕm (t), m, n ∈ N}
là mô.t co. so’. tru..c chuâ’n trong không gian L2 ([a, b]2). Vı̀ vâ.y K(s, t) d̄u.o..c khai
triê’n thành chuô˜i Fourier trong không gian Hilbert này nhu. sau
∞ X
X ∞
K(s, t) = amn ϕm (s)ϕn(t),
m=1 n=1
trong d̄ó amn là hê. sô´ Fourier cu’a K(s, t) d̄ôí vó.i co. so’. tru..c chuâ’n {ψm,n (s, t),
m, n ∈ N}.
N
X
- ă.t KN (s, t) =
D amn ϕm (s)ϕn (t) ∈ L2 ([a, b]2) và AN là toán tu’. tuyêń
m,n=1
tı́nh xác d̄i.nh bo’.i nhân KN (s, t). Khi âý AN : L2 ([a, b]) → L2 ([a, b]) là toán
tu’. tuyêń tıńh liên tu.c hũ.u ha.n chiê
` u.
Trong không gian L2 ([a, b]2) ta có
∞
X
kK(s, t) − KN (s, t)k2L2([a,b]2 ) = |amn |2 → 0 (N → ∞). (4.4)
m,n=N +1
Do vâ.y, tù. (4.2), (4.4) ta có:
kA − AN k ≤ kK(s, t) − KN (s, t)kL2([a,b]2 ) → 0 (N → ∞).
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
154
Nhu. vâ.y A là mô.t toán tu’. tuyêń tı́nh compact vı̀ nó là gió.i ha.n cu’a mô.t
dãy các toán tu’. hũ.u ha.n chiê
` u.
Bây giò., ta gia’ su’. thêm A là mô.t toán tu’. tu.. liên hiê.p trong không gian
` u này tu.o.ng d̄u.o.ng vó.i
- iê
L2 ([a, b]). D
K(s, t) = K(t, s), ∀(t, s) ∈ [a, b]2.
Áp du.ng các D- i.nh lý 3.10, 3.11 ta có các kê´t qua’ tô
` n ta.i, duy nhâ´t và biê’u
diêñ nghiê.m cu’a phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân Fredholm.
4.3 Phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân Volterra.
Xét phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân sau d̄ây:

Z s
x(s) − λ K(s, t)x(t)dt = y(s),
a
Ta d̄ă.t (
K(s, t), a≤t≤s≤b
K ∗ (s, t) =
0, a ≤ s < t ≤ b.
Khi âý phu.o.ng trı̀nh Volterra d̄u.o..c d̄u.a vê
` phu.o.ng trı̀nh Fredholm
Z s
x(s) − λ K ∗ (s, t)x(t)dt = y(s).
a
Nhũ.ng kê´t qua’ d̄ã kha’o sát cho phu.o.ng trı̀nh Fredholm d̄u.o..c chuyê’n cho
phu.o.ng trı̀nh Volterra. Ngoài ra, bă` ng cách dùng nguyên lý ánh xa. co, ta có
thê’ chú.ng minh d̄u.o..c kê´t qua’ sau:
4.3.1 D- i.nh lý. Gia’ su’. K(s, t) là mô.t hàm d̄o d̄u.o..c, bi. chă.n cô´t yêú trên
[a, b]2. Khi âý vó.i mo.i y ∈ L2 ([a, b]), phu.o.ng trı̀nh tı́ch phân
Z s
x(s) − K(s, t)x(t)dt = y(s)
a
` n ta.i duy nhâ´t nghiê.m trong không gian L2 ([a, b]).

tô
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
155
TÀI LIÊ ’
. U THAM KHAO
[ 1] Phan D - ú.c Chı́nh, Gia’i tı́ch hàm, T.1, Nxb. D - a.i ho.c và Trung ho.c chuyên
nghiê.p, Hà Nô.i 1978.
[ 2] Cônmôgôrô´p, Phômin, Co. so’. lı́ thuyê´t hàm và gia’i tı́ch hàm, T.1, 2 (ba’n
di.ch tiêńg Viê.t), Nxb. Giáo du.c, Hà Nô.i 1971.
[ 3] J. Dieudonné, Co. so’. gia’i tı́ch hiê.n d̄a.i, T.1, (ba’n di.ch tiêńg Viê.t), Nxb.
- a.i ho.c và Trung ho.c chuyên nghiê.p, Hà Nô.i 1973.
D
[ 4] Nguyêñ D - i.nh, Nguyêñ Hoàng, Hàm sô´ biêń sô´ thu..c, Nxb. Giáo du.c,
1999.
[ 5] Nguyêñ Xuân Liêm, Gia’i tı́ch hàm, Nxb Giáo du.c, Hà Nô.i, 1994.
[ 6] M.M.Rao and Z.D.Ren, Theory of Orlicz Spaces, New York, 1991.
[ 7] Hoàng Tu.y, Gia’i tı́ch hiê.n d̄a.i, T.2, 3 Nxb. Giáo du.c, 1978.
[ 8] Kôsaku Yosida, Functional Analysis, Springer-Verlag, 1980.
matheducare.com
MATHEDUCARE.COM
156
CHỈ MỤC
ánh xạ mở 49, 59 hội tụ yếu 90

bao lồi, bao cân 9 hữu hạn chiều 51
bao tuyến tính 9 không gian Banach 20
Bessel (bất đẳng thức) 112 không gian các toán tử
bị chặn cốt yếu 37 tuyến tính liên tục 45
bị chặn đều 57 không gian con bất biến 141
bị chặn từng điểm 57 không gian con riêng 141
Bổ đề Riesz 53 không gian Hilbert 96
bội 146 không gian liên hiệp/đối
cân 8 ngẫu 69
cận trên cốt yếu 38 không gian tiền
chuẩn 15 Hilbert/unita 97
chuẩn Euclid 17 lồi 8
chuẩn tương đương 48 nguyên lý ánh xạ mở 59
chuỗi Fourier 104, nửa chuẩn 14
111 Parseval (đẳng thức) 113
cơ sở Hilbert 113 phần bù trực giao 109
cơ sở Schauder 85 phản xạ 80
cơ sở trực chuẩn 112 phép đẳng cấu 117
đẳng cự tuyến tính 46 phiếm hàm Minkowski 15
dạng Hermite 128 phổ 140
đẳng thức hình bình hành 101 phương trình tích phân 152
định lý Banach – Alaoglu 94 sơ chuẩn 14
định lý Banach - Steinhauss 57 song trực giao 88
định lý Hahn – Banach 63 tập giải 141
đồ thị đóng 61 tích vô hướng 96
đồng phôi tuyến tính 46 tô pô *-yếu 93
giá trị chính quy 141 tô pô yếu 90
giá trị phổ 140 toán tử chiếu 129
giải thức 141 toán tử compact 135
hàm cỡ 15 toán tử đóng 62
hàm liên hiệp 39 toán tử dương 131
hàm Young 39 toán tử giải 141
hấp thụ 8 toán tử liên hiệp/phó 82
hệ số Fourier 112 toán tử tuyến tính 11
hệ trực chuẩn đầy đủ 112 toán tử tuyến tính bị chặn 42
hệ trực giao/trực chuẩn 105 tổng trực tiếp 10
hình chiếu trực giao 109 trực giao 104
hoàn toàn liên tục 135 trực giao hóa Schmidth 106
hội tụ đơn 45 tự liên hiệp 125
hội tụ từng điểm 45
hội tụ tuyệt đối 22
matheducare.com

BG Toan 3 Giang k53

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BG Toan 3 Giang k53

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MATHEDUCARE.

ĐẠI HỌC HUẾ

GIẢI TÍCH HÀM

Huế, tháng 3 năm 2014

Ngu.ò.i biên soa.n

Lò.i gió.i thiê.u . . . . . . . . . . . . . . . . . . i

Chu.o.ng 1. ´n tı́nh d̄i.nh chuâ’n

§2. Không gian d̄i.nh chuâ’n . . . . . . . . . . . . 15

§5. Không gian hũ.u ha.n chiê `u . . . . . . . . . . . . 51

§4. Không gian liên hiê.p . . . . . . . . . . . . . 69

§6. Co. so’. Schauder cu’a không gian Banach . . . . . . . 85

Chu.o.ng 3. Không gian Hilbert

§3. Không gian liên hiê.p . . . . . . . . . . . . . 119

§5. Mô.t sô´ toán tu’. tu.. liên hiê.p . . . . . . . . . . . 128

Chu.o.ng 4. Toán tu’. compact và phô’ cu’a toán tu’.

Tài liê.u tham kha’o . . . . . . . . . . . . . . . . 155

Chı’ mu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

§1. KHÔNG GIAN TUYÊ´N TÍNH

1.2 Vı́ du..

trong d̄ó α ∈ K, x = (x1 , . . . , xn ) ∈ K n , y = (y1 , . . . , yn ) ∈ K n là mô.t không

là mô.t không gian vecto., ta ký hiê.u là F(A).

1.3 Tô’ ho..p tuyê´n tı́nh - Co. so’. Hamel.

trong d̄ó n là sô´ tu.. nhiên bâ´t kỳ.

a) B là mô.t tâ.p ho..p d̄ô.c lâ.p tuyê´n tı́nh.

- i.nh lý. Tâ.p ∅ =

` ng thò.i bă` ng không. Trong các vecto. xi

Vâ.y B là mô.t co. so’. cu’a X.

Chú.ng minh. Lâ´y x ∈ X, x 6= 0 và d̄ă.t M = {x} rô - i.nh lý

∀λ ∈ [0, 1], λM + (1 − λ)M ⊂ M.

Còn nê´u M ⊂ X tho’a mãn tı´nh châ´t

1.5 Không gian vecto. con.

1.5.3 Vı́ du..

1.6. Không gian vecto. tı́ch–Không gian vecto. thu.o.ng.

1.7. Ánh xa. tuyê´n tı́nh.

A(αx + βy) = αAx + βAy.

Tru.ò.ng ho..p f = 0 là tâ

• Ta go.i p là mô.t so. chuâ’n trên X nê´u p tho’a

g(x) = inf {λ > 0 | x ∈ λA}, x∈X

là mô.t nu’.a chuâ’n trên X, có tı́nh châ´t

{x ∈ X | g(x) < 1} ⊂ A ⊂ {x ∈ X | g(x) ≤ 1}. (1.8)

g(x + y) ≤ g(x) + g(y).

Vâ.y g(x) là mô.t nu’.a chuâ’n trên X. Nê´u x ∈

2.1 Các d̄i.nh nghı̃a.

Khi d̄ó tù. ba tiên d̄ê

2.2 Các vı́ du..

thı̀ nó tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.

Không gian này còn ký hiê.u là m.

lúc d̄ó `2 tro’. thành mô.t không gian d̄i.nh chuâ’n.

2.3 Su.. hô.i tu. trong không gian d̄i.nh chuâ’n.

Thâ.t vâ.y, tù. tiên d̄ê

kxk = k(x − y) + yk ≤ kx − yk + kyk hay kxk − kyk ≤ kx − yk

Thay d̄ô’i vai trò cu’a x và y ta nhâ.n d̄u.o..c

Nhu. thê´ bâ´t d̄ă’ng thú.c d̄u.o..c chú.ng minh.

` u này khă’ng d̄i.nh kê´t qua’ 2.

khi n → ∞, ta suy ra d̄u.o..c d̄iê ` n chú.ng minh.

- .inh nghı̃a. Cho a ∈ X và λ ∈ K, λ 6= 0. Ta go.i các ánh xa. f, g : X → X

2.4 Không gian Banach.

λx = limλxn , x + y = lim (xn + yn ).

2.5.2 Các tı́nh châ´t.

lim xn = lim (sn − sn−1 ) = s − s = 0.

Ngu.o..c la.i nê´u d̄iê

2.5.3 D - i.nh lý.

xn1 + (xn2 − xn1 ) + · · · + (xnk+1 − xnk ) + . . .

kxk ≤ kξk + /2; kyk ≤ kηk + /2.

` u này d̄úng vó.i mo.i > 0 nên

(khi d̄ó µ(G \ F ) < p ). Ký hiê.u Gc = Rn \ G và d̄ă.t

kfk − fm k < vó.i mo.i k, m ≥ k0 .

|fk (x) − fm (x)| ≤ kfk − fm k < , (3.4)

∀ x ∈ E \ N0 : |fk (x) − f (x)| ≤ . (3.5)

vó.i mo.i > 0, tô

∀x ∈ X : kAn x − Am xk ≤ kAn − Am k kxk < kxk (4.1)

kAn x − Axk ≤ kxk vó.i mo.i x ∈ X và n ≥ n0 . (4.2)