Professional Documents
Culture Documents
Isitma Tesisat Tekni̇ği̇ni̇n Temelleri̇
Isitma Tesisat Tekni̇ği̇ni̇n Temelleri̇
Makale
Mekanik Tesisat
Uygulamalarında Entegre
Hasan ACÜL Proje Yönetimi
Abstract:
Project is defined as an individual or
collaborative enterprise that is careful-
ly planned and designed to achieve a
particular aim. Developing a new ÖZET
product, service or business, construct- Proje, özgün bir iş üretmek üzere gerçekleştirilen ve belirli bir zaman diliminde
ing a building or an application of a
tamamlanması gereken çalışmadır. Projeye örnek olarak, yeni bir ürün tasarla-
new process are some of the project
examples. Project success, necessary ma, iş ya da hizmet geliştirme, bir bina inşa etme veya yeni bir süreci uygulama
for optimum using of the recourses, is verilebilir. Başarılı proje, kapsamı, belirlenen niteliklerde, zamanında ve hesap-
delivering a project to the agreed lanan maliyet sınırları içinde tamamlanmış projedir. Günümüzün rekabetçi orta-
scope, time, cost and quality. mında üretilen ürün ve hizmetlerde, yapılan inşaatlarda vb. hızlı, kaliteli ve eko-
nomik teslimat oldukça önemlidir. Bunu başarmanın yolu kaynakları ve zamanı
Construction applications are classi-
fied in most complex projects in the en iyi şekilde planlamaktan geçmektedir.
project management literature. They
İnşaatlar proje yönetimi uygulamaları açısından oldukça karmaşık ve kompleks
consist of several complex work break-
down structures, hundreds of sub-work uygulamalardır. İçlerinde onlarca iş kırılım yapısı, yüzlerce alt proje ve binlerce iş
packages and thousands of activities. paketi mevcuttur. İnşai proje yönetiminde en önemli iş kırılım yapıları mekanik
They are counted thousands of man tesisatlardan gelmektedir. Bunun yanı sıra mekanik tesisat bileşenlerinin iş akışla-
work hours. rı elektrik, peyzaj, mimari, vb. uygulamalar ile uyumlu olmak zorundadır.
In the construction projects, mechani- Ülkemizde birçok başarılı uygulama örneği bulunmasına rağmen proje yöneti-
cal works can be assumed difficult minin yaygın olarak kullanılmadığı, eski alışkanlıklara uygun zaman ve kaynak-
parts of the construction along with
ların hesaplandığı görülmektedir. Mekanik tesisat uygulamalarında entegre
other works such as electrical, structur-
al, landscaping, architectural, etc. and
proje yönetimi konusunun ele alınacağı bu makalede, proje yönetimi alt başlık-
includes a lots of sub-systems (work lar halinde ele alınacak; mekanik tesisatlarda proje yönetimi yapılırken hangi
break down structures) such as ventila- kavramların değerlendirilmesi gerekliliği ortaya konulacak; zaman, maliyet ve
tion, heating, cooling, air condition- kaynakların etkin ve verimli kullanılması konusu ön plana çıkartılacaktır.
ing, fire sprinkler, domestic, rain,
waste water, etc. Defined sub-system Anahtar Kelimeler: Proje, Proje Yönetimi, Tesisat, İklimlendirme, Soğutma,
must be planned and managed care- Klima
fully. Integration of the lots of sub sys-
tems to the other systems is another
consideration point. In this article inte-
grated project management of
1. GİRİŞ
mechanical installation works in con- Proje, en genel anlamda, belirli ihtiyaçları karşılayan amaçlara ulaş-
struction applications, to reach to the mak için zaman, para ve kaynak imkanlarıyla sınırlı, başlangıç ve
agreed scope, time, cost and quality,
is explained.
bitiş tarihi olan faaliyetlerin koordine ve kontrol edildiği tek proses
olarak tanımlanmaktadır [1]. Bir çalışmanın proje olabilmesi için iki
Key Words: özelliğe sahip olması gerekir. Birincisi, projenin sonunda ortaya
Project, Project Management,
çıkan ürün, diğerlerinden farklı, özgün olmalıdır. İkinci olarak da
Installation, HVAC&R proje çalışmaları bir zaman dilimi ile kısıtlıdır [2].
Makale
Endüstriyel, ticari, konut, yerleşim, turizm, ulaşım, daki antlaşmaları kapsamında istenilen ve üzerinde
vb. amaçlı olarak yapılan inşaat faaliyetleri ortaya anlaşılan tüm faaliyetlerin sadece gerekli çalışma-
özgün bir ürün çıkartmaktadır ve tanıma göre proje ların gerçekleştirlmesinin yönetimidir.
nitelemesine uygun düşmektedir. Örneğin bir fabrika • Proje zaman yönetimi, projenin zamanında tamam-
inşaatının yapımı bir projedir, ancak fabrika binası lanmasını sağlayan süreçlerdir. Bu yönetim bilgi ala-
ve içindeki makine, alet, araç, tesisat, vb. kısımların nının asıl amacı projeyi daha iyi yönetmek ve kont-
rutin bakım işleri bir proje olarak nitelendirilemez. rol etmek için proje takviminin oluşturulmasıdır.
Bir alışveriş merkezi inşaatıprojedir, ancak AVM • Proje maliyet yönetimi, projenin onaylanan bütçe
işletmesi bir proje faaliyeti değildir. çerçevesinde bitirilebilmesi için proje yönetiminin
maliyetlerin tahmin edilmesi, bütçeleme ve maliyet
Bir projenin bütün yönlerini planlama, organize etme, kontrolü ile alakalı olarak bilmesi gereken temel
denetleme, rapor etme ve dahil olan herkesi proje konuların ele alındığı ve bu kapsam çerçevesinde
hedeflerine ulaşmak için motive etme prosesi proje yürütülen faaliyetlerin yönetilmesidir.
yönetimi olarak tanımlanır [1]. Proje yönetimi, ulaşıl- • Proje kalite yönetimi, projeyi gerçekleştiren orga-
mak istenen belli bir sonucu elde etmek içinkullanılan nizasyonun proje için gerekli kalite standartlarına
maddi ve beşeri kaynakların ortak faaliyetlerini plan- ulaşmak amacıyla, kalite politikaları, hedefleri ve
lama, örgütleme, yürütme ve denetleme çalışmaları- sorumluluklarını belirlemeye yönelik gerçekleştir-
dır. Projelerin başarılı bir şekilde yürütülmesi için diği tüm aktiviteleri içermektedir.
uygun teknoloji kullanımı ve gerekli kaynakların tah- • Proje insan kaynakları yönetimi, proje ekibinin
sisinden başka, etkin ve başarılı bir proje yönetiminin organize edilmesi, yönetilmesi ve yönlendirilmesi-
de gerçekleştirilmesi gerekmektedir [3, 4]. ne yönelik süreçler olarak tanımlanır.
• Proje iletişim yönetimi, proje bilgilerinin zamanın-
2. PROJE YÖNETİMİ VE İNŞAATLAR da ve uygun bir şekilde üretilmesi, toplanması,
Proje yönetiminde temel amaç, tespit edilen amaçla- yayınlanması, saklanması, erişilmesi ve tanzim
ra, sınırlı kaynaklarla, belli bir zaman içinde ve belli edilmesini sağlamak üzere gerekli süreçleri kapsa-
bir bütçeyle optimum şekilde ulaşmaktır [4]. yan bilgi alanıdır.
Yürütülen İnşaat faaliyetlerinde inşaat, mimari, • Proje risk yönetimi, bir projede risk yönetiminin
mekanik, elektrik, iç mimari, çevre düzenleme, vb. planlanması, belirlenmesi, analizi, yanıtlarının
temel aktivitelerde belirlenen bütçe, zaman ve kay- planlanması, izlenilmesi ve kontrol edilmesi süreç-
naklara uygun bir çalışma yapmak günümüzün reka- lerini içeren yönetim bilgi alanıdır.
betçi ortamında önemli hedeflerin başında gelmekte- • Proje tedarik yönetimi, çeşitli proje gereksinimleri-
dir ve bu durum iyi bir proje yönetimi uygulaması ile ni proje ekibi dışından satın alma ve edinme süre-
mümkün olmaktadır. cidir. Proje tedarik yönetimi, sözleşmeleri ve satın
alma emirlerini hazırlamak ve yönetmek için bir
Proje yönetimi temelde dokuz alt bölüme ayrılmıştır, takım süreçler içerir.
bunlar: kapsam yönetimi, zaman planı ve kontrolü,
maliyet yönetimi, kalite yönetimi, kaynak yönetimi, İnşaatlar proje yönetimi uygulamaları açısından
iletişim yönetimi, risk yönetimi, tedarik yönetimi, oldukça karmaşık ve kompleks uygulamalardır.
entegrasyon yönetimidir [5, 2]. Bunlar genel olarak İçlerinde onlarca iş kırılım yapısı, yüzlerce alt proje,
aşağıda tanımlanmıştır [6]. binlerce iş paketi, binler ile ifade edilen kaynak çalış-
• Proje entegrasyon yönetimi, projelerin başlangı- ma gün ve saati, bir biri ile entegrasyon edilmesi gere-
cından kapanışına kadar tüm proje yönetim bilgi ken mesleki disiplin, vs. mevcuttur. İnşai proje yöne-
alanlarının bir bütün içinde koordine edilip yönetil- timinde en önemli iş kırılım yapıları mekanik tesisat-
mesini sağlayan proje yönetim bilgi alanıdır. lardan gelmektedir. Bunun yanı sıra mekanik tesisat
• Proje kapsam yönetimi, proje yürütücüsü ile proje bileşenlerinin iş akışları elektrik, peyzaj, mimari, vb.
sahibinin ortaya çıkacak ürün ya da hizmet hakkın- uygulamalar ile uyumlu olmak zorundadır.
Makale
Her projede olduğu üzere herhangi bir inşaat projesi- tamamlanması için yapılması gereken bütün işlerin,
ninde yaşam döngüsü mevcuttur. En genel anlamda- tamamlanmasını sağlamaktır. Zaman planlaması da
yaşam döngüsü bileşenleri ve tipik proje bütçesi ile aktivitelerin belirlenmesi ile başlar. Projenin çıktıla-
kaynak kullanımı aşağıdaki gibi değerlendirilebilir. rını sağlayacaktüm aktiviteler alt alta dizilerek bir
aktivite listesi oluşturulur.
İnşaat yaşam döngüsü bileşenleri:
1. İnşaat yatırım fikri Farklı amaca hitap eden inşaat çalışmaları gereksini-
2. Yatırım fikri değerlenme fizibilitesi me ve uygulamaya bağlı olarak değişik iş kırılım
3. Yatırıma karar verme yapıları, aktiviteler, işler içerir. Örneğin yol veya
4. Planlama köprü inşaatları, ortak temel alt faaliyetlere sahip
5. Teknik proje işleri olmakla birlikte fabrika yada alış veriş merkezi inşa-
6. Yasal konuların düzenlenmesi atlarından birçok iş alt iş faaliyeti nedeni ile farklılık
7. İhale işleri ve sözleşmeler gösterirler. Projenin yönetiminde zaafa düşmemek
8. İnşaatı başlatma ve verimliliği yükseltmek için faaliyetin başlangıç-
9. İnşaatın yapılması ve tamamlanması tan itibaren iyi bir planlama gereklidir. Bunun ilk
10. İnşaatın teslimi adımı proje kapsamını çok iyi tanımlamak ve birbir-
leri arasındaki ilişkileri belirlemektir. Bir inşaat pro-
Grafik 1’de görüldüğü üzere inşaat ya da diğer jesinde temel olarak aşağıdaki (alt kırılım yapısı)
adlandırma ile proje ilerledikçe maliyet ve kaynak faaliyetler mevcuttur [2, 4]:
kullanımları değişmektedir [5]. Maliyet, kaynak ve
zamanın dikkatlice takibi bu döngünün iyi kavran- 1. Zemin faaliyetleri
ması ve planlanması ile mümkündür. 2. Hafriyat faaliyetleri
3. Temel faaliyetleri
3. İNŞAAT PROJELERİNDE KAPSAM 4. Kaba inşaat kat faaliyetleri
YÖNETİMİ VE MEKANİK TESİSAT 5. Çatı faaliyetleri
KAPSAMI 6. Dış sıva faaliyetleri
Proje yönetim üçgeni olarak kabul edilen yaklaşımın 7. İç sıva faaliyetleri
temelinde kapsamın, zamanın ve bütçenin yönetil- 8. Boyafaaliyetleri
mesi mevcutur. Proje yönetiminin ilk adımı olan 9. Doğrama faaliyetleri
kapsam yönetiminin temel amacı, projenin başarı ile 10. Isıtma, soğutma ve iklimlendirme faaliyetleri
Grafik 1. Proje Yaşam Döngüsü Esnasında Oluşan Maliyet ve Kaynak Kullanım Durum Grafiği [5]
Makale
11. Tesisat faaliyetleri dan bağlantılı olduğu için mekanik tesisatın planla-
12. Elektrik faaliyetleri ma aşamasında mutlaka tüm işler ortaya konmalıdır.
13. Kontrol faaliyetleri Mekanik tesisat temel işleri başlıklar halinde aşağı-
14. Diğer faaliyetler daki biçimde sıralanabilir. Her bir mekanik tesisat
gurubunun kendi içlerindeki alt iş faaliyetleri de
Örnek olarak alınabilecek bir alış veriş merkezi genel olarak Tablo 1’de verilmektedir.
inşaatının mekanik tesisatı kapsamında aşağıda veri-
len işler ve iş paketleri mevcutur [7]. Zamanlama ve 1. Havalandırma tesisatı ve ekipmaları
kaynak planlaması bu iş listesinin oluşmasına doğru- 2. Isıtma tesisatı ve ekipmaları
Makale
Makale
Makale
Proje maliyet yönetimi aşağıdaki süreçleri içermek- kalitenin sağlanmasında sorumlulukların tanımlan-
tedir [9]. ması ve rollerin belirlenmesi ile ilgilenir.
• Kaynak Planlama: Proje aktivitelerinin gerçekleşti- • Kalite kontrol, spesifik proje sonuçlarının gözlene-
rilebilmesi için hangi kaynakların (insan, araç ve rek kalite standartlarına uygunluğunun kontrol
materyal) hangi adet veya miktarda kullanılacağı- edildiği süreçtir. Aynı zamanda, kalite arttırıcı faa-
nın belirlenmesidir. liyetler de kalite kontrol sürecinin bir parçasıdır.
• Maliyet Tahmini: Faaliyetlerin tanımlanması için Bu süreçte kullanılan baslıca araçlar Pareto diyag-
gerekli olan kaynakların maliyetlerinin tahmin ramları, kalite kontrol grafikleri ve istatistiksel
edilmesidir. örneklemedir [8].
• Maliyet Bütçeleme: Maliyet tahminlerinin bireysel
iş birimlerine dağıtılmasıdır. 7. PROJE RİSK YÖNETİMİ
• Maliyet Kontrol: Proje bütçesinde gerçekleşen Proje risklerinin yönetimi, proje süresince karşılaşı-
değişikliklerin takip edilmesidir. labilecek belirsizliklerle ilgilenir. Riskle ilgili pro-
seslerin amacı, muhtemel olumsuz olayların etkisini
6. PROJE KALİTE YÖNETİMİ en aza indirmek ve iyileştirme için fırsatların bütün
Projelerde kalite deyimi, önceki bölümlerde açıkla- avantaj larını kullanmaktır. Belirsizlikler, proje pro-
nan kapsam, zaman ve maliyet üçgeni ile eşdeğerde sesleriyle veya proje ürünleriyle ilişkilidir. Riskle
tutulmalı ve bu üç kısıtı çevreleyen bir çember ola- ilgili prosesler aşağıda verilmiştir [1]:
rak göz önüne alınmalıdır. Proje kalite yönetimi, pro- • Risk tanımlama,
jenin istenilen ihtiyaçları karşılayabilmesi için yürü- • Risk değerlendirmesi,
tülen faaliyetler bütünüdür. Proje kalite yönetimi üç • Risk muamelesi,
ana süreçten oluşmaktadır [8]: • Risk kontrolü.
• Kalite planlama, hangi kalite standartlarının proje ile
ilgili olduğunun ve bu standartların nasıl sağlanacağı- Risk analizi, projenin başarısız olmasına yol açabile-
nın belirlendiği süreçtir. Kalite standartlarını proje cek negatif unsurların listelenmesi, bunların projenin
tasarımına dönüştürme bu sürecin en önemli amacıdır. gidişine etkilerinin değerlendirilmesi ve riskin ger-
• Kalite güvencesi, proje performansının değerlendi- çekleşmesi durumunda alınacak önlemlerin tanım-
rilerek onceden belirlenen ilgili kalite standartları- lanması anlamına gelmektedir. Tablo 3’de bir risk
nın sağlandığının doğrulandığı süreçtir. Bu süreç, analiz tablosu örneği verilmektedir [2].
Makale
Tablo 3’de risk, projeyi olumsuz etkileyebilecek Kılavuzu”, İstanbul Sanayi Odası, İstanbul
unsurları göstermektedir. Olasılık, bu riskin gerçek- 2011.
leşme olasılığını gösteren bir sayıdır. (Örneğin 5: Bu [3] ÇİMEN, S., “Projelerde Başarıyı Belirleyen
riskin gerçekleşme olasılığı çok yüksek, neredeyse Faktörler ve Kamu Kuruluşlarında Bu
kaçınılmaz, 1: Gerçekleşme olasılığı çok düşük nere- Faktörlere Yaklaşımın Belirlenmesi”, 1994,
deyse yok). Şiddet, bu riskin gerçekleşmesinin pro- Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, DPT Uzmanlık
jenin gidişini ne kadar etkileyeceğini gösteren bir Tezleri
sayıdır (Örneğin 5: Bu riskin gerçekleşmesi projeyi [4] TEMİZ KUTLU N., “Proje Planlama Teknikleri
çok etkiler, neredeyse projenin durdurulmasına Ve Pert Tekniğinin İnşaat Sektöründe
neden olur. 1: Azetkiler, Olmamış gibi projeye Uygulanması Üzerine Bir Çalışma”, Dokuz
devam edilebilir). Risk puanı, olasılık ile şiddet Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Puanlarının çarpımıdır. Önlem, sözkonusu riskin Dergisi, Cilt 3, Sayı:2, 2001.
ortaya çıkmaması için alınan ve/veya alınacak [5] American National Standards Institute, “A
önlemleri gösterir. Tepki, riskin gerçekleşmesi halin- Guide to the Project Management Body of
de uygulamaya alınacak “B Planı”nı ifade eder [2]. Knowledge (PMBOK® Guide): An American
National Standard (ANSI/PMI 99-001-2000)”
8. SONUÇLAR VE ÖNERİLER American National Standards Institute, March
İnşai proje yönetiminde en önemli iş kırılım yapıları 2001
mekanik tesisatlardan gelmektedir. Bunun yanı sıra [6] GÜRPINAR H., “Bilişim Teknolojilerinde Proje
mekanik tesisat bileşenlerinin iş akışları elektrik, Yönetimi”, Uzmanlık Tezi, Radyo ve
peyzaj, mimari, vb. uygulamalar ile uyumlu olmak Televizyon Üst Kurulu, Ankara, Ocak 2012
zorundadır. Mekanik tesisat projelerininyönetiminin [7] RDMP Eğitim Danışmanlık Mühendislik Ltd.
amacı proje yönetim tekniklerini kullanılarak proje- Şti. firması Marmara AVM İnşaatı Mekanik ve
yi planlanan zamanda, planlanan bütçeyle, belirlen- Elektrik Proje Yönetimi Uygulaması, İstanbul,
miş ve görev tanımları yapılmış personelle ve tüm 2011
kaynakları en iyi şekilde kullanarak tamamlamaktır. [8] ESATOĞLU N., “Bilgi Teknolojileri Proje
Yönetimi ve Başarı Koşulları”, Yüksek Lisans
Bu maksatla, kapsam yönetimi, zaman planı ve kont- Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler
rolü, maliyet yönetimi, kalite yönetimi, kaynak Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara, 2010
yönetimi, iletişim yönetimi, risk yönetimi, tedarik [9] İnşaat Mühendisleri Odası web sayfası,
yönetimi, entegrasyon yönetimi profesyonelce orga- “Dökümanlar: Maliyet Yönetimi Bölüm 3”,
nize edilmeli ve yönetilmelidir. Erşim tarihi Şubat 2012,
http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/bdc
9. KAYNAKLAR 3c5404e5e6e9_ek.pdf
[1] Türk Standardları Enstitüsü, “TS ISO 10006, [10] Project Management Institute (PMI), 2004,
Kalite Yönetim Sistemleri: Projelerde Kalite Project Management Body Of Knowledge
Yönetimi İçin Rehberlik”, TSE, Nisan 2004 (PMBOK® Guide) Third Edition. PMI, Four
[2] İstanbul Sanayi Odası Kalite ve Teknoloji Campus Boulevard, Newtown Square, PA
İhtisas Kurulu (İSO-KATEK), “Proje Yönetimi 19073-3299 USA, p. 27-32