BIOLOGIJA ISPIT

1) Sta je biologija?
Biologija (gr. Bios) je nauka koja proučava živi svijet i odnose između svih živih bića.

2) Podjela biologije prema predmetu proučavanja.

Biologija prema predmetu proučavanja se dijeli na:
a) Botaniku- proučava biljke
b) Zoologiju- proučava životinje
c) Antropologiju- proučava ljude

3) Podjela biologije prema predmetu proučavanja.

Prema predmetu proučavanja biologija se dijeli na:

a) Ekologiju- proučava uzajamne odnose živih bića i sredine
b) Sistematiku- proučava grupisanje živih bića prema srodnosti
c) Evolucija- proučava historijski razvoj živih bića
d) Genetika- proučava gene, nasljednost i varijaciju između org.
e) Fiziologija- nauka koja se bavi proučavanjem i tumačenjem faktora
odgovornih za nastanak, razvoj i tok života, te mehanizme koje regulišu
životne procese.
f) Morfologija- proučava oblik i građu biljnih i životinjskih stanica

4) Osnovne značajke života.

 a) Organizacija živih bića poćinje od stanice: Atom- Molekula-Organele- Ćelija-

Tkivo- Organ- Sistem Organa- Organizam- Populacija- Biocenoza- Biom- Biosfera
 b) Protok energije i materije osigurava određenu hranu koja daje određenu aktivnost.
Za održavanje aktivnosti živih bića potrebna je energija i materija. Metabolizam – sve
hemijske reakcije koje se odvijaju u st. Gl. Izvor energije je Sunce.
 Odgovor jedinki- živi organizmi pronalaze energiju u hranjivim tvarima u okolišu.
Odgovor jedinke na vanjske podržaje osigurava joj preživljavanje.Jedinke ponašanjem
odg. Na vanjske podražaje.
 Rast, razvoj i razmnožavanje- život proizlazi iz drugog života. Upute za stvaranje
sadrži u genetskom materijalu- nukleidnim kiselinama DNK i RNK
 Adaptacija- vrste se adaptiraju na okoliš kroz vrijeme preživljavanja. Svaka vrsta ima
svoj poseban način adaptacije na novu sredinu.

5) Objasni pojmove:

 Jedinka – je osnovna organizacijsko-funkcionalna- autonomna biološka cjelina i

osnovni oblik postojanja pripadnika svih živih bića
  Populacija- predstavlja skup jedinki iste vrste na jednom prostoru koji rastu, razvijaju
i razmnožavaju se.
 Biocenoza – životna zajednica, skup populacija različitih vrsta
 Ekosistem –je prostor (biotop) naseljen organizmima i njihovim zajednicama, u
kojem se neprekidno stvara primarna biomasa, koju troše (i
razgrađuju) heterotrofni potrošači
 Biom – skup više ekosistema ( kopneni, vodeni, zračni)
 Biosfera – sve što nas okruzuje

6) Objasniti ćelijsku teoriju.

Šlajden i Švan postavljaju osnove ove teorije po kojoj:

 su svi organizmi građeni od ćelija;

 su ćelije osnovne jedinice života na planeti Zemlj
 Rudolf Virhov dopunjuje ovu teoriju svojom čuvenom izrekom svaka ćelija iz
ćelije (lat. Omnis cellula e cellula), koja znači da je svaka ćelija nastala deobom
postojeće ćelije, izuzev samog porekla života.

7) Opisati organizaciju živih bića

 Atom- Molekula-Organele- Ćelija- Tkivo- Organ- Sistem Organa- Organizam-

Populacija- Biocenoza- Biom- Biosfera

8) Pojasniti znanstvene metode u biologiji? (navesti primjer)

1. Promatranje – istraživač provodi promatranja, proučava prethodno prikupljene podatke i

definira problem.

2. Hipoteza – istraživač postavlja jednu ili više pretpostavki koje se mogu ispitati.

3. Pokus – iIstraživač osmišljava i provodi kontrolirane pokuse te provodi daljnja

promatranja.

4. Zaključak – istraživač analizira prikupljene rezultate, nakon čega prihvaća ili odbija
hipotezu.

PRIMJER: • Promatranje: Biljke rajčice ugibaju, a lišće im je puno šara, što su

simptomi tipične virusne bolesti.
• Hipoteza: Virus X ubija biljke rajčice.
• Pokusi: a) Elektronskim mikroskopom potvrđujemo prisutnost virusa X. b) Zdrave
biljke rajčice zarazimo virusom X kako bismo vidjeli hoće li i njima lišće biti puno
šara i hoće li ugibati.
• Rezultati: Potvrđuju ili pobijaju hipotezu te na temelju njih donosimo zaključak.
• Zaključak: Virus X (ne) ubija biljke rajčice
9) Šta je homeostaza?

 Označava održavanje nekog biološkog sustava i njegove unutarnje sredine u okviru

fizioloških uvjeta.

10) Za šta organizam koristi energiju?

 Svi živi organizmi trebaju energiju da rastu i reproduciraju se, održavaju svoje
strukture i reagiraju na svoje okruženje. Metabolizam je skup kemijskih procesa koji
održavaju život i koji omogućuje organizmima da transformiraju kemijsku energiju
pohranjenu u molekulama u energiju koja se može koristiti za stanične procese.

11) Navedite 6 carstava.

 Archeabakterije
 Eubakterije
 Protisti
 Gljive
 Biljke
 Životinje

12) Navedite domene i carstva unutar domena.

 Domena Eukarya obuhvata sve eukariotske organizme : protiste, gljive, biljke i

životinje
 Druge dvije domene Bacteria i Archaea su prokariotske i obuhvataju prave bakterije
(eubakterije) i arheje (arheobakterije)

13) Navesti primjere: protista, gljiva, biljki, životinja

 Protisti: Ameba i Papučica

 Gljiva: Gljiva lisičica
 Biljka: Ruža
 Životinja: Konj

14) Šta su autotrofi, a šta heterotrofi?

 Autotrofi su organizmi koji sami sebi proizvode hranu od Sunčeve svijetlosti ili
hemijskih spojeva iz okoliša.U hranidbenom su lancu proizvođači, odnosno biljke i
neke bakterije
 Heterotrofi su organizmi koji ne mogu stvarati sami sebi hranu, već je moraju unijeti
prehranom. U hranidbenom su lancu potrošači ili razlagači

15) Šta je sistematika živih bića?

 Područje biologije koje se bavi proučavanjem raznovrsnosti organizma u prošlosti i

sadašnjosti, te njihovim srodstvenim odnosima.
16) Navedite sistematske kategorije?

 Domena
 Carstvo
 Koljeno
 Potkoljeno
 Razred
 Podrazred
 Red
 Podred
 Porodica
 Potporodica
 Rod
 Vrsta

17) Lineov sistem klasifikacije?

Carolus Linnaeus Karl Line (Carolus Linnaeus) je prvi prirodnjak koji je u svom delu
"Systema Naturae" publikovanom 1735. godine prikazao za tadašnje vreme novi sistem
klasifikacije: srodne vrste svrstao je u isti rod, srodne rodove u familije, i tako sve do najviših
taksonomskih kategorija, pri čemu je "srodnost" za njega predstavljala sopstveni (po
njegovom mišljenju skromni) napor da prepozna “božiju promisao” hijerarhijskog grupisanja
vrsta. Line nije smatrao da je sposoban da prepozna realne srodničke odnose. Međutim, Line
je svakako uveo značajno unapređenje u dotadašnji sistem klasifikacije, po dva osnova: Prvo,
uveo je BINOMNU NOMENKLATURU – svaka vrsta označena je sa dva imena, pri čemu
prvo predstavlja ime roda ("prezime") a drugo ime vrste ("ime"). Drugo, uspostavio je
HIJERARHIJSKU KLASIFIKACIJU – "najsrodnije" grupe vrsta ugnjezdio je skupa u isti
rod, itd. Uveo je klasifikacione nivoe: kraljevstvo, filum, klasa, red, familija, rod, vrsta.
Kasnije je ovako postavljen sistem klasifikacije unapređen uvođenjem i intermedijernih
taksonomskih nivoa – podvrsta, nadred ....Po principu binomne nomenklature, svaki
hijerarhijski nivo predstavlja određenu TAKSONOMSKU KATEGORIJU. Svaka grupa
organizama unutar neke taksonomske kategorije predstavlja TAKSON

18) Koje vrste organizama spadaju u prokariote, a koje u eukariote?

• Prokarioti su uvijek jednostanični, pripadaju carstvu monera kojeg čine arhebakterije,

eubakterije i cijanobakterije

• Eukarioti mogu biti jednostanični ili višestanični, pripadaju carstvima protista, gljiva,
biljaka, životinja.

19) Ko je uveo naziv stanica? Robert Hook 1667.god

20) Koje konstruisao prvi mikroskop?

Antonie van Leeuwenhoek

21) Ko se smatra utemeljiteljem ćelijske teorije?

Theodor Schwann 1839.

22) Šta je mikroskop?

Mikroskop je instrument koji daje uvećane slike bliskih predmeta, koji se ne bi mogli
promatrati golim okom.

23) Koje imamo vrste mikroskopa?

Svjetlosni- izvor svjetlosti (Sunce) i izvor svjetlosti (sijalica)

Elektronski: transmisijski

Skenirajući

Razlika je ta da svjetlosnim gledamo organizme koji nisu vidljivi, dok elektronski se koristi za
viruse.

24) Dijelovi mikroskopa

Mehanički : postolje, stolić, vijci (mali i veliki), tubus

Optički: Okluar, objektiv, kondenzator, ogledalo

25) Kako se vrši uvećanje pod mikroskopom?

Okular x objektiv

Imamo: malo (40x), srednje (100x), veliko (400x), imerzija (1000x)

26) Šta predstavlja kultura stanica?

Kultura stanica je metoda nasijavanja stanica mnogostaničnog organizma na hranjive podloge

na kojima rastu.

27) U odnosu na složenost organizacije , kako dijelimo ćeliju?

Dijelimo ih na: prokariotske i eukariotske

28) Razlika između prokariotskih i eukariotskih stanica?

Eukariotska stanica ima : oblikovanu jezgru, organele, i ima jasno pravo jezgro

Prokariotska stanica: nema oblikovanu jezgru, ima nukleoid(prstenasta molek.DNA),nema

organele
29)Građa prokariotske ćelije

Građena je od: 1- kapsula; 2-stanična stijenka; 3-stanična membrana; 4-citoplazma; 5-

ribosomi; 6-mezosomi; 7-nukleoid; 8-flagelum

30) Razlika između biljne i životinjske stanice.

Razlika je što biljna ima ćelijski zid, vakuole i hloroplasti, koje zivotinjska nema.Međutim
životinjska može ponekad imati specijalne organele za kretanje koje nema biljna ćelija.

31) Građa ćelijske membrane.

Građena je od 3 sloja. Unutrašnji je građen od lipida, dok je spoljašnji slojevi proteinske

strukture. Plazma je poglavito građena od lipida i velikog broja raznih vrsta proteina
(lipoproteinski kompleks).Od lipida najčešće se javljaju fosfolipidi, sfingolipidi i holesterol. 1
do 10% ugljikohidrata (glikoproteini, glikolipidi). Hidrofobni

32) Šta je citoskelet?

Citoskelet je mrežasta struktura. Izgrađen od proteinskih cjevčica.Stanici daje oblik.Određuje

raspored organela u stanici.Daje potporu stanici.Omogućuje pokrete stanici i unutarstanični
transport.

33) Vrste filamenata kod Citoskeleta?

Mikrofilamenti

Mikrotubuli

Intermedijarni filamenti

34) Uloga unutrašnjih membrana?

Uloga je u sintezi, pohrani, transportu,razgradnji i aktivnom izlučivanju

35) Šta je ER i podjela?

Endoplazmatski retikulum. Dijeli se na hrapavi ER ( sinteza proteina) i glatki ER ( pakiranje i

dostavljanje proteina u Goldzijev aparat, biosinteza membranskih proteina), sinteza lipida

36) Građa i uloga mitohondrija ?