Bharata-Rajyangam-Final Telugu PDF

ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ=Ú
1. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ Jaè=$kú „Hõ=∂Å∞ – K«\ÏìÅ∞ :

~å*ÏºOQÆO J#QÍ XHõ ^ÕâO◊ Ö’x Ñ „ [¨ Å∞, áêÅ‰õΩÅ∞, áêÅ<å Ü«∞O„`åOQÆO áê\ÕKÕ J`«∞º#fl`«
xÜ«∂=o K«@=ì Ú. á„ ê^äq
Œ ∞Hõ âßã¨#O ÖË^• =∞øoHõ âßã¨#O.
~å*ÏºOQÆO J<Õk Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO QÆ∞iOz Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi qÉèÏQÍÅ∞ QÆ∞iOz, Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi Ñ¨xf~°∞ QÆ∞iOz,
Ñ
„ É¨ ∞íè `«fi ÅH∆ÍºÅ QÆ∞iOz `≥eÑ ¿ J`«∞º#fl`« K«@Oì . ~å*ÏºOQÆ=Ú J<Õ ÉèÏ=##∞ Ñ „ Ñ ¨ O¨ K«=ÚÖ’ "≥Ú^Œ\˜
™êiQÍ Ji™êì\˜HõÖò „ÑüáêkOKå~°∞. ~å[hux „w‰õΩÅ∞, âß„ã‘ÎÜ«∞OQÍ J^èŒºÜ«∞#O KÕ™ê~°∞.
Ñ
„ Ñ¨ O¨ K«=ÚÖ’ Ñ „ Ñ
„¨ ^
¨ =
Œè ÚQÍ ~å*ÏºOQÆ K«@Oì QÍ a „ \˜+π ~å*ÏºOQÆ=Ú#∞ Jaè=i‚™êÎ~∞° . Ñ „ Ñ
¨ O¨ K«=ÚÖ’
"≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ed`« ~å*ÏºOQÆ=ÚQÍ J"≥∞iHÍ ~å*ÏºOQÆ=Ú#∞ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’
Ñ
„ Ñ
„¨ ^ ¨ =
Œè ∞=ÚQÍ ~å*ÏºOQÆ K«@Oì QÍ ~Ô QÆ∞ºÖË\O˜ Q∑ PH±ì 1773x Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~°∞. 1600 #∞O_èç 1947
=~°‰Ωõ QÆÅ ã¨∞n~°… ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ K«i`„ # « ∞ B.C. ~å=`ü J<Õ K«i`„ H« Í~°∞_»∞ P~°∞ ^ŒâÅ◊ ∞QÍ qÉèl í Oz
J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« =K«∞Û#x Ñ ¿ ~˘¯<åfl_∞» .
"≥Ú^Œ\˜ ^Œâ◊ 1600–1773 =~°‰Ωõ :
1773 Ö’Ñ¨Ù East India Company ÉèÏ~°`^« âÕ =
◊ ÚÖ’ =¸_»∞ ~å„ëêìÅ∞ J#QÍ ÉÏOÉË, =∞„^•ã¨∞,
ÉˇOQÍÖòÅ#∞ ™êfinè#O KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑ Ã h áêÅ#Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jqhux
"≥eH˜ fÜ«∞_®xH˜ a
„ \˜+π Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO xÜ«∞q∞Oz# ~°ÇÏ¨ ã¨º Hõq∞\˜x J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ [~°flÖò |∞~üQÀ~ÚOQ∑.
~Ô O_»= ^Œâ◊ 1773–1858 :
1773 K« @ ì O Dãπ ì WO_ç Ü « ∂ Hõ O Ã Ñ h HÍ~° º Hõ Ö ÏáêÅ#∞ „ H õ = ∞|^Œ ú O KÕ Ü « ∞ _®xH˜
~°∂á⁄OkOz# "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ K«@Oì QÍ nxx Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~°∞. D K«\Ïìx J#∞ãïOz a „ \˜+π Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO
Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑÃ hH˜ ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ 20 ãÖ=`«~û åÅ áê@∞ "åºáê~°O KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û#x J#∞=∞u
=∞OE~°∞ KÕãO≤ k. D K«\Ïìxfl J#∞ãïOz ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ ÑïáêÅ##∞ Hˆ O„nHõ$`«O KÕÜ∞« _®xH˜
=∞„^•ãπ, ÉÁOÉÏ~Ú ~Ô O_»∞ ~å„ëêìÅ#∞ ÉˇOQÍÖò ~å„+ì̈ ÑïkèÖ’H˜ `≥KåÛ~∞° . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÉˇOQÍÖò
QÆ=~°fl~ü [#~°ÖQò Í =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
<À\ò : "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ÉˇOQÍÖò QÆ=~°fl~ü [~°flÖò "å~°<£ Ç
¿ Ïã≤Oì Q∑.û
D K«\Ïìxfl J#∞ãïOz ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ™êiQÍ HõÅHõ`åÎÖ’x áÈ~üì qeÜ«∞"£∞Ö’
XHõ L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷<åxfl J#QÍ ã¨∞Ñ
„ "‘ ∞£ HÀ~°∞#
ì ∞ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. ã¨∞Ñ
„ "
‘ ∞£ HÀ~°∞Öì ’ XHõ Ñ
„ ^
¨ •è #
<åºÜ«∞=¸iÎ, =ÚQÆ∞~æ ∞° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ LO\Ï~°∞.
<À\ò : ã¨∞Ñ
„ "
‘ ∞£ HÀ~°∞Öì ’x Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ (`˘e) ã¨~ü Ze*ÏxO¿Ñ
1
1774 Ñ≤\ûò WO_çÜ∂« K«@Oì :
1773 ~Ô QÆ∞ºÖË\O˜ Q∑ K«@Oì Ö’x Ö’áêÅ#∞ ã¨=iOKÕO^Œ∞‰õΩ D K«@Oì U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»"∞≥ #
ÿ k.
<À\ò : a „ \˜+π Ñ
„ ^
¨ •è xfl ã¨~ü qeÜ«∞"£∞ Ñ≤\ûò D K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOz J=∞Å∞ KÕÜ∞« _»O =Å¡
nxx Ñ≤\ûò WO_çÜ∂ « K«@Oì JO\Ï~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÑïáêÅ<å JOâßÅ#∞ ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ
qÉèl
í OKå~°∞. "≥Ú^Œ\k˜ "åºáê~° =º=Ç¨~° xÜ«∞O„`} « H˘~°‰Ωõ "Court of Director" x ~å[H©Ü∂
« Å =º=Ç¨~°}
xÜ«∞O„`}
« ‰õΩ "Board of Control" x U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
<À\ò : D K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑh áêÅ#Ö’ `˘e™êiQÍ ^ŒfiO^Œ „Ñ¨Éèí∞`åfixfl
„Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
1793 KåÔ~_ì £ K«@Oì :
D K«@Oì Ñ„ H¨ Í~°O a
„ \˜+π Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Dãπì WO_çÜ∂
« HõOÑ
Ã hH˜ ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ =∞~À 20 ãÖ=`«~û åÅ
áê@∞ "åºáê~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J#∞=∞ux =∞OE~°∞ KÕãO≤ k.
1813 KåÔ~_ì £ K«@Oì :
D K«@Oì ‰õÄ_® Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑÃ hH˜ 20 ãÖ=`«~û åÅ áê@∞ "åºáê~åxfl KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J#∞=∞ux
=∞OE~°∞ KÕãO≤ k. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑ Ã h "åºáê~° QÆ∞`åÎkHè Í~åxfl
~°^∞Œ Ì KÕã∂
¨ Î Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑ Ã h`À áê@∞ a „ \˜+π áœ~°∞_»∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ "åºáê~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J#∞=∞ux
WzÛOk. 1813 KåÔ~_ ì £ K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ `˘e™êiQÍ H„ +˜ Ü ì̈ ∞« <£ q∞+¨#s ~åHõ á„ ê~°OÉè"
í ∞≥ Oÿ k.
D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^« âÕ =
◊ ÚÖ’ q^•º "åºÑ≤HÎ̂ "åi¬HõOQÍ ÅHõ∆ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Hˆ \Ï~ÚOzOk.
1833 KåÔ~_ì £ K«@Oì :
Wk ‰õÄ_® Dã≤ìO_çÜ«∂ HõOÃÑhH˜ "åºáê~åx 20 ãÖ=`«û~åÅ áê@∞ "åºáê~°O KÕã¨∞‰õΩ<Õ
J#∞=∞ux WzÛOk. a „ \˜+π Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Dã≤Oì _çÜ∂
« HõOÑ
Ã h áêÅ#Ö’ ~°∂á⁄OkOzè# K«\ÏìÅÖ’ Wk
=ÚYº"≥∞ÿ#k. D K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ÉˇOQÍÖò QÆ=~°fl~ü [#~°Öò Ñ¨^Œq ÉèÏ~°`« QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ
=º=Ç¨ÏiOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
<À\ò : "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ÉèÏ~°`« QÆ=~°fl~ü [#~°Öò qeÜ«∞<£ ÉˇO\ÕQ∑.
1833 KåÔ~\
ì ò K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O Dã≤Oì _çÜ∂ « HõOÑ Ã hÑ
„ É¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÍÅÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚHõÅ∞ `˘e™êi
J=HÍâ◊O HõeÊOzOk. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü [#~°Öò Ü«∞O^Œ∞ XHõ <åºÜ«∞™ê÷# ã¨É∞íè º_»∞QÍ ''ÖÏ
"≥∞O|~ü—— xÜ«∂=∞HõO KÕãO≤ k.
<À\ò : "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ <åºÜ«∞ ã¨É∞íè º_»∞ ÖÏ~ü¤ "≥∞YÖË 1833 KåÔ~_
ì £ K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^
« âÕ =
◊ ÚÖ’
`˘e™êiQÍ ''ÖÏ Hõg∞+¨<—£ — <åºÜ«∞ ãÖÑ¶∂
¨ xfl U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
2
<À\ò : "≥Ú^Œ\˜ ÖÏ Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£ Lord Mechalgy
1853 KåÔ~_ì £ K«@Oì :
D K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O „a\˜+π „Ñ¨Éèí∞`«fiO „Ñ¨Éèí∞`åfixˆH Dã≤ìO_çÜ«∂ HõOÃÑhH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ 20
ãÖ=`«~û åÅ áê@∞ "åºáê~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O W=fiÖË^∞Œ . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O âßã¨# x~å‡}=ÚÖ’
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ `˘e™êiQÍ J=HÍâ◊O HõeÊOKå~°∞. J~Ú`Õ `«∞k x~°Ü ‚ ∞« O =∂„Ò« QÆ=~°fl~ü [#~°Ök
ò .D
K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü [#~°Öò H“xûÖò JkèHÍ~åÅ#∞ âßã¨# x~å‡} q^è∞Œ Å∞, HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ q^è∞Œ Å∞
~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ qÉèl í OKå~°∞. âßã¨# x~å‡} q^è∞Œ Å x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ âßã¨# =∞O_»e HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} q^è∞Œ Å‰õΩ
HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ =∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’ ã≤qÖò ã¨sfiÃããπ L^ÀºQÍÅ∞,
áÈ\© Ñ¨sHõÅ∆ q^è•<åxfl Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . 1853 KåÔ~_
ì £ K«\Ïìxfl J#∞ãïOz ÖÏ Hõg∞+¨<£ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å‰õΩ
`«∞k ~°∂Ñ¨Ù W=fi_®xH˜ Hõg∞+¨#~üÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« QÍ "å~°∞ D H„ O˜ k K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
"≥Ú^Œ\k ˜ 1859Ö’ ã≤qÖò á„ ⁄ã‘[~ü HÀ~°∞ì áœ~° =º[º q^è•# ãÖÇ≤Ï`«O, ~Ô O_»=k 1860Ö’ WO_çÜ∞« <£
Ñ‘#Öò HÀ_£ ÉèÏ~°`« tH∆Íã¨‡$u =∞iÜ«Ú =¸_»=k 1861 H„ q ˜ ∞#Öò á„ ⁄ã‘[~ü HÀ_£ <Õ~° qKå~° q^è•#
ãÖÇ≤Ï`«=∞x U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
=¸_»= ^Œâ◊ 1858–1909 =~°‰Ωõ :
<À\ò : 1858 ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞=∂@∞#∞ Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑ Ã x ã¨H„ =
õ ∞OQÍ, ã¨=∞~°=
ú O`«OQÍ J}z
"ÕÜ∞« ÖË^<
Œ Õ L^ÕâÌ º◊ O`À a
„ \˜+π Ñ
„ É¨ ∞íè `«fiO Dãπì WO_çÜ∂ « HõOÑ Ã hx D K«@Oì J#∞ãïOz ~°^∞Œ Ì KÕãO≤ k.
q._ç. ã¨<å~°¯~ü 1857Ö’ ã≤áê~Ú uiQÆ∞ÉÏ@∞#∞ Ñ „ Ñ
„¨ ^
¨ = Œè ÚQÍ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O`„ º« áÈ~å@OQÍ Jaè=i‚OKå~°∞.
D K«@Oì P^è•~°OQÍ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ a „ \˜+µ¨ ~åA Ñ „ `¨ º« Hõ∆ ÑïáêÅ# á„ ê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. D K«\Ïìxfl
J#∞ãïOz ÉèÏ~°`« QÆ=~°fl~ü [#~°Öò J<Õ Ñ¨^Œq „a\˜+π "≥·„™ê~Ú =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ
=º=Ç¨ÏiOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
<À\ò : "≥Ú^Œ\˜ a
„ \˜+π "≥™„· ê~Ú QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ÖÏ\ò HÍxOQ∑ 1858 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«@ì Ñ
„ H¨ Í~°=Ú
ÉèÏ~°`^
« âÕ ◊ ÑïáêÅ# xÜ«∞O„`} « H˘~°‰Ωõ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ HÍºa<Õ\ò =∞O„u Ç¨ÏŸ^• QÆÅ ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~åÅ
=∞O„u ÖË^• ÉèÏ~°`« ~å[º HÍ~°º^Œi≈ J<Õ #∂`«# Ñ¨^q Œ x ã¨$+≤Oì zOk. D Ñ¨^qŒ 15 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ QÆÅ
WO_çÜ∂ « H“xûÖò ã¨ÅÇ¨ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O "Õ∞~°‰Ωõ a „ \˜+π "≥™„· ê~Ú =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~ü [#~°Öò KÕ`« ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊
ÑïáêÅ# KÕ™êÎ~∞° .
<À\ò : "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~åÅ =∞O„u KåÔ~ã ¡ π L_£ DÜ«∞# z=i É’~ü¤ PÑ¶π HõO\ „ ’Öò Ñ
Ã„ ã≤_O≥ \ò
1858 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«\Ïìxfl J#∞ãïOz ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ÑïáêÅ# H„ =
õ ∞=Ú XHõ\˜ a
„ \˜+µ¨ ~å}˜ ~Ô O_»∞
|
„ \˜+π áê~°"
¡ ∞≥ O\ò 3) ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~å =∞O„u 4) | „ \˜+π "≥™„· êÜü∞ =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~ü [#~°Ö.ò
1861 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì :
D K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O WO_çÜ∂
« Ö’ `˘e™êiQÍ "åã¨# =∞O_»ÖÏÅ#∞ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . 1861 ÉèÏ~°`«
3
H“xûÖò K«@ì Ñ „ H¨ Í~°O ~å*ÏºOQÆ K«@ì x~å‡}OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ `˘e™êiQÍ ~åA, [g∞O^•~üÅ‰õΩ J=HÍâ◊O
HõeÊOKå~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O áÈ~üì áÈeÜ≥∂ q^è•#O#∞ J#QÍ =º=Ç¨~åÅ∞ áêÅ<åÑ¨~O° QÍ Hˆ \Ï~ÚOÑ¨Ù
J<Õ ^•xfl `˘e™êiQÍ „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. D K«@ìO 1862Ö’ HõÅHõ`åÎÖ’x áÈ~üì qeÜ«∞"£∞Ö’ `˘e™êi
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞#
ì ∞ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
1892 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì :
D K«@Oì Ñ„ H¨ Í~°O ^ÕâO◊ Ö’x `˘e™êiQÍ ZxflHÅõ q^è•<åxfl Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ ZxflHÅõ #∞ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° .
1892 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O QÆ=~°fl~ü [#~°Öò H“xûÖòÖ’x ã¨Éèí∞ºÅ#∞ 10 #∞O_ç 16 =~°‰õΩ
ÃÑOKå~°∞.
<åÅ∞QÆ= ^Œâ◊ 1909 #∞O_ç 1935 =~°‰Ωõ 1909 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì .
<À\ò : D K«\Ïìxfl =∂ˆ~q ¡ ∞O\’ ãÖã¨¯~°} Jaè=~°a ‚ ãÎ̈~∞° . =∂ˆ~¡ ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~åÅ =∞O„u q∞O\’
a
„ \˜+π "≥™„· êÜü∞ =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~Ö° ò [#~°Öò D K«@Oì Ñ„ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’<Õ `˘e™êiQÍ =Úã≤O¡ Å‰õΩ
Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ#∞ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞.
<À\ò : 1947 ÉèÏ~°`« ™êfi`«O`„ º« K«\Ïìxfl J#∞ãïOz WO_çÜ∂
« *Ïu qÉè[í # Ñ „ H¨ Í~°O ~Ô O_»∞
^ÕâßÅ∞QÍ qÉèl
í OK«_®xH˜ D K«@" ì ∞Õ =¸ÖÏ^è•~°O. `˘e™êiQÍ =Úã≤O¡ Å‰õΩ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ xÜ≥∂[=~åæÅ#∞
ˆH\Ï~ÚOKå~°∞.
WO_çÜ∂ « *Ïu qÉè[í # Ñ „ H¨ Í~°O ~Ô O_»∞ ^ÕâßÅ∞QÍ qÉèl í OK«_®xH˜ D K«@" ì ∞Õ =¸ÖÏ^è•~°O.
D K«\Ïìxfl J#∞ãïOz q∞O\’ J`«x xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ Ñ≤`å=∞Ç¨ï_»x Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O
q^è•<åÅ#∞ Ñ „ "
¨ âÕ ÑÃ◊ \Ïì~∞° . 1909 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü [#~°Öò H“xûÖÖò ’x âßã¨#=∞O_»e
ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº Ñ¨^Ç Œ ¨ ~°∞ #∞O_ç 60H˜ Ñ Ã OKå~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍ~°º x~åfiÇ¨ÏHõ
=∞O_»eÖ’ XHõ <åºÜ«∞ ã¨É∞íè º_çQÍ ã¨`ºÕ O„^Ñ „Œ ™¨ ê^£ ã
Ã <å› J<Õ ÉèÏ~°fÜ«Ú_çx xÜ«∞q∞OK«_" » ∞≥ #
ÿ k. D
K«\Ïìxfl J#∞ãïOz Hˆ O„^Œ âßã¨#ã¨É# íè ∞ WO\˜iÜ«∞Öò ÖˇlãπÖK Ë ~« ü Jx Ñ¿ ~˘¯<åfl~∞° . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O
Hˆ O„^Œ âßã¨#ã¨É‰íè Ωõ |_≥@ ˚ ∞#∞ K«iÛOKÕ J=HÍâ◊O HõeÊOKå~°∞.
1919 ÉèÏ~°`« Ñ „ É¨ ∞íè `«fi K«@ì ã¨fi~°∂ÑÖ ÉèÏ~°`« Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ÑïáêÅ# qÉèÏQÍÅÖ’ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï}âßY
âßã¨# x~å‡} âßHõ, <åºÜ«∞ âßY LO\Ï~Ú. WOQÍ¡O_»∞Ö’ ÉèÏ~°`« ÑïáêÅ# qÉèÏQÆOÖ’ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ
âßHõÖ’ ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~°Å =∞O„u WO_çÜ∞« Öò H“xûÖò ÉèÏ~°`« Ç Ã Ï· Hõg∞+¨<£ LO\Ï~Ú. WOQÍ¡_∞» Ö’ ÉèÏ~°`«
ÑïáêÅ<å qÉèÏQÆOÖ’x âßã¨# x~å‡}âßYÖ’ „a\˜+¨µ áê~°¡"≥∞O@∞ LO@∞Ok. WOQÍ¡O_»∞Ö’ ÉèÏ~°`«
ÑïáêÅ<å qÉèÏQÆOÖ’ <åºÜ«∞âßY Ñ „ q
‘ H“xûÖò LO@∞Ok. a „ \˜+π WO_çÜ∂ « Ö’ Hˆ O„^Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiOÖ’x
HÍ~°º x~åfiÇ¨ÏHõâßYÖ’ a „ \˜+π "≥™„· êÜü∞ =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ÖË^• HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ =∞O_»e LO@∞Ok.
a
„ \˜+π WO_çÜ∂ « Hˆ O„^Œ Ñ „ É¨ ∞íè `«fiOÖ’x âßã¨# x~å‡}âßYÖ’ Hˆ O„^Œ âßã¨#ã¨Éíè J#QÍ kfiã¨Éíè q^è•#O
LO@∞Ok. „a\˜+π WO_çÜ«∂Ö’ ˆHO„^Œ „Ñ¨Éèí∞`«fiOÖ’x <åºÜ«∞âßYÖ’ ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì LO@∞Ok. „a\˜+π
WO_çÜ∂ « Ö’x ~å„+ì̈ Ñ
„ É¨ ∞íè `«fiOÖ’ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï}âßYÖ’ QÆ=~°fl~ü LO\Ï~°∞. QÆ=~°fl~ü ÑïkèÖ’x ÑïáêÅ<å
4
JOâßÅ∞ ~Ô O_»∞ âßYÅ∞QÍ qÉèl í OK«|_ç<å~Ú. ^•xÖ’ "≥Ú^Œ\k ˜ . i[~üfiâßY ~Ô O_»=k |^ŒÖÏ~ÚOÑ¨Ù
âßYÖ’¡x JOâßÅ∞ PiúHõ âßY, ~Ô "≥#∂º âßY, Ç¨ÏŸO âßY, <åºÜ«∞âßY =∞iÜ«Ú h\˜ áê~°∞^ŒÅ âßY
|^ŒÖÏ~ÚOÑ¨Ù âßYÅÖ’x JOâßÅ∞ =º=™êÜ«∞ âßY, Ñ „ *¨ Ï~ÀQÆº âßY ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞, ~À_£û \ „ Ï<£áû È~üì
D âßYÅxflO\˜Ö’ ã≤qÖò ã¨sfiãπ L^ÀºQÆ∞Å∞ Ñ¨xKÕ™êÎ~∞° . a „ \˜+µ¨ WO_çÜ∂ « Ö’ ~å„+ì̈ Ñ „ É ¨ ∞íè `«fiOÖ’x âßã¨#
x~å‡} âßHõÅÖ’ ~å„+ì̈ âßã¨# ã¨Éíè LO@∞Ok. D ~å„+ì¨ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiOÖ’x <åºÜ«∞âßYÖ’ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì LO@∞Ok.
1919 ÉèÏ~°`« Ñ„ É¨ ∞íè `«fi K«@ì =ÚMÏºOâßÅ∞ :
D K«\Ïìxfl =∂O>ˇH± K≥"∞£ Ñ û ~¨¶ ¤ü ãÖã¨¯~°}Å∞ Jx JO\Ï~°∞. =∂O>ˇH± ÉèÏ~°`« =º=Ç¨~åÅ =∞O„u
*Ë"∞£ û Ñ¶~¨ ¤ü a
„ \˜+π "≥™„· êÜü∞ =∞iÜ«Ú QÆ=~°fl~ü [#~°Ö.ò D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’ `˘e™êiQÍ ^ŒfiO^Œfi
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi q^è•#O J#∞ãïOK«<# ·≥ k. D ^ŒfiO^Œfi Ñ „ É¨ ∞íè `«fi q^è•#O ~å„ëêìÅÖ’ Ñ„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì_O» J~Ú#k. D
K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„ÔŒ Ö’ kfi ã¨ÉÏè q^è•#O Ñ „ "
¨ âÕ ◊ Ñ
Ã @ì_O» J~Ú#k.
<À\ò : kfiã¨ÉÏè J#QÍ Hˆ O„^Œ âßã¨# ã¨É# íè ∞ ~Ô O_»∞QÍ ~Ô O_»∞ ã¨ÉÅíè ∞QÍ J#QÍ kQÆ∞= ã¨É# íè ∞ Öˇlã
¿ \¡ " ˜ £
JÃãOc¡, ZQÆ∞= ã¨É# íè ∞ H“xûÖò PÑ¶π ã ¿ \ ì ûò QÍ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. Legislative Assembly "≥Ú^Œ\˜ Kè~Ô·≥ ‡<£ q.l.
Ñ
¿ @Öò, H“xûÖò PÑ¶π ã
¿ \ ì ûò Sur Fedrik White 1919 ÉèÏ~°`« Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO K«\Ïìxfl J#∞ãïOz ^Ò`«º x~åfiÇ¨Ï}
=º=Ç¨~åÅ#∞ ÉèÏ~°`« ÃÇ·Ï Hõg∞+¨#~ü xÜ«∞q∞OKå_»∞. D K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ˆHO„^Œ |_≥˚\ò #∞O_ç ~å„+ì̈
|_≥\
˚ #
ò ∞ "Õ~∞° KÕ™ê~°∞. ~å„+ì̈ |_≥\ ˚ #ò ∞ K«iÛOz P"≥∂kOK«∞‰õΩ<Õ JkèHÍ~°O ~å„+ì̈ âßã¨#ã¨ÉHí̂è JÑ¨Ê*Ñ ˇ Ê¨ _O»
[iyOk. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£Å‰õΩ, HÔ„ ã · =Î̈ ÙÅ‰õΩ, ã≤‰Ωõ ¯Å‰õΩ, Ñ „ `¨ ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞
Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O Ñ„ É¨ ∞íè `«fi ã¨sfiãπ Éèsí Î HÀãÖ ÑäH¡ ± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<# £ ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =∞x
HÀiOk. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’ `˘e™êiQÍ ÉÏ^èºŒ `åÜ«Ú`« Ñ „ É ¨ ∞íè `åfixfl Ñ „ " ¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° .
<À\ò : D ÉÏ^èºŒ `åÜ«Ú`« Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfixfl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ áêH˜H∆ õ ÉèÏ~°fÜ«∞ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Jx Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
ãÃ =· ∞<£ Hõg∞+¨<£ :
ã
Ã = · ∞<£ Hõg∞+¨<£ 1927, 1919 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«\ÏìÅ#∞ gHÕ∆ KÕO^Œ∞‰õΩ ã¨~å˚<£ ã
Ã =
· ∞<£ J^èºŒ Hõ`∆ #
« ,
1927Ö’ 6QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ`À ‰õÄ_ç# XHõ Hõg∞+¨<£#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. 1928Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
ãÖ^Œi≈OzOk. D ã Ã =
· ∞<£ Hõg∞+¨<Ö£ ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨É∞íè ºÖˇ=~°∞ ÖË#O^Œ∞# Jxfl ~å[H©Ü∞« áêsìÅ∞ nxfl
|Ç≤Ï+¨¯iOKå~Ú. ã Ã =
· ∞<£ Hõg∞+¨<£ J<ÕHõ ~å„ëêìÅ#∞ ãÖ^Œi≈Oz Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi q^è•#O#∞ UHõÑH¨ O∆õ QÍ 1930Ö’
|
„ \˜+π Ñ
„ É¨ ∞íè `åfixfl ã¨=∞iÊOzOk.
ã≤áê¶ ~°∞ûÅ∞ :
~å„ëêìOÖ’x ^ŒfiO^Œfi Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ~°^∞Œ Ì KÕã,≤ ÉÏ^èºŒ `«ÜÚ
« `« Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfixfl Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì=∞x Ñ
¿ ~˘¯Ok. D
ã
Ã =
· ∞<£ x"ÕkHõ#∞ ÅO_»<Ö£ ’x [iy# ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ ã¨g∞HÕ∆ Kå~°∞. D ~“O_£ >Ë|∞Öò
ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ "≥Ú^Œ\k ˜ 1930Ö’ ~Ô O_»=k 1931Ö’ =¸_»=k 1932= ãÖ=`«~û O° Ö’ x~°Ü ‚ ∞« O
[iyOk.
5
<À\ò : ÑÃ · =¸_»∞ ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ áêÖÁæ#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ _®II a.P~ü. JOÉË^¯Œ ~ü ~Ô O_»= ~“O_£ >Ë|∞Öò
ã¨=∂"ÕâßxH˜ SÜ≥∞xû Ñ „ u
¨ xkèQÍ =∞Ç¨`«‡QÍOnè Ñ Ã · ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ Ç¨[~°∞ J~Ú# ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊
j
„ =∞u ã¨~Àlx <åÜ«Ú_»∞ D ã Ã =· ∞<£ Hõg∞+¨<£ x"ÕkHõ#∞ J#∞ãïOz 1935Ö’ ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«\Ïìxfl
~°∂Ñ¨HÅõ Ê# KÕãO≤ k. 5= ^Œâ◊ 1935 #∞O_ç 1947 Ö’Ñ¨Ù 1935 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«@Oì : D K«@Oì
#O^Œ∞ 321 x|O^è# Œ Å∞ 10 +Ã _»∂ºÅ∞ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’ =ÙO_Õq. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxH˜ D K«\Ïìxfl
#HõÅ∞ ÖË^• =∂`«$HõÖÏO\˜^x Œ Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~°∞.
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’x JkèHõ JOâßÅ#∞ D K«@Oì #∞O_Õ Q„ Ç Æ Ï≤ OKå~°∞. nxÖ’x =ÚMÏºOâßÅ∞
D K«@ì Ñ „ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’x `˘e™êiQÍ JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨"∞≥ Hÿ ºõ Ñ¨û úŒ x Ñ „ " ¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . <À\ò : ã¨=∂Yº#∞
'ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<—£ JO\Ï~°∞. Ñ Ã _
¶ ~ˆ» +¨<£ J<Õ POQÆ¡ Ñ¨ÔŒ Ñ¶Ü ≤ ∂« _Õ~ûü J<Õ ÖÏ\˜<£ Ñ¨ÔŒ #∞O_ç fã¨∞‰õΩ<åfl~∞° .
Ñ¶Ü≤ ∂ « _Õ~ûü J#QÍ XÑ¨ÊO^ŒO. ã¨=∂Yº ÅHõ} ∆ O "≥Ú^Œ\k ˜ Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ Ñ„ É ¨ ∞íè `åfiÅ∞, ~Ô O_»=k D ~Ô O_»∞
Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ =∞^èºŒ JkèHÍ~°O qÉè[í #. =¸_»=k ed`« ~å*ÏºOQÆO. <åÅæ=k ^è$Œ _»~å*ÏºOQÆO. S^Œ=k
ã¨fi`«O„`«º „ÑüÑüÎ Hõey# <åºÜ«∞ =º=ã¨÷. P~°=k <åÜ«∞º ã¨g∞Hõ∆. JkèHÍ~åÅ∞ U_»∞ ~å*ÏºOQÆ K«@ì
B#flÒ« J#QÍ ~å*ÏºOQÆO J`«∞º#fl`" « ∞≥ #
ÿ k J<Õ ÉèÏ=# D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ~å„ëêìÅ‰õΩ ã¨fi`«O`„ « Ñ „ u
¨ ÑüÎ
JO^Œ*™Ë ê~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„^,Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ , JkèHÍ~° qÉè[í # D H„ O˜ k q^èOŒ QÍ HõÅ^Œ∞.
1. 59 JOâßÅ QÆÅ Hˆ O„^*Œ Ïa`å.
2. 54 JOâßÅ QÆÅ ~å„+*ì̈ Ïa`«.
3. 36 JOâßÅ∞ QÆÅ L=∞‡_ç *Ïa`«.
4. J=t+ì̈ QÆ=~°fl~ü [#~°Ö‰ò Ωõ W=fi_»O J~Ú#k.
D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„ÔŒ Ö’ `˘e™êiQÍ, ^ŒfiO^Œfi Ñ „ É¨ ∞íè `«fi q^è•#O Ñ „ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃Ok. D K«@Oì #∞
J#∞ãïOz ~å„ëêìÅÖ’ `˘e™êiQÍ kfiã¨ÉÏè q^è•#O, kfi ã¨ÉÏè q^è•#O J#QÍ ~å„+ì¨ âßã¨# ã¨Éíè #O^Œ∞
kQÆ∞=ã¨É# íè ∞ Öˇlã
¿ \¡ "˜ £ JÃãOc¡, ZQÆ∞= ã¨É# íè ∞ ÖˇlãπÖ\ Ë "˜ £ H“xûÖQò Í Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . WO_çÜ∂ « Ö’x 11
~å„ëêìÅÖ’, 6 ~å„ëêìÅ#∞ J#QÍ =∞„^•ãπ, ÉÁOÉÏ~Ú, ÉˇOQÍÖò, cÇ¨~ü, J™êûO, Ü«Ú<≥> · _
ˇ £ á„ êq<£Åû Ö’
Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°OÖ’ _èbç Ö¡ ’ XHõ ÑÃ _
¶ ~» Ö° ò HÀ~°∞# ì ∞Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° .
Ñ
Ã _
¶ ~» Ö° ò HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞ XHõ Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ P~°∞QÆ∞~°∞ W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ =ÙO\Ï~°∞.
D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ i[~üfi ÉÏºOH± PÑ¶π WO_çÜ∂ « #∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~∞° . D K«\Ïìxfl J#∞ãïOz
HÍi‡‰õΩÅ‰õΩ, ã „ ÅÎ‘ ‰õΩ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. Å‰õΩ `˘e™êiQÍ Ñ„ `¨ ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. D
K«@ì Ñ
„ H¨ Í~°O WO_çÜ∂ « Ö’ `˘e™êiQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ W=fi_»O J~ÚOk.
<À\ò : =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ `˘Å™êiQÍ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ WzÛ# ^Õâ◊O #∂ºlÖÏO_£ D =∞^èŒºHÍÅOÖ’ 2006=
ãÖ=`«~û O° =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ ‰õΩ"≥\
· ’¡ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HõeÊOKå~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ F@∞Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ x~åHõiOz#"å~°∞
Ji™êì\Ö˜ .ò D K«@ì Ñ„ H¨ Í~°O Hˆ O„^,Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÍÅ Éèsí Î HÀãÖ XHõ Ñ
Ã _
¶ ~» Ö° ò ÑäH¡ ± Hõg∞+¨<#
£ ∞ ~å„ëêìÅÖ’
6
á„ êq<£û ÑäH¡ ± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<#£ ∞ ~Ô O_»∞ ÖË^• JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ‰õΩ *Ï~ÚO\ò ÑäH¡ ± ã¨sfiãπ
H©=∞+¨<£ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « Åx Ñ¿ ~˘¯O@∞Ok.
H„ Ñ˜ ûπ ~åÜ«∞ÉÏ~°O 1942 :
~Ô O_»= Ñ
„ Ñ
¨ O¨ K« Ü«Ú^ŒOú Ö’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã¨Ç¨ Ü«∞, ã¨ÇÏ¨ HÍ~åÅ#∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ a
„ \˜+π Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi
H„ Ñ
˜ ûπ ~åÜ«∞ÉÏ~åxfl 1942Ö’ ÉèÏ~°`^ « âÕ =
◊ Ú#‰õΩ ÑÖÑ
Ã #∞.
Ñ„ u¨ áê^Œ#Å∞ :
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ~Ô O_»= Ñ
„ Ñ
¨ O¨ K« Ü«Ú^ŒOú Ö’ |
„ \˜+µ¨ "åiH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨ÇÏ¨ HÍ~åÅ∞ JOkOz#
Ô~O_»= „Ñ¨ÑÖK« Ü«Ú^ŒúO =Úyã≤# "≥O@<Õ ÉèÏ~°`ü‰õΩ `å`å¯eHõ ™êfi`«O„`«º „ÑüÑüÎx ~å*ÏºOQÍxfl
~åã¨∞H˘#∞@‰õΩ XHõ ~å*ÏºOQÆ Hõg∞+¨<£#∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=Ú. =∞Ç¨`«‡QÍOkè D „H˜Ñπû „Ñüáê^Œ##∞
k"åÖÏfã≤# ÉÏºO‰õΩ =ÚO^Œ∞ `åsY∞ "Õã≤ WKÕÛ K≥‰Ωõ ¯ÖÏO\˜^x Œ Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
HÍºa<≥\ò q∞+¨<£ 1946 :
ÖÏ~ü¤ H˜¡q∞\ò P\˜¡ ÖË|~ü áêsì „a@<£Ö’x JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å=_»O`À ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ™êfi`«O„`«ºO
W"åfiÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À D HÍºa<Õ\ò q∞+¨<£ 1946Ö’ ÉèÏ~°`ü =zÛOk. nxÖ’x ã¨Éèí∞ºÅ∞ ÖÏ~ü¤ ÃÑ¶ÅH±
ÖÏÔ~<£,û ™êìÑ~¨¶ ¤ü H„ Ñ
˜ ûπ =∞iÜ«Ú JÖˇQÍ˚O_»~ü q.q.
ã≤áê¶ ~°∞ûÅ∞ :
ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ 1946 E<£, EÖˇÖ· ’ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ‰Î Ωõ ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~°x ZxflHÔ #
·
~å*ÏºOQÆ ã¨É∞íè ºÅ∞ ~å*ÏºOQÍxfl ~°∂á⁄Ok™êÎ~x ° Ñ≤^Ñ
Œ ¨ ™êfi`«O`„ åºxfl JO^Œ*™Ë êÎ~x ° D Hõq∞\˜ Ñ ¿ ~˘¯Ok.
1947 ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fi K«@ìO :
D K«@Oì ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ =¸ÖÏ^è•~°O =∞øO\ò ÉÏ@<£ áê¡<£ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O`„ º« Ñ¨Ù aÅ∞¡,
a
„ \˜+µ¨ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ 5 EÖˇ· 1947Ö’ Ñ „ "¨ âÕ ÑÃ◊ \Ïì~∞° . a
„ \˜+π áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ P aÅ∞¡#∞ 15 EÖˇ· 1947Ö’
P"≥∂kOzOk. | „ \˜+µ¨ ~å}˜ D aÅ∞¡‰Ωõ 18 EÖˇ· 1947# P"≥∂^ŒO WKåÛ~∞° . 15 PQÆ+µ¨ ì 1947#
ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ ™êfi`«O`„ º« O á⁄OkOk. D K«@Oì ÉèÏ~°`^ « âÕ =
◊ Ú *Ïu qÉè[í # Ñ „ H¨ Í~°=Ú ÉèÏ~°`ü =∞iÜ«Ú
áêH˜™ê÷<£ Ü«¸xÜ«∞<£Å∞QÍ qÉèl í OK«|_çOk. ãÖã¨Å÷ ‰õΩ U Ü«¸xÜ«∞<£Ö’<≥# · KÕ~ˆ J=HÍâ◊O HõeÊã∂¨ Î
`«=∞‰õΩ`å=Ú ã¨fi`«O„`«OQÍ =ÙO_Õ J=HÍâ◊O D K«@ìO HõeÊOzOk. U Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ KÕ~°‰õΩO_®
™êfi`«O`„ O« Ñ „ H¨ \õ O˜ K«∞‰õΩ#fl ãÖ™ê÷<åÅ∞ 1) \ „ Ï"≥<‰£ Ä õ ~ü, Hˆ ~°à◊ 2) *Ï<å+¨µ\ò, 3) [=¸‡ HÍj‡~ü, 4)
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£.
™êfi`«O`„ º« ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊ `˘e =∞~°ÜÚ « `«∞k QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ã≤. ~å*Ïl.
<À\ò : 1954Ö’ WO_çÜ∂ « Ö’ J`«∞º#fl`« J"å~°∞¤ ÉèÏ~°`~« `° fl« `˘e™êiQÍ ã≤. ~å[QÀáêÖÏKåi ã‘fiHõiOKå~°∞.
Ñ
„ ã ¨ ∞¨ `Î « Ñ¨tÛ=∞ ÉˇOQÍÖò QÆ=~°fl~ü QÀáêÅHõ$+¨‚ QÍOnè ã≤. ~å[QÀáêÖÏKåi QÍOnè =∞#∞=∞_»∞. 1947Ö’
<≥Ç„ ˙¨ J^èºŒ Hõ`∆ Q« Í Ñ¨xKÕã# ≤ `å`å¯eHõ Ñ„ É¨ ∞íè `«fiO [=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç „ ˙¨ DÜ«∞# Ñ „ ^
¨ •è x =∞iÜ«Ú q^Õj
=º=Ç¨~åÅ∞, ™êOˆHuHõ Ñïâ’^è# Œ HÍ=∞<£"Ö≥ Îò ãÖ|O^è•Å#∞ ÑïjeOKå~°∞.
7
ã¨~åú~ü =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË ò LÑ¨Ñ „ ^
¨ •è x Ç¨ÏŸOâßY ~å„ëêìÅ∞ ã¨=∂Kå~° =∞O„u`«fiâßHõÅ∞, _®II a.P~ü.
JOÉË_¯» ~ü, <åºÜ«∞âßY _®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£ Ñ¶Ù¨ _£ J„yHõÅÛ~,ü +¨}∞‡Yâ‹\,ì̃ PiúHõ âßHõ, |Öò^~Õ ü
ã≤OQ∑, _èÑ
Ãç <£,û *Ï<£ =∞`åÎ~Ú, ~Ô Ö· fiË LÑï`«Å ~°"å}Ï =∞øÖÏ<å J|∞ÌÖò HõÖÏO P*Ï^£ q^•º âßY ~å[‰õΩ=∂i
J=∞$`«H“~ü "≥^ · ºŒ =∞iÜ«Ú P~ÀQÆºâßY [Q∑r=<£~å"£∞, HÍi‡Hõ âßY, ã≤.Ç Ã ÏKü. ÉÏÉÏ "å}˜[ºO Ñ≤. ~°Ñ^‘¶ £
JÇ¨Ï‡^£ H˜^•fiÜü∞ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ Z<£.q. _çÖæ ò =}∞Å∞, Ñ¨#∞Å∞ =∞iÜ«Ú q^Œ∞ºK«ÛHù ,Î̃ âßº"£∞ Ñ „ ™¨ ê^£ =ÚYs˚
Ñïâ„ =
◊ ∞Å∞ =∞iÜ«Ú ã¨~Ñ ° ~¨¶ å âßYÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î U~åÊ@∞ :
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`«∞Î 1926 E<£, EÖˇ·Ö’ U~åÊ@∞ J~Ú#k. D ãÖ=`«û~°OÖ’<Õ ~å*ÏºOQÆ
Ñï+¨`∞« ‰Î Ωõ ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . á„ ê~°OÉèOí Ö’ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 389.
<À\ò : nxÖ’ 292 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ ~å„ëêìÅ âßã¨# ã¨ÉÅíè #∞O_ç 93 =∞Ok ãÖ™ê÷<åÅ #∞O_ç 4QÆ∞~°∞
Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ #∞O_ç ZxflHÜ õ ∂
« º~°∞.
1947 ™êfi`«O`„ º« O `«~åfi`« ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 299.
<À\ò : 229 =∞Ok ~å„ëêìÅ∞ âßã¨#ã¨Éíè #∞O_ç, 70 =∞Ok ãÖ™ê÷<åÅ #∞O_ç ZxflHÜ õ ∂
« º~°∞.
l.l. "≥"ÖÕ ò P^ÕâO◊ "Õ∞~°‰Ωõ 9–12–1946 # ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î `˘e ã¨=∂"ÕâO◊ x~°fiÇ≤ÏOK«QÍ
Ç¨[~°∞ J~Ú# "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ∞ 211 =∞Ok ~å*ÏºOQÆO Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ ã¨Éºíè `«fiOÖ’x Ñ „ =¨ ÚY *ÏfÜ≥∂^Œº=∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞, =∞Ç¨`«‡QÍOnè =∞iÜ«Ú =∞Ç¨Ï‡^£ Pb l<åfl.
<À\ò : QÍOkèx 'ÉÏÑ¨Ór— Jx `˘e™êiQÍ ãÖÉ’kèOKå~°∞. QÍOkèx ã¨∞ÉèÏ+π K«O^ „ ÉŒ ’ãπ '*ÏuÑ≤`—« Jx
ãÖÉ’kèOKå_»∞. QÍOnèx ~°gO„^< Œ å^ä£ ~îåQÆ∂~ü QÍ~°∞ '=∞Ç¨`«‡— Jx ãÖÉ’kèOKå~°∞. ~°gO„^< Œ å^ä£ \ÏQÆ∂~üx
QÍOkè 'QÆ∞~°∞^Õ=— ÖË^• 'QÆ∞~°∂l— Jx ãÖÉ’kèOKÕ"å~°∞. ~°gO„^< Œ å^ä£ ~îåQÆ∂~ü *ÏfÜ«∞ w`åxfl z`«∂~Î ∞°
lÖÏ¡Ö’ =∞^Œ<Ñ £ Ö¨ Ö¡ˇ ’ ~åâß~°x Ñ
„ u¨ k. 1911Ö’ [iy# HõÅHõ`åÎ SÜ≥∞xû ã¨=∂"ÕâßÅ∞ *ÏfÜ«∞ w`åxfl
`˘e™êiQÍ P"≥∂kOKå~°∞. PÅÑ≤Oz#"å~°∞ ~°gO„^< Œ å^ä£ ~îåQÆ∂~ü.
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ÖÎ ’x Ñ„ =¨ ÚY =∞Ç≤Ïà◊Å∞ :
ã¨~Àlx <åÜ«Ú_»∞ : D"≥∞ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ `˘e =∞Ç≤ÏàÏ QÆ=~°fl~ü QÍ L`«~Î Ñ„° ^¨ âÕ ‰ò Ωõ Ñ¨xKÕãO≤ k.
q[Ü«∞ÅH˜‡∆ ÑÖ_ç\ò : D"≥∞ ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊ `˘e =∞Ç≤Ïà◊ ~åÜ«∞ÉÏi. Ü«Ú.Z<£.F. ™ê^è•~°} ã¨É‰íè Ωõ 1953Ö’
`˘e =∞Ç≤ÏàÏ J^èºŒ ‰õΩ∆ ~åeQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
~å[‰õΩ=∂i J=∞$`üH“~ü : D"≥∞ Hˆ O„^Œ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiOÖ’ `˘e =∞Ç≤ÏàÏ HÍºa<Õ\ò q∞xãì̈~Qü Í P~ÀQÆºâßY#∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
^Œ∞~åæÉÏÜü∞ ^Õâ= ò ÚMò : ~å„+ì̈ Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ PO„^á„Œè êO`åxH˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz<å~°∞. =∞iÜ«Ú Ñ „ =
¨ ÚY
ãÖÑ¶∞¨ ãÖã¨¯~°.Î
Ç¨Ï#û "≥∞Ç¨Ï`å : D"≥∞ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊ ã¨ÉHíè ˜ Ñ „ u
¨ xkèQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞. ~å*ÏºOQÆ
x~å‡`«, ~°K~« Ú`« Ñ≤`å=∞Ç¨ï_»∞ P^è∞Œ xHõ =∞#∞=Ù Jx _®II a.P~ü. JOÉË^¯Œ ~üx Jaè=i‚OK«#"å~°∞
8
Ñ
Ã e· <£. z`«∞Î ~å*ÏºOQÆ x~å‡`« ã¨ÅÇ¨^•~°∞Å∞ Jx ÉˇOQÍÖò #iûOÇ¨~å=Ù#∞ Jaè=~°™‚ êÎ~∞° . a.Z<£. ~å=Ù
~åã≤# z`«∞Î ~å*ÏºOQÆO 240 PiìHÖõ # ûò ∞ 13 + Ã _»∂ºà◊§#∞ Hõey =ÙO@∞Ok. ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« ,Î ~å*ÏºOQÆ
~°K# « ‰õΩ, q+¨Ü∞« x~åúi`«, q+¨Ü∞« x~°Ü ‚ ∞« Hõ Hõq∞\˜Å#∞ "≥Ú`«OÎ 25 Hõq∞\©Å#∞ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. D
Hõq∞\©ÅxflO\˜Ö’#∞ Ju ÃÑ^ŒÌ Hõq∞\˜ ~å*ÏºOQÆ ã¨ÅÇ¨ ãÖÑ¶¨∞O. D Hõq∞\˜ 24–1–1947# ã¨~åú~ü
=ÖÏ¡ÉÏÜü∞ Ñ¨>ÖË ò J^èºŒ Hõ`∆ #« 54 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î U~åÊ@∞ KÕã# ≤
Hõq∞\˜ÅÖ’ Ju =ÚYº"≥∞# ÿ Hõq∞\˜ ~å*ÏºOQÆ =Ú™ê~Ú^• Hõq∞\˜.
D Hõq∞\˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ _®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü =∞iÜ«Ú nxÖ’ ã¨É∞íè ºÅ∞ Z. Hõ$+¨™‚ êfiq∞ JÜ«∞ºOQÍ~ü,
Z<£. QÀáêÅ™êfiq∞ JÜ«∞ºOQÍ~ü, HÔ .Z<£. =Úx¬ ã¨Ü∞« º^£ =∞Ç¨Ï‡^£ ™ê^Œ∞Å¡, a.ZÖò. q∞@ìÖ,ò _ç.Ñ≤. HÔ `· å<£.
<À\ò : a.ZÖò. q∞@ìÖò QÍi n~°…HÍeHõ Jã¨fiã¨`÷ « =Å¡, Z<£. =∂^è= Œ ~å=Ù QÍ~°∞, _ç.Ñ≤. HÔ `· å<£ QÍ~°∞,
1948Ö’ K«xáÈ~Ú#O^Œ∞#, \˜.\˜. Hõ$+¨= ‚ ∂Kå~°∞ºÅ∞ QÍ~°∞ ~å*ÏºOQÆ =Ú™ê~Ú^• Hõq∞\˜ JO^Œ∞ KÕ~å~°∞.
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î Hõq∞\˜ :
É
„ ÏHì̃OQ∑ Hõq∞\˜ J#QÍ =Ú™ê~Ú^• Hõq∞\˜ Kè~Ô·≥ ‡<£, _®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü, ã≤iì OQ∑ Hõq∞\˜ ™ê~°^ºŒè
ãÖÑ¶∞¨ O =∞iÜ«Ú xÜ«∞=∂=o Hõq∞\˜ J#QÍ ~ÀÖòû Hõq∞\˜H˜ Kè~·≥ ‡° <£ _®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£, ã ¿ \ ì ûò
Hõq∞\˜, Ü«¸xÜ«∞<£ HÍO\˜<O≥ @~ü Hõq∞\˜, Ü«¸xÜ«∞<£ Ñ¨=~üû Hõq∞\˜ Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ [=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç „ ˙¨
J_»fi~Ú[~ü Hõq∞\˜ J#QÍ ã¨ÅÇ¨ ãÖÑ¶∞¨ O, Provitual Powers Commity J#QÍ ~å„ëêìÅ JkèHÍ~åÅ Hõq∞\˜H˜
Kè~Ô·≥ ‡<£ ã¨~åú~ü =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË ,ò Sub Committee of Minorities J#QÍ J ÅÊãO¨ MÏº‰õ =~åæÅ "åiH˜ LÑ¨
ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ Kè~Ô·≥ ‡<£ H.C. =ÚYi˚ ã¨Éò Hõq∞\˜ of Fundamental Rights á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨ÏHõ¯Å LÑ¨ãO¨ Ñ¶∂ ¨ xH˜
Kè~Ô·≥ ‡<£ *ˇ.a. Hõ$áêÖÏx, J_»ÇÏ¨ H± Hõq∞\˜ of Supreme Court H˜ Kè~Ô·≥ ‡<£ Zãπ. =~°^•Kåi JÜ«∞º~ü. Ü«∞ãπ.
=~°^•Kåi JÜ«∞º~ü QÍ~°∞ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î ã¨É∞íè º_»∞ HÍ_»∞.
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î qq^èŒ =~åæÅ "åiH˜ á„ êux^èºŒ O :
1. I.N.C. J#QÍ (Indian National Congress) H˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ _®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ„Œ ™¨ ê^£,
[=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç „ ˙
¨ , ã¨~åÌ~ü =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË .ò
2. JdÅ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç¨ã¨Éíè nxH˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ âßº"£∞ Ñ „ ™¨ ê^£ =ÚYi˚.
3. ÉèÏ~°fÜ«∞ HÔ„ ã
· =
Î̈ ÙÅ∞ nxH˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞. Ç Ã ÏKü.ã≤. =ÚYs˚
4. JdÅ ÉèÏ~°Ò« =Úã≤O¡ Å‰õΩ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ =∞øÖÏ<å J|∞ÌÖò HõÖÏO P*Ï^£.
5. POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£Å‰õΩ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞, á„ êOH± PO\’x.
6. áê~°ã‰≤ Ωõ ¯Å‰õΩ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ _®II Ç Ã ÏKü.Ñ≤. "≥∂_ç, JdÅ ÉèÏ~°`« + Ã _»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ
ãÖÑ¶∂¨ Å‰õΩ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ _®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü.
7. JdÅ ÉèÏ~°`« [g∞O^•i =∞Ç¨Ï ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz#"å~°∞ ^•~üÉOíè QÍ =∞Ç¨~åA.
8. JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOz# =∞Ç≤ÏàÏ Ç¨Ï<£û "≥∂Ç¨ÏÖò.
9
9–12–1940# ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î `˘e ã¨=∂"ÕâO◊ [iyOk. D ~ÀA# ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î
`˘e `å`å¯eHõ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ ã¨zÛ^•#O`« ã≤<å›. DÜ«∞# ZxflH# õ ∞ ™êfi`«O`„ º« O =zÛ#Ñ¨ÙÊ_∞» S.Z<£.ã≤.
J^èºŒ ‰õΩ∆ _≥# · *ˇ.q. Hõ$Ñ¨ÖÏx Ñ „ u
¨ áêkOKå_»∞. DÜ«∞# Ñ Ã„ O¶ z ™êO„Ñ^ ¨ •Ü«∞ Ñ¨û úŒ # ZxflHÜ õ ∂ « º~°∞.
k. 11–12–1946# ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î âßâ◊fi`« J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞QÍ _®II ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£ ZxflHÜ õ ∂ « º~°∞.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`∞« Î Láê^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ Ç Ã ÏKü.ã≤. =ÚYs˚, q.\˜. Hõ$+¨= ‚ ∂Kå~°∞ºÅ∞.
ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Ñ „ }
¨ ÏoHõ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ `˘e Láê^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ a._ç. *ˇ\,ì̃ Hˆ O„^Œ HÍºa<Õ\K ò Õ Ñ¨ÓiÎ HÍÅ
J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞QÍ xÜ«∞q∞Oz# `˘e"å_»∞ q.\˜. Hõ$+¨= ‚ ∂Kåi.
13–12–1946# Kåi„`«Hõ ÅH∆ÍºÅ∞, Pâ◊Ü«∂Å f~å‡}O#∞ <≥„Ç¨˙ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`«∞ÎÖ’
„Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
<À\ò : <≥Ç
„ ˙
¨ #∞ ÅH∆ÍºÅ, Pâ◊Ü∂ « Å, x~å‡`«QÍ =i‚™êÎ_∞» . D ÅH∆ÍºÅ∞, Pâ◊Ü∂ « Å f~å‡}O#∞ ~å*ÏºOQÆ
Ñï+¨`∞« Î k. 22–1–1947# P"≥∂kOzOk. D ÅH∆ÍºÅ Pâ◊Ü∂ « Å f~å‡}OÖ’ Ñ ¿ ~˘¯#|_ç#
Pâ◊Ü∂ « Å∞ 4. Jq <åºÜ«∞O, ã ¿ fiK«Û,ù ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉÏè `«$`«fiO. g\˜ P^è•~°OQÍ ~å*ÏºOQÆ x~å‡^äÅŒ ∞,
~å*ÏºOQÆ Ñ „ "
¨ t
Õ Hõ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. ~å*ÏºOQÆ Ñ „ "
¨ t Õ Hõ P^è•~°OQÍ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO ÉèÏ~°`«
ãÖq^è•<åxfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞. ~å*ÏºOQÍxfl P^è•~°O KÕã∞¨ H˘x, áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ Ñ „ *¨ Ï ãÖHˆ =∆ ∞O
HÀãÖ ™ê^è•~°} K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk. D ÅH∆ÍºÅ∞ Pâ◊Ü«∂Å f~å‡}Ïxfl <≥„Ç¨˙ QÍ~°∞
=∞#O Ñ „ [¨ Å‰õΩ KÕã# ≤ Ñ¨q`„ « Ñ „ u
¨ [˝ Jx q=iOKå~°∞. HÔ .Ü«∞O. =Úx¬ D ÅH∆ÍºÅ∞, Pâ◊Ü∂ « Å∞
f~å‡}Ïxfl ÉèÏ~°`« *Ïu *Ï`«Hõ K«H„ Oõ Jaè=i‚OKå~°∞.
10
~å*ÏºOQÆ „Ñ¨"ÕtHõ
nxx ~å*ÏºOQÆ Ñ „ ™¨ êÎ=#, ~å*ÏºOQÆ Ñ‘\H˜ ,õ ~å*ÏºOQÆ =¸Å`«`fi« O, ~å*ÏºOQÆ LáÈ^•…`«O,
~å*ÏºOQÆ ÑïK«Ü∞« O, =ÚO^Œ∞=∂@ Jx JO\Ï~°∞. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO Ñ „ "
¨ t
Õ HõÖ’ á„ ê~°OÉè=
í ∞=Ù`«∞Ok.
Ñ
„ "
¨ t
Õ Hõ ÉèÏ~°`« Ñ
„ [¨ Å"≥∞#
ÿ "Õ∞=Ú J<Õ Ñ¨^•Å`À á„ ê~°OÉè= í ∞=Ù`«∞Ok.
~å*ÏºOQÆ Ñ„ "¨ tÕ Hõ ã¨fi~°∂ÑÖ :
ÉèÏ~°`« „Ñ¨[Å"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú D ÉèÏ~°`«^Õâßxfl, ™ê~°fiÉè∫=∞, ™ê=∞º"å^Œ, Ö∫H˜Hõ, „Ñ¨*Ï™êfi=∞º,
QÆ}`«O`„ « ~å[ºOQÍ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩx ÉèÏ~°`« áœ~°∞ÅO^ŒiH˜ ™êOÑ¶∞‘ Hõ, PiúH,õ ~å[H©Ü∞« <åºÜ«∂xfl
PÖ’K«#Ö’#∂, ÉèÏ= Ñ „ H¨ @õ #Ö’#∂ =∞`« qâßfiãÖÖ’#∞, P~å^è# Œ Ö’#∞, ã
¿ fiK«#
Ûù ∞ rq`« J=HÍâßÅÖ’
™ê=∂lHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’#∞ ã¨=∂#`åfixfl, =ºH˜Î Q“~°"åxfl, *ÏfÜ«∞ SHõº`«#∞, ã¨=∞„QÆ`«#∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ=_®xH˜ q^èŒOQÍ ™œ„ÉèÏ`«$`åfixfl HõeÊOz D ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`«∞ÎÖ’ K«iÛOz,
f~å‡}˜ O z, Ñ¨ i „ Q Æ Ç ≤ Ï Oz K« @ ì ~ ° ∂ Ñ¨ O Ö’ =∂‰õ Ω "Õ ∞ =Ú 26 #=O|~° ∞ 1949 <å_» ∞
ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO@∞<åfl=Ú.
~å*ÏºOQÆOÖ’ JO`«~å˚fÜ«∞ HÍ^•?
1960Ö’ Éˇ~ƒ° b Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì f~°∞Ê K≥ÑÓ¨ Î ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "¨ tÕ Hõ ~å*ÏºOQÆOÖ’ JO`«~åƒQù OÆ
HÍ^Œx Ñ
¿ ~˘¯Ok. =∞Ç¨g~ü `åºy Jaèá„ êÜ«∂ÅÖ’ Ñ „ "
¨ t
Õ Hõ ~å*ÏºOQÆOÖ’ JO`«~åƒQù OÆ HÍ^Œ∞. 1973Ö’
Hˆ â◊"å#O^• ÉèÏ~°u Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì f~°∞Ê K≥ÑÓ¨ Î ~å*ÏºOQÆ Ñ „ "¨ tÕ Hõ JO`«~åƒQù OÆ Jx Ñ
¿ ~˘¯Ok.
<À\ò : HÍ|\ì̃ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« Ñ
„ "¨ tÕ Hõ ~å*ÏºOQÆOÖ’ JO`«~åƒQù OÆ QÍ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "
¨ t
Õ Hõ#∞
ã¨=iOK«=KåÛ? ~å*ÏºOQÆ „Ñ¨"ÕtHõ#∞ ã¨=iOK«=K«∞Û. J~Ú`Õ ˆHâ◊"å#O^Œ ÉèÏ~°fˆHã¨∞ f~°∞Ê#∞
J#∞ãïOz P ã¨=~°} Ñ „ "¨ tÕ Hõ =∞øoHõ ã¨fi~°∂áêxfl ^≥|ƒu#‰õΩO_® ã¨=iOKåe.
42= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1976 Ñ „ H¨ Í~°=Ú Ñ
„ "
¨ t
Õ HõÖ’ XHõ™êi ã¨=iOz ™ê=∞º"å^Œ,
Ö∫H˜H,õ ã¨=∞„Q`Æ « J<Õ =¸_»∞ Ñ¨^•Å#∞ KÕ~åÛ~∞° .
<À\ò : 1976‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi ã¨fi~°∂ÑÖ ™ê~°fiÉè∫=∞ Ñ „ *¨ Ï™êfi=∞º, QÆ}`«O`„ ,« ~å*ÏºOQÆOQÍ
LO_»QÍ Ñ„ ã
¨ ∞¨ `Î O« ^•x ~°∂Ñ¨Ù ™œ~°fiÉè∫=∞, Ö∫H˜H,õ Ñ „ *¨ Ï™êfi=∞º, QÆ}`«O`„ « ~å*ÏºOQÍ LOk. ~å*ÏºOQÆ
x~å‡`«Å∞ ~å*ÏºOQÆ Ñ „ "
¨ t
Õ Hõ#∞ ~°∂á⁄OkOK«@OÖ’ H„ O˜ k qÑ¨" ¡ åÅ#∞ K«∂ã≤ Ñ ¿„ ~°} á⁄O^•~°∞.
Ñ
Ã„ O¶ z qÑ¨=
¡ O, ã
¿ fiK«Û,ù ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉÏè `«$`«fiO, ~°ëêº qÑ¨=
¡ O, ™êOÑ¶∞‘ Hõ, PiúH,õ ~å[H©Ü∞«
<åºÜ«∞O, J"≥∞iHÍ qÑ¨= ¡ O ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "
¨ t
Õ Hõ =∞iÜ«Ú ed`« ~å*ÏºOQÆO.
~å*ÏºOQÆ „Ñ¨"ÕtÖ’ _®II a.P~ü. JOÉË_»¯~ü ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxH˜ „áê}O ÖÏO\˜^Œx
Jaè=~°O‚ Kå~°∞. Eairnest Barkar" ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "
¨ t
Õ HõÖ’ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxH˜ H©"∂
≥ ~üì Jx Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
11
*ˇ.P~ü. t"åQ∑ Ñ
„ "
¨ t
Õ Hõ#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèl
í Oz J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« =K«∞Û#x Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
JkèHÍ~åxH˜ =¸ÅO :
~å*ÏºOQÆ „ Ñ ¨ " Õ t Hõ Ö ’ Éè Ï ~° ` « „ Ñ ¨ [ Å"≥ ∞ ÿ # "Õ ∞ =Ú D ~å*ÏºOQÍxfl =∂‰õ Ω "Õ ∞ =Ú
ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO@∞<åfl=Ú. J<Õ =∂@Å =Å¡ ^ÕâO◊ Ö’ JkèHÍ~åxH˜ =¸ÅO U=∞#QÍ Ñ „ [¨ Å∞ Jx J~°Oú .
ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fi ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú :
™œ~° fi Éè Ï =∞, ™ê=∞º"å^Œ , Ö∫H˜ H õ , „ Ñ ¨ * Ï™êfi=∞º, QÆ } `« O „ ` « º ~å[º=Ú ™œ~° fi Éè ∫ =∞ J#QÍ
ã¨~fi° ™êfi`«O`„ º« "≥∞#
ÿ Jx J~°=ú Ú. ™ê=∞º"å^Œ J#QÍ ^ÕâO◊ Ö’x ^èx Œ Hõ, Ñ ¿ ^ŒÅ, =∞^èºŒ *ÏfÜ«∞ ãÖÑ¨^#
Œ ∞
Ñ
„ [¨ Å =∞^èºŒ ÑÖz Ñ Ã @ì_=
» Ú.
Ö∫H˜Hõ ~å[º=Ú J#QÍ =∞`« Ñ „ "
¨ ∞Õ Ü«∞O ÖËx ~å[ºO. =∞`åfÜ«∞ ~å[ºO, ~å[º=∞`«O JO@∂
LO_»^Œ∞. „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ JkèHÍ~°=∞`«O J<Õk LO_»^Œ∞. „Ñ¨Éèí∞`«fiO Jxfl =∞`åÅ‰õΩ ã¨=∞ „áêux^è•ºxfl,
á„ ê^è•#º`«#∞ HõeÊã∞¨ OÎ k. Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi q^•ºÅÜ«∂Ö’¡ ã¨Ç¨ Ü«∞O á⁄O^Õ q^•ºÅÜ«∂Å =∞`«É’^èOŒ x¿+^ŒO.
<À\ò : 2006‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO <ÕáêÖò Ñ
„ Ñ
¨ O¨ K«OÖ’ UÔHH· õ Ç≤ÏO^Œ∂ ~å[ºO HÍx Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« Jk Ö∫H˜Hõ ~å[ºO.
Ñ
„ *¨ Ï™êfi=∞ºO J#QÍ J"≥∞iHÍ =∂r J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ J„|Ç¨ÏO eOHõ<£ Jaèá„ êÜ«∞O Ñ
„ H¨ Í~°O Ñ
„ [¨ Å
Ü≥ÚHõ¯ Ñ„ [¨ Å KÕ`« Ñ
„ *¨ Ï ãÖHˆ =
∆ ∞O HÀãÖ ZxflHÜ
õ ∞Õ º Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO.
Ñ
„ `¨ º« Hõ∆ Ñ
„ [¨ Å∞ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅÃÑ· Ñ
„ `¨ º« Hõ∆ Ñ¨~º° "ÕH}
∆õ Hõey LO_»@O. L^• : ã≤fi@˚~å¡O_£.
Ñ¨~ÀHõ∆ „Ñ¨*Ï™êfi=∞ºO J#QÍ „Ñ¨[Å KÕ`« Z#∞flHÀ|_ç# „Ñüx^èŒ∞Å∞ „Ñ¨Éèí∞`«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’
Ñ¨~º° "ÕHO∆˜ K«@O. L^• : WO_çÜ∂ « .
iÑäH¡ ± QÆ}`«O`„ « ~å[º=Ú J#QÍ XHõ ^Õâßkè<`Õ « Ñ
„ [¨ Å KÕ`« Ñ
„ `¨ º« HõO∆ QÍ QÍx, Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ QÍx
XHõ xs‚`« HÍÖÏxH˜ Z#∞flHÀ|_»@O.
ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü∞« =º=ã¨÷ ÅH∆ÍºÅ∞ :
ã
¿ fiK«Û,ù <åºÜ«∞O, ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉÏè `«$`«fiO ~å*ÏºOQÆO P"≥∂kOK«|_ç J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# ~ÀA
#=O|~°∞ 26, 1949 ~å*ÏºOQÆO J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# ~ÀA [#=i 26, 1950.
<À\ò : JO^Œ∞‰õΩ QÆÅ HÍ~°}O ãÖÑ¨Ó~°‚ ã¨fi~å[º, Ñ¨Ó~°‚ ã¨fi~å*òû J<Õ f~å‡}O. [=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç „ ˙
¨ ãÖÑ¨Ó~°‚
ã¨fi~å[ºO J<Õ f~å‡}Ïxfl 1929 _çã Ã O|~°∞ 31# [=Ç¨~ü HÍO„QÔ ãπ =∞Ç¨ã¨ÉÖíè ’ Ñ „ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . ãÖÑ¨Ó~°‚
ã¨fi~å*òº J<Õk [#=i 26, 1930Ö’ J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛOk. JO^Œ∞Hõx [#=i 26#∞ QÆ}`«O„`«
k<À`«= û =ÚQÍ Ñ¿ ~˘¯O\Ï~°∞. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ=Ú#‰õΩ Ñ¨\# ì˜ ã¨=∞Ü«∞O 2 ãÖIIÅ 11 <≥ÅÅ 18 ~ÀAÅ∞.
^•^•Ñ¨Ù 3 ãÖIIÅ∞ ~å*ÏºOQÆ ~°K#« ‰õΩ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü 64 ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Y~°∞Û KÕãO≤ k. ~å*ÏºOQÆ
Ñï+¨`ü z=i ã¨=∂"ÕâO◊ [#=i 24, 1950. D ~À*Ë ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü *ÏfÜ«∞ w`åxfl, Qˆ Ü«∂xfl
P"≥∂kOzOk. D ~À*Ë `˘e ~å„+Ñ ì̈ u
¨ QÍ _®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£ ~å„+ì̈ Ñï+¨`ü KÕ`« ZxflH~õ Ú<å_»∞.
12
¨ t
Õ Hõ‰Ωõ K«@| ì ^Œ`ú « ÖË^∞Œ . HÀ~°∞Åì ^•fi~å J=∞Å∞¡ Ju Ñ
Ã ^ŒÌ ed`« ~å*ÏºOQÆO – ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO.
á„ ê~°OÉèOí Ö’ Ñ „ "
¨ tÕ Hõ HÍ‰õΩO_® 395 x|O^Œ#Å∞ "≥Ú`«OÎ x|O^è# Œ Å ãÖYº 445, 12 + Ã _»∂ºÅ∞¡, 22
ÉèÏQÍÅ∞QÍ LOk. "≥Ú`«OÎ ÉèÏQÍÅ ãÖYº 24. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ zÇ¨ÏflO U#∞QÆ∞. Ç Ã ÏKü.q. HÍ=`ü J<Õ
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü ã¨É∞íè º_»∞ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxfl WO„^∞Œ x U#∞ÔQ# · S~å=`«O =Öˇ HõÅ^Œx Ñ ¿ ~˘¯<åfl_∞» .
S=~ü *ˇxflOQ∑û ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxfl Ñ „ Ñ
¨ O¨ K«OÖ’x ~å*ÏºOQÍÅÔHÅ¡ ã¨∞n~°…"≥∞#ÿ , ã¨∞q+¨¯$`«"∞≥ #
ÿ ~å*ÏºOQÆO
Jx Ñ ¿ ~˘¯<åfl_∞» . + Ã _»∂ºÅ∞¤ ÑïÑ≤ëêìÅ∞ J#QÍ J#∞|O^Œ=Ú. XHõ x|O^Œ#‰õΩ QÍx ã¨=~°} K«\ÏìxH˜
QÍ#∞ qãÎ̈$`«"∞≥ # ÿ q=~°} WKÕÛk + Ã _»∂ºÅ∞.
Ã+_»∂ºÅ∞¡ : "≥Ú^Œ\k˜ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ Éè∂í ÉèÏQÆ Ñïkèx QÆ∂iÛ `≥Å∞Ñ¨Ù#∞.
<À\ò : J#QÍ ÉèÏ~°`Öü ’x 28 ~å„ëêìÅ∞ 7 Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ QÆ∞iOz `≥Å∞Ñ¨Ù#∞.
~Ô O_»= +
Ã _»∂ºÅ∞ : ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^=
Œ ÙÅ∞ r`«É`íè åºÅ QÆ∞iOz `≥Å∞Ñ¨Ù#∞.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^= Œ ÙÅ∞ J#QÍ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ , ~å„+ì̈ QÆ=~°fl~∞° , Ö’H± ã¨É,íè q^è•# ã¨Éíè ã‘ÊH~õ ∞° , _çÑÓ¨ º\©
ã‘ÊH~õ ∞° , q^è•# Ñï+¨`ü Kè~Ô·≥ ‡<£, ~å[ºã¨É,íè ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞,ì Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞.
=¸_»= + Ã _»∂ºÅ∞ : ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^=
Œ ÙÅ∞ =∞iÜ«Ú W`«~∞° Å Ñ¨^g
Œ Ñ
„ =
¨ ∂} ã‘fiHõ~}
° QÆ∞iOz
`≥Å∞Ñ¨Ù#∞.
<À\ò : W`«~∞° Å∞ J#QÍ Ñ „ ^
¨ •è x, Hˆ O„^=
Œ ∞O„u =∞O_»e, áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ ã¨É∞íè ºÅ∞, áê~°"
¡ ∞≥ O@∞‰õΩ áÈ\© KÕã
¿
JÉèºí ~°∞Åú ∞, =ÚYº=∞O„u, ~å„+ì̈ =∞O„u =∞O_»e q^è•# ã¨Éíè q^è•# Ñï+¨`ü ã¨É∞íè ºÅ∞, q^è•# Ñï+¨`‰ü Ωõ
áÈ\© KÕÜÚ « JÉèºí ~°∞Åú ∞
<åÅ∞QÆ= Ã+_»∂ºÅ∞ : ~å[ºã¨ÉèíÖ’ ~å„ëêìÅ‰õΩ, ˆHO„^•Å‰õΩ, ˆHO„^Œ áêe`« „áêO`åÅ‰õΩ ˆH\Ï~ÚOKÕ ã‘@¡
q=~åÅ∞.
S^Œ= +
Ã _»∂ºÅ∞ : Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. J_ç‡x„ã
¿ +
ì <
¨ £ W<£ WO_çÜ∂
« .
P~°= +
Ã _»∂ºÅ∞¤ : Ü«∞ãπ.\˜. J_ç‡x„ã
¿ +
ì <
¨ £ W<£ á¶È~ü ã
¿ \
ì ûò
Assam, Meghalayam, Mezoram, Thirupura
Ã _»∂ºÅ∞ #O^Œ∞ W.B. Dargeleng, QÀ~å¯Ç≤ÏÖò H“xûÖ‰ò Ωõ KÕ~åÛÅx Ñ

<À\ò : D + „ u
¨ áê^Œ# KÕâß_»∞.
U_»= +
Ã _»∂ºÅ∞ : Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ JkèHÍ~° *Ïa`å.
Hˆ O„^Œ *Ïa`å : á„ ê~°OÉèOí 97 Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« 99
~å„+ì̈ *Ïa`å : á„ ê~°OÉèOí 66 Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« 61
L=∞‡_ç *Ïa`å : á„ ê~°OÉèOí 47, Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« 52
Zxq∞^Œ= +
Ã _»∂ºÅ∞ : JkèHÍ~° ÉèÏ+¨Å∞
13
<À\ò : ~å*ÏºOQÆ á„ ê~°OÉèOí Ö’x JkèHÍ~° ÉèÏ+¨Å ãÖYº 14 Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« ÉèÏ+¨Å ãÖYº 22. 1) XHõ\˜ ^ŒH} ∆˜
ÉèÏ~°Ò« Ö’x Ñ
„ ^
¨ •è # ÉèÏ+¨Å∞ <åÅ∞QÆ∞ Z.Ñ≤. `≥Å∞QÆ∞, `«q∞à◊<å_»∞ `«q∞à◊O, Hõ~å‚@Hõ – Hõ#fl_O» , Hˆ ~°à◊ –
=∞ÅÜ«∂ÅO.
~Ô O_»∞ ÉèÏ~°`Öü ’ Ñ
„ ^
¨ •è # ÉèÏ+¨Å∞ =¸_»∞ XHõ\˜ ãÖã¨¯$`«O, Ç≤ÏOn, L~°∂.Ì
3) A.B. J™êûq∞ – ÉˇOQÍe, l.ÔH. QÆ∞[~åu – HÍj‡~ü Ñ≤.Z"£∞.F. ÑÖ*Ïa – =∞~åiî, XiÜ«∂.
4) 15 = ÉèÏ+¨QÍ ã≤Okäx 21= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} 1667 ^•fi~å QÆ∞iÎOzOk. 16 H˘xH˜x, 17
=∞}˜ÑÓ¨ ~ü, 18 <ÕáêÖò, 71= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992, 19 É’_À, 20 _À„w, 21 "≥∞k
ÿ eä ,
22 ãÖ^ä•e, 92= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2003.
`˘q∞‡^Œ= +
Ã _»∂ºÅ∞ : Éè∂
í ãÖã¨¯~°}Å∞ =∞iÜ«Ú [q∞O^•i q^è•#O ~°^∞Œ .Ì
<À\ò : D + Ã _»∂ºÖòÖ’x ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1951 Ñ „ H¨ Í~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’ KÕ~åÛ~∞° . 2006 =~°‰Ωõ
D+ Ã _»∂ºÖò ÑÃ · <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O =iÎOK«^∞Œ . S`Õ Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞#
ì ∞ J#∞ãïOz D
+
Ã _»∂ºÖò Ñ
Ã · ‰õÄ_® <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O =iÎã∞¨ OÎ k.
<À\ò : nxfl ~år"£ QÍOnè Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO 52= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1985 Ñ
„ H¨ Í~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’ KÕ~åÛ~∞° .
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« D K«@Oì J#∞ãïOz 2/3 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ∞ XHõ áêsìx Ñ¶~≤ å~ÚOz# Ü≥∞_»Å D K«@Oì
"åiH˜ =iÎOK«^∞Œ . áêsì Ñ¶~≤ å~ÚOÑ¨ÙÅ K«\Ïìxfl J#∞ãïOz "åi J~°›`# « ∞ x~°~‚ ÚOKÕ JkèHÍ~°O q^è•#
ã¨ÉÖíè Ö’ ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ ~å[ºã¨Éíè q^è•# ã¨ÉÅíè Ö’ Kè~Ô·≥ ‡<£‰Ωõ LO@∞Ok.
Ñ¨^HŒ ˘O_»= +
Ã _»∂ºÅ∞ : ÑÖKå~Úu ~å*ò JkèHÍ~° q^è∞Œ Å∞.
<À\ò : Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨~å=Ù Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO 73= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 Ñ
„ H¨ Í~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’
KÕiÛ#k.
Ñ¨<fl≥ O_»= +
Ã _»∂ºÅ∞ : Ñ¨@}
ì Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi JkèHÍ~°∞Å q^è∞Œ Å∞.
<À\ò : Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨~å=Ù Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi 74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 ^•fi~å ~å*ÏºOQÆOÖ’ KÕ~åÛ~∞° .
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO ÑÃ · W`«~° ~å*ÏºOQÍÅ Ñ„ É¨ Ïè =O :
1) 1935 ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fi K«@ìO.
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’x JkèHõ JOâßÅÖ’ J#QÍ 70% âß`«O#∞ nx #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ OKå~°∞. Hõ#∞Hõ
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxH˜ D K«\Ïìxfl ''=∂`«$Hõ—— JO^Œ∞~°∞. =ÚMÏºO"åÅ∞ : XHõ\˜ ã¨=∂Yº Ñ¨û úŒ ~Ô O_»∞
<åºÜ«∞ =º=ã¨÷ x~å‡}O =¸_»∞ QÆ=~°fl~ü =º=ã¨÷ <åÅ∞QÆ∞ JkèHÍ~°∞Å qÉè[í # S^Œ∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ K≥Ok#
J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ JkèHÍ~åÅ∞ P~°∞ Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤. U_»∞ ÑïáêÅ<å JOâßÅ∞.
2) a„ \˜+π ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :
1) áê~°" ¡ ∞≥ O@s Ñ„ É
¨ ∞íè `«fi q^è•#O
14
2) âßã¨# x~å‡} Ñ „ H„¨ Ü˜ ∞« Å∞
3) ã¨ÉÏè Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ 4) ã‘ÊH~õ ü =º=ã¨÷ 5) ã¨g∞Hõ$`« <åºÜ«∞ =º=ã¨÷
6) UHõ áœ~°ã`¨ fi« O 7) ã¨=∞<åºÜ«∞ áêÅ# 8) kfiã¨Éíè q^è•#O
9) HÍºa<Õ\ò `«~Ç ° ¨ Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO
J"≥∞iHÍ Ñ„ É¨ ∞íè `«fiO #∞O_ç Q„ ÇÆ Ï≤ Oz#k :
1) ~å*ÏºOQÆ K«@ì B#fl`º« O J#QÍ ~å*ÏºOQÆO J`«∞º#fl`" « ∞≥ #
ÿ ^Œx J~°Oú
2) ~å„+Ñì̈ u¨ x `˘ÅyOKÕ Ñ¨û úŒ .
3) ã¨∞Ñ
„ " ‘ ∞£ , ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ `˘ÅyOKÕ Ñ¨û úŒ .
4) ã¨fi`«O`„ « Ñ „ u¨ ÑüÎ QÆÅ =º=ã¨.÷
5) <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O
6) „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞
7) ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°}Å‰õΩ ~å„ëêìÅ‰õΩ á„ êux^èºŒ O.
S~å¡O_£ ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

1) P^Õ+`≤ « ã¨∂`„ åÅ∞
2) ~å„+Ñì̈ u
¨ ZxflH,õ ZxflHõ q^è•#O, ZxflHõ q^è•#OÖ’ áê\ÕKÕ x+¨ÊuHÎ õ á„ êux^èºŒ F@∞ Ñ¨û
úŒ .
3) ~å„+Ñ
ì̈ u¨ ~å*Ïº ã¨É‰íè Ωõ 12 =∞Okx <åq∞<Õ\ò KÕÜÚ
« q^è•#O.
HÔ #_® ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

1) |Å"≥∞# ÿ Hˆ O„^Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO
<À\ò : ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’x ã¨=∂Hõº=Ú#‰õΩ <å‰õΩ x~å‡}=Ú#‰õΩ nx #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ OKå~°∞.
2) 248 Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„^•xH˜ J=+≤+ì¨ JkèHÍ~åÅ∞ W=fi_»O.
3) ~å„+Ñ ì¨ u ¨ QÆ=~°fl~Åü #∞ xÜ«∞q∞OK«@O.
4) ~å„+Ñì̈ u ¨ 143= x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞ ã¨ÅÇ¨ á⁄O^Œ∞@.
HÔ #_® ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

1) |Å"≥∞# ÿ Hˆ O„^Œ Ñ„ É¨ ∞íè `«fiO
<À\ò : ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’x ã¨=∂Hõº#=Ú<å‰õΩ x~å‡}=Ú#∞ nx #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ OKå~°∞.
2) 248 Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„^•xH˜ J=t+¨ì JkèHÍ~åÅ∞ W=fi_»O.
3) ~å„+Ñ ì̈ u ¨ , QÆ=~°fl~Ö° Åò #∞ xÜ«∞q∞OK«_O»
4) ~å„+Ñì̈ u ¨ 143= x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞ ã¨ÅÇ¨ á⁄O^Œ∞@.
P„ã¿ eì Ü«∂ #∞O_ç :
1) L=∞‡_ç *Ïa`å 2) "åºáê~°O, "å}˜[ºO, JO`«~~ü å„+ì̈ "åºáê~°O, "å}˜*ÏºÅ∞
15
3) ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ , áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ
í ∞« ã¨ÉÅíè ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞ KÕã
¿ q^è•#O
^ŒH˜∆} P„Ñ¶≤HÍ #∞O_ç :
1) ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} Ñ¨û
úŒ 2) ~å[º ã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ#∞ ZxflHõ KÕÜÚ
« Ñ¨û
úŒ
Ñ¨t=Û ∞ [~°‡h #∞O_ç :

~å„+Ñ
ì̈ u
¨ *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u
÷ HÍÅOÖ’ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ `å`å¯eHõOQÍ ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ
« q^è•#O.
ÑÃ„ O¶ Kü ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

1) iÑäH¡ ± – ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "
¨ t
Õ HõÖ’ #∞O_ç ã
¿ fiK«Û,ù ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉÏè `«$`«fiO J<Õ JOâßÅ∞.
USSR #∞O_ç :
~å*ÏºOQÆ Ñ
„ "
¨ t
Õ HõÖ’x PiúH,õ ~å[H©Ü∞« , ™êOÑ¶∞‘ Hõ, <åºÜ«∞"≥∞#
ÿ P^Œ~å≈Å∞
á„ ê^äqŒ ∞Hõ q^è∞Œ Å∞ [áê<£ #∞O_ç :

1) 21# x|O^èŒ# =ºH˜Î „áê}ÏxH˜ ¿ãfiK«Ûù‰õΩ QÆÅ ~°Hõ∆} Ç¨Ï‰õΩ¯Å K«@ìO x~åúiOz# Ñ¨^Œúu J<Õ
Ñ¨^•ÅÖ’
<À\ò : ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’ `«‰Ωõ ¯= JOâßÅ#∞ [áê<£ #∞O_ç Q„ Ç
Æ Ï≤ OKå~°∞.
^èŒ$_» – J^èŒ$_» ~å*ÏºOQÆO :

^è$Œ _» ~å*ÏºOQÆO J#QÍ ã¨=iOK«_®xH˜ Hõ+" ì̈ ∞≥ #
ÿ k. J#QÍ P ^Õâ◊ âßã¨# x~å‡} âßYÖ’ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ
"≥∞*Ïi\©`À 2/3 ÖË^• 3/4 =O`«∞ ã¨=iOK«<# ·≥ k. L^• : J"≥∞iHÍ ~å*ÏºOQÆO.
J^è$Œ _» ~å*ÏºOQÆO J#QÍ ã¨=iOK«_®xH˜ ã¨∞ÅÉè" í ∞≥ #
ÿ k. P^Õâ◊ âßã¨# x~å‡} âßYÖ’ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ
"≥∞*Ïi\©`À ã¨=iOK«<# ·≥ k. L^• : a„ \˜+π ~å*ÏºOQÆO.
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO J"≥∞iHÍ ~å*ÏºOQÆO=Öˇ ^èŒ$_»"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. „a\˜+π =Öˇ J^èŒ$_»"≥∞ÿ#k,
ã¨∞ÅÉè" í ∞≥ #
ÿ k HÍ^Œ∞. ~Ô O_çO\˜ ã¨"∞Õ ‡à◊#=ÚÅ#∞ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ=ÚÖ’ ÉèÏQÆO 360= x|O^è# Œ
~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} Ñ¨û úŒ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxfl H„ O˜ k =¸_»∞ Ñ¨^`úŒ ∞« Å
^•fi~å ã¨=iOK«=K«∞Û.
1) ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\˜ Ñ¨^Œúu, ~å*ÏºOQÆOÖ’x D „HÕk 18 JOâßÅ#∞ ã¨=iOKåe. J#QÍ
áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ç¨[Ô~· F@∞ "Õã# ≤ "åiÖ’ ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\©`À ã¨=iOK«=K«∞Û. Jq XHõ\˜
~Ô O_»= x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O H˘`«Î ~å„ëêìÅ qb#O.
2) =¸_»= x|O^è# Œ : ~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü=º=ã‘H÷ ~õ } ° .
3) 169= x|O^è# Œ : ~å„ëêìÅÖ’ q^è•# Ñï+¨`ü U~åÊ@∞
4) ~Ô O_»= + Ã _»∂ºÖò J#QÍ ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^= Œ ÙÅ∞, "åi r`«É`íè åºÅ∞.
16
5) áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ HÀ~°O x~°~‚ ÚOK«∞@.
6) 105 x|O^è# Œ
7) 106 x|O^è# Œ – áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ã¨É∞íè ºÅ r`«É`íè åºÅ∞
8) 118 x|O^è# Œ – áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ∞ ~°∂á⁄OkOz# xÜ«∞=∂Å∞
9) 20= x|O^è# Œ – áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ WOw¡+π "å_»HOõ .
10) Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ xÜ«∂=∞HõO.
11) 348 xÜ«∂=∞HõO – JkèHÍ~° ÉèÏ+¨ q+¨Ü∞« O
12) 11= x|O^è# Œ – áœ~°ã`¨ åfixfl á⁄O^Õ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ~°^∞Œ Ì KÕã ¿ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞
13) 307 x|O^è# Œ – áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ~å„+ì̈ âßã¨# ã¨ÉÅíè ‰õΩ ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@.
14) 81= x|O^è# Œ – _çeq∞>Ë+< ¨ £ J#QÍ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ x~°Ü ‚ ∞« O.
15) 240= x|O^è# Œ – Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ q+¨Ü∞« O.
16) 5= + Ã _»∂ºÅ∞ – Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. ÑïáêÅ# q=~åÅ∞
17) 6= + Ã _»∂ºÅ∞ – <åÅ∞QÆ∞ ~å„ëêìÅÖ’ Ü«∞ãπ.\˜. ÑïáêÅ<å q=~åÅ∞
18) 135 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì JkèHÍ~° Ñïkè# qãÎ̈$`« Ñ¨~K ° _ « O» . ~Ô O_»∞ UHõÑH¨ ∆õ Ñ„ `¨ ºÕ Hõ
"≥∞*Ïi\˜.
~å*ÏºOQÆOÖ’x =∞iH˘xfl x|O^è# Œ Å∞ ã¨=iOKåe J#QÍ ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\˜ Ñ¨^k úŒ ,ä kfiÑ¨H∆õ
Ñ¨û úŒ `À ã¨=iOKÕq `«ÑÊ¨ q∞ye#q Jxfl Ñ „ `¨ ºÕ Hõ "≥∞*Ïi\˜ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ "≥∞*Ïi\˜ 2/3 âß`«O
J=ã¨~°O.
L^• : x^ÕâÌ ◊ xÜ«∞=∂Å∞, á„ ê^äq Œ ∞Hõ q^è∞Œ Å∞
3) kfiÑ¨H∆õ "≥∞*Ïi\˜ Ñ¨û úŒ :
~å*ÏºOQÆOÖ’x ã¨"∞≥ Hÿ ºõ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ ã¨=iOKåe J#QÍ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ 2/3 "≥∞*Ïi\˜`À áê@∞
ã¨QOÆ HÍ#fl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 15 ~å„ëêìÅÖ’ Ñ „ u¨ ~å„+ì¨ x~å‡} âßYÖ’ ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\˜
J=ã¨~O° . Jq 7 JOâßÅ∞
1) 54= x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì̈ u¨ ZxflHõ
2) 55= x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì̈ u ¨ ZxflHõ q^è•#O
3) 73–162= x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O Hˆ O„^Œ ~å„+ì¨ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßYÅ JkèHÍ~° Ñïkèx qã¨$Î `« Ñ¨~K ° @ « O
4) 5= ÉèÏQÆO 4= J^è•ºÜ«∞O 124 #∞O_ç 147 QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞‰ì Ωõ ãÖ|OkèOz#
JOâßÅ∞.
5) 6= ÉèÏQÆO 9= J^è•ºÜ«∞#O 214 #∞Oz 232 Ç Ã Ï· HÀ~°∞‰ì Ωõ ãÖ|OkèOz# JOâßÅ∞.
6) 7= + Ã _»∂ºÅ∞ Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ JkèHÍ~° *Ïa`å.
7) 4= + Ã _»∂ºÅ∞ Ö’x ~å[ºã¨ÉÖíè ’ ~å„ëêìÅ‰õΩ, Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOz# ã‘@Ö¡ ’ q=~åÅ∞
360= x|O^è# Œ ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} JOâßÅ∞.
17
<À\ò : D aÅ∞¡#∞ áê~°"¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂kOz âßã¨# x~å‡} âßHõ P"≥∂^•xH˜ ÑÖÑ≤#Ñ¨Ù_»∞ ZO`«HÍÅO
ÑïkèÖ’Ñ¨Ù P"≥∂kOKåe J<Õ q+¨Ü∂ « xfl ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ñ
¿ ~˘¯#ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ ~å„+ì̈ âßã¨#
x~å‡} âßYÖ’ ~Ô O_»∞ ã¨ÉÅíè ∞ LO>Ë D aÅ∞¡Å∞ ~Ô O_çO\˜ P"≥∂^ŒO á⁄O^•e.
™ê~°fi[h# =Ü≥∂[# F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ :
~å*ÏºOQÆOÖ’x 15= ÉèÏQÆO 326= x|O^è# Œ áœ~°∞Å‰õΩ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ Wã¨∞OÎ k. á„ ê~°OÉèOí
~å*ÏºOQÆ Ñ „ H¨ Í~°O 21 ãÖ=`«~û åÅ∞ xO_ç# áœ~°∞xH˜ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ LOk.
S^Œ∞ qK«H} ∆õ ÏÅ∞ : ‰õΩÅ, =∞`«, ã
„ Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ [#‡ ~år"£ QÍOkè, Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO 61= ã¨=~°} K«@Oì
1888 „Ñ¨HÍ~°O F\ÕQ∑ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ 21 ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz 18 ãÖ=`«û~åÅ‰õΩ `«yæOKå~°∞.
ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HõeÊOz# K«@Oì 1935 ÉèÏ~°`« ~å*ÏºQÆOÖ’ ã¨=∂Hõº
ÅHõ∆}ÏÅ∞.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆs`åº Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ JkèHÍ~åÅ∞ ÑÖÑ≤}© KÕÜ∞« |_ç`Õ ^•xx ã¨=∂Yº JO\Ï~°∞.
1) Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ JkèHÍ~åÅ qÉè[í #.
2) ed`« ~å*ÏºOQÆO
3) ^èŒ$_» ~å*ÏºOQÆO
4) ã¨fi`«O`„ « Ñ „ u ¨ ÑüÎ QÆÅ =º=ã¨÷
5) <åºÜ«∞ ã¨=∂Hõº q^è•#O
6) ~å*ÏºOQÆ B#fl`º« O
7) kfiã¨Éíè q^è•#O
UHõ ˆHO„^Œ ÅHõ∆}ÏÅ∞ :
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ñ ¿ ~˘¯#|_ç# UHõ Hˆ O„^Œ ÅHõ}
∆ ÏÅ∞
1) XˆH ~å*ÏºOQÆ=Ú
2) XˆH áœ~°ã`¨ fi« O
3) <åºÜ«∞ =º=ã¨÷ ÖË^• UH©H$õ `« <åºÜ«∞ =º=ã¨÷ ÖË^• ã¨g∞Hõ$`« <åºÜ«∞=º=ã¨÷
4) XˆH Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤.
5) XHõ¯ ã≤.Z.l.
6) XˆH XHõ¯ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O
7) ~å„+Ñ ì̈ u¨ , QÆ=~°fl~Åü #∞ xÜ«∂=∞HõO KÕÜ∞« _»O.
8) ~å[ºã¨ÉÖíè ’ ~å„ëêìÅ‰õΩ Jã¨=∂# á„ êux^ŒºO
9) ~å„+Ñ
ì̈ u ¨ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ JkèHÍ~°OÖ’ Hõey=ÙO_»@O.
L^•Ç¨Ï~°} : 352 Ñ „ H¨ Í~° *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u
÷ qkèOK«_O» .
18
360= Ñ„ H¨ Í~°O PiúH,õ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u÷ :
365 „Ñ¨HÍ~°O ˆHO„^Œ „Ñ¨Éèí∞`«fiO ~å„ëêìÅ‰õΩ P[˝Å∞ *Ïs KÕ¿ã JkèHÍ~°O Hõey =ÙO_»∞@. 248
x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„^•xH˜ J=t+ì̈ JkèHÍ~åÅ∞ W=fi_»O. 249 x|O^è# Œ ~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÔH·
áê~°¡"≥∞O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ JkèHÍ~°O Hõey LO_»@O. WÖÏ áê~°¡"≥∞O@∞ K«\ÏìÅ#∞
~°∂á⁄OkOKåÅO>Ë ~å[ºã¨Éíè 2/3 "≥∞*Ïi\©`À f~å‡}O P"≥∂kOKå~°∞.
Hˆ O„^Œ *Ïa`åÖ’x JOâßÅ∞ : 99
~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x JOâßÅ∞ : 69
~Ô O_çO\˜x áÈeÛ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ Hˆ O„^Œ *Ïa`åÖ’ JkèHõ JOâßÅ∞ LO_»@O. L=∞‡_ç *Ïa`å JOâßÅÃÑ·
Hˆ O„^•xH˜ JkèHõ á„ ê|ÅºO LO@∞Ok.
200 x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY XHõ aÅ∞¡#∞ P"≥∂kOK«_®xH˜ Jk QÆ=~°fl~ü
P"≥∂^Œ =Ú„^`Œ À<Õ K«@Oì J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒÅù Ö’ P aÅ∞¡Å#∞ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ ÑïjÅ#‰õΩ
i[~°∞fi KÕÜ∞« =K«∞Û. JÑ¨ÙÊ_∞» 201 x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} JkHÍ~°O Ñ Ã · JkèHÍ~åxfl
Hõey LO\Ï_»∞. =¸_»= x|O^è# Œ #∞ J#∞ãïOz ^ÕâO◊ Ö’ ~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#ó =º=ã‘H÷ ~õ } ° KÕã ¿ JkèHÍ~°O
áê~°"¡ ∞≥ O@∞#∞ LO_»@O.
"åMÏº<åÅ∞ :
HÔ .ã≤. g~ü ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxfl J~°ú ã¨=∂Yº Jx Ñ ¿ ~˘¯<åfl_∞» . S=~ü *ˇxflOQ∑û ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ=Ú#∞
Hˆ O„nHõ$`« ã¨=∂Yº Jx Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . _ç.Z<£. Éˇ#s˚ QÍ<≥fiÖò Jã≤fi<£ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO ã¨ÇÏ¨ HÍ~° ã¨=∂Hõº
''áêÖò PÑ≤Öò c— JkèHõ ã¨=∂Yº ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ QÆÅ UHõ Hˆ O„^Œ ã¨=∂Yº =∂~°¬<£ *’<£û ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO
ÉË~=° ∂_»∞ ã¨=∂Yº _®II a.P~ü. JOÉË^¯Œ ~ü ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO ™ê^è•~°} Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ã¨=∂Yº QÍ#∞
J=ã¨~" ° ∞≥ #
ÿ Ñ¨ÙÊ_∞» UHõ Hˆ O„ÔŒ QÍ#∞ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
ÉèÏ~°`« Éèí∂ÉèÏQÆ Ñïkè :
~å*ÏºOQÆOÖ’x 1= ÉèÏQÆO XHõ\˜ #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞ =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ ÉèÏ~°`« Éè∂
í ÉèÏQÆ Ñïkè
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú.
1= x|O^è# Œ ^Õâ◊ <å=∞ ^èºÕ Ü«∞=Ú Éè∂ í ÉèÏQÆ=ÚÅ QÆ∞iOz WO_çÜ∂ « nx<Õ Ü«¸xÜ«∞<£ PÑ¶π ã ¿ \
ì ûò
~å„ëêìÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O Jx Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
<À\ò : ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’ ZHõ¯_» ‰õÄ_® ã¨=∂Yº J#∞ Ñ¨^= Œ Ú LÑ¨Ü∂≥ yOK«Ö^ Ë ∞Œ . HÍ~°}O
^Õâ◊OÖ’x ~å„ëêìO ã¨fi`«O„`«ºOQÍ, JkèHÍiHõOQÍ, K«@ì|^ŒúOQÍ q_çáÈÜÕ∞ JkèHÍ~°O Hõey LO@∞Ok.
JO^Œ∞Hõ<Õ ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO ã≤^•úO`«Ñ~¨ " ° ∞≥ #
ÿ ã¨=∂Yº HÍ^Œ∞. J#QÍ áêÅ<å Ñ¨~" ° ∞≥ #
ÿ ã¨=∂Yº Jx
J~°úO.
2) ÉèÏ~°`« Éè∂
í ÉèÏQÆ Ñïkè J#QÍ ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O ZO`«=~°‰Ωõ =iÎã∞¨ OÎ ^À Jxfl ~å„ëêìÅ∞ Hˆ O„^áŒ êe`«
á„ êO`åÅ∞ H˘`«QÎ Í KÕi# á„ êO`åÅ∞ =∞#O [~ÚOK«∞‰õΩ#fl á„ êO`åÅ∞ Hõeã≤ LO\Ï~Ú.
<À\ò : J#QÍ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« 28 ~å„ëêìÅ∞ 7 Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ HõÅ=Ù.
19
3) ~Ô O_»= x|O^è#Œ H˘`«Î ~å„ëêìÅ qb#O U~åÊ@∞ : XHõ H˘`«Î ^ÕâO◊ H˘`«Î ~å„+Oì̈ QÍ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _®xH˜
D x|O^è# Œ Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°} : QÀ"å, áêO_çKÛÕi, ã≤H¯˜ O WÖÏ H˘`«QÎ Í KÕi# á„ êO`åÅ∞.
ã≤H˜¯O ~å„+ì̈ „Ñ¨`ÕºHõ`« :
a
„ \˜+π "åi áêÅ<å HÍÅOÖ’ ã≤H¯˜ O KÀ^•ºÖò J<Õ ~å[iHõO ~å*ÏºOQÍ LO_Õk. WO_çÜ∂ « ‰õΩ
1947Ö’ ™êfi`«O`„ º« O =zÛ# `«~∞° "å`« ã≤H¯˜ O Ñ „ [¨ Å∞ WO_çÜ∂ « Ö’ HõÅ"åÅ#∞‰õΩ<åfl~∞° . J~Ú`Õ KÀQÍºÖò
nxH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKè«ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fiO`À XHõ XÑ¨ÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘x q^Õj =º=Ç¨~åÅ∞,
~°H}∆õ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ x~°fiÇ≤ÏOKåÅx Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . 1974 "Õ∞ 4# ã≤H¯˜ O HÍO„QÔ ãπ XHõ âßã¨#
x~å‡}O âßHõ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O`À KÀQÍºÖò <å=∞=∂„`Ñ « Ù¨ ~å*ÏºOQÆ JkèÑu¨ JÜ«∂º~°∞. Hˆ O„^Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO
35= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1975 ^•fi~å ã≤H¯˜ O ÉèÏ~°`Öü ’ qb#O KÕã∂ ¨ Î ^•xH˜ Associate State
Ç¨ÏŸ^•#∞ ã¨fiÇ¨~å„+ì̈ Ç¨ÏŸ^•#∞ Wã¨∂Î 10= Ã+_»∂ºÖò #O^Œ∞ á⁄O^Œ∞ÑïKå~°∞. W`«~° ~å„ëêìÅ #∞O_ç
q=∞~°≈Å∞ ~å=_»O`À ã≤H¯˜ O‰õΩ ã¨fiÇ¨~å„+ì¨ Ç¨ÏŸ^•#∞ `˘Åyã¨∂Î 10= + Ã _»∂ºÖò#∞ `˘ÅyOz 36= ~å*ÏºOQÆ
ã¨=~°} K«@Oì 1975 Ñ „ H¨ Í~°O ã≤H¯˜ O#∞ Ñ¨ÓiÎ ™ê÷~Ú ~å„+Oì̈ QÍ J#QÍ 225= ~å„+Oì̈ QÍ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
=¸_»= x|O^è#Œ :
~å„ëêìÅ#∞ =º=ã‘H÷ iõ OKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ LO@∞Ok.
<À\ò : ã¨=∂Yº ~å[ºOÖ’ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ iõ OKÕ JkèHÍ~°O Hˆ O„^•xH˜ LO_»^∞Œ . J#QÍ WO_çÜ∂ «
ã¨=∂Hõº ã¨∂`„ O« WO^Œ∞‰õΩ q~°∞^ŒOú QÍ LOk.
~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ ~õ } ° J#QÍ :
1) H˘`«Î ~å„ëêìÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜÚ « @.
2) ~å„ëêìÅ ãïÇ¨Ï^Œ∞ÅÌ ∞ =∂~°∞Û@
3) ~å„ëêìÅ ¿Ñ~°∞ =∂~°Û_»O
4) ~å„ëêìÅ qã‘Î~°‚O =∂~°Û_»O
Ñ
Ã · aÅ∞¡Ö’#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ
í ∞« ã¨ÉÅíè Ö’ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì_®xH˜ ~å„+Ñì̈ u
¨ Ñ¨Ó~°fi J#∞=∞u á⁄O^•e.
~å„+Ñì̈ u
¨ H˜ ã¨=∞iÊOz# aÅ∞¡Å#∞ P ~å„+ì̈ q^•# ã¨Éíè J#∞=∞u ÑÖÑ¨Ù`å~°∞. P ~å„+ì̈ q^è•# ã¨Éíè
~å„+Ñ¨ u¨ qkèOz Ñïq∞`«∞Å Ö’ÃÑ· `«=∞ Jaèá„ êÜ«∂xfl ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ `≥eÜ«∞*ËÜ∂« e. P ~å„+ì̈ q^è•# ã¨Éíè
Jaèá„ êÜ«∞O U^≥< · å ~å„+Ñ
ì¨ u¨ Q“~°qOKåeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . `«~∞° "å`« P aÅ∞¡#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \˜ì
™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\©`À á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ ~õ } ° K«\ÏìÅ∞ ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°}QÍ ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_»=Ù.
~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ ~õ }° Ñï}Ï=∞ ^ŒâÅ◊ ∞ :
ÉèÏëê„ÑÜ¨ Ú
« HõÎ á„ ⁄q#∞ûÅ Hõq∞\˜, 1948 E<£, ~å*ÏºOQÆ ~°K# « Å∞ [iˆQ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WO_çÜ∂ « Ö’
ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ Ñ Ã #
· ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞#∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü J^èºŒ ‰õΩ∆ _≥#· _®II ÉÏ|∞
~å*ËO^
„ Ñ „Œ ™¨ ê^£ Ü«∞ãπ.HÔ . ^Œ~ü J^èºŒ Hõ`∆ #
« XHõ Hõq∞\˜x U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
20
ã≤áê¶ ~°∞ûÅ∞ :
D Hõq∞\© `«# ã≤áê¶ ~°∞Åû #∞ 1948 _çã
Ã O|~üÖ’ ã¨=∞iÊã∂
¨ Î ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ# ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞#∞
u~°ã¨¯iOzOk.
*ˇ.q.Ñ≤. Hõq∞\© (1948 _çãÃ O|~ü) :
Ü«∞ãπ.HÔ . ^Œ~ü Hõq∞\© ã≤áê¶ ~°∞Åû ∞ Ñ „ `¨ ºÕ HÕz PO„^á„Œè êO`«OÖ’ f„= x~°ã# ¨ Å∞ =ºHõOÎ HÍ=@O`À
HÍO„QÔ ãπ áêsì *ˇ.q.Ñ≤. Hõq∞\©x =∞~˘Hõ¯™êi Ü«∞ãπ.HÔ . ^Œ~ü ã≤áê¶ ~°∞# û ∞ ÑïjeOz=∞x HÀiOk.
<À\ò : <≥Ç „ ˙
¨ , =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË ,ò Ñ¨\Ïìaè ã‘`å~å=∞Ü«∞º ã≤áê¶ ~°∞Åû ∞
1949 U„ÑÖ≤ Öò ’ ã¨=∞iÊã∂ ¨ Î ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ# ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞#∞ "å~Ú^• "ÕÜ∞« =∞x Ñ ¿ ~˘¯Ok.
J~Ú`Õ PO„^á„Œè êO`åxfl q∞#Ç¨~ÚOzOk.
<À\ò : 1) nO`À Ñ „ `¨ ºÕ Hõ PO„^~Œè å„+ì̈ U~åÊ@∞ á⁄\ì̃ j „ ~å=ÚÅ∞ 1932 JHÀì|~ü 19# P=∞~°} x~åÇ¨~°
nHõ∆ KÕÑ\ ¨ Ïì~∞° .
2) 58 ~ÀAÅ J#O`«~O° j „ ~å=ÚÅ∞ =∞~°}O˜ K«_= » Ú`À 1952 _çã Ã O|~ü 15 PO„^á„Œè êO`«OÖ’ f„=
™ê÷~ÚÖ’ q^èfiŒ Oã¨H~õ ° K«~º° Å∞ K≥Å~ˆ QÍ~Ú.
3) á⁄\˜ì j „ ~å=ÚÅ∞ =Å∞ã¨∞ ™êO|=¸iÎ QÆ$Ç¨Ï=Ú #O^Œ∞ P=∞~°} x~åÇ¨~° nHõ∆ KÕ™ê_»∞.
4. 1952 _çã Ã O|~ü 19# <≥Ç „ ˙ ¨ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ PO„^Œè ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞x Ö’H± ã¨ÉÖíè ’ Ñ„ H¨ \
õ O˜ Kå~°∞.
5. P "Õ∞~°‰Ωõ <≥Ç „ ˙ ¨ QÆ=~°fl"∞≥ O\ò 1953 JHÀì|~ü 1# PO„^Œè ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
6. PO„^Œè ~å„+Oì̈ á„ ê~°OÉèOí Ö’ 11 lÖÏ¡Å∞ LO_Õq.
7. PO„^Œè ~å„+ì̈ ~å[^è•x Hõ~∂ ° flÅ∞.
8. PO„^èŒ ~å„+ì̈ ÃÇ·Ï HÀ~°∞ì QÆ∞O@∂~°∞.
9. PO„^Œè ~å„+ì̈ "≥Ú^Œ\˜ =ÚYº=∞O„u @OQÆ∞@∂i Ñ „ H¨ Íâ◊O ÑÖ`«∞Å∞.
10. PO„^Œè ~å„+ì̈ _çÑÓ¨ º\© Hõg∞+¨#~ü hÅO ãÖr=Ô~_ç.¤
PO„^~Œè å„+ì¨ ~Ô O_»= =ÚYº=∞O„u =∞iÜ«Ú z=i =ÚYº=∞O„u Éˇ*Ï=_» QÀáêÖò~Ô _ç.¤
Ç
Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ ~å„+ì̈ "≥Ú^Œ\˜ =∞iÜ«Ú `«∞k =ÚYº=∞O„u |∂~°∞Åæ ~å=∞Hõ$+¨~‚ å=Ù.
ÑÃ ^ŒÌ =∞#∞+¨µºÅ XÑ¨ÊO^ŒO Ñ Ã · ãÖ`«HOõ KÕã≤ Z.Ñ≤. Pq~°ƒ" ù åxH˜ 1953 #=O|~ü 1# <åOk
ÑëHÍ~°∞. PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò á„ ê~°OÉèOí Ö’ lÖÏ¡Å∞ 20, PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ JuÃÑ^ŒÌ lÖÏ¡ J#O`«ÑÓ¨ ~ü, PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò
~Ô O_»= JuÃÑ^ŒÌ lÖÏ¡ =∞Ç¨Ï|∂Éò#QÆ~.ü PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ Ju z#fl lÖÏ¡ Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£.
PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò "≥Ú^Œ\˜ =ÚYº=∞O„u hÅO ãÖr=Ô~_ç.¤
WO_çÜ∂ « Ö’ "≥Ú^Œ\˜ ÉèÏëê Ñ
„ Ü
¨ Ú
« HõÎ ~å„+Oì̈ PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ .ò
Ü«∞ãπ.P~ü.ã≤., State Reorganisation Commission, PO„^Œè ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ# U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O`À
^ÕâO◊ Ö’x W`«~° á„ êO`åÅ∞ g∞‰õΩ ‰õÄ_® ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ# ã ¿ \
ì ûò U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O`À <≥Ç„ ˙
¨
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO 1953Ö’ ~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ ~õ } ° S.R.C. x U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. Kè~Ô·≥ ‡<£ Ñ¶[¨ Öò J b
"≥∞O|~üû H.N. Y∞~åƒ<£ =∞iÜ«Ú K.M. Ñ¶¨}˜Hõ¯~ü.
21
ã≤áê¶ ~°∞ûÅ∞ :
1955 ã Ã Ñ
Ã Oì |~ü S.R.C. `«# x"ÕkHõ#∞ Hˆ O„^Œ Ñ „ É¨ ∞íè `åfixH˜ ã¨=∞iÊã∂ ¨ Î ÉèÏëê á„ êuÑ¨kHõ# ~å„ëêìÅ
U~åÊ@∞#∞ ã¨=∞iÊOzOk. PÜ«∂ =∂~°∞ÊÅ#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü=º=ã‘H÷ ~õ } ° K«\ÏìÅx 1956
~°∂á⁄OkOz 7= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} 1956 ^•fi~å ~å*ÏºOQÆOÖ’ á⁄O^Œ∞ ÑïKå~°∞. á„ ê~°OÉèí ~å*ÏºOQÆOÖ’
Ñ¶ã
¨ ìπ +
Ã _»∂ºÖò #O^Œ∞ 29 ~å„ëêìÅ∞ A B C D =sæH~õ } ° HÕ^Œ LO_Õq. ~å„ëêìÅ Ñ¨Ù#~ü=º=ã‘H÷ ~õ } ° K«@Oì H„ ^
˜ Œ
D =sæHõ~°} ~°^Œ∞Ì KÕã≤ ~å„ëêìÅ#∞ `«~°QÆu QÍ#∞, ˆHO„^Œ áêe`« „áêO`åÅÖ’ =∞~˘Hõ `«~°QÆu QÍ#∞
=sæHõiOKå~°∞.
1956 U~åÊ># ÿ̌ ~å„ëêìÅ∞ 14, Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ 6. Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« WO_çÜ∂ « Ö’x ~å„ëêìÅ∞ 28,
Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ 7, "≥∞oHõ ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ñ ¿ ~˘¯#|_ç# 29 ~å„ëêìÅ∞.
áê~üì –A ~å„ëêìÅ∞ : Bihar, Bombay, Assam, Madhya Pradesh, Madras, Orissa, Punjab, United
Pravince, West Bengal.
áê~üì –B ~å„ëêìÅ∞ : Hyderabad, Jammu and Kashmir, Madhya Bharath, Patyala, Mysore,
Rajasthan, Maharashtra, Travancore, Cochin, Vindya.
áê~üì –C ~å„ëêìÅ∞ : Ajmir, Bhopal, Bilaspoor, Kochbihar, Katch, Kurg, Delhi, Himachal Pradesh,
Manipur, Tripura.
áê~üì –D ~å„ëêìÅ∞ : Andaman Nicobar
1956Ö’ U~åÊ># ÿ̌ ÉèÏëê Ñ „ Ü
¨ Ú
« HõÎ ~å„ëêìÅ∞ 14 Jq : PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ,ò J™êûO.
<À\ò : 2006Ö’ nxx J™êûO Jx =∂~åÛ~∞° .
cÇ¨~ü, ˆH~°à◊, =∞^èŒº „Ñ¨^Õâò, =∞„^•ãπ, Xi™êû, "≥∞ÿã¨∂~ü, ÉÁOÉÏ~Ú, ÑÖ*ÏÉò, ~å[™ê÷<£, L`«Î~° „Ñ¨^Õâò,
Ñ¨tÛ=∞ ÉˇOQÍÖò, [=¸‡ HÍj‡~ü.
1956Ö’ Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ 6 Jq JO_»=∂<£ xHÀÉÏ~ü, _èbç ,¡ Ç≤Ï=∂K«Öò Ñ „ ^¨ âÕ ,ò ÅHõº∆ n"£,
=∞xÔH· Jq∞h n=ÙÅ∞, =∞}˜ÑÓ¨ ~ü, u „ Ñ¨Ù~°. H˘`«QÎ Í U~åÊ># ÿˇ ~å„ëêìÅ∞ 1956 `«~∞° "å`« QÆ∞[~å`ü, <åQÍÖÏO_£,
Ç¨Ï~åº<å, Ç≤Ï=∂K«Öò „Ñ¨^Õâò, =∞}˜Ñ¨Ó~ü, „uÑ¨Ù~°, "Õ∞Ñ¶¨∂ÅÜ«∂, ã≤H˜¯O, q∞*’~å"£∞, J~°∞}ÏK«Öò „Ñ¨^Õâò,
QÀ"å, K«fã Î Ñ
π ∞¨¶ _£, L`«~Î åOK«Ö.ò
2006Ö’ nxx L`«~Î åYO_£QÍ =∂~åÛ~∞° . *Ï~°Oö _£.
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ 7 Jq : 1) K«O_ôÑ∞¨¶ _£ 2) _èbç ¡ 3) áêO_çKÛÕi 4) _≥_ „ ® #QÆ~,ü 5)
ÅHõ∆ n=ÙÅ∞ 6) JO_»=∂<£ xHÀÉÏ~ü n=ÙÅ∞ 7) _®=∞<£ _»Ü¸ « º
Ñ
Ã · Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅÖ’ _èbç ,¡ áêO_çKÛÕiÅ‰õΩ ~å„ëêìÅ‰õΩ q^è•# ã¨ÉÅíè ∞ L<åfl~Ú.
69= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 Ñ „ H¨ Í~°O _èbç x
¡ <Õ+#¨ Öò HÍºÑ≤@Öò >ˇi„ @s PÑ¶π _èbç ¡ *ÏfÜ«∞
~å[^è•x á„ êO`«OQÍ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
<åÅæ= x|O^è# Œ : ~Ô O_»=, =¸_»= x|O^è# Œ Å‰õΩ ã¨=~°} KÕã# ≤ Ñ¨ÙÊ_∞» 1= + Ã _»∂ºÅ∞, 4= + Ã _»∂ºÅ∞
‰õÄ_® =∂~°∞Ê KÕÜ∂ « e.
22
áœ~°ã`¨ fi« O : ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆOÖ’x ~Ô O_»= ÉèÏQÆO 5 #∞Oz 11 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è#Œ ÉèÏ~°`« áœ~°K@« Oì
QÆ∞iOz Ñ
¿ ~˘¯O@∞<åfl~∞° . XHõ ~å[ºOÖ’x ["åÉèÏ#∞ ~Ô O_»∞ (2) ~°HÍÅ∞QÍ qÉèl
í OKå~°∞.
1) áœ~°∞Å∞ : h~°∞ ~å[H©Ü∞« Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ Hõey LO\Ï~°∞. J#QÍ ZxflHÖõ ’¡ áÈ\© KÕã ¿ JkèHÍ~°O,
ZxflHÖõ ’¡ F@∞ ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^= Œ ÙÅ#∞ ã‘fiHõiOKÕ JkèHÍ~°O, ZxflHÅõ ∞ q=∞i≈OKÕ JkèHÍ~°O
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
2) q^ÕtOK«∞@ : giH˜ ~å[H©Ü«∞ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ LO_»=Ù. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO <å~°`« áœ~°∞Å‰õΩ UHõ
áœ~°ã¨`«fiO#∞ JOkã¨∞ÎOk. kfi áœ~°ã¨`«fiO#∞ J"≥∞iHÍ, ã≤fi@˚~å¡O_£ ^ÕâßÅ∞ Hõey L<åfl~Ú.
áœ~°ã`¨ fi« O ZÖÏ á⁄O^•e. ZÖÏ ~°^∞Œ Ì J=Ù`«∞O>Ë J<Õ q+¨Ü∂ « Å∞ QÆ∂iÛ ~å*ÏºOQÆO Ñ ¿ ~˘¯#ÖË^∞Œ .
5= PiìHÖõ ò :
1) ~å*ÏºOQÆO P~°OÉèOí Ö’x áœ~°ã`¨ fi« O : 26 [#=i 1950Ö’ ÉèÏ~°`« Éè∂ í ÉèÏQÆOÖ’ ã≤~÷ ° x"åãÖ
LO@∂ WHõ¯_» [x‡Oz# "å~°∞.
2) XHõ =ºH˜Î 26 [#=i 1950 =ÚO^Œ∞ q^Õ"åÖ’¡ [x‡Oz# J`«x `«e¡ ÖË^• `«O_ „ ç ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O
Hõey LO\˜ J\ì̃ "å~°O^Œ~∞° .
3) 26 [#=i 1950 Ö’Ñ¨Ù ÉèÏ~°`Öü ’ 5 ãÖ=`«~û åÅ ã≤~÷ x ° "åãÖÖ’ L#fl Ñ „ u
¨ XHõ¯~°∞ ÉèÏ~°fÜ«∞
áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^Œ∞`å~°∞.
6= PiìHÖõ ò :
áêH˜™ê÷<£ #∞Oz ÉèÏ~°`^ « âÕ ßxH˜ =Å# =zÛ# "åi áœ~°ã`¨ fi« Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞.
7= PiìHÖõ ò :
ÉèÏ~°`ü #∞O_ç áêH± =Å# "≥e¡ uiy ÉèÏ~°`‰ü Ωõ =zÛ =Åã¨ =zÛ# "åi áœ~°ã`¨ fi« O.
8= PiìHÖõ ò :
q^ÕâßÖ’¡ x=ã≤OKÕ ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖ`«u, "åi áœ~°ã`¨ fi« O Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞.
9= PiìHÖõ ò :
ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ q^Õt áœ~°ã`¨ fi« O#∞ á⁄Ok ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O#∞ =^Œ∞Å∞‰õΩ#fl "åi qkèq^è•<åÅ∞.
10= x|O^è# Œ :
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ ZÑ¨ÙÊ_∞» ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ J#QÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O âßâ◊fi`åxfl Hõey LO@∞Ok.
11= x|O^è# Œ :
áœ~°ã¨`åfixfl ãÖ|OkèOz# U K«\Ïì<≥·# ~°∂á⁄OkOKÕ JkèHÍ~°O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞
LO@∞Ok.
áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^Õ Ñ¨^`ÌŒ ∞« Å∞ :
1955 ÉèÏ~°`« Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi K«@Oì HÕ^Œ 5 ~°HÍÅ∞QÍ ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^Œ=K«Ûx Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
1) [#‡`« 1950 [#=i 26 `«~∞° "å`« Ñ „ u
¨ XHõ¯~°∞ ÉèÏ~°fÜ«∞`«#∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞. q^Õj ~åÜ«∞ÉÏ~°
HÍ~åºÅÜ«∞ L^ÀºQÆ∞Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞, â◊`„ ∞« ^ÕâßÅ =∞iÜ«Ú q^ÕâßÅ "åiH˜ [x‡Oz# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ nxH˜
q∞#Ç¨~ÚOK«∞`å~°∞.
23
"å~°ã`¨ fi« s`åº áœ~°ã`¨ fi« O :
1950 [#=i 26 `«~∞° "å`« XHõ =ºH˜Î q^ÕâßÅÖ’ [x‡Oz#Ñ¨Ê\H˜ ˜ J`«x `«e¡ HÍx, `«O_ „ ç HÍx
ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O Hõey LO>Ë J\ì̃ "å~°O^Œ~∞° ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞ J=Ù`å~°∞.
L^• : â◊t^Œ~∂ ° ~ü #"≥∂^Œ∞ ^•fi~å áœ~°ã`¨ fi« O.
XHõ q^Õj =∞Ç≤Ïà◊ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞xfl q"åÇ¨ÏO ^•fi~å ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ 6 <≥ÅÅ∞ ã≤~÷ ° x"åãÖ
LO_ç, P Ñ≤=∞‡@ ãÖ|Okè`« JkèHÍ~°∞Å =^ŒÌ `«=∞ Ñ ¿ ~°#
¡ ∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã∞¨ HÀ=_»O ^•fi~å áœ~°ã`¨ fi« O
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
L^• : ™ÈxÜ«∂ QÍOnè
ã¨ÇÏ¨ rHõ$`« áœ~°ã`¨ fi« O :
XHõ q^Õj áœ~°∞_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ñ¨@¡ =∞‰õΩ¯=`À, „¿Ñ=∂aè=∂<åÅ`À =∞# ^Õâ◊ áœ~°ã¨`«fiO
á⁄O^•Å#∞‰õΩ#flÑÙ¨ Ê_∞» ^ÕâO◊ Ö’ 5 ãÖ=`«~û åÅ∞ ã≤~÷ ° x"åãÖ LO_®e.
L^• : =∞^è~Œ ü ^äi≥ ™êû
XHõ Éè∂í ÉèÏQÆO ^ÕâO◊ Ö’ Hõeã≤áÈ=_»O ^•fi~å áœ~°ã`¨ fi« O, XHõ á„ êO`«O XHõ ^ÕâO◊ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ âßâ◊fi`«OQÍ
Hõeã≤áÈ`Õ P á„ êO`« Ñ „ [¨ ÅO^ŒiH˜ ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O#∞ JOk™êÎ~∞° . L^• : Ñ¨Ù~°OKÕÛi, QÀ"å, ã≤H¯˜ O.
ÉèÏ~°`Öü ’ Hõeã≤áÈ~Ú#Ñ¨ÙÊ_∞» P á„ êO`« Ñ „ [¨ Å∞ ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O#∞ á⁄O^•~°∞.
1986 ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«fi ã¨=~°} K«@ìO :
1. #"≥∂^Œ∞ ^•fi~å ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^ŒQÀ~°∞ =ºHÎ̃ WO`«‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiO 6 <≥ÅÅ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO
D K«@Oì J#∞ãïOz 5 ãÖ=`«~û åÅ∞ ã≤~÷ ° x"åãÖ LO_®e.
2. ã¨ÇÏ¨ rHõ$`«O ^•fi~å ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ WO`«‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞
|^Œ∞Å∞ 10 ãÖ=`«~û åÅ∞ ã≤~÷ ° x"åãÖ LO_®e. 2004 ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O K«@Oì =∞iÜ«Ú
^ŒfiO^Œfi áœ~°ã`¨ fi« O.
q^ÕâßÅÖ’ x=ã≤OKÕ „Ñ¨"åã¨ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ áœ~°ã¨`«fiO#∞ JOkOK«_®xH˜ D K«\Ïìxfl
L^Õt Ì OKå~°∞. 2004Ö’ 16 ^ÕâßÅÖ’ x=ã≤OKÕ Ñ „ "
¨ åã¨ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ D K«@Oì J#∞ãïOz
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ ^ŒfiO^Œfi áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^Œ=K«∞Û.
2006 [#=i 9# Ñ „ "
¨ åã¨ ÉèÏ~°f k=ãπ ãÖ^Œ~ƒ° Où QÍ Ñ „ Ñ
¨ O¨ K« ^ÕâßÅÖ’ x=ã≤OKÕ Ñ „ u
¨ Ñ
„ "¨ åã¨
ÉèÏ~°fÜ«Ú_çx ^ŒfiO^Œfi áœ~°ã`¨ fi« O#∞ á⁄O^Õ gÅ∞ HõeÊOKåe.
q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ :
áêH±, |OQÍ¡^âÕ ò D ~Ô O_»∞ ^ÕâßÅÖ’ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù.
Ñ
„ Ü
¨ ∂
≥ [<åÅ∞ : ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Pã¨∞ÅÎ ∞ ãÖáêkOK«=K«∞Û, Ñ
Ã @∞ì|_»∞Å∞ Ñ
Ã @ì=K«∞Û. q^•º, ™êOã¨¯$uHõ,
PiúHõ =º=Ç¨~åÅÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À ã¨=∂# J=HÍâßÅ∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ áêãπáÈ~°∞Åì #∞ JO^Œ*™Ë êÎ~∞° .
Ñïq∞`«∞Å∞ : Ñ„ "¨ åã¨ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ ~å[H©Ü∞« Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ LO_»=Ù.
24
ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«fiO ~°^Œ∞Ì JÜÕ∞º Ñ¨^ŒÌ`«∞Å∞ :
<À\ò : 1950 ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«fiO K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O „HÕk 3 Ñ¨^Œú`«∞Å ^•fi~å ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«fiO ~°^Œ∞Ì
KÕÜ«∞=K«∞Û.
~Ô #∞º<£ãÜ ≤ ∞≥ K«<,£ Ñï`åºQÆO : XHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ q^Õj áœ~°ã`¨ fi« O á⁄O^•Å#∞‰õΩ#flÑÙ¨ Ê_∞»
ã¨fi`«Ç¨ QÆ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ åfixfl `«ºlOK«=K«∞Û. nxx Ñï`åºQÆO JO\Ï~°∞.
2) @i‡<Õ+< ¨ £ – JO`«=∞=Ù@ : XHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ åfixfl `«ºlOK«‰Ωõ O_®
q^Õj áœ~°ã`¨ fi« O á⁄Ok#Ñ¨Ù_»∞ J`«x ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O ÉèÏ~°`« Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ
« @#∞
@i‡<Õ+< ¨ £ JO\Ï~°∞.
3) Jx"å~°º `˘ÅyOÑ¨Ù : ã¨ÇÏ¨ rHõ$`«O ^•fi~å ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O á⁄Ok# XHõ q^ÕjÜ«Ú_»∞ J„H=
õ ∞OQÍ
HÍx, "≥∂ã¨ÑÓ¨ i`«OQÍ HÍx áœ~°ã`¨ fi« O ãÖáêkOz# ÖË^• ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÍxfl, *ÏfÜ«∞ Ñ¨`åHÍxfl,
ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯$ux q=∞i≈Oz<å, JQ“~°= Ñ¨~z ° <å, J=∞~åº^ŒQÍ =º=Ç¨ÏiOz<å J`«x
áœ~°ã`¨ fi« O#∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« _®xfl Jx"å~°º `˘ÅyOÑ¨Ù JO\Ï~°∞.
4) ÉèÏ~°`« áœ~°ã`¨ fi« O [=¸‡ HÍj‡~ü‰Ωõ QÆÅ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù :
370 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O [=¸‡ HÍj‡~ü ã¨fi`«O`„ « Ñ
„ u
¨ ÑüÎ Hõey L#flO^Œ∞# ~å„+Üì̈ ∞≥ `«~∞° Å∞ Z=~°∞
[=¸‡ HÍj‡~üÖ’ ã≤i÷ x"åãÖ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ~å^Œ∞. P ~å„ëêì áœ~°ã`¨ åfixfl K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOKÕ
JkèHÍ~°O P ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡}O#ˆH HõÅ^Œ∞. J#QÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ JkèHÍ~°O ÖË^∞Œ .
nxx [=¸‡ HÍj‡~ü ^ŒfiO^Œfi áœ~°ã`¨ fi« O Hõey =ÙO^Œx Ñ ¿ ~˘¯#=K«∞Û.
ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«fiO – „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ :

ÉèÏ~°`« áœ~°∞_»∞ WO_çÜ∂ « Ö’ ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^= Œ ÙÅ∞ ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. ZxflHÅõ Ö’ áÈ\© KÕã
¿
JkèHÍ~°O Hõey =ÙO_»∞@. á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ Hˆ =ÅO ÉèÏ~°`« áœ~°∞xH˜ =∂„`"
« ∞Õ =iÎ™êÎ~Ú.
~å*ÏºOQÆ qÇ¨ÏOQÆ gHõ} ∆ O:
I Part : Éè∂ í ÉèÏQÆ Ñïkè 1 #∞O_ç 4= PiìHÖõ ò
II Part : áœ~°ã`¨ fi« O 5 #∞Oz 11= PiìHÖõ ò
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ 12 #∞O_ç 35= PiìHÖõ ò
III Part : _ç.Ñ≤.Zãπ.Ñ≤. xˆ~t Ì Hõ xÜ«∞=∂Å∞ 36 #∞Oz 51= PiìHÖõ ò
IV Part : á „ ê^äq
Œ ∞Hõ q^è∞Œ Å∞, 51(Z) PiìHÖõ ò
V Part : Hˆ O„^Œ Ñ„ É
¨ ∞íè `«fiO 52 #∞O_ç 151 PiìHÖõ ò
ˆHO„^Œ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßY :

1. 52 #∞O_ç 78= PiìHÖõ ò ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ , LÑ¨ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ ,Ñ
„ ^
¨ •è x, =∞O„u=∞O_»e, J@sfl [#~°Öò
25
ˆHO„^Œ âßã¨# x~å‡} âßY :
79 #∞O_ç 122 áê~°"
¡ ∞≥ O\ò
~å„+ì̈Ñü âßã¨<åkèHÍ~åÅ∞ :
123= PiìHÖõ ò Pi¤<#
≥ ∞û JkèHÍ~åÅ∞
<åºÜ«∞âßY :
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì 124 #∞O_ç 147= PiìHÖõ ò
E.A.G. (Controller Aditor General)
148 #∞O_ç 151= PiìHÖõ ò

~å„+ì̈ „Ñ¨Éèí∞`«fi x~°fiK«#O :
x~°fiK«#O : 152= PiìHÖõ ò
~å„+ì̈ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} âßHõ : 153 #∞O_ç 167= PiìHÖõ ò QÆ=~°fl~,ü =ÚYº=∞O„u, =∞O„u=∞O_»e, J_»fiHˆ \ò
[#~°Öò.
~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY : 168 #∞O_ç 212= PiìHÖõ ò q^è•# ã¨É,íè q^è•# Ñï+¨`.ü
QÆ=~°fl~ü âßã¨# x~å‡} JkèHÍ~åÅ∞ : 214 #∞O_ç 232= PiìHÖõ ò
kQÆ∞= HÀ~°∞Åì ∞ : 233 #∞O_ç 237= PiìHÖõ ò
7. a. ~å„ëêìÅ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯<Õk : 238 PiìHÖõ ò
<À\ò : nxx `˘ÅyOKå~°∞.
8. Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ∞ : 239 #∞Oz 242 PiìHÖõ ò
9. ÑÖKå~Úu ~å*ò =º=ã¨÷ : 243, 243 (Z) #∞Oz 243 (OV), 16 PiìHÖõ ò =~°‰Ωõ .
9 Z) áê~üì Ñ¨@} ì Ñ„ É
¨ ∞íè `åfiÅ QÆ∞iOz : 243 (PV) #∞Oz 243 (ZG) =~°‰Ωõ .
10. + Ã _»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ∞, *Ï`«∞Å∞, á„ êO`åÅ ÑïjÅ# q=~åÅ∞ : 244, 244 (Z) PiìHÖõ .ò
11. Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å∞ : 245 #∞Oz 263 PiìHÖõ .ò
1. Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ âßã¨# ãÖ|O^è•Å∞ : 245 #∞O_ç 255 PiìHÖõ .ò
2. ÑïáêÅHõ ãÖ|O^è•Å∞ : 256 #∞O_ç 263 PiìHÖõ ò =~°‰Ωõ
12. Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ PiúHõ ãÖ|O^è•Å∞ : 264 #∞O_ç 300 (Z) PiìHÖõ ò =~°‰Ωõ
1) PiúHOõ : 264 #∞O_ç 291 PiìHÖõ ò
2) JÑ¨ÙÊÅ∞ : 292, 293 PiìHÖõ ò
3) Pã≤,Î Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞, J=ã¨~åÅ∞, q"å^•Å∞ : 294 #∞O_ç 300 PiìHÖõ ò
4) Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯ : 300 (Z) PiìHÖõ ò
13. "åºáê~°O, "å}˜[ºO, JO`«~å„+ì̈ "åºáê~°, "å}˜*ÏºÅ∞ : 301 #∞O_ç 307 PiìHÖõ ò
14. Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ã¨sfiã¨∞Å∞ : 308 #∞O_ç 323 PiìHÖõ ò
1) JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞Å∞ : 308 #∞O_ç 314 PiìHÖõ ò
26
2) Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤., ã ¿ \ ì ò ÑäH¡ ± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<£ : 315 #∞Oz 323 PiìHÖõ ò
15. Z) \ „ | ˜ ∂º#Öòû : 323 (Z), 323 (a)
16. Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£û : 330 #∞O_ç 342 PiìHÖõ ò
Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ :
17. JkèHÍ~° ÉèÏ+¨ : 343 #∞O_ç 351 PiìHÖõ ò
18. ~å„+Ñ ì̈ u¨ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ , JkèHÍ~åÅ∞ : 352 #∞O_ç 360 PiìHÖõ .ò
19. <å<åq^èŒ JOâßÅ∞, W~°`= « ÚÅ∞ : 361 #∞O_ç 367 PiìHÖõ ò
20. ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} Ñ¨û úŒ : 368
21. `å`å¯eHõ Ñï=~°} Î P„H= õ ∞} Ñ „ `¨ ºÕ Hõ x|O^è#
Œ Å∞ : 369 #∞O_ç 392 PiìHÖõ .ò
22. <å=∞^èºÕ Ü«∞=Ú ~å*ÏºOQÆO J=ÚÖ’H˜ =K«∞Û@, Ç≤ÏOn J#∞"å^ŒO, `˘ÅyOK«|_ç# âßã¨<åÅ∞ :
393 #∞O_ç 395 PiìHÖõ ò =~°‰Ωõ
"≥Ú`«OÎ 22–1 = 21 Hõeã≤#q 4(Z), 9(Z), 14(Z), 3+21 = 24
27
3. „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞
(Fundamental Rights)
~å*ÏºOQÆOÖ’x =¸_»= ÉèÏQÆO 12 #∞O_ç 35 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú. XHõ =∂#=Ù_»∞ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ, ã¨=∞„QOÆ QÍ Jaè=$kú K≥O^ÕO^Œ∞‰õΩ HÍ=eû#
Hõhã¨ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Åx Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~°∞. Ç
Ã ÏKü.*ˇ. ÖÏã≤¯ Jaèá„ êÜ«∞OÖ’ XHõ ~å*Ïº,QÆO
Ü≥ÚHõ¯ ÅHõº∆ O HÍx ÖË^• ã¨fiÉèÏ=O HÍx Ñ„ [¨ Å‰õΩ JOkOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ |\˜ì `≥Å∞ã¨∞OÎ ^Œx Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
<À\ò : J#QÍ Ñ
„ *¨ Ï™êfi=∞º ~å*ÏºÅ∞ =∂„`"
« ∞Õ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ JOk™êÎ~Ú.
™ê=∞º"å^Œ ~å*ÏºÅ∞, Hõ=¸ºxã¨∞ì ^ÕâßÅ∞, xÜ«∞O`«$`«fi ~å*ÏºÅ∞, ÉÏ^èºŒ `«Å#∞ ÖË^• x^è∞Œ Å#∞
JOk™êÎ~Ú. ~å*ÏºOQÆ x~å‡`«Å∞, „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ Ü«Ú<≥·>ˇ_£ ¿ãì\òû
~å*ÏºOQÆOÖ’x aÖòû PÑ¶π ~Ô \ „ \˜+π ~å*ÏºOQÆOÖ’x Magnakarta UNO Ö’x =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å
· ,ûò a
Ñ
„ H¨ @
õ # P^è•~°OQÍ Ñ
¿„ ~°} á⁄Ok g\˜Ö’ ~å*ÏºOQÆOÖ’ á⁄O^Œ∞ÑïKå~°∞.
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ Ñ¨Ò« QÆu âß„ãÎ≤ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å á„ ê=ÚYº`«#∞ H„ O˜ k
q^èOŒ QÍ Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
ã¨~Àfi#fl`" « ∞≥ #
ÿ k Jq Hˆ O„^,Œ ~å„+ì¨ Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ, Hˆ O„^Œ ~å„+ì¨ âßã¨# ã¨ÉÅíè "≥∞*Ïi\© xÜ«∞O`«$`åfixfl
JiHõ\˜ì =º‰õΩÎÅ Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ ~°Hõ∆} HõeÊ™êÎ~Ú. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë Wq „Ñ¨*Ï™êfi=∂ºxH˜ ~°Hõ∆}
Hõ=KåÖÏ¡O\˜q Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ HÍÅOÖ’ "å\˜ QÆ∂iÛ
áÈ~å@O : 1895Ö’ ÉÏÅ QÆOQÍ^è~Œ ü uÅH± 'ã¨fi~å*ò— J#∞ aÅ∞¡#n Ñ „ u¨ áêkOz "åH± ™êfi`«O`„ º« O,
ÉèÏ= „Ñ¨Hõ@# ™êfi`«O„`«ºO "åi WÅ¡‰õΩ HÍx, Pã¨∞ÎÅ‰õΩ HÍx ~°Hõ∆} HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
1925Ö’ JxaÃãO\ò HÍ=∞<£ "≥ÖÎò PÑ¶π WO_çÜ∂ « J<Õ aÅ∞¡#∞ Ñ „ u
¨ áêkOKå~°∞. 1921 ^•\˜ Si+π
iÑä¡Hõ<£‰õΩ WzÛ# Ç¨Ï‰õΩ¯Å<Õ ÉèÏ~°`ü‰õΩ W"åfiÅx „ÑüáêkOzOk. 1927Ö’ =∞„^•ãπ *ÏfÜ«∞
HÍ,„QÔ ãπ =∞Ç¨ã¨ÉÅíè f~å‡}O, Éèq í +¨º`ü ~å*ÏºOQÍxH˜ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ HÍ"åÅx Ñ „ H¨ \
õ O˜ zOk.
1928Ö’ "≥∂fÖÏÖò <≥Ç„ ˙ ¨ x"ÕkHõ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ qq^èŒ ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åÅ∞, *Ï`«∞Å∞, qaè#fl á„ êO`åÅ∞
âßOuÜ«Ú`« ã¨ÇÏ¨ r=#O KÕÜ∂ « Å#QÍ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ W"åfieû# P=â◊ºHõ`# « ∞
Ñ
¿ ~˘¯Ok. 1931Ö’ Hõ~åz HÍO„QÔ ãπ =∞Ç¨ã¨ÉÅíè f~å‡}O ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ W"åfiÅx
`˘e™êi _ç=∂O_£ KÕãO≤ k. 1931Ö’ =∞Ç¨`«‡QÍOkè ~Ô O_»= ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’#∞ ÅO_»<£
"≥o¡#Ñ¨ÙÊ_»∞ „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. 1935Ö’ ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fiO K«@ìO #O^Œ∞
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ H˘xfl á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ JOkã¨∞OÎ _»QÍ ÖÏ~ü¤ s_çOQ∑ =∞iÜ«Ú ã¨~ü *Ï<£ ã Ã =· ∞<£Å∞
J_»∞‰¤ Ωõ <åfl~∞° . 1944–45 =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨~ü Tej Bahadhur
Sapru J^èºŒ Hõ` ∆ #« XHõ ã¨=∞#fiÜ«∞ ãÖÑ¶∞¨ O U~°Ê_# ç k. á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞.
28
„áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ – ~å*ÏºOQÆ ~°K«# :
24–1–1947# á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ÑïjeOKèOÕ ^Œ∞‰õΩ ã¨~åú~ü =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË ò J^èºŒ Hõ`∆ #« 54
ã¨É∞íè ºÅ`À á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨ÅÇ¨ ãÖÑ¶∞¨ O U~åÊ>Oÿˇ k. D á„ ê^äqŒ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ãÖÑ¶∞¨ O 12–02–1947#
S^Œ∞ LÑ¨ãO¨ Ñ¶∂ ¨ Å∞QÍ qÉèl í OK«|_çOk. JO^Œ∞Ö’ XHõ\˜ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å LÑ¨ãO¨ Ñ¶∞¨ O *ˇ.a. Hõ$Ñ¨ÖÏx
J^èºŒ Hõ`∆ #
« 9 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ãÖÑ¶∂
¨ xfl ~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ U~åÊ>Oÿ̌ k. a.Z<£.
~å=Ù ~åã≤# z`«∞Î ~å*ÏºOQÆOÖ’x á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ÑïjeOz XHõ x"ÕkHõ#∞ `«Ü∂ « ~°∞ KÕã# ≤
á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å LÑ¨ãO¨ Ñ¶∞¨ O ^•xx 16–4–1947# á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨ÅÇ¨ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ JÑ¨Ê*Ñ ˇ Ê≤ Ok.
á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å LÑ¨ãO¨ Ñ¶∞¨ O x"ÕkHõÖ’x =ÚMÏºOâßÅ∞.
Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞ Jq : Z) <åºÜ«∞~°Hõ∆}‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#q, K«@ì ãÖ~°Hõ∆} gÅ∞#flq,
<åºÜ«∞™ê÷<åÅ ^•fi~å J=∞Å∞ Ñ¨~K ° _« ®xH˜ gÅ∞#flq. Jq : á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞.
a ) <åºÜ«∞ ~°H}
∆õ ‰õΩ P=â◊ºHõ=Ú HÍxq, K«@ì ãÖ~°H}
∆õ ‰õΩ gÅ∞ HÍxq, HÀ~°∞Åì ^•fi~å J=∞Å∞ Ñ¨~K
° _
« ®xH˜
gÅ∞ ÖËxq. g\˜x xˆ~t Ì `« xÜ«∞=∂Å∞ JO\Ï~°∞.
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÖ’ Hˆ =ÅO ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å‰õΩ =∂„`"
« ∞Õ =iÎ™êÎ~Ú. L^• : 15,16,19,29,30
x|O^è# Œ Å∞ =∞iH˘xfl ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å`À áê@∞ q^ÕjÜ«ÚÅ‰õΩ ‰õÄ_® =iÎ™êÎ~Ú. JO^ŒiH˜ ã¨=∂#OQÍ
=iÎ™êÎ~Ú. L^• : 14,20,21,23,25,27,28 x|O^è# Œ Å∞.
D á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ ÉèÏ~°`« ã¨=∂Yº =º=ã¨Ö÷ ’ Hˆ O„ÔŒ Ö’<Õ HÍ‰õΩO_® ~å„ëêìÅÖ’ ‰õÄ_® JO^ŒiH˜
ã¨=∂#OQÍ =iÎ™êÎ~Ú.
¨ t
Õ HõÖ’ Ñ ¿ ~˘¯#|_ç# <åÅ∞QÆ∞ P^Œ~å≈Å∞ ã ¿ fiK«Û,ù ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉÏè `«$`«fiO, <åºÜ«∞O
=O\˜q. qã¨$Î `«"∞≥ #
ÿ q=~°} JOkOKèOÕ ^Œ∞‰õΩ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ~°∂á⁄OkOKÕ
W`«~° ™ê^è•~°} K«\ÏìÅHõO>Ë á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ ã¨~Àfi#fl`" « ∞≥ #
ÿ q. á„ ê^äqŒ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ 28 x|O^è# Œ "≥∞#ÿ q.
HÍ=Ù# J#QÍ x~åˆHÑ ∆ "
¨ ∞≥ #
ÿ q ÖË^• JÑï`«#"≥∞# ÿ q HÍ=Ù. J#QÍ Ñ „ u ¨ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ Ñ„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞
Ç
¿ Ï`«∞|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ POHõÅ∆ ∞ qkèOKÕ JkèHÍ~°O Hõey LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ P Ç ¿ Ï`«∞|^Œ`ú #
« ∞ x~åúiOKÕ JkèHÍ~°O
<åºÜ«∞ ™ê÷<åÅ‰õΩ LO@∞Ok.
á„ ê^äqŒ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÖ’ ™êO„Ñ^ ¨ •Ü«∞"≥∞# ÿ q HÍ=Ù. L^• : ã¨=∂#`«fiÑ¨Ù Ç¨Ï‰õΩ¯, ã
¿ fiK«Ûù ™êfi`«O`„ º« Ñ¨Ù
Ç¨Ï‰õΩ¯. =∞iH˘xfl á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ P^è∞Œ xHõ`" « ∞≥ #
ÿ q HÍ=Ù. L^• : Ñ‘_<
» åxfl x~ÀkèOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯. =∞`«
ã
¿ fiK«Ûù Ç¨Ï‰õΩ¯, q^•º ™êOã¨¯$uHõ Ç¨Ï‰õΩ¯.
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ H˘xfl ÉÏÅÉÏeHõÅ‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞.
L^• : 21, 21(Z) 23,24 x|O^è# Œ Å∞
=∞iH˘xfl J ÅÊ ãÖYº =~åæÅ‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞.
29
L^• : =∞`« ã
¿ fiK«Ûù Ç¨Ï‰õΩ¯ 25 #∞O_ç 28 x|O^è#
Œ Å =~°‰Ωõ
q^•º ™êOã¨¯$uHõ Ç¨Ï‰õΩ¯ 29 =∞iÜ«Ú 30 x|O^è# Œ Å∞
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° HÍÅOÖ’ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ x `å`å¯eHõOQÍ xÅ∞Ñ¨Ù^ŒÅ KÕÜ∞« =K«∞Û.
H˘xfl ã¨sfiã¨∞Å#∞ J`«º=ã¨~° Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi ã¨sfiã¨∞Å#∞ ÉèÏqOz "åiH˜ ‰õÄ_® á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ Ñïq∞`«O
KÕÜ∞« =K«∞Û. L^• : "≥^ · ºŒ , P~ÀQÆº ã¨sfiã¨∞Å∞, RTC, Railway, `«Ou `«áêÖÏ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ™êÜ«Ú^Œ ^ŒàÏÅ "åiH˜ =iÎOK«‰Ωõ O_® Ñïq∞`«∞Å#∞ qkèOK«=K«∞Û.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆO á„ ê~°OÉèOí Ö’ á„ ê^äq

Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ 7 =~åæÅ∞QÍ LO_»QÍ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« H„ O˜ ^Œ 6 =~åæÅ∞
HõÅ=Ù.
1) ã¨=∂#`«fiÑ¨Ù Ç¨Ï‰õΩ¯ : 14 #∞O_ç 18 x|O^è# Œ Å∞, ã
¿ fiK«Ûù Ç¨Ï‰õΩ¯ : 19 #∞O_ç 22, Ñ‘_< » åxfl x~ÀkèOKèÕ
Ç¨Ï‰õΩ¯ : 23 #∞O_ç 24, =∞`« ã¿ fiK«Ûù Ç¨Ï‰õΩ¯ : 25 #∞O_ç 28 x|O^è# Œ , q^•º ™êOã¨¯$uHõ Ç¨Ï‰õΩ¯ : 29
#∞O_ç 30 x|O^è# Œ Å∞. ~å*ÏºOQÆ Ñï~°H} ∆õ Ç¨Ï‰õΩ¯ 32= x|O^è# Œ .
<À\ò : 31= x|O^è# Œ Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯ QÆ∂iÛ Ñ ¿ ~˘¯<Õk. J~Ú`Õ [#`å Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO J#QÍ "≥Ú~ås˚
^ÕâßÜü∞ Ñ
„ É¨ ∞íè `«fiO 44= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1978 Ñ „ H¨ Í~°O Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å
*Ïa`å #∞Oz `˘ÅyOz Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« 12= ÉèÏQÆOÖ’ 4= J^è•ºÜ«∞O #O^Œ∞ 300 (Z) K«@| ì ^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ ,
<åºÜ«∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ ÖË^• âßã¨# |^Œ" ú ∞≥ #
ÿ ÖË^• ™ê^è•~°} Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~∞° .
12= x|O^è#Œ : ~å*ÏºOQÆO QÆ∞iOzè x~°fizã¨∞OÎ k. =∞iÜ«Ú á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å x~°fiK«#O QÆ∞iOz
¿Ñ~˘¯O@∞Ok.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆO, á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ~å*ÏºxH˜ ã¨=∞iÊOzOk.
13= x|O^è# Œ : á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯‰õΩ ãïÑ¨_x
» ÖË^• =ºuˆ~Hõ"∞≥ #
ÿ K«\ÏìÅ∞ K≥Å<
¡ ~Õ =
° Ù, J#QÍ <åºÜ«∞
™ê÷<åÅ‰õΩ, <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ HõÅ^Œx D x|O^è# Œ Ñ
¿ ~˘¯#∞#∞.
14= x|O^è# Œ : 14 (Z) K«@Oì ^Œ$+≤Öì ’ JO^Œ~∂ ° ã¨=∂#∞ÖË. D ÉèÏ=##∞ a „ \˜+π =∞iÜ«Ú Si+π
~å*ÏºOQÍÅ #∞O_ç Q„ ÇÆ Ï≤ OK«_O» [iyOk. a „ \˜+π ~å*ÏºOQÆOÖ’ Z.a. _≥ã · ‘Ñ ¿ ~˘¯#fl ã¨=∞<åºÜ«∂xfl Wk
áÈe LOk. Z.a. _≥ã · ‘Ñ„ H¨ Í~°O K«@Oì ^Œ$+≤Öì ’ ~åA ÖË^• Ñ ¿ ^Œ Z=~°∞ `«ÑÙ¨ Ê KÕã<≤ å tHõ∆ ã¨=∂#"Õ∞. D
x|O^è#Œ #∞ J#∞ãïOz ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Ñ
„ ^¨ •è x "≥Ú^ŒÅ∞H˘x ™ê=∂#º áœ~°∞x =~°‰Ωõ XˆH q^èOŒ QÍ
tH˜∆OK«|_»`å~°∞.
Ç
¿ Ï`«∞|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ :
361= x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ , QÆ=~°fl~Åü ∞, q^Õj ~åÜ«∞ÉÏ~°∞Å∞, ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞,ì Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì
<åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞, K«@Oì ^Œ$+≤Öì ’ ã¨=∂#∞Å∞ HÍ~°∞. J#QÍ `«=∞ Ñ¨^q Œ , qkè x~°fiÇ¨Ï}Ö’ x~°fiiÎOz#
q^è∞Œ Å‰õΩ QÍ#∞ <åºÜ«∞™ê÷<åÅ‰õΩ ["å|∞^•s HÍ^Œ∞. gix JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . giÃÑ· H„ q ˜ ∞#Öò Hˆ ã¨∞Å∞
30
Ñ
Ã @ì‰Ä
õ _»^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ ã≤qÖò ^•fi~å "ÕÜ∂
« Å#fl 2 <≥ÅÅ =Ú#∞Ñ¨Ù ã¨∂K«# KÕÜ∂
« e.
14 (a) x|O^è# Œ : K«@= ì Ú =¸ÅOQÍ ã¨=∂# ~°H} ∆õ . D ÉèÏ=##∞ J"≥∞iHÍ ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç
Q„ Ç
Æ Ï≤ OKå~°∞. nx Ñ„ H¨ Í~°O ã¨=∂# Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =∂„`"
« ∞Õ ã¨=∂# ~°H} ∆õ HõeÊã∞¨ OÎ k. L^• : XHõ ~°H"
õ ∞≥ #
ÿ
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ XHõ ~°H" õ ∞≥ #
ÿ Ñ¨#∞flÅ q^è•#O LO@∞Ok `«ÑÊ¨ XHõ¯iH˜ XHõ¯ XHõ¯ Ñ¨#∞flÅ q^è•#O LO_»^∞Œ .
Ç
¿ Ï`«∞|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ : ~å*ÏºOQÆO =º=™êÜ«∂xfl Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ `«~Q° u
Æ QÍ QÆ∞iÎOz Pã≤Î Ñ¨#∞fl#∞
q∞#Ç¨~ÚOKå~°∞.
15= PiìHÖõ ,ò 5 qK«H}∆õ ÏÅ#∞ x¿+kOK«_O» . ~å*ÏºOQÆOÖ’x D x|O^è# Œ #∞ J#∞ãïOs ÉèÏ~°`«
áœ~°∞Å =∞^èºŒ 5 ~°HÍÅ qK«H} ∆õ ÏÅ#∞ J#QÍ ‰õΩÅ, =∞`«, *Ïu, ã „ ,Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ [#‡Å#∞ x¿+kã¨∞OÎ k. D
x|O^è#Œ #∞ J#∞ãïOz Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO =∞`«Ñ~¨ "
° ∞≥ #
ÿ qK«H}
∆õ áê\ÕK«‰Ä õ _»^∞Œ .
L^• : Ç≤ÏO^Œ∂ q"åÇ¨Ï K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O |Ç¨ï ÉèÏ~°º`«`fi« O x¿+^èOŒ . J^Õ =Úã≤O¡ q"åÇ¨Ï K«@ì
Ñ
„ H¨ Í~°O |Ç¨ïÉèÏ~°º`«`fi« O K≥Å∞¡`∞« k.
D x|O^è# Œ #∞ J#∞ãïOz Ç¨ÏŸ@Öò,û ëêÑπ,û K≥~∞° =ÙÅ∞, ÉÏ=ÙÅ∞, ~Ô à· √◊ ,¡ ~À_»∞¡ ^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ 5
~°HÍÅ qK«H}
∆õ ÏÅ#∞ áê\ÕK«~å^Œ∞.
Ç¿ Ï`«∞|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ : ã
„ ,Î‘ tâ◊√ ãÖHˆ =
∆ ∂xH˜ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO H˘xfl L^ÀºQÍÅ‰õΩ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ =∂„`"
« ∞Õ
Hˆ \Ï~ÚOK«=K«∞Û. =∞iH˘xflO\˜Ö’ x¿+kOK«=K«∞Û.
L^• : #~°∞Åû ∞, _®Hõ~ì ∞° ,¡ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
L^ÀºQÍÅÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ÅHˆ JkèHõ J=HÍâ◊O HõeÊ,zOk. Hõi# î â„ =
◊ ∞`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl Hõ~å‡QÍ~åÅ∞, QÆ#∞Å∞,
q∞Åìi =O\˜ L^ÀºQÍÅÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ x¿+kOK«=K«∞Û. ™ê=∂lHõOQÍ q^•º q+¨Ü«∞OQÍ "≥#∞Hõ|_ç#
`«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. =~åæÅ "åi Jaè=$kú xq∞`«OÎ "åiH˜ i[ˆ~fi+¨<Å£ ∞ Hˆ \Ï~ÚOK«=K«∞Û.
<À\ò : ÉÏÖÏl_£ "≥∞ã
ÿ ∂
¨ ~ü K«@Oì 1943 Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì f~°∞Ê#∞ J#∞ãïOz i[ˆ~fi+¨#∞Å∞
50% âß`åxH˜ q∞OK«‰Ä õ _»^∞Œ . J~Ú`Õ Hõ~å‚@HõÖ’ 68% `«q∞à◊<å_»∞Ö’ 69% i[ˆ~fi+¨<£ HõeÊOz# P
JOâßÅ#∞ 9= + Ã _»∂ºÖòÅÖ’ á⁄O^Œ∞Ñ¨~åÛ~∞° . <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O =iÎOzOk.
16= x|O^è#Œ :Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÍÅÖ’ JO^ŒiH˜ ã¨=∂# J=HÍâ◊O. D x|O^è#Œ #∞ J#∞ãïOz Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi
L^ÀºQÍÅÖ’ 7 qK«H} ∆õ ÏÅ#∞ x¿+kOK«_O» [iyOk. Jq ‰õΩÅ, =∞`«, *Ïu, ã
„ ,Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨, [#‡, =Oâ◊O,
x"åãÖ. nx Ñ„ H¨ Í~°O W`«~° qK«H} ∆õ ÏÅ#∞ áê\ÕK«=K«∞Û.
L^• : q^•º~°›`,« =Ü«∞ã¨∞,û âßs~°Hõ ^•OÑ¨`º« O, ed`«, "≥∂H˜`« Ñ¨sHõÅ∆ ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
Ç
¿ Ï`«∞|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ Ñïq∞`«∞Å∞ :
D x|O^èŒ##∞ J#∞ãïOz „Ñ¨Éèí∞`«fiO H˘xfl ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åÅ∞, „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ#∞ „áêuÑ¨kHõ
KÕã∞¨ H˘x Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõeÊOK«=K«∞Û.
31
L^• : 1. Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜., a.ã≤. =~åæÅ "åiH˜ Hˆ \Ï~ÚOz# i[ˆ~fi+¨#∞¡.
2. Ç≤ÏO^Œ∂ ^èŒ~å‡^•Ü«∞ ãÖã¨÷ÅÖ’ ˆH=ÅO Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«ã¨∞÷Å‰õΩ =∂„`«"Õ∞ L^ÀºQÆ
J=HÍâßÅ∞ HõeÊ™êÎ~∞° .
3. =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ ™êkèHÍ~°`« HÀãÖ =∞Ç≤Ïà◊‰õΩ „Ñ¨Éèí∞`«fi L^ÀºQÍÅÖ’ 33.3% „Ñ¨`ÕºHõ
ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõeÊ™êÎ~∞° .
17= x|O^è# Œ : Jã¨∞Êâº◊ `« x¿+^èOŒ , =∞Ç¨`«‡QÍOkè ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü ã¨É∞íè º_»∞ HÍ#Ñ¨Ê\H˜ ˜ PÜ«∞# Ñ „ É
¨ Ïè =O
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü ã¨É∞íè ºÅ Ñ Ã #
· HõÅ^Œ∞ J#_®xH˜ D x|O^è# Œ XHõ L^•Ç¨Ï~°}. ^ÕâO◊ Ö’
LO_Õ ™êOÑ¶∞‘ Hõ ^Œ∞~åKå~åÖˇ# · Jã¨∞Êâº◊ `« x¿+kOK«_®xH˜ ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO 1955
ãÖ=`«~û =° ÚÖ’ Jã¨∞Êâº◊ `« x¿+^Œ K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOzOk. =∞„^•ã¨∞ ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì Jã¨∞Êâº◊ `«
J<Õ Ñ¨^•xfl =Ú‰õΩ¯ã¨∂\˜QÍ LÑ¨Ü∂ ≥ yOz ã Ã · Ç≤ÏO^Œ∂[ ã¨=∂[ <ÕÑ^ ¨ ºŒè OÖ’ "åi
=∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ ^≥|ƒuO\ÏÜ«∞<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ nxx =∂~°Û=∞x Ñ ¿ ~˘¯#flk.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆOÖ’ Jã¨∞Êâº◊ `« J<Õ Ñ¨^•xfl x~°fizOK«Ö^ Ë ∞Œ . 1955 Jã¨∞Êâº◊ `« x¿+^Œ K«\ÏìxH˜
1976Ö’ Ñ ¿ ~°∞ =∂~åÛ~∞° . nxx Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« á„ ⁄>ˇH<
∆õ £ PÑ¶π ã≤qÖò ~Ô \· ûò Ü«∂H±ì ÖË^• =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Ñï~°H} ∆õ
K«@Oì QÍ Ñ
¿ ~˘¯O@∞<åfl~∞° . ÑÃ · K«\Ïìxfl LÅ¡OÑ¶∞≤ Oz# U =ºHÎ̃HÔ # · 6 <≥ÅÅ #∞Oz 2 ãÖ=`«~û åÅ =~°‰Ωõ
Hõi#
î HÍ~åQÍ~° tHõ∆ qkè™êÎ~∞° .
18= x|O^è# Œ : H©iÎ zÇ¨flÅ#∞ x¿+kèOK«_O» , a „ \˜+π "å~°∞ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’x ã¨=∂*Ïxfl qÉèl í OKåÅ<Õ
L^ÕâÌ º◊ O`À H˘xfl ‰õÄb# =~åæÅ‰õΩ ~å"£ |Ç¨Ï^Œ∂~ü, ~å*Ï |Ç¨Ï^Œ∂~ü, lOQ∑ |Ç¨Ï^Œ∂~ü, =∞Ç¨~å*Ï J<Õ
Q“~°= a~°∞^Œ∞ezÛ ã¨`¯« iOKå~°∞. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO D x|O^è# Œ #∞ J#∞ãïOz Q“~°= a~°∞^ŒÅ#∞
x¿+kã¨∞ÎOk. 1954 #∞O_ç ™ê=∂lHõ ¿ã=Å‰õΩ QÆ∞iÎOÑ¨ÙQÍ ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fiO, Ñ¨^Œ‡ qÉèí∂+¨}, Ñ¨^Œ‡
Éè∂
í +¨, Ñ¨^‡Œ g
„ ÑÃ · a~°∞^ŒÅ#∞ W=fi_»O ~å*ÏºOQÆ q~°∞^Œ= ú ∞x =∞^èºŒ Ñ „ ^¨ âÕ ò Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ
¿ ~˘¯#_»O =Å#
1977Ö’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# [#`å Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO a~°∞^Œ∞Å#∞ ~°^∞Œ Ì KÕãO≤ k. 1980Ö’ uiy JkèHÍ~°OÖ’H˜
=zÛ# WOk~å „Ñ¨Éèí∞`«fiO g\˜x Ñ¨Ù#~°∞^ŒúiOsOk. ^Õâ◊OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞ ^ÕjÜ«∞OQÍ HÍx
q^ÕjÜ«∞OQÍ HÍx ~å„+Ñ ì¨ u
¨ ÖË‰Ωõ O_® Z@∞=O\˜ H©iÎ zÇ¨flÅ#∞ á⁄O^Œ~å^Œ∞.
¿ÇÏ`«∞|^Œú"≥∞ÿ# Ñïq∞`«∞Å∞ : q^•º q+¨Ü«∞=ÚQÍ Ñ≤.ÃÇÏKü._ç. KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ _®Hõì~ü, „á⁄„ÃÑ¶ã¨~ü ÖÏO\˜
a~°∞^Œ∞Å#∞ W=fi=K«∞Û#∞. ã Ã x
· Hõ Ñ¨~O° QÍ qt+ì̈ ã
¿ =Å∞ JOkOz#O^Œ∞‰õΩ H©iÎ K«H„ ,õ ™œ~°º K«H„ ,õ Jâ’Hõ
K«H„ ,õ =∞Ç¨g~°KH„« ,õ Ñ¨~=
° ∞g~°KH„« õ ÖÏO\˜ a~°∞^Œ∞Å#∞ W=fi=K«∞Û#∞.
¿ fiK«Ûù, ™êfi`«O„`«ºÑ¨Ù Ç¨Ï‰õΩ¯ :
ã
<À\ò : á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ nxx P`«‡ ÖË^• á„ ê}O ÖÏO\˜^x
Œ Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~°∞.
19= x|O^è# Œ : P~°∞ ™êfi`«O`„ åºÅ#∞ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
19 1 (Z) : "åH± ™êfi`«O`„ º« O, ÉèÏ= ™êfi`«O`„ º« Ñ
„ H¨ @
õ # ™êfi`«O`„ º« O : D x|O^è#
Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ÉèÏ~°fÜ«∞
áœ~°∞Å∞, "åH± ™êfi`«O`„ åºxfl, ÉèÏ= Ñ
„ H¨ @
õ # ™êfi`«O`„ åºxfl D q^èOŒ QÍ Hõey L<åfl~∞° . L^• : ~°K# « Å∞,
32
Hõ^ÅŒä ∞, HÍ~°∂# ì ∂¡, ã≤x=∂Å∞, ~ˆ _çÜ∂
≥ , \˜.q. WO@~ü<\ ≥ ,ò ã¨ÉÅíè ∞, ã¨=∂"ÕâßÅ∞, K«~Û°Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
<À\ò : Ñü „ HÍ ™êfi`«O`„ º« O QÆ∞iOzè D x|O^è< Œ ÕÑ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
Ç
¿ Ï`«∞|^Œ" ú ∞≥ #
ÿ Ñïq∞`«∞Å∞ : ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O, ã¨=∞„Q`Æ ,« âßOu Éè`„í ^ « ÅŒ ^Œ$ëêìº D x|O^è# Œ Å‰õΩ
Ñïq∞`«∞Å∞ qkèOK«=K«∞Û. L^• : ™êÖÏ‡<£ ~°jÌ HÍº@xH± ã¨sfiãπ J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO ~°^∞Œ Ì
KÕã≤Ok.
19. 1 (a) : ã¨=∂"ÕâßxH˜ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ QÆÅ ã ¿ fiK«Ûù : nx Ñ„ H¨ Í~°O ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞,
PÜ«Ú^è•Å∞ ^èiŒ OK«‰Ωõ O_® âßOuÜ«Ú`«OQÍ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
Ñïq∞`«∞Å∞ : ã≤‰Ωõ ¯Å∞, ‰„ Ωõ áê#O J<Õ z#fl Hõux Î ^èiŒ Oz ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ Ç¨[~°∞ HÍ=K«∞Û.
19. 1 (ã≤) : ãÖÑ¶∂ ¨ Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ™êfi`«O`„ º« O : D x|O^èŒ Ñ „ H¨ Í~°O ~å[H©Ü∞« áêsì,
q^•º~°∞Åú ∞, \©K~« ,ûü Hõ~¬° ‰õΩÅ∞, HÍi‡‰õΩÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ "åi Ñ „ Ü¨ ∂ ≥ [<åÅ s`åº ãÖÑ¶∂ ¨ Åx U~åÊ@∞
KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
POHõÅ∆ ∞ : ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∂kHÍ~°O, ã¨=∞„Q`Æ ,« âßOu Éè^ „í `Œ Å« ∞ "≥Ú^ŒÖ#
·ˇ <≥u · Hõ qÅ∞=Å ^Œ$ëêìº
H„ O˜ k ãÖÑ¶∂¨ Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ~å^Œ∞.
L^• : q∞e@s "å~°∞, ^˘OQÆÅ∞, =ºaèKå~°∞Å∞, `„ åQÆ∞É’`«∞Å∞.
19. 1 (_çV) : ãÖKå~° ã ¿ fiK«Û : Ñ
„ u¨ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ ÉèÏ~°Ò« Ö’ U á„ êO`«OÖ’ <≥< · å ãÖK«iOK«_®xH˜
ÖË^• Ü«∂`„ Å« ∞ KÕÜ∞« _®xH˜ JkèHÍ~°O HõÅ^Œ∞.
POHõÅ∆ ∞ : Ñ „ *¨ Ï~ÀQÆº=Ú s`åº JO@∞~ÀQÆ∞Å∞, Ñ≤zÛ"å~°∞ ã¨=∂[OÖ’ ãÖK«iOK«~å^Œ∞.
19.1 (WV) : ã≤~÷ ° x"åãÖ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ™êfi`«O`„ º« O : Ñ „ u ¨ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ U á„ êO`åÅ<≥< · å
ã≤~÷ x ° "åãÖ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
POHõ∆Å∞ : 1970 x|O^èŒ#Å∞ „Ñ¨HÍ~°O ~å„+¨ì W`«~°∞Å∞ Jammu Kashmir Ö’ ã≤÷~° x"åãÖ U~åÊ@∞
KÕã¨∞HÀ~å^Œ∞.
19.1 (l) W+ì̈"∞≥ # ÿ =$uÎ, "åºáê~°O, "å}˜[ºO KÕÑ> ¨ ìË ™êfi`«O`„ º« O :
POHõÅ∆ ∞ : Ñ„ É
¨ ∞íè `«fiO x¿+kOz# =$`«∞ÅÎ #∞ "åºáê~° "å}˜*ÏºÅ#∞ Ñ „ [¨ Å∞ KÕÑ@¨ ~ì å^Œ∞.
L^• : ^˘OQÆ`# « O, =ºaèKå~°O, PÜ«Ú^•Å `«Ü∂ « s =∞iÜ«Ú J=∞‡_»O.
<À\ò : 19.1 (ZÑ¶)π Pã≤x ÷ ãÖáêkOK«_®xH˜, Y~°∞Û Ñ Ã @ì_®xH˜, J<åº„HÍO`«O KÕÜ∞« _®xH˜ QÆÅ ã ¿ fiK«Ûù
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯<Õk. J~Ú`Õ 44= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1978= ^•fi~å nxx ã ¿ fiKåÛù Ç¨Ï‰õΩ¯ #∞Oz
`˘ÅyOKå~°∞.
*ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ ÖË^• ÉÏÇ¨Ïº J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ : Wk q=iOz#Ñ¨ÙÊ_∞» 19= x|O^è# Œ
`«H} ∆õ "Õ∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« |_»∞#∞.
20= x|O^è# Œ : <Õ~O° , tHõ∆ #∞O_ç ~°H} ∆õ á⁄O^Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ :
1. K«@Oì s`åº <Õ~O° KÕÜ∞« x =ºHÎ̃ tH∆Í~°∞›_∞» HÍ^Œ∞.
2. J=∞Å∞Ö’ L#fl K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°"∞Õ qHõ∆ qkèOKåe.
33
3. XHõ <Õ~åxH˜ ~Ô O_»∞ tHõÅ∆ ∞ qkèOK«~å^Œ∞.
4. <Õ#O ~°∞A=Ù HÍx^Õ tHõ∆ qkèOK«~å^Œ∞.
5. xOk`«∞_»∞ `«#‰õΩ `å#∞ =ºuˆ~HõOQÍ ™êHõO∆ K≥ÑÊ¨ _®xH˜ x~°ƒOù kOK«~å^Œ∞.
<À\ò : ~å„+Ñ ì¨ u¨ 352 Ñ „ H¨ Í~°O *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» D x|O^è# Œ #∞ `å`å¯eHõOQÍ
~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« ÖË~∞° .
21= x|O^è# Œ : =ºHÎ̃ á„ ê}ÏxH˜ ã
¿ fiK«Û‰ù Ωõ QÆÅ ~°H}
∆õ Ç¨Ï‰õΩ¯ ÖË^• rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ : D x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi, Ñ
„ [¨ Å∞ HÍx K«@ì x~åúiOzè# Ñ¨û úŒ q∞#Ç¨ =∞~À Ñ¨û úŒ Ö’ XHõ =ºHÎ̃, á„ ê}ÏxH˜, ã
¿ fiK«Û‰ù Ωõ
Z@∞=O\˜ Ç¨x HõeÊOK«~å^Œ∞.
<À\ò : ~å„+Ñ ì¨ u ¨ *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» D x|O^è# Œ `å`å¯eHõOQÍ ‰õÄ_® KÕÜ∞« ÖË~∞° .
21 (Z) x|O^è# Œ : 6 #∞Oz 14 ãÖ=`«~û åÅÖ’Ñ¨Ù ÉÏÅ ÉÏeHõÅ‰õΩ Lz`« x~°ƒOù ^è# Œ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ q^Œº#∞
JOkOK«_O» á„ ê^äq
Œ ∞Hõ ÉÏ^èºŒ `« : D x|O^è#
Œ WO`«‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiO xˆ~+ Ì `≤ « xÜ«∞=∂ÅÖ’ 45 x|O^è# Œ
Ñ
¿ ~˘¯<Õk. J~Ú`Õ 86= ã¨=~°} K«@Oì 2002 Ñ „ H¨ Í~°O nxx á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ QÆ∞iÎOKå~°∞.
22= x|O^è# Œ : x„QÇ Æ ¨ }, x~°ƒOù ^èOŒ #∞Oz ~°H} ∆õ á⁄O^Õ Ç¨Ï‰õΩ¯.
D x|O^è# Œ H„ O˜ k 3 ~°H} ∆õ Å#∞ HõeÊã∞¨ OÎ k.
1. JÔ~ã¨∞ì HÍ|_ç# =ºHÎ̃H˜ HÍ~°}O `≥eÜ«∞*ËÜ∂ « e.
2. JÔ~ã¨∞ì HÍ|_ç# =ºH˜HÎ ˜ `«#‰õΩ W+¨" ì ∞≥ #
ÿ <åºÜ«∞"åk ^•fi~å <åºÜ«∞~°H} ∆õ á⁄O^Õ gÅ∞#∞ HõeÊOKåe.
3. JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« |_ç# 24 QÆO@Å Ö’Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° L#fl "≥∞l„ã ¿ \
ì ò =ÚO^Œ∞ Ç¨[~°∞ Ñ¨~K ° åe.
<À\ò : â◊`„ ∞« ^ÕâßÅ "åiH˜, f„="å^Œ∞Å‰õΩ Wq =iÎOK«=Ù.
23= x|O^è# Œ :ã „ ÅÎ‘ ∞, ÉÏeHõÅ J=∞‡HõO x~°ƒOù ^èOŒ QÍ J==∂#Hõ~° Ñ¨#∞Åx á„ È`åûÇÏ≤ OK«∞@, "≥\K ì̃ åH˜i,
=ºaèKå~°O, *’yx ÖË^• ^Õ=^•ã≤ ÖË^• =∂`åOy ÖÏO\˜ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ x¿+^ŒO. Ñ Ã · ~°∞QÆ‡`«Å#∞ ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ¨_®xH˜
ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊ Ñ
„ É ¨ ∞íè `«fiO 1955Ö’ ã „ ÅÎ‘ ∞, ÉÏeHõÅ Jqhu "åºáê~° x~À^èK Œ « K«@Oì Ñ≤\Ï J#QÍ Prevention
of Immoral Traffic Act. ~°∂á⁄OkOzOk.
Ñïq∞`«∞Å∞ : Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO H˘xfl =~åæÅ Ñ „ [¨ Å #∞O_ç Ñ „ *¨ Ï ãÖHˆ =∆ ∞O HÀãÖ "≥\K ì̃ åH˜i Q„ Ç
Æ Ï≤ OK«=K«∞Û.
L^• : K«O^ „ ÉŒ Ï|∞ <åÜ«Ú_»∞ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO [#‡Éè∂ í q∞, â„ = ◊ ∞^•#O Ñ¨^HŒä ÍÅ ^•fi~å g\˜x Q„ Ç Æ Ï≤ OKå~°∞.
24= x|O^è# Œ : ÉÏÅ HÍi‡Hõ x¿+^èOŒ : 14 ãÖ=`«~û åÅ Ö’Ñ¨Ù ÉÏÅ ÉÏeHõÅ#∞ Hõi# î "≥∞# ÿ â„ =◊ ∞‰õΩ,
QÆ#∞Å∞, Hõ~å‡QÍ~åÅ∞, W`«~° Ñ¨#∞Å∞ KÕ~ÚOK«~å^Œ∞. ÉÏÅ HÍi‡‰õ x¿+^è•xfl J=∞Å∞ KÕã ¿ O^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO H„ O˜ k K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOzOk.
L^• : 1938 ÉÏÅ ÉÏeHõÅ K«@Oì 1948 Hõ~å‡QÍ~åÅ K«@Oì , 1952 QÆ#∞Å K«@Oì .
25= x|O^è# Œ : =∞`« ã ¿ fiK«Ûù QÆ∞iOz. D x|O^è# Œ Å#∞ J#∞ãïOzè Ñ „ f ¨ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ `«#
=∞<Àcè+Oì̈ Ñ „ H¨ Í~°O ÖË^• JO`«~å`«‡ Ñ „ É¨ ’è ^•#∞™ê~°O W+ì̈"∞≥ # ÿ =∞`åxfl ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. D x|O^è# Œ #∞
J#∞ãïOz Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ J#QÍ ã≤‰Ωõ ¯Å∞, É∫^Œ∞ÅÌ ∞, *ˇ# · ∞Å∞ Jx J~°Oú .
34
Ñïq∞`«∞Å∞ : |Å =O`«Ñ¨Ù =∞`« =∂iÊ_ç x¿+^èŒO. „HÕk ~å„ëêìÅ∞ |Å=O`«Ñ¨Ù =∞`« =∂iÊ_çÅ#∞
x¿+kOKå~Ú.
1) `«q∞à◊<å_»∞ 2) Xi™êû 3) ~å[™ê÷<£ 4) =∞^èºŒ Ñ
„ ^
¨ âÕ ò 5) Hˆ ~°à◊
26= x|O^èŒ# : =∞`« =º=Ç¨~åÅ x~°fiÇ¨Ï}Ö’ ¿ãfiK«Ûù : „Ñü =∞`«ã¨∞÷Å∞ `«=∞ =∞`« =º=Ç¨~åÅ#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞HÀ=_®xH˜ =∞`« ãÖã¨÷Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«∞HÀ=K«∞Û. "å\˜H˜ ãÖ|OkèOz ã≤÷~°, K«~åã¨∞÷Å#∞
ãÖáêkOK«∞HÀ=K«∞Û.
27= x|O^è#
Œ :Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ =∞`« "åºÑ≤HÎ ˜ ÖË^• =∞`« áÈ+¨}‰õΩ Ñ
„ [¨ Å #∞O_ç Ñ¨#∞flÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ∞« _»O
x¿+^èŒO.
q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ : =∞`« HõÖ’¡Å Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =∞`« Hõ@_
ì ®Å‰õΩ #+ì̈O "å\˜e#
¡ Ñ¨Ù_»∞ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO "å\˜x
Ñ¨Ù#~ü xi‡OK«=K«∞Û.
28= x|O^è#
Œ :Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi q^•ºÅÜ«∂Ö’¡#∞ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ã¨Ç¨ Ü«∞O á⁄O^Õ q^•ºÅÜ«∂Ö’¡#∞ =∞`« É’^èŒ
x¿+^ŒO.
29= x|O^è#
Œ : J ÅÊ ãÖMÏºHõ =~åæÅ "å~°∞ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ ÉèÏ+¨, eÑ≤, ãÖã¨¯$ux ãÖ~°HO∆˜ K«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯.
30= x|O^è#
Œ : J ÅÊ ãÖMÏºHõ =~åæÅ "å~°∞ `«=∞ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ ÉèÏëê, ãÖã¨¯$`«∞Å#∞ ~°HO∆˜ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞Hˆ HÍx
q^•ºÅÜ«∂Å#∞ ™ê÷ÑO≤ K«=K«∞Û. "å\˜x x~°fiÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û.
32= x|O^è# Œ : ~å*ÏºOQÆ Ñï~°H} ∆õ Ç¨Ï‰õΩ¯ : _®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü Jaèá„ êÜ«∞OÖ’ ~å*ÏºOQÆ Ñï~°H} ∆õ
Ç¨Ï‰õΩ¯, á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯, Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖÏO\˜^x Œ Ñ¿ ~˘¯<åfl~∞° . Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Ñ
„ [¨ Å á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ qÑ¶∂
¨ `«O
HõeÊã∂¨ Î ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì 32= x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì 226 x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O D H„ O˜ k 5 ~°HÍÅ i\òû
*Ïs KÕ™êÎ~Ú.
<À\ò : i\ò J#QÍ `«ÑÊ¨ xãïQÍ áê\ÕKåeû# HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ∞ ÖË^• P[˝Å∞.
"≥Ú^Œ\˜ i\ò :
Ç
Ã ÏaÜ«∞ãπ HÍ~°Êãπ – |Ok Ñ „ `¨ º« Hõ.∆
|Ok ÖË^• xOk`«∞xfl "≥O@<Õ HÀ~°∞Öì ’ Ç¨[~°∞ Ñ¨~K ° =« ∞x P^ÕâO◊ .
<À\ò : nxx Ñ„ É¨ ∞íè `«fi, Ñ
„ É
¨ ∞íè `Õfi`«~° =~åæÅÑ
Ã · *Ïs KÕÜ∞« =K«∞Û.
~Ô O_»= i\ò : =∂O_®=∂º<£, Ñ¨~= ° ∂^Õâ◊ J#QÍ L#fl`« P^ÕâO◊ .
<À\ò : i\òÅÖ’ HÔ Å¡ nxx P^ÕâO◊ ÖÏO\˜ i\ò Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~°∞. XHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi JkèHÍ~° ãÖã¨÷ `«=∞ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ
ÉÏ^èºŒ `«#∞ ã¨H„ =
õ ∞OQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«#Ñ¨ÙÊ_∞» ^•xx x~°fiÇ≤ÏOK«=∞x HÀ~°∞ì P^ÕtOK«=K«∞Û.
=¸_»= i\ò : á„ ⁄Ç≤Ïa+¨<£ – Ñ
„ u
¨ ã
¿ ^•, J#QÍ x¿+kèOK«_O» .
35
<À\ò : nxx HÀ~°∞Åì g∞^Œ =∂„`" « ∞Õ Ñ
„ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe. Ñ
Ã · HÀ~°∞ì HÕk HÀ~°∞‰ì Ωõ *Ïs KÕÜ∂
« e. H„ O˜ k HÀ~°∞ì `å#∞
qKåiã¨∞# Î fl Hˆ ã¨∞#∞ "≥O@<Õ xeÑ≤"Ü Õ ∞« =∞x Ñ Ã · HÀ~°∞ì P^ÕâO◊ .
<åÅæ= i\ò : ã
Ã sÛiÜ≥∂ J#QÍ L„`ÊÕ +} ¨ ^è$Œ HõiOK«∞@. H„ O˜ k HÀ~°∞ì xeÑ≤"ã
Õ #
≤ Ñ¨ÙÊ_∞» Hˆ ã¨∞#∞ Ñ
„ H¨ ¯õ HÀ~°∞‰ì Ωõ
QÍx ÖË^• Ñ
Ã · HÀ~°∞‰ì Ωõ |^Œb KÕÜ∞« =∞x P^ÕâO◊ .
S^Œ= i\ò : HÀ"åº~°O\’ J#QÍ JkèHÍ~° Ñ¨$^Œ= J#QÍ U JkèHÍ~°O`À K«@Ñ ì ~¨ "
° ∞≥ #
ÿ J~°›`Å« ∞ ÖË‰Ωõ O_®
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO JkèHÍ~°O x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ >Ë P JkèHÍ~åxfl `˘ÅyOK«=∞<Õ P^ÕâO◊ .
33= x|O^è#
Œ : ™êÜ«Ú^Œ ^ŒàÏÅ "åiH˜ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ Ñïq∞`«O KÕÜ∞« _»O.
34= x|O^è#
Œ :ã
Ã x
· Hõ âßã¨#O J=∞Å∞Ö’ L#fl á„ êO`«OÖ’ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ Ñïq∞`«O KÕÜ∞« _»O.
35= x|O^è# Œ : á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O. =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã
¿ JkèHÍ~°O, Ç¿ Ï`«∞|^Œú Hõ@∞ìÉÏn@¡,
Ñïq∞`«∞Å∞ qkèOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ LO@∞Ok.
~å„+Ñ ì̈ u¨ 352= x|O^è# Œ Ñ

„ H¨ Í~°O *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» J#QÍ ÉèÏÇ¨Ïº
J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ U~°Ê_#
ç Ñ¨ÙÊ_∞» 19= x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O 6 ™êfi`«O`„ åºÅ∞ `«H}
∆õ "Õ∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« |_»`å~Ú.
20= x|O^è# Œ , 21= x|O^è# Œ `å`å¯eHõOQÍ ‰õÄ_® ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« ÖË=Ú. q∞ye# á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞
`å`å¯eHõOQÍ ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ « JkèHÍ~åxfl ~å„+Ñ ì̈ u
¨ Hõey LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ `å`å¯eHõ ~°^∞Œ Ì áê~°" ¡ ∞≥ O@∞
P"≥∂^ŒO á⁄O^Œ_O» `«ÑÊ¨ xãï. WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ =¸_»∞ ™ê~°∞¡ J#QÍ 1962, 1971, 1975ÅÖ’ *ÏfÜ«∞
J`«º=ã¨~° Ñïã≤u ÷ qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» XHõ¯™êi ‰õÄ_® á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ `å`å¯eHõOQÍ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
1. QÀÖH±<å`ü Hˆ ã¨∞ : 1967 ÑÖ*ÏÉòÖ’ [iy#k. D Hˆ ã¨∞Ö’ Ñ „ ^

¨ •è #OQÍ Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ã¨"åÅ∞
KÕ™ê~°∞. D Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì f~°∞Ê K≥|∞`«∂ Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ
ÖË^x
Œ Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯`À áê@∞ q∞ye# á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O, =∂~°∞Ê KÕã ¿
JkèHÍ~°O áê~°"¡ ∞≥ O@∞‰õΩ ÖË^xŒ ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
¿ ~˘¯Ok. XHõ"àÕ ◊ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOKåÅO>Ë
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`# ü ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « Åx Ñ ¿ ~˘¯Ok.
A.K. Gopalan H
ˆ ã¨∞ 1957 :
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÖ’x 21= PiìHÖõ ò ã
¿ fiKåÛù Ç¨Ï‰õΩ¯#‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. "Õ∞#HÍQÍOkè Hˆ ã¨∞
1978 ‰õÄ_® 21= x|O^è# Œ ‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì D Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨Ç¨ [ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞
QÆ∂iÛ Ñ¿ ~˘¯Ok.
~å*ÏºOQÆOÖ’x 4= ÉèÏQÆO 36 #∞Oz 51 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è#

Œ Å∞ xˆ~+
Ì ¨ xÜ«∞=∂Å#∞ QÆ∂iÛ
36
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~Ú. xˆ~Ìâ◊Hõ xÜ«∂=∞Å#∞ ~å*ÏºOQÆ x~å‡`«Å∞ S~å¡O_£ ~å*ÏºOQÆO #∞Oz
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
<À\ò : W~å¡O_£, ã Ã Ê~Ú<£, ~å*ÏºOQÆO #∞Oz 1937Ö’ g\˜x Q„ Ç Æ Ï≤ OK«_O» [iyOk. xˆ~âÌ ◊ xÜ«∞=∂Å
=ÚYº ÅHõº∆ O ÖË^• Pâ◊Ü∞« O Ñ „ *¨ Ï ãÖHˆ =
∆ ∞O =∞iÜ«Ú ãÖHˆ =
∆ ∞ ~å[º ™ê÷Ñ#
¨ ÖË^• â„ Ü
ı ∂
≥ ~å[º
™ê÷Ñ#
¨ .Ñ„ É
¨ ∞íè `«fi q^è•#O ~°∂á⁄OkOK«_O» Ö’ "å\˜x J=∞Å∞ KÕÜ∞« _»OÖ’#∞ xˆ~âÌ ◊ xÜ«∞=∂Å#∞
á„ ê^äq
Œ ∞HÍÅ∞QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
~å*ÏºOQÆO QÆ∞iOz x~°fizã¨∞OÎ k. xˆ~t

Ì `« xÜ«∞=∂Å QÆ∞iOz Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
<À\ò : x|O^è#Œ xÜ«∞=∂Å#∞ ~å*ÏºOQÆO ~å*ÏºxH˜ ã¨=∞iÊOz#k.
x|O^è#
Œ xÜ«∞=∂Å‰õΩ <åºÜ«∞ ãÖ~°H}
∆õ LO_»^∞Œ . HÀ~°∞Åì ^•fi~å g\˜x J=∞Å∞ KÕã∞¨ H˘#_®xH˜
gÅ∞HÍ^Œ∞.
Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ ™êOÑ¶∞≤ Hõ, PiúHõ <åºÜ«∂xfl JOkã¨∂Î Ñ
„ *¨ Ï ãÖHˆ =
∆ ∂xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ∂
« e.
Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ H„ O˜ k q^è•<åÅ∞ ~°∂á⁄OkOz, "å\˜x J=∞Å∞ KÕÜ∂ « e.
39 (Z) Ñ
„ [¨ ÅO^ŒiH˜ r=# Éè$í u HõeÊOKåe.
39 (a) ã¨ÇÏ¨ [ =#~°∞ÅÃÑ· Ñ „ É¨ ∞íè `«fi xÜ«∞O„`}
« <≥ÅH˘eÊ ã¨~ã
° "
¨ ∞≥ #
ÿ ^è~Œ Å° ‰õΩ Ñ
„ *¨ Ï ÑÖÑ≤}© KÕÜ∂« e.
39 (ã≤) ãÖÑ¨^Œ qˆHO„nHõ~} °
39 (_ç) ã
„ Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õΩ ã¨=∂# Ñ¨xH˜ ã¨=∂# "Õ`# « O
39 (W) HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ â◊H˜ÎH˜ q∞Oz Ñ¨xKÕÜ«∞‰õΩO_® ˆHO„^Œ ~å„+¨ì „Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ „Ñ¨`ÕºHõ „â◊^Œú
=Ç≤ÏOKåe.
39 (ZÑ¶)π ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞, Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞, ^Œ∞~°fiºã¨<åÅ‰õΩ Ö’#∞HÍ‰õΩO_® â„ ^ ◊ úŒ =Ç≤ÏOKåe.
Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úf =º=ã¨#

÷ ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ `«^•fi~å Q„ Íg∞} Jaè=$kúH˜ ÉÏ@Å∞ "ÕÜ∂
« e.
D S^Œ∞ JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.

1) x~°∞^ÀºQÆ Éè$í u HõeÊOKåe.
Ñ¨tÛ=∞ ÉˇOQÍÖò =∞iÜ«Ú L`«~Î ° Ñ „ ^
¨ âÕ ò Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ nxfl J=∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
2) qHõÖÏOQÆ∞Å‰õΩ Éè$í u HõeÊOKåe.
PO„^Ñ„Œè ^
¨ âÕ ò Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO JOkã¨∞OÎ k.
37
3) =$^•úÑº¨ Ñ¶O≤ K«<£ JOkOKåe.
L^• : PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ ~å=∂~å=Ù Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃Ok. Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« ‰õÄ_® H˘#™êQÆ∞`«∞Ok.
4) áœ~°∞ÅO^ŒiH˜ Ñ¨x Ç¨Ï‰õΩ¯ HõeÊOKåe. ÖË^• Láêkè HõeÊOKåe ÖË^• L^ÀºQÆO HõeÊOKåe. Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« :
Ü«Ú.Ñ≤. Ñ„ É
¨ ∞íè `«fiO *ÏfÜ«∞ Láêkè Ç¨g∞ Ñ¨^HŒä Oõ ãÖ=`«~û åxH˜ 100 ~ÀAÅ Ñ¨x HõeÊã∞¨ OÎ k.
5) q^•º~°∞Åú O^ŒiH˜ q^•º Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HõeÊOKåe ÖË^• K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ HõeÊOKåe.
1. HÍi‡‰õΩÅ‰õΩ <åºÜ«∞"≥∞# ÿ Ñ¨x Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ HõeÊOKåe.

2. ã
„ ÅÎ‘ ‰õΩ Ñ„ ã¨ ∂¨ u ™œHõ~º° O HõeÊOKåe.
<À\ò : Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î O« PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO 1000 ~°∂áêÜ«∞Å Q„ ÍO\òÉ∞íè ™œHõ~º° O H„ O˜ ^Œ Wã¨∞OÎ k.
Wk <åÅ∞QÆ∞ JOâßÅ#∞ Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
1. HÍi‡‰õΩÅ, âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ qHÍãÖ Ñ¨@¡ Hõ$+≤ KÕÜ∂ « e.
2. HÍi‡‰õΩÅ Hõhã¨ Ñ¨x QÆO@Å∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e.
3. HÍi‡‰õΩÅ Hõhã¨ "Õ`< « åÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e. <À\ò : 1976Ö’ Hõhã¨ "Õ`<
« åÅ K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O nxfl
JOkã¨∞Î<åfl~°∞.
4. ‰õΩ\©~° Ñïâ„ =
◊ ∞Å#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e.
áœ~°∞ÅO^èiŒ H˜ XˆH tH∆Íã¨‡$u ÖË^• L=∞‡_ç áœ~°K\ « Ïìxfl JOkOKåe.
L^• : Hˆ =ÅO QÀ"å ~å„+Oì¨ =∂„`" « ∞Õ nxx J=∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
6 ãÖ=`«~û åÅÖ’Ñ¨Ù ÉÏeÉÏeHõÅ‰õΩ ÉÏÅ|_ç q^Œº HõeÊOKåe.
<À\ò : 86= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2002Ö’ #∂`«#OQÍ KÕ~åÛ~∞° . JOQÆ<" £ å_ç ã¨∂¯Öò# û ∞
U~åÊ@∞ KÕã≤ J=∞Å∞ KÕã∞¨ < Î åfl~∞° .
Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜., a.ã≤. "åi q^•º =∞iÜ«Ú PiúHÍaè=$kú Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞
Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ â„ ^
◊ úŒ =Ç≤ÏOKåe.
=∞`«∞Î =∞O^Œ∞Å∞, =∞`«∞Î áêhÜ«∂Å∞ x¿+kèOz Ñ „ *¨ Ï~ÀQÍºxfl ãÖ~°HO∆˜ Kåe.
<À\ò : ÉèÏ~°`Öü ’ QÆ∞[~å`ü ãÖÑ¨Ó~°‚ =∞^èºŒ áê# x¿+^•xfl J=∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ _»QÍ PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò áêH˜H∆ õ =∞^Œºáê#
x¿+^è•xfl J=∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
1. =º=™êÜ«∞O, Ñ¨â√◊ áÈ+¨} âß„ãÜ Î‘ ∞« Ñ¨û

úŒ Ö’ Jaè=$kú KÕÜ∂ « e.
2. QÀ=^è#Œ ∞ x¿+kOKåe.
<À\ò : Ü«Ú.Ñ≤., Ü«∞O.Ñ≤. Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ QÀ=^è# Œ ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ x¿+kèOKå~Ú.
Kåi„`H« õ Hõ@_
ì ®Å#∞, Ñ
„ ^
¨ âÕ ßÅ#∞ ãÖ~°HO∆˜ Kåe =∞iÜ«Ú *ÏfÜ«∞ =ã¨∞=
Î ÙÅ#∞ Ñï~°HO∆˜ Kåe.
38
<åºÜ«∞ âßY#∞, HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßY #∞O_ç "Õ~∞° KÕÜ∂
« e.
Ñ
„ f
¨ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ Ñ
„ Ñ
¨ O¨ K« âßOuH˜ `«=∞ =O`«∞ ã¨ÇÏ¨ HÍ~åxfl JOkOKåe.
<À\ò : 42= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1976 ^•fi~å H„ O˜ k H˘`«Î x|O^è# Œ Å#∞ KÕ~Û°_"
» ∞≥ #
ÿ k.
39 (Z) : Ñ¿ ^ŒÅ‰õΩ Lz`« <åºÜ«∞ ã¨ÅÇ¨ Ñ¨û úŒ x JOkOKåe.
43 (Z) : áêi„âßq∞Hõ Ü«∂[=∂#ºOÖ’ HÍi‡‰õΩÅ‰õΩ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO HõeÊOKåe.
48 (Z) : Ñ¨~åº=~°}O ãÖ~°HO∆˜ K«_®xH˜ J_»=ÙÅ#∞, J_»q [O`«∞=ÙÅ#∞ Ñï~°HO∆˜ Kåe.
D ã¨=~°} K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’ U ÉèÏQÍ<≥·<å ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ

HõÅ^Œx Ñ
¿ ~˘¯Ok.
D ã¨=~°} K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯Ö’x ''#+ì̈ ÑïÇ¨~°O—— J<Õ Ñ¨^•xfl `˘ÅyOz ''"≥Ú`«OÎ ——
J<Õ Ñ¨^•xfl KÕ~åÛ~∞° .
D Hˆ ã¨∞Ö’ 24= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì Ü≥ÚHõ¯ K«@| ì ^Œ`ú #

« ∞ ã¨"åÅ∞ KÕâß~°∞. D Hˆ ã¨∞Ö’
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì f~°∞Ê K≥ÑÙ¨ `«∂ ~å*ÏºOQÆOÖ’ U ÉèÏQÍ<≥fl· <å ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ
HõÅ^Œx J~Ú`Õ ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} ~å*ÏºOQÆ "≥∞oHõ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ Ö’|_ç LO_®Åx ¿Ñ~˘¯Ok.
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOK«=K«∞Û. HÍx J#QÍ Ñ Ã OK«=K«∞Û HÍx `«yOæ K«_®xH˜ gÅ∞ ÖË^x Œ
¿Ñ~˘¯Ok.
nxx q∞x ~å*ÏºOQÆO Jx JO\Ï~°∞. ~å*ÏºOQÍxˆH iq[<£ ÖÏO\˜^x Œ JO\Ï~°∞. D ã¨=~°}

K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’ U ÉèÏQÍ<≥·fl<å ã¨=iOKÕ JÑïq∞`« JkèHÍ~°O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ
ÅaèOz#k. <åºÜ«∞ ™ê÷<åÅ‰õΩ <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkHÍ~°O `˘ÅyOK«|_ç#k.
D K«\Ïìxfl J#∞ãïOz Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ á„ ê^äq

Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ *Ïa`å #∞Oz `˘ÅyOKå~°∞.
<åºÜ«∞™ê÷<åÅ‰õΩ <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ uiy JOkOKå~°∞.
D Hˆ ã¨∞Ö’ 42= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«\Ïìxfl ã¨"åÖò KÕ™ê~°∞. ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì D Hˆ ã¨∞Ö’ f~°∞Ê
K≥|∞`«∂ ~å*ÏºOQÍxfl ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ ÖË^x
Œ Hˆ =ÅO ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O
HõÅ^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOK«=K«∞Û HÍx ™ê~åOâ◊O ^≥|ƒfÜ«∞~å^Œx
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
39
D Hˆ ã¨∞Ö’ 42= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«\Ïìxfl ã¨"åÖò KÕ™ê~°∞. ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì D Hˆ ã¨∞Ö’ f~°∞Ê
K≥|∞`«∂ ~å*ÏºOQÍxfl ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ ÖË^xŒ Hˆ =ÅO ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O
HõÅ^Œx ¿Ñ~˘¯Ok „áê^äŒq∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ã¨=iOK«=K«∞Û HÍx ™ê~åOâ◊O ^≥|ƒfÜ«∞~å^Œx
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
39 (ZÑ¶)π : XHõ JOâßxfl KÕ~åÛ~∞° . ^•x Ñ
„ H¨ Í~°O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, áœ+≤Hì õ PÇ¨~°O HõeÊOKåe.
16= ÉèÏQÆOÖ’x 335 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. "åiH˜ Hˆ O„^Œ ~å„+ì¨ ÑïáêÅ#Å∞ ã¨=Úz`«
™ê÷#O HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ Hˆ O„^Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO Hõ$+≤ KÕÜ∂ « e.
17= ÉèÏQÆOÖ’x 350 x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O ÉèÏëê Ñ¨~O° QÍ J ÅÊ ãÖMÏºHõ =~åæÅ "åiH˜ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ á„ ê^äq
Œ ∞Hõ
q^Œº#∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ qkèOK«QÍ ~å„ëêìÅ∞ Hõ$+≤ KÕÜ∂ « e.
<À\ : 7= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1956 Ñ
„ H¨ Í~°O nxx KÕ~åÛ~∞° .
17= ÉèÏQÆOÖ’x 351 x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O ~å[ºÉèÏ+¨QÍ Ç≤ÏOnx Jaè=$kú KÕÜ∞« _®xH˜ "åºÑ≤Î KÕÜ∞« _®xH˜
Hˆ O„ÔŒ `«y# K«~º° Å∞ KÕÑ\
¨ Ïìe.
Ü«∞O._ç. â◊~‡° J<Õ ÑïáêÅ<å âß„ã"

Î¨ `Õ Î« xˆ~t
Ì `« xÜ«∂=∞Å#∞ 3 ~°HÍÅ∞QÍ =sæHiõ Oz J^èºŒ Ü«∞#O
KÕÜ∞« =K«Ûx Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° .
1) ™ê=∞º"å^Œ xÜ«∞=∂Å∞ : Jq 38, 39(Z), 39(a), 39(ã≤), 39 (_ç) 41, 42, 43 Ñ
Ã ·3
JOâßÅ∞.
43 (Z) : QÍO^èÜ
Õ ∞« "å^Œ xÜ«∞=∂Å∞ 43, 46, 47, 50.
L^•~°"å^Œ xÜ«∞=∂Å∞ : 39 (ZÑ¶)π , 44,45,48,48 (Z), 49, 51, 335, 350 (Z) =∞iÜ«Ú 351.
_®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü xiú+ì̈ xÜ«∞=∂Å#∞ P^è∞Œ xHõ ~å*ÏºOQÍÅ‰õΩ #∂`«# áÈHõ_Ö» ÏO\˜^x
Œ
Jaè=~°‚OKå~°∞.
Ü«∞O.ã≤. Kåã¨∞¡ : ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì =∂r <åºÜ«∞=¸iÎ xˆ~t Ì `« xÜ«∞=∂Å#∞ ÉèÏ~°`« Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO x*Ï~ÚfQÍ
J=∞Å∞ KÕã ¿ Î ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ XHõ Éè∂
í Ö’Hõ ã¨fi~°Oæ J=Ù`«∞O^Œx Jaè=i‚OKå~°∞.
Ü«∞O.ã≤. ã
Ã @Åfi~ü : "≥Ú^Œ\˜ J\Ïi‚ [#~°Ö,ò xˆ~âÌ ◊ xÜ«∞=∂Å#∞ XHõ âßã¨# =º=ã¨‰÷ Ωõ XHõ Hõ~n
° ÑÖ
ÖÏO\˜^x Œ Jaè=i‚OKå~°∞.
40
HÔ .\˜. ëê : xˆ~âÌ ◊ xÜ«∞=∂Å∞ =ãü L#flÑÙ¨ Ê_∞» XHõ ÉÏºO‰õΩ K≥eO¡ KÕ K≥‰Ωõ ¯ ÖÏO\˜^x
Œ Jaè=i‚OKå~°∞.
~å*ÏºOQÆO á„ ê~°OÉèOí Ö’ á„ ê^äq

Œ ∞Hõ q^è∞Œ Å#∞ Ñ¿ ~˘¯#ÖË^∞Œ . ã¨fi~°‚ ã≤OQ∑ Hõq∞\© ã≤áê¶ ~°ã∞¨ "Õ∞~°‰Ωõ
42= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1976 Ñ „ H¨ Í~°O Ü«Ú.Ü«∞ãπ.Ü«∞ãπ.P~ü. #∞O_ç Q„ ÇÆ Ï≤ Oz 4(Z) J<Õ ÉèÏQÆOÖ’
51 (Z) x|O^è# Œ #O^Œ∞ 10 á„ ê^äq Œ ∞Hõ q^è∞Œ Å#∞ Ñ¿ ~˘¯<åfl~∞° . D á„ ê^äqŒ ∞Hõ q^è∞Œ Å‰õΩ <åºÜ«∞ ãÖ~°H}
∆õ
ÖË^∞Œ . K«@ì ãÖ~°H}
∆õ ÖË^∞Œ <åºÜ«∞™ê÷<åÅ ^•fi~å J=∞Å∞ Ñ¨~K ° _ « ®xH˜ gÅ∞ HÍ^Œ∞.
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ q^è∞Œ Å∞ :
1. *ÏfÜ«∞ w`åxfl, *ÏfÜ«∞ Qˆ Ü«∂xfl ~å*ÏºOQÆO#∞ Q“~°qOKåe.
2. ™êfi`«O`„ º« ãÖQ„ Í=∞ áÈ~å@Ñ¨Ù L`«= Î ∞ P^Œ~å≈Å#∞ Q“~°qOKåe.
3. ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O, ã¨=∞„Q`Æ ‰« Ωõ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞ Hõ$+≤ KÕÜ∂ « e.
4. ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞, ã ¿ "å ^Œ$HõÊÔŒä Hõey LO_ç, *ÏfÜ«∞ ã ¿ =Ö’ áêÖÁæ<åe.
5. ^Õâ◊OÖ’ qq^èŒ ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åÅ∞, *Ï`«∞Å∞, „áêO`åÅ =∞^èŒº ™ê=∞~°™êºxfl <≥ÅH˘eÊ, „ã‘ÎÅ#∞
Q“~°qOKåe.
6. L=∞‡_ç ãÖã¨¯$ux Q“~°qOz, ãÖ~°HO∆˜ Kåe.
7. #^Œ∞Å#∞, ã¨~ã ° ∞¨ Åû #∞, J_»=ÙÅ#∞, =#º r=ÙÅ#∞ ãÖ~°HO∆˜ Kåe.
8. Ñ
„ u ¨ ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞_»∞ âß„ãÜ Î‘ ∞« Ñï*Ï˝#O Hõey LO_ç ãÖã¨¯~°}Å#∞ á„ È`«Ç û Ï≤ OKåe.
9. Ñ
„ u ¨ =ºHÎ̃ =ºHÎ̃`fi« qHÍ™êxH˜ Hõ$+≤ KÕã∂ ¨ Î ™ê=∂lHõ qHÍ™êxH˜ `À_®Ê@∞#∞ JOkOKåe.
10. Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi Pã¨∞ÅÎ #∞ ãÖ~°HO∆˜ z, Ñ Ã„ "
· @Õ ∞ Pã¨∞ÅÎ ‰õΩ #+ì̈O HõeyOK«‰Ä õ _»^∞Œ .
11. 86= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2002 Ñ „ H¨ Í~°O 11= á„ ê^äqŒ ∞Hõ qkè# #∂`«#OQÍ KÕ~åÛ~∞° . ^•x
Ñ
„ H¨ Í~°O 6 #∞O_ç 14 ãÖ=`«~û åÅ ÉÏÅ=∂eHõÅ‰õΩ á„ ê^äq Œ ∞Hõ q^Œº JOkOK«_O» `«e^ ¡ OŒ _
„ ∞» Å
ÉÏ^èŒº`«.
41
4. ˆHO„^Œ „Ñ¨Éèí∞`«fiO
Hˆ O„^Œ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßY J#QÍ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ , LÑ¨~å„+Ñ
ì̈ u
¨ ,Ñ
„ ^
¨ •x, =∞O„u=∞O_»e, J\Ïifl [#~°Ö.ò
~å„+ì̈Ñü :
~å*ÏºOQÆOÖ’x S^Œ= ÉèÏQÆO XHõ@= J^è•ºÜ«∞O 22 #∞O_ç 62 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞
~å„+Ñ
ì̈ u
¨ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~∞° .
52= x|O^è# Œ : ÉèÏ~°`^ « âÕ ßxH˜ XHõ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ LO\Ï~°∞.
53= x|O^è# Œ : ~å„+Ñì̈ u
¨ ^Õâ◊ Ñ „ ^ ¨ •è # HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} Jkè<`Õ ,« ~å*ÏºOQÆ Jkè<`Õ ,« ^Õâßkè<`Õ ,« Ñ
„ ^
¨ =Œä ∞
áœ~°∞_»∞ =∞iÜ«Ú ã¨~fi° ã Ã <· åº^è‰Œ Ω∆õ _»∞.
<À\ò : 74 (1) Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì̈ u¨ `«# JkèHÍ~° ÉÏ^èºŒ `« x~°fiÇ¨Ï}Ö’ ã¨ÅÇ¨ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O á⁄O^Œ_®xH˜
Ñ
„ ^
¨ •è x <Õ`$« `«fiOÖ’x XHõ =∞O„u=∞O_çÅ LO_»∞#∞. J#QÍ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ ^Õâ◊ <å=∞=∂„`Ñ « Ù¨ x~°fiÇ¨Ï}
JkèHÍ~åÅ∞ Hõey LO_»QÍ, "åãÎ̈= HÍ~°ºx~°fiÇ¨Ï} JkèHÍ~åÅ∞ „Ñ¨^è•x =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e
x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . ~å„+Ñ ì¨ u
¨ a
„ \˜+π ~å[=Ú‰õΩ@O Ç¨ÏŸ^•#∞ Hõey LO\Ï_»∞. J~Ú`Õ XHÍ<˘Hõ ãÖ^Œ~ƒ°Où Ö’
qK«H} ∆õ JkèHÍ~åÅ∞ Hõey LO\Ï~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ ã¨Ê+" ì¨ ∞≥ #
ÿ "≥∞*Ïi\© ~åx ãÖ^Œ~ƒ°Où Ö’
Ñ
„ ^
¨ •è x xÜ«∂=∞HõOÖ’ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ qÅHõ}∆ JkèHÍ~åÅ∞ Hõey LO\Ï_»∞.
54= x|O^è#Œ : ~å„+Ñì̈ u¨ ZxflHõ
~å„+Ñì̈ u
¨ ZxflHõ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ k. ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ZxflHõ Ñ¨~ÀHõ∆ ZxflH,õ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ x
ZÅ„HÀì~Ö° ò HÍÖËl J#QÍ ZxflHÅõ QÆ}O ÖË^• xÜ≥∂[Hõ QÆ}O ZxflHõ KÕã∞¨ OÎ k.
<À\ò : ZÅ„HÀì~Ö° ò HÍÖË*Öò ’ HÕk ã¨É∞íè ºÅ∞ LO\Ï~°∞.
1. áê~°"
¡ ∞≥ O@∞‰õΩ ZxflHÔ #· LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ã¨É∞íè ºÅ∞.
2. ~å„+ì̈ q^è•# ã¨É‰íè Ωõ ZxflHÔ #
· ã¨É∞íè ºÅ∞
3. 70= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÖˇ#· _èbç ,¡ Ñ¨Ù^Œ∞KÕÛi,
q^è•# ã¨ÉÅíè ‰õΩ ZxflHÔ # · ã¨É∞íè ºÅ∞ ‰õÄ_® ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ZxflHÖõ ’ áêÖÁæO\Ï~°∞.
~å„+Ñ ì¨ u
¨ ZxflHÖõ ’¡ áêÖÁæ#x âßã¨# ã¨É∞íè ºÅ∞ XHõ~∞° Ö’H±ãÉ
¨ Öíè ’x W^Œ~Ì ∞° POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£Å∞,
~å[ºã¨ÉÖíè ’x 12 =∞Ok qt+ì̈ =º‰õΩÅÎ ∞, ~å„+ì̈ q^è•# ã¨ÉÖíè ’x XHõ POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£, q^è•#
Ñï+¨`ü ã¨É∞íè ºÅO^Œ~∞° , Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ Ñ
„ u
¨ x^è∞Œ Å∞.
55= x|O^è#Œ : ~å„+Ñì̈ u¨ ZxflHõ q^è•#O. ~å„+Ñì̈ u¨ ZxflHõ q^è•#O#∞ QÀáêÅ™êfiq∞ JÜ«∞ºOQÍ~ü
~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`üÖ’ Jaè=i‚OKå~°∞. ~å„+¨ìÑüx ZÅ„HÀì~°Öò HÍÖËl <≥·+¨ÊuÎHõ „áêux^èŒº XHõ F@∞
|kb Ñ¨û úŒ ^•fi~å ~°ÇÏ¨ ã¨º F\ÕQ∑ ^•fi~å ZxflHõ KÕã∞¨ OÎ k. ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ZxflHÖõ ’ MLA F@∞ qÅ∞=
ã¨∂`„ O« . ~å„+ì̈ [<åÉèÏ Ñ
Ã · "≥Ú`«OÎ q^è•# ã¨É‰íè Ωõ ZxflHÔ · ã¨É∞íè ºÅ∞ x 100.
42
~å„+ì¨ ZO.ZÖò.U.Å "≥Ú`«OÎ F@¡ qÅ∞=
M.P. F@∞ qÅ∞= =
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞‰õΩ ZxflHÔ #
· "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº
ZxflHÖõ ’¡ áÈÖˇ· K≥Å∞¡ÉÏ@∞‰õΩ F@¡ qÅ∞=

HÀ\Ï = +1
2
Ñ
„ u
¨ ÉèÏ áê\˜Öò ZxflHÖõ ’¡ Ü«∞O.Ñ≤. F@∞ qÅ∞= 700 Z‰õΩ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì̈ L`«~Î ° Ñ „ ^¨ âÕ .ò
^•x F@∞ qÅ∞= 208. ~Ô O_»= Z‰õΩ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨ `«q∞à◊<å_»∞. ^•x F@∞ qÅ∞= 175.
`«‰Ωõ ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨ ã≤H¯˜ O. ^•x F@∞ qÅ∞= 7. ~Ô O_»= `«‰Ωõ ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨
=∞}˜ÑÓ¨ ~ü =∞iÜ«Ú QÀ"å ^•x F@∞ qÅ∞= 8. PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò Ü«∞O.ZÖò.F. F@∞ qÅ∞= 148. Ñ „ u¨ ÉèÏ
áê\˜Öò ZxflH‰õ Ωõ ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨<,£ Ö’H±ãÉ¨ íè ã
Ã H„ @
õ s [#~°ÖQò Í Ñ¨xKÕã∞¨ # Î fl Ñ≤._ç.\˜. PKåix i@iflOQ∑
JkèHÍiQÍ xÜ«∞q∞OzOk. ~å„+¨ìÑü ZxflHõÖ’¡ Ô~O_»= ÖˇH˜¯OÑ¨ÙÖ’ ÔQÅ∞á⁄Ok# XHÍ<˘Hõ ~å„+¨ìÑü
q.q. yi.
56= x|O^èŒ# : ''Ñ¨^Œg HÍÅO—— ~å„+¨ìÑü Ñ¨^Œg HÍÅO 5 ãÖ=`«û~åÅ∞. `«#∞ `«# ~år<å=∂#∞
LÑ¨~å„+Ñì̈ u ¨ H˜ ã¨=∞iÊOKåe. LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ P ~år<å=∂ q+¨Ü∂« xfl Ö’H±ãÉ
¨ íè ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ `≥eÜ«∞*ËÜ∂ « e.
LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u¨ `å`å¯eHõ ~å„+Ñì̈ u
¨ QÆi+ì̈OQÍ 6 <≥ÅÅ‰õΩ q∞Oz =º=Ç¨ÏiOK«~å^Œ∞. ~å„+Ñ ì̈ u
¨ Ñ¨kq HÕk
4 ãÖ^Œ~åƒÅù Ö’ MÏm U~°Ê_= » K«∞Û.
1) =∞~°}ÕK«_»O.
2) ~år<å=∂ KÕÜ∞« _»O.
3) `˘ÅyOK«_»|_»_»O
4) n~°…HÍeHõ Jã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ QÆ∞i HÍ=_»O.
57= x|O^è#Œ : ~å„+Ñì¨ u¨ uiy ZxflHõ JQÆ∞@‰õΩ J=HÍâ◊O. ~å*ÏºOQÆ s`åº Zxfl™ê~°~¡ Ú<å Ñ¨^qŒ x
x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
<À\ò : J~Ú`Õ 2 ™ê~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ ~å„+¨ìÑü Ñ¨^Œqx x~°fiÇ≤ÏOKåÅ<Õk ˆH=ÅO ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. D
™êO„Ñ^
¨ •Ü«∂xfl "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ <≥ÅH˘ÖÏÊ~∞° .
58= x|O^è#Œ : J~°›`Å« ∞
1) ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O Hõey LO_®e.
2) 35 ãÖ=`«~û åÅ =Ü«∞ã¨∞û xO_ç LO_®e.
3) ZxflHÖõ ’¡ áÈÖˇ· K≥Å∞¡ÉÏ@∞‰õΩ F@¡Ö’ 1/6 =O`«∞ ~å#@¡~Ú`Õ _çáêl\ò HÀÖ’Ê`å~°∞.
43
Ñ
„ u
¨ ÉèÏ áê\˜Öò ZxflHÖõ ’¡ Ü«∞O.Ñ≤. F@∞ qÅ∞= 700 Z‰õΩ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì̈ L`«~Î ° Ñ „ ^¨ âÕ .ò
^•x F@∞ qÅ∞= 208. ~Ô O_»= Z‰õΩ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨ `«q∞à◊<å_»∞. ^•x F@∞ qÅ∞= 175.
`«‰Ωõ ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨ ã≤H¯˜ O. ^•x F@∞ qÅ∞= 7. ~Ô O_»= `«‰Ωõ ¯= F@∞ qÅ∞= QÆÅ ~å„+Oì¨
=∞}˜ÑÓ¨ ~ü =∞iÜ«Ú QÀ"å ^•x F@∞ qÅ∞= 8. PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò Ü«∞O.ZÖò.F. F@∞ qÅ∞= 148. Ñ „ u¨ ÉèÏ
áê\˜Öò ZxflH‰õ Ωõ ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨<,£ Ö’H±ãÉ¨ íè ã
Ã H„ @
õ s [#~°ÖQò Í Ñ¨xKÕã∞¨ # Î fl Ñ≤._ç.\˜. PKåix i@iflOQ∑
JkèHÍiQÍ xÜ«∞q∞OzOk. ~å„+¨ìÑü ZxflHõÖ’¡ Ô~O_»= ÖˇH˜¯OÑ¨ÙÖ’ ÔQÅ∞á⁄Ok# XHÍ<˘Hõ ~å„+¨ìÑü
q.q. yi.
56= x|O^èŒ# : ''Ñ¨^Œg HÍÅO—— ~å„+¨ìÑü Ñ¨^Œg HÍÅO 5 ãÖ=`«û~åÅ∞. `«#∞ `«# ~år<å=∂#∞
LÑ¨~å„+Ñì̈ u ¨ H˜ ã¨=∞iÊOKåe. LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ P ~år<å=∂ q+¨Ü∂« xfl Ö’H±ãÉ
¨ íè ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ `≥eÜ«∞*ËÜ∂ « e.
LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u¨ `å`å¯eHõ ~å„+Ñì̈ u
¨ QÆi+ì̈OQÍ 6 <≥ÅÅ‰õΩ q∞Oz =º=Ç¨ÏiOK«~å^Œ∞. ~å„+Ñ ì̈ u
¨ Ñ¨kq HÕk
4 ãÖ^Œ~åƒÅù Ö’ MÏm U~°Ê_= » K«∞Û.
1) =∞~°}ÕK«_»O.
2) ~år<å=∂ KÕÜ∞« _»O.
3) `˘ÅyOK«_»|_»_»O
4) n~°…HÍeHõ Jã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ QÆ∞i HÍ=_»O.
57= x|O^è#Œ : ~å„+Ñì¨ u¨ uiy ZxflHõ JQÆ∞@‰õΩ J=HÍâ◊O. ~å*ÏºOQÆ s`åº Zxfl™ê~°~¡ Ú<å Ñ¨^qŒ x
x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
<À\ò : J~Ú`Õ 2 ™ê~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ ~å„+¨ìÑü Ñ¨^Œqx x~°fiÇ≤ÏOKåÅ<Õk ˆH=ÅO ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. D
™êO„Ñ^
¨ •Ü«∂xfl "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ <≥ÅH˘ÖÏÊ~∞° .
58= x|O^è#Œ : J~°›`Å« ∞
1) ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O Hõey LO_®e.
2) 35 ãÖ=`«~û åÅ =Ü«∞ã¨∞û xO_ç LO_®e.
3) ZxflHÖõ ’¡ áÈÖˇ· K≥Å∞¡ÉÏ@∞‰õΩ F@¡Ö’ 1/6 =O`«∞ ~å#@¡~Ú`Õ _çáêl\ò HÀÖ’Ê`å~°∞.
59= x|O^è#Œ : r`« Éè`í åºÅ∞
~å„+Ñ
ì̈ u
¨ <≥Åãï "Õ`# « O 50 "ÕÅ∞. Ñ¨^g
Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« ãÖ=`«~û åxH˜ 3 ÅHõÅ∆ =~°‰Ωõ Ñ Ã #¬<£
Åaèã∞¨ OÎ k. D r`«É`íè åºxfl J`«_∞» ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞Oz Q„ Ç Æ Ï≤ ™êÎ_∞» . ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ r`«É`íè åºÅ#∞
ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ Hõey L#fl Ñ¨^q Œ Ö’ L#fl ~å„+Ñì¨ u
¨ H˜ Jk =iÎOK«^∞Œ . J#QÍ PÜ«∞#
r`«É`íè åºÅ‰õΩ ~å*ÏºOQÆ Éè^ „í `Œ « LO@∞Ok. ~å„+Ñ ì̈ u
¨ P^èfiŒ ~°ºOÖ’ 267 (1) Ju=$+≤,ì J<å=$+≤ì ÖÏO\˜
J`«º=ã¨~° Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#_®xH˜ ÉèÏ~°`« PQÆO`«Hõ xkè LO@∞Ok.
44
60= x|O^è#Œ : Ñ¨^gŒ Ñ„ =¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ `«~∞° "å`« H„ =
õ ∞OÖ’x W`«~° ã‘xÜ«∞~ü <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨=∞HõO∆ Ö’
~å„+Ñ
ì̈ u
¨ Ñ¨^g Œ Ñ
„ =
¨ ∂}O ã‘fiHÍ~°O KÕ™êÎ~∞° .
<Õ#∞ ~å*ÏºOQÍxfl ãÖ~°H™∆˜ êÎ#x Ñ „ [¨ Å Pâ◊Ü∂ « Å‰õΩ PHÍOHõÅ∆ ‰õΩ ãÖHˆ `«OQÍ xÅ∞™êÎ#x Ñ¨^g Œ
Ñ
„ =
¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O KÕ™êÎ~∞° .
61= x|O^è#Œ : ~å„+Ñì̈ u¨ `˘ÅyOÑ¨Ù, =∞Ç¨aèÜ∂≥ QÆ f~å‡}O.
~å„+Ñ
ì̈ u
¨ ~å*ÏºOQÆ =ºuˆ~Hõ K«~º° Å‰õΩ áêÅÊ_`ç Õ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅÖ’
2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À Ñ¨^q Œ #∞O_ç `˘ÅyOK«=K«∞Û. D =∞Ç¨aèÜ∂ ≥ QÆ f~å‡}O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ í ∞«
ã¨ÉÅíè Ö’ ^ÕxÖ’ <≥< · åÑ„ "
¨ âÕ ÑÃ◊ @ì=K«∞Û. J~Ú`Õ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ >Ëì ã¨ÉÖíè ’ 1/4 =O`«∞ ãÖ`«HÍÅÖ’ 14 ~ÀAÅ
<À\©ã∞¨ `À ~å„+Ñì̈ u
¨ H˜ `≥eÜ«∞*ËÜ∂ « e.
<À\ò : WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ U ~å„+Ê¨ u Ñ¨^q
Œ #∞O_ç `˘ÅyOK«|_»Ö^
Ë ∞Œ .
62 = x|O^è#Œ : ~å„+Ñì̈ u¨ Ñ¨^gŒ HÍÅO =ÚyÜ«∞Hõ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ #∂`«# ~å„+Ñì̈ u¨ ZxflHõ HÍ"åe. ~å„+Ñì̈ u¨
Ñ
„ ^¨ •è # x"åã¨=Ú#‰õΩ ''~å„+Ñ
ì̈ u
¨ P"åãπ—— Jx JO\Ï~°∞. Wk #∂º _èbç Ö¡ ’ HõÅ^Œ∞. nxx WO`«‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiO
"≥ã
· π bQÆÖò ÖÏ_£̊ Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ W`«~° x"å™êÅ∞ ã≤=∂¡ =∞iÜ«Ú Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£Ö’ HõÅ=Ù. g\˜x
~å„+Ñ ì¨ u
¨ xÅÜ«∞O Jx JO\Ï~°∞.
ZxflHõÅ Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å∞ J#QÍ 71= x|O^è#Œ :
~å„+Ñì̈ u
¨ ZxflHÅõ Ñ¶~≤ åº^Œ∞#∞ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì qKåiã¨∞OÎ k. ZxflHÅõ =ÚO^Œ∞ HÍ‰õΩO_® ZxflHÅõ
`«~∞° "å`« Ñ¶~≤ åº^Œ∞#
¡ ∞ ã‘fiHõiã¨∞OÎ k. xÜ≥∂[Hõ =~åæÅÖ’ MÏmÅ∞ L<åflÜ∞« h Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å∞ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ .
ZÅHõ~ì ÀÖò HÍÖËrÖ’x 20 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ ZxflHÅõ Ñ¶~≤ åº^Œ∞#∞ ZxflHÅõ ∞ [iy# `Õk #∞O_ç 30 ~ÀAÅ
Ö’Ñ¨Ù ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞Öì ’ Ñ¶~≤ åº^Œ∞ KÕÜ∂
« e.
q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞ : 361 PiìHÖõ ,ò ~å„+Ñ ì̈ u
¨ `«# Ñ¨^q Œ qkè x~°fiÇ¨Ï}Ö’ x~°fiiÎOz# q^è∞Œ Å‰õΩ QÍ#∞ U
HÀ~°∞‰ì Ωõ ["å|∞^•i HÍ^Œ∞. J`«xx JÔ~ãπì KÕÜ∞« ~å^Œ∞. J`«xÑ Ã · H„ q
˜ ∞#Öò Hˆ ã¨∞Å∞ Ñ
Ã @ì~å^Œ∞, ã≤qÖò ^•"å
"ÕÜ∂ « Å#fl 2 <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞ ã¨∂K«# KÕÜ∂ « e.
~å„+ì̈Ñ¨`«∞Å =~°∞ã¨„Hõ=∞O :
_®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ„Œ ™¨ ê^£ 1952 #∞O_ç 1957 =~°‰Ωõ LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u
¨ QÍ L<åfl~∞° .
_®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£ 1957 #∞O_ç 1962.
<À\ò : Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ Ñ¨x KÕã# ≤ `˘e ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ DÜ«∞<Õ. ~Ô O_»∞¡ ™ê~°∞¡ ZxflHÔ #
· "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨
DÜ«∞<Õ.
ã¨~ˆ fiÑë¡ ~å^è•Hõ$+¨‚ : 1962 #∞Oz 1967, 1962Ö’ K≥< · å`À Ü«Ú^Œú q+¨Ü∞« OQÍ `˘e™iQÍ <Õ+< ¨ £
Z=∞~ü*h ˇ û qkèOKå_»∞.
45
*ÏH©~ü Ç¨ï¿ãû<£ : 1967 #∞O_ç 1969 =~°‰õΩ. "≥Ú^Œ\˜ ~å„+¨ìÑü =∞iÜ«Ú Ñ¨^ŒgÖ’ =∞~°}Õz#
"≥Ú^Œ\" ˜ å_»∞. `«‰Ωõ ¯= HÍÅO J#QÍ 2 ãÖIIÅ Ö’Ñ¨Ù Ñ¨xKÕã# ≤ "≥Ú^Œ\" ˜ å_»∞. LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u
¨ QÍ L#fl q.q.
yi 1969Ö’ `å`å¯eHõ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ QÍ Ñ¨xKÕ™ê_»∞. q.q. yi `«# Ñ¨^q Œ H˜ ~år<å=∂ KÕÜ∞« _»O`À XˆH™êi
~å„+Ñ ì̈ u ¨ , LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u ¨ Ñ¨^= Œ ÙÅ‰õΩ MÏmÅ∞ U~°Ê_# ç ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì Ñ„ ^ ¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ
Ñ¨xKÕã∞¨ # Î fl [ã≤ã ì π Ç≤Ï^ŒÜ∞« `«∞ÖÏ¡ `å`å¯eHõ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ QÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
q.q. yi : 1969 #∞O_ç 1974 =~°‰õΩ. 1971 ãÖ=`«û~°OÖ’ |OQÍ¡ q+¨Ü«∞OÖ’ áêH±`À Ü«Ú^Œú
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ+# ¨ Öò Z=∞Ô~h ˚ û qkèOKå_»∞.
Ñ¶H„¨ ^
© ∞Œ < Ì £ J b =∞Ç¨Ï‡^£ : 1974 #∞O_ç 1977 =~°‰Ωõ . Ñ¨^g Œ =∞^ŒºÖ’ =∞~°}O˜ z# ~Ô O_»= ~å„+Ñ ì̈ u
¨
DÜ«∞#. 1975Ö’ Z=∞Ô~˚hû qkèOKå_»∞. LÑ¨ ~å„+¨ìÑü a._ç. *ˇ\˜ì 1977Ö’ `å`å¯eHõ ~å„+¨ìÑüQÍ
=º=Ç¨ÏiOKèå~°∞. DÜ«∞# ~Ô O_»= =Úã≤O¡ ~å„+Ñ ì¨ u ¨ .
hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ : 1977 #∞O_ç 1982 =~°‰Ωõ
PO„^Ñ „Œè ^ ¨ âÕ ò #∞O_ç ZxflHÔ # · "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ . ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ QÍ UHõw„ =OQÍ ZxflHÔ # · "≥Ú^Œ\"
˜ å_»∞.
*Ï˝x *ˇÖ· ã ò O≤ Q∑ : 1982 #∞O_ç1987 =~°‰Ωõ . "≥Ú^Œ\˜ ã≤‰Ωõ ¯ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ . áÈãì̈Öò aÖò q+¨Ü∞« OÖ’ áêÔH\ò
g\’ KÕã# ≤ "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Ñ ì̈ u¨ .
P~ü. "≥OHõ\ „ Ï=∞<£ : 1987 #∞O_ç 1992 =~°‰Ωõ
â◊OHõ~ü ^ŒÜ∂ « àò â◊~‡° † 1992 #∞O_ç 1997 =~°‰Ωõ
ÔH.P~ü. <å~åÜ«∞}<£ : 1997 #∞O_ç 2002 =~°‰õΩ. DÜ«∞# "≥Ú^Œ\˜ ^Œo`« ~å„+¨ìÑü. ~å„+¨ìÑüQÍ
áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ F@∞ "Õã# ≤ "≥Ú^Œ\" ˜ å_»∞.
Z.Ñ≤.*ˇ. J|∞ÌÖò HõÖÏO : 2002 #∞O_ç 2007 =~°‰Ωõ . JÃãOc¡ ZxflHÅõ Ö’ ~å„+Ñ ì¨ u¨ QÍ F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ#fl `˘e"å_»∞.
Ñ
„ u ¨ ÉèÏ áê\˜Öò : 2007 #∞Oz. "≥Ú^Œ\˜ =∞Ç≤ÏàÏ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ . D"≥∞ Ñ¨^q Œ H˜ =ÚO^Œ∞ ~å[™ê÷<£ QÆ=~°fl~Qü Í
Ñ¨xKÕ™ê~°∞. D"≥∞ =∞Ç¨~å„+Öì¨ ’x *ˇÖQò Í"£ lÖÏ¡‰Ωõ K≥Ok# #OkQÍ"£∞ Q„ Í=∂xH˜ K≥O^Œ#k. D"≥∞ Ñ Ã ·
Éˇ·~å<£ã≤OQ∑ Ã+HÍ=`ü áÈ\© KÕã≤ F_çáÈÜ«∂~°∞. Z‰õΩ¯= =∞Ok ~å„+¨ìÑ¨`«∞Å#∞ JOkOz# ~å„+¨ìO
`«q∞à◊<å_»∞.
=~°∞ã¨H„ = õ ∞OÖ’ LÑ¨~å„+Ñ ì̈ `¨ ∞« Å∞ :
ãÔ̈~fiÑë¡ ~å^è•Hõ$+¨< ‚ £ : 1952 #∞O_ç 1957 =~°‰Ωõ . DÜ«∞<Õ 1957 #∞O_ç 1962 =~°‰Ωõ ‰õÄ_®
LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u ¨ QÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞. LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u
¨ Ñ¨^q Œ H˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ZxflHÔ # · "å~°∞. Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ Ñ¨xKÕã# ≤
"≥Ú^Œ\˜ LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ .
*ÏH©~ü Ç¨ïã ¿ <û £ : 1962 #∞O_ç 1967 =~°‰Ωõ .
q.q. yi : 1967 #∞O_ç 1969 =~°‰Ωõ
46
QÀáêÖò ã¨fi~°∂Ñπ áê~îH° ± : 1969 #∞O_ç 1974 =~°‰Ωõ
a._ç. *ˇ\ì̃ : 1974 #∞O_ç 1979 =~°‰Ωõ
[ã≤ã ì π Ç≤Ï^ŒÜ∞« `«∞ÖÏ¡ : 1979 #∞O_ç 1984 =~°‰Ωõ
P~ü. "≥OHõ\ „ Ï=∞<£ : 1984 #∞O_ç 1987 =~°‰Ωõ
â◊OHõ~^ ü Ü
Œ ∂ « àò â◊~‡° : 1987 – 1992
HÔ .P~ü. <å~åÜ«∞}<£ : 1992–1997
<À\ò : DÜ«∞# "≥Ú^Œ\˜ ^Œo`« LÑ¨~å„+Ñ ì¨ u
¨
Hõ$+¨H‚ ÍO`ü : 1997–2002 Ñ¨^q Œ Ö’ =∞~°}O˜ z# `˘e LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u¨ .
Éˇ~· å<£ãO≤ Q∑ + Ã HÍ=`ü : ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ áÈ\© KÕã≤ F_çáÈ~Ú# `˘e LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u
¨ .
Ü«∞O._ç. Ç¨q^£ J<åûi : 2007Ö’ ZxflHÔ # · LÑ¨~å„+Ñ ì¨ u
¨ . LÑ¨~å„+Ñì¨ u ¨ QÍ Ñ¨xKÕã≤ ~å„+Ñ ì¨ u¨ QÍ ZxflHÔ #
· "å~°∞.
ã¨~ˆ fiÑë¡ ~å^è•Hõ$+¨<‚ ,£ *ÏH©~ü Ç¨ïã ¿ <û ,£ q.q. yi, P~ü. "≥OHõ\ „ Ï=∞<£, â◊OHõ~^ ü Ü Œ ∂« àòâ~◊ ‡° , HÔ .P~ü. <å~åÜ«∞}<£.
Ñ„ ^¨ •è x =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e :
~å*ÏºOQÆOÖ’x 5= ÉèÏQÆO 1= J^è•ºÜ«∞O 74,75 =∞iÜ«Ú 78 x|O^è# Œ Å∞ Ñ
„ ^¨ •è # =∞O„u
=∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯O\Ï~Ú. ÉèÏ~°`ü áê~°¡"≥∞O@∞ =º=ã¨÷#∞ J#∞ãïOz ~å„+¨ìÑü
<å=∞=∂„`«Ñ¨Ù HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ JkèHÍi HÍQÍ „Ñ¨^è•# =∞O„u "åã¨Î= HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} JkèHÍi. 74(1)
Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì¨ u
¨ `«# HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ JkèHÍ~åÅ x~°fiÇ¨Ï}#∞ ã¨ÅÇ¨ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O á⁄O^Œ_®xH˜ Ñ
„ ^¨ •è #=∞O„u
J^èºŒ Hõ`∆ #
« XHõ¯ =∞O„u =∞O_»e LO@∞Ok.
74 (2) =∞O„u=∞O_»e `˘ÅyOÑ¨Ù =∞iÜ«Ú Ñ¨^gŒ HÍÅO :
Ñ
„ ^¨ •è # =∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e. ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ =∞iÜ«Ú Ö’H±ãÉ
¨ íè qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ Ñ¨^q
Œ Ö’
H˘#™êQÆ∞`å~°∞.
Ñ„ ^¨ •è xH˜ HÕk HÍ~°}ÏÅ ^•fi~å ~å„+Ñì̈ u¨ Ñ¨^qŒ #∞O_ç `˘ÅyOK«=K«∞Û :
1. Ö’H± ã¨Éíè qâßfiã¨ f~å‡}O gyáÈ~Ú#Ñ¨ÙÊ_∞»
2. Ö’H±ãÉ ¨ íè Jqâßfiã¨ f~å‡}O <≥y# æ Ñ¨Ù_»∞
Jqâßfiã¨ f~å‡}OÖ’ F_çáÈ~Ú# "≥Ú^Œ\˜ „Ñ¨^è•# =∞O„u q.Ñ≤. ã≤OQ∑., XHõ¯ F@∞ `Õ_®`À
F_çáÈ~Ú# Ñ „ ^¨ •è # =∞O„u "å*òÑ¿ ~Ú.
3. Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi aÅ∞¡ g_çáÈ~Ú#Ñ¨ÙÊ_∞»
4. Ñ
Ã„ "
· @
Õ ∞ ã¨É∞íè º_»∞ aÅ∞¡#∞ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO =ºuˆ~HÕK«QÍ Jk áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ PÉ’^ŒO á⁄Ok#Ñ¨ÙÊ_∞»
5. Ö’H±ãÉ ¨ íè |_≥\˚ ò PiúHõ aÅ∞¡#∞ u~°ã¯¨ iOz#Ñ¨Ù_»∞
6. |_≥\ ˚ òÑÃ · HÀ`« f~å‡}ÏÅ∞ <≥y# æ Ñ¨Ù_»∞.
47
7. ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ Ñ
„ ã
¨ O¨ QÍxH˜ ^è#
Œ º"å^Œ f~å‡}O Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ìQÍ Jk gyáÈ~Ú#Ñ¨ÙÊ_∞» .
<À\ò : „Ñ¨^è•# =∞O„u `˘ÅyOK«|_ç# ÖË^• ~år<å=∂ KÕã≤<å ÖË^• =∞~°}Õz<å "≥Ú`«ÎO
=∞O„u=∞O_»e ~°^∞Œ Ì J=Ù`«∞Ok.
75= x|O^è#Œ :
Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ "≥∞*Ïi\© áêsì "≥∞*Ïi\© ‰õÄ@q∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞x ~å„+Ñì¨ u
¨ Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„uQÍ xÜ«∂=∞HõO
KÕ™êÎ_∞» . Ñ
„ ^
¨ •è #=∞O„u ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ =∞O„u =∞O_»ex ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ÜÕ∞ xÜ«∂=∞HõO KÕ™êÎ~∞° .
75 (2)= x|O^è#Œ :
=∞O„u =∞O_»e =ºHÎ̃Q`Æ O« QÍ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ H˜ ÉÏ^èºŒ `« =Ç≤ÏOKåe.
75 (3)= x|O^è#Œ :
=∞O„u =∞O_»e ã¨q∞+≤Qì Í Ö’H±ãÉ
¨ ‰íè Ωõ ÉÏ^èºŒ `« =Ç≤ÏOKåe.
75 (4)= x|O^è#Œ :
Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e KÕ`« ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ Ñ¨^q
Œ ã‘fiHõ~}
° KÕ~Ú™êÎ~∞° .
75 (5)= x|O^è#Œ :
=∞O„u=∞O_»eÖ’ Ñ
„ u
¨ ã¨É∞íè º_»∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ ã¨Éºíè `«fiO Hõey LO_®e. ã¨Éºíè `«fi=Ú ÖËx Ñ
„ ^
¨ •è #
=∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e 6 <≥ÅÅ =~°‰Ωõ ã¨Éºíè `«fiO ÖËHáõ È`Õ `«=∞ Ñ¨^q Œ x HÀÖ’Ê`å~°∞.
75 (6)= x|O^è#Œ :
=∞O„u=∞O_»e r`«É`íè åºÅ#∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k.
78= x|O^è#Œ :
~å„+Ñ ì̈ u
¨ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï}‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨=∂Kå~°O JOkOK«_O» Ñ „ ^
¨ •è x ÉÏ^èºŒ `«.
<À\ò : Ñ„ ^
¨ •è #=∞O„u ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»eH˜ =∞^èºŒ ãÖ^è•#Hõ~QÎ° Í Ñ¨xKÕ™êÎ_∞» .
J~°›`Å« ∞ : Ñ
„ ^¨ •è #=∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»eÖ’ ã¨É∞íè º_çQÍ xÜ«∞q∞OKåÅO>Ë J`«_∞» áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ
ZxflHõ HÍ=_®xH˜ HÍ=eû# J~°›`Å« ∞ LO_®e.
<À\ò : J#QÍ Hõhã¨ =Ü«∞ã¨∞û 25 ãÖIIÅ∞ xO_ç LO_®e. J`«_∞» YzÛÒ« QÍ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ã¨Éºíè `«fiO Hõey
LO_®e. XHõ"àÕ ◊ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ã¨Éºíè `«fiO ÖËHáõ È`Õ 6 <≥ÅÅ Ö’Ñ¨Ù U^À XHõ ã¨ÉÏè ã¨Éºíè `«fiO ãÖáêkOKåe.
ÖË^• Ñ¨^q Œ H˜ ~år<å=∂ KÕÜ∂ « e.
<À\ò : U ã¨ÉÖíè ’ ã¨Éºíè `«fiO ÖË‰Ωõ O_® Ñ „ ^
¨ •è =∞O„u J~Ú# "≥Ú^Œ\" ˜ å_»∞ Ñ≤.q. #iûOÇ¨~å=Ù, ~Ô O_»= "å~°∞
Ç
Ã ÏKü._ç. ^Õ"QÕ “_».
48
=∞O„u=∞O_»e =sæH~õ }° :
=∞O„u=∞O_»e =sæHõ~°} QÆ∞iOz ~å*ÏºOQÆOÖ’ ¿Ñ~˘¯#ÖË^Œ∞. 1947Ö’ <≥„Ç¨˙ J^èŒºHõ∆`«#
xÜ«∂=∞HõO KÕÜ∞« |_ç# =∞O„u=∞O_»ex =∞O„u Ñï+¨`∞« Î J#QÍ HÍºa<Õ\ò Jx Ñ≤eKå~°∞. "≥Ú^Œ\˜
HÍºa<Õ\ò ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 14. 1952 ™ê^è•~°} ZxflHÅõ J#O`«~O° <≥Ç „ ˙
¨ J^èºŒ Hõ`∆ #
« U~åÊ>#
ÿ̌ "≥Ú^Œ\˜
=∞O„u =∞O_»e ã¨Éèí∞ºÅ ãÖYº 35. J#QÍ HÍºa<Õ\ò 15, ~å[º=∞O„`«∞Å∞ 6, LÑ¨ =∞O„`«∞Å∞ 14.
=∞O„u=∞O_»e =sæH~õ } ° HÀãÖ U~åÊ@∞ KÕã#≤ Hõq∞\© QÀáêÅHõ$+¨‚ ™êfiq∞ JÜ«∞ºOQÍ~ü Hõq∞\˜.
=∞O„u=∞O_»e =sæH~õ }° :
1. HÍºa<Õ\ò =∞O„`∞« Å∞ – JkèHõ Ç¨ÏŸ^•
~å[º=∞O„`∞« Å∞ – ã ¿ \
ì ò q∞xãì̈~ü ~Ô O_»= JkèHÍ~° Ç¨ÏŸ^•
LÑ¨ =∞O„`∞« Å∞ – _çÑÓ¨ º\© q∞xãì̈~,ûü `«‰Ωõ ¯= JkèHÍ~° Ç¨ÏŸ^•
<À\ò : ~å*ÏºOQÆ s`åº =∞O„u=∞O_»eÖ’ JO^Œ~∂ ° ã¨=∂#"Õ∞. =∞O„u=∞O_»eÖ’ Z‰õΩ¯= Ç¨ÏŸ^• Z=~°∞
Hõey LO\Ï~°∞ J#QÍ HÍºa<Õ\ò q∞xã¨~ì .ûü HÍºa<Õ\ò J<Õ Ñ¨^•xfl 4= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1978
Ñ
„ H¨ Í~°O 352 x|O^è# Œ Ö’ HÍºa<Õ\ò " „ å`«ÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ ì̈ u¨ <Õ+< ¨ £ Z=∞~ü*h ˇ û qkèOKåe.
J<Õ D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ ~å*ÏºOQÆOÖ’ KÕ~åÛ~∞° .
Ö’H±ã# ¨ ã¨É∞íè ºÅÖ’ 10% =∞Ok =∞O„u=∞O_»e ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ LO>Ë =∞OzQÍ LO@∞O^Œx ã≤áê¶ ~°∞û
KÕã# ≤ Hõq∞\˜ J_ç‡x„ã ¿ \ ì "˜ £ iá¶ê~ü‡ Hõq∞\˜.
<À\ò : HÍºa<Õ\ò ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 16 #∞O_ç 20 =∞^èºŒ LO_®Åx ã¨∂zOz#k. W\©=Å áê~°" ¡ ∞≥ O@∞
~°∂á⁄OkOz# 91= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2003 Ñ „ H¨ Í~°O Hˆ O„ÔŒ Ö’ =∞O„u=∞O_»e QÆi+ì̈OQÍ
Ö’H±ã¨Éèí ã¨Éèí∞ºÅ ãÖYºÖ’ 15% LO_®Åx xˆ~Ì+≤OzOk. „Ñ¨^è•x HÍºa<Õ\ò ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ J^èŒºHõ∆`«
=Ç≤Ï™êÎ~∞° . HÍºa<Õ\ò ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ ZÑ¨ÙÊ_∞» , ZHõ¯_» ZO^Œ∞‰õΩ x~°fiÇ≤ÏOKåe, U U q+¨Ü∂ « Å∞ K«iÛOKåe
J<Õk Ñ „ ^¨ •è x x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u ã¨ÅÇ¨"Õ∞~°̂H ~å„+Ñ ì̈ u
¨ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ãÖÜ«ÚHõÎ
ã¨=∂"Õâßxfl á„ ê~°Oaè™êÎ~∞° . n~°…HÍÅO "å~Ú^• "Õ™êÎ~∞° . =∞iÜ«Ú Ö’H±ãÉ ¨ #
íè ∞ ~°^∞Œ Ì KÕ™êÎ~∞° . Ñ
„ ^ ¨ •è #
=∞O„u JkèHÍ~° s`åº Ñ „ } ¨ ÏoHõ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ <Õ+< ¨ £ _èÑ
Ãç <£û H“xûÖHò ˜ *ÏfÜ«∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `« =∞O_»eH˜ JO`«~~ü å„+ì̈
=∞O_»eH˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
Ñ„ ^¨ •è # =∞O„u Jaè=~°#‚ :
_®II a.P~ü. JOÉË_¯» ~ü – HÍºa<Õ\ò ™œ^•xH˜ =¸ÅãÎ̈OÉèOí
ÖÏ~ü¤ "≥∂~üb – Ñ „ ^¨ •è x ã¨=∂#∞ÅÖ’ Ñ „ ^¨ =Œä Ú_»∞
Ñ‘@~ü r iK«~¤ü – Ñ „ ^¨ •è x ã¨=∂#∞ÅÖ’ Ñ „ ^¨ = Œè Ú_»∞ J#∞HÀ=_»O J`«x ™ê÷<åxfl `«yOæ K«_O» J=Ù`«∞Ok.
*ˇ.Ü«∞ãπ. ^Œ̂QÖÌ ò – =∞O„`∞« ÅO^Œ~∂ ° Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„u`À ã¨=∂#∞Å∞ J#_»O ãïHÍ^Œ∞. Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u `«ÑÊ¨
q∞ye# =∞O„`∞« ÅO^Œ~∞° ã¨É| íè ∞.
J"≥∞i : Ñ „ ^¨ •è # =∞O„u <åÜ«∞‰õΩ_»∞ =∞iÜ«Ú Ñ „ ^¨ •è # x~°Ü
‚ ∂
« kèHÍi.
49
~å"£∞ ã ¿ Ü«¸º~ü : Ñ „ ^¨ •è # =∞O„u ~å[º<ÒHõ‰Ωõ K«∞HÍ¯x. Ñ „ ^
¨ •è #=∞O„u Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO J<Õ F_» K«H„ Íxfl u¿ÑÊ
™ê~°OQÆ∞ ÖÏO\˜"å_»∞.
S=~ü *ˇxflOQ∑û : Ñ „ ^
¨ •è x ã¨∂~°∞º_»∞ q∞QÆ`å =∞O„`∞« ÅO^Œ~∂ ° J`«x K«∂@∂ì ÑïÉ „ q
íè ∞OKÕ Q„ Ç
Æ ¨ Å ÖÏO\˜"å~°∞.
ã¨~ü qeÜ«∞<£ "≥~åfl~ü : Ñ „ ^
¨ •è x K«∞Hõ¯Ö’¡ K«O^
„ _
Œ ∞»
Ç
Ã Ï~å¡O_£ ÖÏã≤¯ – Ñ „ ^ ¨ •è x HÍºa<Õ\ò r=<£ =∞~°}ü x~åú~‰° Ωõ _»∞
w„ "£û – Ñ„ ^
¨ •è x Ü«∞[=∂x
=∞„<À – Ñ „ ^¨ •è # ~å[º<ÒHõ‰Ωõ <åq‰õΩ_»∞.
Ñ„ ^¨ •è x =∞iÜ«Ú LÑ¨ Ñ„ ^¨ •è #∞Å *Ïa`å :

– 1947 #∞O_ç 1950 =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ Ñ „ ^¨ •è # =∞O„u [=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç „ ˙¨ =∞iÜ«Ú LÑ¨ Ñ „ ^¨ •è x
ã¨~åú~ü =Å¡ÉÏè Üü∞ Ñ¨>ÖË .ò
– 1967 #∞O_ç 1969 =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ Ñ „ ^¨ •è #=∞O„u WOkè~åQÍOkè =∞iÜ«Ú =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\˜
Ñ
Ã„ "
· ∞£ q∞xãì̈~ü "≥Ú~ås˚ ^ÕâßÜü∞.
– 1977 #∞O_ç 1979 HÍÅOÖ’ Ñ „ ^ ¨ •è # =∞O„u "≥Ú~ås˚ ^ÕâßÜü∞. LÑ¨ Ñ „ ^
¨ •è x KÒ^Œs K«~}
° ãü O≤ Q∑
=∞iÜ«Ú [Q∑r=<£ ~å=Ù.
– 1979 #∞O_ç 1980 =~°‰Ωõ Ñ „ ^ ¨ •è # =∞O„u K«~} ° ã ü O≤ Q∑, LÑ¨ Ñ„ ^ ¨ •è x "≥.· q. KÒÇ¨<£
– 1989 #∞O_ç 1990 =~°‰Ωõ Ñ „ ^ ¨ •è # =∞O„u q.Ñ≤. ã≤OQ∑, LÑ¨ Ñ „ ^ ¨ •è x ^Õ"ÖÕ ÏÖò.
– 1990 #∞O_ç 1991 =~°‰Ωõ Ñ „ ^ ¨ •è # =∞O„u K«O^ „ âŒ Y ı ~ü, LÑ¨ Ñ „ ^ ¨ •è x ^Õ"ÖÕ ÏÖò.
– 2002 #∞O_ç 2004 =~°‰Ωõ Ñ „ ^ ¨ •è # =∞O„u "å*òÑ ¿ Üü∞, LÑ¨ Ñ „ ^ ¨ •è x ZÖò.HÔ . J^•fix.
<À\ò : LÑ¨ Ñ „ ^
¨ •è x J<Õ Ñ¨ÔŒ ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ñ „ ™¨ êÎqOK«Ö^ Ë ∞Œ .
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ñ¨^è•#=∞O„`«∞Å∞ :
[=Ç¨~üÖÏÖò <≥Ç„ ˙ ¨ 1947 #∞Oz 1964 =~°‰Ωõ : "≥Ú^Œ\˜ Ñ„ ^
¨ •è x =∞iÜ«Ú Ñ¨^q Œ Ö’ LO_»QÍ =∞~°}O˜ z#
"≥Ú^Œ\˜ Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u. Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ J#QÍ 16 ãÖ=`«~û åÅ∞ 286 ~ÀAÅ∞ Ñ¨xKÕã# ≤ `˘e Ñ „ ^
¨ •è #
=∞O„u. <åÅ∞QÆ∞ ™ê~°∞¡ „Ñ¨=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕã≤# `˘e „Ñ¨^è•# =∞O„u. QÆ∞ÖÏƒiÖÏÖò #O^• `å`å¯eHõ
Ñ
„ ^
¨ •è xQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
ÖÏÖò |Ç¨Ï^Œ∂~ü âß„ãÎ≤ 1964 #∞O_ç 1966 =~°‰Ωõ : <À\ò : Ñ¨^q Œ Ö’ =∞~°}O˜ z# ~Ô O_»= Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„u
QÆ∞ÖÏ˚iÖÏÖò #O^• ~Ô O_»= ™êi `å`å¯eHõ Ñ „ ^
¨ •è #=∞O„uQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
N=∞u WOk~åQÍOnè : 1966 #∞O_ç 1977 =~°‰Ωõ † 1980 #∞O_ç 1984 =~°‰Ωõ : "≥Ú^Œ\˜ =∞Ç≤ÏàÏ
„Ñ¨^è•# =∞O„u. Ñ¨^ŒqÖ’ LO_»QÍ =∞~°}Oz# =¸_»= „Ñ¨^è•# =∞O„u. „Ñ¨^è•# =∞O„uQÍ ZxflHõÖ’¡
50
F_çáÈ~Ú# `˘e"å~°∞. ~å[ºã¨Éíè ã¨Éºíè `«fiO`À Ñ „ ^
¨ •è #=∞O„u J~Ú# `˘e"å~°∞. ~å[ºã¨Éíè ã¨ÉÜ íè ∞« `«fiO`À
„Ñ¨^è•# =∞O„u J~Ú# Ô~O_»="å~°∞ ÃÇÏKü._ç. ^Õ"ÕQ“_£. ~å[ºã¨Éèí ã¨Éèíº`«fiO`À „Ñ¨^è•# =∞O„u J~Ú#
=¸_»= "å~°∞ S.ÔH. QÆ∞*„ ÏÖò. ~å[ºã¨Éíè ã¨Éºíè `«fiO`À Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u J~Ú# <åÅæ= "å~°∞ =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑.
=Ú~ås˚ ^ÕâßÜü∞ 1977 #∞O_ç 1979 =~°‰Ωõ : "≥Ú^Œ\˜ HÍO„Qˆ ã
¿ `û ~« ° Ñ
„ ^
¨ •è x.
KÒ^Œs K«~}
° ü ã≤OQ∑ : 1979 #∞O_ç 1980 =~°‰Ωõ : `«‰Ωõ ¯= ~ÀAÅ∞ J#QÍ 5<≥ÅÅ∞ Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„uQÍ
Ñ¨xKÕã≤#"å~°∞.
~år"£~`° fl« Ñ¶~≤ À*ò QÍOkè, J#QÍ ~år"£ QÍOkè 1984 #∞O_ç 1989 =~°‰Ωõ : Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞û J#QÍ
42 ãÖ=`«~û åÅˆH Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u J~Ú#"å~°∞.
qâ◊fi<å^ä£ „Ñ¨`åÑπ ã≤OQ∑ : 1989 #∞O_ç 1990 =~°‰õΩ : JqâßfiãÖ f~å‡}OÖ’ F_çáÈ~Ú# `˘e
Ñ
„ ^
¨ •è #=∞O„u q.Ñ≤. ã≤OQ∑. Jqâßfiã¨ f~å‡}OÖ’ F_çáÈ~Ú# ~Ô O_»= Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„u J@Öò aÇ¨i "å*òÑ
¿ Üü∞.
DÜ«∞# XHõ¯ F@∞`À F_çáÈÜ«∂~°∞.
K«O^
„ âŒ Y
ı ~ü 1990 #∞O_ç 1991 =~°‰Ωõ : Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„uQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨~å=Ù, 1991 #∞O_ç 1996 =~°‰Ωõ : ^ŒH}
∆˜ ÉèÏ~°`^
« âÕ ◊ =∞iÜ«Ú PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò #∞Oz
Ñ
„ ^
¨ •è # =∞O„u J~Ú# `˘e"å~°∞.
J@Öò aÇ¨i "å*òÑ¿ ~Ú : 1996Ö’ 13 ~ÀAÅ∞, 1998, 99Ö’ 13 <≥ÅÅ∞, 1999 #∞Oz 2004 =~°‰Ωõ
"≥Ú`«OÎ 4 1/2 ãÖ=`«~û åÅ∞ ÉèÏ~°`^
« âÕ ◊ Ñ
„ ^
¨ •è #=∞O„uQÍ =º=Ç¨ÏiOKèå~°∞.
Ç
Ã ÏKü._ç. ^Õ"QÕ “_» : 1996 #∞Oz 1987 =~°‰Ωõ
S.ÔH. QÆ∞*„ ÏÖò : 1997 #∞O_ç 1998 =~°‰Ωõ
_®II =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ : Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« Ñ
„ ^
¨ •è #=∞O„uQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞<
Î åfl~∞° . J™êûO ~å[ºã¨Éíè ã¨Éºíè `«fiO`À Ñ
„ ^
¨ •è #
=∞O„u J~Ú#"å_»∞ _®II =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑.
áê~°"¡ ∞≥ O@∞ :
~å*ÏºOQÆOÖ’x 5= ÉèÏQÆOÖ’ 2= J^è•ºÜ«∞O 79 #∞O_ç 122 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú.
79= x|O^è# Œ : ÉèÏ~°`^
« âÕ ßxH˜ XHõ Hˆ O„^Œ âßã¨# ã¨Éíè x~å‡} âßY LO@∞Ok. ^•x Ñ ¿ ~°∞ áê~°"¡ ∞≥ O@∞.
áê~°"¡ ∞≥ O@∞ = Ö’H±ãÉ ¨ íè + ~å[º ã¨Éíè + ~å„+Ñ
ì̈ u
¨
80= x|O^è# Œ : ~å[ºã¨Éíè x~å‡}O QÆ∞iOz `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
Ö’H± ã¨Éíè x~å‡}O : nxx kQÆ∞= ã¨É,íè Ñ „ *¨ Ï Ñ
„ u
¨ x^è∞Œ Å ã¨ÉQíè Í Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~°∞. 17 U„ÑÖ≤ ò 1952# Wk
U~åÊ@∞ J~ÚOk. Ö’H±ãÉ ¨ íè Jâßâ◊fi`« ã¨É.íè Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞. J~Ú# Jk <Õ+# ¨ Öò Z=∞Ô~h ˚ û
51
HÍÅOÖ’ XHõ¯ ãÖ=`«~û O° K˘Ñ¨ÙÊ ZO`«HÍÅO J~Ú<å á⁄_çyOK«=K«∞Û. =∞iÜ«Ú =∞^èºŒ Ö’ ~å„+Ñ ì¨ u¨ KÕ
~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« =K«∞Û. HÍ=Ù# Ö’H±ãÉ ¨ íè Ñ¨^g Œ HÍÅO J#QÍ XHõ¯™êi JxtÛÒ« Jx J~°OÌ 56= ~å*ÏºOQÆ
ã¨=~°} K«@Oì 1987 Ñ „ H¨ Í~°O Ö’H± ã¨Éíè QÆi+ì̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 552. ~å„ëêìÅ #∞O_ç 530. Hˆ O„^Œ áêe`«
á„ êO`åÅ #∞O_ç 20. 331= x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì̈ u
¨ KÕ`« W^Œ~Ì ∞° POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£Å∞ <åq∞<Õ\ò
KÕÜ∞« |_»∞`å~°∞. Ö’H±ãÉ ¨ íè Hõhã¨ ÖË^• Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 545.
<À\ò : 530 =∞Ok ~å„ëêìÅ #∞Oz 13 Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ #∞Oz, 20 POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£Å∞ ZxflHõ
HÍ|_»`å~°∞.
Ñ„ u
¨ 750000 Ñ „ [¨ Å‰õΩ XHõ Ü«∞O.Ñ≤. á„ êux^èºŒ O =Ç≤Ï™êÎ~∞° . Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. Å‰õΩ i[ˆ~fi+¨#∞¡
HõÅ=Ù. Ü«∞ãπ.ã≤.Å‰õΩ 15% J#QÍ 79 ã‘@‰õΩ,¡ Ü«∞ãπ.\˜. Å‰õΩ 7% J#QÍ 41 ã‘@∞¡ HõÅ=Ù. 84= ~å*ÏºOQÆ
ã¨=~°} K«@Oì 2001 Ñ „ H¨ Í~°O Ö’H±ãÉ ¨ íè ~å„+ì̈ q^è•# ã¨ÉÅíè xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ ãÖYº#∞ 2026 =~°‰Ωõ
Ñ¨Ù#ifiÉèí[# KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. 87= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@ìO 2002 „Ñ¨HÍ~°O 2001 [<åÉèÏ ÖˇHõ¯Å
Ñ„ H¨ Í~°O xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ Ñ¨Ù<£qÉè[í # KÕÜ∂ « e. JO^Œ∞HÀãÖ ‰õΩÖònÑπ ã≤OQ∑ Hõg∞+¨<£ U~åìÑÙ¨ KÕ™ê~°∞.
Ö’H±ã¨Éèí‰õΩ ^Õâ◊OÖ’ J`«ºkèHõOQÍ Ü«∞O.Ñ≤.Å#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl ~å„+¨ìO L`«Î~ü„Ñ¨^Õâò Ö’H±ã¨Éèí‰õΩ ^Õâ◊OÖ’
J`«ºkèHõOQÍ Ü«∞O.Ñ≤. Å#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl Ô~O_»= ~å„+¨ì =∞Ç¨~å„+¨ì. Ö’H±ã¨Éèí‰õΩ ^Õâ◊OÖ’ Ju `«‰õΩ¯=
Ü«∞O.Ñ≤.Å#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl ~å„ëêìÅ∞ ã≤<åq∞ J#QÍ ã≤H¯˜ O, <åQÍÖÏO_£, q∞*’~å"£∞. Ö’H±ãÉ ¨ ‰íè Ωõ ^ÕâO◊ Ö’
PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò #∞Oz ZxflH= õ Ù`«∞#fl Ü«∞O.Ñ≤.Å∞ 42 =∞Ok. "≥Ú@ì"Ú ≥ ^Œ\˜ Ö’H±ãÉ ¨ íè ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 489.
Ü«∞O.Ñ≤. QÍ ZxflHõ HÍ=_®xH˜ 17= x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O tHõ∆ Ñ¨_ç LO_»‰Ä õ _»^∞Œ .
ã‘ÊHõ~ü, _çÑ¨Óº\© ã‘ÊHõ~ü :
Ö’H±ã¨Éèí ã¨Éèí∞ºÅ `«=∞Ö’ XHõ¯ix ã‘ÊHõ~üQÍ =∞~˘Hõix _çÑ¨Óº\© ã‘ÊHõ~üQÍ ã¨ÉèÏ HÍ~°º„Hõ=∂Å
x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ ZOÑ≤Hõ KÕ™êÎ~∞° . Ö’H±ãÉ ¨ íè ã¨É∞íè ºÅ∞ =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\˜ ã‘ÊH~õ ü `«=∞ ~år<å=∂Å#∞
ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . ã‘ÊH~õ ü `«# ~år<å=∂#∞ _çÑÓ¨ º\˜ ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . ã‘ÊH~õ ü =∞iÜ«Ú
_çÑÓ¨ º\˜ ã‘ÊH~õ Åü ∞ Ö’H±ãÉ ¨ ∞íè ºÅ KÕ`« `˘ÅyOÑ¨Ù f~å‡}OÖ’ "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅÖ’ ™ê^è•~° "≥∞*Ïi\©`À
`˘ÅyOK«|_»`å~°∞. J~Ú`Õ 14 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ <À\©ã∞¨ W"åfie. ã‘ÊH~õ ,ü _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ Åü #∞
`˘ÅyOKÕ f~å‡}O Ñ Ã · ã¨ÉÖíè ’ K«~Û° [~°∞QÆ∞`«∞#flÑÙ¨ Ê_∞» ã‘ÊH~õ ü J^èºŒ Hõ∆ ™ê÷#OÖ’ LO_»~å^Œ∞. ã‘ÊH~õ ü
F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ Hõey LO_»_∞» . HÍx Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ ã¨=∂#"≥∞# ÿ F@∞¡ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ x~°Ü ‚ ∂
« HõÑÙ¨
F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ =∂„Ò« Hõey LO\Ï_»∞. ™êO„Ñ^ ¨ •Ü«∞O Ñ„ H¨ Í~°O _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü Ñ
„ u
¨ Ñ¨HO∆õ #∞O_ç
Z#∞flHÀ|_»`å_»∞. ã‘ÊHõ~ü, _çÑ¨Óº\© ã‘ÊHõ~üÅ∞ `«=∞ áêsì ã¨Éèíº`åfixH˜ ~år<å=∂ KÕÜ«∞=Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
<À\ò : HÍx H˘O`« =∞Ok <≥u · Hõ qÅ∞=Å‰õΩ Ö’|_ç ~år<å=∂ KÕÜ∞« =K«∞Û. J ÖÏ Jx hÅO ãÖr=Ô~_ç¤
`«# áêsì Ñ¨^q Œ H˜ ~år<å=∂ KÕ™ê~°∞. ã‘ÊH~õ ü _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ Åü Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞.
<À\ò : Ö’H±ãÉ ¨ íè ~°^~ÌŒ Ú#KÀ H˘`«Î Ö’H±ãÉ ¨ íè U~°Ê_Õ =~°‰Ωõ ã‘ÊH~õ ü Ñ¨^q Œ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok.
áê<≥Öò ã‘ÊH~õ ü : 1 #∞Oz 6QÆ∞~°∞ LO\Ï~°∞. ã‘ÊH~õ ü =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü QÍx ã¨ÉÖíè ’ ÖË#Ñ¨ÙÊ_∞» ã¨ÉÏè
52
HÍ~°ºH„ =
õ ∂Å∞ D áê#Öò ã‘ÊH~õ ü x~°fiÇ≤Ï™êÎ_∞» . ã‘ÊH~õ ü áê#Öò ã‘ÊH~õ # ü ∞ <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ_∞» .
ã‘ÊHõ~ü =ÚMÏºOâßÅ∞ : 1919 ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fi K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨Éèí x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ QÆ=~°fl~ü
[#~°Öò 1921Ö’ ã¨~ü Ñ Ã _
¶ i» H± "≥\
· #
ò ∞ J^è‰Œ Ω∆õ _çQÍ#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞.
<À\ò : ™êfi`«O`„ º« =Ú Ñ¨Ó~°fiO W`«xx "≥Ú^Œ\˜ Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ Qü Í Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~°∞. ~Ô O_»= =ºHÎ̃ J#QÍ `˘e
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ q.*ˇ. Ñ¨>ÖË .ò 1950 ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ K«@Oì ã¨ÉÏè ^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ J<Õ Ñ¨^q Œ H˜ ã‘ÊH~õ ü Jx
<å=∞Hõ~} ° O KÕãO≤ k.
"Õ`#
« O 40,000/– ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç nxx Q„ Ç Æ Ï≤ ™êÎ~∞° .
Ñ¨^qŒ Ö’ LO_»QÍ r`«É`íè åºÅ∞ `«yOæ Kè~« ∞° . ã‘ÊH~õ ü J#∞=∞u ÖË‰Ωõ O_® Ö’H±ãÉ ¨ íè ã¨É∞íè º_çx JÔ~ãπì
KÕÜ«∞~å^Œ∞. XHõ"Õà◊ `«Ñ¨Êx Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’¡ JÔ~ãπì KÕã≤<å "≥O@<Õ P q+¨Ü«∂xfl ã‘ÊHõ~ü‰õΩ
`≥eÜ«∞*ËÜ∂ « e. ã‘ÊH~õ ü =∞Ç¨ã¨ÉÅíè ‰õΩ J^èºŒ Hõ`∆ « =Ç≤Ï™êÎ~∞° .
<À\ò: a „ @<£Ö’ XHõ™êi ã‘ÊH~õ ü Ñ¨^q Œ H˜ ZxflH~õ Ú`Õ W+ì̈"∞≥ # ÿ O`« HÍÅO ã‘ÊH~õ Qü Í H˘#™êQÆ=K«∞Û. Once
Speaker for ever is a speaker.
1947Ö’ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü `å`å¯eHõ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞QÍ =º=Ç¨ÏiOz#Ñ¨Ù_»∞ "≥Ú^Œ\˜ ã‘ÊH~õ ü l.q.
"≥Úà◊OHõ~,ü "≥Ú^Œ@ _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü J#O`«âÜ ◊ ∞« #O JÜ«∞ºOQÍ~ü. "åi^Œ~ˆÌ =∞# Ö’H±ãÉ ¨ ‰íè Ωõ "≥Ú^Œ\˜
ã‘ÊH~õ ü =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ .ü
Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ "≥Ú@ì"Ú ≥ ^Œ\˜ Ñ
„ u¨ Ñ¨HO∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ "≥.· q. KÒÇ¨<£.
<À\ò : Ö’H±ãÉ ¨ íè ÖË^• ~å[ºã¨Éíè Ñ
„ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ç¨ÏŸ^• QÆ∞iÎOÑ¨|_®ÅO>Ë "≥Ú`«OÎ 10% ã‘@∞¡ LO_®e.
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ ü ™È"£∞<å^ä£ K«@s˚. DÜ«∞# "≥ãìπ ÉˇOQÍÖòÖ’x É’ÖÏÑ¨Ó~ü xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ #∞O_ç
ZxflHõ J~Ú<å~°∞. Ö’H±ãÉ ¨ íè Ñ
„ ã¨ ∞¨ `Î « _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü K«~}
° l
ü `ü ã≤OQ∑ J^Œ̂~fi. DÜ«∞# ÑÖ*ÏÉòÖ’x
JdÅ ÉèÏ~°`« JHÍe^Œàò áêsì #∞Oz ZxflHõ J~Ú<å_»∞. Ö’H±ãÉ ¨ íè Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Ñ
„ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
ZÖò.HÔ . J^•fih. 14= Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ Ñ „ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ „ }
¨ Éò =ÚYs˚.
ã‘ÊHõ~ü q^èŒ∞Å∞ :
Ö’H±ãÉ ¨ íè HÍ~°ºH„ =
õ ∂Å x~°fiÇ¨Ï} W`«x Ñ „ ^
¨ =Œä ∞ ÉÏ^èºŒ `«. Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ xÜ«∞=∞ x|O^è# Œ Å#∞ ã¨ÉÏè
™êO„Ñ^ ¨ •Ü«∞Å#∞ QÆ∞iÎOK«x "åiÃÑ· H„ = õ ∞tHõ} ∆ K«~º° Å∞ fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ãÖÜ«ÚHõÎ
ã¨=∂"ÕâßxH˜ J^èºŒ Hõ`∆ « =Ç≤Ï™êÎ~∞° . XHõ¯ aÅ∞¡#∞ ^ „ =
Œ º aÅ∞¡ Jx ^è$Œ gHõiOKè∞« @‰õΩ x~°fizOK«∞@.
ã¨É∞íè ºÅ∞ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃ f~å‡}ÏÅ∞, qq^èŒ Ñ „ â¨ fl◊Å∞ U ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe J<Õk
x~åúiOK«∞@. áêsì Ñ¶~≤ å~ÚOÑ¨ÙÅ‰õΩ áêÅÊ_# ç "åi ã¨Éºíè `åfixfl ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ « @. ã‘ÊH~õ ü Pnè#OÖ’
Ö’H±ãÉ ¨ íè ã¨z"åÅÜ«∞O LO@∞Ok. ã¨z"åÅÜ«∂xH˜ áêÅ# Jkè<`Õ .« ã Ã H„ @õ i [#~°Öò PÑ¶π Ö’H±ãÉ ¨ íè
ÑÖ_ç\ò PKåi. ã‘ÊH~õ ü Ö’H±ãÉ ¨ ‰íè Ωõ ~å[ºã¨É‰íè Ωõ ãÖ^è•#Hõ~QÎ° Í =º=Ç¨ÏiOKåe. ã‘ÊH~õ ü Ç¨ÏŸ^•s`åº
™ê^è•~°} J=ã¨~åÅ Hõq∞\˜., ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ = õ ∂Å ã¨ÅÇ¨ ãÖÑ¶∞¨ O, x|O^è# Œ Å Hõq∞\©H˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ
Ñ¨xKÕ™êÎ~°∞.
53
ã‘ÊHõ~ü =~°∞ã¨ „Hõ=∞O :
l.q. "≥∂à◊OHÍ~ü – 1952 – 1956
J#O`«âÜ ◊ ∞« #O JÜ«∞ºOQÍ~ü – 1957 – 1962
Ç¨Ï‰õÄO ã≤OQ∑ – 1962–1967
hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ – 1967 – 1969
_®II _ç.Ü«∞ãπ. uÅ¡OQ∑ – 1969–1975
Ñ¶e≤ ~å"£∞ ÉèQí = Æ `ü – 1976 – 77
hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ – 1977Ö’ =∂iÛ 26 #∞Oz EÖˇ· 18 =~°‰Ωõ
Ç
Ã ÏÔQ¤ HÔ .Ü«∞ãπ. – 1977 – 1980 =~°‰Ωõ
ÉèÅí ~åO[Hõ¯~ü – 1980 – 1985, 1985 – 1989, Z‰õΩ¯= HÍÅO Ñ¨xKÕã# ≤ `˘e ã‘ÊH~õ ü
~°c~ˆè – 1989 – 1991
t=~å*ò áê\˜Öò – 1991 –1996
Ñ≤.Z. ãÖQÍ‡ – 1996 – 1998
l.Ü«∞O.ã≤. ÉÏÅÜ≥∂y – 1998 #∞O_ç 2002 =~°‰Ωõ , DÜ«∞# PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò #∞O_ç Ö’H±ãÉ
¨ íè
ã‘ÊH~õ Qü Í ZxflHÜ õ ∂
« º~°∞. Ñ¨^q Œ Ö’ =∞~°}O˜ z# `˘e"å_»∞. l.Ü«∞O.ã≤. ÉÏÅÜ≥∂y.
=∞<ÀÇ¨Ï~ü *’+≤ – 2002 #∞Oz 2004 =~°‰Ωõ
™È=∞<å^ä£ K«@s˚ – Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î O« Ö’H±ãÉ¨ íè ã‘ÊH~õ Qü Í Ñ¨xKÕã∞¨ <
Î åfl_∞» .
Éè∫uHõOQÍ Ju ÃÑ^ŒÌ (5) Ö’H±ã¨Éèí xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ :
1) Å_»H± 2) Éè~í ‡° ~ü 3) Hõ\Ûò 4V) Ñ¨tÛ=∞ J~°∞}ÏK«Öò Ñ
„ ^
¨ âÕ ò
5) `«∂~°∞Ê J~°∞}ÏK«Öò Ñ „ ^¨ âÕ .ò
Éè∫uHõOQÍ Ju z#fl (5) Ö’H±ã¨Éèí xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ :
1) KåOkh KÒH± 2) "åÜ«Ú"ÕHÅõ Hõ`åÎ – "≥ãìπ ÉˇOQÍÖò 3) ^ŒH}
∆˜ =ÚOÉˇ· – =∞Ç¨~å„+ì¨
4) "åÜ«Ú"Õ =ÚOÉˇ· – =∞Ç¨~å„+ì̈ 5) ã¨^~Œ <
° £ _èbç .¡
L`«Î=∞ áê~°¡"≥∞O>ËiÜ«∞<£ J"å~°∞¤Å∞ :
D J"å~°∞Å¤ #∞ WO_çÜ∞« <£ áê~°"
¡ ∞≥ O@s Q„ ∂
Æ Ñπ JOkã¨∞OÎ k. J"å~°∞Å¤ #∞ 1995 t=~å*ò áê\˜Öò
á„ ê~°OaèOKå~°∞. 1991 #∞Oz 1996 #∞O_ç ZxflHÔ # · "åiH˜ Wq JOkã¨∞< Î åfl~∞° .
1) 1995Ö’ K«O^ „ âŒ Y
ı ~ü 2) 1996Ö’ ™È=∞<å^ä£ K«@s˚
3) 1997Ö’ Ñ „ }
¨ Éò =ÚYi˚ 4) 1998Ö’ Ü«∞ãπ. *ˇá· êÖò ~Ô _ç¤
5) 1999Ö’ ZÖò.HÔ . J^•fix 6) 2000Ö’ J~°∞< ˚ £ ã≤OQ∑
54
7) 2001Ö’ [â◊fiO`ü ã≤OQ∑ 8) 2002Ö’ _®II =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑
9) 2009Ö’ â◊~^
° Ñ
£ "
¨ å~ü 10) 2004Ö’ ã¨∞ëê‡ ã¨fi~å*ò
11) 2005Ö’ z^ŒO|~°O 12) 2006Ö’ =∞}˜âO◊ Hõ~ü JÜ«∞º~ü
~å[º ã¨Éèí x~å‡}O :
nxx U„ÑÖ≤ ò 3, 1952Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ "≥Ú^Œ\˜ ã¨=∂"ÕâO◊ "Õ∞ 13, 1952
80= x|O^è# Œ ~å[º ã¨Éíè QÆ∞iOzè Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok. ~å[ºã¨Éíè QÆi+ª̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 250.
<À\ò : ~å„ëêìÅ #∞O_ç 229, 9 Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`«O, 83 Ñ „ H¨ Í~°O 12 =∞Ok qt+ì̈ =º‰õΩÅÎ #∞ ~å„+Ñ ì̈ u¨
<åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~∞° .
~å[ºã¨Éíè Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 245. <À\ò : 229 { 4 { 12 ´ 245
~å[ºã¨É‰íè Ωõ J`«ºkèHõ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl "≥Ú^Œ\˜ ~å„+Oì̈ L`«~Î Ñ „° ^
¨ âÕ .ò nxx #∞O_ç ZxflHÔ # ·
ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 31. ~å[º ã¨É‰íè Ωõ J`«ºkèHOõ QÍ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl ~Ô O_»= ~å„+Oì̈ =∞Ç¨~å„+.ì̈
nx #∞O_ç ZxflH~õ Ú# ãÖYº 19.
PO„^èŒ„Ñ¨^Õâò #∞O_ç ~å[ºã¨Éèí‰õΩ ZxflHõ~Ú# ãÖYº 18. Ju `«‰õΩ¯= ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ÑÖÑ¨Ù`«∞#fl
~å„ëêìÅ∞ Dâß#º ~å„ëêìÅÖ’ J™êûO `«ÑÊ¨ q∞ye#q. =∞iÜ«Ú QÀ"å Dâß#º ~å„ëêìÅ∞ J~°∞}ÏK«Öò
Ñ
„ ^
¨ âÕ ,ò "Õ∞Ñ¶∂ ¨ ÅÜ«∂, q∞*’~å"£∞, =∞}˜ÑÓ¨ ~ü, <åQÍÖÏO_£, u „ Ñ¨Ù~°, ã≤H¯˜ O, QÀ"å, Ñ¨Ù^Œ∞KÕÛi. D
~å„ëêìÅxfl XH˘¯Hõ¯ Ü«∞O.Ñ≤.x ÑÖÑ¨Ù`å~Ú. Ö’H±ãÉ ¨ íè =∞iÜ«Ú ~å[ºã¨É‰íè Ωõ XHõ¯ix ÑÖÑ ¿ ~å„ëêìÅ∞
ã≤<åq∞. Ñ¨^Œg HÍÅO âßâ◊fi`«O. ~å[ºã¨ÉèíÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ J^èŒº‰õ∆Ω_»∞ ã¨ˆ~fiÑë¡ ~å^è•Hõ$+¨‚<£.
~å[ºã¨ÉèíÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ Láê^èŒº‰õ∆ΩÅ∞ Ü«∞ãπ.q. Hõ$+¨‚=¸iÎ. DÜ«∞# PO„^èŒ„Ñ¨^Õâò #∞O_ç
ZxflHõÜ«∂º~°∞. ~å[ºã¨ÉèíÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`« J^èŒº‰õ∆ΩÅ∞ JÇ¨Ï‡^£ Ç¨g∞^£ Ç¨Ï<åûi. ~å[ºã¨ÉèíÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`«
Láê^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ ~°Ç¨ ‡<£ MÏ<£. ~å[ºã¨ÉÖíè ’ "≥Ú^Œ\˜ Ñ „ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Hõ=∞ÅÑü u „ áêiî. ~å[ºã¨ÉÖíè ’
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Ñ
„ u¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ [â◊fiO`üãO≤ Q∑.
1. Ñ
„ É¨ ∞íè `«fi MÏ`åÅ ãÖÑ¶∞¨ O (Public Accoutns Committee) ã≤áê¶ ~°ã∞¨ 1919 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«@=
ì Ú
U~åÊ@∞ 1921. Wk Ju Ñ¨Ù~å`«#"≥∞# ÿ k. ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 22. J#QÍ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ 15, ~å[ºã¨ÉÖíè ’
7, Ñ¨^g Œ HÍÅO XHõ ãÖ=`«~û O° .
Kè~Ô·≥ ‡<£ xÜ«∂=∞HõO : Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ ü xÜ«∞q∞™êÎ_∞» , 1967 #∞O_ç Ñ „ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_çx Ñ≤.Z.ã≤.QÍ
xÜ«∞q∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
Ñ
„ ^
¨ •è # xkè : ã≤.Z.l. x"ÕkHõÅ#∞ ÑïjeOK«_O» .
(Estimate Committee) :
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ *Ï<£ =Ú`åÜ«Ú_£ Hõq∞\˜ U~åÊ@∞ 1950, ãÖYº 30 JuÃÑ^Œk

Ì . JO^Œ~∂
° Ö’H±ãÉ
¨ íè
55
ã¨É∞íè ºÖˇ· LO_®e. Ñ¨^g Œ HÍÅO XHõ¯ ãÖ=`«~û O° , Kè~Ô·≥ ‡<£ xÜ«∂=∞HõO : Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ ü xÜ«∞q∞™êÎ_.»
Wk á⁄^Œ∞Ñ¨Ù#∞ Kå@=∞x ã≤áê¶ ~°∞û KÕã∞¨ OÎ k.
Ñ
„ É¨ ∞íè `«fi H„ =
õ ∂Å ãÖÑ¶∞¨ O ÖË^• Ñ „ É¨ ∞íè `«fi ~°OQÆ ãÖã¨Å÷ Ñ Ã · ãÖÑ¶∞¨ O (Committe on Public Undertak-
ing or Committee on corporation, ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Hõ$+¨g ‚ ∞#<£ Hõq∞\˜.
<À\ò : ÅOHõ ã¨∞O^Œ~O° Ñ „ â¨ fl◊ P^è•~°OQÍ D ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕâß~°∞. U~åÊ@∞ 1964Ö’.
ã¨É∞íè ºÅ∞ : á„ ê~°OÉèOí 15 =∞Ok J#QÍ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ 10, ~å[ºã¨ÉÖíè ’ 5.
1974Ö’ nx Ö’x ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 22 J#QÍ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ 15 =∞Ok. ~å[ºã¨ÉÖíè ’ 7QÆ∞~°∞. gi
Ñ¨^g Œ HÍÅO XHõ¯ ãÖ=`«~û O° . Kè~Ô·≥ ‡<£ xÜ«∂=∞HõO : Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ ü xÜ«∞q∞™êÎ_∞» . qkè ã≤.Z.l.
x"ÕkHõÅ#∞ ÑïjeOK«_O» . Ñ „ É¨ ∞íè `«fi ~°OQÆ ãÖã¨Å÷ "åi¬Hõ x"ÕkHõÅ#∞ ÑïjeOK«_O» .
ã¨É∞íè ºÅ ™œHõ~åºÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# Hõq∞\©Å∞.
1. ™ê^è•~°} J=ã¨~åÅ Hõq∞\˜ : nxx 1954Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. ã‘ÊH~õ ü nxH˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, ã¨É∞íè ºÅ∞
: 20 =∞Ok.
2. =ã¨f ™œHõ~åºÅ Hõq∞\˜ : WO^Œ∞Ö’x ãÖYº 12, D Hõq∞\© Ü≥ÚHõ¯ Ñ
„ ^
¨ •è # qkè QÆ$Ç¨Ï =ãü
HõeÊOK«∞@.
3. Q„ OÆ ^ä•ÅÜ«∞ Hõq∞\˜ : Q„ OÆ ^ä•ÅÜ«∞ ™œHõ~åºÅ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
4. "Õ`<
« åÅ∞, Éè`í åºÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# Hõq∞\˜ : ã¨É∞íè ºÅ∞ 15 J#QÍ Ö’H±ãÉ
¨ Öíè ’ 10 =∞Ok ~å[ºã¨ÉÖíè ’
5 QÆ∞~°∞. r`«É`íè åºÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨∂K«#Å#∞ Wk JOkã¨∞OÎ k.
1) ã¨É∞íè ºÅ QÔ ~· å›[~°∞ ÑÃ · Hõq∞\˜ :
nxÖ’x ã¨É∞íè ºÅ∞ 15 =∞Ok, 60 ~ÀAÅ∞ =~°∞ã¨QÍ QÔ ~· å›[~°∞ J~Ú`Õ J`«x ™ê÷#O MÏm J~Ú#@∞ì
D Hõq∞\© Ñ „ H¨ \
õ ã
˜ ∞¨ OÎ k.
2) ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ = õ ∂ÅÃÑ· ã¨ÅÇ¨Å∞ WKÕÛ Hõq∞\© : D Hõq∞\©Ö’x ã¨É∞íè ºÅ∞ 15 =∞Ok. nxH˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞
ã‘ÊH~õ ,ü ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ = õ ∂Å‰õΩ HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« Hõ Ñ¨\ÏìÅ#∞ D Hõq∞\˜ `«Ü∂ « ~°∞ KÕã∞¨ OÎ k.
3) Ñ
„ ~¨ Ú"Õ@∞ ã¨É∞íè ºÅ aÅ∞¡Å∞, f~å‡}ÏÅÃÑ· Hõq∞\˜ : nxÖ’x ã¨É∞íè ºÅ∞ 15 =∞Ok. gi HÍÅÑïq∞u
XHõ¯ ãÖ=`«~û O° , Ñ „ É ¨ ∞íè `«fiO HÍ‰õΩO_® W`«~° ã¨É∞íè ºÅ∞ Ñ „ u¨ áêkOz# aÅ∞¡Å#∞ f~å‡}ÏÅ#∞ D
Hõq∞\© Ñïjeã¨∞OÎ k.
4) x|O^è# Œ Hõq∞\˜ : "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 15, J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ ã‘ÊH~õ .ü
1) Ji˚ÅÃÑ· Hõq∞\˜ : nxÖ’x ã¨Éèí∞ºÅ ãÖYº 15, =∞O„`«∞Å∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ LO_»~å^Œ∞. ÉèÏ~°fÜ«∞
áœ~°∞Å∞ Z=Ô~<· å =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ ÖË^• `«=∞ ãÖÑ¶∞¨ O ^•fi~å ÖË^• xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ ^•fi~å Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å#∞
Js˚Å ~°∂ÑÖÖ’ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
56
2) ã¨ÉÏè Ç¨Ï‰õΩ¯Å ãÖÑ¶∞¨ O : nxÖ’ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 15, ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ =
õ ∂Å#∞ ã¨ÉÏè =∞~åº^ŒÅ#∞ D
Hõq∞\© HÍáê_»∞`«∞Ok.
Z) Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi "åQÍÌ<åÅÃÑ· Hõq∞\˜ : nxx 1953Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 15. =∂i+¨<£
r<£û Ñ „ H¨ Í~°O Wk Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"∞≥ #
ÿ k.
a) ^Œ`âÎ« ßã¨# JkèHÍ~åÅÃÑ· Hõq∞\© : ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 15, áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ Ñ¨x XuÎ_ç =Å# `«y#O`«
™êOˆHu# Ñï*Ï˝#O ÖËHáõ È=_»O =Å# D Hõq∞\© âßã¨<åÅ#∞ ã¨∂Å÷ OQÍ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
1) PAC 2) ESTIMATION COMMITTEE 3) CPO ÖË^• CPC
1) âßã¨# x~å‡} JkèHÍ~åÅ∞ : áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ Ü≥ÚHõ¯ Ñ „ ^

¨ •è # qkè, K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞@. Hˆ O„^Œ
*Ïa`å, L=∞‡_ç *Ïa`å, J=t+¨ì JkèHÍ~åÅÃÑ· áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ∞ ~°∂á⁄OkOKèÕ JkèHÍ~°O
Hõey LO_»@O. H˘xfl Ñ „ `¨ ºÕ Hõ ãÖ^Œ~åƒÅù Ö’ ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· ‰õÄ_® áê~°"¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞
~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk.
L^• : 49,352,356
2) PiúHõ JkèHÍ~åÅ∞ : ÉèÏ~°`^ « âÕ ◊ PiúHõ q^è•#O#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. |_≥\ ˚ ò PiúHõ aÅ∞¡Å#∞
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂kã¨∞OÎ k. áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂^ŒO ÖËxk Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç
XHõ¯ ÑÃ ™· ê ‰õÄ_® PiúHõ =#~°∞Å‰õΩ Y~°∞Û KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . Ñ¨#∞flÅ#∞ qkèOKåÅ#fl, ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂ « Å<åfl,
ã¨=iOKåÅ<åfl áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ JkèHÍ~°O LO@∞Ok. <À\ò : Ñ¨#∞flÅ#∞ ÃÑOKÕ JkèHÍ~°O
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞‰õΩ LO_»^∞Œ . =∞O„u=∞O_»eH˜ LO@∞Ok.
áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ =∞Ç¨aèÜ∂ ≥ QÆ f~å‡}O`À ~å„+Ñ ì¨ u¨ x `˘Åyã¨∞OÎ k. áê~°" ¡ ∞≥ O@∞
`˘ÅyOÑ¨Ù f~å‡}O ^•fi~å LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u
¨ x `˘Åyã¨∞OÎ k. ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞,ì Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^
¨ •è # =∞iÜ«Ú
W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞, ZxflHÅõ Ñ „ ^ ¨ •è # JkèHÍi, Ñ≤.Z.l. áê~°" ¡ ∞≥ O@∞KÕ JaèâO◊ ã¨# f~å‡}O
^•fi~å 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À Ñ¨^q Œ #∞O_ç `˘ÅyOK«|_»`å~°∞.
~å*ÏºOQÆ ã¨=~°}Å#∞ Ñ „ u
¨ áêkOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ LO@∞Ok.
~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} KÕã ¿ q+¨Ü∞« OÖ’ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ~å*ÏºOQÆ Ñï+¨`ü =Öˇ =º=Ç¨iã¨∞OÎ k. ~å*ÏºOQÍxfl
ã¨=iOKÕ Z‰õΩ¯= JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ˆH HõÅ^Œ∞.
<À\ò : ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} aÅ∞¡Å q+¨Ü∞« OÖ’ ~å„+Ñ ì̈ u¨ , áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ãÖÜ«ÚHõÎ
ã¨=∂"Õâ= ◊ Ú#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
~å„+Ñ ì¨ u
¨ x ZxflHõ KÕã ¿ Electoral College Ö’ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ XHõ¯ JO`«~åƒQù OÆ .
LÑ¨~å„+Ñ ì̈ u¨ x ZxflHõ KÕã ¿ Electoral College `À áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ZxflHõ KÕã∞¨ OÎ k. Ö’H±ãÉ ¨ íè ã‘ÊH~õ ,ü
57
_çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü _çÑÓ¨ º\© Kè~Ô·≥ ‡<£Å#∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ ZxflHõ KÕã∞¨ OÎ k.
Ñ
„ ^¨ •è x, =∞O„u =∞O_»e `«=∞ âßYÅ Ñ¨@¡ x~°fi~°# Î ∞Ñ„ t
¨ flOK«∞@‰õΩ, xÜ«∞O„uOK«∞@‰õΩ áê~°"¡ ∞≥ O@∞‰õΩ
JkèHÍ~°O HõÅ^Œ∞.
Hõfiâ◊Û<£ J=~ü :
áê~°¡"≥∞O@∞ „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º "≥Ú^Œ\˜ QÆO@#∞ HõfiK«Ûù<£ J=~ü JO\Ï~°∞. Wk 11 #∞Oz 12
QÆO@Å =~°‰õΩ LO@∞Ok. áê~°¡"≥∞O@∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ ãÖ|Okè`« =∞O„`«∞Å#∞ "å~°∞ x~°fiiÎOz#
q^è∞Œ Å∞ QÍ#∞ Ñ „ â¨ fl◊Å∞ J_»∞QÆQÍ =∞O„`∞« Å∞ ã¨=∂^è•#O W"åfie. Hõfiâ◊Û<£ J=~üÖ’ 3 ~°HÍÅ Ñ „ â¨ fl◊Å∞
J_»∞QÆ=K«∞Û.
Z) #Hõ`„∆ Ñ « Ù¨ QÆ∞~°∞Î QÆÅ Ñ „ â¨ fl◊Å∞ : g\˜H˜ "≥ÚH˜HOõ QÍ ã¨=∂^è•#O W"åfie. J#∞|O^èÑ Œ Ù¨ Ñ
„ â¨ fl◊Å∞ "ÕÜ∞« =K«∞Û.
a) #Hõ`„∆ Ñ « Ù¨ QÆ∞~°∞ÖÎ x Ë Ñ „ â¨ fl◊ Å∞ : g\˜H˜ ~å`«ÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ ã¨=∂^è•<åÅ∞ LO\Ï~Ú. J#∞|O^èÑ Œ Ù¨ Ñ„ â¨ fl◊ Å∞
"ÕÜ«∞~å^Œ∞.
Ñ
Ã · ~Ô O_çO\˜x J_»QÍÅ#QÍ HõhãÖ 100 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ ã¨∂K«# KÕÜ∂ « e.
ã≤) ã¨fiÅÊ =º=kè Ñ „ â¨ fl◊Å∞ : J`«º=ã¨~,° Ñ „ *¨ Ï á„ ê=ÚYºO QÆÅ q+¨Ü∂ « xH˜ ãÖ|OkèOz# Ñ „ â¨ fl◊Å∞. D
~°H" õ ∞≥ #
ÿ Ñ „ â¨ fl◊Å‰õΩ HõhãÖ 3 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ ã¨∂K«# KÕÜ∂ « e.
<À\ò : #Hõ`„∆ Ñ « Ù¨ QÆ∞~°∞Î QÆÅ Ñ „ â¨ fl◊ , #Hõ`„∆ Ñ
« Ù¨ QÆ∞~°∞Î ÖËx Ñ„ â¨ fl◊ , ã¨fiÅÊ =º=kè J<Õk ã‘ÊH~õ ü x~°~‚ Ú™êÎ_∞» .
r~À J=~ü :
DÑ „ â¨ ’fl`~Î« åÅ ã¨=∞Ü«∞O `«~∞° "å`« Z*ˇO_® á„ ê~°OÉè= í ∞QÆ∞#∞. Z*ˇO_® J#QÍ ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ = õ ∂Å
Ñ¨\Hì˜ .õ XH˘¯Hõ¯™êi Z*ˇO_® QÍºÑπ =ã¨∞OÎ k. ^•xx r~À J=~ü JO\Ï~°∞. D â◊¥#º HÍÅO 12
#∞Oz XO\˜ QÆO@ =~°‰Ωõ LO@∞Ok. â◊¥#º HÍÅOÖ’ <À\©ã∞¨ W=fi‰õΩO_® Ñ „ É
¨ ∞íè `åfixH˜ U
JOâ◊O Ñ Ã <
· <·≥ å Ñ
„ â¨ fl◊ Å∞ J_»Q= Æ K«∞Û. â◊¥#º HÍÅO ÉèÏ~°`« Ñ „ *¨ Ï™êfi=∞ºO Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤.ì
f~å‡}ÏÅ∞ :
Jqâßfiã¨ f~å‡}O : D f~å‡}Ïxfl Ö’H±ã¨ÉèíÖ’<Õ „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïìe. 50 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ =∞^ŒÌ`«∞
HÍ"åe. f~å‡}ÏxH˜ HÍ~°}O J#=ã¨~°O. =ÚYºOQÍ nxx „ÑüÑ¨Hõ∆O „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ_»∞`«∞Ok. nx
Ñ
„ ^
¨ •è # L^ÕâÌ O◊ . Ñ „ É¨ ∞íè `åfixfl Ñ¨_Q» ˘@ì_O» . Jqâßfiã¨ f~å‡}ÏxH˜ J#∞=∞u W"åfiÖÏ, =^•Ì J<Õk
ã‘ÊH~õ ü x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . Jqâßfiã¨ f~å‡}O Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃# `«~∞° "å`« K«~Û° [~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«~Û° `«~åfi`«
F\ÕQ∑ LO@∞Ok. F\ÕQ∑Ö’ Ñ „ É¨ ∞íè `«fi F_çáÈ`Õ YzÛÒ« QÍ ~år<å=∂ KÕÜ∂ « e.
nxx ‰õÄ_® Ö’H±ãÉ

¨ Öíè ’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe. 50 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ =∞^Œ`Ì ∞« HÍ"åe. D f~å‡}Ïxfl ã‘ÊH~õ ü
J#∞=∞uOKåe. D f~å‡}O Ü≥ÚHõ¯ =ÚYº L^ÕâÌ º◊ O Ñ „ É
¨ ∞íè `åfixfl q=∞i≈OK«_O» . nxH˜ HÍ~°}O
58
J#=ã¨~O° . nxx XHõ =∞O„u ÖË^• W^Œ~Ì ∞° =∞O„`∞« Å∞ ÖË^• "≥Ú`«OÎ =∞O„u=∞O_»e Ñ
Ã ·Ñ
„ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì=K«∞Û.
`«~åfi`« F\ÕQ∑ LO@∞Ok. F\ÕQ∑Ö’ Ñ „ É ¨ ∞íè `«fiO F_çáÈ`Õ ~år<å=∂ KÕÜ∂ « eû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
J#QÍ Wk Hˆ =ÅO <≥u · Hõ ÉÏ^èºŒ `«.
XHõ Ñ „ *¨ Ï á„ ê=ÚYº`« Hõey# Ç¨Ï~îå`«∞Î ãÖÑ¶∞¨ @# ÖË^• PHõã‡≤ Hõ q+¨Ü∂« xfl QÆ∂iÛ K«iÛOK«_®xH˜
ã‘ÊH~õ ∞° J#∞=∞u`À "å~Ú^• f~å‡}Ïxfl Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì=K«∞Û. D f~å‡}Ïxfl 50 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ =∞^Œ`Ì ∞«
HÍ"åe. J~Ú`Õ F\ÕQ∑ LO_»^∞Œ .
Ñ
„ *¨ Ï á„ ê=ÚYº Hõey# XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ J`«º=ã¨~O° QÍ K«iÛOK«_®xH˜ D ™ê=^è•# f~å‡}Ïxfl
Ñ
„ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ _»`å~°∞. nxx Ñ„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe J#QÍ HõhãÖ W^Œ~Ì ∞° ã¨É∞íè ºÅ∞ ã‘ÊH~õ ∞° ‰õΩ HõhãÖ XHõ QÆO@
=ÚO^Œ∞ <À\©ã∞¨ W"åfie. ã‘ÊH~õ ∞° J#∞=∞u¿ãÎ 2 1/2 QÆO@Å K«~Û° LO@∞Ok. JÑ¨ÙÊ_∞» ãÖ|Okè`«
=∞O„u Ñ „ H¨ @
õ # KÕÜ∂
« eû LO@∞Ok.
ã¨É∞íè ºÅ Ñ
„ â¨ fl◊Å‰õΩ =∞O„`∞« Å∞ ã¨=∂^è•#O W=fi‰õΩ<åfl `«ÑÙ¨ Ê_∞» ã¨=∂Kå~°O WzÛ# ã¨É∞íè ºÅ Ñ¨@¡
J=∞~åº^ŒQÍ Ñ „ =
¨ iÎOz<å ã¨ÉÏè Ç¨Ï‰õΩ¯Å f~å‡}O Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
U^≥<
· å XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO ^Œ$+≤Hì ˜ fã¨∞‰õΩ"≥à_
¡◊ ®xH˜ ãÖ|OkèOz#k. ã¨É∞íè ºÅ∞ =¸_»∞
~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ ã‘ÊH~õ ∞° ‰õΩ <À\©ã∞¨ W"åfie. D K«~Û° ™È=∞, |∞^è,Œ â◊√H„ " õ å~åÅÖ’ =∂„`"
« ∞Õ LO@∞Ok.
Point of Order :
âßã¨# ã¨ÉÖíè ’ ã¨É∞íè ºÅ Ñ„ ã

¨ O¨ QÆO ã¨Éíè xÜ«∞=∂Å#∞ LÅ¡OÑ¶∞≤ Oz#Ñ¨Ù_»∞ Z=Ô~<
· å ã¨É∞íè º_»∞ Point
of Order #∞ Öˇ=<≥`= Î« K«∞Û#∞. J~Ú`Õ nxx J#∞=∞uOKåÖÏ =^•Ì J<Õk ã‘ÊH~õ ∞° x~°~‚ Ú™êÎ_∞» .
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ ã¨=∂"ÕâßÅ QÆ_∞» =Ù ã¨=∞Ü«∞O ã¨g∞Ñ≤OK«QÍ P"≥∂^ŒO á⁄O^•eû# aÅ∞¡Å ãÖYº
JkèHOõ QÍ L#flÑÙ¨ Ê_∞» Jxfl aÅ∞¡Å#∞ ÑïjeOz P"≥∂^ŒO ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞. J@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’
ã¨=∂áê# f~å‡}O KÕã≤ aÅ∞¡#∞ =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ P"≥∂k™êÎ~∞° . nxx aÅ∞¡#∞ yb@O KÕÜ∞« @O
JO\Ï~°∞.
U HÍ~°}O KÕ`< « <

·≥ å =∂iÛ 31Ö’Ñ¨Ù Ñ¨ÓiÎ™ê÷~Ú |_≥@ ˚ ∞#∞ P"≥∂kOK«_®xH˜ =º=kè KåÅ#Ñ¨ÙÊ_∞»
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO `å`å¯eHõ |_≥@
˚ ∞#∞ Ñ„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂^ŒO á⁄O^Œ∞`«∞Ok. nx "≥∂ÅOQÍ
U„ÑÖ≤ ò 1 #∞O_ç á„ ê~°OÉè=í ∞ÜÕ∞º #∂`«# PiúHõ ãÖ=`«~û O° Ö’ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi âßYÅ∞ `å`å¯eHõOQÍ
J=ã¨~åÅ#∞ f~°∞ÛH˘<Õ xq∞`«OÎ J_®fi#∞ûQÍ Y~°∞Û KÕã ¿ JkèHÍ~°O P `«~åfi`« Ñ¨ÓiÎ ™ê÷~Ú |_≥\
˚ ò
59
P"≥∂kOKÕ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ "å\˜x H„ =
õ ∞|^ŒOú KÕ™êÎ~∞° .
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO áê~°"¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂^ŒO HÀ~°∞`«∂ ã¨=∞iÊOz# |_≥@ ˚ ∞ "≥Ú`«OÎ Ö’ `«yOæ Ñ¨Ù#∞ HÀ~°∞`«∂
KÕã
¿ Ñ „ u¨ áê^Œ#Å∞ HÀ`« f~å‡}ÏÅ∞ JO\Ï~°∞. g\˜H˜ ã‘ÊH~õ ∞° J#∞=∞ux W"åfie.
Z) á⁄^Œ∞Ñ¨Ù HÀ`« (Economic Cut Motion ) :
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO KÕã#≤ |_≥\ ˚ ò "≥Ú`åÎxfl H˘O`« "Õ∞~°‰Ωõ `«yOæ K«=∞x KÕã
¿ XHõ HÀ`« f~å‡}O.
a) \’ÔH<£ HÀ`« (Token Cut Motion) :

HÀi# "≥Ú`åÎxfl 100% `«yOæ K«=∞x J~°Oú .
ã≤) q^è•# HÀ`« (Policy Cut Motion) :
HÀi# "≥Ú`åÎxfl XHõ âß`åxH˜ `«yOæ K«=∞x J~°Oú .
~å[º ã¨Éíè Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ JkèHÍ~åÅ∞ : 1) ~å[º ã¨Éíè Ö’H±ãÉ
¨ `íè À ã¨=∂#OQÍ JkèHÍ~åÅ∞ Hõey LO@∞Ok. XHõ
PiúHõ JkèHÍ~åÅ∞ q∞#Ç¨~Ú¿ãÎ JO`ÕHÍ‰õΩO_® H„ O˜ k JkèHÍ~åÅ#∞ ‰õÄ_® K≥ÖÏ~Úã¨∞OÎ k. 289 x|O^è# Œ
Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKåÅQÍ =ÚO^Œ∞QÍ ~å[ºã¨É‰íè Ωõ
2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À XHõ f~å‡}Ïxfl P"≥∂kOKåe.
2) 312= x|O^èŒ# „Ñ¨HÍ~°O #∂`«# JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞Å#∞ áê~°¡"≥∞O@∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e
J#QÍ =ÚO^Œ∞QÍ ~å[ºã¨Éíè 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À XHõ f~å‡}=Ú#∞ P"≥∂kOKåe.
3) 67 (a) Ñ
„ H¨ Í~°O LÑ¨ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ `˘ÅyOÑ¨Ù f~å‡}O =ÚO^Œ∞QÍ ~å[ºã¨ÉÖíè ’<Õ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe.
4) 356, 356, 360 Ñ „ H¨ Í~°O J`«º=ã¨~° Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ qkèOz#Ñ¨Ù_»∞ Ö’H±ãÉ
¨ íè ~°^~ÌŒ Ú`Õ ~å[ºã¨Éíè
P"≥∂^ŒO "Õ∞~°‰Ωõ Jq J=∞Å∞Ö’H˜ =™êÎ~Ú.
Ö’H± ã¨Éíè Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ JkèHÍ~åÅ∞ =∞iÜ«Ú PiúHõ JkèHÍ~åÅ∞ :
40= PiìHÖõ ò J#∞ãïOz ^ „ =
Œ ºaÅ∞¡#∞ Hˆ =ÅO Ö’H±ãÉ¨ Öíè ’<Õ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ
„ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïìe. ^
„ =
Œ º aÅ∞¡‰Ωõ
~å„+¨ìÑüH˜ Ñ¨Ó~°fi J#∞=∞u HÍ"åe. XHõ aÅ∞¡‰õΩ ™ê^è•~°} aÖÏ¡? „^Œ=º aÖÏ¡? Jx ã‘ÊHõ~°∞
x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . ^
„ =
Œ º aÅ∞¡#∞ Ö’H±ãÉ¨ íè P"≥∂kOz#Ñ¨Ù_»∞ ~å[ºã¨Éíè P"≥∂^•xH˜ ÑÖÑ¨QÍ ~å[ºã¨Éíè
14 ~ÀAÅ `«~åfi`« `«# P"≥∂^Œ =Ú„^# Œ ∞ "ÕÜ∂
« e. ÖË#@¡~Ú`Õ Ö’H±ãÉ ¨ íè P"≥∂^ŒO`À ~å„+Ñ ì¨ u
¨
P"≥∂^Œ=Ú„^Œ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
<À\ò : ^
„ =
Œ ºaÅ∞¡ ÖË^• PiúHõ q+¨Ü∞« OÖ’ ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ LÉèÜ
í ∞« ã¨ÉÅíè ãÖÜ«ÚHõÎ ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞
KÕÜ«∞ÖË~°∞.
60
ã¨∞Ñ„ "‘ ∞£ HÀ~°∞ì
~å*ÏºOQÆOÖ’x 5= ÉèÏQÆO 4= J^è•ºÜ«∞O 124 #∞Oz 147 =~°‰Ωõ x|O^è# Œ Å∞ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú. ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì ~Ô QÆ∞ºÖË\O˜ Q∑ K«@Oì 1773 Ñ „ H¨ Í~°O 1774Ö’
HõÅHõ`åÎ #QÆ~O° Ö’ ™ê÷ÑO≤ Kèå~°∞. 1935 ÉèÏ~°`« Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi K«@Oì Ñ„ H¨ Í~°O _èbç Ö¡ ’ XHõ Ñ Ã _
¶ ~» Ö° ò HÀ~°∞ì
™ê÷ÑO≤ K«_Oç k. D ÑÃ _
¶ ~» Ö° ò HÀ~°∞ì ™ê÷#OÖ’ Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î O« ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì U~åÊ>Oÿ̌ k. =∞# ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì
1950 ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O U~åÊ>Oÿ̌ k. <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ãÖYº á„ ê~°OÉèOí Ö’ 7 Ñ „ ^
¨ •è #
<åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ `À HõeÑ≤ 8. Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î O« <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ãÖYº 25. Ñ „ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ`À HõeÑ≤
26.
<À\ò : D <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ãÖYº#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ XHõ K«@Oì ^•fi~å Ñ Ã OK«=K«∞Û ÖË^• `«yOæ K«=ÙK«Û.
1. 1950Ö’ 8 #∞O_ç 11‰õΩ Ñ Ã OKå~°∞.
2. 1960Ö’ 11 #∞O_ç 14‰õΩ Ñ Ã OKèå~°∞.
3. 1977Ö’ 14 #∞O_ç 18‰õΩ Ñ Ã OKå~°∞.
4. 1985Ö’ 18 #∞O_ç 26‰õΩ Ñ Ã OKå~°∞.
1. ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O Hõey LO_®e.

2. 5 ãÖ=`«~û åÅ∞ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎQÍ ÖË^• 10 ãÖ=`«~û åÅ∞ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞"åkQÍ Ñ¨x
KÕã≤ LO_®e.
3. ~å„+Ñì̈ u
¨ ^Œ$+≤Öì ’ Ñ„ =¨ ÚY <åºÜ«∞âß„ãHÎ̈ Àq^Œ∞_≥· LO_®e.
ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ„ ^
¨ •è # =∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ ~å„+Ñ ì̈ u¨ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
<À\ò : Ñ
„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞,ì W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ =∞iÜ«Ú Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì
Ñ
„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ãÖÑ „ k
¨ ™êÎ~∞° . W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨∞Ñ„ O‘
HÀ~°∞ì Ñ „ ^
¨ •è # =∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ãÖÑ „ k¨ ™êÎ~∞° .
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞Öì ’ ã‘xÜ«∞~ü =ºHÎ̃x Ñ
„ ^
¨ •è # <åº=¸iÎQÍ xÜ«∞q∞OK«_O» XHõ ãÖÑ „ ^
¨ •Ü«∞O. D
ãÖÑ
„ ^
¨ •Ü«∂xfl 1973`À `˘e™êiQÍ LÅ¡OÑ¶∞≤ OKå~°∞.
L^• : [ã≤ã ì π Z.Z<£. ~ˆ ã‘xÜ«∂i\©Ö’ 4= ™ê÷#OÖ’ LO>Ë J`«xx Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ
xÜ«∞q∞OKå~°∞. 1978Ö’ ‰õÄ_® ã‘xÜ«∂i\©Ö’ 2= ™ê÷#OÖ’ L#fl Ü«∞O.ÃÇÏKü. ÉËQ∑#∞ „Ñ¨^è•#
<åºÜ«∞=¸iÎQÍ xÜ«∞q∞OKå~°∞.
Ñ¨^gŒ HÍÅO : 65 ãÖ=`«~û åÅ =Ü«∞ã¨∞û =~°‰Ωõ Ñ¨^q Œ Ö’ H˘#™êQÆ∞`å~°∞.
`˘ÅyOÑ¨Ù : „Ñ¨^è•# =∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ∞ áê~°¡"≥∞O@∞KÕ Jaèâ◊Oã¨# f~å‡}O`À 2/3
"≥∞*Ïi\©`À Ñ¨^q Œ #∞O_ç `˘Åy™êÎ~∞° .
61
<À\ò : JkèHÍiHõOQÍ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ KÕ `˘ÅyOK«|_»`å~°∞. WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ
Z=~°∞ `˘ÅyOK«|_»Ö^ Ë ∞Œ . q. ~å=∞™êfiq∞ ÑÃ · JaèâO◊ ã¨# f~å‡}O Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃<å Jk gyáÈ~ÚOk.
"Õ`# « O: Ñ„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎH˜ 33 "ÕÅ∞ <≥ÅH˜, W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ‰õΩ 30 "ÕÅ∞ <≥Å‰õΩ D r`«
Éè`í åºÅ#∞ ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç Q„ Ç
Æ Ï≤ ™êÎ~∞° . I.T. LO_»^∞Œ . r`« Éè`í åºÅ‰õΩ ~å*ÏºOQÆ Éè^
„í `Œ « LO@∞Ok.
Ñ
„ ^
¨ •è # =∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ Ñ¨^g Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞Öì ’
QÍx, ÃÇ·Ï HÀ~°∞ìÖ’ QÍx <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎx KÕÑ¨@ì~å^Œ∞. W`«~° „Ñ¨Éèí∞`«fi L^ÀºQÍÖ’¡ J#QÍ q^Õj
~åÜ«∞ÉÏ~°∞Å∞QÍ, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å‰õΩ q.ã≤. QÍ Hˆ O„ÔŒ Ö’ =∞O„`∞« Å∞QÍ, qKå~°} ãÖÑ¶∞¨ O J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞QÍ
xÜ«∞q∞OK«|_»∞`«∞<åfl~∞° . nxH˜ QÆÅ HÍ~°}O ~å*ÏºOQÆO ~åã≤# "≥∞*Ïi\© ã¨É∞íè ºÅ∞ <åºÜ«∞=¸~°∞ÖÎ .Ë
ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆO <åºÜ«∞"å^Œ∞Å ã¨fi~°Oæ S=~ü *ˇxflOQ∑,û ãÖã¨¯~°}Hõ~.Î° ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì ~å*ÏºOQÆO Ñ¨@¡
x|^Œú <åºÜ«∞âßYQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∂Î ãÖ~°H} ∆õ Hõ~QÎ° Í Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
Xil#Öò „áê~°OÉèí „áê^äŒq∞Hõ qKå~°} JkèHÍi Ñïkè. 131= PiìHõÖò ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì HÕk
q+¨Ü∂ « ÅÅÖ’ =∂„=∞`Õ á„ ê^äq Œ ∞Hõ qKå~°} JkèHÍ~åxfl Hõey LO@∞Ok.
Z) Hˆ O„^Œ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· U~°Ê_Õ q"å^•Å∞.
a) Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ U~°Ê_Õ q"å^•Å∞
ã≤) ~å„ëêì *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· U~°Ê_Õ q"å^•Å∞.
<À\ò : 262 (2) x|O^èŒ# „Ñ¨HÍ~°O #n [ÖÏÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz áê~°¡"≥∞O@∞ K«\ÏìÅ#∞
~°∂á⁄OkOz "å\Ã̃Ñ· "åMÏºxOKÕ <åºÜ«∞ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O HÀ~°∞Åì ‰õΩ LO_»^∞Œ .
_ç) ÉèÏ~°`« Ñ „ Ñ¨ O¨ K« q^ÕâßÅ`À ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰Ωõ #fl J"å^Œ∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# q"å^•Å∞.
1) á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯ J=∞Å∞‰õΩ ãÖ|OkèOz# q"å^•Å∞.
2) JÑ‘ÊÅ¡ qKå~°} JkèHÍ~° Ñïkè : Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì WKÕÛ f~°∞ÊÅÑ Ã · ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì JÑ‘ÊÅ#
¡ ∞ ã‘fiHõiOK«=K«∞Û.
J~Ú`Õ "å\˜H˜ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì J#∞=∞u LO_®e. XHõ"àÕ ◊ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì J#∞=∞u x~åHõiã ¿ Î ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì
136 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ J#∞=∞u q"å^•Å ~°∂ÑÖÖ’ "å\˜x ã‘fiHõiOK«=K«∞Û.
132= Ñ „ H¨ Í~°O ~å*ÏºOQÆ Ñ¨~" ° ∞≥ #
ÿ J#QÍ x|O^è# Œ Å‰õΩ J~°Oú =KÕÛ q"å^•Å∞.
133 Ñ „ H¨ Í~°O ã≤qÖò q"å^•Å∞
<À\ò : Hˆ =ÅO Pã≤HÎ ˜ ãÖ|OkèOz `«QÍ^• LO_®e, Pã≤Î qÅ∞= XHõ ÅHõ∆ Ñ Ã · LO_®e.
134 Ñ „ H¨ Í~°O H„ q˜ ∞#Öò q"å^•Å∞
<À\ò : 1)V H„ O˜ k ™ê÷~Ú <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ XHõ =ºHÎ̃ <Õ~ã ° ∞¨ _Î ∞» HÍ^Œx ÑïQÆ}O˜ z# ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ Ç Ã Ï·
62
HÀ~°∞ì Ju#fl ^À+≤QÍ x~åú~# ° KÕã≤ tHõ∆ qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» 27 H„ O˜ k <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ qKå~°}
[~°∞QÆ∞`«∞#flÑÙ¨ _»∞, P q"å^•xfl Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì `«# ÑïkèÖ’xH˜ fã¨∞H˘x qKåiOz =∞~°} tHõ∆
qkèOz#Ñ¨ÙÊ_»∞.
ã¨ÅÇ¨ ~°∂Ñ¨Hõ qKå~°} JkèHÍ~° Ñïkè : 143 PiìHÖõ ò
<À\ò : nx QÆ∞iOz ~å„+Ñ ì¨ u
¨ `À K≥ÑÊ¨ _O» [iyOk.
4) Court of Record : 129= PiìHÖ õ ,ò ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì QÆÒ« Ö’ WzÛ# f~°∞ÊÅ#∞ iHÍ~°∞Å¤ ~°∂ÑÖÖ’
Éèí„^ŒÑïz LOK«∞`«∞Ok. "å\˜x Court of Record Jx JO\Ï~°∞. Wq PÜ«∂ q"å^•ÅÖ’
=∂~°^ æ ~Œ ≈° Hõ ã¨∂`„ åÅ =Öˇ q∞ye# <åºÜ«∞™ê÷<åÅ∞ J#∞Hõi™êÎ~Ú. HÍ=Ù# g\˜x Court of Record
Jx JO\Ï~°∞. D HÀ~üì PÑ¶π iHÍ~ü¤ kèHÍ¯~°} HÀ~°∞ì kèHÍ¯~°} <Õ~O° H„ O˜ ^Œ ÑïQÆ}™˜ êÎ~∞° .
ã¨∞Ñ„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ É
¨ ∞íè fiO U~åÊ@∞ KÕã ¿ qq^èŒ qKå~° ãÖÑ¶∂¨ Å‰õΩ J^èºŒ Hõ`∆ « =Ç≤ÏOz PÜ«∂ q"å^•Å‰õΩ
ãÖ|OkèOz á„ ê^äq Œ ∞Hõ ã¨=∂Kå~°O ã ¿ HõiOz XHõ x"ÕkHõ#∞ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfixH˜ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° .
L^• : WOk~åQÍOkè Ç¨Ï`«º Hˆ ã¨∞#∞ ^ŒH¯õ ~ü Hõg∞+¨<,£ ~år"£ QÍOnè Ç¨Ï`«ºHˆ ã¨∞#∞ *ˇ< · £ JO_£ =~°‡
Hõg∞+¨<£.
Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^èOŒ QÆÅ J^èºŒ Ü«∞<åxH˜ ãÖ|OkèOz ã¨~å¯iÜ«∂ Hõg∞+¨<.£
á„ ê^äq
Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ãÖ~°H} ∆õ , 32= PiìHÖõ ò
<åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~° 13= PiìHÖõ ò
áê~°¡"≥∞O@∞, ~å„+¨ì âßYÅ∞ nxH˜ q~°∞^ŒúOQÍ K«\ÏìÅ∞ ~°∂á⁄OkO¿ãÎ Jq ~å*ÏºOQÍxH˜
=ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ q Jx f~°∞Ê K≥Ñ ¿ Ê JkèHÍ~°"∞Õ <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O JO\Ï~°∞. Hˆ O„^Œ =∞iÜ«Ú ~å„+ì̈
HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßYÅ∞ ~å*ÏºOQÍxH˜ K«\ÏìxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ PÜ«∂ K«~º° Å∞ Hõey LO>Ë "å\˜x K«@ì
=ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ q J<Õ f~°∞Ê K≥Ñ ¿ Ê JkèHÍ~°O <åºÜ«∞ ã¨g∞Hõ∆ JkèHÍ~°O.
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì ^ÕâO◊ Ö’ Jxfl <åºÜ«∞ =º=ã¨Å÷ Hõ<åfl L#fl`" « ∞≥ #ÿ k. Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì W`«~° ™ê÷<åÅ∞ Ñ¨x
f~° ∞ #∞ xÜ« ∞ O„ u ã¨ ∞ Î O k. ^Õ â ◊ O Ö’ <åºÜ« ∞ "å^Œ =$uÎ H ˜ ã¨ O |Okè O z xÜ« ∞ =∞ x|O^è Œ # Å#∞
~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk. ~å„+¨ìÑü =∞iÜ«Ú LÑ¨~å„+¨ìÑü Ô~O_»∞ Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ MÏm J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì
Ñ„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ `å`å¯eHõ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ QÍ =º=Ç¨i™êÎ~∞° . _èbç ¡ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xH˜ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è #
<åºÜ«∞=¸iÎ Kèå<£Åû ~üQÍ Ñ¨xKÕ™êÎ_∞» . ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì "≥Ú^Œ\˜ Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ ÑïÖÏÖò *ˇ. MÏã≤Ü∂ « ,
Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ Ñ¨x KÕã# ≤ "å~°∞ "≥.· q. K«O^ „ KŒ ∂« ~ü.
`«‰Ωõ ¯= ~ÀAÅ∞ Ñ¨xKÕã# ≤ "å~°∞ _®II HÔ . <åˆQO„^ã Œ O≤ Q∑. Ñ
„ ã ¨ ∞¨ `Î « ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ
HÔ .l. ÉÏÅHõ$+¨< ‚ .£
<À\ò : ^ÕâO◊ Ö’ ^Œo`« Ñ „ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎQÍ Ñ¨xKÕã# ≤ =∞Ç≤Ïà◊ 'g∞~å™êÃÇÏÉò
63
Ñ¶`¨ Ü
Õ ∂
« ca!— [ã≤ãì π Ñ≤.Z<£. ÉèQí =
Æ fÑ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ L#fl HÍÅOÖ’ Ñ „ *¨ Ï Ñ
„ Ü
¨ ∂
≥ [<åÅ "å^ŒºO
á„ êK«∞~°ºOÖ’H˜ =zÛOk. D ÉèÏ=# J"≥∞iHÍÖ’ [xOzOk. nx ^•fi~å `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ "åiH˜ [iy#
J<åºÜ«∞O Ñ Ã · <åºÜ«∞ ™ê÷<åÅ‰õΩ x"ÕkOK«∞HÀÖËx "å~°∞ `«~∞° Ñ¨Ù# =º‰õΩÅÎ ∞, ãÖã¨Å÷ ∞ <åºÜ«∞O HÀãÖ
Hõ$+≤KÕ™êÎ~Ú.
~å*ÏºOQÆOÖ’x 6= ÉèÏQÆO. 6= J^èºŒ Ü«∞#O #O^Œ∞ 152 #∞O_ç 237 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞
~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO QÆ∂iÛ Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~Ú. 6= ÉèÏQÆO 1= J^è•ºÜ«∞O 152 x|O^è# Œ ~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi x~°fiK«#O
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
<À\ò : [=¸‡ HÍj‡~ü `«ÑÊ¨ q∞ye# ~å„+ì̈ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ 27 QÆ∞iOz Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
~å*ÏºOQÆOÖ’x 6= ÉèÏQÆO 2= J^è•ºÜ«∞O #O^Œ∞ 153 #∞Oz 161 =~°‰Ωõ x|O^è# Œ Å∞ QÆ=~°fl~ü
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~Ú.
<À\ò : QÆ=~°fl~ü =º=ã¨‰÷ Ωõ 1935 ÉèÏ~°`« Ñ „ Ñ¨ O¨ K« K«@Oì #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ OK«QÍ QÆ=~°fl~ü xÜ«∂=∞HõO#∞ HÔ #_®
~å*ÏºOQÆO #∞Oz Q„ Ç Æ Ï≤ OK«~∞° .
153 Ñ „ H¨ Í~°O Ñ „ f¨ ~å„ëêìxH˜ XHõ QÆ=~°fl~ü LO\Ï~°∞. PÜ«∞<Õ ~å„ëêìk< è `Õ ,« ~å„+ì̈ Ñ„ ^
¨ =
Œä ∞ áœ~°∞_»∞.
<À\ò : 75= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1957 Ñ „ H¨ Í~°O XHõ ~å„+ì̈ QÆ=~°fl~ü ~Ô O_»∞ ÖË^• Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ‰õΩ
QÆ=~°fl~Qü Í Ñ¨xKÕ™êÎ~∞° .
154 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ ã¨=∞ãÎ̈ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ JkèHÍ~åÅ∞, QÆ=~°fl~‰ü Ωõ K≥O^Œ∞`å~Ú. J#QÍ QÆ=~°fl~ü ~å„+ì̈
HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ JkèHÍi.
<À\ò : 163 (1) Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü `«# JkèHÍ~° ÉÏ^èºŒ `«Å x~°fiÇ¨Ï}Å∞ ã¨ÅÇ¨ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O JOkOK«∞@‰õΩ
ã≤.Ü«∞O. <Õ`$« `«fiOÖ’x =∞O„u =∞O_»e LO@∞Ok. J#QÍ QÆ=~°fl~ü <å=∞=∂„`Ñ « Ù¨ HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ JkèHÍi,
"åã¨=Î JkèHÍ~åefl ã≤.Ü«∞O. ÖË^• =∞O„u=∞O_»e K≥ÖÏ~Úã¨∞OÎ k.
155 Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü xÜ«∂=∞HõO : ~å„+Ñ ì̈ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
156 Ñ „ H¨ Í~°O Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞ J~Ú<å ~å„+Ñ ì̈ u¨ J~Ú<å ~å„+Ñ ì̈ u¨ qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ ÖË^•
Jcè+Oì̈ "Õ∞~°‰Ωõ Ñ¨^q Œ Ö’ H˘#™êQÆ∞`å~°∞.
157 Ñ „ H¨ Í~°O J~°›`Å« ∞
158 Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü Ñ¨^q Œ ÖË^• +¨~`° ∞« Å∞ ÖË^• r`«É`íè åºÅ∞
159 Ñ „ H¨ Í~°O Ñ¨^g Œ Ñ „ =¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O
160 Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~ü J`«º=ã¨~° Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ x~°fiiÎOKåeû# q^è∞Œ Å‰õΩ ãÖ|OkèOz ~å„+Ñ ì̈ u
¨ QÆu#
L`«~Î ∞° fiÅ#∞ *Ïs KÕ™êÎ~∞° .
161 QÆ=~°fl~ü Hõ= ∆ ∂aèH,∆õ JkèHÍ~åÅ∞, ~år<å=∂Å∞ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ H˜ ã¨=∞iÊOKåe.
64
1. HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} JkèHÍ~åÅ∞ : QÆ=~°fl~ü ~å„+ì¨ x~åfiÇ¨Ï} JkèHÍi, D JkèHÍ~åÅ#∞ K«ÖÏ~ÚOKè_ « ®xH˜
QÆ=~°fl~ü =∞O„u=∞O_»e xÜ«∂=∞HõO KÕ™êÎ~∞° . 165 Ñ „ H¨ Í~°O J_»fiHˆ \ò [#~°Ö# ò ∞ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
316 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ Ñ „ É¨ ∞íè `«fi ã¨sfiã¨∞Å Hõg∞+¨<£ J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
<À\ò : nx<Õ ~å„+Ñ ì̈ u¨ `˘Åy™êÎ~∞° . cÇ¨~ü, Xi™êû, =∞^èºŒ Ñ „ ^
¨ âÕ ò ~å„ëêìÅÖ’x Ü«∞ãπ.\˜. ãÖHˆ = ∆ ∞O
HÀãÖ > „ | ÿˇ Öò =∞O„ux xÜ«∂=∞HõO KÕÜ∂ « e.
105 ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@ìO aÅ∞¡ „Ñ¨HÍ~°O cÇ¨~ü ~å„ëêìxH˜ yi[# Jaè=$kúH˜ =∞O„ux
xÜ«∞q∞OK«‰õΩO_® K«fÎãπQÆ_£ =∞iÜ«Ú *Ï~°öO_£ ~å„ëêìÅ‰õΩ yi[# Jaè=$kú =∞O_»ex
xÜ«∞q∞OKåÅx Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
~å„+Oì̈ Ö’x Ñ „ É¨ ∞íè `«fi~°OQÆ ãÖã¨÷ J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, ã¨É∞íè ºÅ#∞ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° . 243 (*ˇ) Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈
PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O#∞ xq∞™êÎ~∞° .
243 (ÔH) Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O#∞ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
~å„ëêìxHˆ JkèHÍ~° ÉèÏëê ãÖÑ¶∞¨ O#∞ QÆ=~°fl~ü xÜ«∞q∞™êÎ_∞» . Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ Z.a.ÔH. Ñ„ ™¨ ê^£.
~å„+ì̈ Ü«¸x=sû\Å© ‰õΩ q.ã≤.Å#∞ ~å„+ì̈ Ü«¸x=iû\Å© ‰õΩ q.ã≤.Å#∞ QÆ=~°fl~ü ã¨fi`«Ç¨ QÍ ~å„+ì̈
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å‰õΩ Kèå<£Åû ~üQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
356 Ñ „ H¨ Í~°O Ñ≤.P~ü. HÍÅOÖ’ QÆ=~°fl~ü x["≥∞# ÿ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} JkèHÍiQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
168 PiìHÖõ ò Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ âßã¨# ã¨Éíè x~°fiÇ¨Ï} J#QÍ QÆ=~°fl~ü + q^è•# Ñï+¨`ü + q^è•#
ã¨É`íè À Hõeã≤ LO@∞Ok. QÆ=~°fl~ü ~å„+ì̈ âßã¨# x~°fiÇ¨Ï} âßY‰õΩ ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ PÇ¨fix™êÎ~∞° .
"å\˜x n~°…HÍÅO "å~Ú^• "Õ™ê~°∞. q^è•# ã¨É‰íè Ωõ =∂„`" « ∞Õ ã≤.Ü«∞O. ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~°^∞Œ Ì KÕ™ê~°∞.
QÆ=~°fl~ü Ñ „ u
¨ ãÖ=`«~û O° |_≥\ ˚ ò ã¨=∂"ÕâO◊ á„ ê~°Oaè™êÎ~∞° . ™ê^è•~°} ZxflHÅõ J#O`«~O° "≥Ú^Œ\˜
ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ á„ ê~°OÉèí LÑ¨<åºãÖ KÕ™êÎ~∞° . ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ `«# ãÖ^ÕâßÅ#∞
ÑÖÑ¨=K«∞Û. ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ `«# ãÖ^ÕâßÅ#∞ ÑÖÑ¨=K«∞Û. ~å„+ì¨ QÆ=~°fl~ü ~å„+Oì¨ Ö’
LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè ãÖÜ«ÚHõÎ ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
200 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì¨ "åã¨# x~°fiÇ¨Ï} âßY#∞ P"≥∂kOz# aÅ∞¡ QÆ=~°fl~ü PÉ’^ŒÒ« `À K«@Oì
J=Ù`«∞Ok. XHõ¯™êi QÆ=~°fl~ü ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ÑïjÅ#‰õΩ ÑÖÑ¨=K«∞Û. JÑ¨ÙÊ_∞» 201 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O
P"≥∂kOKèÕ ÖËÔŒ >Ë u~°ã¯¨ iOKÕ JkèHÍ~°O Hõey LO\Ï_»∞. 213 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ âßã¨# x~åfiÇ¨Ï}
ã¨=∂"ÕâO◊ ÖË#Ñ¨ÙÊ_∞» ™ê^è•~°} ÑïáêÅ<å x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ J<åº^ÕâßÅ‰õΩ *Ïs KÕã ¿ JkèHÍ~åxfl
Hõey LO\Ï_»∞. g\˜x âßã¨# ã¨Éíè ã¨=∂"Õâ" ◊ ∞≥ #
ÿ 6 "å~°OÖ’ P"≥∂kOKåe ÖË^• Jq ~°^∞Œ Ì
J=Ù`å~Ú.
65
<À\ò : XHõ¯ Pi¤<< ≥ û£ Ü≥ÚHõ¯ rq`« HÍÅO 1) âßã¨# x~å‡} âßY ã¨=∂"ÕâO◊ J~Ú# 6 "å~åÅ∞
2) 6 <≥ÅÅ∞ 6 "å~åÅ∞ 3) 7 1/2 <≥ÅÅ∞ 4) 222 ~ÀAÅ∞
333 PiìHÖõ ò : q^è•# ã¨É‰íè Ωõ XHõ POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£#∞ <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~∞° .
<À\ò : Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Z.Ñ≤. POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£ H˜+Ü
ì≤ ∂
« <å "≥∂*ˇã.π
171 PiìHÖõ ò : QÆ=~°fl~ü q^è•# Ñï+¨`‰ü Ωõ 1/6 =O`«∞ qt+ì̈ =º‰õΩÅÎ #∞ <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~∞° .
PiúHõ aÅ∞¡Å∞ |_≥\ ˚ ò q^è•# ã¨ÉÖíè ’ Ñ

„ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ÏìÅO>Ë QÆ=~°fl~ü Ñ¨Ó~°fi J#∞=∞u HÍ"åe. Ñ Ã · aÅ∞¡Ö’
QÆ=~°fl~ü Ñ¨Ù#ó ÑïjÅ#‰õΩ ÑÖÑ¨QÍ PÅã¨ºO KÕÜ∞« Hõ "≥O@<Õ P"≥∂^Œ =Ú„^Œ "ÕÜ∂ « e.
243 (1) Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O QÆ=~°fl~ü xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
ã≤.Z.l. `«# x"ÕkHõ#∞ ~å„ëêìxH˜ ãÖ|OkèOz QÆ=~°fl~‰ü Ωõ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . QÆ=~°fl~ü P^èfiŒ ~°ºOÖ’ ~å„+ì̈
ãÖQÆi¬`«_» xkè ~å„+ì̈ PQÆO`«Hõ xkè LO\Ï~Ú.
161 PiìHÖõ ò <åºÜ«∂kèHÍ~åÅ∞ : ~å„+Oì¨ Ö’x Ç Ã Ï· HÀ~°∞,ì kQÆ∞= HÀ~°∞Åì ∞ XHõ =ºH˜HÎ ˜ tHõ# ∆ ∞ qkèOK«QÍ
"å\˜x QÆ=~°fl~,ü áê~°< ì £ Communication Remation Rispite Deprive ÖÏO\˜ JOkOz Hõ= ∆ ∂aèH∆õ
ÃÑ@ì=K«∞Û.
<À\ò : =∞~°}tHõ,∆ ã Ã x· Hõ tHõÅ∆ #∞ =∂„Ò« QÆ=~°fl~ü Hõ= ∆ ∂aèH∆õ Ñ
„ ™¨ êkOK«Ö_ Ë ∞» . Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^
¨ •è #
=∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ KÕ Ñ¨^q Œ Ñ „ =¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O KÕ~Ú™êÎ~∞° . Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì ã¨ÅÇ¨`À lÖÏ¡
<åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞, H„ O˜ k ™ê÷~Ú <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
1) C.M. xÜ«∂=∞HõO : q^è•# ã¨ÉÖíè ’ U áêsìH˜ ÖË^• ‰õÄ@q∞H˜ ã¨Ê+" ì̈ ∞≥ # ÿ "≥∞*Ïi\© ~å#Ñ¨ÙÊ_∞» C.M.
xÜ«∂=∞HõO QÆ=~°fl~∞° qK«H} ∆õ JkèHÍ~°O.
2) =∞O„u=∞O_»ex ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ « @ : =∞O„u=∞O_»e q^è•# ã¨ÉÖíè ’ "≥∞*Ïi\˜ HÀÖ’ÊÜ∂ « ~°x QÆ=~°fl~∞°
ÉèÏq¿ãÎ "åix |~°~Î Ñ ° π¶ KÕ™êÎ~∞° .
3) q^è•# ã¨É# íè ∞ J~°`ú ~« O° QÍ ~°^∞Œ Ì KÕã ¿ JkèHÍ~°O QÆ=~°fl~∞° qK«H}∆õ ÏkèHÍ~°. ~å„+Oì¨ Ö’ P.R. qÉèl í OK«=∞x
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕã ¿ JkèHÍ~°O QÆ=~°fl~∞° ™⁄O`«O 201 PiìHÖõ ò Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ âßã¨#x~å‡}âßY#∞
P"≥∂kOz# aÅ∞¡Å#∞ ~å„+¨ìÑü ÑïjÅ#‰õΩ ÑÖÑ¨_»O QÆ=~°fl~°∞ qK«Hõ∆}ÏkHÍ~°O. „Ñü 15
~ÀAÅ H˘Hõ™êi ~å„+Ñ ì̈ u
¨ Éè^„í `Œ ‰« Ωõ ãÖ|OkèOz# x"ÕkHõ#∞ ~å„+Ñ ì̈ u¨ H˜ ÑÖÑ¨Ù`å~°∞.
<À\ò : U^≥·<å XHõ JOâ◊O QÆ=~°fl~°∞ qK«Hõ∆} ÑïkèÖ’H˜ =ã¨∞ÎO^•? ~å^•? J<Õk QÆ=~°fl~°∞
x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . D JOâ◊O Ñ Ã · <åºÜ«∞™ê÷<åÅ∞ Ñ¶~≤ åº^Œ∞ KÕÜÚ « @‰õΩ gÅ∞ ÖË^∞Œ .
6) QÆ=~°fl~∞° Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ ãÖ^è•#Hõ~QÎ° Í =º=Ç¨Ïi™êÎ_∞» .
66
6. =ÚYº=∞O„u – =∞O„u=∞O_»e
~å*ÏºOQÆOÖ’x 6= ÉèÏQÆO 2= J^è•ºÜ«∞O 163,164,167 =~°‰õΩ QÆÅ x|O^èŒ#Å∞ ~å„+¨ì
=ÚYº=∞O„ux QÆ∂iÛ ~å„+ì̈ =∞O„u=∞O_»ex QÆ∂iÛ Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú. 154= x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O ~å„+ì¨
QÆ=#
„ ~°∞ ~å„+ì̈ Ñ
„ ^
¨ •è # HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï}ÏkèHÍi 163 (1) Ñ „ H¨ Í~°O QÆ=~°fl~∞° JkèHÍ~° ÉÏ^èºŒ `«Å x~°fiÇ¨Ï}Ö’
ã¨ÅÇ¨ ã¨ÇÏ¨ HÍ~åÅ#∞ JOkOK«_®xH˜ =ÚYº=∞O„u J^èºŒ Hõ`∆ # « XHõ =∞O„u=∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
163 (2) Ñ „ H¨ Í~°O =ÚYº=∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»e Ñ¨^g Œ HÍÅO =∞iÜ«Ú `˘ÅyOÑ¨Ù =ÚYº=∞O„u,
=∞O„u =∞O_»e Ñ¨^g Œ HÍÅO QÆ=~°fl~∞° qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ ÖË^• q^è•# ã¨Éíè qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ Ñ¨^q Œ Ö’
H˘#™êQÆ∞`å~°∞.
`˘ÅyOÑ¨Ù : =ÚYº=∞O„u =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»ex „HÕk HÍ~°}ÏÅ‰õΩ QÍ#∞ Ñ¨^Œq #∞O_ç
`˘ÅyOK«=K«∞Û.
Z) qâßfiã¨ f~å‡}O `˘ÅyOK«=K«∞Û.
a) Jqâßfiã¨ f~å‡}O gyáÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞.
ã≤) PiúHõ aÅ∞¡#∞ q^è•#ã¨Éíè u~°ã¯¨ iOz#Ñ¨Ù_»∞
_ç) |_≥@ ˚ ∞#∞ q^è•# ã¨Éíè u~°ã¯¨ iOz#Ñ¨Ù_»∞
W) Ñ
„ É¨ ∞íè `«fi aÅ∞¡#∞ âßã¨#ã¨Éíè u~°ã¯¨ iOz#Ñ¨Ù_»∞
ZÑ¶π)HÀ`« f~å‡}ÏÅ∞ <≥yæ#Ñ¨Ù_»∞
l) XHõ Ñ Ã„ "
· @
Õ ∞ ã¨É∞íè º_»∞ XHõ aÅ∞¡#∞ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ìQÍ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO =ºuˆ~HÕK«QÍ âßã¨# x~å‡} âßY
^•xx u~°ã¯¨ iOz#Ñ¨Ù_»∞.
ZKü) QÆ=~°fl~∞° Ñ „ ã¨ O¨ QÆO Ñ
Ã · ^Œ#º"å^Œ f~å‡#O F_çáÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞ 164 (1) Ñ „ H¨ Í~°O q^è•# ã¨ÉÖíè ’
"≥∞*Ïi\© áêsì ÖË^• ‰õÄ@q∞ <åÜ«∞‰õΩxfl QÆ=~°fl~∞° =ÚYº=∞O„uQÍ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° . =ÚYº=∞O„u
ã¨ÅÇ¨"Õ∞~°‰Ωõ =∞O„u=∞O_»ex ‰õÄ_® QÆ=~°fl~∞° xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
164 (2) Ñ „ H¨ Í~°O =∞O„u=∞O_»e =ºHÎ̃Q`Æ O« QÍ QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ ÉÏ^èºŒ `« =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. 164 (3) Ñ „ H¨ Í~°O
=∞O„u=∞O_»e ã¨q∞+≤Qì Í q^è•#ã¨É‰íè Ωõ ÉÏ^èºŒ `« =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. 164 (4) Ñ „ H¨ Í~°O =∞O„u=∞O_»eKÕ
QÆ=~°fl~°∞ „Ñ¨=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕ~Ú™êÎ_»∞. 164 (5) „Ñ¨HÍ~°O =∞O„u=∞O_»eÖ’x ã¨Éèí∞º_»∞
q^è•#ã¨ÉÖíè ’ ÖË^• q^è•# Ñï+¨`∞« ÖÎ ’ ã¨Éºíè `«fiO Hõey LO_®e. ÖË^• 6 <≥ÅÅ Ö’Ñ¨Ù ã¨Éºíè `åfixfl
ãÖáêkOKåe. ÖË^• `«# Ñ¨^ŒqH© ~år<å=∂ KÕÜ«∂e. 164 (6) „Ñ¨HÍ~°O =∞O„u=∞O_»e
r`«É`íè åºÅ#∞ ~å„+ì̈ âßã¨#ã¨Éíè x~å‡} âßY x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. 165 Ñ „ H¨ Í~°O J_»fiHˆ \ò [#~°Öò QÆ∂iÛ
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok. 166 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY JkèHÍ~° Ñïkäx qãÎ̈$`« Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
167 =ÚYº=∞O„u QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ =∞iÜ«Ú =∞O„u=∞O_»eH˜ ãÖ^è•#Hõ~QÎ° Í =º=Ç¨Ïi™êÎ_∞» .
67
=∞O„u=∞O_»ex =¸_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ =sæHiõ OK«=K«∞Û.
1) HÍºa<Õ\ò q∞xãì̈~ûü J#QÍ JkèHÍ~° Ç¨ÏŸ^•
2) ã
¿ \
ì ò q∞xãì̈~ûü J#QÍ ~Ô O_»= JkèHÍ~°O Ç¨ÏŸ^•
3) _çÑÓ¨ º\© q∞xãì̈~ûü J#QÍ =¸_»= JkèHÍ~° Ç¨ÏŸ^•
~å*ÏºOQÆs`åº ~å„+¨ì=∞O_»e JO^Œ~°∂ ã¨=∂#∞Å∞QÍ ÉèÏqOK«|_»`å~°∞. ~å„+¨ì =ÚYº=∞O„u

HÍºa<Õ\‰ò Ωõ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ_∞» . HÍºa<Õ\ò ã¨=∂"ÕâßÅ∞ ZÑ¨ÙÊ_∞» ZHõ¯_» x~°fiÇ≤ÏOKåe.
U q+¨Ü∂ « Å∞ K«iÛOKåe J<Õk =ÚYº=∞,„u x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . 91= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2003
Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+ì̈ =∞O„u=∞O_»e QÆi+ì̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº ~å„+ì̈ q^è•#ã¨ÉÖíè ’ 15%xH˜ q∞OK«‰Ä õ _»^∞Œ .
<À\ò : z#fl ~å„ëêìÅÖ’ 12 âß`«O Ö’Ñ¨Ù LO_®e. ~å„+ì¨ =ÚYº=∞O„u Ñ¨^gŒ MÏm U~°Ê_`ç Õ ~å„+= ì¨ ∞O„u=∞O_»e
~°^∞Œ Ì JQÆ∞#∞. =ÚYº=∞O„u ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ QÆ=~°fl~∞° q^•# ã¨É# íè ∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜÚ « ^Œ∞~°∞. PO„^~Œè å„+ì̈
"≥Ú^Œ\˜ =ÚYº=∞O„u @OQÆ∞@∂i Ñ „ H¨ Íâ◊O ÑÖ`«∞Å∞. DÜ«∞# 1953 JHÀì|~°∞ 1 #∞O_ç 1954
#=O|~°∞ 15 =~°‰Ωõ PO„^^ Œè âÕ ßxH˜ "≥Ú^Œ@ =ÚYº=∞O„uQÍ Ñ¨xKÕ™ê_»∞. PO„^~Œè å„+ì̈ ~Ô O_»=
=ÚYº=∞O„u Éˇ["å_» QÀáêÖò~Ô _ç¤ 1955 "Õ∞ 28 #∞Oz 1956 JHÀì|~ü 31 =~°‰Ωõ Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£
~å„+ì̈ "≥Ú^Œ\˜ =∞iÜ«Ú z=i =ÚYº=∞O„u |∂~°∞Åæ ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù, Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ ~å„ëêì ~å[
Ñ
„ =¨ ÚMò "≥∂~ü L™ê‡<£ J bMÏ<£ 1949 #∞Oz 1956 =~°‰Ωõ PO„^Ñ „Œè ^¨ âÕ Öò ’ =~°∞ã¨H„ = õ ∞OÖ’
=ÚYº=∞O„`«∞Å∞
1) hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ – 1956 #∞O_ç 60 1960 – 64
2) ^•"≥∂^Œ~ü ãÖr=Ü«∞º – 1962 #∞O_ç 1962
<À\ò : ÉèÏ~°`^ « âÕ =
◊ Ú =∞iÜ«Ú PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ "≥Ú^Œ\˜ ^Œo`« ã≤.Ü«∞O. ^•"≥∂^Œ~ü ãÖr=Ü«∞º
3) HÍã¨∞ | „ Ç¨‡#O^Œ~Ô _ç¤ – 1964 #∞O_ç 1971
4) Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨~å=Ù – 1971 #∞O_ç 1973
5) [ÅQÆO "≥OQÆà~◊ å=Ù – 1973 #∞O_ç 1978
6) =∞„i K≥<åfl~Ô _ç¤ – 1978 #∞O_ç 1980 1989 #∞O_ç 90
7) @OQÆ∞@∂i JO[Ü«∞º – 1982 #∞O_ç 1982
8) Éè=
í #O "≥OHõ\ „ Ï=∞Ô~_ç¤ – 1982
<À\ò : q^è•# =∞O_»e ã¨Éºíè `«fiO`À =ÚYº=∞O„u J~Ú# `˘e"å_»∞ Éè= í #O "≥OHõ\ „ Ï=∞Ô~_ç.¤ DÜ«∞#
HÍÅOÖ’ LÑ¨ =ÚYº=∞O„uQÍ xÜ«∞q∞OK«|_ç# Ñ≤. [QÆ<åfl^~£ä å=Ù ‰õÄ_® q^è•#=∞O_»e ã¨É∞íè º_Õ.
9) HÀ@¡ q[Ü«∞ÉèÏã¨¯~ü~Ô _ç¤ – 1982 #∞O_ç 1983 1992 #∞O_ç 1994
68
10) Zhì ~å=∂~å=Ù – 1983 #∞O_ç 84 1985 #∞O_ç 89
1994 #∞O_ç 1995
11) <å^≥O_»¡ ÉèÏã¨¯~°~å=Ù, 1984Ö’ PQÆ+µ¨ Öì ’ PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ‰ò Ωõ ã≤.Ü«∞O. QÍ L<åfl~∞° .
<À\ò : `«‰Ωõ ¯= HÍÅO Ñ¨xKÕã# ≤ =ÚYº=∞O„u <å^≥O_»¡ ÉèÏã¨¯~ü~å=Ù.
12) Ü«∞<£. [<å~°< ú ~Ô£ _ç¤ – 1990 #∞O_ç 1992
13) <å~å K«O^ „ ÉŒ Ï|∞<åÜ«Ú_»∞ – 1995 #∞O_ç 2004
PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ Z‰õΩ¯= HÍÅO Ñ¨xKÕã# ≤ =ÚYº=∞O„u J#QÍ 8 ãÖ=`«~û = ° ÚÅ 8 <≥ÅÅ 18
~ÀAÅ∞.
14) "≥.· Zãπ. ~å[âıY~°~Ô _ç¤ QÍ~°∞
ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ `˘e =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„u =∂Ü«∂=u. D"≥∞ L`«~Î Ñ „° ^ ¨ âÕ ò =ÚYº=∞O„uQÍ L<åfl~∞° .
<åÅ∞QÆ∞ ™ê~°∞¡ =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„uQÍ Ñ „ =
¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O KÕã# ≤ =∞Ç≤Ïà◊ =∞Ü«∂=u. ^ÕâO◊ Ö’
"≥Ú^Œ\˜ =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„u ã¨∞KÕ`« Hõ$Ñ¨ÖÏx. D"≥∞ L`«~Î Ñ „° ^ ¨ + Õ π ~å„ëêìxH˜ 1963 #∞O_ç
1967 =~°‰Ωõ ã≤.Ü«∞O.QÍ L<åfl~∞° . ^ÕâO◊ Ö’ ~Ô O_»= =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„u #Okx â◊`Ñ « u
¨ .
=¸_»= =∞Ç≤ÏàÏ â◊tHõà◊ QÆ∞~°∞^Œ`ü YHÀ¯Hõ~Î ü <åÅæ= =∞Ç≤Ïà◊ ~å*ËO^Œ~Hü “~ü a\ÏìÖ.ò
5= =∞Ç≤Ïà◊ =∂Ü«∂=u
6= =∞Ç≤Ïà◊ [Ü«∞Åe`«
7= =∞Ç≤Ïà◊ *Ï#H˜~åOK«O^ „ <
Œ £
8= =∞Ç≤Ïà◊ +‘ÖÏ nH˜`∆ ü
9= =∞Ç≤ÏàÏ ã¨∞ëê‡ã¨fi~å*ò
10= =∞Ç≤ÏàÏ =ã¨∞O^è~Œ ° ~å*ˇ
11= =∞Ç≤Ïà◊ L=∂ ÉèÏ~°u
12= =∞Ç≤Ïà◊ ~°c „ ^Õq
^ÕâO◊ Ö’ Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„`∞« Å∞ 1) +‘ÖÏ nH˜`∆ ,ü 2) =ã¨∞O^è~Œ ° ~å*Ë 3) =∂Ü«∂=u
^ÕâO◊ Ö’ Z‰õΩ¯= HÍÅO Ñ¨xKÕã# ≤ =ÚYº=∞O„u *’ºu|ã¨∞, 22 ~ˆ à◊¡ Ñ Ã # · "≥ãìπ ÉˇOQÍÖòH˜ ã≤.Ü«∞O.QÍ
Ñ¨xKÕ™ê~°∞.
~å*ÏºOQÆOÖ’x 6= ÉèÏQÆO 3= J^è•ºÜ«∞O 168 #∞Oz 212 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ ~å„+ì¨
âßã¨# x~å‡} âßY QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~Ú. ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY J#QÍ QÆ=~°fl~,ü ~Ô O_»∞
ã¨ÉÅíè ∞ L#flÑÙ¨ Ê_∞» q^è•# ã¨Éíè =∞iÜ«Ú q^è•# Ñï+¨`,ü XˆH ã¨Éíè L#flÑÙ¨ Ê_∞» q^è•# ã¨Éíè Hõey
69
LO@∞Ok.
169 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+ì¨ q^•# Ñï+¨`# ü ∞ U~åÊ@∞ KÕã ¿ JkèHÍ~°O, ~°^∞Œ Ì KÕã ¿ JkHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ
™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\©`À LO@∞Ok.
<À\ò : =ÚO^Œ∞QÍ P ~å„+Oì¨ q^è•# ã¨ÉÖíè ’ 2/3 "≥∞*Ïi\©`À XHõ f~å‡}Ïxfl P"≥∂kOKåe. PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’
1958Ö’ q^è•# Ñï+¨`# ü ∞ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ =ÚYº=∞O„uQÍ L#fl HÍÅOÖ’ _®II ÉÏ|∞ ~å*ËO^ „ Ñ
„Œ ™¨ ê^£ nxfl á„ ê~°OaèOKå~°∞.
1985Ö’ ~å=∂~å=Ù HÍÅOÖ’ Wk ~°^~ÌŒ ÚOk. uiy 2007Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. ~å"Õ∞â◊fi~ü
~îå‰õÄ~ü nxx á„ ê~°OaèOKå~°∞. ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ H„ O˜ k ~å„ëêìÅÖ’ q^è•# Ñï+¨`Åü ∞ HõÅ=Ù. Jx :
1) L`«~Î Ñ „° ^ ¨ âÕ ò 2) cÇ¨~ü 3) =∞Ç¨~å„+ì¨ 4) Hõ~å‚@Hõ
5) PO„^Ñ „Œè ^ ¨ âÕ ò 6) [=¸‡ HÍj‡~ü
L`«~Î ü Ñ„ ^¨ âÕ ò q^è•# Ñï+¨`Öü ’x ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 108, cÇ¨~üÖ’ 96, =∞Ç¨~å„+ì̈ 78, Hõ~å‚@Hõ
75, PO„^Ñ „Œè ^¨ âÕ Öò ’ 90, [=¸‡ HÍj‡~üÖ’ Ju `«‰Ωõ ¯=QÍ 36 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞.
nxx kQÆ∞= ã¨É,íè Jâßâ◊fi`« ã¨É,íè Ñ „ *¨ Ï Ñ„ u

¨ x^è∞Œ Å ã¨Éíè Jx JO\Ï~°∞. nx Ñ¨^g Œ HÍÅO 5
ãÖ=`«~û åÅ∞. =∞^èºŒ Ö’ ~°^∞Œ Ì KÕã ¿ JkHÍ~°O QÆ=~°fl~‰ü Ωõ LOk. *ÏfÜ«∞ J`«º=ã¨~° HÍÅOÖ’ nxx
Ñ¨^Œg HÍÅO XHõ¯ ãÖ=`«û~°O K˘Ñ¨ÙÊ# ZO`«HÍÅO J~Ú<å á⁄_çyOK«=K«∞Û. J#QÍ Ñ¨^Œg
HÍÅO JxtÛ`«O Jx ‰õÄ_® K≥Ñ¨Ê=K«∞Û#∞. q^è•# ã¨Éèí Hõhã¨ ã¨Éèí∞ºÅ ãÖYº 60H˜ `«‰õΩ¯=
HÍ~å^Œ∞. L^• : q∞*’~å"£∞Ö’ 40 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ ã≤H¯˜ OÖ’ 32 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞, Ñ¨Ù^Œ∞KÕÛiÖ’
30 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ =∞iÜ«Ú _èbç Ö¡ ’ 70 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞.
q^è•# ã¨Éíè QÆi+ì̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 500 Å‰õΩq∞OK«~å^Œ∞.
<À\ò : Z‰õΩ¯= =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ Hõey# ~å„+¨ìO L`«Î~°„Ñ¨^Õâò. nxÖ’ ã¨Éèí∞ºÅ ãÖYº 403.
PO„^Ñ „Œè ^ ¨ âÕ Öò ’x ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 294. =ÚYº=∞O„u`À HõeÑ≤ 295.
333 xO|O^èŒ# „Ñ¨HÍ~°O QÆ=~°fl~ü XHõ POQÀ¡ WO_çÜ«∞<£#∞ <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~°∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«O
PO„^Ñ „Œè ^¨ âÕ Öò ’ POQÀ¡ WO_çÜ∞« <£ H„ +
˜ Üì≤ ∞« <£ ÖÏ*Ëã.π PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ Ü«∞ãπ.ã≤.Å‰õΩ 39 ã‘@∞¡ i[~üfi
KÕ™ê~°∞.
<À\ò : xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ Ñ¨Ù#~ü=º=ã‘H÷ ~õ } ° ã≤áê¶ ~°∞û "Õ∞~°‰Ωõ 39 #∞O_ç 48H˜ Ñ Ã OKå~°∞. PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ Öò ’
Ü«∞ãπ.\˜.Å‰õΩ i[~üfi KÕÜ∞« |_ç# xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ ãÖYº 15.
<À\ò : xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ ~õ } ° ã≤áê¶ ~°∞û "Õ∞~°‰Ωõ 15 #∞O_ç 19H˜ Ñ Ã OKå~°∞.
ZO.ZÖò.U. ZxflHÅõ Ö’ Y~°∞Û Ñ Ã \Ïìe# û QÆi+ì̈ =ºÜ«∞O 10 ÅHõÅ∆ ∞. _èbç ¡ ZO.ZÖò.Z. QÆi+ì̈ Ñïkè 9
ÅHõÅ∆ ∞. q∞*’~å"£∞ ZO.ZÖò.Z. QÆi+ì̈ Ñïkä 5 ÅHõÅ∆ ∞.
70
q^è•# ã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ∞ `«=∞Ö’ XHõix ã‘ÊH~õ Qü Í#∞ =∞~˘Hõix _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü QÍ#∞ ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ =
õ ∂Å
x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° . ZO.ZÖò.Z. =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü `«=∞ ~år<å=∂Å#∞ ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ
ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . ã‘ÊH~õ ü `«# ~år<å=∂#∞ _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ‰ü Ωõ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . ã‘ÊH~õ ü =∞iÜ«Ú _çÑÓ¨ º\©
ã‘ÊHõ~üÅ∞ q^è•# ã¨Éèí ã¨Éèí∞ºÅ KÕ`« ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\©`À 14 ~ÀAÅ <À\©ã¨∞`À (=ÚO^Œ∞)
f~å‡}O ^•fi~å `˘ÅyOK«|_»`å~°∞.
ã‘ÊH~õ ü QÍx _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü QÍx ÖË#Ñ¨ÙÊ_∞» ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ =

õ ∂Å x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ áêº#Öò ã‘ÊH~õ ü P~°∞QÆ∞ix
ã‘ÊH~õ Qü Í <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~∞° .
PO„^~Œè å„+ì̈ "≥Ú^Œ\˜ ã‘ÊH~õ ü Ü«∞ãπ. "≥OHõ\ „ Ï=∞Ü«∞º. PO„^~Œè å„+ì̈ `«∞k ã‘ÊH~õ ü ÅH˜‡∆ #~°ãO≤ Ç¨Ï ^˘~°.
Ç
Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ `˘e =∞iÜ«Ú `«∞k ã‘ÊH~õ ü HÍj<å^ä~£ å"£ "≥^ · ºŒ . PO„^Ñ„Œè ^
¨ âÕ ò "≥Ú^Œ\˜ ã‘ÊH~õ ü JÜ«∞º^Õ=~°
HÍÖËâ◊fi~ü~å=Ù. PO„^èŒ„Ñ¨^Õâò `˘e =∞Ç≤ÏàÏ ã‘ÊHõ~ü „ÑüÉèÏ ÉèÏ~°u. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `˘e =∞Ç≤ÏàÏ
ã‘ÊH~õ ü ëê<À^Õq. ^ÕâO◊ Ö’ JkèH™õ ê~°∞¡ J#QÍ 5 ™ê~°∞¡ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ Ñ¨xKÕã# ≤ ã‘ÊH~õ ü J|∞ÌÖò
Ç¨ã≤‡ J b<£. 1985 #∞Oz WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ Ñ¨tÛ=∞ ÉˇOQÍÖò ã‘ÊH~õ Qü Í Ñ¨xKÕã∞¨ < Î åfl~∞° .
PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ‰ò Ωõ q^è•# Ñï+¨`‰ü Ωõ Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ Ñ¨xKÕã#≤ Ñ≤_`» Å« ~°OQÍÔ~_ç¤ âßã¨#ã¨É‰íè Ωõ ‰õÄ_®
ã‘ÊH~õ Qü Í Ñ¨xKÕâß~°∞. ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ Jxfl ~å„ëêìÅ∞ =∞iÜ«Ú Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅÖ’x "≥Ú`«OÎ
ZO.ZÖò.Z. ãÖYº 4120.
171= x|O^è# Œ nx QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞#flk. nxx ZQÆ∞= ã¨É,íè Ñ Ã ^ŒÅÌ ã¨É,íè q^è•# =∞O_»e,
âßã¨# =∞O_»e, âßâ◊fi`« ã¨Éíè Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° .
q^è•# Ñï+¨`ü Ñ¨^g Œ HÍÅO âßâ◊fi`«O. q^è•# Ñï+¨`Öü ’ ã¨É∞íè º_ç Ñ¨^g Œ HÍÅO 6 ãÖIIÅ∞.
<À\ò : Ñ
„ u
¨ ~Ô O_»∞ ãÖ=`«~û åÅH˘Hõ™êi 1/3 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ Ñ¨^q Œ q~°=∞} KÕÜ∞« QÍ ãÖ|Okè`« =~åæÅ∞
"åix ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
q^è•# Ñï+¨`Öü ’ Hõhã¨ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº 40H˜ `«‰Ωõ ¯= HÍ~å^Œ∞.
<À\ò : 370= x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O *ˇ HÔ ã¨fi`«O`„ « Ñ
„ u
¨ ÑüÎ LO_»@O`À P q^è•# Ñï+¨`Öü ’x ã¨É∞íè ºÅ
ãÖYº 36.
q^è•# Ñï+¨`Öü ’ QÆi+ì̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº P ~å„+ì̈ q^è•# ã¨ÉÖíè ’ 1/3 =O`«∞ q∞OK«‰Ä õ _»^∞Œ . <À\ò
: 7= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1956 Ñ „ H¨ Í~°O D QÆi+ì̈ ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº#∞ x~åúiOKå~°∞.
ZxflHõ :
1) 1/3 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ~å„+ì̈ q^è•# ã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ∞ ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
71
2) 1/3 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi Ñ
„ u¨ x^è∞Œ Å∞ ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
3) 1/2 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ~å„+Oì̈ Ö’x Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
4) 1/12 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ~å„+Oì̈ Ö’x Ñ¨@É ì ^„íè ∞Œ Å∞ ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
5) 1/6 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ#∞ QÆ=~°fl~ü <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~∞° .
q^è•# Ñï+¨`ü U~°Ê_#

ç `˘e™êi ã¨É∞íè ºÅ KÕ`« Ñ¨^g
Œ Ñ
„ =
¨ ∂}ÏÅ H˘~°‰Ωõ QÆ=~°fl~ü KÕ`« <åq∞<Õ\ò
KÕÜ«∞|_»`å_»∞.
Imp. Points : PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ q^è•# Ñï+¨`ü "≥Ú^Œ\˜ Kè~Ô·≥ ‡<£ =∂_»áê\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«~å=Ù. q^è•#
Ñï+¨`ü 1985Ö’ ~°^ŒÌ~Ú#Ñ¨ÙÊ_»∞ Kè≥·Ô~‡<£ Ü«∞ãπ.ÔH. q∞„âß. „Ñ¨ã¨∞Î`« q^è•# Ñï+¨`ü Kè≥·Ô~‡<£ Z.
K«H„ áõ ê}˜ Ü«∂^Œ".£
~å„+¨ì âßã¨# x~å‡} âßY ãÖ=`«û~åxH˜ ™ê^è•~°}OQÍ 2 ™ê~°∞¡ ã¨=∂"Õâ◊O JQÆ∞#∞.

™êO„Ñ^ ¨ •Ü«∞HõOQÍ ãÖ=`«~û åxH˜ 2 ™ê~°∞¡ ã¨=∂"ÕâO◊ HÍ"åe. âßã¨# x~å‡} âßY ãÖ=`«~û åxH˜
Zxfl™ê~°~¡ Ú<å ã¨=∂"ÕâßÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =K«∞Û.
XHõ ~å„+ì̈ x~å‡} âßY ã¨Éèí∞º_»∞ J#~°›`« Hõey L<åfl_® ÖË^• Jx ZxflHõÅ ãÖÑ¶¨∞O ã¨ÅÇ¨
"Õ∞~°‰Ωõ QÆ=~°fl~ü Hõey LO\Ï_»∞. áêsì Ñ¶~≤ å~ÚOÑ¨ÙÅ q+¨Ü∞« OQÍ J#~°›`Å« #∞ q^è•# ã¨ÉÖíè ’
ã‘ÊH~õ ü q^è•# Ñï+¨`Öü ’ Kè~Ô·≥ ‡<£ x~°Ü
‚ ∂
« Å∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
~å„+¨ì âßã¨# x~å‡} âßY Ü«∞O^Œ∞ XHõ =ºH˜Î U^À XHõ ã¨Éèí ã¨Éèíº`«fiO Hõey LO_®e ÖË^•
~år<å=∂ KÕÜ∂ « e. ÖË^• QÆ=~°fl~ü XHõ HÍÅÑïkè x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . P `«~∞° "å`« J`«_Õ q^è•# ã¨Éíè
ã¨Éèíº`åfixfl ~°^Œ∞Ì KÕ™êÎ_»∞.
1. âßã¨# x~å‡} JkèHÍ~åÅ∞ : âßã¨# x~å‡} âßY Ü≥ÚHõ¯ Ñ

„ ^
¨ •è # qkè K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«_O» .
~å„+¨ì *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk. L=∞‡_ç *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ·
áê~°¡"≥∞O@∞`À ã¨=∂#OQÍ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk. 213 „Ñ¨HÍ~°O QÆ=~°fl~ü *Ïs KÕ¿ã
Pi¤<< ≥ Åû£ #∞ K«@|
ì ^ŒOÌ KÕã∞¨ OÎ k.
2. HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ =~åæxfl xÜ«∞O„`«} KÕÜ«∞_»O : âßã¨# x~å‡} âßY Ü≥ÚHõ¯ Ô~O_»= qkè
HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ âßY J~Ú# =ÚYº=∞O„u =∞O„u =∞O_»ex "åi âßYÅ Ñ¨@¡ q^è∞Œ Å‰õΩ QÍ#∞
f~å‡}ÏÅ∞ Jqâßfiã¨, JaèâO◊ ã¨# f~å‡}ÏÅ`À J[=∂~Ú+≤ KÕã∞¨ OÎ k.
72
3. PiúHõ JkèHÍ~åÅ∞ : ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY ~å„+ì̈ PiúHõ q^è•<åxfl x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. |_≥\
˚ ò PiúHõ
aÅ∞¡Å#∞ P"≥∂kã¨∞OÎ kè. Ñ¨#∞flÅ#∞ qkèOK«_O» , ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« _»O, ã¨=iOÑ¨Ù KÕÜ∞« _»O ÖÏO\˜
JkèHÍ~åÅ#∞ Hõey LO@∞Ok.
<À\ò : Ñ¨#∞flÅ∞ ÑÃ OKÕ JkèHÍ~°O âßã¨# x~å‡} âßY‰õΩ LO_»^∞Œ . âßã¨# x~å‡} âßY P"≥∂^ŒO
ÖËx^Õ ~å„+ì̈ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} âßY, ~å„+ì̈ ãÖÑ¶∞¨ \˜`« #∞O_ç PiúHõ =#~°∞Å#∞ _
„ ® KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
4) ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} JkèHÍ~åÅ∞ : ~å*ÏºOQÆOÖ’x ã¨=∂Yº ÅHõ∆}ÏÅ#∞ ã¨=iOKåÅ#QÍ
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞Ö’ 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À áê@∞ ã¨QÍx Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅÖ’ Ñ
„ u
¨ ~å„+ì̈ âßã¨#
x~å‡} âßYÖ’ ™ê^è•~°} "≥∞*Ïi\© J=ã¨~O° .
q^è•# ã¨Éíè Ñ„ `¨ ºÕ Hõ JkèHÍ~åÅ∞ : ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ ZxflHÅõ Ö’ q^è•# ã¨Éíè áêÖÁæO@∞Ok. ~å[ºã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ#∞
q^è•# ã¨ÉÜ íè ∞Õ ZxflHõ KÕã∞¨ OÎ k. q^è•# ã¨Éíè ã‘ÊH~õ ,ü _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ Åü #∞ q^è•# ã¨É<
íè Õ ZxflHõ
KÕã∞¨ OÎ k. q^è•# ã¨Éíè ã‘ÊH~õ ü XHõ aÅ∞¡ ™ê^è•~°} aÖÏ¡? ÖË^• ^ „ =
Œ º aÖÏ¡ J<Õk x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . ^
„ =Œ º
aÅ∞¡#∞ QÆ=~°fl~ü Ñ¨Ó~°fi J#∞=∞u`À =ÚO^Œ∞QÍ q^è•# ã¨ÉèíÖ’<Õ „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïìe. q^è•# ã¨Éèí
P"≥∂^ŒO`À q^è•# Ñï+¨`ü P"≥∂^Œ =Ú„^‰Œ Ωõ ÑÖÑ¨QÍ 14 ~ÀAÅ Ö’Ñ¨Ù P"≥∂^Œ =Ú„^Œ "ÕÜ∂ « e.
q^è•# ã¨É`íè À áÈeÛ#Ñ¨Ù_»∞ q^è•# Ñï+¨`ü JkèHÍ~åÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. XHõ ™ê^è•~°} aÅ∞¡#∞
~Ô O_»∞ ã¨ÉÅíè Ö’#∞ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì=K«∞Û. J~Ú`Õ q^è•# ã¨Éíè XHõ¯ aÅ∞¡#∞ P"≥∂kOz q^è•# Ñï+¨`ü
P"≥∂^Œ =Ú„^‰Œ Ωõ ÑÖÑ≤#Ñ¨Ù_»∞ Jk 3 <≥ÅÅ Ö’Ñ¨Ù P"≥∂kOz ÖË^• ã¨=~°}Å∞ KÕã≤ q^è•#
ã¨É‰íè Ωõ ÑÖáêe. XHõ"àÕ ◊ q^è•# ã¨Éíè q^è•# Ñï+¨`ü ã¨=~°}Å#∞ u~°ã¯¨ i¿ãÎ uiy P aÅ∞¡#∞
~Ô O_»= ™êi q^è•# Ñï+¨`‰ü Ωõ ÑÖÑ¨QÍ XHõ <≥ÅÖ’¿Ñ P"≥∂^Œ =Ú„^Œ "ÕÜ∂ « e. ÖË^• q^è•#
ã¨É‰íè Ωõ uiy ÑÖáêe. P `«~∞° "å`« q^è•# ã¨Éíè P"≥∂^ŒO`À QÆ=~°fl~ü P aÅ∞¡#∞ P"≥∂k™êÎ_∞» .
<À\ò : XHõ ™ê^è•~°} aÅ∞¡#∞ q^è•# Ñï+¨`ü QÆi+ì̈OQÍ P"≥∂kOKåeû# ~ÀAÅ∞ ãÖYº J#QÍ 4
<≥ÅÅ∞ Jx J~°Oú .
73
7. ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì
~å*ÏºOQÆOÖ’x 6= ÉèÏQÆO 5= J^è•ºÜ«∞O 214 #∞Oz 232 QÆÅ x|O^è# Œ Å ~å„+ì¨ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞<åfl~∞° . ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ 1861 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O HõÅHõ`åÎÖ’ 1862Ö’ `˘e
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì U~åÊ>Oÿˇ k. D 1862 Ö’<Õ =∞„^•ãπ ÉÁOÉÏ~ÚÅÖ’ Ç Ã Ï· HÀ~°∞Åì ∞ ™ê÷ÑO≤ K«|_®¤~Ú. D =¸_»∞
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞Åì `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~å}`« ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì J ÅÇ¨ÉÏ^£ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞.ì
Ü«Ú.Ñ≤. 1866 : Ñ „ u¨ ~å„ëêìxH˜ XˆH Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì LO@∞Ok. J~Ú`Õ ~Ô O_»∞ ÖË^• JO`«H<õ åfl Z‰õΩ¯=
~å„ëêìÅ‰õΩ XHõ Ç Ã Ï· HÀ~°∞#
ì ∞ U~åÊ@∞ KÕã ¿ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ˆH LO@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ : ÑÖ*ÏÉò,
Ç¨Ï~åº<å ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì K«O_ôQ_ Æ Ö£ ’ HõÅ^Œ∞.
2) U_»∞ ~å„ëêìÅ‰õΩ ã≤H¯˜ O `«ÑÊ¨ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì J™êûOÖ’x Q“Ç¨ÏuÖ’ HõÅ^Œ∞.
3) QÀ"å, ~å„ëêì Ç
Ã Ï· HÀ~°∞#
ì ∞ =ÚOÉÏ~Ú Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì ÑïkèÖ’H˜ `≥KåÛ~∞° .
4) Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`«=∞~Ú# _èeç H¡ ,˜ 1966Ö’ XHõ Ç Ã Ï· HÀ~°∞#
ì ∞ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
<À\ò : ^ÕâO◊ Ö’ 28 ~å„ëêìÅ‰õΩ QÍ#∞ 20 ~å„ëêìÅÖ’ XHõ Hˆ O„^áŒ êe`« á„ êO`åxfl HõeÑ≤ "≥Ú`«OÎ Ç
Ã Ï·
HÀ~°∞Åì ãÖYº 21.
J~°›`Å« ∞ : ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ fi« O Hõey LO_®e.
2) Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞"åkQÍ 10 ãÖII áêÅ# J#∞Éè=í O LO_®e ÖË^• 10 ãÖIIÅ lÖÏ¡ <åºÜ«∞=¸iÎQÍ
áêÅ<å#∞Éè= í O LO_®e.
~å„+ì̈ ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ãÖYº XHõ ~å„ëêìxH˜ =∞~˘Hõ ~å„ëêìxH˜ KåÖÏ `Õ_®Å∞ LO\Ï~Ú.
QÆi+¨ì ãÖYº Ñ Ã · Ñïq∞u ÖË^∞Œ . <åºÜ«∞ =¸~°∞ÅÎ ãÖYº#∞ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’ á„ ê~°OÉèOí Ö’
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ãÖYº 11. Ñ „ ^ ¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ`À HõeÑ≤ 12. Ñ„ ã
¨ ∞¨ `Î O« Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ
ãÖYº 33. Ñ „ ^ ¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ`À HõeÑ≤ 34.
Ç
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎx ~å„+ì̈ QÆ=~°fl~,ü ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎx ãÖÑ
„ k
¨ Oz
~å„+¨ìÑüx xÜ«∞q∞™êÎ~°∞. W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ#∞ ~å„+¨ìÑü xÜ«∞q∞OKÕ@Ñ¨ÙÊ_»∞ P ~å„+¨ì ÃÇ·Ï HÀ~°∞ì
Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎx ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ ãÖÑ „ k¨ ™êÎ~∞° .
ZÑ¨ÙÊ_<
·≥ å ÇÃ Ï· HÀ~°∞Öì ’ Ñ¨x XuÎ_ç Ñ
Ã iy#Ñ¨ÙÊ_∞» J^Œ#Ñ¨Ù <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ #∞ ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
<À\ò : gi QÆi+¨ì HÍÅÑï=∞u 2 ãÖIIÅ∞
74
XHõ Ã Ç · Ï HÀ~° ∞ ì <åºÜ« ∞ =¸iÎ Ã ã Å=Ù Ã Ñ @ì _ » O , J<å~ÀQÆ º HÍ~° } ÏÅ =Å¡ q^è Œ ∞ Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«ÖHË áõ È=_»O <åºÜ«∞=¸iÎ, Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ W`«~° ~å„ëêìÅÖ’ xÜ«∞q∞OK«_O» =O\˜
ãÖ^Œ~åƒÅù Ö’ P =ºHÎ̃ ™ê÷#OÖ’ J~°∞›_# ·≥ =ºHÎ̃x `å`å¯eHõ <åºÜ«∞=¸iÎQÍ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» . 62
ãÖ=`«~û åÅ =Ü«∞ã¨∞û =~°‰Ωõ H˘#™êQÆ∞`å~°∞. QÆ=~°fl~ü ã¨=∞HõO∆ Ö’ Ñ „ ^ ¨ •è # W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ Ñ¨^g Œ
Ñ
„ =
¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O KÕ™êÎ~∞° . Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^¨ •è # W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ `«=∞ ~år<å=∂Å#∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜
ã¨=∞iÊOKåe.
Ñ
„ ^
¨ •è # W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ÑÃ · Jã¨=∞~°`ú ,« Jqhu, J„H= õ ∞Ñ
„ =
¨ ~°#
Î |O^è∞Œ Ñ
„ u
‘ , HÍ~°}ÏÅ‰õΩ
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞Ö’ JaèâO◊ ã¨# f~å‡}Ïxfl Ñ „ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃ 2/3 "≥∞*Ïi\© Ñ¨^qŒ #∞O_ç `˘ÅyOK«=K«∞Û.
<À\ò : ÖÏOKè#
« á„ êÜ«∞=ÚQÍ JkèHÍ~°=ÚQÍ áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ gix `˘Åy™êÎ~∞° .
2) WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ Z=~°H˜ `˘ÅyOK«|_»Ö^
Ë ∞Œ .
Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ <≥Åãï "Õ`# « O 30 "ÕÅ∞, W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ <≥Åãï "Õ`# « O 26
"ÕÅ∞. D r`« Éè`í åºÅ#∞ "å~°∞ ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç Q„ Ç
Æ Ï≤ ™êÎ~∞° . P^•Ü«∞Ñ¨Ù Ñ¨#∞fl LO_»^∞Œ .
~å*ÏºOQÆ Éèí„^Œ`« LO@∞Ok. J#QÍ Ñ¨^ŒqÖ’ LO_»QÍ gi r`«Éèí`åºÅ‰õΩ #+¨ìO HõeyOK«~å^Œ∞. gi
r`«É`íè åºÅ#∞ ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°" ¡ ∞≥ O@∞‰õΩ LO@∞Ok.
XHõ¯ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎx =∞~À ~å„+ì̈ ÇÃ Ï· HÀ~°∞‰ì Ωõ , ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ`À
ãÖ|OkèOz# Ñ≤=∞‡@ |kb KÕã ¿ JkèHÍ~°O ~å„+Ñ
ì¨ u¨ H˜ LO@∞Ok.
Ç
„ ^ ¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ =∞iÜ«Ú W`«~° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ Ñ¨^g Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« "å~°∞
Ñ¨xKÕã#
≤ Ç Ã Ï· HÀ~°∞Åì Ö’ `«ÑÊ¨ W`«~° Ç
Ã Ï· HÀ~°∞Åì Ö’ ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞Öì ’ <åºÜ«∞"åk =$uÎx J=ÅOaèOK«=K«∞Û.
1) Xil#Öò JkèHÍ~åÅ∞ : ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ç

Ã Ï· HÀ~°∞ì á„ ê^äq
Œ ∞Hõ JkèHÍ~åÅ∞ ÖË=x ã¨Ê+Oì̈ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
<À\ò : ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì qKå~°} Ñïkè Hõ<åfl Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì qKå~°} Ñïkè Z‰õΩ¯=.
=º‰õΩÅÎ ∞, ãÖã¨Å÷ ∞, "åi Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ãÖ~°HO∆˜ KÕO^Œ∞‰õΩ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì xÅ∞Ñ¨Ù^ŒÅ L`«~Î ∞° fiÅ#∞ WO[Hõ< ∆ £
P~°~¤ ü *Ïs KÕÜ∞« =K«∞Û. q"åÇ¨ÏO, q_®‰õΩÅ∞, gÅ∞<å=∂ XÑ¨ÊO^•Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q+¨Ü∂ « ÅÖ’ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì
f~°∞ÊÖË J`«∞º#fl`" « ∞≥ #
ÿ q.
75
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì U lÖÏ¡Ö’ LO@∞O^À P lÖÏ¡Ö’ 20 "ÕÅ Ñ
Ã #
· QÆÅ Hˆ ã¨∞ÅÖ’ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì lÖÏ¡ <åº™ê÷#OQÍ
Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk.
HÕk HÀ~°∞Åì ∞ WzÛ# f~°∞ÊÅÑ

Ã ·Ç
Ã Ï· HÀ~°∞‰ì Ωõ JÑ‘ÊÅ∞ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. Jq 3 ~°HÍÅ∞ XHõ\˜ ~å*ÏºOQÆ
Ñ¨~"
° ∞≥ #
ÿ q"å^è•Å∞, ~Ô O_»∞ ã≤qÖò q"å^•Å∞, =¸_»∞ H„ q ˜ ∞#Öò q"å^•Å∞.
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì `å#∞ Wk=~°‰Ωõ WzÛ# f~°∞ÊÅ#∞ iHÍ~°∞Å¤ ~°∂ÑÖÖ’ Éè^
„í Ñ
Œ ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. g\˜x HÀ~üì PÑ¶π
iHÍ~°∞¤ Jx JO\Ï~°∞. H„ O˜ k HÀ~°∞Åì ∞ J@∞=O\˜ q"å^•Å#∞ qKåiOKÕ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ HÀ~üì PÑ¶π iHÍ~üx û¤
=∂~°^
æ iŒ ≈ ã¨∂`„ åÅ =Öˇ ÉèÏq™êÎ~Ú. HÍ=Ù# "å\˜x J#∞Ñ¨ÓifiHÍÅ∞ Jx JO\Ï~°∞.
kQÆ∞= HÀ~°∞Åì ∞ Ñ¨xKÕã∞¨ #

Î fl f~°∞#∞ `≥#∞flÅ#∞ ÑïjeOz "å\˜x J[=∂~Ú+≤, KÕã
¿ JkèHÍ~°O
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞‰ì Ωõ LO@∞Ok.
Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì kQÆ∞= HÀ~°∞Åì ‰õΩ Ñ
„ *¨ Ï Ñ
„ Ü¨ ∂≥ [# q+¨Ü∂ « Å#∞ ãÖ^ŒiƒOù z <åºÜ«∞ =º=Ç¨~åÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz `«y# ã¨ÅÇ¨Å#∞ JOkã¨∞OÎ k. á„ ê^äq Œ ∞Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ãÖ~°H}
∆õ 226 PiìHÖõ ,ò Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì á„ ê^äq
Œ ∞Hõ
Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ ãÖ~°HO∆˜ KÕO^Œ∞‰õΩ 226 x|O^è# Œ Ñ„ H¨ Í~°O 5 i\òÅ#∞ *Ïs KÕã∞¨ OÎ k.
~å„+Oì̈ Ö’ <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎH˜ ãÖ|OkèOz <åºÜ«∞ x|O^è# Œ Å#∞ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
~å„+Oì̈ Ö’ QÆ=~°fl~ü Ñ¨^qŒ MÏm U~°Ê_# ç ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ J=ã¨~" ° ∞≥ `ÿ Õ Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ `å`å¯eHõ
QÆ=~°fl~Qü Í Ñ¨xKÕ™êÎ~∞° . 1954Ö’ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ U~åÊ># ÿˇ PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ„ ã¨ ∞¨ `Î « Ñ
„ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ,
31= "ån JxÖò ~°"∞Õ +π ^•q. ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\˜ =∞Ç≤Ïà◊ Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ
[ã≤ãì π bÖÏ¿ã`ü, Ç≤Ï=∂K«Öò Ñ „ ^
¨ âÕ .ò
áê\Ïfl ÇÃ Ï· HÀ~°∞Öì ’ XˆH ~ÀA Ñ „ ^¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ Ñ¨xKÕãO≤ k a.Ñ≤. *’"å.
1) [ã≤ã
ì π J=∞ˆ~â◊fii
2) [ã≤ã
ì π Ü«∞ãπ.q. =∂Åu 3) [ã≤ã
ì π \˜. g∞<å‰õΩ=∂i 4) l. ~ÀÇ≤Ï}˜
<À\ò : \˜. g∞<å‰õΩ=∂i, l. ~ÀÇ≤Ï}˜Å`À Hõeã≤ PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò `˘e™êi XHõ =∞Ç≤ÏàÏ ^Œ~å‡ã¨#O
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì `å`å¯eHõ <åºÜ«∞=¸iÎ |∞ÖÏÖò#ÉòH˜ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
1985 ãÖ=`«~û O° #∞Oz ™⁄O`« ~å„+Oì̈ Ö’ Ç
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« ~å^Œ∞.
76
8. ˆHO„^Œ, ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å∞
~å*ÏºOQÆOÖ’x 11= ÉèÏQÆO 245 #∞Oz 253 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ
âßã¨# =∞iÜ«Ú ÑïáêÅ<å ãÖ|O^è•Å#∞ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~Ú. ~å*ÏºOQÆOÖ’x 12= ÉèÏQÆO 264
#∞Oz 300 (Z) x|O^è# Œ Å∞ Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ PiúHõ ãÖ|O^è•Å QÆ∂iÛ Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~Ú. Hˆ =ÅO
ã¨=∂Yº ~å*ÏºÅÖ’ =∂„`" « ∞Õ Hˆ O„^,Œ ~å„ëêì ãÖ|O^è•Å∞ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú. Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ
JkèHÍ~° *Ïa`åÅ∞ 1935 ÉèÏ~°`« Ñ „ Ñ
¨ O¨ K« K«@Oì #∞Oz Q„ Ç
Æ Ï≤ OKå~°∞. Hˆ O„^,Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å∞ H„ O˜ k 3
ji¬HõÅ ^•fi~å J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« =K«∞Û.
1) âßã¨# ãÖ|O^è•Å∞ 2) ÑïáêÅ<å ãÖ|O^è•Å∞ 3) PiúHõ ãÖ|O^è•Å∞
1) 245 #∞Oz 255, 246 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O 7= +
Ã _»∂ºÅ∞ #O^Œ∞ JkèHÍ~°
*Ïa`åÅ∞ Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° . Jq 3 ~°HÍÅ∞. Hˆ O„^Œ *Ïa`å á„ ê~°OÉèOí Ö’ 97 Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« 99 JOâßÅ∞
HõÅ=Ù.
1) ~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’ á„ ê~°OÉèOí Ö’ 66 Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« 61 JOâßÅ∞ HõÅ=Ù.
2) L=∞‡_ç *Ïa`åÖ’ á„ ê~°OÉèOí Ö’ 47 Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î O« 52 JOâßÅ∞ HõÅ=Ù. L=∞‡_ç *Ïa`å‰õΩ ãÖ^è•º
ã¨=∞Ü«∞ =∞O_»ÅO Jx JO\Ï~°∞.
Hˆ O„^Œ *Ïa`åÖ’ *ÏfÜ«∞ á„ ê^è•#º`« Hõey# JOâßÅ∞ LO\Ï~Ú. D JOâßÅÃÑ·
áê~°¡"≥∞O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ JkèHÍ~°O Hõey LO@∞Ok. ˆHO„^Œ *Ïa`åÖ’x =ÚYº
JOâßÅ∞ ~°H} ∆õ , ^Õâ◊ ~°H}∆õ , u„ q^Œ ^ŒàÏÅ∞, q^Õj =º=Ç¨ÖÏn, ~Ô Ö· fiË Å∞, `«Ou`«áêÅ, ÉÏºOHÕQ∑,
PHÍâ◊"å}˜, ^Œ∂~°^~Œ ≈° <£, ^ „ =
Œ º =Ú„^}Œ , cè=∂, ã Ã O„@Öò ZÔH*û· ò \ÏH±,û S.\˜. HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<£ \ÏH±,û q^Õj
"å}˜[ºO, Hˆ O„^Œ <Õ~° Ñïâ’^è# Œ âßY, *ÏfÜ«∞ ~°ÇÏ¨ ^•~°∞Å∞, i[~üfi ÉÏºOH±, ™êìH± ZˆHÛO*ò, Ñ ¿ >ˇO\ò
Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞, "å}˜[º Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞, [<åÉèÏ ÖˇH¯õ Å∞, #∂<≥ ÉÏ=ÙÅ∞, Yx[ =#~°∞Å∞, Ñ Ã \
„ ’Öò L`«Ê`∞« ÅÎ ∞.
2) ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
D H„ O˜ k Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· áê~°"
¡ ∞≥ @∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 249 PiìHÖõ ,ò *ÏfÜ«∞ Ñ
„ Ü
¨ ∂
≥ [<åÅ ™ê^è#
Œ , *ÏfÜ«∞ Ñ
„ Ü
¨ ∂
≥ [<åÅ ^Œ$ëêìº ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x
JOâßÅÃÑ· áê~°"¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
<À\ò : P K«\ÏìÅ QÆi+ì̈ HÍÅ Ñïq∞u 18 <≥ÅÅ∞.
PiìHÖõ ò 250 : J`«º=ã¨~° Ñïã≤u
÷ J=∞Å∞Ö’ L#flÑÙ¨ Ê_∞» <Õ+#
¨ Öò Z=∞Ô~x
˚ û qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞» ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x
JOâßÅÃÑ· áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
PiìHÖõ ò 251 : <Õ+# ¨ Öò Z=∞Ô~h ˚ Öû ’ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ K≥Å∞¡ÉÏ@∞ <Õ+#
¨ Öò Z=∞Ô~h
˚ û qkèOz#Ñ¨ÙÊ_∞»
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Ok¿ãÎ Jq ~å„+ì¨ Kå\ÏìÅ`À =ºuˆ~Hõ=∞~Ú`Õ
P =ºuˆ~HõO "Õ∞~°‰Ωõ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÖË K≥Å∞¡ÉÏ@∞ J=Ù`å~Ú.
77
<À\ò : D K«\ÏìÅ QÆi+¨ì HÍÅÑï=∞u, National Emergency ~°^~ÌŒ Ú# `«~∞° "å`« 6 <≥ÅÅ∞.
PiìHÖõ ò 252 : âßã¨# ã¨ÉÅíè JOwHÍ~°O, ~Ô O_»∞ ÖË^• JO`«H<
õ åfl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ∞ ã¨q∞+≤ì Ñ
„ Ü
¨ ∂
≥ [#O
HÀãÖ ~å„+¨ì *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«=∞x áê~°¡"≥∞O@∞ HÀ~°=K«∞Û#∞. L^•:
1953Ö’ Z¿ã\ ì ò K«@Oì , 1954 [Å HÍÅ∞+¨º x"å~°} K«@Oì , 1976Ö’ Ñ¨@} ì Éè∂í Ñïq∞u K«@Oì .
PiìHõÖò 253 : q^ÕâßÅ`À ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl XÑ¨ÊO^•Å J=∞Å∞ ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fiO ~å„+¨ì *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ·
XHõ"àÕ ◊ q^ÕâßÅ`À XÑ¨ÊO^•Å∞ ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰Ωõ O>Ë áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û.
PiìHÖõ ò 356 : ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ ÑïáêÅ<å HÍÅOÖ’ ~å„+ì¨ *Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· áê~°"¡ ∞≥ O@∞ K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
PiìHÖõ ò 201: ~å„+ì̈ âßã¨# ã¨Éíè JkèHÍ~°OÑ
Ã · ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ JkèHÍ~°O Hõey L<åfl~∞° .
~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’x =ÚYº JOâßÅ∞ 61. âßOu Éèí„^Œ`«Å∞, áÈbãπ HÍ~åQÍ~åÅ∞, ™ê÷xHõ „Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞,
P~ÀQÆºO, Q„ OÆ ^ä•ÅÜ«∂Å∞, =º=™êÜ«∞O, Ñ¨â√◊ áÈ+¨}, Éè∂
í q∞tã¨∞,Î =$uÎ Ñ¨#∞fl, J=∞‡‰õÑÙ¨ Ñ¨#∞fl, [Å=#~°∞Å∞,
ÑÖ^≥=ÚÅ E^ŒO, =∞`«∞Î áêhÜ«∂Å∞, KÕÑÅ¨ Ñ Ã OÑ¨HOõ , Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
◊ #
¨ ∞fl, "åºáê~°∞Å qÖÏ™êÅÃÑ· Ñ¨#∞fl.
PiìHÖõ ò 269 : Hˆ O„ÔŒ qkèOz PÜ«∂ ~å„ëêìÅÖ’ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ ~å„ëêìÅ‰õΩ WKÕÛ Ñ¨#∞fl
L^• : "åÜ«Ú=Ù, [Å, ~Ô Ö· fiË Kèås˚Å Ñ
Ã · qkèOKÕ Ñ¨#∞flÅ∞.
ESTATES DUTY : JO`«~~
ü å„+ì̈ "å}˜[ºO Ñ Ã · Ñ¨#∞flÅ∞, "å~åÎ Ñü
„ HõÅ J=∞‡HõO, Ñ „ H¨ @
õ #Å Ñ
Ã · Ñ¨#∞fl. =º=™êÜ«∞
Éè∂
í q∞ HÍ‰õΩO_è® "å~°ã`¨ fi« Pã≤÷ ÑÃ · qkèOKÕ Ñ¨#∞fl Hˆ O„ÔŒ qkèOz =ã¨∂Å∞ KÕã≤ gÖˇ`· Õ Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ
=∞^èºŒ ÑÖÑ≤}© KÕÜ∞« |_Õ Ñ¨Ù#fl. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ : ã Ã O„@Öò ZÔH*û· ò Hõã"
ì̈ ∞£ ó
Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å ã¨g∞Hõ∆ Ñ
Ã · xÜ«∞q∞OÑ¨|_ç# Hõq∞\©Å∞.
ã
Ã @ÖòÇÏ¨ _£ Hõq∞\© : 1966 ÑïáêÅ<å ã¨=~°}Å ãÖÑ¶∞¨ O Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞
Ñ¨~K° ∞« @‰õΩ D H„ O˜ k Hõq∞\˜x xÜ«∞q∞OzOk. ~å*ÏºOQÆ ÑïkèÖ’ ~å„ëêìÅ‰õΩ =∞iO`« ã¨fi`«O`„ º«
Ñ
„ u
¨ ÑüÎ LO_®Åx ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕãO≤ k.
2) ~å[=∞<åfl~ü Hõq∞\˜ : 1969 ã¨É∞íè ºÅ∞
Z) Ñ≤.q. ~å[=∞<åfl~ü – J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞
a) ÅHõ‡∆ }™êfiq∞ – =∞_»eÜ«∂~ü
ã≤) Ñ≤.ã≤. K«O^•Ô~_ç¤ D Hõq∞\˜x `«q∞à◊<å_»∞ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO xÜ«∂=∞HõO KÕãO≤ k.
1971Ö’ D Hõq∞\˜ `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk.
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ :
1) ~å„ëêìÅ‰õΩ J=tëêìkHè Í~åÅ∞ LO_®e.
2) JO`«~~ü å„+ì¨ =∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕÜ∂
« e.
78
3) JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞Å#∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂
« e.
3) P#O^ŒÑÓ¨ ~ü ™êÇ≤ÏÉò f~å‡}O : 1973 ÑÖ*ÏÉòÖ’ J#O^ŒÑÓ¨ ~ü ™êÇ≤ÏÉò Ñ¨@} ì OÖ’ JdÅ ÉèÏ~°`«
JHÍm^ŒÖò XHõ ã¨=∂"Õâ= ◊ Ú#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ D f~å‡}=Ú#∞ P"≥∂kOzOk.
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ :
1) x["≥∞# ÿ ã¨=∂Yº QÍ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ LO_®e.
2) Hˆ O„^•xH˜ Hˆ =ÅO ~°H} ∆õ , q^Õj =º=Ç¨~åÅ∞, `«Ou `«áêÖÏ, Hõ~Ô hû, ~Ô Ö· fiË Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
LO_ç q∞ye#=xfl ~å„ëêìÅ‰õΩ W"åfie.
4) ã¨~å¯iÜ«∂ Hõg∞+¨<£ 1983 :
Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ ãÖ|O^è•Å ÑïjÅ#ÔH· 1983 E<£ 9# j „ =∞u WOkè~åQÍOnèx Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi [ã≤ã
ì π
~°Ol`üãO≤ Q∑ ã¨~å¯iÜ«∂ J^èºŒ Hõ`∆ # « q. j „ x"åã¨<,£ Ü«∞ãπ.P~ü. ã
¿ <£ ã¨É∞íè Åº`À D Hõg∞+¨<£ "Õâß~°∞.
D Hõg∞+¨<£ 1987Ö’ Hˆ O„^Œ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfixH˜ `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk.
ã≤áê¶ ~°∞ã¨∞Å∞ :
1) JkèHÍ~åÅ#∞ Ñ¨Ù#ó ÑïjeOKåeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
2) QÆ=~°fl~∞° xÜ«∂=∞HõO q+¨Ü∞« OÖ’ ã≤.Ü«∞O.#∞ ãÖÑ „ k¨ OKåe.
3) |Å"≥∞# ÿ Hˆ O„ÔŒ LO_®e.
4) ~å„ëêìÅÖ’ ~å„+Ñ ì̈ u¨ áêÅ# áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ P"≥∂^ŒO ÖËx^Õ qkèOK«‰Ä õ _»^∞Œ .
5) 263 x|O^è# Œ Ñ „ H¨ Í~°O JO`«~~ü å„+= ì¨ ∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e.
5) áÈOz Hõg∞+¨<£ : Ü«Ú.Ñ≤.Z. „Ñ¨Éèí∞`«fiO, ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì =∂r „Ñ¨^è•# <åºÜ«∞=¸iÎ [ã≤ìãπ
=∞^Œ<" £ ∂
≥ Ç¨Ï<£ áÈOz <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ 2007Ö’ U~åÊ>Oÿˇ k.
ã¨É∞íè ºÅ∞ : 1) q.ÔH. ^Œ∞QÆÖæ ,ò 2) gˆ~O„^ã
Œ O≤ Q∑ 3) Z<£.P~ü. =∂^è=
Œ <£ g∞#<£
9. ™ê÷xHõ ãÖã¨÷Å∞
„Ñ¨*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷#∞ |Ö’¿Ñ`«O KÕ¿ãq, „Ñ¨[ÅÖ’ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO HõeyOKÕq, ™ê÷xHõ
ã¨fiÑïáêÅ# ãÖã¨Å÷ ∞. Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ Ñ
„ [¨ Å‰õΩ D ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl HõeÊ™êÎ~Ú.
™ê÷xHõ J=ã¨~åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ~°∂á⁄OkOz, "å\˜x ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ J=∞Å∞
KÕÜ«∂ÅO>Ë JkèHÍ~° qˆHO„nHõ~°} J=ã¨~°O. „áêp# HÍÅO #∞Oz „QÍg∞} „áêO`åÅÖ’ „QÍ=∞
ÑÖKå~ÚfÅ∞, Ñ¨@} ì ÏÅÖ’ #QÆ~° áêÅHõ ãÖã¨Å÷ ∞ ã¨=∞~°= ú O`«OQÍ Ñ¨xKÕã ¿ q Jx K«i`„ « Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
á„ êp# Éè~í `° ^
« âÕ O◊ Ö’ Ñ
„ u
¨ Q„ Í=∞OÖ’ ã¨fiÜ«∞O áêe`«, ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨Hõ ™ê÷xHõ Ñ „ É¨ ∞íè `åfiÅ∞, Q„ Í=∞ ã¨Éíè
P^èfiŒ ~°ºOÖ’ LO_Õq. Q„ Í=∞OÖ’x =Ü≥∂[#∞Å∞, Ñ Ã ^ŒÅÌ ∞, Q„ Í=∞ ã¨ÉÖíè ’ ã¨É∞íè ºÅ∞ Q„ Í=∞ q^è∞Œ Öˇ# · q^•º,
79
"≥·^ŒºO, „QÍ=∞ ~°Hõ∆}, <åºÜ«∞ x~°fiÇ¨Ï}, ~À_»∞¡ "ÕÜ«∞@O, HÍÅ∞=Å∞, K≥~°∞=ÙÅ∞ `«=fi@O "≥Ú^ŒÅQÆ∞
Ñ¨#∞Å#∞ x~°fiiÎOKÕO^Œ∞‰õΩ Q„ Í=∞ ã¨Éíè ZxflHõ ^•fi~å ã¨q∞ux U~åÊ@∞ KÕã ¿ k. á„ êp# ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’
Ñ
„ f¨ Q„ Í=∞O z#fl z#fl iÑäH¡ Ö± ÏQÍ LO_Õq.
<À\ò : `«q∞à◊<å_»∞Ö’x L`«Î~° "Õ∞~°∂~°∞Ö’x ÅaèOz# KÀà◊√Å tÖÏ âßã¨#O „Ñ¨HÍ~°O „áêp#
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `å\˜ P‰õΩÅ#∞ F@∞¡QÍ ~°O^ „ OŒè KÕã#
≤ ‰õΩO_»Å#∞ ÉÏºÅ\ò ÉÏH±Åû ∞QÍ LÑ¨Ü∂ ≥ yOKÕq
Jx Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
á„ êp# ÉèÏ~°Ò« Ö’ Q„ Íg∞# ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ#∞ Jaè=$kú KÕã#≤ ~å[=Oâ◊O KÀà◊√Å∞, Ñ¨@}ì Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ#∞
Jaè=$kú KÕã# ≤ ~å[=Oâ◊O "≥∂~°∞ºÅ∞.
_èbç ¡ ã¨∞ÖÏÎ<Å£ ∞ "≥ÚQÆÖò ™ê„=∂[ºOÖ’ Ñ

„ É
¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÆ∞Öˇ#
· HÀ`åfiÖò J<Õ JkèHÍ~°∞Å =¸ÅOQÍ ™ê÷xHõ
Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨H,õ ã¨fiÜ«∞O áêe`« ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ HÀÖ’ÊÜ∂ « ~Ú.
'ÖÏ~ü¤ =∂Ü≥∂—— W`«# JkèHÍ~° qˆHO„nHõ~}

° Ö’ ÉèÏQÆOQÍ 1970Ö’ ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ#∞ ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’
`˘e™êiQÍ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì_∞» .
ÖÏ~ü¤ iÑû̈<£ : 1882 ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ#∞ Jaè=$kú KÕ™ê_»∞.
HÍ=Ù# 1882 ™ê÷xHõ Ñ „ É¨ ∞íè `«fi K«\Ïìxfl =∂QÍfl HÍ~åì ™ê÷xHõ Ñ „ É¨ ∞íè `«fi K«@Oì Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O
ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ ™ê÷xHõ Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ XHõ "≥∂oHõ ã¨fi~°∂áêxfl JOkOKå~°∞. J#QÍ
1) Q„ Í=∞ ™ê÷~ÚÖ’ Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úu
2) `åÅ∞HÍ ™ê÷~ÚÖ’ `åÅ∞HÍ É’~°∞Å¤ ∞
3) lÖÏ¡ ™ê÷~ÚÖ’ lÖÏ¡ É’~°∞Å¤ ∞ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. JO^Œ∞Hˆ ÖÏ~ü¤ iÑ¨< û #
£ ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ
Ñ≤`å=∞Ç¨ï_»∞ Jx =i‚OKå~°∞.
™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ Ñ¨xf~°∞#∞ ã¨g∞HÕ∆ KÕO^Œ∞HÔ · KåÔ~ã
¡ π Ç¨ÉòÇÏ¨ ∫ãπ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ 1907 U~åÊ@∞
KÕ™ê~°∞.
ã≤áê¶ ~°∞Åû ∞ : D 3 ™ê÷~ÚÅÖ’ Ñ
„ *¨ Ï Ñ
„ u
¨ x^è∞Œ Å á„ ê^è•#ºO Z‰õΩ¯= LO_®Åx Ñ
¿ ~˘¯Ok. J#QÍ Ñ
„ `¨ º« Hõ∆
ZxflHõ q^è•#=ÚÅ#∞ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕãO≤ k.
1909 ÉèÏ~°`« H“xûÖò K«@Oì : D K«@Oì ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅÖ’ Ñ
„ `¨ º« Hõ∆ ZxflH#
õ ∞Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃Ok.
1909 ÉèÏ~°`« Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi K«@Oì : D K«@Oì ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ<Õ J<Õ JOâ◊O `˘e™êiQÍ ~å„+ì̈ *Ïa`åÖ’
KÕiÛOk. 1919 <å\˜H˜ ÉèÏ~°`^ « âÕ O◊ Ö’x lÖÏ¡Å ãÖYº 207. 1919 <å\˜H˜ ÉèÏ~°`Öü ’ `åÅ∞HÍ ãÖYº
584.
80
<À\ò : D `åÅ∞HÍ É’~°∞Å¤ ∞ 1934 ~°^∞Œ Ì HÍ|_ç lÖÏ¡ É’~°∞Å¤ ∞QÍ H˘#™êQÍ~Ú.
D K«@Oì ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ Ñ¨ÓiÎ ™êfi`«O`„ åºxfl JOkOK«Ok. 1959Ö’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \˜#
ì =¸_»∞ JOK≥Å
ÑÖKå~Úf ~å*ò q^è•<åxH˜ D K«@" ì ∞Õ =¸ÖÏ^è•~°O.
~å*ÏºOQÆOÖ’x 4= ÉèÏQÆO xˆ~âÌ H◊ õ xÜ«∞=∂ÅÖ’x 40= x|O^è# Œ Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úu =º=ã¨÷ QÆ∂iÛ
Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok. 7= + Ã _»∂ºÅ∞Ö’x ~å„+ì̈ *Ïa`å #O^Œ∞ ™ê÷xHõ Ñ „ É¨ ∞íè `åfiÅ∞ J<Õ JOâßxfl Ñ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
J#QÍ ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfiÅ∞ HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï} ÉÏ^èºŒ `« ~å„ëêìÅ^Õ. 73= ~å*ÏÜ«∞OQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992
Ñ
„ H¨ Í~°O 9= ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ 243, 243(Z), 243 (XVV) #∞Oz "≥Ú`«OÎ 16 x|O^è# Œ ÅÖ’ ÑÖKå~Úu
~å*ò =º=ã¨÷ QÆ∂~ˆ Û Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . Ñ Ã · ã¨=~°} K«@Oì ^•fi~å<Õ 11= + Ã _»∂ºÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ 29 JOâßÅ`À
‰õÄ_ç# ÑÖKå~Úf ~å*ò JkèHÍ~° q^è∞Œ Å#∞ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . 74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 Ñ „ H¨ Í~°O
9(Z) J<Õ ÉèÏQÍxfl U~åÊ@∞ KÕã≤ 243 (Ñ≤) #∞Oz 243 (z) =~°‰Ωõ "≥Ú`«OÎ 18 x|O^è# Œ ÅÖ’ Ñ¨@} ì
Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ QÆ∞iOKÕ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° . 74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 12= + Ã _»∂ºÅ∞#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ 18
JOâßÅ`À ‰õÄ_ç# Ñ¨@} ì Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ∞ JkèHÍ~° q^è∞Œ Å#∞ QÆ∂iÛ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
C.D.P. (Community Development Programme) :
Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O "≥Ú^Œ\˜ ÑÖK«=~°¬ =Ú™ê~Ú^•#∞ ~°∂Ñ¨HÅõ Ê# KÕã∂ ¨ Î ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç#
Q„ Íg∞} á„ êO`åÅ Jaè=$kúH˜ K«~Û°Å∞ fã¨∞HÀ=∞x Hˆ O„^Œ Ñ „ É
¨ ∞íè `åfixH˜ ã¨∂zOz#k. P ã¨∂K«# "Õ∞~°‰Ωõ 1952Ö’
Ñ„ Ü
¨ ∂ ≥ QÍ`«‡HõOQÍ 52 á„ êO`åÅÖ’ ã≤._ç.Ñ≤. x á„ ê~°OaèOKå~°∞. ã≤._ç.Ñ≤. 1952 JHÀì|~°∞ 2# QÍOnè [Ü«∞Ou
ãÖ^Œ~ƒ° Où QÍ á„ ê~°OaèOKå~°∞. q^Œº, P~ÀQÆºO, =º=™êÜ«∞O, ‰õΩ\©~° Ñïâ„ = ◊ ∞Å∞, ~°"å}Ï, h\˜ áê~°∞^ŒÅ, QÆ$Ç¨Ï
x~å‡} ™êOÑ¶‘∞Hõ ãÖˆH∆=∞ ~°OaÅÖ’ „Ñ¨QÆux ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ D Ñ¨^äŒHÍxfl „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. ã≤._ç.Ñ≤. ^•fi~åxfl
^Õâßxfl ÉÏ¡‰Ωõ Å∞ J<Õ qÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèl í OKå~°∞. D ÉÏ¡‰Ωõ ™ê÷~ÚÖ’ a._ç.F. J#QÍ ÉÏ¡‰Ωõ JkèHÍiQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
XH˘¯Hõ¯ ÉÏ¡‰Ωõ #O^Œ∞ 100 Q„ Í=∂Å∞ KÕ~Û°|_ç#q. á„ ê~°OÉèOí Ö’ 55 ÉÏ¡‰Ωõ ÅÖ’ nxx á„ ê~°OaèOz 5"ÕÅ 11
ÉÏ¡‰Ωõ ÅÖ’ nxfl J=∞Å∞ KÕ™ê~°∞. D ã≤._ç.Ñ≤.H˜ J"≥∞iHÍ á¶È_£ á¶œO_Õ+< ¨ £ ãÖã¨÷ ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨ÇÏ¨ HÍ~åÅ∞ JOkOzOk.
N.E.S.S. (National Extential Service Scerre) :
N.E.S.S. 1953 JHÀì|~°∞ 2# ã≤._ç.Ñ≤. J#∞|O^èOŒ QÍ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . Z<£.W.Zãπ.Zãπó ^•fi~å ^ÕâO◊ Ö’x
ÉÏ¡‰Ωõ ÅÖ’ q^Œº, P~ÀQÆºO, =º=™êÜ«∞O "≥Ú^ŒÅQÆ∞ HÍ~°ºH„ =
õ ∂ÅÖ’ qãÎ̈~} ° ã ¿ "å ™œHõ~åºÅ#∞ JOkOKå~°∞.
C.D.P., N.E.S.S. Ñ¨^HŒä ÍÅ∞ PtOz# ÅH∆ÍºÅ#∞ ™êkèã∞¨ <Î åflÜ∂

« ? ÖË^•? D ÅHõº∆ ™ê^è# Œ ‰õΩ U"≥∞# ÿ
=∂~°∞ÊÅ∞ J=ã¨~= ° ∂? J<Õ JOâßÅ#∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ Z<£._ç.ã≤. 1957 [#=i 16# |Å=O`«~åÜü∞
"≥∞Ç¨Ï`å J^èºŒ Hõ`∆ #
« XHõ J^èºŒ Ü«∞# Hõq∞\˜x U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. D Hõq∞\˜ `«# ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å#∞ #=O|~°∞ 24,
1957# Z<£._ç.ã≤. H˜ ã¨=∞iÊOzOk. Z<£._ç.ã≤. D x"ÕkHõ#∞ 1958Ö’ P"≥∂kOz#k. D Hõq∞\© Ñ „ ^
¨ •è #
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ =¸_»∞ JOK≥Å∞ ÑÖKå~Úu =º=ã¨÷ J#QÍ
81
1) H„ O˜ k™ê÷~ÚÖ’ J#QÍ Q„ Í=∞ ™ê÷~ÚÖ’ Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úu.
2) =∞^èºŒ ™ê÷~ÚÖ’ J#QÍ ÉÏ¡‰Ωõ ã¨=Ú^•Ü«∞ÅOÖ’ ÑÖKå~Úu ã¨q∞u
3) Ñ Ã · ™ê÷~ÚÖ’ J#QÍ lÖÏ¡ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ lÖÏ¡ Ñï+¨`∞« # Î ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « Åx Ñ ¿ ~˘¯Ok.
<À\ò : D Hõq∞\˜ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ "Õ∞~°‰Ωõ =¸_»OK≥Å ÑÖKå~Úu ~å*ò =º=ã¨# ÷ ∞ JHÀì|~ü 2# 1959# ~å[™ê÷<Ö£ ’x
<åQÆ∂~ü lÖÏ¡Ö’ "≥Ú^Œ\˜ Ñ „ ^¨ •è # =∞O„u <≥Ç
„ ˙¨ á„ ê~°OaèOKå~°∞. D =º=ã¨÷ Ñ „ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ \˜#
ì ~Ô O_»= ~å„+Oì¨ PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ .ò
nxx 1959 #=O|~°∞ 1# á„ ê~°OaèOKå~°∞. PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ Öò ’x Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’x +ÖëêÉÏ^£ Ñ¨@} ì OÖ’
hÅO ãÖr=Ô~_ç¤ á„ ê~°OaèOKå~°∞. ~Ô O_»= lÖÏ¡ j „ HÍ‰õΩà◊O, Jâ’H± "≥∞Ç¨Ï`å Hõq∞\˜ [#`å Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO 1977
_çã
Ã O|~°∞Ö’ Ñ „ *¨ Ï™êfi=∞º qˆHO„nHõ~} ° Ö’ ÉèÏQÆOQÍ Jâ’H±"∞≥ Ç¨Ï`å J^èºŒ Hõ`∆ # « 18 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À ‰õÄ_ç#
Hõq∞\˜ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. D Hõq∞\© Ü≥ÚHõ¯ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ D Hõq∞\˜ 132 JOâßÅ`À ‰õÄ_ç# ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å#∞
ˆHO„^Œ „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ ã¨=∞iÊOzOk. =¸_»OK≥Å ÑÖKå~Úu ~å*ò ™ê÷#OÖ’ Ô~O_»OK≥Å ÑÖKå~Úu ~å*ò
=º=ã¨# ÷ ∞Ñ „ "
¨ âÕ ÑÃ◊ @ì=∞x Ñ „ ^¨ •è #OQÍ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕãO≤ k. J#QÍ H„ O˜ k ™ê÷~ÚÖ’ =∞O_»Å ™ê÷~ÚÖ’ =∞O_»Å
Ñï+¨`ü ™ê÷~ÚÖ’ J#QÍ lÖÏ¡™ê÷~ÚÖ’ lÖÏ¡ Ñï+¨`Åü #∞ Ñ „ "¨ âÕ Ñ
Ã◊ @ì=∞x Ñ ¿ ~˘¯Ok.
<À\ò : =¸_»∞ JOK≥ÅÖ’ =ÚYº"≥∞# ÿ JOK≥ =∞O_»Å Ñï+¨`,ü =∞O_»Å Ñï+¨`ü =º=ã¨# ÷ ∞Ñ„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Õì k.
`˘e™êiQÍ Hõ~å‚@Hõ ~å„+Oì̈ . 1985 JHÀì|~°∞ 2# ~å=∞Hõ$+¨‚ Ç Ã ÏH±_Õ nxx á„ ê~°OaèOKå~°∞. nxx á„ ê~°OaèOz#
~Ô O_»= ~å„+Oì̈ PO„^Ñ
„Œè ^ ¨ âÕ .ò
<À\ò : PO„^Ñ „Œè ^¨ âÕ Öò ’ ~Ô "≥#∂º =∞O_»ÖÏÅ#∞ 1985Ö’ Ñ „ "
¨ âÕ ÑÃ◊ \Ïì~∞° . '^ŒO`ü"åÖÏ Hõq∞\©— 1978 ÉÏ¡‰Ωõ
™ê÷~Ú „Ñ¨}ÏoHõ~°} ÃÑ· J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∞_®xH˜ D Hõq∞\˜x U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. ã≤á¶ê~°ã¨∞ : lÖÏ¡ „Ñ¨}ÏoHÍ
qˆHO„nHõ~}
° Ö’ lÖÏ¡ HõÖHˇ ~ìõ ∞° Ñ „ ^
¨ •è # áê„`« áÈ+≤OKåÅx D Hõq∞\˜ Ñ ¿ ~˘¯Ok.
lÖÏ¡ Ñ„ }
¨ ÏoHõ~} ° ÑÃ · 1984Ö’ D Hõq∞\© U~åÊ>Oÿˇ k.
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ : lÖÏ¡ Ñ „ }¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∂¨ xfl lÖÏ¡ HõÖHˇ ~ìõ ∞° ÖË^• =∞O„u J^èºŒ Hõ`∆ #
« U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e. a._ç.F. JkèHÍi
J<Õ Ñ¨^q Œ x ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂ « e.
l.q.ÔH. ~å=Ù Hõq∞\˜ 1985 : nxx Q„ Íg∞} Jaè=$kú Ñ Ã · áêÅ<å U~åÊ@# ¡ ∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ :
1) lÖÏ¡ Ñ „ }¨ ÏoHÍ q^è•# ~°∂Ñ¨HÅõ Ê# J=∞Å∞‰õΩ lÖÏ¡ Ñ „ ^
¨ •è # Ü«¸x\òQÍ LO_®Åx Ñ ¿ ~˘¯Ok.
2) _ç._ç.F. J#QÍ lÖÏ¡ Jaè=$kú JkèHÍi J<Õ Ñ¨^q Œ x U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e. a._ç.F. Ñ¨^qŒ x ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« =∞x
¿Ñ~˘¯Ok.
3) QÆ_∞» =Ù HÍÅOÖ’<Õ ÑÖKå~Úu~å*ò ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåe.
L.M.
~år"£ QÍOkè Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨#
÷ ∞ Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ iõ OKÕO^Œ∞‰õΩ 1986Ö’ D Hõq∞\˜x
xÜ«∞q∞OKå~°∞.
82
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ : ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨# ÷ ∞ ~å*ÏºOQÆ Ñ
„ u
¨ ÑüÎ HõeÊOKåÅx Ñ
¿ ~˘¯Ok.
Q„ Í=∞ ã¨É‰íè Ωõ á„ ê^è•#º`« W"åfiÅx D Hõq∞\˜ Ñ
¿ ~˘¯Ok.
~år"£ QÍOkè Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨÷ ~å*ÏºOQÆ Ñ „ u ¨ ÑüÎ HõeÊOKåÅ<Õ L^ÕâÌ º◊ O`À 64= ~å*ÏºOQÆ
ã¨=~°} aÅ∞¡#∞ 15 =∂iÛ 1989= áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ „ " ¨ âÕ Ñ Ã◊ \Ïì~∞° . 1989Ö’ ~år"£ QÍOkè ZxflHÅõ Ö’ F@q∞
K≥O^Œ_O» `À áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ D aÅ∞¡#∞ ÑïjeOKèÖ« ^ Ë ∞Œ . P `«~∞° "å`« JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# <Õ+# ¨ Öò Ñ „ O¨¶ \ò D
aÅ∞¡#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ „ "¨ âÕ Ñ Ã◊ \ì̃Ok. áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ nxx u~°ã¯¨ iOzOk. Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨~å=Ù Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO 73=
~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} aÅ∞¡#∞ 1991 ã Ã Ñ
Ã Oì |~ü 16# áê~°" ¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . aÅ∞¡#∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ 1992
_çã
Ã O|~ü 22# P"≥∂kOzOk. ~å„+ì¨ âßã¨# ã¨ÉÅíè ∞ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ P"≥∂^Œ =Ú„^Œ "ÕÜ∞« _»O`À D ã¨=~°} K«@Oì 24
U„ÑÖ≤ ò 1993# J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛOk. 73= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì ~å*ÏºOQÆOÖ’ ^•x ™ê÷#O.
~å*ÏºOQÆOÖ’ ^•x ™ê÷#O : 9= ÉèÏQÆOÖ’ 243, 243 (A) #∞Oz 243 (O) =~°‰Ωõ ÑÖKå~Úu ~å*ò
=º=ã¨# ÷ ∞ QÆ∂iÛ Ñ ¿ ~˘¯<åfl~∞° .
243= x|O^è# Œ : ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨÷ x~°fiK«#O lÖÏ¡ ÑÖKå~Úu ã¨q∞u, Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úu Q„ Í=∞O
J<Õ "å\˜H˜ ãÔ̈~# · x~°fiK«#O QÆ=~°fl~ü W™êÎ~∞° .
243 (A) x|O^è# Œ : Q„ Í=∞ ã¨É,íè ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨‰÷ Ωõ Q„ Í=∞ ã¨Éíè =¸ÖÏ^è•~°O. Q„ Í=∞ ã¨ÉÖíè ’ P Q„ Í=∞
ÑÖKå~ÚfÖ’x =Ü≥∂[#∞ÅO^Œ~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ LO\Ï~°∞. D „QÍ=∞ ã¨Éèí ãÖ=`«û~åxH˜ Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡
ã¨=∂"Õâ= ◊ ∞=Ù`«∞Ok. ã¨~Ê° OKü Q„ Í=∞ ã¨ÉÅíè ã¨=∂"Õâ=
◊ ÚÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ J^èºŒ Hõ`∆ #« =Ç≤Ï™êÎ~∞° .
<À\ò : Q„ Í=∞ ã¨É# íè ∞ ãÖ=`«~û åxH˜ 2 ™ê~°∞¡ ã¨=∂"ÕâÑ◊ ~¨ K
° x
« KÀ ã¨~Ê° OKü Ñ¨^q
Œ ~°^∞Œ Ì J=Ù`«∞Ok.
Q„ Í=∞ ã¨Éíè Ñ„ ^¨ •è #qkè Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úf JH“O@¡, P_ç@¡ x"ÕkHõ#∞ ÑïjeOK«_O» =∞iÜ«Ú ÅaÌ^•~°∞Å
ZOÑ≤H.õ D Q„ Í=∞ ã¨Éíè âßã¨# qÉèÏQÆOQÍ Ñ¨xKÕã ¿ Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úu HÍ~°ºx~åfiÇ¨ÏHõ qÉèÏQÆOQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
D Q„ Í=∞ ã¨Éíè ã¨=∂"ÕâßxH˜ HÀi# "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅÖ’ 1/10 =O`«∞
<À\ò : =∞# Q„ Í=∞ ã¨É# íè ∞ áÈe# ™ê÷xHõ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi =º=ã¨÷ ã≤fi@˚~å¡O_£ ^ÕâO◊ Ö’ HõÅ^Œ∞. ^•xx ÖÏºO_£
Qˆ =∂O_£ JO\Ï~°∞.
|ÅfiO`«~åÜü∞ Hõq∞\˜ Q„ Í=∞ ã¨É# íè ∞ Ñ
„ ™¨ êÎqOKèÖ« ^ Ë ∞Œ .
243 (B) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~Úu~å*ò ã¨fi~°∂ÑÖ, 73= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì =¸_»∞ JOK≥Å ÑÖKå~Úu~å*ò
ã¨fi~°∂áêxfl JOkã¨∞# Î flk. J#QÍ Q„ Í=∞ ™ê÷~ÚÖ’ Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úf, =∞^èºŒ ™ê÷~ÚÖ’ ÑÖKå~Úf ã¨q∞u, lÖÏ¡
™ê÷~ÚÖ’ lÖÏ¡ Ñï+¨`.ü
<À\ò : D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï XˆH q^è" Œ ∞≥ #ÿ ÑÖKå~Úu~å*ò ã¨fi~°∂ÑÖ LO_®e. J~Ú`Õ XHõ
~å„ëêì [<åÉèÏ 20 ÅHõÅ∆ ‰õΩ q∞Oz LO>Ë =∞^èºŒ ™ê÷~Ú J~Ú# ÑÖKå~Úf ã¨q∞uÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã ¿ JkèHÍ~°O
P ~å„+ì̈ Ñ
„ É ¨ ∞íè `åfiÅˆH LO@∞Ok.
243 (C) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~ÚfÅ x~å‡}O ÖË^• ã¨É∞íè ºÅ∞ J^èºŒ ‰õΩ∆ Å ZxflHõ q^è•#O Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úf, ÑÖKåÜ«∞f
ã¨q∞u lÖÏ¡ Ñï+¨`Öü ’x ã¨É∞íè ºÅ∞ JO^Œ~∂ ° áœ~°∞Å KÕ`« Ñ „ `¨ º« HõO∆ QÍ Z#∞flHÀ|_»`å~°∞. Ñ
Ã„ ã≤_O≥ \ò J#QÍ =∞^èºŒ
83
™ê÷~Ú, lÖÏ¡ Ñï+¨`ü Kè~Ô·≥ ‡<£ Ñ¨~ÀHõ∆ Ñ¨û úŒ # =∂„`"
« ∞Õ Z#∞flHÀ|_®e. Q„ Í=∞ ã¨~Ê° OKü ZxflHõ P ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡}
âßY x~°~‚ ÚOz# "Õ∞~°‰Ωõ Ñ „ `¨ º« HõO∆ QÍ HÍx Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ HÍx LO@∞Ok.
243 (D) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨Ö÷ ’ ã‘@¡ i[ˆ~fi+¨<,£ ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨Ö÷ ’x Jxfl ™ê÷~ÚÅÖ’
[<åÉèÏ á„ êuÑ¨kHõ# Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜.Å‰õΩ i[ˆ~fi+¨#∞¡ HõeÊOK«|_»∞`å~Ú. Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ
"åiH˜ JOkOz# i[ˆ~fi+¨#Ö¡ ’ 1/3 ã‘@# ¡ ∞ Hˆ \Ï~ÚOKåe. =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ ÑÖKå~Úu~å*ò "≥Ú`«OÎ Jxfl ™ê÷~ÚÅÖ’
1/3 =O`«∞ ã‘@# ¡ ∞ ~˘>Ë+<
¨ £ Ñ¨û
úŒ Ñ„ H¨ Í~°O HõeÊOKåe. Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. =∞Ç≤Ïà◊Å`À HõeÑ≤ "≥#∞Hõ|_ç#
`«~°QÆ`«∞Å "åiH˜ J#QÍ a.ã≤. "åiH˜ i[ˆ~fi+¨#∞¡ ˆH\Ï~ÚOK«_»O P ~å„+¨ì âßã¨# x~å‡} âßY K«@ìO
~°∂á⁄OkOKåeû LO@∞Ok.
243 (E) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~Úf~å*ò =º=ã¨à÷ ◊ Ñ¨^g Œ HÍÅO Jxfl ™ê÷~ÚÅÅÖ’ JO^Œi Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞.
XHõ"àÕ ◊ XHõ =º=ã¨÷ =∞^èºŒ Ö’ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« |_ç`Õ 6 <≥ÅÅ Ö’Ñ¨Ù ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«|_®e. XHõ"àÕ ◊ 6 <≥ÅÅ∞
Ñ¨^g
Œ HÍÅO L#flKÀ P ã¨=∞Ü«∂xH˜ Ñ „ `¨ ºÕ HÕz ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOKèåeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
243 (F) PiìHÖõ ò : ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY J~°›`Å« #∞ J#~°›`Å« #∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. ~å„+ì̈ ZO.ZÖò.Z. ZxflHõ
HÍ=_®xH˜ HÍ=eû# J~°›`Å« ∞, J#~°›`Ö« Ë giH˜ =iÎ™êÎ~Ú. J~Ú`Õ =Ü«∞ã¨∞û =∂„Ò« 21 ãÖ=`«~û åÅ∞.
243 (G) PiìHÖõ ò : 11= + Ã _»∂ºÖò QÆ∞iOz D PiìHÖõ ò Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok. WO^Œ∞Ö’ ÑÖKå~Úu~å*ò 29 JkèHÍ~°
q^è∞Œ Å#∞ Ñ
¿ ~˘¯<åfl~∞° . Jq 1) =º=™êÜ«∞O – =º=™êÜ«∞ qã¨~Î } ° .
2) Éè∂ í Jaè=$kú =∞iÜ«Ú Éè∂ í ãÖã¨¯~°}Å∞ =∞iÜ«Ú =$uÎHõ ãÖ~°H} ∆õ .
3) z#fl `«~Ç ° ¨ , h\˜ áê~°∞^ŒÅ, h\˜ =#~°∞Å x~°fiÇ¨Ï}.
4) Ñ¨â√◊ áÈ+¨}, áê_ç Ñïâ„ = ◊ ∞, HÀà◊§ Ñïâ„ =
◊ ∞
5) KÕÑÅ¨ Ñ Ã OÑ¨HOõ .
6V) ™ê=∂lHõ J_»=ÙÅ Ñ Ã OÑ¨HOõ .
7) Q“} J@q L`«Ê`∞« ÅÎ ∞
8) z#fl `«~Ç ° ¨ Ñïâ„ =
◊ ∞
9) MÏn Q„ Íg∞} ‰õΩ\©~° Ñïâ„ = ◊ ∞
10) Q„ Íg∞} QÆ$Ç¨Ï=ãü
11) `„ åQÆ∞h~°∞
12) WO^è# Œ O =∞~°ÜÚ « Ñ¨â√◊ Q„ ÍãÖ
13) ~À_»∞,¡ =O`≥#Å∞, [Å=∂~åæÅ∞, Ñ¨_= » Å∞ =O\˜ ~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ∞
14) Q„ Íg∞} q^Œ∞ºnÌH~õ } ° , q^Œ∞º`ü ÑÖÑ≤}©
15) ™êO„Ñ^ ¨ •ÜÕ∞`«~° â◊HÎ̃ =#~°∞Å∞
16) Ñ ¿ ^ŒiHõ x~°∂‡Å# Ñ¨^HŒä ÍÅ∞
17) q^Œº – Ñ Ã„ =
· ∞s =∞iÜ«Ú ã Ã HõO_»s Öˇ=Öò.
18) ™êOˆHuHõ tHõ} ∆ q^Œº, =∞iÜ«Ú =$uÎ q^Œº.
84
19) =Ü≥∂[# q^Œº
20) Q„ OÆ ^ä•ÅÜ«∂Å∞
21) ™êOã¨¯$uHõ HÍ~°ºH„ = õ ∂Å∞
22) =∂Ô~¯\ò ^è~Œ Å° ∞
23) P~ÀQÆºO, áêiâ◊√^Œºú O, "≥^ · ºŒ âßÅÅ∞, á„ ê^äq Œ ∞Hõ P~ÀQÆº Hˆ O„^•Å∞
24) ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`} «
25) ã „ ,Î‘ tâ◊√ ãÖHˆ = ∆ ∞
26) âßs~°H,õ =∂#ã≤H,õ qHõÖÏOQÆ∞Å ãÖHˆ = ∆ ∞O
27) |ÅÇ‘Ï# =~åæÅ "åi ãÖHˆ = ∆ ∞O J#QÍ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. =~åæÅ "åiH˜
28) Ñ„ *¨ Ï ÑÖÑ≤}© =º=ã¨.÷
29) ™ê=∂lHõ ãÖÑ¨^Œ =∞iÜ«Ú ãÖ~°H} ∆õ .
<À\ò : Ñ„ ã ¨ ∞¨ `Î O« Ñ
Ã · 29 JOâßÅÖ’ 12 JOâßÅ#∞ ™ê÷xHõ Ñ „ É ¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ |^ŒÖÏ~ÚOzOk.
243 (H) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~ÚfÅ P^•Ü«∂Å∞.
~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY "Õ∞~°‰Ωõ Ñ¨#∞flÅ qkèOÑ¨Ù =∞iÜ«Ú =ã¨∂Å∞, ~å„+ì¨ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO qkèOz =ã¨∂Å∞
KÕÜÚ « Jq Ñ¨#∞flÅ`À "å\˜ L^•Ç¨Ï~°} ~°ÇÏ¨ ^•i Ñ¨#∞flÅ∞.
~å„+ì¨ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO JOkOKÕ Q„ ÍO\òÅ∞ : ÑÖKå~ÚuÅH˜ ÅaèOz# x^è∞Œ Å#∞ [=∞ KÕÜ∞« _®xH˜ P ™⁄=Ú‡#∞
Y~°∞Û KÕÜÚ« @‰õΩ ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY XHõ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ xkèx U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
ÑÖKå~Úu PiúHõ =#~°∞Å∞ :
1) Ñ¨#∞flÅ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞O
2) WO\˜ Ñ¨#∞fl, Pã¨∞ÅÎ |kb Ñ Ã · Ñ¨#∞fl, "åÇ¨Ï#Ñ¨Ù Ñ¨#∞fl, Ñ „ H¨ @
õ #Å Ñ
Ã · Ñ¨#∞fl, =$uÎ Ñ¨#∞fl, Éè∂
í q∞ tã¨∞,Î
[O`«∞=ÙÅÃÑ· Ñ¨#∞fl, ^Œ∞HÍ}ÏÅ Ñ Ã · Ñ¨#∞fl.
3) Pã¨∞ÅÎ #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O
4) =¸Å^è# Œ OÑÃ · =KÕÛ P^•Ü«∞O/
5) q„âßOu Éè" í å#Å∞, MÏm ã¨Ö÷ ÏÅ∞, =∂Ô~¯\ò Ñ Ã · =KÕÛ P^•Ü«∞O.
6) Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO JOkOKÕ Q„ ÍO\òÅ∞
7) ã¨=∂[ Jaè=$kú HÍ~°ºH„ = õ ∂ÅÃÑ· Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ∞ WKÕÛ Q„ ÍO\òÅ∞
8) ^•`«Å ^•fi~å =KÕÛ q~åàÏÅ∞
9) P„HÍìÜü∞
243 (I) PiìHÖõ ò : ~å„+ì̈ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O, Ñ

„ u
¨ 5 ãÖ=`«~û åÅH˜ XHõ ™êi ~å„+ì̈ PiúHõ ãÖÑ¶∂
¨ xfl U~åÊ@∞ KÕã
¿
JkèHÍ~°O QÆ=~°fl~‰ü Ωõ LO@∞Ok. PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O Ü≥ÚHõ¯ x~å‡}O ã¨É∞íè ºÅ xÜ«∂=∞HõO, "åi J~°›`Å« ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"å\˜H˜ ãÖ|OkèOz ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
85
q^è∞Œ Å∞ : ~å„+ì̈ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O ~å„+ì̈ Ñ„ É
¨ ∞íè `åfixH˜ ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨Å÷ ‰õΩ =∞^èºŒ PiúHõ =#~°∞Å#∞ ÑÖÑ≤}©
KÕã∞¨ OÎ k. ~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ÑÖKå~Úu~å*ò‰Ωõ ã¨Ç¨ Ü«∞ Q„ ÍO\òÅ#∞ ã¨HÍÅOÖ’ JO^Õ@∞¡ K«~º° Å∞ fã¨∞‰õΩO@∞Ok.
x~å‡}O : XHõ J^èŒº‰õ∆Ω_»∞, 4 ã¨Éèí∞ºÅ∞
x"ÕkHõ : ~å„+ì̈ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O `«# x"ÕkHõ#∞ QÆ=~°fl~‰ü Ωõ ã¨=∞iÊã ¿ Î QÆ=~°fl~ü ^•xx ~å„+ì̈ âßã¨#
x~å‡} âßY‰õΩ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° .
<À\ò : Z.Ñ≤. ÑÖKå~Úu ~å*ò K«@Oì 1994 "≥Ú^Œ\˜ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O 1994 E<£ 24Ö’
U~°Ê_Oç k. nxH˜ "≥Ú^Œ\˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ ÅHõ‡∆ }™êfiq∞, Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞ ã¨`º« <å~åÜ«∞}~å=Ù.
243 (J) PiìHÖõ ò : P_ç\O˜ Q∑, ÑÖKå~ÚfÅ Y~°∞ÛÅ#∞ iHÍ~°∞¤ KÕÜÚ
« @, "å\˜ P_ç\O˜ Q∑ ãÖ|OkèOz `«y#
âßã¨<åÅ#∞ ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
243 (K) PiìHÖõ ò : ~å„+ì¨ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O, ÑÖKå~ÚfÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz F@~ü *Ïa`å#∞ `«Ü∂ « ~°∞ KÕÜÚ
« @,
ZxflHÅõ x~°fiÇ¨Ï}, xÜ«∞O„`} « , Ñ¨~º° "ÕH}
∆õ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ JkèHÍ~åÅ#∞ ã ¿ \ì ò ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨<£ Hõey LO@∞Ok. ã ¿ \
ì ò
ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨#H˜ Hõg∞+¨#~ü#∞ QÆ=~°fl~ü xÜ«∞q∞™êÎ~∞° . ~å„+ì̈ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O Hõg∞+¨#~ü Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨^g Œ HÍÅO
L^ÀºQÆ∞Å x|O^è# Œ Å#∞ QÆ=~°fl~ü x~åúi™êÎ~∞° . ~å„+ì̈ âßã¨# x~°‡} âßY K«@Oì ^•fi~å ~°∂Ñ¨HÅõ Ê# KÕã∞¨ OÎ k. ~å„+ì̈
ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O Hõg∞+¨#~ü Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞. Hõg∞+¨#~ü Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ `˘ÅyOÑ¨|_Õ
q^èOŒ QÍ `˘ÅyOK«|_»`å~°∞.
<À\ò : J#QÍ D# QÆ=~°fl~K
ü Õ xÜ«∞q∞OK«|_ç ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ KÕ `˘ÅyOK«|_»`å~°∞.
PO„^Ñ„Œè ^
¨ âÕ Öò ’ 1994 E<£ 18# "≥Ú^Œ\˜ ~å„+ì̈ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. "≥Ú^Œ\˜ ZxflHÅõ
ãÖÑ¶∞¨ O Hõg∞+¨#~ü Ü«∞ãπ. MÏm áêOkfi<£.
243 (L) PiìHÖõ ò : Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ‰õΩ J#fi~ÚOK«∞@, ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ P^Õâß##∞ãïOz Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅÖ’
D K«@Oì J=∞Å∞Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k.
243 (M) PiìHÖõ ò : D qÉèÏQÆO =iÎOK«x á„ êO`åÅ∞ 1) <åQÍÖÏO_£ 2) "Õ∞Ñ¶∂ ¨ ÅÜ«∂
3) q∞*’~å"£∞
4) [=¸‡HÍj‡~ü
D ~å„ëêìÅ‰õΩ 73= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì =iÎOK«^∞Œ . "≥ãìπ ÉˇOQÍÖòÖ’x _®i˚eOQ∑ QÆ∂~åöÇÏ≤ Öò H“xûÖò
á„ êO`åÅÖ’ ‰õÄ_® D qÉèÏQÆO =iÎOK«^∞Œ .
244 (I) PiìHÖõ ò : Ñ
„ H¨ Í~°O +
Ã _»∂ºÅ∞¤ á„ êO`åÅ‰õΩ, PiìHÖõ ò 244 (2) Ñ
„ H¨ Í~°O Pk"åã≤ á„ êO`åÅ‰õΩ 73=
~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì =iÎOK«^∞Œ . =∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’x lÖÏ¡ H“xûÖò J=∞Å∞Ö’ L#fl á„ êO`åÅÖ’ ‰õÄ_® D K«@Oì
=iÎOK«^Œ∞.
243 (N) PiìHÖõ ò : Ñ¨Ó~°fi âßã¨#=ÚÅ H˘#™êyOÑ¨Ù, 73= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# J#QÍ
24 U„ÑÖ≤ ò 1993 `Õk #∞Oz XHõ¯ ãÖ=`«~û O° =~°‰Ωõ Jxfl ~å„ëêìÅÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù ÑÖKå~Úf~å*ò K«\ÏìÅ∞
86
J=∞Å∞Ö’ LO\Ï~Ú. D K«@Oì Ö’x JOâßÅ#∞ ~å„+ì¨ âßã¨# ã¨Éíè 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À XHõ K«@Oì #∞
~°∂á⁄OkOz PÜ«∂ ~å„ëêìÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÑÖKå~Úf~å*ò K«\ÏìÅ#∞ J=∞Å∞Ö’H˜ `Õ"åeû LO@∞Ok.
<À\ò : JO^Œ∞Hõ<Õ Z.Ñ≤. „Ñ¨Éèí∞`«fiO 73 ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«\ÏìxH˜ Ö’|_ç ÑÖKå~Úu~å*ò K«\Ïìxfl
~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ J#∞Éè= í A˝Å Hõq∞\˜ a.Ñ≤.P~ü. q~îÖ° ò J^ŒºHõ`∆ #« U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. D Hõq∞\˜ 1994
PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò ÑÖKèå~Úf~å*ò aÅ∞¡#∞ ~°∂á⁄OkOz, ~å„ëêìxH˜ XHõ x"ÕkHõ ^•fi~å ã¨=∞iÊOzOk. ~å„+ì¨ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO
a.Ñ≤.P~ü. q~î°Öò x"ÕkHõ#∞ =∞~˘Hõ¯™êi ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ JÑ¨Ê\˜ ÑÖKå~Úu~å*ò âßY =∞O„u _ç.ÔH.
ã¨=∞~°ãO≤ Ç¨~Ô _ç¤ J^èºŒ Hõ`∆ #
« XHõ =∞O„u=~°æ LÑ¨ ãÖÑ¶∞¨ O U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. D ãÖÑ¶∞¨ O z#fl, z#fl =∂~°∞ÊÅ∞
KÕã≤ q~îÖ° ò Hõq∞\˜x P"≥∂kOzOk. P `«~∞° "å`« Z.Ñ≤. ÑÖKå~Úu~å*ò aÅ∞¡#∞ q^è•# ã¨ÉÖíè ’ Ñ „ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \˜ì ^•x
P"≥∂^Œ =Ú„^ÖŒ ’ QÆ=~°fl~ü P"≥∂^•xH˜ ÑÖáê~°∞. HÍx QÆ=~°fl~ü P"≥∂kOK«Hõ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ ÑïjÅ#‰õΩ i[~üfi KÕ™ê~°∞.
~å„+¨ìÑü Z.Ñ≤. ÑÖKå~Úu~å*ò aÅ∞¡#∞ 20 U„Ñ≤Öò, 1994 P"≥∂kOKå~°∞. Z.Ñ≤. ÑÖKå~Úu~å*ò K«@ìO
1994 "Õ∞, 30# J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛOk. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O PO„^Ñ„Œè ^
¨ âÕ Öò ’ =¸_»∞ JOK≥Å ÑÖKå~Úf~å*ò
=º=ã¨# ÷ ∞ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
1) Q„ Í=∞ ÑÖKå~Úf 2) =∞O_»Å Ñï+¨`∞« Î 3) lÖÏ¡ Ñï+¨`∞« .Î
243 (O) PiìHÖõ ò : ÑÖKå~Úf ZxflHÅõ =º=Ç¨~°OÖ’ HÀ~°∞Åì ∞ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ~å^Œ∞. ÑÖKå~Úu~å*ò =º=ã¨Ö÷ ’x
xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ U~åÊ@¡ ã‘@¡ Hˆ \Ï~ÚOÑ¨ÙÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz <åºÜ«∞™ê÷<åÅÖ’ Ñ „ t¨ flOK«~å^Œ∞.
ÑÖKå~Úu~å*ò ZxflHÅõ #∞ Ñ
„ t
¨ ã¨∂Î Z@∞=O\˜ ^•"å#∞ <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ^•YÅ∞ KÕÜ∞« ~å^Œ∞. J~Ú`Õ
ZxflHÅõ q"å^•Å qKå~°} xq∞`«OÎ âßã¨#ã¨ÉK íè Õ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# J^è•i\© =ÚO^Œ∞ Ñ≤\+
© <
¨ £ ^•YÅ∞
KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
<À\ò : ~å„+ì̈ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO `≥eqQÍ =ÚxûÑπ¶ HÀ~°∞Åì #∞ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ J^ä•i\©QÍ Ñ
„ H¨ \
õ O˜ zOk. JO^Œ∞=Å¡ Z.Ñ≤.H˜
ãÖ|OkèOzè =ÚxûÑπ¶ HÀ~°∞Öì Ë ÑÖKå~Úu~å*ò ZxflHÅõ q^è•<åÅ#∞ qKåi™êÎ~Ú. HÍx =ÚxûÑπ¶ HÀ~°∞ì Ç¨ÏŸ^•Ö’
HÍ‰õΩO_® Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ \
„ a
˜ #Öò Ç¨ÏŸ^•Ö’ g\˜x qKåi™êÎ~∞° .
Ñ¨@} ì Ñ„ É
¨ ∞íè `åfiÅ Ñï}Ï=∞„H=
õ ∞O =∞iÜ«Ú ^•x J~°Oú :
Ñ¨@} ì áêÅ#‰õΩ Ñ¨Ù<åk J~Ú# =º=ã¨÷ =Úxûáêe\©, =Úxûáêe\˜ '=ÚxûÑ" ≤ ∞£ — J<Õ ~À=∞<£ Ñ¨ÔŒ
#∞Oz =zÛOk. J#QÍ ãÖÑ¶∞¨ \˜``« fi« O Jx J~°OÌ . Ñ¨@} ì OÖ’x, #QÆ~O° Ö’x QÍx x=ã≤OKÕ áœ~°∞Å∞ P"≥∂kOz
Z#∞flH˘#fl =º‰õΩÅÎ `À ‰õÄ_ç ™ê÷xHõ ÑïáêÅ<å Ñ „ Ü
¨ ∂ ≥ [<åÅ HÀãÖ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ H˘#fl ãÖã¨# ÷ ∞ Ñ¨Ù~°áêÅHõ ãÖã¨÷
ÖË^• #QÆ~° áêÅHõ ãÖã¨÷ Jx Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~°∞. H„ ã© ∞¨ Î Ñ¨Ó~°fiO 500 ãÖIIÅ <å_Õ ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’ 16 #QÆ~° ~å*ÏºÅ∞
L#fl@∞ì K«i`„ « ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞OÎ k. "≥∞QÆãh Î̈ ãπ `«# WO_çHÍ Q„ OÆ ^äOŒ #O^Œ∞ "≥∂~°∞ºÅ ~å[^è•x áê@bÑ¨Ù`„ « #QÆ~O°
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO QÆ∞iOz q=iOKå~°∞. P<å\˜ ™ê÷xHõ =º=ã¨Å÷ ∞#∞ ã¨ÉÅíè ∞, ã¨q∞u, É’~°∞Å¤ ∞ Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. 30
=∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ QÆÅ D #QÆ~° áêÅHõ =º=ã¨÷ Ñ „ [¨ Å‰õΩ HÍ=eû# J=ã¨~åÅ#∞ fˆ~Ûk. ÑïáêÅ#‰õΩ ãÖ|OkèOz
HÍ~°ºx~åfiÇ¨Ï}ÏkèHÍi ''<åQÆi‰õΩ_»∞——. W`«_ç q^è∞Œ ÅÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞O JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ ''QÀÑ¨Hõ ™ê÷xHõ—— J<Õ JkèHÍ~°∞Å∞
87
xÜ«∞q∞OK«|_®¤~∞° . H“\˜Å∞º_ç J~°âú ß„ãOÎ̈ ‰õÄ_® #QÆ~° Ñ „ É¨ ∞íè `«fi ã¨fi~°∂áêxfl q=iã¨∞OÎ k. 1687 "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ
=∞„^•ãπ Ñ¨@} ì ÏxH˜ =ÚxûÑÖ¨ ò HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<£ U~åÊ>Oÿ̌ k. 1726= ãÖ=`«~û O° Ö’ ÉÁOÉÏ~Ú, HõÅHõ`åÎ #QÆ~åÅÖ’
‰õÄ_® HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Å£ ∞ U~°Ê_®¤~Ú. 1793 Kå~°~ì ü K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O #QÆ~° áêÅHõ ãÖã¨Å÷ ‰õΩ K«@| ì ^Œ`ú « HõeÊOKå~°∞.
1935 ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O ™ê÷xHõ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ ã¨fi`«O`„ º« Ñ„ u
¨ ÑüÎ HõeÊOzOk. ^ÕâO◊ Ö’ qq^èŒ á„ êO`åÅÖ’
™êÜ«Ú^èŒ [ÅQÍÅ ™ê÷=~åÅ∞ L<åfl~Ú. "å\˜x HõO\’<≥‡O\ò JO\Ï~°∞. ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ‰õΩ áœ~° ã¨^∞Œ áêÜ«∞O
HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ HõO\’<≥‡O\ò É’~°∞Å¤ #∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~∞° .
HõO\’<≥‡O\ò É’~°∞¤ K«@Oì 1924 Ñ „ H¨ Í~°O Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« ^ÕâO◊ Ö’ 63 HõO\’<≥‡O@∞ É’~°∞Å¤ ∞ L<åfl~Ú. H„ O˜ k ™ê÷~ÚÖ’
Ñ¨@}
ì Ñ
„ É¨ ∞íè `åfiÅ#∞ H„ O˜ k =∞O„u`«fi âßY xÜ«∞O„uã¨∞< Î åfl~Ú.
1) Ministry of Urban Development, 1985
2) Ministry of Defence Contonment Boards H˜ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
3) Ministry of Home Affairs Union Territories Ö’x Ñ¨@} ì Ñ„ É
¨ ∞íè `åfixfl xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
PO„^Ñ„Œè ^
¨ âÕ Öò ’ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« #QÆ~° áêÅHõ ãÖã¨÷ HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Å£ ∞ 14.
1) ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£, 1950 ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ HÍ~ÀÊˆ~+¨<£ K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O : ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£, ã≤HÕ„^•ÉÏ^£Å∞ Ô~O_»∞
HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Å£ ∞QÍ LO_Õq. 1960 PQÆ+µ¨ ì 3# ÇÃ Ï· ^
„ •ÉÏ^£, ã≤HO˜ ^
„ •ÉÏ^£ ~Ô O_»∞ HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Å£ ∞ XHõ\Q˜ Í
qb#O J~Ú<å~Ú. 1971Ö’ Jk ~°^∞Œ Ì J~Ú#k. 1986Ö’ uiy U~åÊ>Oÿˇ k. Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<£
"≥Ú^Œ\˜ "Õ∞Ü«∞~ü =∂_»áê\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«~å=Ù. Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ H˘`«fiÖò D |eÌÜ∂ « #QÆ~° Ñ „ ^
¨ •è # "≥∞l„ã
¿ \
ì ò
QÍ#∞ =ÚxûÑ¨Öò Hõg∞+¨#~üQÍ#∞ áÈbãπ Hõg∞+¨#~üQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ"å_»∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«O ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Ö£ ’ 100 _çq[<£Å∞ L<åfl~Ú.
1) Ç
Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ 2) "≥*· ÏQ∑ 3) q[Ü«∞"å_» 4) QÆ∞O@∂~°∞ 5) ~å[=∞O„_ç
6) =~°OQÆÖò 7) Hõ~∂ ° flÖò 8) HõsO#QÆ~ü 9) HÍH˜<å_» 10) UÅ∂~°∞
11) <≥Å∂¡~∞° 12) Hõ_Ñ » ¨ 13) J#O`«ÑÙ¨ ~°O 14) x*Ï=∂ÉÏ^£
74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1992 :
~år"£ QÍOkè Ñ „ É¨ ∞íè `«fiO Ñ¨@} ì Ñ „ É¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ ~å*ÏºOQÆ Ñ „ u¨ ÑüÎ HõeÊOKÕ #QÆ~° áêÅHõ aÅ∞¡#∞ 1989
PQÆ+¨µì #O^Œ∞ 65 ã¨=~°} aÅ∞¡QÍ „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. Ö’H±ã¨Éèí ÃÑ· aÅ∞¡#∞ P"≥∂kOK«QÍ ~å[ºã¨Éèí
uiã¨¯iOzOk. 1990 q.Ñ≤. ã≤OQ∑ P^èfiŒ ~°ºOÖ’x <Õ+# ¨ Öò Ñ „ O¨¶ \ò Ñ„ É
¨ ∞íè `«fiO Ñ¨Ù#~ü =º=ã‘H÷ iõ Oz#
#QÆ~° áêÅHõ aÅ∞¡ Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ Ñ
„ "¨ âÕ Ñ Ã◊ @ìQÍ Jk u~°ã¯¨ iOK«|_ç#k. Ñ≤.q. #~°ãO≤ Ç¨Ï~å=Ù Ñ „ É ¨ ∞íè `«fiO P
aÅ∞¡#∞ 16 ã Ã ÑÃ Oì =∞~ü 1991# Ö’H±ãÉ ¨ Öíè ’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . 22 _çã Ã O|~°∞ 1992 áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ D
aÅ∞¡#∞ P"≥∂kOzOk. ^ÕâO◊ Ö’x ã¨QÍx Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ P"≥∂^ŒO`À 1993 E<£ 1# D
K«@Oì J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛOk.
88
243 (P) PiìHÖõ ò :
x~°fiK«#=ÚÅ∞, lÖÏ¡ "≥∞\„ ’áêe`« á„ êO`«O, =Úxûáêe\© á„ êO`«O, ÑÖKå~Úu J<Õ "å\˜H˜ ãïÜ≥∞ÿ #
J~°ú q=~°} ÖË^• x~°fiK«#O QÆ=~°fl~ü WKåÛ~∞° .
243 (Q) PiìHÖõ ò :
=Úxûáêe\©Å U~åÊ@∞ ÖË^• =¸_»∞ JOK≥Å ã¨fi~°∂ÑÖ, D K«@Oì =¸_»∞ ~°HÍÅ Ñ¨Ù~° ãÖÑ¶∂
¨ Å‰õΩ
gÅ∞ HõeÊã∞¨ OÎ k.
1) Q„ Íg∞} á„ êO`«O =∞Oz Ñ¨@}
ì á„ êO`«OQÍ Ñï=~°#
Î K≥O^Œ∞`«∞#fl á„ êO`åxfl #QÆ~° ÑÖKå~ÚfQÍ QÆ∞iÎ™êÎ~∞° .
[<åÉèÏ 5000Å‰õΩ `«‰Ωõ ¯=QÍ 20000Å‰õΩ q∞OK«‰Ä õ _»^∞Œ .
2) z#fl z#fl Ñ¨@}
ì á„ êO`åÅÖ’ =Úxûáêe\©Å∞ J#QÍ 20000 [<åÉèÏ Ñ
Ã #
· 3 ÅHõÅ∆ Ö’Ñ¨Ù.
3) Ñ
Ã ^Œ,Ì Ñ
Ã ^ŒÌ Ñ¨@}
ì á„ êO`åÅÖ’ =ÚxûÑÖ¨ ò HÍ~ÀÊ~ˆ +¨<Å£ Ö’ [<åÉèÏ 3 ÅHõÅ∆ ‰õΩ q∞Oz
U^≥<
· å XHõ Ñ
„ ^
¨ âÕ O◊ #QÆ~O° QÍ QÆ∞iÎOÑ¨|_®ÅO>Ë
1) P á„ êO`« [<åÉèÏ 5 "ÕÅ‰õΩ `«Q‰æÆ Ωõ O_® LO_®e.
2) [# ãÖ^
„ `Œ « K«.H©. 400 HÍx JO`«H<
õ åfl Z‰õΩ¯=QÍ<Õ LO_®e.
3) 75% Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ =º=™êÜÕ∞`«~° =$`«∞ÅÎ Ö’ LO_®e.
4) PÑ
„ ^
¨ âÕ O◊ áêi„âßq∞Hõ á„ êO`«O HõO\’<≥‡O\ò á„ êO`«O J~Ú LO_®e.
<À\ò : 2001 [<åÉèÏ ÖˇH¯õ Å Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^
« âÕ O◊ Ö’x #QÆ~° [<åÉèÏ 28.83 HÀ@∞¡ J#QÍ 27.78%,
1991 [<åÉèÏ ÖˇH¯õ Å Ñ
„ H¨ Í~°O [<åÉèÏ 23.1 HÀ@∞¡ Jk "≥Ú`«OÎ [<åÉèÏÖ’ 27.4%
243 (R) x|O^è# Œ :
=ÚxûÑÖ¨ Ïs\©Å x~å‡}O ÖË^• J^Œº‰õΩ∆ Å∞, ã¨É∞íè ºÅ Z#flHõ q^è•#O, D 3 ™ê‚sÅÖ’ ã¨É∞íè ºÅO^Œ~∞° áœ~°∞ÅKÕ
Z#∞flHÀ|_»`å~°∞. J^èºŒ Hõ∆ ZxflHõ q^è•#O, ~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY x~°~‚ ÚOz# "Õ∞~°‰Ωõ Ñ „ `¨ º« HõO∆ QÍ,
ÖË^• Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ Ñ¨û
úŒ Ö’ LO_»=K«∞Û. =Úxûáêe\©Å ÑïáêÅ<å x~°fiÇ¨Ï}Ö’ á„ êux^èºŒ O =Ç≤ÏOKÕ
Ü«∞O.Ñ≤., ZO.ZÖò.Z. Å∞ ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ H˘#™ên`å~°∞. ~å[ºã¨É,íè âßã¨# =∞O_»e ã¨É∞íè ºÅ∞ ‰õÄ_® ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ
H˘#™êQÆ∞`å~°∞.
<À\ò : J~Ú`Õ "å~°∞ ãÖ|Okè`« =Úxûáêe\˜ UiÜ«∂Ö’ F@~°∞QÍ LO_®e. „Ñ¨ã¨∞Î`«O Z.Ñ≤.Ö’
=ÚxûÑÖ¨ Ïs\©Å J^èºŒ ‰õΩ∆ ÅO^Œ~∞° Ñ¨~ÀHõ∆ Ñ¨û
úŒ Ö’ Z#∞flHÀ|_»∞`«∞<åfl~∞° .
243 (S) PiìHÖõ ò :
"å~°∞¤ Hõq∞\©Å U~åÊ@∞, 3 ÅHõÅ∆ ∞ ÖË^• JO`«H< õ åfl Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ QÆÅ =Úxûáêe\©Å∞ XHõ\˜ ÖË^•
JO`«H< õ åfl Z‰õΩ¯= "å~°∞Å¤ #∞ HõeÑ≤ "å~°∞¤ Hõq∞\©Å#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e. "å~°∞¤ Hõq∞\©Å‰õΩ ãÖ|OkèOz
K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ JkèHÍ~°O, ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY‰õΩ LO@∞Ok. "å~°∞¤ Hõq∞\© Ñïkè
Ü≥ÚHõ¯ Hõq∞\© ã¨É∞íè º_»∞ P "å~°∞¤ Hõq∞\©Ö’ ã¨É∞íè º_»∞QÍ LO_®e. XˆH "å~°∞‰¤ Ωõ "å~°∞¤ Hõq∞\˜ U~°Ê_#
ç Ñ¨ÙÊ_∞»
89
P "å~°∞¤ Ñ
„ u
¨ x^èÕ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ xÜ«∞q∞OK«|_»`å_»∞. ~Ô O_»∞ ÖË^• JO`«H<
õ åfl Z‰õΩ¯= "å~°∞Å¤ ‰õΩ "å~°∞¤
Hõq∞\˜ U~åÊ@∞ KÕã# ≤ Ñ¨Ù_»∞ P "å~°∞¤ Hõq∞\˜ Ñ„ u
¨ x^è∞Œ Å∞ `«=∞Ö’ XHõ¯ix "å~°∞¤ Hõq∞\˜ J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ
ZxflHõ KÕ™êÎ~∞° .
Qˆ„ _»∞ =∞iÜ«Ú "åi¬Hõ P^•Ü«∞ Ñï^è∞Œ Å *Ïa`å :
P~ü¤ Qˆ„ _£ =Úxûáêe\˜ "åi¬Hõ P^•Ü«∞ Ñïkè 150000 Ö’Ñ¨Ù. ã Ã HõO_£ Qˆ„ _£ =ÚxûÑÖ¨ Ïs\˜ "åi¬Hõ
P^•Ü«∞ Ñïkè 150000 #∞Oz 30 ÅHõÅ∆ Ö’Ñ¨Ù. Ñ¶ã ¨ ìπ Qˆ„ _£ =Úxûáêe\© "åi¬Hõ P^•Ü«∞ Ñïkè 30
ÅHõÅ∆ #∞O_ç 50 ÅHõÅ∆ Ö’Ñ¨Ù. ã Ã Ê+Ö¨ ò Qˆ„ _£ =ÚxûÑÖ¨ Ïs\© "åi¬Hõ P^•Ü«∞ Ñïkè 50 ÅHõÅ∆ ∞ JO`«H< õ åfl
Z‰õΩ¯= =∞iÜ«Ú 80 ÅHõÅ∆ Hõ<åfl `«‰Ωõ ¯=. ã Ã ÅHõ<
∆ £ Qˆ„ _£ =Úxûáêe\˜ "åi¬Hõ P^•Ü«∞ Ñïkè 50 ÅHõÅ∆
#∞Oz 80 ÅHõÅ∆ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=. Ñ „ ã
¨ ∞¨ `Î O« Z.Ñ≤.Ö’ =Úxûáêe\©Ö’x "å~°∞¤ ãÖYº 23 `«‰Ωõ ¯= HÍ~å^Œ∞.
QÆi+ì̈O 50H˜ q∞OK«~å^Œ∞. ^è~Œ ¤ü Qˆ„ _£ =Úxûáêe\©Ö’ 40 "ÕÅ [<åÉèÏ ^•@‰õΩO_® LO>Ë Hõhã¨ "å~°∞Å¤
ãÖYº 23 QÍ#∞, JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ LO>Ë Ñ „ u
¨ 4 "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ "å~°∞# ¤ ∞Ñ
Ã OK«∞`«∂ QÆi+¨ì
"å~°∞Å¤ ãÖYº 40H˜ LO_®e. ã Ã HõO_£ Qˆ„ _£ =Úxûáêe\©Ö’ 40 "ÕÅ [<åÉèÏ ^•@‰õΩO_® LO>Ë Hõhã¨
"å~°∞Å¤ ãÖYº 29 QÍ#∞ JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= [<åÉÏ LO_Õ Ñ „ u
¨ 4 "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ "å~°∞# ¤ ∞ÑÃ OK«∞`«∂
QÆi+ì̈ "å~°∞Å¤ ãÖYº 40H˜ LO_®e. Ñ¶ã ¨ ìπ Qˆ„ _£ =Úxûáêe\˜Ö’ 40 "ÕÅ [<åÉèÏ ^•@‰õΩO_® LO>Ë Hõhã¨
"å~°∞Å¤ ãÖYº 29 QÍ#∞ JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ LO_ç 10 "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ "å~°∞# ¤ ∞ÑÃ OK«∞`«∂
QÆi+ì̈ "å~°∞Å¤ ãÖYº 42 ‰õΩ LO_®e.
243 (T) PiìHÖõ ò :
=Úxûáêe\©ÅÖ’ ã‘@¡ i[ˆ~fi+¨<,£ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜.Å‰õΩ [<åÉèÏ#∞ |\˜ì [<åÉèÏ á„ êuÑ¨kHõ# i[ˆ~fi+¨<Å£ ∞
Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. i[~°∞fi HÍ|_Õ ™ê÷<åÅÖ’ 1/3 =O`«∞ ã‘@∞¡ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜.
=∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. "≥Ú`«OÎ ™ê÷<åÅÖ’ HõhãÖ 1/3 =O`«∞ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. Ü«∞ãπ.ã≤.,
Ü«∞ãπ.\˜. W`«~∞° Å‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOz# ã‘@# ¡ ∞ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x =Úxûáêe\˜ J^èºŒ Hõ∆ Ñ¨^qŒ Ö’ H˘xflO\˜x Ü«∞ãπ.ã≤.,
Ü«∞ãπ.\˜. =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOKÕ q^èOŒ QÍ âßã¨# ã¨Éíè K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û. Ñ Ã #
· Ñ
¿ ~˘¯#fl
i[ˆ~fi+¨<£ ~˘>Ë+< ¨ £ Ñ¨ûúŒ Ö’ J=∞Å∞ KÕÜ∂ « e.
243 (V) PiìHÖõ ò :
=Úxûáêe\©Å Ñ¨^g Œ HÍÅO, =Úxûáêe\©Å ã¨É∞íè ºÅ∞ =∞iÜ«Ú J^èºŒ ‰õΩ∆ Å Ñ¨^g Œ HÍÅO 5 ãÖ=`«~û åÅ∞.
XHõ"àÕ ◊ =∞^èºŒ =º=ã¨÷ ~°^∞Œ Ì J~Ú`Õ 6 <≥ÅÅ Ö’Ñ¨Ù ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«|_»`å~Ú. XHõ"àÕ ◊ 6 <≥ÅÅ∞
=∂„`" « ∞Õ Ñ¨^gŒ HÍÅO L#fl@~¡ Ú`Õ P =º=kèH˜ Ñ „ `¨ ºÕ HõOQÍ ZxflHÅõ ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
243 (V) PiìHÖõ ò :
<À\ò : =Úxûáêe\©Ö’x ã¨É∞íè ºÅ J~°›`Å« #∞ qKåiOK«∞ JkèHÍ~°O PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ‰ò Ωõ ãÖ|OkèOz =ÚxûÑπ¶
HÀ~°∞Åì ‰õΩ LO@∞Ok.
90
243 (W) PiìHÖõ ò :
12= + Ã _»∂ºÅ∞ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok. J#QÍ =Úxûáêe\©Å 18 JkèHÍ~åÅ#∞ QÆ∞iOz Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
Jq :
1) Ñ¨@} ì Ñ „ } ¨ ÏoHÍ
2) Éè∂í "å_»HOõ xÜ«∞O„`} « =∞iÜ«Ú Éè= í # x~å‡}O
3) ™ê=∂lHõ, PiúHõ Ñ „ }
¨ ÏoHõÅ∞
4) ~À_»∞,¡ =O`≥#Å∞
5) h\˜ ã¨~Ñ ° ~¨¶ å
6) Ñ
„ *¨ Ï~ÀQÆºO, áêiâ◊√^Œºú O
7) Jyfl =∂Ñ¨Hõ ã ¿ =Å∞
8) Ñ¨@} ì J_»=ÙÅ∞, Ñ¨~åº=~°} ãÖ~°H} ∆õ
9) |ÅÇ‘Ï# =~åæÅ ãÖHˆ = ∆ ∞O J#QÍ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Å∞
10) =ÚiH˜"å_»Å Jaè=$kú
11) Ñ¨@} ì Ñ¿ ^ŒiHõ x~°∂‡Å#
12) áê~°∞¯Å∞, P@ ã¨Ö÷ ÏÅ =O\˜ Ñ¨@} ì ™œHõ~åºÅ HõÅÊ#
13) q^•ºaè=$kú =∞iÜ«Ú ™êOã¨¯$uHÍaè=$kú
14) ã¨‡âß# "å\˜HÅõ ∞
15) [##, =∞~°}ÏÅ il„ã ¿ +ì <
¨ £
16) ÉèOí QÆà◊ ^˘_»∞¡
17) Ñ„ *¨ Ï ™œHõ~åºÅ∞ J#QÍ gkè náêÅ∞, áê~°∞¯Å∞, |™êìO_»∞.¡
18) QÀ=^ŒâÅ◊ J#QÍ HÍÉËàH◊ ÍÅ
PiìHÖõ ò (X) Ñ¨#∞flÅ∞ – x^è∞Œ Å∞ :
H˘xfl JOâßÅ‰õΩ ãÖ|OkOz Ñ¨#∞flÅ∞ qkèOz =ã¨∂Å∞ KÕÜÚ « JkèHÍ~åÅ#∞ =Úxûáêe\©Å‰õΩ P
~å„+ì̈ âßã¨# x~å‡} âßY JOkã¨∞OÎ k. ~å„+ì̈ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO =ã¨∂Å∞ KÕã#
≤ H˘xfl Ñ¨#∞flÅÖ’ "å\Ï : ~å„+ì̈
Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO JOkOKèÕ H˘xfl ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ Q„ ÍO@∞Å∞ =Úxûáêe\©Å‰õΩ ãÖ|OkèOz x^è∞Œ Å∞ [=∞ KÕÜ∞« _®xH˜
™⁄=Ú‡#∞ Y~°∞Û KÕÜ∞« \ÏxH˜ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ xkèx U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =K«∞Û.
=Úxûáêe\©Å P^•Ü«∞ =∂~åæÅ∞ :
=ÚxûÑÖ¨ ò ãÖã¨Å÷ ∞ `«=∞ "≥Ú`«OÎ P^•Ü«∞OÖ’ 2/3 =O`«∞ ™ê÷xHõ Ñ¨#∞flÅ ^•fi~å á⁄O^Œ∞`å~°∞.
L^• : P„HÍìÜ∞ü Ñ¨#∞fl, q<À^ŒÑÙ¨ Ñ¨#∞fl, =ºHÎ̃ Ñ¨#∞fl, =∂Ô~¯\ò Ñ¨#∞fl, h\˜ Ñ¨#∞fl, Ñ
„ H¨ @
õ #ÅÃÑ· Ñ¨#∞fl, \’Öò \ÏH±.û
PiìHÖõ ò 243 (Y) :
=Úxûáêe\©Å PiúHõ ã≤u ÷ QÆ`∞« Å Ñ
Ã · Hõg∞+¨<£ U~åÊ@∞ :
243 (I) Ñ „ H¨ Í~°O U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O =Úxûáêe\©Å PiúHõ ã≤u ÷ x ‰õÄ_® ã¨g∞HÕ∆ Kåe.
91
D Hõg∞+¨<£ ~å„ëêìxH˜ =ÚxûÑÖ¨ Ïs\©H˜ =∞^èºŒ PiúHõ =#~°∞Å ÑÖÑ≤}˜ KÕã∞¨ OÎ k. ~å„+ì̈ Ñ
„ [¨ Å‰õΩ JO^•eû#
ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ Q„ ÍO@∞Å#∞ ã¨HÍÅOÖ’ JO^Œ∞#@∞¡ K«∂ã¨∞OÎ k.
PiìHÖõ ò 243 (Z) : JH“O\ÕQ∑ =∞iÜ«Ú P_ç\O˜ Q∑ :
=Úxûáêe\©Å∞ KÕÜÚ « Y~°∞Û iHÍ~°∞¤ KÕÜÚ
« @ "å\˜ P_ç\O˜ Q∑‰Ωõ ãÖ|OkèOz ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡}
âßY K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
PiìHÖõ ò 243 (Z (a) ) : =Úxûáêe\©Å ZxflHÅõ x~°fiÇ¨Ï}, Ñ¨~º° "ÕH}
∆õ , xÜ«∞O„`}
« ‰õΩ ãÖ|OkèOz# JkèHÍ~åÅ#∞
~å„+ì¨ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O Hõey LO@∞Ok. =Úxûáêe\©Å ZxflHÅõ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# âßã¨#=ÚÅ#∞ ~å„+ì¨
âßã¨# x~å‡} âßY K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
PiìHÖõ ò 243 (Z(b)) : D ÉèÏQÆOÖ’x JOâßÅ∞ Hˆ O„^Œ áêe`« á„ êO`åÅ‰õΩ =iÎ™êÎ~Ú. J~Ú`Õ ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ "å\˜H˜
=iÎOÑ¨*ã
Ë ∂
¨ Î <À\˜ÑHˆ≤¶ +¨<£ *Ïs KÕÜ∂
« e.
PiìHÖõ ò 243 (Z(c)) : 244 (1) Ñ „ H¨ Í~°O +
Ã _»∂ºÅ∞ á„ êO`åÅ‰õΩ 244 (2) Ñ „ H¨ Í~°O Pk"åã¨∞Å‰õΩ D qÉèÏQÆO
=iÎOK«^∞Œ . Ñ¨tÛ=∞ ÉˇOQÍÖòà’x _®iƒeOQ∑Ö’x QÆ∞~åöÇÏ≤ Öò H“xûÖò á„ êO`åxH˜ D qÉèÏQÆO =iÎOK«^∞Œ .
PiìHÖõ ò 243 (Z (d) ) : lÖÏ¡ Ñ
„ }
¨ ÏoHõ ãÖÑ¶∞¨ O : Ñ
„ u
¨ lÖÏ¡‰Ωõ XHõ lÖÏ¡ Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O U~åÊ@∞ KÕÜ∂
« e.
<À\ò : Wk ÑÖKå~Úu =∞iÜ«Ú =Úxûáêe\©Å Ñ¨^HŒä ÍÅ#∞ H„ À_ôHiõ Oz "≥Ú`«OÎ lÖÏ¡ ã¨=∞„QÆ Jaè=$kúH˜
J=ã¨~" ° ∞≥ #
ÿ lÖÏ¡ =Ú™ê~Ú^• Jaè=$kú Ñ
„ }
¨ ÏoHõ#∞ U~åÊ@∞ `«Ü∂ « ~°∞ KÕã∞¨ OÎ k. ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY lÖÏ¡
Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ ãÖ|OkèOz \ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k. D ãÖÑ¶∞¨ OÖ’ 4/5 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ∞ lÖÏ¡ ÑÖKå~Úu
=∞iÜ«Ú =Úxûáêe\˜ ã¨É∞íè ºÖˇ· LO_®e. lÖÏ¡ ÑÖKå~Úu ã¨É∞íè ºÅ∞, =Úxûáêe\˜ ã¨É∞íè ºÅ∞ D ã¨É∞íè ºÅ#∞
Z#∞fl‰Ωõ O\Ï~°∞. JÖÏ Z#∞flHÀ|_Õ "åiÖ’ =Úxûáêe\˜Å‰õΩ lÖÏ¡ ÑÖKå~ÚfÅ‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ ZO`«=∞Ok
LO_®Å<Õk, P lÖÏ¡Ö’x Q„ Íg∞} á„ êO^äŒ [<åÉèÏ, Ñ¨@} ì á„ êO`« [<åÉèí x+¨ÊuÎ Ñ Ã · P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok. lÖÏ¡
Ñ
„ }¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O KÕ ~°∂á⁄OkOK«|_ç# =Ú™ê~Ú^• Jaè=$kú Ñ¨^HŒä Íxfl ~å„+ì¨ QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ ÑÖáêe.
PO„^Ñ
„Œè ^
¨ âÕ ò lÖÏ¡ Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O x~å‡}O :
WOKèåi˚ =∞O„u lÖÏ¡ Ñ „ }¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O J^èºŒ ‰õΩ∆ _çQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . Z.D.P. Kè≥·Ô~‡<£O "≥·ãπ Kè≥·Ô~‡<£QÍ
=º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . HõÖHˇ ~ìõ ∞° ã¨Éºíè HÍ~°º^Œi≈QÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . D Hõq∞\©Ö’ 25 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞O\Ï~°∞. Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO 3
ã¨É∞íè ºÅ#∞ <åq∞<Õ\ò KÕã∞¨ OÎ k. q∞ye# 20 =∞Ok lÖÏ¡ Ñï+¨`ü =∞iÜ«Ú =Úxûáêe\©Å‰õΩ ZxflHÔ # · ã¨É∞íè ºÅ∞
Z#∞fl‰Ωõ O\Ï~°∞. Ö’H± ã¨Éíè =∞iÜ«Ú ~å[ºã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ∞ Ñ „ `¨ ºÕ Hõ PÇ¨fix`«∞Å∞QÍ LO\Ï~°∞. ~å[ºã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ∞ U
lÖÏ¡Ö’ LO_®Å<Õk "åi WëêìxH˜ =ke"Õâß~°∞. lÖÏ¡Ö’x "Õ∞Ü«∞~°∞¡ =ÚxûÑÖ¨ ò Hõg∞+¨#~°∞¡ âßâ◊fi`« PÇ¨fix`«∞Å∞QÍ
LO\Ï~°∞.
PiìHÖõ ò 243 (Z (e) ) : "≥∞\
„ ’áêe@<£ Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O :
"≥∞\
„ ’ áêe@<£ ã≤\ã
˜ #
π ∞ =∞Ç¨Ï#QÍ~åÅ∞ JO\Ï~°∞. ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥Ok XHõ á„ êO`«OÖ’ QÆÅ H˘xfl
=Úxûáêe\©Å∞ ÑÖKå~ÚuÅ`À HõeÑ≤ =∞Ç¨ #QÆ~åÅ∞ U~°Ê_∞» `«∞`å~Ú. 10 ÅHõÅ∆ ∞ ^•\˜# á„ êO`åxfl
92
"≥∞\
„ ’áêe@<£ á„ êO`«OQÍ QÆ∞iÎ™ê~°∞. Ñ
„ u
¨ "≥∞\
„ ’áêe@<£ á„ êO`åxH˜ XHõ "≥∞\
„ÿ ’áêe@<£ Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O
U~°Ê@∞ KÕÜ∂
« e.
<À\ò : "≥∞\
„ ’áêe@<£ UiÜ«∂ ã¨=∞„QÍaè=$kúH© J=ã¨~" ° ∞≥ #ÿ =Ú™ê~Ú^• „Ñ¨}ÏoHõ#∞ P ãÖÑ¶¨∞O
~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k. ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY "≥∞\ „ ’áêe@<£ Ñ„ } ¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∂¨ xH˜ ãÖ|OkèOz# JOâßÅÃÑ·
~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û. D Ñ „ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ OÖ’x "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅÖ’ 2/3 =O`«∞ ã¨É∞íè ºÅ∞ "≥∞\
„ ’áêe@<£
á„ êO`«OÖ’x =Úxûáêe\˜ ã¨É∞íè ºÅ∞, ÑÖKå~Úu ã¨É∞íè ºÅ∞ J~Ú LO_®e. "åix =Úxûáêe\˜ ã¨É∞íè ºÅ∞,
ÑÖKå~Úu J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ Hõeã≤ Z#∞fl‰Ωõ O\Ï~°∞. "åiÖ’ ÑÖKå~ÚuÅ‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ =Úxûáêe\©Å‰õΩ
K≥Ok#"å~°∞ ZO`«=∞Ok LO_®Å<Õk "å\˜ [<åÉèÏ x+¨ÊuÎ Ñ Ã · P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok.
"≥∞\
„ ’ áêe@<£ Ñ „ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ O ~°∂á⁄OkOz# =Ú™ê~Ú^• Jaè=$kú Ñ¨^HŒä Íxfl ^•x J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞
QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ ã¨=∞iÊ™êÎ_∞» .
PiìHÖõ ò 243 (f ) : áê`«âßã¨#=ÚÅ H˘#™êyOÑ¨Ù :
74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# `Õn #∞O_ç J#QÍ 1 E<£ 1993 #∞Oz 1
ãÖ=`«~û O° =~°‰Ωõ áê`« âßã¨<åÅ∞ J=∞Å∞Ö’ LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ P ~å„+ì¨ x~å‡} âßY, XHõ ãÖIIÖ’Ñ¨Ù D
K«\ÏìxH˜ Ö’|_ç z#fl z#fl =∂~°∞ÊÅ`À XHõ #∂`«# =Úxûáêe\˜ K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkKåeû LO@∞Ok.
PiìHÖõ ò 243 (Z (g) ) : =ÚxûÑÖ¨ ò ZxflHÅõ Ñ
Ã · <åºÜ«∞™ê÷#O *’HõºO
74= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# `Õn #∞O_ç J#QÍ 1 E<£ 1993 #∞Oz 1
ãÖ=`«~û O° =~°‰Ωõ áê`« âßã¨<åÅ∞ J=∞Å∞Ö’ LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ P ~å„+ì¨ x~å‡} âßY XHõ ãÖII Ö’Ñ¨Ù D
K«\ÏìxH˜ Ö’|_ç z#fl z#fl =∂~°∞ÊÅ`À XHõ #∂`«# =Úxûáêe\˜ K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOKåeû LO@∞Ok.
PiìHÖõ ò 243 (Z (g) ) PiìHÖõ ò :
=ÚxûÑÖ¨ ò ZxflHÅõ Ñ
Ã · <åºÜ«∞™ê÷#O *’HõºO KÕã∞¨ HÀ~å^Œ∞. =Úxûáêe\˜ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ Ñ¨Ù#ó qÉè[í #,
ã‘@¡ Hˆ \Ï~ÚOÑ¨Ù#∞ U <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ Ñ „ t
¨ flOK«~å=Ù. ~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡}âßY U~åÊ@∞ KÕã#
≤ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ J^ä•i\˜
=ÚO^Œ∞ =∂„`" « ∞Õ ZxflHÅõ Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å#∞ ^•YÅ∞ KÕÜ∂ « e.
<À\ò : Z.Ñ≤.Ö’ =ÚxûÑπ¶ HÀ~°∞ì =ÚxûÑÖ¨ ò "å~Ú^•Å#∞ qKåiã¨∞OÎ k.
10. Hõg∞+¨<£û
J\Ïifl [#~°Öò : ~å*ÏºOQÆOÖ’x 5= ÉèÏQÆO 1= J^è•ºÜ«∞O 76= x|O^è# Œ J\Ïi‚ [#~°Öò QÆ∞iOz
¿Ñ~˘¯O@∞Ok.
J~°›`Å« ∞ : ~å„+Ñ
ì̈ u ¨ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° J#QÍ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ J~°›`Å« ∞.
xÜ«∂=∞HõO : ~å„+Ñ ì̈ u¨ xÜ«∂=∞HõO KÕ™êÎ~∞° .
Ñ¨^gŒ HÍÅO : ~å„+Ñ ì̈ u ¨ Jcè+Oì̈ "Õ∞~°‰Ωõ ÖË^• qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ H˘#™êQÆ∞`å~Ú.
`˘ÅyOÑ¨Ù : ~å„+Ñ ì̈ u¨ `˘Åy™êÎ~∞° .
93
~år<å=∂ : `«# ~år<å=∂#∞ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ H˜ ã¨=∞iÊOKåe.
"Õ`#
« O : ~å„+Ñ ì̈ u ¨ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° J#QÍ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ "Õ`# « O Åaèã∞¨ OÎ k. 30000
~°∂áêÜ«∞Å∞ ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ ™êÎ~∞° . S.\˜. LO_»^∞Œ .
q^è∞Œ Å∞ : ~å„+Ñ ì̈ u¨ =∞iÜ«Ú Ñ „ É¨ ∞íè `åfixH˜ <åºÜ«∞ ã¨ÅÇ¨^•~°∞Å∞ ÉèÏ~°`« Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi Ñ
„ ^ ¨ =
Œä ∞ Ñ
„ ^
¨ •è #
<åºÜ«∂kèHÍi. áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ áêÖÁæO\Ï_»∞, Ñ „ ã
¨ O¨ y™êÎ~∞° . ã¨É∞íè ºÅ ™œHõ~åºÅ∞
Hõey LO\Ï~°∞. HÍx F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ Hõey LO_»^∞Œ . J\Ïifl [#~°ÖHò ˜ q^è∞Œ Å`À ã¨Ç¨ Ü«∞O
JOkOK«_®xH˜ XHõ ™⁄eã≤@~ü [#~°Öò LO\Ï~°∞.
<À\ò : Ñ„ ã¨ ∞¨ `Î « ™⁄eã≤@~ü [#~°Öò l. "åÇ¨ï#Ñü, "≥Ú^Œ\˜ J\Ïifl [#~°Öò Ü«∞O.ã≤. ã Ã @Åfi_£
Ñ
„ ã¨ ∞¨ `Î « J\Ïifl [#~°Öò q∞Å<£ ‰õΩ=∂~ü.
HõO\„ ’Å~ü P_ç@~ü [#~°Öò :
~å*ÏºOQÆOÖ’ 5= ÉèÏQÆO 5= J^è•ºÜ«∞O 148 #∞Oz 151 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ ã≤.Z.l.
QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O\Ï~Ú. á„ ê~°OÉèOí Ö’ 148 Ü«∂H±ì Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^ « âÕ ßxH˜ XHõ ã≤.Z.l. LO_Õ"å~°∞.
<À\ò : ã≤.Z.l. #∞Oz ZH“O\òû qÉèÏQÍxfl 1976Ö’ "Õ~∞° KÕ™ê~°∞.
J~°›`Å« ∞ : áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. J#QÍ 10 ãÖ=`«~û åÅ∞ áêÅ<å J#∞Éè= í O LO_®e.
xÜ«∂=∞HõO : ~å„+Ñ ì̈ u¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^q Œ Ñ„ =¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O: ~å„+Ñ ì̈ u
¨ KÕ Ñ„ =
¨ ∂} ã‘fiHÍ~°O KÕÜ∞« |_»∞`å~°∞.
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 6 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 65 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞û Uk =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ Jk =iÎã∞¨ OÎ k.
~år<å=∂ : ~å„+Ñ ì̈ u ¨ H˜ ã¨=∞iÊOKåe.
`˘ÅyOÑ¨Ù : áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ JaèâO◊ ã¨# f~å‡}O ^•fi~å 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À `˘ÅyOK«|_»∞`å~°∞.
q^è∞Œ Å∞ : ã≤.Z.l. Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ |_≥\ ˚ #
ò ∞ `«xd KÕ™êÎ~∞° .
<À\ò : Ñ „ É¨ ∞íè `«fi MÏ`åÅ ãÖÑ¶∂ ¨ xH˜ áêºH± W`«x ã¿ flÇÏ≤ `«∞_»x, `«`fiÎ« "Õ`Î« Jx =∂~°^ æ ~Œ ≈° ‰õΩ_»∞ Jx Jaè=i‚™êÎ~∞° .
WOHÍ áêH±H˜ ã≤.Z.l. #∞ J^Œ#Ñ¨Ù Hõà√◊ ,¡ J^è# Œ Ñ¨Ù KÕ`∞« Å∞, J^Œ#Ñ¨Ù K≥=ÙÅ∞QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
x"ÕkHõ : ã≤.Z.l. `«# x"ÕkHõ#∞ Hˆ O„ÔŒ Ö’ ~å„+Ñ ì̈ u ¨ H˜, ~å„ëêìÅÖ’ QÆ=~°fl~‰ü Ωõ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° .
r`«É`íè åºÅ∞ : ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ "Õ`# « O 30,000 Åaèã∞¨ OÎ k. ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç
Q„ Ç
Æ Ï≤ ™êÎ~∞° . S.\˜. LO_»^∞Œ .
_®II a.P~ü. JOÉË_»¯~ü QÍi L^ÕÌâ◊ºOÖ’ ~å*ÏºOQÆ L#fl`« Ñ¨^Œ=ÙÅÖ’ HõO„\’Å~ü P_ç@~ü [#~°Öò Ju
=ÚY∞ºÅ∞. ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkèH˜ ÖË^• ÉèÏ~°`« Ñ „ É ¨ ∞íè `åfixH˜ ã≤.Z.l. HÍ=e ‰õΩHõ¯=Öˇ Ñ¨xKÕ™êÎ_∞» .
<À\ò : Ñ¨^g Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« W`«#∞ U Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÆO KÕÑ@¨ ~ì å^Œ∞.
"≥Ú^Œ\˜ ã≤.Z.l. [#~°Öò #~°ÇÏ¨ i~å=Ù. Ñ „ ã ¨ ∞¨ `Î O« q<À^£ ~åÜü∞.
UPSC -
~å*ÏºOQÆOÖ’x 14= ÉèÏQÆO 315 #∞Oz 323 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è#
Œ Å∞ Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤. QÆ∞iOz
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~Ú.
94
315 Ñ
„ H¨ Í~°O Hˆ O„^Œ Ñ„ É ¨ ∞íè `åfixH˜ XHõ Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤. LO@∞Ok.
J~°›`«Å∞ : UPSC J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞, ã¨É∞íè ºÅ J~°›`Å« #∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . 10 ãÖ=`«~û åÅ ÑïáêÅ<å
J#∞Éè= í O LO_®e.
xÜ«∂=∞HõO : PiìHÖõ ò 316 Ñ „ H¨ Í~°O UPSC Kè~Ô·≥ ‡<£ =∞iÜ«Ú 8 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ#∞ ~å„+Ñ ì¨ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^gŒ HÍÅO : 6 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 65 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞.û Uk =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ Jk =iÎã∞¨ OÎ k.
`˘ÅyOÑ¨Ù : Jqhu, J„H= õ ∞Ñ „ =¨ ~°}
Î , |O^è∞Œ Ñ
„ u
‘ , Jã¨=∞~°`ú « HÍ#}ÏÅ‰õΩ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞Öì ’ <Õ~° qKå~°}
[iÑ≤ ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ `˘Åy™êÎ~∞° . ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì ã¨ÅÇ¨#∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨
`«Ñ¨ÊHõ áê\ÕKåe. ~å„+¨ìÑü „HÕk q+¨Ü«∂ÅÖ’ `«#‰õΩ `å#∞QÍ gix `˘ÅyOKÕ
JkHÍ~°O Hõey LO\Ï~°∞.
1) k"åÖÏ fÜ«∞_»O
2) W`«~° L^ÀºQÆO KÕÜ∞« _»O
3) n~°…HÍeHõ Jã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ QÆ∞i HÍ=_»O
4) *ˇ·Å∞ tHõ∆ Ñ¨_»_»O
~år<å=∂ : K≥~· ‡° <£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ∞ `«=∞ ~år<å=∂ ~å„+Ñ ì¨ u

r`«É`íè åºÅ∞ : K≥~Ô· ‡<£‰Ωõ 30"ÕÅ∞, W`«~° ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ 26 "ÕÅ∞. ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç g\˜x
Q„ ÇÆ Ï≤ ™êÎ~∞° . S.\˜. LO_»^∞Œ .
q^èŒ∞Å∞ : ã≤qÖò ã¨sfiÃããπ L^ÀºQÍÅ#∞ Éèsí Î KÕÜ∞« _»O, x"ÕkHõÅ#∞ ~å„+Ñ ì¨ u
Ñïq∞`«∞Å∞ : Ñ¨^Œq q~°=∞} `«~°∞"å`« U „Ñ¨Éèí∞`«fi L^ÀºQÍxfl KÕÑ¨@ì~å^Œ∞. J~Ú`Õ ã¨Éèí∞ºÅ∞
Kè≥·Ô~‡<£ Ñ¨^Œq KÕÑ¨@ì=K«∞Û.
1919 ÉèÏ~°`« Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O ÑäH¡ ± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<£ 1926Ö’ U~åÊ@∞ HÍQÍ "≥Ú^Œ\˜
Kè≥·Ô~‡<£ ã¨„~åãπ ÉèÏ~°¯~ü. ÉèÏ~°`« `˘e Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤. Kè≥·Ô~‡<£ ÃÇÏKü.ÔH. Hõ$+¨‚ÖÏ}˜. ÉèÏ~°`« „Ñ¨ã¨∞Î`« Kè≥·Ô~‡<£
ã¨∞cè~ü ^Œ`åÎ.
ZÅHõ∆<£ Hõg∞+¨<£
~å*ÏºOQÆOÖ’ 15= ÉèÏQÆO 324 #∞Oz 329 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è# Œ Å∞ ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨<£ QÆ∞iOz
Ñ¿ ~˘¯O@∞<åfl~Ú. PiìHÖõ ò 324 Ñ „ H¨ Í~°O ÉèÏ~°`^ « âÕ ßxH˜ XHõ ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O LO@∞Ok. 1989 =~°‰Ωõ
Hˆ O„ÔŒ Ö’ UHõ ã¨Éºíè ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O J=∞Å∞Ö’ LOk. 16 JHÀì|~ü 1989# ~år"£QÍOkè Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO UHõ
ã¨Éºíè ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O#∞ ~°^∞Œ Ì KÕã≤ u „ ã¨Éºíè ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O#∞ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. [#=i 1990Ö’
<Õ+# ¨ Öò Ñ
„ O¨¶ \ò Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO u
„ ã¨Éºíè ZxflHÅõ ãÖÑ¶∂ ¨ xfl ~°^∞Œ Ì KÕã≤ uiy UHõ ã¨Éºíè ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O#∞ U~åÊ@∞
KÕã≤Ok. JHÀì|~ü 1993Ö’ Ñ≤.q. „Ñ¨Éèí∞`«fiO UHõã¨Éèíº ZxflHõÅ ãÖÑ¶¨∞O#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã≤ „uã¨Éèíº ZxflHõÅ
ãÖÑ¶¨∞O#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. ^•x „Ñ¨HÍ~°O XHõ¯ ZxflHõÅ „Ñ¨^è•# JkèHÍi, J^ŒÌ~°∞ J^Œ#Ñ¨Ù ZxflHõÅ
JkèHÍ~°∞Å∞ LO\Ï~°∞. g~°∞ x~°Ü ‚ ∂ « Å∞ fã¨∞HÀ=_»OÖ’ "≥∞*Ïi\© Ñ „ u
¨ áê^Œ# =º=Ç¨iOKåe.
95
ã¨É∞íè ºÅ ãÖYº : ~å„+Ñ ì̈ u¨ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° .
xÜ«∂=∞HõO : D =ÚQÆ∞iæ x ~å„+Ñ ì¨ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 6 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 65 ãÖIIÅ∞ Uk =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ Jk.
`˘ÅyOÑ¨Ù : pèÑπ¶ ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨#~°∞#∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ 2/3 =O`«∞ "≥∞*Ïi\©`À `˘Åyã¨∞OÎ k. W`«~° Z#flHÅõ
JkèHÍ~°∞Å#∞ pÑ¶π ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨<£ ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ `˘Åy™êÎ~∞° .
~år<å=∂ : g~°∞ `«=∞ ~år<å=∂Å#∞ ~å„+Ñ ì¨ u¨ H˜ ã¨=∞iÊ™êÎ.
q^è∞Œ Å∞ : ~å„+Ñì̈ u¨ , ~å„+ì̈ âßã¨# ã¨ÉÅíè ∞ áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ LÑ¨ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ ZxflHÅõ #∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ kè.
<À\ò : ™ê÷xHõ Ñ„ É ¨ ∞íè `«fi ZxflHÅõ ∞ `«ÑÊ¨ q∞ye#q.
x"ÕkHõÅ∞ : ZxflHÅõ ãÖÑ¶∞¨ O `«# x"ÕkHõÅ#∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ ã¨=∞iÊã∞¨ OÎ k.
r`«É`íè åºÅ∞ : ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ "Õ`# « O 30 "ÕÅ∞, ÉèÏ~°`« ãÖÑ¶∞¨ \˜`« xkè #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ ™êÎ~∞° .
S.\˜. LO_»^∞Œ .
"≥Ú^Œ\˜ ™ê~°fiu „ Hõ ZxflHÅõ ∞ 1952 x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Ö’H±ãÉ
¨ íè 14=k. Ñ¶ã¨ ìπ pÑ¶π ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨#~ü
ã¨∞‰õΩ=∂~üãO≤ Q∑. Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ J#QÍ 8 ãÖ=`«~û åÅ 9 <≥ÅÅ∞ 11 ~ÀAÅ∞ pÑ¶π ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨#~üQÍ
HÔ .q.ÔH. ã¨∞O^Œ~O° , `«‰Ωõ ¯= ~ÀAÅ∞ J#QÍ 4 <≥ÅÅ 6 ~ÀAÅ∞ pÑ¶π ZÅHõ< ∆ £ Hõg∞+¨#~üQÍ _®II HÔ . <åˆQO„^Œ
=~°‡. ZxflHÅõ Ñ „ ^¨ •è # JkèHÍiQÍ Ñ¨xKÕã# ≤ =∞Ç≤Ïà◊ q.Ü«∞ãπ. ~°=∂^Õq. q"å^•ã¨Ê^Œ =∞iÜ«Ú ZxflHÅõ
ãÖã¨¯~°}Å∞ Ñ „ " ¨ âÕ Ñ Ã◊ \Õì k \˜.Z<£. âı+<
¨ .£ ~å=∞<£ "≥∞QÍÃãã¿ û J"å~°∞¤ á⁄Ok#"å~°∞ \˜.Z<£. âı+< ¨ £ =∞iÜ«Ú
*ˇ.Z<£. eOQÀ¤ Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « Hõg∞+¨#~ü.
1) Ü«∞O.Z<£. QÀáêÅ™êfiq∞ JÜ«∞ºOQÍ~ü 2) #g<£ Kå"å¡ 3) Ü«∞ãπ.q. Y∞ˆ~+≤
PiúHõ ãÖÑ¶¨∞O (ÃÑ¶·<å<£û Hõg∞+¨<£)
~å*ÏºOQÆOÖ’x 280= x|O^èŒ# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ 2 ãÖII Ö’Ñ¨Ù XHõ PiúHõ ãÖÑ¶¨∂xfl U~åÊ@∞
KÕÜ∂ « Åx Ñ ¿ ~˘¯O@∞O_»QÍ 1951 #=O|~°∞Ö’ "≥Ú^Œ\˜ PiúHõ ãÖÑ¶∞¨ O U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_»QÍ ^•xH˜
HÔ .ã≤. xÜ≥∂y Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ =º=Ç¨ÏiOKèå_»∞. Wk ~å*ÏºOQÆ|^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ ãÖã¨.÷
J~°›`Å« ∞ : Kè~Ô·≥ ‡<£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ J~°›`Å« #∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k.
xÜ«∂=∞HõO : Kè~Ô·≥ ‡<£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ#∞ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
x~å‡}O : XHõ Kè~Ô·≥ ‡<£ #Å∞QÆ∞~°∞ ã¨É∞íè ºÅ∞O\Ï~°∞.
Ñ¨^g
Œ HÍÅO : ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° . J#QÍ 5 ãÖ=`«~û åÅ∞
q^è∞Œ Å∞ : Hˆ O„^Œ ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ PiúHõ =#~°∞Å#∞ Ñ¨~Ñ≤}© KÕã∞¨ OÎ k. ~å„ëêìÅ‰õΩ JO^•eû# ã¨Ç¨ Ü«∞ Q„ ÍO@∞Å#∞
ã¨HÍÅOÖ’ JO^Õ@@∞¡ K«∂ã¨∞OÎ kè.
x"ÕkHõÅ∞ : ~å„+Ñ ì̈ u
¨ H˜ ã¨=∞iÊã∞¨ OÎ k. ~år<å=∂ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ H˜ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . ZÑ¶.π ã≤. ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ ã¨ÅÇ¨
~°∂Ñ¨Hõ"≥∞ÿ#q. „Ñ¨ã¨∞Î`« ÃÑ¶·<å<£û Hõg∞+¨<£ Ñ¨^Œ=¸_»=k. Kè≥·Ô~‡<£ q[Üü∞ˆHÖòHõ~ü „Ñ¨ã¨∞Î`«O 12= ÃÑ¶·<å<£û
Hõg∞+¨<£ ã≤áê¶ ~°∞ã¨∞Å∞ J=ÚÖ’ L<åfl~Ú. 2009 JHÀì|~ü <å\˜H˜ 13= ã≤Ñ~¨¶ åã¨∞ Ñ Ã <
·¶ å<£û Hõg∞+¨<£ x"ÕkHõ#∞
96
ã¨=∞iÊOKåe. 2010 U„ÑÖ≤ ò 1 #∞Oz 2015 =∂iÛ 31 =∞^èºŒ D Hõq∞\˜ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ J=∞Å∞Ö’
L<åfl~Ú.
„Ñ¨}ÏoHÍ ãÖÑ¶¨∞O :
~å*ÏºOQÆ |^Œú"≥∞ÿ# ãÖã¨÷ HÍ^Œ∞. J#QÍ ~å*ÏºOˆQ`«~° ãÖã¨÷ Wk. K«@ì|^Œú"≥∞ÿ# ãÖã¨÷ HÍ^Œ∞.
J#QÍ âßã¨<Õ`«~° ãÖã¨÷. ~å*ÏºOQÆOÖ’x 7= Ã+_»∂ºÅ∞ #O^Œ∞ L=∞‡_ç *Ïa`åÖ’ PiúHõ, ™ê=∂lHõ
Ñ
„ Ü
¨ ∂
« oHõÅ∞ J<Õ JOâ◊O P^è•~°OQÍ nxx Hˆ O„^Œ HÍºa<Õ\ò =∂iÛ 15, 1950Ö’ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
q^è∞Œ Å∞ : ^ÕâO◊ Ö’ PiúH,õ ™ê=∂lHõ Ñ „ }
¨ ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOK«@O Wk Hˆ =ÅO ã¨ÅÇ¨ ~°∂Ñ¨Hõ ãÖã¨.÷
x~å‡}O : 1) Ñ „ ^
¨ •è # =∞O„u JkèHÍ~° s`åº J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞.
2) XHõ _çÑÓ¨ º\© K≥~Ô· ‡<£ LO\Ï_»∞. W`«xfl ã Ã O„@Öò HÍºa<Õ\ò xÜ«∞q∞ã¨∞OÎ k. W`«xH˜ Hˆ O„^Œ
HÍºa<Õ\ò Ç¨ÏŸ^• LO@∞Ok.
3) á„ ê~°OÉèOí Ö’ QÆ∞ÖÏÊsù ÖÏÖò #O^• "≥Ú^Œ\˜ _çÑÓ¨ º\© Hõg∞+¨#~ü.
4) Ñ¨ÓiÎHÍÅ Láê^èºŒ Hõ∆ Ñ¨^q Œ U~åÊ@∞ KÕã# ≤ `«~åfi`« q.\˜. Hõ$+¨=
‚ ∂Kåi _çÑÓ¨ º\© Kè~Ô·≥ ‡<£
JÜ«∂º~°∞.
5) áê¡xOQ∑ Hõg∞+¨<£ #O^Œ∞ PiúHõ Ñ „ }
¨ ÏoHõÅ =∞O„`∞« Å∞ JkèHÍ~° s`åº ã¨É∞íè ºÅ∞.
6) áê¡xOQ∑ Hõg∞+¨<£ #O^Œ∞ 4 #∞O_ç 7 =∞Ok ^•HÍ ã¨É∞íè ºÅ∞ LO\Ï~°∞.
<À\ò : giH˜ ˆHO„^Œ ~å[º=∞O„u Ç¨ÏŸ^• LO@∞Ok. I.A.S. Ö’ ã‘xÜ«∞~ü J~Ú# =ºH˜Î HÍ~°º^Œi≈QÍ
=º=Ç¨Ïi™êÎ_»∞.
<À\ò : ~å„+ì̈ Ñ „ É¨ ∞íè `åfiÅ‰õΩ P.C. Ö’ á„ êux^èºŒ O LO_»^∞Œ . #∂º _èbç Ö¡ ’ Ü≥∂[# Éè=
í <£ Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨
JkèHÍ~° Éè= í #O Ñ „ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∞¨ JkèHÍ~° Ñü „ Hõ Ü≥∂[# P.C. x ã¨∂Ñ¨~ü HÍºa<Õ\ò Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . P.C.
H˜ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « _çÑÓ¨ º\© Kè~Ô·≥ ‡<£ =∂O>ˇHã û± O≤ Q∑ JÇ¨ï=
¡ eÜ«∂.
NATIONAL DEVELOPMENT COUNCIL - (N.D.C)

N.D.C. ‰õÄ_® ~å*ÏºOˆQ`«~,° âßã¨<`Õ ~« ° ãÖã¨,÷ N.D.C. 1952 PQÆ+µ¨ ì 6# Ñ
„ }
¨ ÏoHÍ ãÖÑ¶∂
¨ xH˜
J#∞|O^èOŒ QÍ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. nxx ã Ã O„@Öò HÍºa<Õ\ò U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
q^è∞Œ Å∞ : ^ÕâO◊ Ö’ Jaè=$kú HÍ~°ºH„ =
õ ∂Å#∞ ã¨g∞HÕ∆ K«_O» .
x~å‡}O :
1. Primeminister is president.
2. All cabinet ministers are members.
3. All Chiefministers are members.
4. UT Chiefministers and Letnent Governers.
5. Planning Commission Secretary.
QÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ_∞» .
N.D.C. Secretary
6. N.D.C. Z*ˇO_®#∞ P.C. `«Ü∂
« ~°∞ KÕã∞¨ OÎ k.
97
7. nxx ‰õÄ_® ã¨∂Ñ¨~ü HÍºa<Õ\ò Jx Ñ
¿ ~˘¯O\Ï~°∞.
National Integration Council (*ÏfÜ«∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `å =∞O_»e) :
Wk ‰õÄ_® ~å*ÏºOˆQ`«~° âßã¨<Õ`«~° =º=ã¨÷. 1961 *ÏfÜ«∞ ã¨"≥∞ÿHõº`å ã¨=∞ã¨º#∞ K«iÛOz
ÑïjeOK«∞@‰õΩ Ñ „ ^
¨ = Œä ∞ *ÏfÜ«∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `å ã¨^ã Œ ∞¨ û [iyOk. Ñ¶e¨ `«OQÍ N.I.C. x U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
x~å‡}O :
1) P.M. JkèHÍ~°s`åº J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞.
2) Hˆ O„^Œ =∞O„u=∞O_»e ã¨É∞íè ºÅO^Œ~°
3) *ÏfÜ«∞, á„ êOfÜ«∞ ~å[H©Ü∞« áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞.
4) HÍi‡Hõ ãÖÑ¶∂¨ ÅÑ „ u ¨ x^è∞Œ Å∞
5) =∞Ç≤ÏàÏ ãÖÑ¶∞¨ Ñ „ u ¨ x^è∞Œ Å∞, ãÖÑ¶∞¨ ãÖã¨¯~°ÅÎ ∞
6) Ñü„ HÍ ~°OQÍxH˜ K≥Ok# Ñ „ u
¨ x^è∞Œ Å∞.
JO`«~å„+¨ì=∞O_»e
PiìHÖõ ò 263 Ñ „ H¨ Í~°O ~å„+Ñ ì̈ u
¨ 1990Ö’ JO`«~å„+ì̈ =∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕ™ê_»∞. ã¨~å¯iÜ«∂
Hõg∞+¨<£ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å "Õ∞~°‰Ωõ
q^è∞Œ Å∞ : 1) =º=™êÜ«∞O, J_»=ÙÅ∞, J ÅÊãO¨ MÏºHõ =~åæÅ "å~°∞ P~ÀQÆºO =O\˜ L=∞‡_ç Ñ „ Ü
¨ ∂
≥ [<åÅ#∞
~å„+Oì̈ , ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ Hˆ O„ÔŒ , ~å„ëêìÅ =∞^èºŒ K«iÛOK«_O» .
x~å‡}O : 1) P.M. JkèHÍ~° s`åº J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞.
2) Jxfl ~å„ëêìÅ =ÚYº=∞O„`∞« Å∞
3) P.M. KÕ xÜ«∞q∞OK«|_ç Hˆ O„^Œ Ç¨ÏŸO =∞O„u`À ã¨Ç¨ 6 =∞Ok Hˆ O„^Œ HÍºa<Õ\ò =∞O„`∞« Å∞.
<À\ò : Wk ãÖIIxH˜ 3 ™ê~°∞¡ ã¨=∂"Õâ= ◊ ∞"åfie.
Wk Hˆ =ÅO ã¨ÅÇ¨~°∂Ñ¨Hõ ãÖã¨÷ =∂„`" « ∞Õ .
J_»fiˆH\ò [#~°Öò :
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « J_»fiHˆ \ò [#~°Öò ã≤.q. "≥∂Ç¨Ï<£~Ô _ç¤ PiìHÖõ ò 165 Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok.
J~°›`Å« ∞ : Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ J~°›`Å« ∞ Hõey LO_®e.
xÜ«∂=∞HõO : QÆ=~°fl~∞° xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^gŒ HÍÅO : QÆ=~°fl~∞° qâßfiãÖ "Õ∞~°‰Ωõ .
`˘ÅyOÑ¨Ù : QÆ=~°fl~∞° `˘Åy™êÎ_∞» . ~år<å=∂#∞ QÆ=~°fl‰Ωõ ã¨=∞iÊOKåe.
r`«É`íè åºÅ∞ : QÆ=~°fl~∞° x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . ÇÃ Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ "Õ`#
« O 26 "ÕÅ∞ Åaèã∞¨ OÎ k. ~å„+ì̈ ãÖÑ¶∞¨ \˜`«
xkè #∞O_ç Q„ Ç Æ Ï≤ ™êÎ~∞° . S.\˜. LO_»^∞Œ .
~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi Ñ
„ ^
¨ =
Œä ∞ Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∂kèHÍi. ~å„+ì̈ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfixH˜ QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ <åºÜ«∞ ã¨ÅÇ¨^Œ~∞° _»∞.
~å„+ì¨ âßã¨# x~å‡} âßY ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ áêÖÁæx Ñ „ ã
¨ O¨ y™êÎ~∞° . "åi ™œHõ~åºÅ∞ Hõey LO\Ï_»∞. HÍx
98
F@∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ Hõey LO_»^∞Œ .
¿ãì\ò Ñä¡H± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<£ (S.P.S.C) :

S.P.S.C. 315= x|O^è#
Œ Ñ
„ H¨ Í~°O Ñ
„ u
¨ ~å„ëêìxH˜ XHõ S.P.S.C. LO@∞Ok.
xÜ«∂=∞HõO : Kè~Ô·≥ ‡<£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ#∞ QÆ=~°fl~∞° xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 6 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 62 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞û Uk =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ Jk.
~år<å=∂ : QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ ã¨=∞iÊOKåe.
`˘ÅyOÑ¨Ù : ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞ì Ñ„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨ÅÇ¨ "Õ∞~°‰Ωõ ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ `˘Åy™êÎ_∞» .
<À\ò : ãÃ̈ãÊO_£ KÕã ¿ JkèHÍ~°O =∂„`" « ∞Õ QÆ=~°fl~∞° ‰õΩ HõÅ^Œ∞.
q^è∞Œ Å∞ : ~å„+Oì̈ Ö’ Q„ ∂ Æ Ñ¨Ù ã¨sfiã¨∞Å#∞ Éèsí Î KÕÜ∞« _»O.
x"ÕkHõÅ∞ : QÆ=~°fl~‰° Ωõ ã¨=∞iÊOKåe.
<À\ò : Wk ã¨fi`«O`„ « =º=ã¨.÷
„Ñ¨ã¨∞Î`« Kè≥·Ô~‡<£ "≥·. "≥OHõ„\Ïq∞Ô~_ç¤.
*ÏfÜ«∞ Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ *Ï`«∞Å Hõg∞+¨<£ :
338 x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O, Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. Å ãÖHˆ =
∆ ∂xH˜ XHõ Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ JkèHÍix xÜ«∞q∞OKåÅx
Ñ
¿ ~˘¯O@∞Ok. "≥Ú^Œ@ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# JOâßÅ#∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ Ü«∞ãπ.ã≤.,
Ü«∞ãπ.\˜. Hõ=∞+¨<£ 1978Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
<À\ò : Hˆ O„^Œ Ç¨ÏŸOâßY f~å‡}OÖ’ nxx U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. "≥Ú^Œ@ J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞ 'É’ÖÏ áêâßfiãπ
âß„ã—Î≤ 1978 ãÖ=`«~û O° .
1987Ö’ National Commission for SC, S.T. x U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
65= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1990 Ñ „ H¨ Í~°O *ÏfÜ«∞ Ü«∞ãπ.ã≤., Ü«∞ãπ.\˜. Hõg∞+¨<‰£ Ωõ ~å*ÏºOQÆ
Ç¨ÏŸ^• HõeÊOKå~°∞. D K«@Oì Ñ „ H¨ Í~°O 6 QÆ∞~°∞ ã¨É∞íè ºÅ`À ~å"£∞^•<£ Kè~Ô·≥ ‡<£ "≥Ú^Œ\˜ Hõg∞+¨<#
£ ∞ U~åÊ@∞
KÕ™ê~°∞. ~Ô O_»= Hõg∞+¨<£ 1995Ö’ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« QÍ Kè~Ô·≥ ‡<£ Ç Ã ÏKü. Ç¨Ï#∞=∞O`«ÑÊ¨ xÜ«∞q∞OK«|_®¤_∞» .
=¸_»= Hõg∞+¨<£ 1998 Kè~Ô·≥ ‡<£ 'kbÑπ ã≤OQ∑ QÆ∞iÜ«∂— 89= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 2003 Ñ „ H¨ Í~°O
National SC, ST Hõg∞+¨<# £ ∞ ~Ô O_»∞QÍ qÉèl í OKå~°∞.
1. National S.C. Commission
2. National S.T. Commission

Note :D Hõg∞+¨<# £ ∞ Kè~Ô·≥ ‡<£ Hˆ O„^Œ HÍºa<Õ\ò =∞O„u Ç¨ÏŸ^• Hõey LO_®e. "≥ã
· π Kè~Ô·≥ ‡<£Å∞ Hˆ O„^Œ ~å[º
=∞O„u Ç¨ÏŸ^• Hõey LO_®e. ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ ÉèÏ~°`« HÍ~°º^Œi≈ Ç¨ÏŸ^• LO@∞Ok.
National S.C. Commission : 338 x|O^èŒ# „Ñ¨HÍ~°O XHõ *ÏfÜ«∞ S.C. Commission U~åÊ@∞
KÕÜ«∞|_®e.
99
J~°›`Å« ∞ : gi J~°›`Å« #∞ ~å„+Ñ ì̈ u
¨ x~°~‚ Ú™êÎ_∞» . S.C. Commission #∞ ‰õÄ_®.
x~å‡}O : D Hõg∞+¨<# £ ∞ XHõ Láê^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, =∞Ç≤ÏàÏ ã¨É∞íè ºÅ`À ã¨Ç¨ =ÚQÆ∞~æ ∞° ã¨É∞íè ºÅ∞.
xÜ«∂=∞HõO : ~å„+Ñ ì̈ u
¨ xÜ«∂=∞HõO KÕ™êÎ~∞° .
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 3 ãÖIIÅ∞
~år<å=∂ : ~å„+Ñ ì¨ u
¨ ã¨=∞iÊOKåe
q^è∞Œ Å∞ : Ü«∞ãπ.ã≤. "åiH˜ HõeÊOK«|_ç# Ñ „ `¨ ºÕ Hõ q^è∞Œ Å#∞ ãÖ~°HO∆˜ K«∞@ "å\˜ Ñ Ã · ÑïjÅ# [~°∞Ñ¨Ù@,
™ê=∂lHõ, PiúHõ Jaè=$kúH˜ ãÖ|OkèOz# Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ HÍ~°ºH„ = õ ∂ÅÖ’ áêÖÁæ#∞@, ã¨ÅÇ¨Å∞ W=fi_»O.
x"ÕkHõÅ∞ : Hõg∞+¨<£ `«# x"ÕkHõ#∞ ~å„+ì̈ÑüH˜ ã¨=∞iÊOK«QÍ ~å„+ì̈Ñü áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ ã¨=∞iÊ™êÎ_»∞.
XHõ"Õà◊ Hõg∞+¨<£ x"ÕkHõÖ’ U^≥·<å H˘O`« ÉèÏQÆO ~å„+¨ì „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ K≥Ok#k J~Ú LO>Ë ^•xx
~å„+Ñ
ì̈ u
¨ QÆ=~°fl~‰ü Ωõ ÑÖáêe. QÆ=~°fl~ü P x"ÕkHõ#∞ âßã¨# x~å‡} âßY‰õΩ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° .
Hõg∞+¨<£ Ç¨ÏŸ^• : D Hõg∞+¨<£ ã≤qÖò HÀ~°∞ì Ç¨ÏŸ^•#∞ Hõey LO@∞Ok. D Hõg∞+¨<£ `«# Ñ¨x q^è•<åxfl
`å<Õ xÜ«∞O„uOK«∞‰õΩO@∞Ok. 2004Ö’ Ö’ `˘e *ÏfÜ«∞ Ü«∞ãπ.ã≤. ãÖÑ¶∞¨ O U~°Ê_Q» Í ^•x J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞
ã¨∂~°*ò MÏ<£ J~Ú`Õ PÜ«∞# =∞~°}O`À Éè∂ í \Ï ã≤OQ∑ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ xÜ«∞q∞OK«|_®¤_∞» .
<Õ+#¨ Öò S.T. Hõg∞+¨<£ :
PiìHÖõ ò 338 (A) Ñ
„ H¨ Í~°O *ÏfÜ«∞ ST Hõg∞+¨<£ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_®e.
Pâ◊Ü∞« O : ~å*ÏºOQÆO ^•fi~å ST Å‰õΩ ãÖH„ q
õ ∞OKÕ qq^èŒ ~°H}
∆õ Å#∞ ÑïjeOz "å\˜x J=∞Å∞ KÕÜ∞« _»O.
x~å‡}O : D Hõg∞+¨<£ #O^Œ∞ XHõ J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, XHõ Láê^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, XHõ ã
„ Î‘ ã¨É∞íè º~åe`À HõeÑ≤ =ÚQÆ∞~æ ∞°
ã¨É∞íè ºÅ∞ LO\Ï~°∞.
xÜ«∂=∞HõO : ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ KÕ xÜ«∞q∞OK«|_»∞`«∞Ok.
Ñ¨^g
Œ HÍÅO : 3 ãÖIIÅ∞
q^è∞Œ Å∞ : ST Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ãÖ~°HO∆˜ K«∞@, "å\Ã̃Ñ· ÑïjÅ# [~°∞Ñ¨Ù@, ST "åiH˜ ™ê=∂lHõ, PiúHõ
Jaè=$kúH˜ ãÖ|OkèOz Hˆ O„^Œ ~å„+ì̈ Ñ „ É ¨ ∞íè `«fi HÍ~°ºH„ =
õ ∂ÅÖ’ áêÖÁæ#∞@ ã¨ÅÇ¨Å#∞ JOkOK«∞@.
x"ÕkHõÅ∞ : D Hõg∞+¨<£ `«# x"ÕkHõ#∞ ~å„+¨ìÑüH˜ ã¨=∞iÊOK«QÍ ~å„+¨ìÑü ^•xx áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ
ã¨=∞iÊ™êÎ~°∞.
Hõg∞+¨<£ Ç¨ÏŸ^• : ã≤qÖò HÀ~°∞ì Ç¨ÏŸ^•#∞ Hõey LO@∞Ok. `«# Ñ¨x q^è•<åxfl `å<Õ xÜ«∞O„uOK«∞‰õΩO@∞Ok.
<À\ò : 2004 <Õ+#
¨ Öò Ü«∞ãπ.\˜. Hõg∞+¨<£ U~åÊ@∞ HÍQÍ ^•x `˘e Kè~Ô·≥ ‡<£ ‰õΩ#fi~ü ã≤OQ∑.
<Õ+#¨ Öò B.C. Hõg∞+¨<£ :

340 x|O^è# Œ Ñ
„ H¨ Í~°O ~å„+Ñ
ì̈ u
¨ ™ê=∂lHõOQÍ, PiúHOõ QÍ "≥#∞Hõ|_ç# =~åæÅ "åi Ñïã≤`÷ ∞« ÅÃÑ·
XHõ x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ a.ã≤. Hõg∞+¨<#
£ ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂ « e.
100
ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì =∞O_»Å Hˆ ã¨∞ f~°∞Ê#∞ J#∞ãïOz *ÏfÜ«∞ a.ã≤. Hõg∞+¨<#
£ ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _®xH˜
*ÏfÜ«∞ a.ã≤. Hõg∞+¨<£ K«@Oì 1992 # q_»∞^ŒÅ KÕãO≤ k. D K«@Oì U„ÑÖ≤ ò 2, 1993Ö’ J=∞Å∞Ö’H˜
=zÛOk.
x~å‡}O : Hõg∞+¨<£ #O^Œ∞ XHõ Kè~Ô·≥ ‡<£, "≥ã
· π Kè~Ô·≥ ‡<£, #Å∞QÆ∞~°∞ ã¨É∞íè ºÅ∞O\Ï~°∞.
1) ã¨∞Ñ „ O‘ HÀ~°∞,ì Ç Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ, Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ LO_®e.
2) XHõ ™ê=∂lHõ"`Õ Î« ã¨É∞íè ºxQÍ "≥#∞Hõ|_ç# `«~Q° `Æ ∞« Å q+¨Ü∂ « ÅÖ’ q*Ï˝#O L#fl =º‰õΩÅÎ ∞ W`«~°
ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ LO_®e.
1995Ö’ nxx XHõ Láê^èºŒ Hõ∆ Ñ¨^q Œ x U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞.
xÜ«∂=∞HõO : Hˆ O„^Œ Ñ „ É¨ ∞íè `«fi xÜ«∂=∞HõO KÕã∞¨ OÎ k.
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 3 ãÖIIÅ∞
~år<å=∂ : Hˆ O„^Œ Ñ „ É ¨ ∞íè `åfixH˜ ã¨=∞iÊOKåe.
`˘ÅyOÑ¨Ù : Hˆ O„ÔŒ gix `˘Åyã¨∞OÎ k.
1) k"åàÏ fã≤#Ñ¨Ù_»∞
2) tHõ∆ Ñ¨__ » O»
3) HÀ~°∞ì kèHÍ¯~°}‰õΩ áêÅÊ_@ » O
4) 3 ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ Ç¨[~°∞ HÍ#Ñ¨ÙÊ_∞»
q^è∞Œ Å∞ : B.C. Å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å#∞ Ñïjeã¨∞OÎ k. Hˆ O„^•xH˜ ã¨ÅÇ¨Å∞ JOkã¨∞OÎ k. Hˆ O„ÔŒ OBC
*Ïa`åÖ’H˜ H˘`« Î " åix KÕ ~ ° ∞ Û H À=_» O ÖË ^ • Ñ¶ ≤ ~ åº^Œ ∞ Å#∞ ã‘ fi Hõ i OK« _ ®xH˜ =∂~° æ ^ Œ ~ ° ≈ HÍÅ#∞
~°∂á⁄OkOK«_O» . Ñ „ ã¨ ∞¨ `Î « B.C. Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£ S. ~°`fl« "ÖÕ ò áêO_»º<£.
<Õ+¨#Öò Hõg∞+¨<£ Ñ¶¨~ü q∞x„ã‘ìãπ :
nxH˜ ~å*ÏºOQÆ Ç¨ÏŸ^• HõeÊOKåÅ<Õ 103= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} aÅ∞¡#∞ 2004 _çã Ã O|~ü 23#
áê~°"
¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \Ïì~∞° . D q∞x„ãì‘ Hõg∞+¨<£ Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « Kè~Ô·≥ ‡<£ +¨Ñ≤¶ Y∞ˆ~+≤.
*ÏfÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ ãÖÑ¶∞¨ O :

National Commission for Women, *ÏfÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ ãÖÑ¶∞¨ O K«@Oì 1990 Ñ „ H¨ Í~°O 1992Ö’
<Õ+#
¨ Öò Hõg∞+¨<£ Ñ¶~¨ ü L"≥∞<£#∞ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞ XHõ K«@Oì Ñ
„ H¨ Í~°O U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. Wk K«@| ì ^Œ"
ú ∞≥ #
ÿ
ãÖã¨÷.
x~å‡}O : XHõ Kè~Ô·≥ ‡<£, 5 QÆ∞~°∞ ã¨É∞íè ºÅ∞, 1 "≥∞O|~ü, ã
Ã H„ @
õ i LO\Ï~°∞.
xÜ«∂=∞HõO : gix Hˆ O„^Œ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fiO xÜ«∞q∞ã¨∞OÎ k.
Ñ¨^g Œ HÍÅ, : 3 ãÖIIÅ∞
Ñ„ ^
¨ •è # qkè : =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOK«_O» , "åiH˜ ãÖ|OkèOz K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«=∞x
Hˆ O„^•xH˜ ã¨ÅÇ¨Å∞ W=fi_»O.
101
x"ÕkHõ : x"ÕkHõÅ#∞ Hˆ O„^•xH˜ ã¨=∞iÊOKåe.
ã≤qÖò HÀ~°∞ì Ç¨ÏŸ^• Hõey LO_®e.
<À\ò : 1) K«@ì ã¨ÉÅíè Ö’ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ 33% i[ˆ~fi+¨<£ HõeÊOK«_®xH˜ 85= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} q∞Å∞¡#∞
1996Ö’ Ü«Ú<≥> · _
ˇ £Ñ „ O¨¶ \ò Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fiO ^Õ"QÕ “_£ áê~°"
¡ ∞≥ O@∞Ö’ Ñ
„ "
¨ âÕ Ñ
Ã◊ \ì̃Ok.
2) =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ QÆ$Ç¨ÏÇ≤ÏOã¨#∞ ~°H} ∆õ HõeÊOKÕ aÅ∞¡ 2005#∞ 2006 JHÀì|~ü 26 #∞Oz J=∞Å∞Ö’H˜
`≥KåÛ~∞° . =∞Ç≤Ïà◊ÅÑ
Ã · [iˆQ âßs~°Hõ =∂#ã≤H,õ ÖˇO· yHõ, L^ÕfiQÆ Éèií `« PiúHÑ
õ ~¨ ° "ÕkOè Ñ¨ÙÅxfl QÆ$Ç¨ÏÇ≤ÏOã¨
HÕ^ŒH˜ =™êÎÜ∞« x D K«@Oì Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.
QÆ$Ç¨Ï Ç≤ÏOã¨ K«@Oì H„ O˜ ^Œ `«q∞à◊<å_»∞Ö’ `˘e Hˆ ã¨∞ #"≥∂^Œ∞ J~ÚºOk. QÆ$Ç¨Ï Ç≤ÏOã¨ K«@Oì J=∞Å∞Ö’
~å[™ê÷<£ ^Õâ◊OÖ’ J„QÆ™ê÷#OÖ’ LOk. 3440 ˆHã¨∞Å∞, Ô~O_»= ™ê÷#O ˆH~°à◊ 1048, =¸_»=
™ê÷#O PO„^Ñ „Œè ^
¨ âÕ ò 738 Hˆ ã¨∞Å∞.
=∞Ç≤ÏàÏ Hõg∞+¨<Å£ ∞ :
1V) [Ü«∞Ou Ñ¨\ÏflÜ∞« H±, 1992–1995 =~°‰Ωõ <Õ+#
¨ Öò Hõg∞+¨<£ Ñ¶~¨ ü L"≥∞<£ "≥Ú^Œ\˜ Kè~Ô·≥ ‡<£
2) _®II q. "≥∂Ç≤Ïxyi 1995 #∞O_ç 1998 =~°‰Ωõ
3) qÉèÏáê~°™ú ê~°kè 1998 #∞Oz 2002 =~°‰Ωõ
4) _®II Ñ¨Ói‚ J^•fix 2002 #∞Oz 2005 =~°‰Ωõ
5) _®II yi*Ï"åº^£ 2005
Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î O« "≥∞O|~ü ã
Ã H„ @
õ i ã¨∞=∞ˆ~O„^Œ K«@i˚.
*ÏfÜ«∞ =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<£ :

U~åÊ@∞ : ~å„+Ñ
ì¨ u
¨ KÕ *Ïs KÕÜ∞« |_ç# Pi¤<< ≥ û£ ^•fi~å 28 ã
Ã Ñ
Ã Oì |~ü 1993Ö’ U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. áê~°"
¡ ∞≥ O@∞
1994Ö’ D Pi¤<< ≥ #
û£ ∞ K«@|
ì ^ŒOú KÕãO≤ k. D K«@Oì J#∞ãïOz *ÏfÜ«∞ =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<,£
~å„+ì¨ =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<£ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç<å~Ú.
x~å‡}O : XHõ Kè~Ô·≥ ‡<£, 4QÆ∞~°∞ ã¨É∞íè ºÅ∞ LO\Ï~°∞.
<À\ò : ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì =∂r <åºÜ«∞=¸iÎ Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ
2) ã¨∞Ñ
„ O‘ HÀ~°∞ì Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ "≥∞O|~üQÍ
3) Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì =∂r Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨É∞íè ºxQÍ
4) =∂#= Ç¨ Ï ‰õ Ω ¯Å‰õ Ω ã¨ O |Okè O z Ñ¨ i *Ï˝ # O Hõ e y# =º‰õ Ω Î Å ∞ W^Œ Ì ~ ° ∞ ã¨ É è í ∞ ºÅ∞QÍ
xÜ«∞q∞OK«|_»`å~°∞.
1) Ñ
„ ^
¨ •è x : J^èºŒ ‰õΩ∆ Å∞
102
2) ã¨É∞íè ºÅ∞ : Ö’H±ãÉ
¨ íè ã‘ÊH~õ ,ü ~å[ºã¨Éíè Láê^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞, Hˆ O„^Œ Ç¨ÏŸOâßY =∞O„u, Ö’H±ãÉ
¨ íè =∞iÜ«Ú ~å[ºã¨ÉÖíè ’
Ñ
„ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩÅ∞.
3) JkèHÍ~°s`åº ã¨É∞íè ºÅ∞ : 1) <Õ+# ¨ Öò "≥∞<ÿ åi\© Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£.
2) <Õ+#¨ Öò Ü«∞ãπ.ã≤. Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£
3) <Õ+#¨ Öò Ü«∞ãπ.\˜. Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£
4) <Õ+#
¨ Öò Hõg∞+¨<£ Ñ¶~¨ ü L"≥∞<£ Kè~·≥ ü Ñ¨~<û° £
Ñ¨^g Œ HÍÅO : 5 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 70 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞,û Uk =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ Jk =iÎã∞¨ OÎ k.
<À\ò : Ñ¨^g Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« g~°∞ Ñ „ É
¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÆO KÕÜ∞« ~å^Œ∞.
`˘ÅyOÑ¨Ù : Kè~Ô·≥ ‡<£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ∞ Ü«Ú.Ñ≤.Ü«∞ãπ.ã≤. Kè~Ô·≥ ‡<£ ã¨É∞íè ºÅ =Öˇ `˘ÅyOÑ¨|_»`å~°∞.
`å`å¯eHõ Kè≥·Ô~‡<£ : Kè≥·Ô~‡<£ K«xáÈ~Ú<å ~år<å=∂ KÕã≤# ã¨Éèí∞ºÅÖ’ XHõix `å`å¯eHõ Kè≥·Ô~‡<£QÍ
~å„+Ñ ì̈ u
¨ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° .
q^è∞Œ Å∞ : ^ÕâO◊ Ö’x áœ~° Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ qQÍ`«O Hõey#Ñ¨ÙÊ_∞» `«#‰õΩ `å<≥· *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ J=ã¨~" ° ∞≥ #
ÿ
q+¨Ü∂ « ÅÖ’ Hˆ O„^Œ Ñ
„ É
¨ ∞íè `åfixH˜ ã¨ÅÇ¨Å∞ Wã¨∞OÎ k. ã≤qÖò HÀ~°∞ì Ç¨ÏŸ^• Hõey LO@∞Ok.
Ñ
„ ^
¨ •è # HÍ~åºÅÜ«∞O : #∂º _èbç ¡
„Ñ¨ã¨∞Î`« Kè≥·Ô~‡<£ ~å*ËO„^ŒÉÏ|∞.
~å„+ì̈ =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<£ :
x~å‡}O : XHõ Kè~Ô·≥ ‡<£, #Å∞QÆ∞~°∞ "≥∞O|~üû LO\Ï~°∞.
<À\ò : Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì =∂r Ñ
„ ^
¨ •è # <åºÜ«∞=¸iÎ Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ
2) Ç
Ã Ï· HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎQÍ Ñ¨xKÕã#
≤ =ºHÎ̃ ã¨É∞íè º_»∞QÍ
3) lÖÏ¡ [_ç̊QÍ Ñ¨xKÕã#
≤ =ºHÎ̃ ã¨É∞íè º_»∞QÍ
4) =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ ãÖ|OkèOz Ñï*Ï˝#O L#fl W^Œ~Ì ∞° =º‰õΩÅÎ ∞ ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ LO\Ï~°∞.
D Hõg∞+¨<£ ã¨É∞íè ºÅ#∞ ZOÑ≤Hõ KÕÜÚ
« @‰õΩ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# Hõq∞\˜ :
1) ã≤.Ü«∞O. J^èºŒ ‰õΩ∆ _»∞
2) ~å„+ì̈ Ç¨ÏŸO =∞O„u ã¨É∞íè º_»∞
3) JÃãOa¡ ã‘ÊH~õ ü ã¨É∞íè º_»∞
4) JÃãOa¡ Ñ
„ u
¨ Ñ¨H∆õ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ã¨É∞íè º_»∞
xÜ«∂=∞HõO : QÆ=~°fl~ü xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
Ñ¨^g
Œ HÍÅO : 5 ãÖIIÅ∞ ÖË^• 70 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞û
<À\ò : Ñ¨^g
Œ q~°=∞} `«~∞° "å`« Ñ
„ É
¨ ∞íè `«fi L^ÀºQÆO KÕÜ∞« ~å^Œ∞.
103
`å`å¯eHõ Kè~Ô·≥ ‡<£ : Kè~Ô·≥ ‡<£ ~år<å=∂ KÕã<
≤ å, =∞~°}O˜ z<å, ã¨É∞íè ºÅÖ’ XHõix `å`å¯eHõ Kè~Ô·≥ ‡<£QÍ
QÆ=~°fl~ü xÜ«∞q∞™êÎ_∞» .
"åi¬Hõ x"ÕkHõ#∞ QÆ=~°fl~‰ü Ωõ ã¨=∞iÊOKåe. Ñ
„ ã
¨ ∞¨ `Î « =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<£ Kè~Ô·≥ ‡<£ [ã≤ã
ì π ã¨∞Éè+
í <
¨ £
Ô~_ç¤.
104

Bharata-Rajyangam-Final Telugu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bharata-Rajyangam-Final Telugu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ=Ú

1. ÉèÏ~°`« ~å*ÏºOQÆ Jaè=$kú „Hõ=∂Å∞ – K«\ÏìÅ∞ :

Ã _»∂ºÅ∞ #O^Œ∞ W.B. Dargeleng, QÀ~å¯Ç≤ÏÖò H“xûÖ‰ò Ωõ KÕ~åÛÅx Ñ

S~å¡O_£ ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

HÔ #_® ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

HÔ #_® ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

Ñ¨t=Û ∞ [~°‡h #∞O_ç :

ÑÃ„ O¶ Kü ~å*ÏºOQÆO #∞O_ç :

á„ ê^äqŒ ∞Hõ q^è∞Œ Å∞ [áê<£ #∞O_ç :

^èŒ$_» – J^èŒ$_» ~å*ÏºOQÆO :

ÉèÏ~°`« áœ~°ã¨`«ﬁO – „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ :

ˆHO„^Œ HÍ~°ºx~åﬁÇ¨ÏHõ âßY :

148 #∞O_ç 151= PiìHÖõ ò

<À\ò : ~å*ÏºOQÆO á„ ê~°OÉèOí Ö’ á„ ê^äq

~å„+Ñ ì̈ u¨ 352= x|O^è# Œ Ñ

1. QÀÖH±<å`ü Hˆ ã¨∞ : 1967 Ñ¨O*ÏÉòÖ’ [iy#k. D Hˆ ã¨∞Ö’ Ñ „ ^

~å*ÏºOQÆOÖ’x 4= ÉèÏQÆO 36 #∞Oz 51 =~°‰Ωõ QÆÅ x|O^è#

~å*ÏºOQÆO QÆ∞iOz x~°ﬁzã¨∞OÎ k. xˆ~t

Q„ Í=∞ Ñ¨OKå~Úf =º=ã¨#

D S^Œ∞ JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz Ñ ¿ ~˘¯O@∞Ok.

1. HÍi‡‰õΩÅ‰õΩ <åºÜ«∞"≥∞# ÿ Ñ¨x Ñ¨iã≤`÷ ∞« Å∞ HõeÊOKåe.

1. =º=™êÜ«∞O, Ñ¨â√◊ áÈ+¨} âß„ãÜ Î‘ ∞« Ñ¨^u

D ã¨=~°} K«@ìO „Ñ¨HÍ~°O ~å*ÏºOQÆOÖ’ U ÉèÏQÍ<≥·<å ã¨=iOKÕ JkèHÍ~°O áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ

D Hˆ ã¨∞Ö’ 24= ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@Oì Ü≥ÚHõ¯ K«@| ì ^Œ`ú #

nxx q∞x ~å*ÏºOQÆO Jx JO\Ï~°∞. ~å*ÏºOQÍxˆH iq[<£ ÖÏO\˜^x Œ JO\Ï~°∞. D ã¨=~°}

D K«\Ïìxﬂ J#∞ã¨iOz Pã≤Î Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ á„ ê^äq

Ü«∞O._ç. â◊~‡° J<Õ Ñ¨iáêÅ<å âß„ã"

~å*ÏºOQÆO á„ ê~°OÉèOí Ö’ á„ ê^äq

ZxﬂHÖõ ’¡ áÈÖˇ· K≥Å∞¡ÉÏ@∞‰õΩ F@¡ qÅ∞=

Ñ„ ^¨ •è x =∞iÜ«Ú LÑ¨ Ñ„ ^¨ •è #∞Å *Ïa`å :

ã≤áê¶ ~°ã∞¨ *Ï<£ =Ú`åÜ«Ú_£ Hõq∞\˜ U~åÊ@∞ 1950, ã¨OYº 30 JuÃÑ^Œk

1) PAC 2) ESTIMATION COMMITTEE 3) CPO ÖË^• CPC

1) âßã¨# x~å‡} JkèHÍ~åÅ∞ : áê~°" ¡ ∞≥ O@∞ Ü≥ÚHõ¯ Ñ „ ^

nxx ‰õÄ_® Ö’H±ãÉ

âßã¨# ã¨ÉÖíè ’ ã¨É∞íè ºÅ Ñ„ ã

U HÍ~°}O KÕ`< « <

a) \’ÔH<£ HÀ`« (Token Cut Motion) :

1. ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°ã`¨ ﬁ« O Hõey LO_®e.

PiúHõ aÅ∞¡Å∞ |_≥\ ˚ ò q^è•# ã¨ÉÖíè ’ Ñ

~å*ÏºOQÆs`åº ~å„+¨ì=∞O_»e JO^Œ~°∂ ã¨=∂#∞Å∞QÍ ÉèÏqOK«|_»`å~°∞. ~å„+¨ì =ÚYº=∞O„u

nxx kQÆ∞= ã¨É,íè Jâßâ◊ﬁ`« ã¨É,íè Ñ „ *¨ Ï Ñ„ u

ã‘ÊH~õ ü QÍx _çÑÓ¨ º\© ã‘ÊH~õ ü QÍx ÖË#Ñ¨ÙÊ_∞» ã¨ÉÏè HÍ~°ºH„ =

q^è•# Ñ¨i+¨`ü U~°Ê_#

~å„+¨ì âßã¨# x~å‡} âßY ã¨O=`«û~åxH˜ ™ê^è•~°}OQÍ 2 ™ê~°∞¡ ã¨=∂"Õâ◊O JQÆ∞#∞.

1. âßã¨# x~å‡} JkèHÍ~åÅ∞ : âßã¨# x~å‡} âßY Ü≥ÚHõ¯ Ñ

1) Xil#Öò JkèHÍ~åÅ∞ : ~å*ÏºOQÆOÖ’ Ç

H˜Ok HÀ~°∞Åì ∞ WzÛ# f~°∞ÊÅÑ

kQÆ∞= HÀ~°∞Åì ∞ Ñ¨xKÕã∞¨ #

_èbç ¡ ã¨∞ÖÏÎ<Å£ ∞ "≥ÚQÆÖò ™ê„=∂[ºOÖ’ Ñ

'ÖÏ~ü¤ =∂Ü≥∂—— W`«# JkèHÍ~° qˆHO„nHõ~}

C.D.P., N.E.S.S. Ñ¨^HŒä ÍÅ∞ PtOz# ÅH∆ÍºÅ#∞ ™êkèã∞¨ <Î åﬂÜ∂

243 (I) PiìHÖõ ò : ~å„+ì̈ PiúHõ ã¨OÑ¶∞¨ O, Ñ

~år<å=∂ : K≥~· ‡° <£ =∞iÜ«Ú ã¨É∞íè ºÅ∞ `«=∞ ~år<å=∂ ~å„+Ñ ì¨ u

NATIONAL DEVELOPMENT COUNCIL - (N.D.C)

¿ãì\ò Ñ¨a¡H± ã¨sﬁãπ Hõg∞+¨<£ (S.P.S.C) :

2. National S.T. Commission

<Õ+#¨ Öò B.C. Hõg∞+¨<£ :

*ÏfÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OÑ¶∞¨ O :

*ÏfÜ«∞ =∂#= Ç¨Ï‰õΩ¯Å Hõg∞+¨<£ :

You might also like

nxx q∞x ~åÏºOQÆO Jx JO\Ï~°∞. ~åÏºOQÍxˆH iq[<£ ÖÏO\˜^x Œ JO\Ï~°∞. D ã¨=~°}