BETONARME YAPI TASARIMI

DEPREM HESABI

Doç. Dr. Mustafa ZORBOZAN

Kasım 2007
 GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
31 Ekim 2006 ve 31 Ekim 2007 tarihleri arasında ülkemizde
kaydedilen deprem etkinlikleri
Kaynak: http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/map/tr/oneyear.html
 GENEL BİLGİ
1999 Marmara ve Düzce Depremlerinden Görüntüler

ZORBOZAN / AYDEMİR
GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Yaklaşık 2.8m
 GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Yaklaşık
3.5 m
Zayıf kat
 ZORBOZAN / AYDEMİR
GENEL BİLGİ
GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Kiriş-kolon
birleşiminde kolon
etriyeleri yok.
 GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Zemin kat kolonlarının
üst ve alt kotlarında
plastik mafsal oluşarak
binada zemin kat
mekanizması
gerçekleşmiş
 GENEL BİLGİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Köşe kolon
hasarı
 ZORBOZAN / AYDEMİR
GENEL BİLGİ
 GENEL BİLGİ

ANA İLKE

ZORBOZAN / AYDEMİR
İvme (g)
İvme (g)
İvme (g)

Zaman (s) Zaman (s) Zaman (s)

Hafif şiddetteki deprem Orta şiddetteki deprem Şiddetli deprem

yapısal ve yapısal yapısal ve yapısal Can güvenliğini

olmayan elemanların olmayan sağlamak amacıyla
hasar görmemesi. elemanlardaki kalıcı yapısal hasar
hasarın sınırlı ve oluşumunun
onarılabilir düzeyde sınırlandırılması.
olması.
Deprem yönetmeliğine göre yeni binaların tasarımında esas alınacak tasarım
depremi, şiddetli depreme karşılık gelmekte olup, bina önem katsayısı I=1 olan
binalar için 50 yıllık bir süre içinde aşılma olasılığı %10 olan depremdir.
 GENEL BİLGİ

HESAP YÖNTEMLERİ

ZORBOZAN / AYDEMİR
Eşdeğer Deprem Yükü Dinamik Yöntemler (DY)
Yöntemi (EDY)
•Basit ve karmaşık her tür yapının
deprem hesabı dinamik yöntemlerle
•kullanımı belirli koşullara bağlıdır*. Yapılabilir*.

Mod Birleştime Zaman Tanım Alanında

Yöntemi Hesap Yöntemleri

*Yapı yüksekliği ve yapı düzensizliklerine bağlı olarak, Deprem Yönetmeliğinde

tanımlanmış en azından kullanılması zorunlu olan hesap yöntemlerine göre belirlenir.
 GENEL BİLGİ
Deprem Yönetmeliği yapı yüksekliği ve yapı düzensizliklerine bağlı olarak
en azından kullanılması zorunlu olan hesap yöntemlerini aşağıdaki gibi
vermektedir.

ZORBOZAN / AYDEMİR
ηbi ⇒ Burulma düzensizliği katsayısı ⇒
B2 ⇒ Rijitlik düzensizliği (yumuşak kat) ⇒
Di ⇒ Ek dış merkezlik büyültme katsayısı ⇒
 GENEL BİLGİ
Deprem Hesap
Yönteminin Belirlenmesi
1. ve 2. DERECE 3. ve 4. DERECE
DEPREM DEPREM
BÖLGELERİNDE BÖLGELERİNDE

ZORBOZAN / AYDEMİR
m m m m
HN < HN HN
40m
HN

Burulma Burulma bi>2

bi 40m
Düzensizliği Düzensizliği
(A1) (A1)

bi<2

bi>
bi
ki<2
Rijitlik
Düzensizliği
(B2)
bi
ki>2

EDY EDY
Di* ( ) ( ) Dinamik
Yöntemler
 GENEL BİLGİ
Düzensiz Binalar

ZORBOZAN / AYDEMİR
 GENEL BİLGİ
(A1) Burulma düzensiliği katsayısı ( ηbi)

ZORBOZAN / AYDEMİR
 GENEL BİLGİ
Düzensiz Binalar

ZORBOZAN / AYDEMİR
A2

Döşeme
süreksizliği

A3

Planda çıkıntılar
bulunması
 GENEL BİLGİ
Düzensiz Binalar

ZORBOZAN / AYDEMİR
 GENEL BİLGİ
Düzensiz Binalar

Tüm iç kuvvetler %50

arttırılır.

ZORBOZAN / AYDEMİR
B3

Düşey Eleman süreksizliği

 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Uygulamada karşılaşılan yapıların büyük çoğunluğu için “Eşdeğer Deprem
Yükü Yöntemi” kullanılabilmektedir.

Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Belirlenmesi ( Vt )

Vt ⇒ Taban kesme kuvveti,

ZORBOZAN / AYDEMİR
W ⇒ Binanın depremde hesaba katılan
toplam ağırlığı.

wi ⇒ i. Katın ağırlığı
N ⇒ kat sayısı
N wn
gi ⇒ i. Kat sabit yükleri toplamı

wi
qi ⇒ i. Kat hareketli yükleri toplamı
i
n ⇒ hareketli yük katılım katsayısı
2
1 w1
 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Hatırlatma
A(T1) ⇒ Gözönüne alınan deprem doğrultusu için
birinci doğal titreşim periyodu T1’e karşı gelen
Spektral İvme Katsayısı

ZORBOZAN / AYDEMİR
Ao ⇒ Etkin yer ivmesi katsayısı
I ⇒ Bina önem katsayısı
S(T)⇒ Spektrum katsayısı

Ao ⇒ Etkin yer ivmesi katsayısı

Bkz. deprem bölgeleri

haritası
Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası

ZORBOZAN / AYDEMİR
 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Hatırlatma
I ⇒ Bina önem katsayısı

ZORBOZAN / AYDEMİR
 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
S(T) ⇒ Spektrum katsayısı Hatırlatma

Spektrum katsayısı S(T), yerel zemin koşulları

ve binanın doğal titreşim periyodu T’ ye bağlı
olara hesaplanır

ZORBOZAN / AYDEMİR
S(T)

2.5

1.0 Z4
Z3
Z2
Z1

0.1 0.3 0.6 0.9 T=1.3 T (s)

 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Hatırlatma
Ra(T) ⇒ Deprem Yükü Azaltma Katsayısı
Depremde taşıyıcı sistemin kendisine özgü doğrusal
elastik olmayan davranışını göz önüne almak üzere
spektral ivme katsayısına göre bulunacak elastik
deprem yükleri, Ra(T) Deprem Yükü Azaltma

ZORBOZAN / AYDEMİR
Katsayısı’na bölünecektir.

R ⇒ Taşıyıcı sistem
davranış katsayısı
 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Hatırlatma

Belirlenmesi

ZORBOZAN / AYDEMİR
Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Bina Katlarına Dağıtımı

∆FN+FN N
VN =∆FN+FN

VN-1 = ∆FN+ FN+FN-1

Fi i N
Vi Vi = ∆FN + ∑Fi
HN
i=i

Hi F2
F2 2
1. Kat V1 F1
F1 1
Zemin VZemin = Vt

Vt Kat kesme kuvvetleri

 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi ve
Kat Kesme Kuvvetlerinin Hesabı

ZORBOZAN / AYDEMİR
Vi ⇒ Kat kesme kuvvetleri
 EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Binanın Birinci Doğal Titreşim Periyodunun Hesabı
dfN
FfN ω2 mN
dfN mN

dfi

ZORBOZAN / AYDEMİR
dfi
Ffi ω2 mi dfi
i mi mi= wi/g

Ff1 ω2 m1 df1
m1
1 2

Fiktif Betti karşıtlık teoreminden;

2π kuvvetler
T1 =
ω N N

∑(F × d ) = ω × ∑(m × d
2 2
fi fi i fi )
i=1 i=1
N

∑ (m × d fi )
2
N

∑(F × d
i
T = 2π × i =1
fi fi )
Özel açısal frekans ⇒ ω =
N

∑ (F
i=1
× d fi ) N

∑(m × d
fi
2
i =1 )
i fi
i=1
 BETONARME ÇERÇEVELERDEN OLUŞAN
YAPILARDA DEPREM HESABI

Deprem Hesabı

ZORBOZAN / AYDEMİR
Yaklaşık Yöntemler Kesin Yöntemler

Deplasman Yöntemleri
D Değerleri Yöntemi
(Muto Yöntemi) 3 Boyutlu Deprem Analizi-
-SAP2000 vb...
 BETONARME ÇERÇEVELERDEN OLUŞAN
YAPILARDA DEPREM HESABI
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
1- Varsayımlar
•Deprem kuvvetleri yapıya katlar seviyesinde yatay olarak etkimektedir.
•Kat döşemeleri kendi düzlemleri içinde sonsuz rijittir.

ZORBOZAN / AYDEMİR
•Malzeme lineer elastiktir.
•Yapıda burulma etkisi oluşmamaktadır.
2- vij Kolon Kesme Kuvvetlerinin Belirlenmesi δi ⇒ i. Katta i+1
döşemesinin i.
∆FN+FN
δi Döşemeye göre
i+1
i+1 yatay deplasmanını
i.kat
Fi vij göstersin.
i
vij ⇒ i. Katta j.
i Kolona gelen yatay
F2 kesme kuvveti
F1 Dij ⇒ i. Katta j.
Kolonun yatay
δi deplasmanı kolona gelen yatay kesme kuvveti ile rijitliği
doğru orantılı, kolonun yatay rijitliği ile ters orantılıdır.
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
Burulma olmadığı ve katların kendi düzlemleri içinde sonsuz rijit
oldukları kabul edildiği için, bir kattaki tüm kolonlar aynı yatay yer
değiştirmeyi yaparlar. m

vim ∑
vij
δi v i1 v i 2 vij Vi
i+1 δ i = = = ....... = = ....... = = i=1
m
= m
Di1 Di 2 Dij Dim

ZORBOZAN / AYDEMİR
∑ ij ∑ Dij
D
vij i =1 i =1

i
Dij
vij = Vi × m
∑Dij
i=1

12⋅ Ec ⋅ Ic,ij 12Ec ⎛ Ic,ij ⎞ 12⋅ Ec 12⋅ Ec

Di j = ⋅a = ⋅ ⎜ ⋅ a ⎟ = ⋅ (k ⋅ a ) = ⋅ Dij
hi2 ⎜⎝ hi ⎟⎠
c,ij
h3i hi2 hi2

12⋅ E Ic,ij Ic,ij Dij

Di j = 2 c ⋅ Dij , kc,ij = , Dij = a ⋅ ⇒ vij = Vi ⋅ m
hi hi hi
∑D
j=1
ij
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
a ⇒ düzeltme katsayısı. Dij Hatırlatma
vij = Vi ⋅ m Ic ,ij Ic ,ij
ki ⇒ kiriş redörü (Ii/Li) (k1, k2, k3, k4) Dij = a ⋅ k c ,ij =
kc ⇒ kolon redörü
∑j=1
Dij hi hi

k1 k2
k1 + k2 + k3 + k4
k=

ZORBOZAN / AYDEMİR
2 ⋅ kc
kc
k
a= , D = a ⋅ kc
k3 k4 2+ k
(k2 = k4 = 0)

k1 k2 k1 + k2
k=
kc
kc
0.5 + k
(k1 = 0) a= , D = a ⋅ kc
2+k
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
3- Kolon Deprem Momentlerinin Hesabı

δi Müst =(1-y) ⋅ hi ⋅ vij

i+1

± (1-y) ⋅
y ⇒ Moment sıfır

ZORBOZAN / AYDEMİR
hi hi noktasının kolon alt
vij vij ucuna uzaklığının kat
y⋅
yüksekliğine oranıdır.
± hi
i
y = y0 + y1 + y2 + y3
Malt =y ⋅ hi ⋅ vij
y0 ⇒ k ve kolonun bulunduğu katın yerine bağlı standart büküm
noktasının yerini veren katsayı.
y1 ⇒ kolona alttan ve üstten birleşen kiriş rijitliklerinin farklı olması
halinde düzeltme terimi.
y2 ⇒ Üst kat kolonunun hesaplanan kat kolonlarına göre farklı yükseklikte
olmasının etkisini hesaba katan düzeltme terimi (en üst katta y2=0).
y3 ⇒ Alt kat kolonunun hesaplanan kat kolonlarına göre farklı yükseklikte
olmasının etkisini hesaba katan düzeltme terimi (en alt katta y3=0).
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)

ZORBOZAN / AYDEMİR
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)

ZORBOZAN / AYDEMİR
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)

ZORBOZAN / AYDEMİR
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
Kolonların deprem momentlerinin hesabı

S1 4

ZORBOZAN / AYDEMİR
S2 4
S3 2
S4 4
S5 2
S6 2
S7 2
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
4- Kiriş Deprem Momentlerin Hesabı

Kenar düğüm noktalarında

Malt

ZORBOZAN / AYDEMİR
Mkiriş
Mkiriş = (Malt +Müst)

Müst

Orta düğüm noktalarında

Malt
⎛ k1 ⎞ M1
M1 = ⎜⎜ ⎟⎟ ⋅ (Malt + Müst )
⎝ k1 + k 2 ⎠ k1 k2

⎛ k2 ⎞ M2
M2 = ⎜⎜ ⎟⎟ ⋅ (Malt + Müst )
+
⎝ 1 2⎠
k k Müst
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
6- Kolon-Kiriş Deprem Momentlerin Düzeltilmesi
a1 a1
M + Malt h Msağ
′ = Müst − üst
Müst ⋅ 2 2 M’sağ
hi 2

ZORBOZAN / AYDEMİR
l
h/2 Müst
h/2
a2 a2
M’üst Msol M’sol 2 2

hi
Msol + Msağ a1
M′sol = Msol − ⋅
l 2
M’alt
h/2 Msol + Msağ a2
M′sağ = Msağ − ⋅
Malt h/2 l 2

Müst + Malt h
′ = Malt −
Malt ⋅
hi 2
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
C-C Aksı Deprem Momentleri Diyagramı

ZORBOZAN / AYDEMİR
D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
C-C Aksı Deprem Kesme Kuvvetleri Diyagramı

ZORBOZAN / AYDEMİR
 D DEĞERLERİ METODU (MUTO YÖNTEMİ)
C-C Aksı Kolon Deprem Normal Kuvvetleri Diyagramı

Deprem
Yönü

ZORBOZAN / AYDEMİR
vkiriş

-+

Ndep-S3

S3 S6