1 ZENBAKI ERREALAK

27. orrialdea

HAUSNARTU ETA EBATZI

Z-tik Q-ra igaro

■ Esan honako ekuazio hauetako zein ebatz daitekeen Z multzoan eta zein ebaz-
teko behar den zenbaki arrazionalen multzoa, Q.
a) –5x = 60 b) –7x = 22 c) 2x + 1 = 15
d) 6x – 2 = 10 e) –3x – 3 = 1 f) –x + 7 = 6

Se pueden resolver en Z a), c), d) y f).

Hay que recurrir a Q para resolver b) y e).

Q-tik Á-ra igaro

■ Ebatzi orain honako ekuazio hauek:
a) x 2 – 9 = 0 b) 5x 2 – 15 = 0 c) x 2 – 3x – 4 = 0
d) 2x 2 – 5x + 1 = 0 e) 7x 2 – 7x = 0 f) 2x 2 + 3x = 0

a) x 2 – 9 = 0 8 x = ±3

b) 5x 2 – 15 = 0 8 x 2 = 3 8 x = ± √3

3 ± √9 + 16 3±5 4
c) x 2 – 3x – 4 = 0 8 x = = =
2 2 –1
—
— 5 + √17
5 ± √17 —
5 ± √25 – 8 4—
d) 2x 2 – 5x + 1 = 0 8 x = = =
4 4 5 – √17
—
4

e) 7x 2 – 7x = 0 8 x 2 – x = 0 8 x = 0, x = 1
3
f) 2x 2 + 3x = 0 8 x (2x + 3) = 0 8 x = 0, x = –
2

Unitatea 1. Zenbaki errealak

1
 Zenbaki irrazionalak

■ Egiaztatu √2 irrazionala dela. Horretarako, suposatu irrazionala ez dela:

p
√2 = . Eginber bi eta kontraesan batera helduko zara.
q
Supongamos que √2 no es irracional. Entonces, se podría poner en forma de fracción:
p p2
√2 = 8 2 = 2 8 p 2 = 2q 2
q q
En p 2, el factor 2 está un número par de veces (es decir, en la descomposición de
factores primos de p 2, el exponente de 2 es par). Lo mismo ocurre con q 2. Por tan-
to, en 2q 2 el exponente de 2 es un número impar. De ser así, no se podría cumplir
la igualdad.
p
Suponiendo que √2 = llegamos a una contradicción:
q
“p 2 = 2q 2, pero p 2 no puede ser igual a 2q 2”.
Por tanto, √2 no puede ponerse en forma de fracción. No es racional.

■ Lortu F-ren balioa, kontuan hartuta F : 1 neurriko laukizuzen bat eta lauki-
zuzen horri karratu bat kenduz gero lortzen dena antzekoak direla.

F–1

F 1
= 8 F(F – 1) = 1 8 F2 – F – 1 = 0
1 F–1
—
1 + √5
—
1 ± √1 + 4 2 —
F= =
2 1 – √5
— (negativo)
2
√5 + 1
Como F ha de ser positivo, la única solución válida es F = .
2

Unitatea 1. Zenbaki errealak

2
 UNITATEA 1

28. orrialdea
1. Kokatu honako zenbaki hauek diagraman:
) 3 3
√3 ; 5; –2; 4,5; 7, 3; – √6 ; √64 ; √–27 ; √–8

Á
Q

Z N

Á
— Q )
√3 7,3
4,5

3 —
– √6 Z N 5
— –2
√ –8 —
3— √ 64 = 8
√–27 = –3

2. Kokatu aurreko ariketako zenbakiak honako lauki hauetan. Zenbaki bakoitza

lauki batean baino gehiagotan egon daiteke.

ARRUNTAK, N
OSOAK, Z
ARRAZIONALAK, Q
ERREALAK, Á
EZ ERREALAK

Gehitu beste zenbaki bat (zuk nahi duzuna) laukietako bakoitzean.

—
ARRUNTAK, N 5; √ 64
— 3 —
OSOAK, Z 5; –2; √ 64; √ –27
) — —
ARRAZIONALAK, Q 5; –2; 4,5; 7,3; 3√ –27; √ 64
— ) 3 — — 3 —
ERREALAK, Á √ 3; 5; –2; 4,5; 7,3; –√6; √ 64; √ –27
—
EZ ERREALAK √ –8

Unitatea 1. Zenbaki errealak

3
 29. orrialdea
3. Adierazi honako multzo hauek:
a) (–3, –1) b) [4, + @) c) (3, 9] d) (– @, 0)

a) b)
–3 –1 0 0 4

c) d)
0 3 6 9 0

4. Adierazi honako multzo hauek:

a) { x / –2 Ì x < 5} b) [–2, 5) « (5, 7]
c) (– @, 0) « (3, +@) d) (– @, 1) « (1, + @)

a) b)
–2 0 5 –2 0 5 7
c) d)
0 3 0 1

30. orrialdea
1. Kalkulatu honako balio absolutu hauek:
a) |–11| b) |π| c) |– √5|
d) |0| e) |3 – π| f) |3 – √2|
g) |1 – √2 | h) |√2 – √3 | i) |7 – √50 |

a) 11 b) π c) √5
d) 0 e) |3 – π| = π – 3

f) |3 – √2 | = 3 – √2 g) |1 – √2 | = √2 – 1

h) | √2 – √3 | = √3 – √2 i) |7 – √50 | = √50 – 7

2. Esan x-ren zer baliotarako betetzen diren honako erlazio hauek:

a) |x| = 5 b) |x| Ì 5 c) |x – 4| = 2
d) |x – 4| Ì 2 e) |x – 4| > 2 f ) |x + 4| > 5

a) 5 y –5 b) – 5 Ì x Ì 5; [–5, 5]
c) 6 y 2 d) 2 Ì x Ì 6; [2, 6]
e) x < 2 o x > 6; (–@, 2) « (6, +@) f) x < – 9 o x > 1; (–@, –9) « (1, +@)

Unitatea 1. Zenbaki errealak

4
 UNITATEA 1

31. orrialdea
1. Sinplifikatu:
12 12 5
a) √x 9 b) √x 8 c) √y 10
6 9 8
d) √8 e) √64 f) √81
12 4 12 3
a) √ x 9 = √ x 3 b) √x 8 = √ x 2
5 6 6
c) √y 10 = y2 d) √ 8 = √ 23 = √ 2
9 9 3 3 8 8
e) √ 64 = √ 26 = √ 22 = √ 4 f ) √ 81 = √ 34 = √ 3

4 3
2. Zein da handiena, √31 o √13 ?

Reducimos a índice común:

4 12 3 12
√31 = √29 791 ; √13 = √28 561
4
Por tanto, es mayor √31 .

3. Laburtu errotzaile komunera:

12 18 3 9
a) √a 5 y √a 7 b) √51 y √132 650
12 36 18 36 3 9 9
a) √a 5 = √a 15 ; √a 7 = √a 14 b) √51 = √132651 ; √132650

4. Sinplifikatu:
—
a) (√√√—k )8 5 3
b) √√x 10
— 3 —
c) √(√x )6
8 15
a) ( √ k ) = k
8 3 6
b) √x 10 = √ x 2 c) √ x 6 = x

32. orrialdea
5. Laburtu:
3 5 3 6 4 8 4 3
a) √2 · √2 b) √9 · √3 c) √2 · √2 · √2 d) √8 · √4
15 15 15
a) √25 · √23 = √28
6 6 6
b) √ 34 · √ 3 = √ 35
8 8 8 8
c) √ 24 · √ 22 · √ 2 = √ 27
12 12 12 12 12
d) √83 · √44 = √(23)3 · (22)4 = √217 = 2 √25

Unitatea 1. Zenbaki errealak

5
 6. Sinplifikatu:
5 6 4
√x √a · b √a3 √a3 · b5 · c
a) 3 b) 3 c) 3 d)
√x √a · b √a2 √a · b3 · c3

x3 1 6 a3 b3
√ √ √
6
a) = = √ x –2 b) = √a b
x5 x2 a2 b2

6 a3 6 1 4 a3 b5 c 4 a 1 4 a
√ √ √ √ √
6
c) = = √ a –1 d) = =
a4 a a2 b6 c6 b c5 c bc

7. Laburtu:
3 5 4
√32 √9 √16 √729
a) b) 3 c) d
√3 √3 √2 √3

34 6 36
√ √
6 6 3
a) = √3 b) = √ 34 = √ 32
33 32

10 28 4 36
√ √
10 10 4
c) = √ 23 = √ 8 d) = √ 34 = 3
25 32

8. Batu eta sinplifikatu:

a) 5 √x + 3 √x + 2 √x

b) √9 · 2 + √25 · 2 – √2

c) √18 + √50 – √2 – √8

d) √27 – √50 + √12 + √8

e) √50a – √18a

a) 10 √x

b) 3 √2 + 5 √2 – √2 = 7 √2

c) √18 + √50 – √2 – √8 = √2 · 32 + √2 · 52 – √2 – √23 =

= 3 √2 + 5 √2 – √2 – 2 √2 = 5 √2

d) √33 – √2 · 52 + √22 · 3 + √23 = 3 √3 – 5 √2 + 2 √3 + 2 √2 = 5 √3 – 3 √2

e) √2 · 52 · a – √2 · 32 · a = 5 √2a – 3 √2a = 2 √2a

Unitatea 1. Zenbaki errealak

6
 UNITATEA 1

33. orrialdea
9. Arrazionalizatu izendatzaileak, eta sinplifikatu ahal duzun adina:
5 3
a) b) 3
√7 √4
7 1
c)
√ 3
d)
√a3
3 4
e) f)
√50 √18
2 1
g) 3 h) 3
√25 √40
3 2
i) 3 j) 3
√36 √100

5
a) = 5√ 7
√7 7
3
3 3 3 √2
b) 3 = 3 =
√4 √ 22 2

7 √ 7 = √ 21
c)
√ 3
=
√3 3

d)
1
=
1
=
√a
√a 3 a √a a2

3 3 3 3√ 2
e) = = =
√ 50 √ 2 · 52 5√ 2 10

4 4 4
f) = = = 4√ 2 = 2√ 2
√ 18 √2 · 3 2 3√ 2 6 3
3
2 2 2 √5
g) 3 = 3 =
√ 25 √5 2 5
3 3
h)
1
= 3
2
= 3
1
=
√ 52 = √ 25
3
√ 40 √ 23 · 5 2√ 5 10 10
3 3 3
3 3 3 √2 · 3 3 √6 √6
i) 3 = 3 = = =
√ 36 2
√2 · 32 2 · 3 6 2
3 3 3
2 2 2 √ 2 · 5 2 √ 10 √ 10
j) 3 = 3 = = =
√ 100 √ 2 · 52
2 2·5 10 5

Unitatea 1. Zenbaki errealak

7
 10. Arrazionalizatu izendatzaileak, eta sinplifikatu ahal duzun adina:
1 x+y
a) — b) — —
√2 + 1 √x + √y
— —
a–1 √x + √y
c) — d) — —
√a – 1 √x – √y
— —
1 3 √2 + 2 √3
e) — — f) — —
2 √3 – √5 3 √2 – 2 √3
1 1 1 1 1
g) + — + — h) — — + — —
√2 √2 – 1 √2 + 1 √x – √y √x + √y
— —
√2 – 1 √2 – 1
a) — — = = √2 – 1
(√ 2 + 1) (√ 2 – 1) 2–1
— — — — — — — —
(x + y) (√ x – √ y ) (x + y) (√ x – √ y ) x √x – x √y + y √x – y √y
b) — — — — = =
(√ x + √ y ) (√ x – √ y ) x–y x–y
— —
(a – 1) (√ a + 1) (a – 1) (√ a + 1)
c) — — = = √a + 1
(√ a – 1) (√ a + 1) (a – 1)
— — — — —
(√ x + √ y) (√ x + √ y) x + y + 2 √xy
d) — — — — =
(√ x – √ y ) (√ x – √ y ) x–y
— — — — — —
2 √3 + √5 2 √3 + √5 2 √3 + √5
e) — — — — = =
(2 √ 3 – √ 5 ) (2 √ 3 + √ 5 ) 12 – 5 7
— — 2 — —
(3 √ 2 + 2 √ 3 ) 18 + 12 + 12 √ 6 30 + 12 √ 6
f) = = = 5 + 2 √6
18 – 12 6 6
— — —
√2 + √2 + 1 + √2 – 1 = √2 + 2 5 √3
g) √2 =
2 1 1 2 2
— — — — —
√x + √y + √x – √y 2 √x
h) =
x–y x–y

36. orrialdea
1. Kalkulatu:
a) log2 16 b) log2 0,25 c) log9 1 d) log10 0,1
e) log4 64 f ) log7 49 g) ln e 4 h) ln e –1/4

i ) log5 0,04 j ) log6 ( )

1
216

Unitatea 1. Zenbaki errealak

8
 UNITATEA 1

a) log2 16 = log2 24 = 4 b) log2 0,25 = log2 2–2 = –2

c) log9 1 = 0 d) log10 0,1 = log10 10–1 = –1

e) log4 64 = log4 43 = 3 f) log7 49 = log7 72 = 2

1
g) ln e4 = 4 h) ln e–1/4 = –
4

i) log5 0,04 = log5 5–2 = –2 j) log6 ( )

1
216
= log6 6–3 = –3

2. Kalkulatu honako hauen atal osoa:

a) log2 60 b) log5 700 c) log10 43 000
d) log10 0,084 e) log9 60 f ) ln e

a) 25 = 32 ; 26 = 64 ; 32 < 60 < 64
5 < log2 60 < 6 8 log2 60 = 5,…

b) 54 = 625 ; 55 = 3125 ; 625 < 700 < 3125

4 < log5 700 < 5 8 log5 700 = 4,…

c) 104 = 10 000 ; 105 = 100 000 ; 10 000 < 43 000 < 100 000
4 < log10 43 000 < 5 8 log10 43 000 = 4,…

d) 10–2 = 0,01 ; 10–1 = 0,1 ; 0,01 < 0,084 < 0,1

–2 < log10 0,084 < –1 8 log10 0,084 = –1,…

e) 91 = 9 ; 92 = 81 ; 9 < 60 < 81
1 < log9 60 < 2 8 log9 60 = 1,…

f) ln e = 1

3. Erabili 8 propietatea, honako logaritmo hauek kalkulagailuaren laguntzaz kal-

kulatzeko:
a) log2 1 500 b) log5 200
c) log100 200 d) log100 40
Kasu bakoitzean, egiaztatu emaitza, berreketak erabiliz.

log 1500 log 200

a) = 10,55; 210,55 ≈ 1500 b) = 3,29; 53,29 ≈ 200
log 2 log 5

log 200 log 40

c) = 1,15; 1001,15 ≈ 200 d) = 0,80; 1000,80 ≈ 40
log 100 log 100

Unitatea 1. Zenbaki errealak

9
 4. log5 A = 1,8 eta log5 B = 2,4 direla jakinda, kalkulatu:
3 A2 5 √A3
a) log5
√ 25B
b) log5
B2

3
A2 1 1 – 0,8
a) log5
√ 25B
=
3
[2 log5 A – log5 25 – log5 B] =
3
[2 · 1,8 – 2 – 2,4] =
3
≈ –0,27

5 √ A3 3 3
b) log5 = log5 5 + log5 A – 2 log5 B = 1 + · 1,8 – 2 · 2,4 = 1 + 2,7 – 4,8 = –1,1
B2 2 2

5. Aurkitu zer erlazio dagoen x-ren eta y-ren artean, hau egiaztatzen dela jakinda:
ln y = 2x – ln 5

ln y = 2x – ln 5 8 ln y = ln e2x – ln 5
2x 2x
ln y = ln e 8 y= e
5 5

38. orrialdea
1. Eman honako neurketa hauen errore absolutuaren borne bat eta errore erla-
tiboaren beste bat:
a) Etxe honen azalera 96,4 m2-koa da.
b) Gripea dela eta, 37 milioi lanordu galdu dira.
c) Jonek 19 000 e irabazten ditu urtean.

a) |Error absoluto| < 0,05 m2

0,05
|Error relativo| < < 0,00052 = 0,052%
96,4
b) |Error absoluto| < 0,5 millones de horas = 500 000 horas
0,5
|Error relativo| < < 0,014 = 1,4%
37
c) — Si suponemos que los tres ceros finales se han utilizado para poder expresar la
cantidad (es decir, que se trata de 19 mil €, redondeando a los “miles de eu-
ros”), entonces:
0,5
|E.A.| < 0,5 miles de € = 500 € |E.R.| < < 0,027 = 2,7%
19
— Si suponemos que es 19 000 € exactamente:
0,5
|E.A.| < 0,5 € |E.R.| < < 0,000027 = 0,0027%
19 000

Unitatea 1. Zenbaki errealak

10
 UNITATEA 1

39. orrialdea

2. Kalkulatu idazkera zientifikoan, kalkulagailua erabili gabe:

a) (800 000 : 0,0002) · 0,5 · 1012

b) 0,486 · 10–5 + 93 · 10–9 – 6 · 10–7

a) (800 000 : 0,0002) · 0,5 · 1012 = ((8 · 105) : (2 · 10–4)) · 5 · 1011 =

= (4 · 109) · 5 · 1011 = 20 · 1020 = 2 · 1021

b) 0,486 · 10–5 + 93 · 10–9 – 6 · 10–7 = 48,6 · 10–7 + 0,93 · 10–7 – 6 · 10–7 =

= 43,53 · 10–7 = 4,353 · 10–6

3. Eragin kalkulagailuarekin:

a) (3,87 · 1015 · 5,96 · 10 –9) : (3,941 · 10 –6)

b) 8,93 · 10 –10 + 7,64 · 10 –10 – 1,42 · 10 –9

a) (3,87 · 1015 · 5,96 · 10 –9) : (3,941 · 10 –6) ≈ 5,85 · 1012

b) 8,93 · 10 –10 + 7,64 · 10 –10 – 1,42 · 10 –9 = 2,37 · 10–10

Unitatea 1. Zenbaki errealak

11
 43. orrialdea

PROPOSATUTAKO ARIKETAK ETA PROBLEMAK

TREBATZEKO

Zenbaki arrazionalak eta irrazionalak

1 Sailkatu honako zenbaki hauek, eta adierazi N, Z, Q eta Á zer multzota-
koak diren.
) 16
5
2; √3 ; 0,6; 127; – ; π;
7 √ 9
; –13;
43
13
N: 2; 127
Z: 2; 127; –13
) 16
Q: 2; 0,6 ; 127; – 5 ;
7 √ 9
; –13;
43
13
Á: Todos

2 Idatzi eskema honetan ageri den zenbaki mota bakoitzaren hiru adibide.
ZENBAKIAK:
° ° ARRUNTAK
OSOAK ¢
§ £ NEGATIBOAK
° ARRAZIONALAK ¢
§ § ZATIKIZKOAK
ERREALAK¢ £
§
£ IRRAZIONALAK

13 13 ) π
Reales: –3; √2 ; Racionales: –3; ; 1,0 7 Irracionales: √2 ; –√5 ;
7 7 2
3 1 )
Enteros: –3; 5; 128 Fraccionarios: ; – ; 1, 48 Naturales: 128; 8; 15
5 3
Negativos: –3; –7; –132

4 5
3 Bilatu eta artean dauden hiru zenbaki arrazional eta irrazioanl bat.
7 7
4 20
=
7 35
5 25
=
7 35
21 22 23
Racionales: , ,
35 35 35
√2
Irracional: › 0,7071…
2

Unitatea 1. Zenbaki errealak

12
 UNITATEA 1

4 Adierazi zenbaki bikote bakoitzean zein den handiena:

140 ) )
a) 99 eta √2 b) 0,526 eta 0,526
)
c) 4, 89 eta 2 √6 d) –2,098 eta –2,1
) )
a) √ 2 b) 0,526 c) 4, 89 d) –2,098

5 Esan honako zenbaki hauetako bakoitza arrazionala ala irrazionala den:

13 √ 2 √4 π 5 )
–547; √8 ; ; ; ; ; ; 0,342
3 2 2 17
13 √4 5 )
Racionales: –547; ; ; ; 0,342
3 17

Irracionales: √8 ;
√2 ; π
2 2

6 Hurbildu honako zenbaki hauek, ehunenetara biribilduz.

11 2 √ 3
; ; ; 2π; e ; F
7 3 2
11
› 1,57
2
› 0,67
√ 3 › 0,87
7 3 2
2π › 6,28 e › 2,72 F › 1,62

Berreturak

7 Ebatzi kalkulagailurik gabe: ( 3

2
–
3
4 ) (
–2 1
3
–
7
9 )–1
+4

( ) ( ) ( ) ( )
–2 –1 2
3 4 4 9
· – +4= · – + 4 = –4 + 4 = 0
4 9 3 4

8 Sinplifikatu, berreturen propietateak erabiliz:

36 · 25 · 52 34 · 16 · 9 –1
a) b)
93 · 43 · 5 5–1 · 35
152 · 8 –1 a –3 b –4 c7
c) d)
63 · 102 a –5 b2 c –1
☛ Erreparatu ebatzitako 2. a) problemari.
36 · 25 · 52 5 34 · 24 · 3–2 24 · 5 80
a) = b) = =
36 · 26 · 5 2 –1
5 ·3 5 33 27

32 · 52 · 2–3 1 c7 a5 c a2 c8
c) = 1 = d) =
23· 33 · 22 · 52 28 · 3 768 3
a b b4 2 b6

Unitatea 1. Zenbaki errealak

13
 9 Adierazi honako erro hauek frakziozko berre-tzailea duten berreturen bi-
tartez, eta sinplifikatu:
3 —
5 √x 2 1
a) √a2 · √a b) — c) 4 —
√x √a3
10 x 2/3 6 4
a) a 2/5 · a 1/2 = a 9/10 = √ a 9 b) = x 1/6 = √ x c) a –3/4 = √ a –3
x 1/2

10 Ebatzi, kalkulagailua erabili gabe:

5 3 4
a) √32 b) √343 c) √625
3 3
d) √0,25 e) √84 f) √0,001
3
a) 5√ 25 = 2 b) √ 73 = 7 c) 4√ 54 = 5

1 1
√
3 3
d) = = 0,5 e) √ 212 = 2 4 = 16 f ) √ 0,13 = 0,1
4 2

11 Adierazi 2 oinarriko berretura moduan:

1 8
a) b) (–32)1/5 c) ( √2 )4
√2
a) 2–1/2 b) (–25)1/5 = –2 c) 2 4/8 = 21/2

12 Kalkulatu 2, 3 eta 5 oinarriko berreturak erabiliz:

a) 4 ·
1
3 ( )
· –
3
2
3
b) – ( ) ( )
1
2
4
·
2
9
–1
·
1
8
(–5)3 (–8)3 (–9)2 (–30)–1 · 152
c) d)
152 · 204 103

1 (–3)3 2 –9 2 32 9
a) 22 · · 3
= –3 = b) 1 · 3 · 1 = 8 =
3 2 2 2 2 4 2 2 3 2 256

(–5)3 · (–23)3 · (–32)2 53 · 29 · 34 2 · 32 18

c) = = =
32 · 52 · (22 · 5)4 32 · 52 · 28 · 54 53 125

32 · 52 3 –3
d) =– =
–2 · 3 · 5 · 23 · 53 52 · 24 400

13 Adierazi berretura eran, egin eragiketak eta sinplifikatu:

4 —
√a3 · a –1 3 1 1
a)
a √a
— b) 161/4 ·
√ · 6—
4 √4

a 3/4 · a –1 1
a) 1/2
= a –7/4 = 4 7
a·a √a
b) (24)1/4 · (22)–1/3 · (22)–1/6 = 2 · 2–2/3 · 2–1/3 = 20 = 1

Unitatea 1. Zenbaki errealak

14
 UNITATEA 1

14 Justifikatu egia diren berdintzak. Eta idatzi emaitza zuzena, egia direnetan:
a2 · b –2 2
a)
a –2 · b2
=1 b) (3–2)
–3
( ) 1
27
=1

3–2 – 5–2
c)
3–1 – 5–1
=
8
15
d) ( ) 1
3
–2
– (–3)–2 =
80
9

a 2 · b –2 a4
a) Falsa. –2 2
= 4
a ·b b

2 2 36
b) Verdadera. (3–2)–3 · ( 271 ) = 3 · ( 31 ) = 3 · 31
6
3
6
6
=
36
=1

3–2 – 5–2 2 2 (1/3 – 1/5) (1/3 + 1/5)

c) Verdadera. –1 –1
= (1/3 ) – (1/5 ) = =
3 –5 1/3 – 1/5 (1/3 – 1/5)
1 1 8
= + =
3 5 15

–2
d) Verdadera. ( 13 ) – (–3)–2 = 32 – 1 = 32 – 1 = 9 – 1 = 81 – 1 = 80
(–3)2 32 9 9 9

15 Egiaztatu, berreturak erabiliz, honako hauek:

a) (0,125)1/3 = 2 –1 b) (0,25)–1/2 = 2

1/3 1/3 1/3

a) (0,125)1/3 = ( 1125000 ) = ( 18 ) = ( 21 ) 3
=
1
2
= 2–1

–1/2 –1/2 –1/2

=(
100 )
=( ) =( 1 )
25 1
b) (0,25)–1/2 = (22)1/2 = 2
4 2 2

Erroak

16 Sartu faktoreak erro barruan:

3 1 3x
2
√ √
3
a) 2 √3 b) 4 c)
4 x 8
3 25
3 13
√
4
d) e) 2 √4 f) √15
5 9 5
3 43
√
3 3 3 3 3
a) √3 · 23 = √24 b) = √42 = √24 = √16
4
22 · 3x 3 3 33 · 52 3 3
c)
√ x 2 · 23
=
√ 2x
d)
√ 53 · 32
=
√ 5
3 3·5 3 3 3 3
√ √ √
4 4
e) √24 · 22 = √26 = √ 23 = √ 8 f) = =
53 52 25

Unitatea 1. Zenbaki errealak

15
 44. orrialdea

17 Atera errotik ahal duzun faktorea:

3
a) √16 b) 4 √8 c) √1 000

125a2 1 1
√ √
3
d) √8a5 e) f) —+—
16b 4 9

16 a a
g)
√ a3
h) √4a2 + 4 i)
√ —+—
9 16
3 3
a) √2 4 = 2 √2 b) 4 √2 3 = 4 · 2 √ 2 = 8 √ 2 c) √ 23 · 53 = 10 √ 10

53 · a 2 5a 5 13 1
√ √ √
3 3
d) √2 3 · a 5 = 2a √a 2 e) = f) = √ 13
24 · b 4 b 36 6

4 1 25a 5√a
g)
a √ a
h) √ 4 (a 2 + 1) = 2 √ a 2 + 1 i)
√ 16 · 9
=
12

18 Sinplifikatu:
4 9
√
6 8
a) √0,027 b) √0,0016 c) 1+—
16

√ √( ) ( ) ( ) √
33
6 27 6 6 3 3 3 3/6 3 1/2 3
a)
√ 1 000
=
103
=
10
=
10
=
10
=
10

√ √( ) ( ) ( ) √
24
8 16 8 8 2 4 1 4/8 1 1/2 1
b)
√ 10 000
=
104
=
10
=
5
=
5
=
5

52 2/4 1/2
25
√ ( ) ( ) √√ √
5 5 5 5
4 4
c)
√ 16
=
42
=
4
=
4
=
4
=
2

19 Sinplifikatu honako erro hauek:

3 6 3
a) √24 b) √27 c) √–108
4 81
√
12 8 4
d) √64y 3 e) f) √625 : √25
64
3 3 6 3 3
a) √ 23 · 3 = 2 √ 3 b) √ 33 = 33/6 = 31/2 = √ 3 c) – √ 33 · 22 = –3 √ 22

12 4 4 4 4
d) √ 26 · y 3 = √ 22 · y = √ 22 · √ y = √ 2 · √ y

4 34 3 3 3√2
e)
√ 26
=
√ 23
=
2√2
=
4
8 4
f ) √ 54 : √ 52 = √ 5 : √ 5 = 1

Unitatea 1. Zenbaki errealak

16
 UNITATEA 1

20 Laburtu errotzaile komunera, eta ordenatu txikienetik handienera:

4 3 3
a) √4, √3, √2 b) √6, √4
4 5 4 3 6
c) √6, √10 d) √72 , √9, √100

12 12 12 4 3
a) √ 64 , √ 81 , √ 64 ; √ 4 = √ 2 < √ 3

6 6 3
b) √ 216 , √ 16 ; √ 4 < √ 6

20 20 4 5
c) √ 7 776 , √ 10 000 ; √ 6 < √ 10

12 12 12 3 6 4
d) √ 373 248 , √ 6 561 , √ 10 000 ; √ 9 < √ 100 < √ 72

21 Egin eragiketa eta sinplifikatu, ahal izanez gero:

4 27 1
a) 4 √27 · 5 √6
3 2
b) 2
6
√ √ 3
3
·
8
c) √2 ·
3
√
3
8
d) ( √12 ) e) ( √32 ) f) √24 : √3

a) 20 √ 27 · 6 = 20 √ 33 · 2 · 3 = 20 √ 2 · 34 = 180 √ 2

4 · 27 9 1
b) 2
√ √ 3·8
=2
2
=6
√ 2

2 1 1
c)
√ √ 8
=
4
=
2

( 3
d) √ 22 · 3 ) 2 = √ 24 · 32 = 2 √ 2 · 32
3 3 3
= 2 √ 18
6 6
5
e) √ 2
( ) 3 = √ 215 5
= √ 2 = 22 √ 2 = 4 √ 2
3 3 3
3
f ) √2 · 3 : √3 = 2 √3 : = 2

22 Egin ariketak eta sinplifikatu, ahal izanez gero:

6 —
3
a) √2 · √3 b) √a ·
3 3

√
1
a
· √a c)
√8
( )
√32
—
3 3 — 3
d) √2 √3 : √√4
—

☛ b) eta c) puntuetan, erroak, hurrenez hurren, a eta 2 oinarriko berretura mo-

duan adieraz ditzakezu.
6 6 3 1
a) √ 22 · 33 = √ 108 b) √ a · 3 · √a =√a
√a

(√ ) (√ ) √
3 3
6 25 6 1 6 1 1
c) = = = 1 =
29 24 2 12 22 4
3 — 3 — 6 6 6
d) √√22 · 3 : √ √22 = √ 22 · 3 : √ 22 = √ 3

Unitatea 1. Zenbaki errealak

17
 23 Adierazi erro bakarrarekin:
4 3 — 3 4 — 4 5
a) √√4 b) √2 √8 c) (√a3 · √a4 ) : √a
12 6
a) √ 4 = √2
12 12 12
b) √ 24 · 23 = √ 27 = √ 128

20 a 15 · a 16 20 21
√
20
c) = √a = a √a
a 10

24 Arrazionalizatu izendatzaileak eta sinplifikatu:

—
2 √3 2 √2 – 1
a) b) 3 c) —
√18 √2 √2
— — —
3 √72 + 3 √32 – √8
d) — e) —
3 + √3 √8

2 √3 2 √3 2 √6 √6
a) = = =
√2 · 32 3 √2 3·2 3

3
2 √ 22 3
b) = √4
2
—
(√ 2 – 1) √2 2 – √2
c) =
2 2

3 (3 – √ 3 ) 9 – 3 √3 3 (3 – √ 3 ) 3 – √3
d) = = =
9–3 6 2·3 2
— — — —
√ 23 · 32 + 3 √25 – √23 3 √ 8 + 6 √8 – √8 8 √8
e) = = =8
√ 23 √8 √8

25 Kalkulatu eta sinplifikatu:

3 √80 3 3 3 21 3
a) 5 √125 + 6 √45 – 7 √20 + b) √16 + 2 √2 – √54 – √250
2 5
c) √125 + √54 – √45 – √24 d) (√2 + √3 ) (√6 – 1)

a) 25 √ 5 + 18 √ 5 – 14 √ 5 + 6 √ 5 = 35 √ 5

3 3 3 3 3
b) 2 √ 2 + 2 √ 2 – 3 √ 2 – 21 √ 2 = –20 √ 2

c) 5 √ 5 + 3 √ 6 – 3 √ 5 – 2 √ 6 = 2 √ 5 + √ 6

d) √ 12 – √ 2 + √ 18 – √ 3 = 2 √ 3 – √ 2 + 3 √ 2 – √ 3 = √ 3 + 2 √ 2

Unitatea 1. Zenbaki errealak

18
 UNITATEA 1

26 Sinplifikatu ahalik eta gehien honako adierazpen hauek:

3 3 3 3
a) 3 √16 – 2 √250 + 5 √54 – 4 √2

2 18 8
b)
√ 5
–4
√ + 1
125 3 √
—
45
3
3 3 √3a
c) 7 √81a – 2 √3a4 +
5
3 3 3 3 3 3 3 3 3
a) 3 √ 24 – 2 √ 2 · 53 + 5 √ 2 · 33 – 4 √ 2 = 6 √ 2 – 10 √ 2 + 15 √ 2 – 4 √ 2 = 7 √ 2

2 2 · 32 1 23 2 12 2 2 2 –53 2
b)
√ 5
–4
√ 53
+
3 √ 32 · 5
=
√ 5
–
5 √ 5
+
9 √ 5
=
45 √ 5

3 3
3
c) 7 √ 34 · a – 2 √ 3a 4 +
3 √ 3a = 21 3
5
3
√ 3a – 2a √ 3a +
√ 3a = 106 – 2a 3
√ 3a
5 (5 )
27 Egin ariketak, eta sinplifikatu:
2 2
a) (√3 + √2 ) – (√3 – √2 ) b) (√6 + √5 )2 √2
2
c) (√5 – √6 ) (√5 + √6 ) d) (2 √5 – 3 √2 )

e) (√2 – 1) (√2 + 1) √3

( ) (
a) √ 3 + √ 2 + √ 3 – √ 2 · √ 3 + √ 2 – √ 3 + √ 2 = 2 √ 3 · 2 √ 2 = 4 √ 6 )
b) 2 √ 12 + 2 √ 10 = 4 √ 3 + 2 √ 10

c) 5 – 6 = –1

d) 20 + 18 – 12 √ 10 = 38 – 12 √ 10

e) (2 – 1) √ 3 = √ 3

28 Arrazionalizatu eta sinplifikatu:

— — — —
2 √3 – √2 2 √3 + √2 1
a) — b) — c) — —
√18 √12 2 (√3 – √5 )
— —
3 11 3 √6 + 2 √2
d) — e) — f) —
√5 – 2 2 √5 + 3 3 √3 + 2

a)
—
2 √3 – √2
=
—
2 √3 – √2
=
(2 √ 3 – √—2 ) √—2 =
2 √6 – 2
=
— 3·2
√2 · 32 3 √2 3 √2 · √2

2 (√ 6 – 1) √6 – 1
= =
3·2 3

Unitatea 1. Zenbaki errealak

19
 b)
—
2 √ 3 + √2
=
—
2 √3 + √2
=
(2 √ 3 + √—2 ) √—3
=
6 + √6
=1+
√6
— 6 6
√ 22 ·3 2 √3 2 √3 · √ 3
— — — —
(√ 3 + √ 5 ) √3 + √5 √3 + √5 √3 + √5
c) — — — = = =–
2 (√ 3 – √ 5 )(√ 3 + √ 5 ) 2 (3 – 5) –4 4

3 (√ 5 + 2) 3 (√ 5 + 2)
d) — = (
= 3 √5 + 2 = 3 √5 + 6 )
(√ 5 – 2) (√ 5 + 2) 5–4

— — —
11 (2 √ 5 – 3) 11 (2 √ 5 – 3) 11 (2 √ 5 – 3)
e) — — = = = 2 √5 – 3
(2 √ 5 + 3) (2 √ 5 – 3) 20 – 9 11

(3 √—6 + 2 √—2 ) (3 √—3 – 2) — — — —

9 √18 – 6 √6 + 6 √6 – 4 √2
— —
9 √ 2 · 32 – 4 √ 2
f) — — = = =
(3 √ 3 + 2) (3 √ 3 – 2) 27 – 4 23
— —
27 √ 2 – 4 √ 2 2 3 √2
= = = √2
23 23

29 Egin ariketak, eta sinplifikatu:

— — — —
3 2 √7 – √5 √7 + √5
a) — — – — — b) — — – — —
√3 – √2 √3 + √2 √7 + √5 √7 – √5

— — — — — — — —
3 (√ 3 + √ 2 ) – 2 (√ 3 – √ 2 ) 3 √ 3 + 3 √2 – 2 √3 + 2 √ 2
a) — — — — = = √3 + 5 √2
(√ 3 – √ 2 ) (√ 3 + √ 2 ) 3–2

(√—7 – √—5 )2 – (√—7 + √—5 )2 (√—7 – √—5 + √—7 + √—5 ) (√—7 – √—5 – √—7 – √—5)
b) — — — — = =
(√ 7 + √ 5 ) (√ 7 – √ 5 ) 7–5

— —
2 √ 7 (–2 √ 5 )
= = –2 √ 35
2

45. orrialdea

Idazkera zientifikoa eta erroreak

30 Egin ariketak, eta eman emaitza idazkera zientifikoan, hiru zifra esangarri ja-
rrita. Horrez gain, kasu bakoitzean, zehaztu egindako errore absolutuaren bor-
ne bat eta errore erlatiboaren beste bat.
–5 –4) 8,3 · 108
a) (3,12 · 10 + 7,03 · 103
4,32 · 10

Unitatea 1. Zenbaki errealak

20
 UNITATEA 1

7 9 · 10–5 + 185)
b) (12,5 · 10 – 8 · 10 ) (3,5
6
9,2 · 10
3 · 10 4 + 385 · 102
c) 5,431 · 10 – 6,51
8,2 · 10 –3 – 2 · 10 –4

a) 1,41 · 102 |Error absoluto| < 0,5; |Error relativo| < 0,0035
b) –1,58 · 105 |Error absoluto| < 500; |Error relativo| < 0,0032
c) –2,65 · 106 |Error absoluto| < 5 000; |Error relativo| < 0,0019

31 Ordenatu handienetik txikienera atal bakoitzeko zenbakiak. Horretarako,

jarri idazkera zientifikoan horrela ez daudenak:
a) 3,27 · 1013; 85,7 · 1012; 453 · 1011
b) 1,19 · 10 –9; 0,05 · 10 –7; 2 000 · 10 –12

a) 8,57 · 1013 > 4,53 · 1013 > 3,27 · 1013

b) 5 · 10–9 > 2 · 10–9 > 1,19 · 10–9

–7 –5
32 Egin eragiketak: 2 · 10 – 3 · 10
4 · 106 + 105
–7,268 · 10–12

60 0003 · 0,000024
33 Adierazi idazkera zientifikoan, eta kalkulatu:
1002· 72 000 000 · 0,00025
(6 · 104)3 · (2 · 10–5)4
= 150
104 · 7,2 · 107 · (2 · 10–4)5

34 Zenbaki hauek kontuan hartuta: A = 3,2 · 107; B = 5,28 · 104 eta C = 2,01 · 105

Kalkulatu B + C . Adierazi emaitza hiru zifra esangarrirekin, eta eman

A
egindako errore absolutuaren borne bat eta errore erlatiboaren beste bat.
0,00793125 = 7,93 · 10–3
|Error absoluto| < 5 · 10–6; |Error relativo| < 6,31 · 10–4

35 Si A = 3,24 · 106; B = 5,1 · 10–5; C = 3,8 · 1011 eta D = 6,2 · 10 –6, badira,

kalkulatu
A
B ( )
+ C · D. Adierazi emaitza hiru zifra esangarrirekin, eta eman
egindako errore absolutuaren borne bat eta errore erlatiboaren beste bat.
2 749 882,353 ≈ 2,75 · 106
|Error absoluto| < 5 · 103
|Error relativo| < 1,82 · 10–3

Unitatea 1. Zenbaki errealak

21
 Tarteak eta balio absolutua

36 Adierazi desberdintza eran eta tarte eran, eta adierazi:

a) x –5 baino txikiagoa da.
b) 3 x baino txikiagoa da edo berdina.
c) x –5 eta 1 artean dago.
d) x –2 eta 0 artean dago, muturrak barne.

a) x < –5; (–@, –5)

–5 0
b) 3 Ì x ; [3, +@)
0 3
c) –5 < x < 1; (–5, 1)
–5 0 1
d) –2 Ì x Ì 0; [–2, 0]
–2 0

37 Adierazi grafiko batean eta tarte eran honako desberdintza hauek:

a) –3 Ì x Ì 2 b) 5 < x c) x Ó –2
d) –2 Ì x < 3/2 e) 4 < x < 4,1 f ) –3 Ì x

a) [–3, 2] b) (5, +@)

–3 0 2 5
c) [–2, +@)
–2 0 [
d) –2,
3
2 ) –2 0 3/2

e) (4; 4,1) f ) [–3, +@)

4 4,1 5 –3 0

38 Idatzi tarte hauetakoa den x zenbaki oro egiaztatzen duen desberdintza:

a) [–2, 7] b) [13, +@) c) (– @, 0)
d) (–3, 0] e) [3/2, 6) f) (0, +@)

a) –2 Ì x Ì 7 b) x Ó 13 c) x < 0
3
d) –3 < x Ì 0 e) Ìx<6 f) x > 0
2

39 Adierazi tarte moduan (A 傽 B) eta (I 傽 J ) tarte pare bakoitzak berdina

duen zatia:
a) A = [–3, 2] B = [0, 5]
b) I = [2, +@) J = (0, 10)
a) [0, 2]
b) [2, 10)

Unitatea 1. Zenbaki errealak

22
 UNITATEA 1

40 Idatzi tarte moduan honako desberdintza hauek egiaztatzen dituzten zen-

bakiak:
a) x < 3 o x Ó 5 b) x > 0 y x < 4
c) x Ì –1 o x > 1 d) x < 3 y x Ó –2
☛ Adieraz itzazu grafiko batean, eta bi tarte bereizi badira, a) kasuan bezala, idatzi:
(– @, 3) 傼 [5, + @)

a) (–@, 3) « [5, @) b) (0, 4)

c) (–@, –1] « (1, @) d) [–2, 3)

41 Adierazi, tarte moduan, honako adierazpen hauetako bakoitza betetzen di-

tuzten zenbakiak:
a) |x| < 7 b) |x| Ó 5 c) |2x| < 8
d) |x – 1| Ì 6 e) |x + 2| > 9 f ) |x – 5| Ó 1

a) |x| < 7 8 –7 < x < 7 8 Intervalo (–7, 7)

b) |x| Ó 5 8 x Ì –5 o x Ó 5 8 (–@, –5] « [5, +@)

c) |2x| < 8 8 |x| < 4 8 –4 < x < 4 8 Intervalo (–4, 4)

d) |x – 1| Ì 6 8 –5 Ì x Ì 7 8 Intervalo [–5, 7]

e) |x + 2| > 9 8 x < –11 o x > 7 8 (–@, –11) « (7, +@)

f) |x – 5| Ó 1 8 x Ì 4 o x Ó 6 8 (–@, 4] « [6, +@)

42 Kalkulatu x-ren zer baliok betetzen dituzten honako hauek:

a) |x – 2| = 5 b) |x – 4| Ì 7 c) |x + 3| Ó 6
a) 7 y –3
b) –3 Ì x Ì 11; [–3, 11]
c) x Ì –9 o x Ó 3; (–@, –9] « [3, @)

43 Idatzi, tarteen bidez, zer balio izan ditzakeen x-k kasu hauetako bakoitzean,
erroa kalkulatzeko:
a) √x – 4 b) √2x + 1 c) √–x
x
d) √3 – 2x e) √–x – 1 f)
√
1+—
2
a) x – 4 Ó 0 ò x Ó 4; [4, +@)

b) 2x + 1 Ó 0 ò 2x Ó –1 ò x Ó –
1
2 [ 1
; – , +@
2 )
c) –x Ó 0 ò x Ì 0; (–@, 0]

Unitatea 1. Zenbaki errealak

23
 d) 3 – 2x Ó 0 ò 2x Ì 3 ò x Ì
3
2 (
; –@,
3
2 ]
e) –x – 1 Ó 0 ò x Ì –1; (–@, –1]

x x
f) 1 + Ó0 ò Ó –1 ò x Ó –2; [–2, +@)
2 2

44 a eta b, bi zenbakiren arteko distantzia zenbaki horien arteko kenduraren

balio absolutuari esaten diogu:
d (a, b) = |a – b|
Kalkulatu honako zenbaki pare hauen arteko distantziak:
a) 7 eta 3 b) 5 eta 11
c) –3 eta –9 d) –3 eta 4
a) |7 – 3| = 4 b) |5 – 11| = 6
c) |–3 + 9| = 6 d) |–3 – 4| = 7

46. orrialdea
45 Adierazi tarte bakarrarekin:
a) (1, 6] 傼 [2, 5) b) [–1, 3) 傼 (0, 3]
c) (1, 6] 傽 [2, 7) d) [–1, 3) 傽 (0, 4)
a) (1, 6] 傼 [2, 5) = (1, 6]
b) [–1, 3) 傼 (0, 3] = [–1, 3]
c) (1, 6] 傽 [2, 7) = [2, 6]
d) [–1, 3) 傽 (0, 4) = [0, 3)

Logaritmoak
46 Kalkulatu, logaritmoen definizioa erabiliz:
1
a) log2 64 + log2 – log3 9 – log2 √2
4
1 1
b) log2 + log3 – log2 1
32 27
1 1 3
a) log2 64 + log2 – log3 9 – log2 √2 = 6 – 2 – 2 – =
4 2 2
1 1
b) log2 + log3 – log2 1 = –5 – 3 – 0 = –8
32 27

Unitatea 1. Zenbaki errealak

24
 UNITATEA 1

47 Kalkulatu honako logaritmo hauen oinarriak:

1
a) logx 125 = 3 b) logx = –2
9

a) logx 125 = 3 8 x 3 = 125 8 x = 5

1 1
b) logx = –2 8 x –2 = 8 x=3
9 9

48 Kalkulatu x-ren balioa berdintza hauetan:

a) log 3x = 2 b) log x 2 = –2
c) 7x = 115 d) 5–x = 3
2 1
a) x = = 4,19 b) 2 log x = –2; x =
log 3 10
log 115 log 3
c) x = = 2,438 d) x = – = –0,683
log 7 log 5

49 Ebatzi kalkulagailuarekin, eta egiaztatu emai-tzak, berreketa erabiliz.

a) log √148 b) ln (2,3 · 1011) c) ln (7,2 · 10–5)

d) log3 42,9 e) log5 1,95 f ) log2 0,034

a) 1,085
b) ln (2,3 · 10 11) › 26,161 8 e26,161 › 2,3 · 1011
c) ln (7,2 · 10 –5) › –9,539 8 e –9,539 › 7,2 · 10 –5
d) 3,42
e) 0,41
f) –4,88

50 Kalkulatu x-ren balioa adierazpen hauetan, logaritmoen propietateak

erabiliz:
a) ln x = ln 17 + ln 13 b) log x = log 36 – log 9
c) ln x = 3 ln 5 d) log x = log 12 + log 25 – 2 log 6
1
e) ln x = 4 ln 2 – ln 25
2
☛ a) Biderkadura baten logaritmoarekin ordezkatu: ln x = ln (17 · 13)
a) ln x = ln 17 + ln 13 8 x = 17 · 13 = 221 8 x = 221
36 36
b) log x = log 8 x= =4
9 9
c) ln x = 3 ln 5 8 x = 53 = 125 8 x = 125

Unitatea 1. Zenbaki errealak

25
 12 · 25 25
d) log x = log 8 x=
62 3
1
e) ln x = 4 ln 2 – ln 25 8 ln x = ln 24 – ln 25 1/2 8
2
16 16
8 ln x = ln 16 – ln 5 8 ln x = ln 8 x=
5 5

51 Jakinda log 3 = 0,477 dela, kalkulatu 30; 300; 3000; 0,3; 0,03; 0,003ren loga-
ritmo dezimala.

log 30 = log (3 · 10) = log 3 + log 10 = 0,477 + 1 = 1,477

log 300 = log (3 · 102) = log 3 + 2 log 10 = 2,477
log 3 000 = 0,477 + 3 = 3,477
log 0,3 = log (3 · 10–1) = 0,477 – 1 = –0,523
log 0,03 = log (3 · 10–2) = 0,477 – 2 = –1,523
log 0,003 = 0,477 – 3 = –2,523

52 Jakinda log k = 14,4 dela, kalkulatu honako adierazpen hauen balioa:

3 1
a) log
k
100
b) log 0,1 k 2 c) log
√ k
d) (log k)1/2

a) log k – log 100 = 14,4 – 2 = 12,4

b) log 0,1 + 2 log k = –1 + 2 · 14,4 = 27,8

c) 1 (log 1 – log k) = – 1 · 14,4 = –4,8

3 3

d) (14,4)1/2 = √ 14,4 = 3,79

53 Kalkulatu oinarria kasu hauetako bakoitzean:

a) logx 1/4 = 2 b) logx 2 = 1/2
c) logx 0,04 = –2 d) logx 4 = –1/2
☛ Erabili logaritmoaren definizioa eta berreturen propietateak x bakantzeko.
1 4
c) kasuan, x –2 = 0,04 ï = .
x2 100

1 1
a) x 2 = 8 x= b) x 1/2 = 2 8 x = 4
4 2

1 4 1
c) = 8 x=5 d) x –1/2 = 4 8 x =
x2 100 16

Unitatea 1. Zenbaki errealak

26
 UNITATEA 1

54 Kalkulatu x-ren balioa berdintza hauek bete daitezen:

a) 3x = 0,005 b) 0,8x = 17 c) e x = 18
d) 1,5x = 15 e) 0,5x = 0,004 f ) e x = 0,1

log 0,005 log 17

a) x = = –4,82 b) x = = –12,70
log 3 log 0,8

c) e x = 18 8 x = ln 18 = 2,89 8 x = 2,89

log 15 log 0,004

d) x = = 6,68 e) x = = 7,97
log 1,5 log 0,5

f) e x = 0,1 8 x = ln 0,1 = –2,30 8 x = –2,30

55 Kalkulatu x, honako hauek bete daitezen:

a) x 2,7 = 19 b) log7 3x = 0,5 c) 32 + x = 172

log 19
a) log x 2,7 = log 19 ò 2,7 log x = log 19 ò log x = = 0,47
2,7
x = 100,47 = 2,98
0,5
b) 7 0,5 = 3x ò x = 7 = 0,88
3
log 172
c) log 32 + x = log 172 ò (2 + x) log 3 = log 172 ò 2 + x =
log 3
log 172
x= – 2 = 2,69
log 3

56 log k = x bada, idatzi x-ren funtzioan:

k
a) log k 2 b) log c) log √10k
100
a) 2 log k = 2x

b) log k – log 100 = x – 2

1 1
c) log 10k = (1 + x)
2 2

1 —
log — + log √a
a 1
57 Egiaztatu 3
=– dela (a ⬆ 1 izanik).
log a 6

– log a + 1/2 log a –1/2 log a

= =– 1
3 log a 3 log a 6
Ha de ser a ? 1 para que log a ? 0 y podamos simplificar.

Unitatea 1. Zenbaki errealak

27
 Problema aritmetikoak

58 Eraikin bateko berogailuaren deposituak 25 000 l gasolio ditu. Kantitate hori

40 egunean kontsumitzen da, berogailua egunean 5 orduz piztuz gero.
Urtarrilean hotz handia egin du, eta egunean 6 orduz egon da piztuta, 25
egunean. Zenbat litro gasolio geratu dira deposituan?
☛ Zenbat litro kontsumitzen dira ordu bakoitzean?
40 · 5 = 200 horas
25 000 : 200 = 125 l/h (consumo de gasóleo por hora)
125 · 6 · 25 = 18 750 l consumidos en enero.
25 000 – 18 750 = 6 250 litros quedan en el depósito.

59 Enpresa batean bi fotokopiagailu daude, eta biak egunean 6 orduz lanean egon-
da, 3 000 kopia egiten dituzte egunean.

Beste fotokopiagailu bat erosi eta negozioa handiagotu nahi da, egunean 5 500
fotokopia egiteko.

Zenbat ordu lan egin beharko du egunean fotokopiagailuetako bakoitzak?

3 000 : 12 = 250 copias por hora cada fotocopiadora.
5 500 : 250 = 22 horas diarias entre las tres.
)
22 : 3 = 7,3 = 7 horas 20 minutos es el tiempo que tienen que trabajar las fotoco-
piadoras.

60 Lehiaketa batean 20 000 € banatuko dituzte proba bat egiteko denbora gut-
xien behar izan duten hiru pertsonaren artean.

Lehenengoak 4 minutu behar izan ditu; bigarrenak, 5 minutu, eta hirugarre-

nak, 8 minutu. Zenbat diru emango diote bakoitzari?
☛ Zenbat minutu behar izan dituzte hirurek guztira?
Debemos repartir 20 000 € de forma inversamente proporcional al tiempo emplea-
do:
1 1 1 10 8 5 23
+ + = + + = tardarían entre los tres
4 5 8 40 40 40 40
20 000 · 10
Al primero le corresponde = 8 695,65 €
23
20 000 · 8
Al segundo le corresponde = 6 956,52 €
23
20 000 · 5
Al tercero le corresponde = 4 347,83 €
23

Unitatea 1. Zenbaki errealak

28
 UNITATEA 1

47. orrialdea
61 Automobil batek 6,4 l gasolina kontsumitzen du 100 km-ko. Zenbat kilometro egin
ahal izango ditu depositua beteta duenean, guztira 52 l sartzen badira?
52 : 6,4 = 8,125
8,125 · 100 = 812,5 km

62 Zenbait lagunek taberna batean freskagarri batzuk hartu eta guztira 18,75 € or-
daindu dituzte. Batek freskagarri bakarra hartu du; beste batek, bi, eta gaine-
rakoek hiruna freskagarri. Zenbat lagun bildu dira, eta zenbat ordaindu du ba-
koitzak?
18,75 : 15 = 1,25 € por refresco.
1,25 paga el primero; 2,5 paga el segundo 8 3,75 € entre los dos.
Los restantes toman 15 – 3 = 12 refrescos.
12 : 3 = 4 amigos que paga cada uno 3,75 €.
Son 6 en total. Pagan 1,25 €, 2,5 € y 3,75 € los otros cuatro.

63 Granja batean 75 oilo daude, eta 30 egunean 450 kg arto jaten dute. Arrautza-
produkzioa handiagotzeko, guztira 200 oiloraino hartu eta 800 kg arto erosi
dituzte. Zenbat egunetan eman ahal izango zaie jaten oiloei?
450 : 30 = 15; 15 : 75 = 0,2 kg de maíz es lo que come una gallina en un día.
200 · 0,2 = 40 kg por día para alimentar 200 gallinas.
800 : 40 = 20 días podrán comer las gallinas.

64 Langile batek lan baten 2/3 egiteko 7 egun behar ditu, egunean 5 ordu lan egi-
nez. Beste batek lan beraren 3/5 egiteko 8 egun behar ditu, egunean
8 ordu lan eginez. Zenbat denboratan egingo dute lana biek elkarrekin, egu-
nean 6 ordu lan eginez?
3 105
Para hacer todo el trabajo el primero tarda: 5 · 7 · = horas
2 2
5 320
Y el segundo: 8 · 8 · =
3 3
2 3 191
En 1 hora los dos juntos hacen: + =
105 320 6 720
6 720
Para hacer todo el trabajo tardan: = 35,1832 horas
191
35,1832 : 6 ≈ 5 días 5 horas 11 minutos.

65 u = 145p formulak pertsona batek minutuko ematen dituen pauso kopurua,

eta p, pausoen luzera metrotan, erlazionatzen ditu. 0,70 m-ko pausoak ema-
ten baditut, zenbatekoa da nire abiadura km/h-tan?
u = 145 · 0,7 = 101,5 pasos que doy en 1 minuto.

Unitatea 1. Zenbaki errealak

29
 101,5 · 0,7 = 71,05 m que recorro en un minuto.
71,05 · 60 = 4 263 m que recorro en una hora.
4,263 km/h es mi velocidad.

66 Bi lagunek elkarrekin lanean 3 egun behar dituzte lan bat amaitzeko. Lehe-
nengo eguna amaitzen denean, euretako batek lana utzi beharra du. Besteak
bakarrik jarraitu du, eta 6 egun behar izan ditu lan osoa amaitzeko. Zenbat
egunetan egingo du lana lagun bakoitzak bakarka?
Después del primer día quedan por hacer los 2/3 y como la segunda amiga tarda
6·3
6 días, para hacer todo el trabajo tardaría = 9 días.
2
1 1 2
La primera hace por día – = del trabajo.
3 9 9
9
Por tanto, tardaría en hacer todo el trabajo = 4,5 días.
2

67 Zabaleran 45 m eta luzeran 70 m dituen lursail batek 28 350 € balio ditu. Zen-
bat balioko du kalitate bera baina 60 m Ò 50 m-ko neurria duen lursailak?
La parcela inicial mide 45 · 70 = 3 150 m2
El precio del metro cuadrado es de 28 350 : 3 150 = 9 euros.
La otra parcela costará 60 · 50 · 9 = 27 000 euros.

68 A eta B herriak 350 km-ra daude bata bestetik. Ordu berean irten dira A-tik
B-ra autobus bat, 80 km/h, eta B-tik A-ra automobil bat, 120 km/h. Zer
ordutan gurutzatuko dira?
☛ 80 + 120 = 200 km/h abiaduran hurbiltzen dira. Zenbat denbora behar dute abia-
dura horretan 350 km egiteko?

Si se aproximan a 80 + 120 = 200 km/h, en recorrer 350 km tardarán:

350
t= = 1,75 horas = 1 hora y 45 minutos
200

69 Automobil batek 3 ordu behar ditu A-tik B-ra joateko, eta beste batek, 5 ordu
B-tik A-ra joateko. Kalkulatu zenbat denbora behar duten topo egiteko, ibil-
gailuak ordu berean irten badira bakoitza bere herritik.
☛ AB distantziako zer zati egiten du bakoitzak ordu batean? Eta biek batera?

El primero recorre 1/3 del camino en 1 hora.

El segundo recorre 1/5 del camino en 1 hora.
1 1 8
Entre los dos recorren: + = del camino en 1 hora.
3 5 15
15
Tardarán h = 1h 52' 30" en encontrarse.
8

Unitatea 1. Zenbaki errealak

30
 UNITATEA 1

47. orrialdea

AUTOEBALUAZIOA

1. Honako zenbaki hauek emanda:

58 51 π 4 3 5 )
– ; ; ; √–3 ; √–8 ; √23; 1,0 7
45 17 3
a) Sailkatu, N, Z, Q edo Á, zer multzotakoak diren adieraziz.
b) Ordenatu errealak txikienetik handienera.
c) Zein dira (–2, 11/9] tartekoak?
51
a) N:
17
51 3
Z: ; √–8
17
51 3 58 )
Q: ; √–8 ; – ; 1,0 7
17 45
51 3 58 ) π 5
Á: ; √–8 ; – ; 1,0 7; ; √23
17 45 3
3 58 π ) 5 51
b) √–8 < – < < 1,0 7 < √23 <
45 3 17
58 π )
c) – ; ; 1,0 7
45 3

2. Adierazi honako multzo hauek:

a) {x / –3 Ì x < 1}
b) [4, +@)
c) (–@, 2) « (5, +@)

a)
–3 0 1

b)
0 4

c)
0 2 5

3. Adierazi tarte moduan:

a) |x| Ó 8
b) |x – 4| < 5
a) (– @, –8] « [8, + @)

b) (–1, 9)

Unitatea 1. Zenbaki errealak

31
 4. Idatzi berretura moduan, eta sinplifikatu:

(4√a 3 · a –1) : (a √a )
(4√a 3 · a –1) : (a √a ) = (a3/4 · a –1) : (a · a1/2) = (a3/4 – 1) : (a1 + 1/2) = (a –1/4) : (a3/2) =
a –1/4 – 3/2 = a –7/4

5. Biderkatu eta sinplifikatu:

3 6
√9a2b · √18a3b 2
Reducimos los radicales a índice común:
3 6
mín.c.m. (3, 6) = 6 8 √9a2b = √(9a2b)2
3 6 6 6 6 6
√9a2b · √18a3b 2 = √92a4b2 · 18a3b2 = √2 · 93a7b4 = √2 · 36 a7 b4 = 3a √2a b4

6. Arrazionalizatu:
—
4 + √6
a) —
2 √3
2
b) —
3 – √3
— — — — — — —
4 + √6 (4 + √6 ) (√3 ) 4 √ 3 + √18 4 √3 + 3 √2 2 1
a) — = — — = = = √3 + √2
2 √3 (2 √3 ) (√3 ) 2·3 6 3 2
— — —
2 2 (3 + √ 3 ) 6 + 2 √3 6 + 2 √3 1
b) — = — — = = =1+ √3
3 – √3 (3 – √3 ) (3 + √3 ) 9–3 6 3

7. Laburtu:

√63 – 2 √28 + √175

√63 – 2 √28 + √175 = √32 · 7 – 2 √22 · 7 + √52 · 7 = 3 √7 – 4 √7 + 5 √7 = 4 √7

8. Ezarri logaritmoaren definizioa, eta lortu x:

a) log3 x = –1
b) log x = 2,5
c) ln x = 2
1
a) log3 x = –1 8 x = 3–1 8 x =
3
b) log x = 2,5 8 x = 102,5 8 x = 105/2 = √105 = 102 √10

c) ln x = 2 8 x = e 2

Unitatea 1. Zenbaki errealak

32
 UNITATEA 1

9. Kalkulatu x kasu bakoitzean.

a) 2,5x = 0,0087
b) 1,0053x = 143
log 0,0087
a) x log 2,5 = log 0,0087 8 x = = –5,18
log 2,5

b) 1,0053x = 143
Tomamos logaritmos:
log 143
log 1,0053x = log 143 8 3x log 1,005 = log 143 8 x = ≈ 331,68
3 log 1,005

10. Egin honako eragiketa hau, adierazi emaitza hiru zifra esangarrirekin eta
eman errore absolutuaren borne bat eta errore erlatiboaren beste bat:
(5 · 10 –18 ) · (3,52 · 1015 ) : (–2,18 · 10 –7 )

(5 · 10 –18) · (3,52 · 1015) : (–2,18 · 10 –7) = (1,76 · 10 –2) : (–2,18 · 10 –7) =

= –8,0734 · 104 ≈ –8,07 · 104

|Error absoluto| < 0,005 · 104 = 5 · 101

5 · 101
|Error relativo| < = 6,2 · 10 –4
8,07 · 104

11. Adierazi logaritmo bakarrarekin, eta adierazi A-ren balioa:

log 5 + 2 log 3 – log 4 = log A

log 5 + 2 log 3 – log 4 = log 5 + log 32 – log 4 = log ( )

5·9
4
8 A=
45
4

Unitatea 1. Zenbaki errealak

33