8.

2 Deniz Yapısı Durum Tespiti Yöntemleri

Her cins deniz bir çok çevresel etkiye ve hasar görme mekanizmasına açık olduğu bilinmekle
birlikte bu hasarlardan bazıları zamanla oluşurken, bazıları da insan kaynaklı olaylar sonucu
oluşabilmektedir. Örneğin, bir deniz yapısı elemanında oluşması muhtemel hasarlar şematik
olarak Şekil 8.1’de gösterilmiştir.

Şekil 8.1 Betonarme su yapısında oluşan hasarlar (rev edilmiştir, Kumar ve Monteiro, 2006)

Beton, çelik ve ahşap gibi yapı elemanları için bozulma oranları deniz suyu içinde bulunma
durumlarına göre değişmektedir. Yapıdaki korozyon bölgesi tanımları Tablo 8.3’te
tanımlanmıştır. Bu bölgelerden bozulma açısından en kritik olanı çalkantı bölgesidir.

Çalkantı bölgesinde çelik kazık korozyon miktarları Tablo 8.4’te verilmiştir. Batık bölgede izin
verilen maksimum korozyon miktarı 0.036 mm/yıl, atmosferik bölgede ise 0.01 mm/yıl’dır.

Oluşan hasarların bir kısmı gözle tespit edilebilirken bazı hasarlar yapı elemanlarının veya
bileşenlerinin içinde belirli sürelerde gizli kalabilmektedir. Bu gibi durumlarda özel uzmanlık
gerektiren tahribatsız ve/veya kısmi tahribatlı hasar tespit yöntemleri kullanılabilir. Bunlar Tablo
8.5’te verilmiştir.

Yerinde beton basınç dayanımının belirlenmesi için TS EN 13791 “Basınç Dayanımının Yapılar
ve Öndökümlü Beton Bileşenlerde Yerinde Tayini” standardından yararlanılmalıdır. Yapılardan
alınacak beton karot örnek sayısı Tablo 8.6’da verilmiştir.

Çelik boru kazıklı mevcut yapılarda, çelik et kalınlığı ve çelik sınıfının belirlenmesi için, çelik
boru kazığın batık bölgesinde (bkz. Tablo 8.3) Tablo 8.7’de tanımlanan çalışmalar yapılır.

428
 Tablo 8.3 Korozyon bölgesi tanımları (ASCE, 2015)
Bölge Tanım
Atmosferik bölge Çalkantı bölgesinin üst tarafında kuru kalan
bölgedir. Ancak bu bölge tuzlu hava etkisindedir.
Çalkantı bölgesi Bu bölge sürekli suyun çalkantı etkisi nedeniyle
periyodik olarak ıslak ve kuru kalan bölgedir.
Oksijenin çok olması ile karakterize edilir. Bu bölge
yüksek oranda klorid etkisindedir. Bu alan
“ortalama yüksek su seviyesi (OYSS)” nin üzerinde
kalan bölgedir.
Gel-git bölgesi (Orta gel-git seviyesi) Bu alanda düşük su seviyesi ODSS (ortalama
düşük su seviyesi) ve çalkantı bölgesinin en düşük
sınırı arasında kalan bölgedir. Bu bölge günlük gel-
git ile kuru ve ıslak etkide kalan bölgedir. Ancak bu
bölgede çalkantı bölgesi kadar oksijen bulunmaz ve
o miktarda klorid etkisi de yoktur.
Gel-git bölgesinin alt bölgesi ODSS’nin 0.5 m
altında kalan seviye ile en düşük astronomik gel-git
(LAT) arasında kalan bölgedir. Bu bölgede de
agrasiv korozyon olur.
Alçak su bölgesi Bu alan gel-git’in en düşük sınırının 0.5 m altı ile
ODSS arasında kalan bölgedir. Bu bölgede kısmi
korozyon etkileri görülür.
Batık bölge Bu alan deniz tabanı ile gel-git’in en düşük sınırı
arasında kalan bölgedir. Bu bölge sürekli ıslaktır.
Örselenmiş zemin bölgesi Dalga, akıntı, gemi pervane jeti etkisi ile rahatsız
olan ve deniz tabanından yaklaşık 1.0 m civarında
örselenme tesirinde kalan bölgedir. Bu bölge sıkı
zemin yoğunluğundan daha düşük zemin
yoğunluğu ile karakterize edilir.
Örselenmemiş zemin bölgesi En düşük oksijen seviyesine sahip, örselenmiş
zemin bölgesinin alt seviyesinden temelin en düşük
seviyesine kadar olan bölgedir.

Tablo 8.4 Çalkantı bölgesinde izin verilen maksimum korozyon miktarları (ASCE, 2015)
Bölge mm/yıl
Yüksek 1.50
Düşük 0.08
Orta 0.41

429
 Tablo 8.5 Hasar tespit yöntemleri
Analiz, ölçüm, deney yöntemi
1 İnfrared Termografi (Infrared Thermography)
2 Yer Tarama Radarı (Groung-Penetrating Radar)
3 Akustik Emisyon (Acoustic Emission)
4 Çelik Donatı Testi (Steel ReinforcingTesting)
5 Schmidt Çekici (Schmidt Hammer)
6 Darbe-Yansıma Testi (Impact-Echo Test)
7 Windsor Probu (Windsor Probe)
8 Yarı-Hücre Ölçümü Korozyon Tespiti (Half-Cell
Testing Corrosion Survey)
9 Klor İyon Testi (Chlorideİon Testing)
10 Malzeme Örneği Alma (Material Sampling)
11 Ultrasonik Test (Ultrasound Testing)
12 Sıvı Nüfuzu (Liquid Penetrating)
13 Manyetik Parça Deneyi (Magnetic Particle Testing)
14 Yapı-Görüntüleme Sistemi (Structure- Monitoring
System)
15 Bilinmeyen Temel Araştırması (Unknown
Foundation Investigation)
16 Sualtı Akustik Görüntüleme ve Kanal Tabanı
Görüntüleme (Underwater AcousticImaging And
Channel Bottom Sounding)
17 Mikrobial Korozyon (Microbial-İnduced Corrosion)
430
Kullanım yeri
Yapı katları ve döşemesindeki katmanlaşmanın yerinin
tespiti ve bunların haritalandırma işleminde alternatif bir
araçtır.
Perde arkasında düden algılaması, yapı katları durum
değerlendirmesi, kaplama kalınlığı belirlemede, döşeme
altında boşluk yeri belirlemede, donatı yeri tayininde, temel
araştırmasında, su altı profili oluşturulmasında kullanılan bir
radar tarama yöntemidir.
Deformasyon şiddetine, tipine, akış büyüklüğü ve kırılmaya
göre malzemelerin gerilme altındaki çıkartmış oldukları
işitme sınırı dışındaki sesleri absorbe ederek durumunun
tespitinin yapılmasında ve ayrıca çatlak, korozyon, kaynak
kusurları ve malzeme gevrekliği tespitinde kullanılır.
Manyetik akım ile betonda beton örtüsü kalınlığı, donatı yeri
tespiti ve donatı çapı belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Betonun yerinde basınç dayanımı tespitinde kullanılır.
Betonun üniformluğu, düşük kaliteli olduğu yerlerin tespiti,
zamanla beton karakteristiğindeki değişimi (çimento
hidratasyonu gibi) belirlemede kullanılır.
Betondaki iç kusurların (alt yüzey katmanlaşması,
peteklenme, çatlaklar, boşluklar vs.) dalga yansıması ile
belirlenmesinde kullanılır.
Betonun yerinde üniformluluğunun tespitinde ve düşük
kaliteli ve özelliği bozulan bölgenin haritalanmasında
kullanılır. Ayrıca, betonun basınç dayanımı ve aynı yapı
boyunca göreceli basınç dayanımı tahmininde kullanılır.
Gömülü ve kaplanmış çelik elemanlar üzerinde korozyonun
oluşma durumunun tespitinde kullanılır.
Betondan toz parçaları alınarak beton bünyesindeki klor
miktarı tespitinde kullanılır. Klor, donatıda korozyona neden
olmaktadır.
Betonun karbonatlaşma, permeabilite, çimento içeriği, hava
içeriği, nem içeriği, basınç dayanımı, yoğunluk, elastisite
modülü, su emme özelliklerinin tespitinde.
Çelik: Brinell sertlik testi, charpy darbe testi, kimyasal analiz,
çekme dayanımı tespitinde.
Ahşap: bakteriolojik veya mantar çürümesi, içsel çürüme,
ahşap türü tespitinde.
Malzemelerde süreksizliklerin, çatlakların tespitinde,
malzeme kalınlığı kontrolünde kullanılır.
Kırık veya kusur tespitinde kullanılır. Küçük yüzey kusurları
buna dahildir.
Yüksek hassasiyette dar kırık yüzeyi ve küçük
süreksizliklerin tespitinde kullanılır.
Straingage: Gerilim ve gerilme ölçümünde.
Clinometre: Eğim ölçümünde.
Accelerometers: İvme ölçümünde.
Thermocouple: Yapı çevre sıcaklık ölçümünde.
Temel genişliği, temel tipi, temel geometrisi, temel
malzemesi, temel bütünlüğü tespitinde kullanılır.
Kanal tabanı, oyulma derinliği, batık kalıntıları, batıkların
parçalarının tespiti ve özelliklerinin belirlenmesinde kullanılır.
Ahşap, çelik ve beton yapılarda bakterilerin oluşturdukları
bozulmaların tespitinde kullanılır. Özellikle çelikte korozyona
neden olan bakterilerin ve yerlerinin tespitinde yararlanılır.
 Tablo 8.6 Mevcut betonarme yanaşma yapılarında minimum karot sayısı
Yapı Türü Karot adedi*
Basit yapı Karot yerlerinin belirlenmesi amacıyla her anodan/dolfenden en az dört
bölgede tahribatsız ölçüm (schmidt, ultarses vb.) yapılarak en düşük sonucun
alındığı 2 yerden karot alınacaktır.
Normal yapı Karot yerlerinin belirlenmesi amacıyla her anodan/dolfenden en az altı
bölgede tahribatsız ölçüm (schmidt, ultarses vb.) yapılarak en düşük sonucun
alındığı 3 yerden karot alınacaktır.
Özel yapı Karot yerlerinin belirlenmesi amacıyla her anodan/dolfenden en az on
bölgede tahribatsız ölçüm (schmidt, ultarses vb.) yapılarak en düşük sonucun
alındığı 5 yerden karot alınacaktır.
*1. Mevcut kazıklı rıhtım, iskele ya da dolfen gibi yapılarda ano uzunluğunun en fazla 100m’ye
kadar olması durumunda, betonarme yapı elemanlarından alınacak minimum karot numune
adedidir.
2. Hesaplarda her bir ano için tespit edilen ortalama basınç mukavemetinin %85’i dikkate
alınmalıdır.
3. Beton mukavemetinin hesaplarda dikkate alınmadığı beton yapı ya da yapı elemanlarda
karot alınmayabilir (su içi beton,blok,tetrapot vs.).

Tablo 8.7 Mevcut çelik boru kazıklarda malzeme özelliklerinin belirlenmesi

Yapı Türü *,** Çelik sınıfı
Çelik et kalınlığ ölçümü
Basit yapı Her ano için Eğer çelik boru kazıkların
Kazık adedi=maks(en az 1 adet kazık veya malzeme özelliği bilinmiyorsa
anodaki toplam kazık adedinin %5’i kadar) en düşük çelik malzeme
olmak üzere çelik boru kazığın et kalınlığı özellikleri ve sınıfı dikkate
ölçümü yapılır alınır.
Normal yapı Her ano için Mevcut yapıya ait çelik boru
Kazık adedi=maks(en az 3 adet kazık veya kazıkların malzeme özelliği
anodaki toplam kazık adedinin %10’i kadar) bilinmiyorsa her ano için en
olmak üzere çelik boru kazığın et kalınlığı az bir kazıktan örnek
ölçümü yapılır kesilerek ve deney yapılarak
malzeme özelliği belirlenir.
Çıkarılan örneğin yeri
**
onarılarak kaptılmalıdır .
Özel yapı Her ano için Mevcut yapıya ait çelik boru
Kazık adedi=maks(en az 5 adet kazık veya kazıkların malzeme özelliği
anodaki toplam kazık adedinin %20’i kadar) bilinmiyorsa her ano için en
olmak üzere çelik boru kazığın et kalınlığı az iki kazıktan örnek kesilerek
ölçümü yapılır ve deney yapılarak malzeme
özelliği belirlenir. Çıkarılan
örneğin yeri onarılarak
**
kaptılmalıdır .
*Et kalınlığı ultrasonik yöntem ile tahribatsız olarak belirlenir
**Örnek alımı ve ölçümler çelik boru kazığın batık bölgesinde gerçekleştirilir.

431