FAKULTET ZA ISLAMSKE STUDIJE U NOVOM PAZARU

Tema: Epistemologija pedagodije

Seminarski rad

Mentor: Student

Prof. dr. Mustafa Fetić prof. Preljević Edin 0/606

Novi Pazar, decembar, 2016 godine.

Sadržaj
Uvod .............................................................................................................................................................. 3
1. POJAM, PREDMET I ZADACI PEDAGOGIJE ............................................................................................. 3
1.1. NAUKA O VASPITANJU................................................................................................................... 3
1.2. PREDMET PEDAGOGIJE ................................................................................................................. 3
1.3. ZADACI PEDAGOGIJE ..................................................................................................................... 3
2. Pojam riječi epistemologija ...................................................................................................................... 4
3. Pedagoška epistemologija ......................................................................................................................... 6
3.1 Podjela pedagoške epistemologije ...................................................................................................... 7
Zaključak ........................................................................................................................................................ 8
Literatura ....................................................................................................................................................... 9

2
 Uvod

Riječ pedagogija je grčkog porijekla i sastavljena je od (pais) i (ago) gde pais znači
dete, dečak, a ago vodim. U staroj Grčkoj i u starom Rimu riječ (agagos)
označavala je roba koji je bio zadužen da prati dijete u školu. Kasnije se ta leksema
upotrebljavala za označavanje odgajatelja – vaspitača.1

1. POJAM, PREDMET I ZADACI PEDAGOGIJE

1.1. NAUKA O VASPITANJU, - u klasifikaciji nauka određuje se kao

jedna od društvenih nauka, - pedagogija kao nauka ima: definisan
predmet proučavanja, dostignuti razvojni nivo, specifičnu metodologiju.

Nauka - sistematizovan i argumentovan skup saznanja o objektivnoj stvarnosti u

određenom istorijskom periodu, do kojih se došlo primenom objektivnih metoda
istraživanja;
Vaspitanje - čovjekova aktivnost uticanja na razvoj tuđe ili vlastite ličnosti; to je
proces formiranja čoveka kao ljudskog bića sa svim fizičkim, intelektualnim,
moralnim, estetskim i radnim kvalitetima.

1.2. PREDMET PEDAGOGIJE

VASPITANJE, kao skup intencionalnih uticaja na razvoj ličnosti. Pedagogija se

bavi svim onim što se intencionalno čini da bi se uticalo na razvoj dece, mladih i
odraslih, tj. da bi se razvoj ličnosti (nezavisno od njenog uzrasta) usmerio u
određenom pravcu.

1.3. ZADACI PEDAGOGIJE

1. proučava i istražuje vaspitne pojave,

2. otkriva pedagoške zakonitosti, formuliše pedagoške zakone i klasifikuje ih u
poseban pedagoški sistem saznanja;
3. razvija, unapređuje i usavršava vaspitno – obrazovnu praksu;
4. naučno prati i kritički vrednuje rezultate u pedagoškoj teoriji i praksi;

1
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 15

3
5. razvija specifičnu metodologiju naučnih istraživanja pedagoških pojava;
6. koristi rezultate naučnih saznanja drugih nauka i povezuje ih u koherentan
sistem.2

2. Pojam riječi epistemologija

Epistemologija je teorija naučnog saznanja. Riječ epistemologija se sastoji od dvije

grčke riječi: (episteme)= znanje I riječi, (logos)= govorenje, ili nauka. Doslovno
pod ovim pojmom se podrazumijeva ono što se nameće samo po sebi zbog svoje
evidentnosti, potrebe I dosljednosti. Može se reći da je to nauka o nauci uopšte, a
posebno o njenim osnovama, kriterijumima I metodologiji. Tako shvaćena
epistemologija ima širinu kao I sama filozofija.3

Epistemologija je termin koji se koristi u dva različita, ali srodna značenja.

1. Kao gnoseologija. U anglofonim zemljama shvaćena je kao teorija spoznaje

(tj. gnoseologija) - radi se o filozofskoj disciplini koja se bavi pitanjima što se
odnose na čovjekovu spoznaju uopće (npr. poznato Kantovo pitanje: Šta mogu
znati? - dakle: Šta može znati bilo koji čovjek?)

2. Kao teorija nauke. Drugo značenje srećemo u frankofonim zemljama: tamo

se odnosi na naučnu spoznaju i na načine kako se producira naučno znanje i kako
nauka opisuje svijet. Ukratko, radi se o teoriji nauke.

Epistemologija je nauka koja proučava probleme i zakonitosti znanstvene spoznaje

pa se često naziva i nauka o nauci.

Kao dio gnoseologije proučava izvore, mogućnosti, granice, objektivnu vrijednost,

podrijetlo i predmet naučne spoznaje – uspostavljuje naučnu spoznaju (Filozofski
rječnik).

Nauka je proces dolaženja do novih spoznaja, a činjenice, pretpostavke, teorije,

zakonitosti i zakoni do kojih se dolazi istraživanjem – primjenom strogih
metodoloških postupaka – naučno sistematizirani čine sustav spoznaja određene
znanosti.

2
http://www.pef.uns.ac.rs/index.php/oglasi/category/72-opsta-pedagogija?download=406:1-pedagogija-kao-
nauka-odnos-sa-drugim-naukama-konstituisanje-1
3
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 20

4
Jedna od pretpostavki uspješnog istraživanja i izgradnje sistema naučne spoznaje
jeste i terminologija – sistem precizno i jednoznačno određenih osnovnih pojmova
nauke. Terminologija je (uz problem, predmet, metode i metodologiju istraživanja)
bitna epistemološka pretpostavka i jedna od osnovnih odrednica naučnog
dostojanstva svake konkretne nauke.

Svaka nauka ima svoju historiju I slijedi svoj razvoj, počevši od prvih uočenih
potreba za naučnom refleksijom na određenom području, od samog začetka, preko
razvojnih razdoblja, do savremenog trenutka, sa stalno okrenutim pogledom ka
budućnosti. Tako I pedagogija proučava svoju historiju, savremene probleme
vaspitanja I obrazovanja I nastoji otkriti nove, celishodnije puteve daljeg razvoja.
Prvi pokušaji pedagoškog razmišljanja o vaspitnoj praksi pojavili su se kada se
osjetila potreba za analitičkim, kritičkim, programskim, sistemskim, pa I
institucionalnim rješavanjem problema vaspitanja. Naime, vaspitači su uvideli da
vaspitanje nije samo usputan, povremen zahvat koji može biti prepušten slučaju,
nego smišljena aktivnost koja mora da predvidi postupke vaspitača, reakcije
vaspitanika I smer kome se želi poći I cilj koji se želi ostvariti. 4

Drugim riječima, pedagoško oblikovanje vaspitne prakse, počelo je kada su ljudi

uvideli da vaspitanje podliježe izvesnim zakonitostima na koje treba, ako se želi da
ono pravilno funkcioniše, budno motriti, znalački istraživati, uočavati logiku
primene konkretnih postupaka u konkretnim vaspitnim situacijama, uočavati
potrebu poštovanja određenih načela, principa, metoda i tehnika da bi se postigao
željeni cilj. Tako je nastala pedagogija kao nauka, odnosno nastao je sistem
pedagoških nauk kao sklop ljudskog saznanja na osnovu kojeg se ostvaruju cilj i
zadaci vaspitanja.

To znači da se epistemološko istraživanje u pedagogiji bavi istraživanjem svih

vidova i postupaka naučnog saznanja i kritičkim procenjivanjem naučnosaznajnog
aparata i istraživačke prakse pedagogije.5

4
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 21
5
Radisav Ničković, 1989, str. 187

5
 3. Pedagoška epistemologija

Pedagoška epistemologija se rukovodi opštim principima gnoseologije, kritički

razmatra metodološke postupke gnoseologije I logičku zasnovanost primjenjenih
postupaka I dobijenih rezultata. Gnoseologija, od grčkih riječi gnosis – saznanje
i logos – riječ, govor. Dakle to je teorija saznanja, filozofska nauka o izvorima,
mogućnostima i sredstvima naučnog saznanja. Pedagoška epistemologija koristi
saznanja epistemologija pedagogiji srodnih nauka (filozofije, psihologije,
sociologije, antropologije itd.)6

U teorijama vaspitanja i obrazovanja do sada je najviše pažnje posvećeno

promišljanju gnoseološki utemeljenih pedagoških pravaca (senzualističke
didaktike, intelektualističke didaktike, pragmatističke pedagogije,
egzistencijalističke pedagogije, marksističke pedagogije i dr.), razradi pedagogije
stare i nove škole i osmišljavanju nekih epistemološko-metodoloških orijentacija u
pedagogiji: deduktivističko-racionalističke, induktivističko-pozitivističke i
aksiološko-metodološke.7

Značajno mjesto u korpusu novih metodoloških orijentacija u pedagogiji pripada

kritičkoj, epistemološkoj i metodološkoj orijentaciji.8

6
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 22
7
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 22
8
Veljko Banđur, 1996, str. 343

6
 3.1 Podjela pedagoške epistemologije

Pedagošku epistemologiju čine četiri elementa:

- Istorijski (pedagoška teorija podrazumijeva istorijsko sagledavanje,
upoznavanje razvojne niti pedagoške teorije i prakse, pozitivnih dostignuća i
negativnih pojava.)
- Filozofski (pedagoška teorija je nastala na filozofskim osnovama kroz
historiju kao kritičko mišljenje, odnosno filozofsko saznanje koje utemeljuje
neka pedogoška uporišta, kao što su: biće, osoba, cilj, moral i sl.)
- Naučno-empirijski (pedagoška nauka se oslanja na empirijska saznanja na
osnovu kojih utemeljuje naučna saznanja do kojih dolazi u teorijskim
analizama) i
- Govorno-lingvistički (pedagoška nauka je razvila svoj naučni jezik, naučnu
terminologiju sa jasno definisanim pojmovima i kategorijama).9

9
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 22

7
 Zaključak
Pedagoška epistemologija, kao i pedagogija uopšte, polaze od pretpostavke o
mogućnosti vaspitanja, kao nečega što je bitno za čovjeka. U tom pravu ona se
pridržava sljedećih načela:

1. Da se vaspitanje ne tretira pojednostavljeno i izolovano od drugih saznanja o

čovjeku;
2. Da se vaspitni problemi ne svode samo na odnos vaspitač – vaspitanik i da se
ne shvata da su oni jedini faktori koji omogućavaju ili onemogućavaju
vaspitni proces i
3. Da jezik kojim se služi pedagoška nauka treba da odražava naučno
saznanje.10

10
Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 22

8
 Literatura

1. Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 15
2. http://www.pef.uns.ac.rs/index.php/oglasi/category/72-opsta-pedagogija?download=406:1-
pedagogija-kao-nauka-odnos-sa-drugim-naukama-konstituisanje-1
3. Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 20
4. Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 21
5. Radisav Ničković, 1989, str. 187
6. Pedagodija – Dr. Radenko S. Krulj, dr. Sait Kačapor i dr. Radivoje Kulić str. 22
7. Veljko Banđur, 1996, str. 343
8. https://bs.wikipedia.org/wiki/Epistemologija