Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu

Specijalističke sudije 2008 – URBANA OBNOVA

Kurs: INTERESNE GRUPE, LOKALNA ZAJEDNICA I URBANA OBNOVA
Nastavnik: Dr Ksenija Petovar, sociolog

SOCIOLOŠKA INTERPRETACIJA I OBJAŠNJENJE PROCESA URBANE

OBNOVE

I - Urbana obnova pedesetih i šezdesetih godina 20. veka u SAD i Evropi.

Pojam ’’urbana obnova’’ (urban renewal, urban regeneration) vezuje se za program obnove
gradova započet u SAD početkom 50-tih godina. Manifestni, javno iskazani interes i motiv
programa bio je povećanje izgraĎenosti u zonama srednjih gustina i poboljšanje uslova i
kvaliteta života. Program je započet krajem četrdesetih godina 20. veka i u različitim formama
traje do danas. Progam se u literaturi smatra izrazito kontroverznim. Podrazumevao je velika
preseljenja stanovništva i upotrebu instrumenta eksproprijacije (eminent domain, compulsory
purchase) kao legalnog instrumenta za oduzimanje privatne svojine na osnovu programa
obnove. Opravdanje/justification eksproprijacija korišćenih u programu obnove bila je
’’obnova’’ slamova, deterioriranih poslovnih i industrijskih zona. James Bladwin je 60-tih
godina urbanu obnovu (Urban Renewal) označio kao ’’iseljavanje, izmeštanje Crnaca’’
(Negro Removal). U zonama urbane obnove graĎeni su novi, često luksuzni stambeni i
poslovi objekti. Deo prostora je, meĎutim, upotrebljen za saobraćajnice (probijanje velikih
saobraćajnica kroz centralne gradske zone), a mnoge su još uvek ostale neizgraĎene.
Temeljno istraživanje okolnosti, uslova i rezultata urbane obnove uraĎeno je u Bostonu,
Masačusets (Herbert Hans, The Urban Villagers). Pokazalo se da je od četiri gradske zone
koje su bile označene kao slamovi (East End, North End, South End i West End), obnovljena
samo jedna (West End), i to ona koja se nalazila na najatraktivnijem zemljištu u neposrednoj
blizini centralne gradske zone, poznate dečije bolnice i u blizini okeana. Ostale zone su
prepuštene tzv. spontanoj obnovi, zasnovanoj na tržišnim principima.

Ovu fazu možemo označiti kao prvi ciklus urbane obnove. Nekoliko faktora je uticalo na
započinjanje obnove gradskih jezgara:
- zastarelost i nizak kvalitet graĎevinskog fonda, substandardnost stambenih jedinica,
loša komunalna opremljenost objekata; potreba za višim standardima i kvalitetom
objekata – stanovanje, poslovanje, kultura, i sl.....
- novi interesi i interesne grupe koje su želele da se nastane u centralnim gradskim
zonama – poslovanje, administracija i uprava, meĎunarodne organizacije i birokratija
(Brisel, Beč, Pariz...), ukratko postindustrijska faza u razvoju gradova;
- deteriorirane gradske jezgre, naročito u američkim gradovima, koje su nastale kao
posledica širenja suburbije i iseljavanja srednjih i viših slojeva iz urbanih jezgara. U
centralne gradske zone, u kojima su opadale cene nekretnina, naseljavale su se
siromašnije društvene grupe, što je dodatno rušilo vrednost nekretnina i vodilo daljoj
deteriorizaciji. Posledica je bilo pražnjenje centralnih zona, opadanje cene nekretnina,
naseljavanje siromašnih, slabo održavanje, propadanje objekata (stambenih i
poslovnih) i tako u krug.

Osnovna obeležja urbane obnove iz pedestih i šezdesetih godina:

- Koncept urbane obnove je podrazumevao iseljavanje siromašnih, izgradnju novih
luksuznih poslovnih i stambenih objekata i naseljavanje onih koji mogu da plate
visoke cene novih objekata, ali i da svojom platežnom moći podstaknu razvoj usluga i

1
 aktivnosti u zoni. Dakle ono što je osnovno značenje pojma ’’džentrifikacija’’.
Primena instrumenata eksproprijacije (eminent domain), bila je pravno zasnovana na
’’programu obnove’’. Treba podsetiti da je u tržišnim ekonomijama primena instituta
eksproprijacije veoma ograničena i to samo na razloge kao što su saobraćajnice,
komunalna infrastruktura i sl.
- Ko su bili zainteresovani da se nastane u gradskim centrima? Pedesete i šezdesete
godine donose velike promene u strukturi porodice, zapošljavanju žena, formiranju
novih profesija i dobro plaćenih poslova, izmeštanju mnogih aktivnosti izvan porodice
(ishrana, zabava, usluge...). Povećava se broj samačkih domaćinstava i bračnih
parvova bez dece (japii), sa dobrom zaradom i velikom potrošnjom van stana i sa
dnevnim ritmom života koji nije odgovarao stanovanju u suburbiji. Značajan broj
aktivnosti van stana, nakon završetka radnog vremena – obedovanje van kuće, zabave,
izložbe, druženje, koncerti i sl.
- Urbana obnova se, prima facie, temeljila na tržišnim principima. Istraživanja su
pokazala, meĎutim, da je postojala velika finansijska podrška programima obnove iz
federalnih fondova u SAD i sa nacionalnog nivoa u evropskim gradovima. Istraživanja
su, takoĎe, potvrdila da su ostvarena velika prelivanje finansijskih sredstava iz ovih
fondova preduzetnicima, developerima i novim vlasnicima objekata. Zagovornici
programa obnove naglašavali su pokretačku snagu ovih aktivnosti u ekonomskom
razvoju zone. Oponenti su, meĎutim, u prvi plan stavljali regresivni mehnizam
programa koji je omogućio uvećanje bogatstva i blagostanja imućnih na račun
poreskih obveznika i siromašnih. Najveći trošak raseljavanja imale su lokalne
zajednice, odnosno siromašni graĎani/vlasnici, a najčešća posledica je bilo razaranje
susedstava.
- Lokalno stanovništvo je bio neko koga treba iseliti odnosno izmestiti, ukoliko su
njihove kuće bile predmet rušenja, odnosno neko ko nije bio pitan niti konsultovan, u
slučaju kada njihove nekretnine nisu bile predmet obnove. Ukratko, lokalno
stanovništvo nije se pojavljivalo kao bilo kakav akter u projektima obnove (primer:
Program obnove Nju Hejvna, koji se ocenjuje kao relativno uspešan).
- Raseljavanje siromašnih na osnovu (a) kriterijuma i standarda stanovanja i kvaliteta
života uspostavljenih od strane stručnjaka, prema kojima su područja sa nižim nivoom
standarda stanovanja i življenja deklarisana kao slamovi, iako oni to prema datim
indikatorima nisu bili; (b) Uloga političkih aktera (davanje prioriteta političkim
istomišljenicima, finansijerima stranaka i sl.).
- Sociološka istraživanja, post festum, utvrdila su mnoge spekulacije i politički
motivisane obnove u američkim gradovima (Gans – West End u Bostonu; Robert
Goodman...).
- Fokus pristupa obnovi u ovom periodu bila je isključivo rekonstrukcija graĎene
sredine, odnosno radikalno novo oblikovanje zone, sa promenom ulične matrice,
visinom objekata, načinom gradnje i sl. ’Buldožerski urbanizam i radikalna
rekonstrukcija’. U tom periodu potpuno su uklonjeni mnogi stari blokovi u većem
broju evropskih gradova. (Brisel, Stokholm, London....).

II - Novi pristupi urbanoj obnovi posle sedamedestih godina:

Programi urbane obnove iz pedesetih i šezdestih godina postigli su najveći broj postavljenih
ciljeva: poboljšanje boniteta graĎevinskog fonda i kvaliteta stanovanja, doseljavanje
platežno moćnijih društvenih grupa i iseljavanje siromašnih, diversifikacija graĎene sredine
uvoĎenjem poslovanja, trgovine, zabave, kulture i sl. u centralne gradske zone. MeĎutim, u
literaturi postoje i brojna osporavanja metoda ali i rezultata obnove, a naročito: gubljenje
ambijentalnih obeležja i osobenosti pojedinih zona, gubljenje socijalnog identiteta četvrti,

2
razaranje komšijskih matrica i susedstava, nevoljno (prinudno) iseljavanje domicilnog
stanovništva, eksproprijacija uz naknadu koja nije odgovarala tržišnim cenama, i prebacivanje
značajnog dela troškova obnove na račun poreskih obveznika i siromašnih domicilnih žitelja.
Nadalje, praktikovani pristup obnovi favorizovao je selekciju tzv. ’’poželjnih’’ društvenih
grupa i slojeva koje su se naseljavale u obnovljenim zonama (zakup ili kupovina nekretnina).
To su bile pre svega imućne društvene grupe, odreĎenih socio-profesionalnih i demografskih
obeležja. Postavljeni visoki standardi izgradnje, stanovanja i uopšte standardi življenja bili su
praćeni socio-profesionalnom, demografskom i ekonomskom homogenzicijom stanovništva u
centralnim zonama. Po mnogim istraživačima, dobili smo neku vrstu socijalno sterilnih i
homogenih zona, koje su izgubile nekadašnju raznovrsnost i živost i specifična obeležja
načina života i korišćenja javnih prostora u ovim područjima. Posebno spornim se pokazalo
isključivanje lokalnog stanovništva iz programa obnove. Otpor lokalnog stanovništva takvim
programima obnove započinje u Velikoj Britaniji (London: Covent Garden, St. Katherine’s
Dock), a ima puno primera iz italijanskih gradova, SAD (San Francisko....), sredinom
šezdesetih.

Danas su saradnja i participacija lokalnih zajednica u procesima obnove postala

svakodnevnica, odnosno nezaobilazni deo procesa urbane obnove.

Novi pristupi urbanoj obnovi podrazumevaju:

- Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina, urbana obnova je evoluirala ka politici
zasnovanoj na principima unapreĎenja i investiranja (renovation and investment),
umesto radikalnih zahvata i obimnog rušenja i danas je integralni deo aktivnosti
lokalnih samouprava, sa naglašenim partnerskim odnosom lokalne samouprave,
graĎana i biznisa.
- Visok stepen i forme participacije lokalnih zajednica u obnovi. Koncept ljudskih prava
koji se provlači kroz sve meĎunarodne konvencije i povelje o naseljskim/gradskim
prostorima, je u temelju širokog prihvatanja participacije graĎana. Evropska urbana
povelja i drugi dokumenti sadrže propozicije o obaveznom učešću graĎana
programima i planovima ureĎenja naselja.
- Prihvatanje različitosti i raznovrsnosti kao načina života, kao kulturološkog i
političkog principa, proširen je i na razumevanje grada kao prostora u kome postoje i u
kojem su legitimni različiti standardi i fizičke forme graĎene sredine. Raniji pristup
nametanja odreĎenih standarda zamenjen je pravom na različite urbane obrasce, u
kojima su ispunjeni mininalni standardi (komunalni, infrastrukturni, higijenski), ali se
ne standardizuju obrasci graĎenja i ureĎenja prostora.
- Revitalizacija/obnova obuhvata razvijanje aktivnosti i privlačenje profesija kojima
odgovara rad i život u centru – stanovanje, mediji, nove tehnologije, ali i društvenih
grupa za koje se ranije smatralo da nemaju šta da traže u gradskim centrima (deca –
children friendly city, stari).
- Potiskivanje automobila i favorizovanje pešačkog kretanja (zasnovanog na upotrebi
javnog prevoza) kao osnovne komunikacije u gradu. Omogućavanje nesmetanog
kretanja i licima sa slabijom motorikom (lica u kolicima, stari, hendikepirani i sl.).
Principi Asocijacije zdravih gradova Evrope.
- Uključivanje različitih aktera i interesnih grupa koje imaju odreĎenu zainteresovanost
i fokusiranost na područje obnove, bilo da su starosedeoci, vlasnici nekretnina,
korisnici prostora i objekata.
- Povezivanje različitih aktivnosti u okviru projekta obnove. Obnova fizičkih struktura
se posmatra tek kao jedan od činilaca transformacije jedne gradske zone. U okviru

3
 aktivnosti obnove nailazimo na različite kulturne i umetničke projekte, zajedničke
aktivnosti graĎana, organizovanje socijalnih usluga i servisa i dr.
- Od 80-tih godina raste interes za urbanu revitalizaciju kroz razvijanje i unošenje
aktivnosti kulture i umetnosti. Ovo je karakteristično i za lokalne uprave i udruženja,
ali i za nacionalni nivo. Programi urbane obnove, po pravilu, sadrže komponentu
kulturnog razvoja. Formiranje kulturnog centra/žiže nekada postaje pokretač obnove i
transformacije ne samo okolnog prostora, nego i celog grada (’Bilbao efekat’ –
Gugenhajm muzej T. Gerija u Bilbau).
- Urbana obnova sadrži različite ciljeve socijalnog razvoja, kao što su integracija, i
socijalna inkluzija, kulturni i socijalni diverzitet i stvaranje jednakih mogućnosti za
graĎane u području obnove. Tako je u gradu Aarhusu, Danska, Gradsko veće usvojilo
2001. godine dokument o integralnoj politici razvoja Grada, sa follow-up programima.
Značajan deo ovog dokumenta odnosi se na modalitete i programe za manjine,
izbeglice i imigrante. Slično je i u Rotedamu jedan od ciljeva nove strategije razvoja
grada etnička integracija, odnosno integracija eničkih manjina.
- Pojedinačni projekti koji doprinose integraciji zajednice. ’Solidarity House’ u Briselu,
Belgija je projekat sa ciljem da se pomogne došljacima da se integrišu u socijalni
prostor Brisela. Obuhvatio je različite aktivnosti koje su stajale na raspolaganju
došljacima – profesionalno usavršavanje (dokvalifikacija i prekcalifikacija i učenje za
poslove za kojima postoji potražnja u Gradu, učenje jezika, učenje komunikacije i
saradnje sa administrativnim službama, učenje pisanja CV i dr.). Slični projekti
postoje u Švedskoj i u drugim evropskim zemljama sa značajnijim procentom
došljaka.

Najčešći problemi urbane rekonstrukcije:

- Nepovezanost socijalnog i fizičkog aspekta rekonstrukcije i obnove.
- Neodgovarajuća identifikacija problema (uzroci deteriorizacije i propadanja zone,
obim i uzroci siromaštva, razlozi zapuštenosti, osnovne teme za koje su zainteresovani
lokalni stanovnici, osnovni problemi svakidašnjeg života lokalnog stanovništva....)
- Nekoordiniranost u ulaganju novca odnosno nekoordiniranost projekata i programa
rekonstrukcije. Težište na obnovi graĎene sredine i fizičkih struktura.
- Sporni investicioni prioriteti.
- Potiskivanje socijalnog stanovanja.
- Segregacija.
- Nekoordinirano planiranje javnih službi.
- Urbana rekonstrukcija zasnovana isključivo na tržišnim principima i mehanizmima
pogaĎa manje uticajne i siromašnije društvene grupe.
- ’’Investitorski urbanizam’’ i posledice.

III - Osnovne teme u sociološkim istraživanjima i pristupu urbanoj obnovi:

- Da li programirati i definisati uslove stambene izgradnje koji će ostvariti lokalne
zajednice sa različitim formama stanarskog statusa (mix tenure communities), a time i
socio-ekonomski i profesionalno mešano stanovništvo? Zalaganje za ovakav model
stambene izgradnje cilja na učvršćivanje socijalne kohezije.
- Kakva su obeležja politike socijalnog stanovanja? Da li su programi socijalnog
stanovanja usmereni isključivo ka siromašnim i marginalizovanim drušvenim
grupama, ili i drugim socio-ekonomskim grupama? Na koji način se programi
stambene izgradnje operacionalizuju na lokalnom nivou?
- Forme socijalnog partnerstva i učesnici. Povezivanje privatnog i javnog sektora u
ostvarivanju programa važnih za lokalnu zajednicu (na primer, programi za stvaranje

4
 ’’all-inclusive’’ communities za stare ljude, u kojima stari ostaju u svojim stanovima a
u neposrednoj okolini se organizuju službe za pružanje usluga i pomoć starima).
- Uključivanje neprofitnih kompanija u urbanu obnovu – integrisani pristup obnovi koji
omogućava formiranje i postojanje sadržaja i objekata koji su ekonomski pristupačni i
za slabije ekonomske grupe.
- Gated communities kao oblik urbane obnove – zatvaranje gradskog prostora i
nepristupačnost gradskih površina za graĎane. OgraĎivanje i druge forme
ograničavanja dostupnosti javnim površinama, odnosno pretvaranje javnih prostora
(komunikacija, pjaceta i sl.) u zatvorene i kontrolisane površine (privatizacija javog
urbanog prostora).
- Children friendly city /Child friendly urban renewal. Kojim sredstvima podržati
oblikovanje, ureĎenje i održavanje gradskih (javnih) prostora koji će biti pogodni za
tzv. neprofitne forme korišćenja, odnosno koji neće donositi direktnu dobit vlasniku
(opština, grad, privatnik), ali će podići i unaprediti urbanitet grada/zone i kvalitet
življenja.

Pojam adaptive reuse: (kod nas se odomaćio pojam ’reciklaža’)

Upotreba starih objekata za nove namene – socijalne, kulturne, ekonomske. Opasnost od
pristupa koji se fokusira isključivo na objekat i njegovu novu upotrebu, a zanemaruju faktori
koji oblikuju urbanitet okruženja. (James Dickinson (2004), ’Adaptive Reuse: Toward the
Sociology of the Built Environment’. Annual Meeting of the ASA, San Francisko, 2004).

Child friendly urban renewal in Prenzlauer Berg, Berlin.

Četvrt u Berlinu koja je imala izuzetno niske stope nataliteta i veliko učesce porodica bez
dece, kao i u mnogim drugim zonama Berlina. Prenzlauer je jedna od najgušće izgraĎenih
zona u Berlinu, sa malo prostora za boravak dece i mladih i vrlo malim i skučenim zelenim i
otvorenim površinama i igralištima. Projekat je nazvan: ’Grad je i za decu, takoĎe’.
Children friendly renewal se temeljio na tri elementa:
- Community identification. Zastupa se teza da jedan projekat može biti organizovan i
implementiran i da nastavi sa dugim trajanjem, samo ako graĎanstvo bude
zainteresovano za cilj takvog projekta. Na taj način plan uzima u obzir potrebe
graĎana, uključuje graĎane u implementaciju i uspostavlja forme participacije graĎana
u potonjim fazama, za čije ostvarivanje i trajanje je bitna kontrola i supervizija, kao i
obezbeĎenje dugoročnog upravljanja i održavanja projekta.
- Mreža javnih prostora i opreme/sadržaja (facilities) za decu i mlade. Budući da je
u toj zoni postojao ozbiljan nedostatak otvorenih prostora, adaptirani su objekti, koji
su imali neku drugu namenu, na kojima su organizovane novi i originalni sadržaji
(facilities).
- Ustanovljena je uloga izvršioca (’komesara’) za obnovu (kompanija, agencija...)
koji preuzima odgovornost za organizovanje i implementiranje projekta.

Proces rekonstrukcije uključio je veliki broj aktera (korporacija, udruženja graĎana,

profesionalnih organizacija, pojedinaca...), meĎu kojima je ostvarena visoka koordinacija,
razvijeni s odnosi sa javnošću, monitornig i efikasne mere implementacije, a naročito
programi održavanja. Projekat je dobar primer realističnog planiranja. Naročito se ističe uloga
profesije i njenog značaja u unapreĎenju socijalnog razvoja u zoni. U periodu od 10 godina,
formirano je oko 50 novih otvorenih, zelenih površina, igrališta i drugih prostora u objektima
sa opremom i sadržajima za decu i omladinu. To je za posledicu imalo vraćanje porodica sa
decom u ovu zonu

5
Integration: Redevelopment efforts:
Bombaj – projekat Charlesa Correa-e
Projekat je planirao mixed-income community, sastavljenu od grupa različitog imovinskog
stanja, zasnovanu na tradicionalnom stilu graĎenja. Primenjena je tradicionalna urbana
matrica grupacije kuće sa zajedničkim dvorištem. Stambeni blok ’Belapur’, u Novom
Bombaju, poznat kao ’Umetničko selo’ (Artist’s village). Ostvarene su gustine stanovanja
bliske višespratnicama, a kreirano je okruženje i način života slični semiurbanim i ruralnim
područjima u Indiji. Ostvarena gustina je izmeĎu 100 i 400 stanovnika po akri, što je približno
kao i gustine u high-rise. Corre-in projekat je obezbedio svakoj kući privatni otvoreni prostor
(open to sky), kao i već pomenuto zajedničko dvorište. Urbanističkim planom, zona je
podeljena u 21 celinu, koje su grupisane u tri klostera sa po sedam stambenih jedinica.
Individualne kuće su graĎene tradicionalnim postupkom, što je omogućilo da u izgradnji ove
zajednice budu angažovani lokalni graditelji i zanatlije. TakoĎe je predviĎena fazna izgradnja
kuća, prilagošena širenju porodice i poboljšanju ekonomske situacije domaćinstva.

Pojam džentifikacije:
- promena socijalne i ekonomske strukture stanovništva u projektima obnove i
rekonstrukcije gradskih četvrti. Iseljavanje siromašnog stanovništva i naseljavanje
imućnih društvenig grupa.
- uvoĎenje drugih aktivnosti – poslovanje i ofisi umesto stanovanja. Za posledicu ovo
ima povećanje vrednosti nekretnina, ali i jedan broj negativnih efekata na zonu
(smanjenje bezbednosti usled mrtvila tokom noći i vikendima, jednoobraznost
sadržaja i aktivnosti, smanjenje zaiteresovanosti za druge aktivnosti – servisi, usluge,
kulturne aktivnosti i sl.)

Obnova Nju Hejvna

Primer obnove New Hejvna je zanimljiv. Program obnove je obuhvatio/pokrio ceo grad,
uključujući i poslovne i rezidencijalne zone. Za ovaj projekta koristi se pojam podmlaĎivanje
(rejuvenation). Sredinom pedesetih godina 20. veka, mnoge zone u Nju Hejvnu bile su
degradirane i u lošem i ekonomskom i fizičkom/graĎevinskom stanju, sa velikim ’Ďepovima’
slamova.

Kao ključne faktore obnove, Montaga navodi sledeće:

1. Povezivanje Gradonačelnika sa predsednikom Jejl univerziteta i uključivanje
Univerziteta u aktivnosti obnove, kao i zajednički rad na nekoliko projekata.
2. Podsticajna atmosfera u lokalnoj upravi za programe obnove
3. Grantovi Federalne vlade
4. Dobri odnosi Gradonačelnika sa liderima Demokratske partije, od lokalnog do
nacionalnog nivoa.

Ono što je nedostajalo u aktivnostima obnove bilo je odsustvo predstavnika lokalne zajednice
u formiranom Komitetu za obnovu. Ostvarena je i dobra saradnja sa vlasnicima nekretnina.
Agencija je obezbeĎivala projekte i konsultacije sa vlasnicima, kao i tehničku pomoć
vlasnicima u rekonstrukciji objekata. Jedna od četvrti Wooster Square je postao primer
upotrebe ’sklapela umesto buldožera’’ u urbanoj obnovi. Efekti rekonstrukcije su imali veliki
socijalni i integrativni značaj. Montega navodi primer četvrti u kojoj je od dominantno
crnačkog slama, nakon rekronstrukcije formirana rasno meštovita etnička zajednica sa

6
odnosom 60 pre 40 crnačkog i belog stanovništva. Obnova u Nju Hejvnu je od početka
uključivala i različite programe obuke za različite vrste usluga i priveĎivanja, koji su mogli
biti primenjeni u Gradu. Uspostavljena je i ’kišobran organizacija’ preko koje su raspisivani
konkursi i usmeravana sredstva lokalnim firmama i udruženjima za programe i projekte u
oblasti obrazovanja, zapošljavanja, organizovanje različitih aktivnosti u slobodnom vremenu,
organizovanje socijalnih usluga, usluga za stare, podrške mladima i sl.

Kao posebni uspesi ovog programa navode se:

- povećanje dostupnosti i poboljšanje usluga u susedstvima;
- obuka i osposobljavanje za zapošljavanje i preduzetništvo;
- formiranje centara za dnevnu brigu;
- obuka veštinama i znanjima koja se mogu plasirati na tržištu radne snage;
- organizovanje lokalne škole koja je imala komplementarne usluge za decu tokom
celog dana;
- povećanje participacije graĎana u aktivnostima zajednice;
- poboljšanje uslova stanovanja i usluga za stare.

Kritike Programa:
- veliki administrativni troškovi
- da program nije bio dovoljno obuhvatan
- da koncept i organizacija projekta obnove nisu obezbedili potrebnu participaciju
graĎana u donošenju odluka, naročito onih koji su bili direktno pogoĎeni samom
obnovom (raseljavanje i sl.). (Montaga, Joseph.A. (2006), Urban Renewal in New
Haven. (Curriculum unit)

Istraživanja povezanosti urbaniteta, zelenih površina i zdravlja građana

Studija kojom je obuhvaćeno oko 250 000 stanovnika. Pokazala je korelaciju blizine zelenih
površina sa zdravljem stanovnika. Korelacija je nešto viša kod nižih socio-ekonomskih grupa.
U velikim gradovima, veću korist od blizine zelenih površina imaju stariji ljudi, i mlaĎi
kontingenti, kao i ljudi sa srednjim nivoom obrazovanja. Zaključak studije je da su zelene
površine u gradovima više od luksuza i da formiranje zelenih površina mora imati centralnu
poziciju u ubanističkom i prostornom planiranju. (Grupa autora, Green space, urbanity and
health: how strong is the relation? Journal of Epidemiology and Community Health, 2006, 60
(JECH on line).