Pripremio: Mirsad Lišić

Bimal dd Brčko distrikt BiH

Tuzla. 6. jun 2012.

 U prehrambenoj industriji nastanak požara i eksplozija moguć je na mnogim
mjestima.
 Mjesto nastanka i tip požara određuje taktiku gašenja požara.
 Velika količina prašine organskog porijekla koja se pojavljuje tokom
manipulacije sirovinom iziskuje posebnu pažnju sprečavanju nastanka
eksplozije tokom gašenja požara u silosima i silos ćelijama.
 Najčešći požari u silosima su endogenog karaktera i nastali su samoupalom
uskladištenih materija u ćelijama silosa.
 Za nastanak samoupale važni tehnički i fizičko-hemijski faktori,
 Iskustva govore da su ljudski propusti najčešći uzročnik nastanka požara,
neodgovorna ponašanja ali i nepoznavanje tehnologije skladištenja i
eksplozivnih karakteristika prašina koja se nalazi u silosu.
 Prikazan način sprječavanja nastanka i razvoja eksplozije prašine tokom
akcije gašenja egzogenog požara nastalog u ćelijama silosa za smještaj
uljarica.
 Silosi su skladišta namjenjena za smještaj
zrnastih i praškastih materijala.
 uljarice

 žitarice,

 brašno i

 stočna hrana.
 više cilindričnih sudova ( ćelija )
 visina znatno veća od širine (1 : 3 do 1 : 4 ),

 konusne su u donjem dijelu

 zapremina ćelije i nekoliko hiljada kubnih

metara.
Mjesto nastanka: Tip, način paljenja i
 transport ( elavatori, brzini sagorjevanja:
transportne trake,  sa spoljnim izvorom
penumatski transport, paljenja
lančani transporteri)  eksplozivno
 sušenje sagorjevanje i
 mljevenje  samoupala.

 separatori

 skladištenje
 Procesa samozagrijavana nije u potpunosti
rasvijetljen,
 vlaga i nečistoće (primjese),

 visok sadržaj ulja,

 lom ljuske - tanka i osjetljiva,

 intenzivno isparavanje gasovitih materija,
 miris sirćetne kiseline,
 temperatura sjemena počinje raste,
 pojave tečnih proizvoda razgradnje mase,
 tečni proizvodi se djelimično slivaju u
podrumske prostorije silosa, djelimično
ostaju u masi sjemena suncokreta.
 proizvodi razlaganja pri prelasku u hladnije
zone ćelije otvrdnu,
 sa zrnima suncokreta formiraju kompaktnu
masu,
 veoma se teško razbija.

 pojava aglomerata, rizik od pojave eksplozije

pri gašenju požara u ćelijama silosa.
 na pojedinim mjestima dolazi do formiranja
mostova debljine i do 3 metra,
 formirani od čvrstih proizvoda razgradnje zrna, i
armirani su zrnima suncokreta,snažni da drže
čitav sadržaj ćelije iznad sebe
 sprečavaju pražnjenje ćelije,

 pojava moguća na svim dijelovima cilindričnog

dijela ćelije,
 najčešća pojava na prelazu iz cilindričnog djela
u konusni dio ćelije.
Slika 1. : neki oblici zasvodnjavanja ćelija i formiranja mosta – 1. armirano
betonski dio ćelije, 2. konusno-metalni dio ćelije, 3. formirana gromada ( ubrzo
nakon pojave gasovitih materija ), 4. obostrano formiranje gromada, 5. formiran
most : I-pojava gasnih isparenja nakon kojih se javljaju tečni proizvodi
razgradnje sjemena, II-pojava otvorenog plamena na vrhu ćelije pri kontaktu sa
kiseonikom.
Iskustva u gašenju požara:
 ispuštanje sjemena – sirovine,

 problem mostovi nastalih od čvrstih proizvoda

razgradnje zrna,
 ispuštanje nepotpuno i ukoliko dođe do
prolamanja mosta,
 velike količine prašine - eksplozivna smješa,

 užarena masa ima energije da upali - pokrene

razaranje unutar ćelije i samog silosa.
Zapaljivost i eksplozivnost sistema vazduh -
prašina zavisi od nekoliko faktora:
 koncentracije prašine u sistemu

 sadržaja sagorivih komponenti u prašini

 veličine čestica prašine

 sadržaja vlage u sistemu

 količine kiseonika.
 Sagorijevanje fino usitnjene prašine pod
određenim uslovima može da dovede do
veoma burnih reakcija i ima karakter eksplozije.

 Primjer eksplozije koja se desila u vertikalnim

silosima za žitarice.
Taktika gašenja požara zavisi od:
 konstrukcije silosa i prateće infrastrukture,

 količine i dostupnosti opreme i sredstava za

gašenje,
 količine i vrste materijala u ćelijama i

 faze odmaklog požara.

 Pogrešna taktika gašenja požara kod
samopale u ćelijama silosa povećava
obim razaranja i rizik za ljudske žrtve.
Otežavajuće okolnosti:
 visina objekta

 hidrantska mreže u nadćelijskom prostoru,

 zahtjeva mnogo vremena,

 težak pristup,

 smanjenja vidljivost i

 pojava otrovnih gasova

 dobru fizičku pripremljenost vatrogasaca.

 završetke ćelija ima ispod nivoa terena,
 transportne trake od sintetike ili gume,

 u kontaktu sa užarenom masom pali se,

 onesposobljavanja transportne trake za dalji

rad,
 onemogućavanja izmještanja materijala.

Mora se takođe imati na umu da je prostor

ispod ćelija ispunjen otrovnim gasovima.
 Izbacivanje sadržaja ćelije na otvoren prostor,
 naknadnim gašenjem upaljene mase materijala,

 spriječiti eksplozije, tokom prinudnog

pražnjenja, iznad ispune, prskati raspršena
voda, ili vodena para.

Ovaj postupak je obavezan u svim slučajevima

kada u ćeliji postoji užarena masa.
 prilikom pražnjenja ćelija može doći
do eksplozija,
velikoj mjeri oštete silos

naročito gornje dijelove prostora i

mašinsku kućicu

Eliminacija izvora paljenja je skoro nemoguć

zadatak pri gašenju ove vrste požara te samim
tim usložnjava akciju gašenja požara.
Opasnost od eksplozije gasova.
 uslijed pirolitičkih procesa dolazi do
razgradnje materijala, pri čemu nastaju
zapaljivi i eksplozivni gasovi.
Količina zavisi od:
 vrste sirovine koja učestvuje u požaru,

 temperature,

 sadržaja kiseonika i drugih faktora

Specifičnosti:
 obuhvaćena cjela masa materijala,

 dugotrajni,

 velika količina oštećenog i uništenog

sjemena,
 angažovanje velikog broja ljudstva i tehnike,

 temperature dostižu i 900°C,

 ugrožavaju materijal od koga su izgrađene

ćelije
Tehnološke:
 Sjeme prije uskladištenja osušti ispod kritične
vlažnosti (uljarice 7,9-9,5 %),
 Spriječiti ovlaživanje zrna uslijed neispravne građ.
konstrukcije , loše termo i hidro izolacije skladišta.
 Ne ventilirati sjeme sa zrakom visoke rel. vlažnosti,Ne
skladištiti sjeme nejednake vlažnosti u istu ćeliju
silosa,
 Ne skladištiti sjeme sa različitim sadržajem primjesa i
prašine u istu ćeliju silosa
 Ne skladištiti toplo sjeme u hladna skladišta, dolazi do
pojave kondenzata,
Tehničke:
 Svi motorni pogoni u silosu moraju imati termičku zaštitu,

 Svi lančasti transporteri moraju imati zaštitu za isključenje u

slučaju pucanja lanca,
 Lančasti transporteri moraju da imaju kontrolu zapunjenosti,

 Elevatori moraju da imaju kontrolu položaja trake, zaštitu za

isključenje u slučaju pucanja trake i zaštitu od preopterećenja,
 Kolica na trakastim transporterima moraju imaju senzore
zapunjenosti,
 Svi spratovi u silosu imaju senzore vatrodojave,

 Sve ćelije u silosu moraju da imaju sonde za mjerenje

temparature,
Aspiraciju moraju da imaju sledeći uređaji:
 Elevatori na usipnim koševima, pogonskim i zateznim glavama,

 Fine i grube čistilice,

 Isipne kutije na trakastim transporterima,

 Protočna vaga,

 Gruba sita koja prije protočne vage,

 Lančasti i trakasti transporteri,

 Isipni koševi na svim ćelijama,

 Ćelije silosa,

 Kontinuiran nadzor efikasnosti usisavanja centralizovanog

sistema za uklanjanje prašine, na primjer mjerenja vakuma,
 Redovno čistiti nataloženu prašinu u pogonu silos.
 Prije skladištenja zrno suncokreta se mora
tehnološki pripremiti, osušiti i odvojiti od
primjesa tako da se dovede u stanje koje je
približno stanju pritajenog života, odnosno
anabioze,
 Temperatura zrna ne smije da dostigne
temperaturu samozagrijavanja, jer u tom
slučaju počinje proces egzotermnih reakcija
polimeri-zacije, odnosno samostalnog
zagrijavanja zrna.
 Požar nastao samozagrevanjem sjemena suncokreta se
sanirai spuštanjem sadržaja na otvoren prostor kroz
postojeće ili prinudne otvore, masa se sjemena hladi i po
potrebi gasi vodom.
 Prilikom pražnjenja dolazi do iznenadne eksplozije
obrušene prašine. Ovo se može sprečiti uvođenjem u ćeliju
vodene pare ili pravljenjem magle u prostoru ćelije.
 U kritičnim slučajevima u poodmaklom stadijumu
samoupale ćelija se može privremeno puniti vodom da se
sjeme djelimično ohladi, pri čemu se moraju imati u vidu
statičke karakteristike silosa u tim prilikama.
Realizacija ovakve odluke mora biti stručno razmotrena.
 S. Veselinović Preventivna Zaštita od požara i eksplozije Novi Sad 1989,
 S. Veselinović, J. Turkilov: Bilten ind, ulja, (1—2)1977, 3.
 Sekulić: Krmiva 7 (1982) str. 153.
 S. Veselinović: Sprječavanje velikih šteta od požara pri skladištenju uljarica
u
 silosu. Simpozijum, JT, Beograd 1984.
 M. Rac: Ulja i masti,1964, Poslovno udruženje proizvo-đača biljnih ulja,
Beograd
 D. Stojanović: Zaštita od požara i eksplozija, 1988, In-stitut zaštite od požara
i eksplozija, Sarajevo.
 S. Veselinović: Prilog proučavanja pojava samozagrevanja kod skladištenja
zrna suncokreta, 1986, Zaštita od po-žara, IV deo, Beograd, (22-31).
 Odsek za zaštitu i spašavanje u Somboru: Analiza akcije gašenja požara
suncokreta u silosu, 2006, Sombor.
HVALA NA PAŽNJI!