Geethopanishat

w`ÀÑ¨x+¨`ü
GRANTHANIDHI.BIOGSPOT.IN
(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 2= J^è•ºÜ«∞=Ú – ™êOYº Ü≥∂QÆ=Ú)
=∂ã¨ì~ü ÔH. áê~°fif‰õΩ=∂~ü
^èŒx+¨ª
3
^èŒx+¨ª
ã¨fiK«ÛùO^Œ ¿ã"å ãÖã¨÷
''^èŒx+¨ª—— J#QÍ ^èŒ#Ñ¨Ói`« k=º"åÜ«Ú=Ù.
^èŒ#=∞#QÆ k=º ãÖÑ¨^Œ. Jk ˆH=Å=Ú _»|∞ƒHÍ^Œ∞.
_»|∞ƒ`À ãÖÑ¨^Œ#∞ H˘Å∞=ÖË=Ú, H˘#ÖË=Ú. ãÖÑ¨^Œ
r=# "≥É · =íè =Ú#‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. =∞# â◊$`«∞ÅÖ’
Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, WO„^Œ∞_»∞, |$Ç¨Ïã¨Êu ~Ú`åºk k=º
„Ñ¨[˝Å#∞ ^èŒ#=∞xi. P~°¬ q*Ï˝#"Õ∞ x["≥∞ÿ# ^èŒ#=Ú.
J\˜ì ^èŒ#=Ú#∞ ‰õÄ~°∞ÊKÕã≤ "åºÑ≤Î KÕÜ«Ú@‰õΩ ''^èŒx+¨ª——
1992Ö’ [x‡Oz#k.
''^èŒx+¨ª——, _®II HõOÉèíOáê\˜ áê~°fif‰õΩ=∂~ü QÍi

"å‰õΩ¯#∞ ã≤._ç., P_çÜ≥∂, g_çÜ≥∂ HÍºÃã@¡ ~°∂Ñ¨=Ú
Ö’#∞, Ñ¨Ùã¨ÎHõ=ÚÅ ~°∂Ñ¨=ÚÖ’#∞ Éèí„^ŒÑ¨~°z
ã¨`åû^èŒ‰õΩÅ HõO^Œ∞#\˜ì Ü«∞*Ï˝~°÷Hõ~°‡#∞ KÕÑ¨\˜ì#k.
''^èŒx+¨ª—— XHõ K«Hõ¯x „QÆO^ä•ÅÜ«∞=Ú#∞, ^è•º#

=∞Ok~°=Ú#∞, ã¨^Àæ+≤ªÔH· =Åã≤# "å`å=~°}=Ú#∞ –
''[QÆ^Œ∞æ~°∞ =∞Ok~°=Ú—— QÆ U~°Ê~°z, Pã¨H˜Î HõÅ"åiH˜
^è•º#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú <Õ~°∞ÊK«∞#flk.
4 GRANTHANIDHI.BIOGSPOT.IN
ãÖHõÅ#Hõ~°Î : =∂ã¨ì~ü HõOÉèíOáê\˜ áê~°fif‰õΩ=∂~ü

=∂`«$^Õâ=◊ Ú "≥Ú^ŒÅ∞QÍ L`«~Î ° J"≥∞iHÍ, ÖÏ\˜<£ J"≥∞iHÍ
=∞iÜ«Ú S~Àáê YO_»=ÚÅÖ’QÆÅ P^è•ºu‡Hõ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ‰õΩ
„Ñ¨KÀ^Œ#=Ú HõeyOK«∞K«∂, ÉèíH˜Î, *Ï˝#=Ú, "≥·~åQÆº=Ú, Ü≥∂QÍ
ÉèÏºã¨=Ú ~Ú`åºk q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ É’^èŒ#Å∞ QÍqOK«∞K«∂,
Ñ¨~°=∞QÆ∞~°∞=ÙÅ =∂~åæ#∞Ü«∂Ü«ÚÅ‰õΩ "≥Å∞QÆ∞^•i K«∂Ñ≤OK«∞
K«∞#fl ã¨`åû^èŒ<å ãÖÑüÎQÆÅ #=Ü«ÚQÆ Ü≥∂QÆ =∂~°æ^Œi≈ =∂ã¨ì~ü
HõOÉèíOáê\˜ áê~°fif‰õΩ=∂~ü QÍ~°∞. "åi É’^èŒ#Å∞ ÖˇHõ¯‰õΩ q∞Oz
Ü«Ú#fl#∂, Ñ¨Å∞~°Hõ=ÚÖˇ·# q+¨Ü«∞, q*Ï˝# É’^èŒ#Å∞QÍ `≥eÜ«∞
=K«∞Û#∞. Jq É’^èŒ#Å∞QÍ<Õ HÍ‰õΩO_® x`«ºrq`«=Ú# J#∞ã¨~°
}©Ü«∞"≥∞ÿ, PK«~°}Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ, PK«iOK«∞"åiH˜ ã¨`«º^Œ~°≈#=Ú#
ã¨`«fi~° Ñ¶ë`«=ÚÅ #OkOK«∞K«∞#fl=x `≥Å∞Ñ¨Ù@ Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ<Õ~°^Œ∞.
™êOÑ¶≤∞Hõ, Pi÷Hõ, P^è•ºu‡Hõ, ™êOã¨¯ $uHõ, HõàÏ ~°OQÆ=ÚÅÖ’
"åi x~°O`«~° ¿ã=Å#∞ QÆ∞iÎOz, Q“~°qOz, PO„^èŒ qâ◊fiHõàÏ
Ñï+¨`ü ''_®Hõì~ü PÑ¶π Öˇ@~üû—— Ñ¨\Ïì#OkOz, P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# "åi
¿ã=Å#∞ H˘xÜ«∂_ç#k.
Pi÷H,õ ™êOÑ¶∞≤ Hõ, ã
¿ "å~°OQÆ=ÚÅÖ’ – =∂#"åo =∞#∞QÆ_Ö» ’
ã¨∞Y=Ú, âßOu Ñï=∞oOÑ¨*ËÜ«Ú ã¨∂„`«=ÚQÍ P^è•ºu‡Hõ`«
JÅ~åi#Ñ¨ÙÊ_Õ, ^•xH˜ ™êÑ¶¨Åº`«, ™ê~°÷Hõ`« LO_»∞#x, ''=∂#=
¿ã=ÜÕ∞ =∂^èŒ=¿ã= —— J#∞ =∂@‰õΩ ãïÜ≥ÿ∞# J~°÷=Ú ~Ú^Õ#x
N ‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ `«=∞ „Ñ¨=~°Î# ^•fi~å `≥eÜ«∞Ñ¨~°K«∞K«∞<åfl~°∞.
N áê~°fif‰õΩ=∂~ü ÉÏ^èºŒ `«QÅÆ QÆ$Ç¨Ïã¨∞Å÷ ∞, Ñ
¿ ~°∞#fl Pi÷Hõ ã¨ÅÇ¨^•~°∞,
5
q*Ï˝#=Ú#∞ qHõã≤OÑ¨*ËÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù, âßs~°Hõ – =∂#ã≤Hõ

~°∞QÆ‡`«Å#∞ `˘ÅyOÑ¨*ËÜ«Ú "≥·^Œ∞ºÅ∞, J<ÕHõ „QÆO^äŒ=ÚÅ
ãÖHõÅ#Hõ~°Î, xQÆifi, x~°‡Å Ç¨Ï$^ŒÜ«ÚÅ∞.
*Ï˝#=Ú U XHõ¯iH˜ K≥Ok#k HÍ^ŒxÜ«Ú, *Ï˝#∞Å∞
Ãã·`«=Ú JO^Œ~°∞#∂ *Ï˝#=Ú#ˆH K≥Ok# "å~°xÜ«¸, *Ï˝#"Õ∞
ãïÜ«∞QÆ∞ "åÇ≤ÏHõÅ <≥#∞flH˘x `«##∞ `å#∞ „Ñ¨Hõ\ÕK«∞H˘#∞
K«∞O_»∞#xÜ«¸, JO^Œ∞KÕ x[=ÚQÍ Z=fi~°∂ „QÆO^äŒHõ~°ÎÅ∞
HÍ*ÏÅ ~°xÜ«¸, ãÖHõÅ# Hõ~°ÎÖË #xÜ«Ú N ‰õΩ=∂~üQÍi
^Œ$_è»qâßfiã¨=Ú. qâı+¨ Ñï*Ï˝#=ÚQÆÅ „ÑüÉèÏ=O`«∞ Öˇ·#Ñ¨Ê\˜H˜
™œjÅº=Ú`À ™ê=∂#∞ºÅ q∞„`«`«fi=Ú #aèÅ+≤OK«∞ ã¨=∞=iÎ.
N áê~°fif‰õΩ=∂~üQÍi P^èŒfi~°º=Ú# ZxflÜ≥∂ ^è•i‡Hõ

ãÖã¨÷Å∞ ^Õâ◊q^Õâ◊=ÚÅÖ’ Ñ¨~°Ç≤Ï`«¿ã= QÍqOK«∞K«∞#flq.
''Ñ¨~°Ç≤Ï`«=Ú Ñ¨~°=∞^èŒ~°‡—— =∞#∞ P~ÀºH˜Î "åi rq`«=Ú#∞
#_çÑO≤ K«∞K«∞#flk. ÉèQí = Æ ^è•º#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú, Ñ¨~Ç ° Ï≤ `«=ÚÅ‰õΩ
„ u ^è • |^Œ ∞ ú Å ∞QÍ ZO^Œ ~ À Pã≤ Î ‰ õ Ω Å‰õ Ω "å~° ∞ „ Ñ ¨ Ñ ¨ O K« = Ú#
„Ñ¨KÀ^Œ#=Ú QÍqOK«∞K«∞<åfl~°∞. Ñ¨~°=∞QÆ∞~°∞ Ñ¨~°OÑ¨~° "åi
HÍ^Œ~°≈=Ú.
– ^èŒxëêª á¶œO_Õ+¨<£
=ÚO^Œ∞=∂@
ÉèQí =Æ næ`« ã¨~Àfi`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ „QÆO^ä=Œ Ú. Hõ~å‡K«~}° =Ú

#‰õΩ, ^èŒ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ, ÉèíH˜Î *Ï˝# "≥·~åQÆº=ÚÅ‰õΩ,
"≥∂Hõ∆Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ „áê=∂}˜Hõ „QÆO^äŒ=Ú. ÉèíQÆ=næ`«ÃÑ·
J<ÕHÍ<ÕHõ "åºMÏº#=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. WHõÃÑ#· QÆ∂_» ~åQÆÅ=Ù.
<å"å}˜ Ü«∞O^Œ∞ w`å "åºMÏº#=Ú, ''w`ÀÑ¨x+¨`ü——
J#∞ ji¬HõQÍ áê~î°‰õΩÅ‰õΩ JOkOÑ¨|_ç#k. „Ñü
J^è•ºÜ«∞=Ú `«#^≥#· ãÖ^Õâ=◊ Ú #OkOK«∞@ w`«Ü∞« O^Œe
qt+¨`ì Ü « ∞« QÆ∞@KÕ J^è•ºÜ«∞=Ú# H˘Hõ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚQÍ ™ê=∂#º
áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ ÉèQí =Æ O`«∞x ãÖ^Õâ=◊ Ú #OkOK«∞ „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú
''^èxŒ +¨—ª — ãÖHõeÊOz#k. =∂ã¨~ì ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü QÍiKÕ
JOkOK«|_ç# "åºMÏº#=Ú ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ ‰õÄ_» ã¨∂ÊùiÎ
HõeyOK«∞ q^èŒ=ÚQÆ #∞O_»∞@KÕ D „Ñ¨K«∞~°} KÕÑ¨\ ˜ìuq∞.
"≥Ú^Œ\Q˜ Æ ™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú =Ú„kOK«∞@‰õΩ ãÖHõeÊOzuq∞.
q∞ye# P^è•ºÜ«∞=ÚÅ∞ QÆ∂_» HÍÅ„Hõ=∞=Ú# „Ñ¨K«∞iOK«
|_»QÆÅ=Ù.
– ^èŒx+¨ª
7
ÑïK«Ü«∞=Ú
ÉèíQÆ=næ`« Ü≥∂QÆâßG=Ú. JO^Œ∞ „|Ç¨Ï‡q^Œº xH˜∆Ñ¨Î"≥∞ÿ

Ü«Ú#flk. Jk LÑ¨x+¨`∞« Î ‰õÄ_». ÉèQí =Æ næ`« Ü«∞O^Œ∞ *Ï˝#Ñ¨~=° ÚQÆ
`≥Å∞Ñ¨|_»x q+¨Ü∞« =Ú ÖË^∞Œ . PK«~}° Ï`«‡Hõ=ÚQÆ QÆ∂_» `≥Å∞Ñ¨|_»x
q+¨Ü«∞=Ú ÖË^Œ∞. Jk ÑïÑ¨Ó~°‚ „QÆO^äŒ=Ú. Ñ¨Ù~å} Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞
NHõ$+¨µ‚_»∞ =∂#=ÙÅ #∞^ÕÌtOz ~ÚzÛ# Ü≥∂QÆ=∂~°æ=∞k.
ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨^Œ∞<≥xq∞k J^è•ºÜ«∞=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
Ñ¨^Œ∞<≥xq∞k ™Èáê#=ÚÅÖ’ r=Ù_»∞ ^≥·==ÚQÆ=∂~°∞ =∂~°æ=Ú
ÖËHõ r"å`«‡ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ KÕ~°∞ =∂~°æ=Ú `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. „Ñü
J^è•ºÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ã¨$+≤ì ~°Ç¨Ïã¨º"≥ÚHõ\ ˜ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. J=QÍÇ¨Ï
#`À PK«iOK«∞ r=Ù#‰õΩ =∂~°æ=Ú ã¨∞QÆ=∞=Ú.
w`« PK«~°}Ï`«‡Hõ „QÆO^äŒ=∞QÆ∞@KÕ PK«~°}"Õ∞ D =∂~°æ=Ú
#‰õΩ „Ñ¨^è•#=Ú. áê~åÜ«∞}=ÚÅ∞ ã¨∂ÊùiÎ H˘~°ˆH. PK«~°}ÜÕ∞
qHÍã¨=Ú HõeyOK«∞#∞. Ü«∞*Ï˝~=÷° Ú Hõ~å‡K«~} ° =∂K«iOK«∞ "åiˆH

ÉèQí =Æ næ`« `≥eÜ«∞#QÆ∞#∞. W`«~∞° Å‰õΩ áêO_ç`º« =Ú#ˆH Ñ¨xH˜=K«∞Û#∞
QÍx =∂~°æ=Ú ÅÉèíº=Ú HÍ^Œ∞.
x`«ºrq`«=Ú# xiÌ+=ì¨ ∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ=∂~°=æ Ú#∞ J#∞ãïOK«∞
@‰õΩ, k"åº#∞Éèí∂ux J#∞x`«º=Ú P™êfikOK«∞@‰õΩ ^≥·==Ú
Ü≥∂QÆ=∂~°æ=Ú #OkOK≥#∞. Hõ~°‡=Ú, ^èŒ~°‡=Ú, ^≥·==Ú, ã¨$+≤ì
q*Ï˝#=Ú q=iOÑ¨|_ç#k. JãÖQÆ∞_≥· ã¨$+≤ìÜ«∞O^≥@∞¡ k=º
"≥É· =íè =Ú#∞ H˘xÜ«∂_»∞K«∞ rqOK«^QŒ ∞Æ <À `≥eÃÑ#∞. W\˜ì ÉèQí =Æ næ`«
Ñïëê¯~°=Ú HÀ~°∞ =∂#=Ù#‰õΩ Hõ~°nÑ≤Hõ.
P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆ=Ú# w`åã¨∂„`«=ÚÅ P=â◊ºHõ`« WO^Œ∞
QÀK«iOK«QÆÅ^Œ∞. D "åMÏº#=ÚÅ∞ áê~î°‰õΩÅ‰õΩ ã¨∂ÊùiÎ HõeyOz
#KÀ D „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú Ü«∞*Ï˝~°÷Ñ¶¨Å"Õ∞ HÍQÆÅ^Œ∞.
– áê~°fif‰õΩ=∂~ü
9
q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ
ãÖ^Õâ◊=Ú ..... 11
1. =∞<Àq[Ü«∞=Ú ..... 12
2. "Õ∞Å∞H˘Å∞Ñ¨Ù (LuÎ+¨ª) ..... 14
3. â◊~°}ÏQÆu ..... 16
4. `«$+¨‚ – `«$Ñ≤Î ..... 19
5. x["≥∞ÿ# `≥eq ..... 22
6. k=º*Ï˝#=Ú ..... 24
7. =zÛ áÈ=Ù#q – F~°∞Ê ..... 26
8. J=∞$`«`«fi=Ú – J~°›`« ..... 29
9. L#flk áÈ^Œ∞ – ÖËxk ~å^Œ∞ ..... 31
10. =∂~°∞Ê – =∞Ç¨Ï`«‡ºO ..... 34
11. Ü≥∂QÆq^Œº – JÉèÏºã¨=Ú ..... 37
12. P`«‡ ..... 39
13. P`«‡ – J^Œ∞ƒù`«=Ú – Pâ◊Û~°º=Ú ..... 41
14. Jâ’Hõ`«fi=Ú ..... 42
15. ^èŒ~°‡=Ú ..... 44
16. ÉèíÜ«∞=Ú – Éèí^Œ„`« ..... 46
17. =º=™êÜ«∞=Ú ..... 48
18. J#~°∞›_»∞ ..... 50
19. `«∞k"≥∞@∞ì ..... 51
20. PK«~°} – Zé∞Hõ ..... 53
21. Hõ~°‡ ã¨∂`«„=Ú ..... 55

22. Hõ~°‡ ã¨∂`«„=Ú ..... 57
23. Hõ~°Î=º=Ú áêÑ¨ – Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞ ..... 60
24. =∞h+≤ ..... 62
25. ã≤÷`« Ñ¨„A˝_»∞ ..... 65
26. ã≤÷`« Ñ¨„A˝_»∞ ..... 67
27. ã≤÷`« Ñ¨„A˝x ÅHõ∆}=ÚÅ∞ ..... 68
28. ã≤÷~° z`«Î=Ú ..... 69
29. P`«‡ zO`«# ..... 71
30. WOk„Ü«∞=ÚÅ∞ – ™œÅÉèíº=Ú – Ñ¨„=∂^Œ=Ú ... 74
31. =∞`«Ê~°`«fi=Ú ..... 76
32. Ñ¨„™ê^Œ=Ú ..... 78
33. Ñ¨„™ê^Œ ã≤÷u ..... 81
34. z`«Î â◊√kú ..... 84
35. JO‰õΩâ◊=Ú ..... 86
36. ÃÇÏK«ÛiHõ ..... 88
37. pHõ\ ˜ – "≥Å∞QÆ∞ ..... 90
38. HÍ=∞ ã¨fi~°∂ÑÖ ..... 92
39. âßOu ã¨∂`«„=Ú ..... 94
40. |„Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú ..... 97
™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú GRANTHANIDHI.BIOGSPOT.IN
11
ãÖ^Õâ◊=Ú
w`«, QÆOQÆ, QÀqO^Œ, QÍÜ«∞„u J#∞ QÆHÍ~°=Ú`À
„áê~°OaèOÑ¨|_»∞ D <åÅ∞yO\˜ Ü«∞O^Œ∞ U XHõ\˜
Ü≥ÿ∞##∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú #O^Œ∞ ã≤÷u Q˘x#KÀ =∂#=Ù_»∞
Ñ¨Ùh`«∞_»∞ HÍQÆÅ_»∞. ™êH∆Í`«∞Î Ñ¨~°=∞Ñ¨Ù~°∞+¨µ_Õ D
Ö’Hõ=Ú#‰õΩ ky=zÛ JOkOz# J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ãÖ^Õâ=◊ Ú
ÉèQí =Æ næ`.« ãÖã¨¯$`«=Ú `≥eÜ«∞x"å~°∞ Hõhã¨=Ú w`«#∞
J^èŒºÜ«∞#=Ú KÕÜ«Ú@ H˘éÔH·##∞ ãÖã¨¯$`«=Ú#∞
<Õ~∞° ÛH˘#∞_»∞ Jx *ÏuÑ≤`« =∞Ç¨`å‡QÍOnè L^ÀƒkèOK≥#∞.
D w`«#∞ J^èŒºÜ«∞#=Ú KÕÜ«∞x"å_»∞ ãÖã¨¯$ux
x~°ã≤Oz#"å_Õ. J`«_»∞ ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ HÍ*ÏÅ_»∞.
ÉèíQÆ=næ`« „|Ç¨Ï‡q^•º ™ê~°=Ú, ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# Ü≥∂QÆ=Ú
#OkOK«∞ =∂~°æ^Œi≈. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ ã¨=∞ã¨Î ™ê~°=Ú#∞
w`«Ü«∞O^Œ∞ ^Œi≈OK«=K«∞Û#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞<Àq[Ü«∞=Ú
NÉèíQÆ"å #∞"åK« :
‰õΩ`«™êÎfi Hõâ◊‡Å q∞^ŒO q+¨"Õ∞ ã¨=ÚÑ¨ã≤÷`«"£∞ I
J<å~°ºA+¨ì =∞ã¨fi~°æº =∞H©iÎHõ~° =∞~°∞˚# II 2
ÉèíQÆ=O`«∞x "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ âßã¨#=Ú Hõâ◊‡Å=Ú#∞ g_»
=∞x. ''‰õΩ`«™êÎfi Hõâ◊‡Å"£∞ W^Œ"£∞—— Jx NHõ$+¨µ‚_»∞ „Ñ¨tflOK«∞K«∞
`«# k"ÀºÑ¨^Õâ◊=Ú#∞ JOkOz<å_»∞. Hõâ◊‡ÅO J#QÍ =∞<À
"åº‰õΩÅ`«fi=Ú. Jk "≥∂Ç¨Ï=ÚKÕ HõÅ∞QÆ∞#∞. ^•x =Å# â’Hõ
"Õ∞~°Ê_»∞#∞. Ñ≤iH˜`«# =∂=iOK«∞#∞. =∞#ã¨∞û =∞e#=Ú
K≥Ok#^≥· ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ QÆlal KÕÜ«Ú#∞. J<åKå~°º=Ú <å^Œ
iOK«∞@ [~°∞QÆ∞#∞. ã¨fi~°=æ Ú J#QÍ ã¨∞=~°=æ Ú. J#QÍ "≥É· =íè =Ú
#∞O_ç Ñ¨_»„^ÀÜ«Ú#∞. JÑ¨H©iÎx Hõ@ìÉˇ@∞ì#∞. Z\˜ì qÑ¨`«¯~°
Ñïã≤`÷ ∞« Å Ü«∞O^Œ∞#∞ =∞#ã¨∞ "åº‰õΩÅ=Ú K≥O^Œ‰Ωõ O_»@ÜÕ∞
ã≤÷u „Ñ¨[˝`«fi=Ú. ÉèÏQÆ=`«∞Å rq`«=Ú# nxx „Ñ¨ã¨∞Êù@=ÚQÆ
QÆ=∞xOK«=K«∞Û#∞. ã¨∞ÅÉè=í ÚQÆ, `«fii`«QuÆ x =∞#ã¨∞ K≥^~Œ ∞° "å~°∞
|ÅÇ‘Ï#∞Å∞. "åiKÕ Z\˜ì Ñ¶¨∞#HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOÑ¨|_»=Ù.
13
''J<å~°º=Ú, #~°H=õ Ú, JÑ¨Hi© Î Hõ@Éì @

ˇ ∞ì =∞<À"åº‰õΩÅ=Ú
x<≥fl\Ï¡=iOz#k?—— Jx ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ J~°∞#˚ ∞x (#~°∞x J#QÍ
=∞#Å#∞) „Ñ¨tflOK«∞K«∞<åfl_»∞. =∞<À"åº‰õΩÅ=Ú #∞O_ç q=ÚH˜Î
K≥O^Œ∞@‰õΩ =∂~°=æ Ú#∞ É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ<Õ ÉèQí =Æ næ`‰« Ωõ
=∞<À q[Ü«∞=∞x ‰õÄ_» ¿Ñ~°∞ HõÅ^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
"Õ∞Å∞H˘Å∞Ñ¨Ù (LuÎ+¨ª)
ÔH¡Â|ºO =∂ã¨‡QÆ=∞ó áê~°÷ <≥·`«`«Îfi Ü«ÚºÑ¨Ñ¨^Œº`Õ I
‰õ∆Ω„^ŒO Ç¨Ï$^ŒÜ«∞^Ò~°ƒÅºO `«ºHÀÎfiuÎ+¨ª Ñ¨~°O`«Ñ¨ II 3
Z\˜ì Ñïã≤÷`«∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ÔH¡Â|º=Ú#∞ á⁄O^Œ=Å^Œx,
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÅº=Ú =Å^Œx, Jk ‰õ∆Ω„^Œ"≥∞ÿ#^Œx, Hõ~°Î=º=Ú
#O^Œ∞ xÅ|_»∞=∞x, áêiáÈ=Å^Œx, ÉèíQÆ"å#∞_»∞ =∞iÜ≥ÚHõ
âßã¨#=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
#~°∞_»∞ ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ `Õ*’=O`«∞_»∞. HÍ=Ù# „H©h_»Å∞
ÖËHõ pHõ@∞¡ „Hõ=Ú‡@‰õΩ J=HÍâ◊=ÚÖË^Œ∞. ZO`« #Å¡=∞|∞ƒ
J~Ú##∞ `å`å¯eHõ"Õ∞ HÍx ã¨∂~°∞ºx=Öˇ âßâ◊fi`«=Ú HÍ^Œ∞.
`å`å¯eHõ=∞QÆ∞ ãÖÑ¶¨∞@#Å Ü«∞O^Œ∞ `«# ã¨Ç¨Ï[`«fi=Ú#∞
HÀÖ’Ê=Ù@ J*Ï˝#=Ú. J~°∞˚#∞_»∞ ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ `Õ*’=O`«∞_»∞.
Ñ¨~å„Hõ=∞=O`«∞_»∞. Ñ¨~°O`«Ñ¨Ù_»∞ J#QÍ â◊„`«∞=ÙÅ#∞ `«Ñ≤OÑ¨
KÕÜ«Ú"å_»∞ =∞iÜ«Ú Ñ¨~°=Ú#∞ QÆ∂iÛ `«Ñ≤OK«∞"å_»∞. J#QÍ
^≥=· =Ú#∞ QÆ∂iÛ `«ÑO≤ K«∞"å_»∞. J\˜ì `«Ñ=¨ Ú HÍ~°}=ÚQÆ Ö’Ñ¨Å,
15
|Ü«∞@ â◊„`«∞=ÙÅ∞ [~ÚOÑ¨|_»∞^Œ∞~°∞. ^≥·==Ú J#QÍ qâ◊fi

"åºÑ¨Î"≥∞ÿ# `Õ[=Ú. ^•xx QÆ∂iÛ `«Ñ≤OK«∞"åxH˜ ^è≥·~°º"≥∞@∞¡
HõÅ∞QÆQÅÆ ^Œ∞. ^•x #∞O_ç q_ç=_»∞@, `å`å¯eHõ ã¨xfl"Õâ=◊ Ú#‰õΩ
=Ú_ç|_»∞@ HÍ~°}=ÚQÆ J^è≥·~°º=Ú, =∞<À ^Œ∞~°ƒÅ`«fi=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. ^≥·==Ú#∞ P„â◊~ÚOK«∞@ÜÕ∞ J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=Ú#
Ñïëê¯~°=Ú.
''Ñ¨~°O`«Ñ¨Ù_»"≥·# F #~°∞_®! Hõ~°Î=º=Ú# "Õ∞ÖÁ¯#∞=Ú.
‰õ∆Ω„^Œ"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÅº=Ú#∞ g_»∞=Ú. J^è≥·~°º=Ú#∞
á⁄O^Œ‰Ωõ =Ú. Wk h‰õΩ `«Q^Æ ∞Œ —— Jx ÉèQí "Æ å#∞_»∞ âßã≤OK«∞
K«∞<åfl_»∞.
QÆ=∞xHõ : D â’¡H=õ Ú# ÉèQí "Æ å#∞_»∞ #~°∞x 'Ñ¨~O° `«ÑÙ¨ _»x—
ãÖÉ’kèOK«∞@Ö’ QÆOcè~å~°÷=Ú HõÅ^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
â◊~°}ÏQÆu
HÍ~°Ê}º ^ÀëÈÑ¨Ç¨Ï`«ã¨fiÉèÏ=ó
Ñ¨$KåÛùq∞ `åfiO ^èŒ~°‡ ã¨=¸‡_è»KÕ`åó I
Ü«∞ „KÕÛùÜ«∞ ™êûº xfltÛ`«O „|∂Ç≤Ï `«<Õ‡
t+¨º¿ãÎ-Ç¨ÏO âßkè =∂O `åfiO „Ñ¨Ñ¨#fl"£∞ II 7
=∞<À"åº‰õΩÅ`«#∞ K≥Ok#"å_»∞, "≥∂Ç¨Ï=Ú# Ñ¨_#ç "å_»∞,
Ñ≤iH˜`#« =ÚKÕ ÉèÜí ∞« =Ú P=Ç≤ÏOz#"å_»∞, â’Hõ`Ñ« Ù¨ _Î ∞» , Ç¨Ï$^ŒÜ∞«
=Ú#∞ ^Œ∞~°ƒÅ`«fi=Ú#‰õΩ `åHõ@∞ì ÃÑ\˜ì#"å_»∞, J=QÍÇ¨Ï#
Ü«∞O^Œ∞ uHõ=∞Hõ QÆÅ"å_»∞, Hõ~°Î=º=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOÑ¨ÖËx"å_»∞,
qK«Hõ∆}#∞ HÀÖ’Ê~Ú#"å_»∞, ^èŒ~°‡ q+¨Ü«∞=Ú# ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú
Hõey ãÖHõ@=Ú# Ñ¨_ç#"å_»∞, J\˜ì q+¨=∞ã≤÷u #∞Oz Éˇ·@
Ñ¨_∞» @‰õΩ `≥eã≤# "åix P„â◊~ÚOK«=Öˇ#∞. D LáêÜ«∞=Ú#∞
w`« xã¨ûO^ÕÇÏ¨ =ÚQÆ ™ê÷ÑO≤ K«∞K«∞#flk. w`ÀáêÜ«∞=Ú#∞ JO^Œ∞
H˘x# |∞kú=∞O`«∞#‰õΩ `«# w`« =∂~°QÆÅ^Œ∞.
''t+¨º¿ãÎ-Ç¨ÏO âßkè =∂O `åfiO „Ñ¨Ñ¨#fl"£∞—— (2–7) Jx
17
J~°∞˚#∞_»∞ HÀ~°∞@ÜÕ∞ J`«xH˜ `«~°}ÀáêÜ«∞=Ú#∞ K«∂Ñ≤#k.

<Õ#∞ h‰õΩ t+¨µº_»#∞, #<åfl*Ï˝ÑO≤ Ñ¨Ù=Ú, x#∞fl â◊~}
° ∞ á⁄Okux
Jx J~°∞˚#∞_»∞ „áêi÷OK≥#∞. `«iOK≥#∞.
=∞#=Ú ‰õÄ_» H˜+¡ ì¨ ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÑïOî Ñ¨=Åã≤#
UÔH·Hõ =∞O„`« q∞kÜÕ∞. ÉèQí =Æ O`«∞x ãÖÉ’kèOK«∞K«∂ '' <Õ#∞ h
t+¨µº_»#∞, x#∞fl â◊~}° ÏQÆu K≥Okux, ##∞fl âßã≤OÑ¨Ù=Ú—— Jx
=∞~°Å =∞~°Å „áêi÷OÑ¨=Öˇ#∞. D „áê~°#÷ ZO`« PiÎ`À KÕã#≤ KÀ
JO`« Ñïëê¯~°=Ú ^˘~°∞‰õΩ@‰õΩ gÅ∞Ñ¨_»∞#∞. J~°∞˚#∞_»∞ `å
<Õq∞ KÕÜ∞« =Öˇ<À `≥eÜ«∞QÀ~°∞ K«∞<åfl_»∞. KÕãÃ≤ Ñ@ì=∞x J_»∞QÆ∞@
ÖË^Œ∞.
™È=∞i`«#=Ú Hõey#"å_»∞ QÆ∞~°∞=Ù `«#‰õΩ KÕã≤ÃÑ@ì
=Öˇ#x Z^Œ∞~°∞ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞. ^•i K«∂Ñ¨Ù@ÜÕ∞ QÆ∞~°∞=Ù
=O`«∞HÍx #_»K∞« @ t+¨µºx =O`«∞ÜÕ∞. W\˜ì QÆ∞~°∞t+¨º ãÖ„Ñ¨^•
Ü«∞=Ú#∞ JOkOz# L`«Î=∞"≥∞ÿ# ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú =∞#k.
â◊~}
° ÏQÆu K≥Ok# t+¨µº#‰õΩ QÆ∞~°∞=Ù É’^èŒ KÕÜÚ« @‰õΩ L#∞‡Y∞
_»QÆ∞#∞. LáêÜ«∞=Ú#∞ K«∂Ñ≤# QÆ∞~°∞=ÙÜ«∞O^Œ∞ ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú
Ñ¨_∞» @ ‰õÄ_»^∞Œ . ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú#flKÀ QÆ∞~°∞=Ù<Õ J_çy Ñï+¨¯iOK«∞
H˘#=Öˇ#∞QÍx, W`«~∞° Å`À K«iÛOK«∞@, ãÖ„Ñ¨kOK«∞@ hK«=Ú.
J~°∞˚#∞_»∞ Hõ~°Î=º=Ú#∞ ãÖÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ <≥~°∞QÆ∞@‰õΩ
NHõ$+¨µ‚x =∞~°Å =∞~°Å „Ñ¨tflOK≥#∞. Jk Ñï„Ñ¨â◊fl"Õ∞. ''Ñï
w`ÀÑ¨x+¨`ü
„Ñ¨â◊fl=Ú KÕÜ«Ú t+¨µºxÜ«∞O^Œ∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#‰õΩ "å`«ûÅº=Ú

ÃÇÏK«ÛQÆ∞#∞. Ñï„Ñ¨âfl◊ =Ú ÖËHõ QÆ∞~°∞=Ù#∞ „Ñ¨tflOÑ¨~å^Œ∞. Ñï„Ñ¨âfl◊ =Ú
KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° "≥#· KÀ HÀÑ¨=Ú ~å^Œ∞. QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ H˘xfl
J~°›`«Å∞ HõÅ=Ù. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù `«Ñ¨ã≤fi J~Ú =ÙO_»=Öˇ#∞. `«##∞
`å#∞ `≥eã≤#"å_≥· =ÙO_»=Öˇ#∞. ^è~Œ ‡° =Ú <åK«iOK«∞"å_≥·
Ü«ÚO_»=Öˇ#∞.
D QÆ∞~°∞t+¨º ãÖ|O^èŒ=Ú J`«ºO`« Ñ¨q„`«=Ú. nxx
x~°‡Å=ÚQÆ #∞OK«∞H˘#∞@ „âıÜ«∞ã¨¯~°=Ú. ‰õΩ¡Ñ¨Î=ÚQÆ #∞OK«∞
H˘#∞@ =∞iÜ«Ú „âıÜ«∞ã¨¯~°=Ú. |*Ï~°∞ ÔHH˜¯OK«∞@
‰õΩãÖ™ê¯~°=Ú.
19
`«$+¨‚ – `«$Ñ≤Î
# Ç≤Ï „Ñ¨Ñ¨âßºq∞ =∞=∂Ñ¨#∞^•º
^ŒºKÀÛùHõ =ÚKÀÛù+¨} q∞O„kÜ«∂}Ï"£∞ I
J"åÑ¨º Éèí∂=∂ =ã¨Ñ¨`«fl =∞$^ŒúO
~å[ºO ã¨∞~å}Ï =∞Ñ≤ KåkèÑ¨`«º"£∞ II 8
ãÖ[Ü«∞ L"åK« :
U= =ÚHÍÎfi Ç¨Ï$+‘ˆHâ◊O QÆ∞_®ˆHâ◊ó Ñ¨~°O`«Ñ¨ó I
# Ü≥∂`«ûº Wu QÀqO^Œ =ÚHÍÎfi `«∂+‘‚O |Éèí∂= Ç¨Ï II 9
`« =Ú"åK« Ç¨Ï$+‘ˆHâ◊ó „Ñ¨Ç¨Ïã¨ xfl= ÉèÏ~°`« I
¿ã# Ü≥∂ ~°∞ÉèíÜ≥∂~°‡^èÕº q+‘^ŒO`« q∞^ŒO =K«ó II 10
„Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# #∞#fl ã¨=∞ã¨"Î ∞≥ #ÿ „Ñü‰õÄÅ â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ J}z
"Õã≤##∞, ^Õ=`«ÅÃÑ· PkèÑ¨`«º=Ú#∞ ãÖáêkOz##∞, ã¨=∞ã¨Î
ãÖÑ¨^ŒÅ#∞ á⁄Ok##∞, Ñ¨^Œ=ÙÅ#∞ P„Hõq∞Oz##∞, Wq
UqÜ«Ú#∞ =∞#∞+¨µºx =∂#ã≤Hõ JâßOux `˘ÅyOÑ¨ÖË=x
ÉèQí =Æ næ`« É’kèOK«∞K«∞#flk. ''#Ç≤Ïó „Ñ¨Ñâ¨ ßºq∞ =∂O JÑ¨#∞^•º`ü
â’HõO, LKÀÛù+¨}"£∞—— (2–8) Jx J~°∞˚#∞_»∞ ÑëH˜<å_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
J~°∞˚#∞_»∞ =∞Ç¨g~°∞_»∞. J`«x <å=∞"Õ∞ "≥·Éèí"À¿Ñ`«

ãÖÑ¨^Œ#∞ ã¨∂zOK«∞#∞. WO„^Œ∞x`À ã¨=∂#=ÚQÆ Éèí∂q∞ÃÑ·
"≥·Éèí==ÚÅ ##∞ÉèíqOz<å_»∞. WO„^Œ∞x ã≤OÇ¨ã¨#=Ú# ‰õÄ_»
5 ãÖ=`«û~°=ÚÅ áê@∞ WO„^Œ∞x`À HõÅã≤ Pã‘#∞_≥·<å_»∞.
ã¨fi~°Öæ ’Hõã∞¨ Y=ÚÅ#∞ JxflO\˜x J#∞Éèqí Oz<å_»∞. =∞Ç¨g~°∞_»x
¿Ñ~°∞ á⁄Ok<å_»∞. ã¨∞O^Œ~° ~°∂Ñ¨ÙxQÆ âß¡Ñ¶≤∞OÑ¨|_ç<å_»∞. WÇ¨Ï
Ö’Hõ=Ú# J`«_»∞ á⁄O^Œx q[Ü«∞=ÚQÍx, ™œYº=ÚQÍx ÖË^Œ∞.
J\˜"ì å_»∞ 'LKÀÛù+} ¨ O— J#QÍ q∞QÆ∞Å `åÑ¨=Ú HõÅ∞QÆ KÕÜÚ« #\˜ì
'â’HõO— J#QÍ ^Œ∞óY=Ú#∞ U q^èŒ=ÚQÍ áÈQ˘@∞ìH˘#=Öˇ<À?
`≥eÜ«∞*ÏÅHõ n#∞_≥· Ü«Ú^Œú=Ú# xÅ|_ç Ü«Ú<åfl_»∞. Uk
^Œ∞óY=Ú#∞ áÈQ˘@ìQÅÆ ^À ^•xx `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl#x ÉèQí "Æ å#∞x`À
ÑëH˜<å_»∞.
Ñ¨^=Œ ÙÅ∞, ÉÏÇ¨ÏºãÖÑ¨^,Œ PkèÑ`
¨ º« =Ú W`åºkq, =∞#∞+¨µº
xH˜ âßOu xÜ«∞º*ÏÅ=xÜ«Ú, âßO`«=ÚQÆ #∞O_»∞"åxH˜ =∂„`«"∞Õ
Jq qÉèí∂`«∞Å∞QÆ Ü«ÚO_»∞#xÜ«Ú w`« Ü«∞O^Œe D â’¡Hõ=Ú
^•fi~å `≥eÜ«∞#QÆ∞#∞. Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ù_»∞, ~å=}∞_»∞, J~°∞˚#∞x
q∞Oz# Ñ¨~å„Hõ=∞=O`«∞Å∞. "å~°∞ ã¨fi~°=æ Ú#∞ ‰õÄ_» P„Hõq∞Oz
<å~°∞. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜x âßOu HõÅ∞QÆÖË^Œ∞.
|Ç≤Ïó Hõ~°}=ÚÅ^•fi~å „Ñ¨ÑÖK«=Ú# ™êkèOK«|_»∞#k
UkÜ«Ú JO`«~O° QÆ=Ú# âßOux ™ê÷ÑO≤ K«Ö^Ë ∞Œ . Hˆ =Å=Ú JO`«ó
Hõ~}° â◊√kúKÕ á⁄O^Œ∞ P`å‡#∞Éè∂í uÜÕ∞ âßOux, `«$Ñ≤xÎ WK«∞Û#∞.
JO`«ó `«$Ñ≤ÎÖËx "åxH˜ ÉÏÇ¨ÏºÑ¨Ù+≤ì, `«∞+≤ì xÜ«∞º*ÏÅ=Ù. D
q+¨Ü∞« =Ú# „áêp#∞Å∞ Zé∞Hõ Hõey x~°‡Å=Ú, x~å_»O|~°=Ú
21
ÅQÆ∞ rq`«=Ú <Õ~Ê° ~°K∞« H˘x<å~°∞. #g# Ü«ÚQÆ=Ú# ~°*’QÆ∞}

^À+¨=Ú# =∂#=Ù_»∞ JO`«∞ÖËx ^•Ç¨Ï=Ú# Ñ¨_ç<å_»∞. `«$Ñ≤Îx
=^Œe `«$+¨‚`À P~å@Ñ¨_»∞K«∞ u~°∞QÍ_»∞K«∞ J=¸Åº"≥∞ÿ#
r=#=Ú#∞ =º~°÷=Ú QÍqOK«∞H˘#∞K«∞<åfl_»∞. „áêp#∞ÅHõ#fl
`«#HÔ ‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨#∞ QÆ~fi° =Ú# Ñ¨_<ç å_»∞. Z‰õΩ¯= `≥eã≤ rq`«
=Ú# `«‰õΩ¯= ã¨∞YÑ¨_»∞@ =∞iO`« =¸~°ö`«fi=Ú. ÉèíQÆ=næ`«
Ü«∞O^Œ∞ D â’¡H=õ Ú#, â’¡H=õ Ú Ü≥ÚHõ¯ x[ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú K«H¯õ QÆ
„ÑüáêkOÑ¨|_ç#k. Ñïâ◊√^Œú r=#=Ú, x~°‡Å"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û,
qâßÅ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú, W`åºk ã¨^∞Œ }
æ =ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl"å_»∞
J^Œ$+ì̈=O`«∞_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
x["≥∞ÿ# `≥eq
Jâ’Kåº ##fiâ’K« ã¨ÎfiO „Ñ¨*Ï˝"å^•O â◊Û ÉèÏ+¨¿ã I
QÆ`åã¨∂ #QÆ`åã¨∂Oâ◊Û <å#∞â’K«Ou ÑÖ_ç`åó II 11
â’HÕÑ¨^ŒQÆx q+¨Ü«∞=ÚÅÔH· â’HÕK«∞@, â’HÕÑ¨^Œy#
q+¨Ü«∞=ÚÅÔH· â’HÕÑ¨‰õΩO_»∞@, [iyáÈ~Ú# q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
QÆ∂iÛ PÖ’zOK«∞@, „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú#∞ =∞~°K«∞@ J#∞ <åÅ∞QÆ∞
q^èŒ=ÚÅ∞QÍ `≥eqQÆÅ =∂#=Ù_»∞ ‰õÄ_» `«# rq`«=Ú#∞
z‰õΩ¯Ñ¨~°K«∞H˘#∞ K«∞<åfl_»∞.
#+¨=ì Ú, `«#"åi =∞~°}=Ú, JÑ¨[Ü«∞=Ú, J™œHõ~º° =Ú,
JÑ¨xO^Œ, ~Ú`åºk q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ `≥e"≥#· =∂#=Ù_»∞ ‰õÄ_»
â’HÕK«∞@ K«∂K«∞K«∞<åfl=Ú. ÉèíQÆ"å#∞x ^Œ$+≤ìÖ’ Jq â’HõhÜ«∞
"≥∞ÿ# JOâ◊=ÚÅ∞ HÍ<ÕHÍ=Ù. HÍÅ=Ú rq`«=Ú# ^ŒfiO^Œfi=ÚQÍ
ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ #OkOK«∞K«∞O_»∞#∞. H©iÎx J#∞ãïOz JÑ¨H©iÎ,
[Ü«∞=Ú#∞ J#∞ãïOz JÑ¨[Ü«∞=Ú, ÖÏÉèí=Ú ##∞ãïOz
#+¨ì=Ú, ™œHõ~°º=Ú ##∞ãïOz J™œHõ~°º=Ú, [##=Ú ##∞ã¨
iOz =∞~°}=Ú =ÙO_»∞@ ã¨$+≤ì ^è~Œ ‡° =Ú. gx QÆ∞iOz â’HÕK«∞@
23
`«QÆ^Œx w`å"åHõº=Ú. HÍÖÏ#∞QÆ`«=ÚÖˇ· ~Úq =zÛ–áÈ=Ù

K«∞O_»∞#∞.
â’HÕÑ¨^Œy# =ÚYº q+¨Ü«∞=Ú XHõ\˜ HõÅ^Œ∞. ^èŒ~°‡=Ú
##∞ãïOK« #Ñ¨Ù_»∞ â’HÕK«=Öˇ#∞. Jk ~åÉ’=Ù â’Hõ=ÚÅ‰õΩ
HÍ~°}=Ú QÆ#∞Hõ. J^èŒ~°‡=Ú <åK«iOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ â’HÕK«=Öˇ#∞.
JkÜ«Ú#∂ ~åÉ’=Ù â’HõÅ=ÚÅ‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=Ù QÆ#∞Hõ. q"ÕHõ=Ú
QÆÅ =∂#=Ù_»∞ nHõ∆ |∂#=Åã≤#k ^èŒ~°‡=Ú ##∞ãïOK«∞@
Ü«∞O^Œ∞. =∞<À"åHÍ¯Ü«∞ Hõ~°‡Å∞ ^èŒ~°‡=Ú ##∞ãïOK«∞#Ñ¨Ù_»∞
=∂#=Ù_»∞ â’HÕK«∞@‰õΩ `å=Ù ÖË^Œ∞.
^èŒ~°‡=Ú Hõ~°Î=º=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ QÀK«iã¨∂Î
=ÙO@∞Ok. Hõ~°Î=º=Ú HÍÅ=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# „Ñ¨ã¨∞ÎuOÑ¨ |_»∞
K«∞O_»∞#∞. „Ñ¨ã∞¨ `Î « =∞OkOK«∞ Hõ~=Î° º=Ú#∞ ^è~Œ ‡° =Ú`À ##∞ã¨
iOK«∞@ÜÕ∞QÍx, =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú Ü≥∂QÆr=#=Ú# ÖË^Œ∞.
[iyáÈ~Ú# q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ <≥=∞~°∞"Õã∞¨ H˘x ^Œ∞ódOK«∞@
q∞H˜¯e Jq"ÕHõ=Ú.
J~°∞˚#∞#‰õΩ „Ñ¨ã¨∞Î`« Hõ~°Î=º=Ú ^èŒ~°‡Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«Ú@.
^•xx =^Œe, q∞^ä•º"å^Œ=Ú KÕÜ«Ú@ Hõ~°Î=º q=ÚY`«fi"Õ∞.
Hõ~=Î° º=Ú#O^Œ∞, ^≥=· =Ú#O^Œ∞, „Ñ¨ã∞¨ ` Î =« Ú#O^Œ∞ "Õ∞ÖÁ¯#=∞x
w`å"åHõº=Ú âßã≤OK«∞ K«∞#flk. JkÜÕ∞ x["≥∞ÿ# `≥eq.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
k=º*Ï˝ #=Ú
# `Õfi"åÇ¨ÏO *Ï`«∞ <åãÖ # `«fiO <Õ"≥∂ [<åkèáêó I
#K≥·= # Éèíqëêº=∞ ã¨fiˆ~fi =Ü«∞ =∞`«ó Ñ¨~°"£∞ II 12
^ÕÇ≤Ï<À-ã≤‡<£ Ü«∞^ä• ^Õ¿ÇÏ H“=∂~°O Ü«∞ø=#O [~å I
`«^ä• ^ÕÇ¨O`«~°„áêÑ≤Îó nè~° ã¨Î„`«# =ÚÇ¨Ïºu II 13
D ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ U =ã¨∞Î=ÙQÍx XHõÑ¨C_»∞ ÖË‰õΩO_»
WÑ¨C_»∞ =ÙO_»∞@ ãÖÉèíqOÑ¨^Œ∞. J>Ë¡ WÑ¨C_»∞O_ç WHõ=ÚO^Œ∞
LO_»Háõ È=Ù@ ‰õÄ_» ãÖÉèqí OÑ¨^∞Œ . ZÑ¨C_»∞#∂ JxflÜ«Ú#∞ =ÙO_ç
Ü«Ú#fl"Õ HÍx XHõÑC¨ _»∞ ÖËxq HÍ=Ù. XˆH =ã¨∞=Î Ù ã≤u÷ =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Œ∞K«∞#flÑ¨C_»∞ P =ã¨∞Î=Ù#‰õΩ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ã≤÷u
ÖË‰õΩO_»∞@. „H˘`«Î ã≤÷u U~°Ê_»∞@, JkÜ«Ú#∞ =∞~°Å =∂~°∞@
XHõ ~°™êÜ«∞xHõK«~°ºQÆ [~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. D ã≤÷u =∂~°∞Ê
x`«º=Ú [~°∞QÆ∞ K«∞O_»∞@KÕ =ÙO_»∞@, ÖË‰õΩO_»∞@QÆ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
QÍx, r=ÙÅ∞QÍx HõxÑ≤OK«∞K«∞O^Œ∞~°∞.
ÉÏÅ‰õΩ_»∞ Ü«Ú=‰õΩ_≥·#Ñ¨Ù_»∞ W\˜ì =∂ˆ~Ê [~°∞QÆ∞K«∞#flk.
ÉÏÅ‰õΩ_»∞ ÖË‰õΩO_»∞@ Ü«Ú=‰õΩ _»∞O_»∞@QÆ XˆH r=Ù_»∞
25
„Ñ¨ã¨∞ÎuOÑ¨|_ç Ü«Ú<åfl_»∞. J@∞Å<Õ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =∞^èŒº

=Ü«∞ã¨∞¯_»∞, =$^Œ∞ú_»∞ JQÆ∞@, =∞~°}ÕK«∞@ ‰õÄ_» QÆ=∞xOK«∞
K«∞<åfl=Ú. =∞~°}O˜ z#"å_Õ =∞~°Å Ñ¨Ù@∞ìK∞« <åfl_»x `≥eÜ«Ú@‰õΩ
ã¨∂Hõ‡∆ Ö’Hõ=ÚÅ J=QÍÇ¨Ï#=Ú, ^Œ~≈° #=Ú Hõey Ü«ÚO_» =Öˇ#∞.
Jk `≥eã≤#"å_»∞ r=Ù_»∞ âßâ◊fi`«∞_»xÜ«Ú, ã¨∂Hõ‡∆ ã¨∂Å÷ ã≤` ÷ ∞« Å∞
á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#xÜ«Ú `≥eÜ«∞QÆÅ_»∞. ˆH=Å=Ú ã¨∂÷Å ã≤÷`«∞Å∞
=∂„`«"Õ∞ `≥eã≤# "åiH˜ Ñ¨Ó~°‚*Ï˝#=Ú ÖËHõ uHõ=∞Hõ Ñ¨_»∞
K«∞O^Œ∞~°∞. ã¨∂Hõ∆‡ ã≤÷`«∞Å∞ ‰õÄ_» `≥eã≤#"å_Õ, `≥eã≤#"å_»∞.
ã¨∂Hõ‡∆ ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞O_»∞@ ‰õÄ_» `≥eã≤#"å_»∞ HÍ=Ù# NHõ$+¨µ_‚ ∞»
ã¨∂÷Å=Ú# =∞~°}Õz# "å_çx Ãã·`«=Ú ã¨∂Hõ∆‡ Ö’Hõ=ÚÅÖ’
QÆ∞iÎOz H˘x`≥zÛ `«eH¡ ,˜ QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ, *Ï˝#=Ú
#OkOz<å_»∞. ã¨∂Hõ‡∆ ã≤` ÷ ∞« Å J=QÍÇ¨Ï#=Ú, ^Œ~≈° #"Õ∞ k=º
*Ï˝#=Ú. Ü≥∂QÆ=Ú P ã≤÷`«∞Å #O^Œ∞@‰õΩ =∂~°æ=Ú. J\˜ì
Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ Jkèëêª# ^≥=· =Ú NHõ$+¨µ_‚ .Õ JO^Œ∞KÕ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ
ã¨∂÷Å, ã¨∂Hõ∆‡ ã≤÷`«∞Å#∞, r=ÙÅ‰õΩ [~°∞QÆ∞ ã≤÷u =∂~°∞ÊÅ#∞
É’kèOz Ü≥∂QÆ=Ú# „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ>ˇì#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=zÛ áÈ=Ù#q – F~°∞Ê

=∂„`åã¨Ê~å≈ã¨∞Î H“O`ÕÜ«∞ j`À+¨‚ ã¨∞Y^Œ∞óY^•ó I
PQÆ=∂áê~Ú<À-x`åº ™êÎO ã≤ÎuHõ∆ã¨fi ÉèÏ~°`« II 14
"≥O_ç`≥~°ÃÑ· áê„`«^è•~°∞Å∞ =zÛáÈ=ÙK«∞O^Œ∞~°∞. qq^èŒ=Ú
Öˇ·# ãÖÉèÏ+¨}=ÚÅ∞ "åi #_»∞=∞ [~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. ã¨xfl"Õâ◊
=ÚÅ∞ x~°O`«~=° Ú ™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞. ã¨=∞ã¨º ÖË~Ê° _»∞K«∞O_»∞#∞.
=∞iÜ«Ú Ñï+¨¯iOÑ¨ |_»∞K«∞O_»∞#∞. ã¨∞YÑ¨Ói`«=ÚÅ∞,
^Œ∞óYÑ¨Ói`«=ÚÅ∞, L„^ÕHÑõ Ó¨ i`«=ÚÅ∞, ~åQÆ^fiÕ +¨ÑÓ¨ i`«=ÚÅ∞
=∞Ô~<≥flxflÜ≥∂ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ =zÛáÈ=Ù K«∞O_»∞#∞. J#O`«=ÚQÍ
áê„`«^è•~°∞Å∞ =zÛáÈ=ÙK«∞O^Œ∞~°∞. ^Œ$â◊º=ÚÅ∞ =zÛáÈ=Ù
K«∞O_»∞#∞. ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ∞ =zÛáÈ=ÙK«∞O^Œ∞~°∞.
"≥O_ç`≥~°ÃÑ· =zÛáÈ=ÙK«∞#fl ã¨=∞ã¨Î ^Œ$â◊º=ÚÅ‰õΩ "≥O_ç
`≥~°ÜÕ∞ P^è•~°=Ú. Zxfl q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =zÛáÈ=ÙK«∞#fl#∞ "≥O_ç
`≥~° "≥O_ç`≥~°QÍ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞QÍx, ã≤÷u =∂~°∞Ê K≥O^Œ^Œ∞.
áœ~å}˜Hõ=Ú, ™êOÑ¶≤∞Hõ=Ú, *Ï#Ñ¨^Œ=Ú JQÆ∞ Zxfl z„`«=ÚÅ∞
`≥~Ã° Ñ· „Ñ¨îŒ ≈OÑ¨|_ç##∞, "åx "åã¨# ÖËHõ „Ñ¨ÉÏè ==Ú "≥O_ç`~≥ °
‰õΩO_»^∞Œ . ã≤x=∂Ç¨Å∞Ö’x "≥O_ç`~≥ ° =O\˜^Õ ã¨$+≤Öì ’x K≥`
· #« º=Ú.
27
K≥·`«#º=Ú P^è•~°=ÚQÍ Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ö’‰õΩÅ∞ U~°Ê_»∞

^Œ∞~°∞. "åi #_»∞=∞ ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ∞ HÍÅ=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# U~°Ê_»∞
K«∞O_»∞#∞.WO^ÕkÜ«Ú K≥·`«#º=Ú #O@^Œ∞. ã¨$+≤ìÖ’x D
K≥·`«#º=Ú<Õ ^≥·==∞O^Œ∞~°∞. ^•x <å„â◊~ÚOK«∞@KÕ`« r=ÙÅ∞
‰õÄ_» ã¨=∞ã¨ºÅ Hõf`«=ÚQÆ „Ñ¨âßO`«=ÚQÆ rqOK«#QÆ∞#∞. ^•x
<å„â◊~ÚOK«∞@ˆH qq^èŒ =∂~°æ=ÚÅ∞.
ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe D K≥·`«#º=Ú „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=ÚQÆ U~°Ê_ç
#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ö’‰õΩÅ∞, ã¨xfl"Õâ◊ =ÚÅ∞ U~°Ê_»∞#∞. J#QÍ
ã≤x=∂ Ü«ÚO_»∞#∞. â◊√^ŒúK≥·`«#º=ÚQÍ #∞#flÑ¨Ù_»∞ ã≤x=∂ ÖËHõ
"≥O_ç`~≥ ° Ü«ÚO_»∞#∞. ã≤x=∂ "ÕÜ∞« |_»∞ #Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_» "≥O_ç`~≥ °
L#flÑ¨Ê\˜H˜ JO^Œe ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ#∞, ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ K«∂K«∞"åiH˜
"≥O_ç`≥~° =∞~°Ñ¨Ù#‰õΩ =K«∞Û#∞. "≥O_ç `≥~° QÆ∞~°∞Î#fl"åiH˜
ã¨xfl"Õâ◊=Ú ÅxflÜ«Ú =zÛáÈ=Ù#q=Öˇ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. ã¨∞Y=Ú
– ^Œ∞óY=Ú† ™œHõ~º° =Ú– J™œHõ~º° =Ú† ÖÏÉè=í Ú–#+¨=ì Ú† ^è#Œ =Ú–
¿Ñ^ŒiHõ=Ú† [##=Ú–=∞~°}=Ú† ~å„u–Ñ¨QÆÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#
=xflÜ«Ú =zÛáÈ=Ù#qÜÕ∞. NHõ$+¨µ‚_»∞ J\˜ì K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞
Hõ#∞Hõ D ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œe ã¨=∞ãÎ̈=Ú =zÛáÈ=Ù#qÜÕ∞ JxÜ«Ú,
'' <Õ#∞—— J#∞ K≥·`«#º=Ú âßâ◊fi`« =∞xÜ«Ú, J\˜ì âßâ◊fi`« „Ñ¨[˝
Ü«∞O^Œ∞ xÅ|_ç# "åxH˜ "≥Ú`«=Î Ú ã¨$+≤ì JO`«ÜÚ« XHõ ã≤x=∂
Hõ^=Œä Öˇ P#O^Œ=Ú #OkOK«∞ #xÜ«Ú É’kèOK≥#∞. Jx`«º=ÚÅ∞
=∞iÜ«Ú =zÛáÈ=Ù q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ F~°∞Ê =Ç≤ÏOK«=∞x
É’kèOK≥#∞.
F~°∞ÊQÆÅ "åxH˜ ã¨=∞ã¨=Î Ú Jnè#=Ú# #∞O_»∞#∞. F~°∞Ê
w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÖËx"å_»∞ ^Œ∞óYÑ¨_∞» #∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œe ã¨=∞ã¨Î q[Ü«∞=ÚÅ‰õΩ#∞

F~°∞Ê „Ñ¨^è•#=∞x ÉèíQÆ"å#∞_»∞ É’kèOK≥#∞. ''uuHõ∆ã¨fi ÉèÏ~°`«——
F ÉèÏ~°fÜ«Ú_®! F~°∞Ê =Ç≤ÏOK«∞=Ú! Jx w`« xˆ~tÌ OK«∞K«∞#flk.
F~°∞Ê`À `å#∞ K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»#x =∞~°Å =∞~°Å QÆ∞~°∞Î
`≥K«∞ÛH˘#=Öˇ#∞. J@∞¡ QÆ∞~°∞Î `≥K«∞ÛH˘#∞@ =Å# rq`«=Ú
#O^Œe ã¨=∞ã¨"Î ∞≥ #ÿ ã¨xfl"Õâ=◊ ÚÅ∞ =zÛáÈ=Ù#qÜÕ∞ Jx `≥eÜ«∞
QÆÅ^Œ∞. D JÉèÏºã¨=Ú =Å#<Õ Z=xÔH·##∞ `≥eÜ«Ú@
Ü«ÚO_»∞#∞QÍx, K«^Œ∞=Ù@, q#∞@ =Å# =∂„`«=Ú HÍ^Œ∞.
F~°∞Ê#∞ q∞Oz# QÆ∞}=Ú ÖË^Œx, ^•xx =ÚO^Œ∞ á⁄O^Œ∞=∞x
w`ÀÑ¨x+¨`«∞Î „Ñ¨„Ñ¨^äŒ=∞=ÚQÍ É’kèOK«∞K«∞#flk.
F~°∞Ê =Å#<Õ N~å=Ú_»∞, ^èŒ~°‡~åA, Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞,
#Å∞_»∞ W`åºk k"åºOâ◊ ãÖÉèí∂`«∞Å∞ Ö’Hõ=Ú Åxfl\˜x
[~ÚOK«QeÆ iæ . F~°∞Ê =∞x+≤x =∞Ç¨`«∞‡xQÆ =∂~°∞Ê L„`ÕÊ~°H=õ Ú.
Zxfl ã¨^Œ∞æ}=Ú Å∞#flÑ¨Ê\˜H˜x F~°∞Ê ÖËxKÀ Jq ~å}ÕK«=Ù.
29
J=∞$`«`«fi=Ú – J~°›`«
Ü«∞O Ç≤Ï # =º^äŒÜ«∞<ÕÎº`Õ Ñ¨Ù~°∞+Ö Ñ¨Ù~°∞+¨~°¬Éèí I
ã¨=∞^Œ∞óY ã¨∞YO nè~°O ™È-=∞$`«`åfiÜ«∞ HõÅÊ`Õ II 15
=º^èŒ K≥O^Œx =∞#ã¨∞ HõÅ"å_»∞ J=∞$`«`«fi ã≤÷ux
á⁄O^Œ∞@‰õΩ J~°∞›_»x w`« É’kèOK«∞K«∞#flk. „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#
ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ J=ã≤÷u K≥Ok#@∞=O\˜ =∂#= „Ñ¨[˝‰õΩ =º^èŒ
ã¨Ç¨Ï[=Ú. „Ñü =∂#=Ù_»∞ ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ =„[K≥·`«#º=O`«∞_≥·
L#flÑ¨Ê\˜H© K≥·`«#º=Ú „uQÆ∞}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ |OkèOÑ¨|_ç
#Ñ¨C_»∞ =º^èŒ Hõ=HÍâ◊"Õ∞~°Ê_»∞#∞. =∞iH˘O`« J=ã≤÷u K≥Ok
WO„kÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ J#QÍ WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ ##∞ãïOK«∞
ã≤÷uÜ«∞O^Œ∞ |OkèOÑ¨|_ç#Ñ¨Ù_»∞ J\˜ì=º^èŒ f„=`« K≥O^Œ∞#∞.
ã¨`«º=O`«∞_≥·# =∂#= „Ñ¨[˝ "Õ∞ÖÏ¯OK«QÆ<Õ K≥·`«#º=O`«∞xQÆ
U~°Ê_»∞#∞. K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# =∂#=„Ñ¨[˝ „uQÆ∞}=ÚÅÖ’xH˜,
WO„kÜ«∞=ÚÅ Ö’xH˜ „Ñ¨"tÕ OK«∞@ `«ÑÊ¨ xãï. J\ì̃ „Ñ¨"âÕ =◊ Ú#
`«# ã¨Ç¨Ï[ ã≤÷ux =∞~°z#KÀ =∂Ü«∞ P=~°}=Ú# z‰õΩ¯#∞.
J#QÍ „Ñ¨[˝ „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ =∞QÆ∞#∞. „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ =∞QÆ∞ `«#
w`ÀÑ¨x+¨`ü
„Ñ¨[˝#∞ „uQÆ∞}=ÚÅ‰õΩ Jf`«=ÚQÆ ‰õÄ_» JÉèÏºã¨=â◊=Ú#

ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞H˘# =K«∞Û#∞.
„uQÆ∞}=ÚÅÖ’xH˜ =∞iÜ«Ú WO„kÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜
J=`«~°}=Ú K≥O^Œ∞K«∞#fl K≥·`«#º=Ú `«# ã¨Ç¨Ï[ ã≤÷ux
HÀÖ’Ê#=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. ã¨∂~°∞ºx H˜~°}=Ú „QÆÇ¨ÏQÀàÏ^Œ∞Å#∞
KÕ~°∞#Ñ¨Ù_»∞ ã¨∂~°∞ºx =^Œe, „QÆÇ¨Ï=ÚÅ#∞ KÕ~°∞@ÖË^Œ∞ Hõ^•!
ã¨∂~°ºH˜~} ° =Ú "åºÑ¨#=Ú K≥O^Œ∞K«∞#fl@∞¡QÆ =∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞.
H˜~} ° =Ú ã¨∂~°∞ºx Ü≥Ú^Œ#Ì ∂ L#flk. =∞iÜ«Ú U_»∞ QÀà◊=ÚÅ
=^ŒÌ‰õÄ UHõ HÍÅ=Ú# KÕ~°∞K«∞#flk. J>Ë¡ =∂#=K≥·`«#º=Ú
‰õÄ_» UHõHÍÅ=Ú# ã¨Ñ¨ÎHÀâ◊=ÚÅ#∂ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_» QÆÅ^Œ∞.
J\˜ì "åºÑ¨#=Ú#∞ JÉèÏºã¨=Ú KÕÜÚ« Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ „âı+¨µª_»∞.
"≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ J~°›`« Hõey Ü«Ú#fl"å_»∞. "≥∂Hõ∆=Ú#O^Œ∞ ã¨Ç¨Ï[
=ÚQÆ #∞#fl"å_»∞. Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ J#∞ Ñ¨^=Œ Ú#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞@Ö’
ÉèQí "Æ å#∞x Ü≥ÚHõ¯ ~°ÇÏ¨ ã¨º ã¨∂K«# ‰õÄ_» XHõ\˜ WHõ¯_» QÆ=∞xOÑ¨
^Œy Ü«Ú#flk. U_»O`«ã∞¨ ÅÎ Ñ¨Ù~°=Ú# „Ñ¨"tÕ Oz, U_»O`«ã∞¨ ÅÎ #∂
"åºÑ≤OzÜ«Ú#fl „Ñ¨[=˝ Ù h=Ù ã¨∞=∂! Jx `≥Å∞Ñ¨Ù@ˆH ''Ñ¨Ù~°∞+¨"∞£ ——,
''Ñ¨Ù~°∞+¨~°¬Éèí—— Jx ÑëH˜<å_»∞.
rq=Ú# =º^èŒ K≥O^Œ∞"å~°∞ `«=Ú‡ `å=Ú =∞~°z#
"å~°xÜ«Ú, ã¨`åº<Õfi+¨}=Ú# F~°∞Ê =Ç≤ÏOz `«##∞ `å#∞
QÆ∞~°∞‰Î Ωõ `≥K∞« ÛH˘#∞K«∞ =º^èŒ K≥O^ŒHõ rqOK«∞"åˆ~ J=∞$`«`fiÎ« =Ú
#‰õΩ `«y# "å~°xÜ«Ú w`ÀÑ¨x+¨`«∞Î É’kèOK«∞K«∞#flk.
31
L#flk áÈ^Œ∞ – ÖËxk ~å^Œ∞

<åã¨`À q^Œº`Õ ÉèÏ"À <åÉèÏ"À q^Œº`Õ ã¨`«ó I
LÉèíÜ≥∂~°Ñ≤ ^Œ$ëÈì-O`« ã¨Îfi#Ü≥∂ ã¨Î`«Îfi^Œi≈aèó II 16
Jq<åt `«∞ `«kfikú ÜÕ∞# ã¨~°fi q∞^ŒO `«`«"£∞ I
q<åâ◊ =∞=ºÜ«∞ ™êºã¨º # HõtÛ `«¯~°∞Î =∞~°›u II 17
ã¨$+≤ìÖ’ ÖËxk ÉèÏ==Ú#ˆH ~å^Œ∞. L#flk ÉèÏ==Ú#‰õΩ
~åHõáÈ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ K«=∞`å¯~°=ÚQÍ ''ã¨$+≤Öì ’ ÖËx^ŒO@∂ ÖË^∞Œ ——
Jx JO\Ï~°∞. ÖËxk ÉèÏ=#ˆH ~å^Œ∞. ÉèÏ=#Ö’H˜ =zÛ#k
LO_»‰õΩO_® áÈ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ^≥·==Ú ÖË_»#∞@ `≥eq `«‰õΩ¯=.
ÖËxKÀ ÉèÏ==Ú#O ^≥>Ë¡~°Ê_»∞#∞? ÖËxk ÉèÏ==Ú#‰õΩ ~å^Œ∞
Hõ^• ! L#flk =∞#H˜ Hõ#Ñ¨_»#Ñ¨ÙÊ_»∞ ÖË^ŒO^Œ∞=Ú. =∞#‰õΩ
Hõ#Ñ¨_»xk ÖË^Œ#∞@ Ñ¨ã≤`«#=Ú. ^ŒÜ«∞º=ÚÅ∞ L#fl"å? J#∞
„Ñ¨âfl◊ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® ã¨=∂^è•# q∞kÜÕ∞. ÖËxk ÉèÏqOK«=Ú
Hõ^•! =∞#‰õΩ `≥eã≤# q+¨Ü«∞=Ú ÅxflÜ«Ú L#flqÜÕ∞. HÍxKÀ
H˘O^ŒiH˜ LO_»=K«∞Û. H˘O^ŒiH˜ LO_»HõáÈ=K«∞Û. LO_»∞@,
ÖË‰Ωõ O_»∞@, „QÆÇÏ≤ OK«∞"åx ã≤u÷ x |\˜ì LO_»∞#∞. H˘O^ŒiH˜ ã¨∂Hõ‡∆
Ö’Hõ=ÚÅ∞#flq. "åx J#∞Éèí∂u ‰õÄ_» L#flk. H˘O^ŒiH˜ ÖË^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
J#∞Éèí∂u ÖËx"å~°∞ ÖË=O^Œ∞~°∞. J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ#O`« =~°‰õΩ

ÖË^Œ#flk "åiH˜ ã¨`«º=Ú HÍx, âßâ◊fi`« ã¨`«º=Ú HÍ^Œ∞.
J@∞Å<Õ UkÜ≥ÿ∞##∞ XHõÑ¨ÙÊ_»∞O_»∞@, =∞iÜ≥ÚHõÑ¨ÙÊ_»∞
LO_» ‰õΩO_»∞@ LO_»^∞Œ . =∞# `å`« =Ú`åÎ`Å« ∞, =∞# =ÚO^Œ∞
`«~=° ÚÅ "å~°∞, =ÚO^Œ∞ Ü«ÚQÆ=ÚÅ"å~°∞ L<åfl~å J#∞ „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ
ã¨=∂^è•#=Ú L<åfl~°xÜÕ∞! LO_»∞@ Hˆ =Å=Ú Éè∫uHõ=Ú HÍ^Œx
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œe „Ñü=ã¨∞Î=Ó ã¨∂÷Å=ÚQÆQÍx,
ã¨∂Hõ∆‡=ÚQÆQÍx âßâ◊fi`«=ÚQÆ LO_ç Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨∂÷Å=ÚQÆ
JQÆ∞Ñ≤Oz#Ñ¨Ù_»∞ L#fl^Œ#∞H˘#∞@, JQÆ∞Ñ≤OK«#Ñ¨Ù_»∞ ÖË^Œ#∞
H˘#∞@ Jq"ÕHõ=Ú. ^Œâ◊~°^äŒ∞x JO`«º„H˜Ü«∞Å J#O`«~°=Ú
WÑ¨Ù_»∞ ^Œâ~◊ ^° ∞Œä _»∞ ÖË_∞» Hõ^•! HÍ=Ù# ~å[º=Ú KÕÑ@ ¨ ∞ì=Ú Jx
ÑëH˜# =∞O„u *ÏÉÏeH˜ ~å=Ú_»∞ WzÛ# ã¨=∂^è•#=Ú D
ã¨∂„`«=Ú ##∞ãïOzÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
x[=Ú#‰õΩ ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù@∞ì#k, áÈ=Ù#k Uq∞Ü«Ú
ÖË^∞Œ . ã¨∂Å÷ =ÚQÆ JQÆ∞Ñ≤Oz#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ù\˜#ì ^ŒO^Œ∞=Ú, ã¨∂Hõ‡∆ ã≤u÷
K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞ áÈ~Ú#^ŒO^Œ∞=Ú. Wk Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ J=QÍÇ¨Ï#=Ú.
„Ñ¨àÜ◊ ∞« =Ú# ‰õÄ_» Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ö’ˆHâ◊√Å∞, Ö’Hõã∞¨ Å÷ ∞ c[„áêÜ«∞
=ÚQÆ #∞O_ç ã¨$+≤ì P~°OÉè=í Ú# k=º ãÖHõÅÊ=Ú #∞O_ç =∞~°Å
Ñ¨Ó~°fi Ñ¨^Œúu<Õ ky=K«∞ÛK«∞O^Œ∞~°∞. HÍ=Ù# L#flk ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
ÖËxk ZÑ¨Ê\˜Hh˜ ÖË^∞Œ . r=ÙÅ „Ñ¨àÜ ◊ ∞« =Ú# ^≥=· =Ú #O^Œ∞O_»∞
@ÜÕ∞ LO_»∞#∞QÍx, Hõ~°yáÈ=Ù@, HõÅÜ«Ú@ ÖË^Œ∞. J@¡QÆ∞
Ñ≤OK«∞#∞. JO^Œ∞=Å# `≥eã≤#"å~°∞ D ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ ZÑ¨ÙÊ_»∞#∂
L#flkQÆ#∞, âßâ◊fi`«=ÚQÆ#∞ ÉèÏqO`«∞~°∞. HÍÅK«„Hõ=Ú# ã¨∂Hõ‡∆ =Ú
33
#∞O_ç ã¨∂Å÷ =Ú#‰õΩ, ã¨∂Å÷ =Ú #∞O_ç ã¨∂Hõ‡∆ =Ú#‰õΩ =zÛáÈ=Ù

K«∞O_»∞#∞ QÍx, Jã¨Å∞ ÖË‰õΩO_»∞@ LO_»^Œx "åi *Ï˝#=Ú.
„QÆÇÏ¨ =Ú#‰õΩ „QÆÇÏ¨ =Ú#‰õÄ =∞^èºŒ QÆÅ KÀ@∞ Ü«∞O^Œ∞ Uq∞Ü«Ú
ÖË^Œx W\©=e =~°‰õΩ âßGA˝Å∞ J#∞K«∞O_çi. Jk JO`«ÜÚ«
^≥=· =Ú`À xO_çÜÚ« #fl^Œx P`«‡*Ï˝#∞Å∞ `≥Å∞Ñ¨Ù^Œ∞~°∞. D
â◊`å|Ì=Ú# KÀ@O`«Ü¸ « â◊¥#º=Ú HÍ^Œx, Ñ¨Ó~°=‚ ∞x âßGA˝Å∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞<åfl~°∞. J@∞Å<Õ ã¨∂Hõ∆‡ Ö’Hõ=ÚÅ qHÍã¨=Ú
ÖËx"å~°∞, k=º â◊s~°^è•~°∞Öˇ·# =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞, Ñ¨~°=∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞,
^Õ=`«Å∞ ÖË~#° ∞K«∞O^Œ∞~°∞. „Hõ=∞ qHÍã¨=Ú# g~°O^Œ~∞° L<åfl~°x
XÑ¨ÙÊH˘#Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
Ñ¨^•~°÷=∞Ü«∞ „Ñ¨ÑÖK«=Ú ‰õÄ_» ÖËHõáÈ=Ù@ ÖË^Œx
QÆ=∞xOK«=Öˇ#∞. "Õ^•O`«∞Å∞ Ñ¨^•~°÷=Ú#∞, Ñ¨~°=∂~°÷=Ú#∞
Ô~O_»∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞QÆ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞ XHõ\˜ x~åHõiOz, Ô~O_»=
^•xx P^ŒiO`«∞~°∞. x[=Ú#‰õΩ Jq Ô~O_»∞#∞ XHõ\˜ÜÕ∞!
Ñ¨~°=∂~°÷=Ú ã¨∂÷Åã≤÷u K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨^•~°÷=∞QÆ∞#∞. Ñ¨^•~°÷=Ú
ã¨∂Hõ‡∆ `« K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨~=° ∂~°÷ =∞QÆ∞#∞. XHõ\Ü
˜ ∞Õ ã≤u÷ Éè^Ë =Œ ÚKÕ
~Ô O_»∞QÍ JQÆ∞Ñ≤OK«∞#∞QÍx ~Ô O_»∞ ÖË=Ù. =∞OK«∞ QÆ_¤» JQÆ∞K«∞#flk
=∞~°Å h~°QÆ∞ K«∞#flk Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`∞« #Î O^Œ∞ ™ê÷ÑO≤ Ñ¨|_ç# J`«ºO`« „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ
=¸Å ã¨∂„`«=ÚÅÖ’ D ã¨∂„`« "≥ÚHõ\˜. D ã¨∂„`«=Ú#∞
QÆ∂iÛ ÉÏQÆ∞QÆ ^è•º#=Ú KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°=Ú q^•º~°∞÷Å‰õΩ
HõÅ^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
10
=∂~°∞Ê – =∞Ç¨Ï`«‡ º O
JO`«=O`« W"Õ∞ ^ÕÇ¨ x`«º ™ÈºHÍÎ â◊≈si}ó I
J<åt<À-„Ñ¨"Õ∞Ü«∞ã¨º `«™ê‡ ^Œ∞º^èŒºã¨fi ÉèÏ~°`« II 18
Ü«∞ U#O "ÕuÎ Ç¨ÏO`å~°O Ü«∞â‹·Û#O =∞#º`Õ Ç¨Ï`«"£∞ I
LÉè∫ `Ò # q*Ïh`À <åÜ«∞O Ç¨ÏOu # Ç¨Ï#º`Õ II 19
# *ÏÜ«∞`Õ „q∞Ü«∞`Õ "å Hõ^•z
<åflÜ«∞O Éèí∂`åfi Éèíq`å "å # Éèí∂Ü«∞ó I
J*’ x`«º âß≈â◊fi`À-Ü«∞O Ñ¨Ù~å}À
# Ç¨Ï#º`Õ Ç¨Ï#º=∂<Õ â◊sˆ~ II 20
"Õ^•q<åt#O x`«ºO Ü«∞ U# =∞[ =∞=ºÜ«∞"£∞ I
Hõ^äŒO ã¨ Ñ¨Ù~°∞+Ö áê~°÷ HõO Ñ¶¨∂`«Ü«∞u Ç¨ÏOu Hõ"£∞ II 21
D ã¨$+≤ì "≥Ú`«=Î Ú#∞ ÑïjeOz K«∂z#KÀ ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞
=∂~°∞Ê K≥O^Œ∞K«∞#fl@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞. =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞ D
ã¨=∞ã¨Î=Ú#‰õΩ =∂~°∞Ê K≥O^Œx XHõ ˆHO„^Œ=Ú HõÅ^Œ∞. Jk
=∂~°∞Ê K≥O^Œ∞"åxÖ’ =∂~°∞Ê K≥O^ŒHõ Ü«ÚO_»∞#∞. Jk P^è•~°
=ÚQÍ ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ L^Œƒqù Oz, =$kúá⁄Ok, ÅÜ«∞=∞QÆ∞ K«∞#flk.
35
L^Œƒù==Ú, =$kú, ÅÜ«∞=Ú, =∞~°Å L^Œƒù==Ú, J#O`«=ÚQÆ

™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞. ÅÜ«∞"≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ =$kúá⁄Ok# q+¨Ü∞« =Ú ã¨∂Hõ‡∆ "≥∞ÿ
D ˆHO„^Œ=Ú#O^Œ∞ ~Úq∞_çÜ«ÚO_»∞#∞. =∞~°Å HÍÅ=Ú
##∞ãïOz L^ŒƒùqOK«∞@, =$kúá⁄O^Œ∞@ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. L^•
Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#Ö’ ÉÏÅº=Ú #∞O_ç =$^•úÑ¨º=Ú =~°‰õΩ J#∞
k#=Ú =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞<Õ Ü«Ú#flÑ¨Ê\˜H© ^≥·#Ok#=ÚQÆ
P =∂~°∞ÊÅ#∞ =∞#=Ú QÆ=∞xOK«=Ú. HÍ~°}"Õ∞=∞# ã¨Ç¨Ï[
=ÚQÍ =∂~°∞Ê K≥O^Œx P Hˆ O„^Œ „Ñ¨[Ü ˝ ∞Õ =∞#=Ú. =∞#=∂^è•~°
=ÚQÍ J<ÕHõ ÉèÏ==ÚÅ∞ Hõey#q. P ÉèÏ==ÚÅ∞ =∂~°∞Ê‰õÄ_»
K≥Ok#q. ÉèÏ+¨}=ÚÅ∞ ‰õÄ_» J>Ë!¡ Z<≥fl<Àfl ÉèÏ==ÚÅ∞, ÉèÏ+¨}
=ÚÅ∞, KÕ`Å« ∞, "å\˜Ü∞« O^Œ∞ Z<≥fl<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞! Wxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞
'' <Õ#∞<åfl——##∞ „Ñ¨[˝‰õΩ U =∂~°∂ÊÖË^Œ∞.
D „Ñ¨[˝ QÆ∞}Ïf`«=Ú, HÍÖÏf`«=Ú ‰õÄ_»! nx#∞O_ç
ã¨=∞ã¨Î ÉèÏ==ÚÅ∞, HÍÖÏ#∞™ê~°=ÚQÆ =$kú K≥Ok, „Ñ¨=iÎOz,
D <Õ##∞ „Ñ¨[˝Ö’ =∞~°Å HõeÜ«ÚK«∞#flq. D „Ñ¨[˝<Õ P`«‡
Ü«∞O^Œ∞~°∞. Jk x`«º=ÚQÆ#∞, <åâ◊~°Ç≤Ï`«=ÚQÆ#∞, H˘Å`«Å‰õΩ
Jf`«=ÚQÆ#∞, [## =∞~°}=ÚÅ Hõf`«=ÚQÆ#∞ LO_»∞#∞.
LO_»∞@ÜÕ∞ nx ã¨Ç¨Ï[ ÅHõ∆}=Ú. nx#∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# "å\˜H˜
K«OÑ¨Ù@, K«K«∞Û@ W`åºk ÅHõ∆}=Ú Å∞O_»∞#∞. Wk =∂„`«=Ú
âßâ◊fi`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. HÍ=Ù#<Õ cèëê‡^Œ∞Å∞ =∞~°}Õz##∞,
=∞~°}O˜ K«∞@ J#QÍ P =∞~°}=Ú "åi ^ÕÇÏ¨ =ÚÅ‰õΩ, ÉèÏ==Ú
ÅˆH QÍx, "åiH˜ HÍ^Œx, "åiO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ HõÅ~°x, WHõ
=ÚO^Œ∞#∞ LO^Œ∞~°x ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `≥eÃÑ#∞. "åix ^ÕÇ¨Ï=Ú
w`ÀÑ¨x+¨`ü
Å∞QÍ HÍHõ ^ÕÇ¨ïÅ∞QÍ J#QÍ ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ#∞ ^èŒiOz#"åiQÍ

K«∂_»∞=∞x *Ï˝#^Œ$+≤ì HõeÊOK«|∂<≥#∞.
^ÕÇÏ¨ =ÚÅ∞ x`«º=Ú HÍ=xÜ«Ú, ^ÕÇï¨ Å∞ x`«∞ºÅxÜ«Ú,
K«OÑ¨‰Ωõ O_ç##∞ ^ÕÇÏ¨ =ÚÅ∞ HÍÅ„Hõ=∞ =Ú# =∞~°}O˜ K«∞#xÜ«Ú,
J\˜ì ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ∞ ^èŒ~°‡ Ü«Ú^Œú=Ú# =∞~°}ÕK«∞@KÕ JO^Œe
„Ñ¨[˝Å‰õΩ L`«Î=∞ ãÖ™ê¯~°=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú, HÍ=Ù#
Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«Ú=∞xÜ«Ú ÉèíQÆ"å#∞_»∞ É’kèOz<å_»∞.
WO^˘Hõ =∞Ç¨ÏŸÑ¨^âÕ =◊ Ú HõÅ^Œ∞. ''^ÕÇÏ≤ x`«∞º_»∞ HÍ=Ù#
^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ ^èŒ~å‡K«~°}=Ú#ÔH· qxÜ≥∂yOK«∞K«∞, J\˜ì PK«~°}
=Ú# =Åã≤#KÀ =∞~°}ÕK«∞@ÔH·##∞ =∂#=Ù_»∞ "≥#∞fÜ«∞
~å^Œx—— LÑ¨^âÕ =◊ Ú. ^è~Œ ‡° =Ú Z@∞ áÈ~Ú##∞ =∞#=Ú LO_»=Öˇ
##∞H˘#∞@ HÍHõ, =∞#ˆH"≥∞ÿ##∞ ^èŒ~°‡=Ú xÅÉˇ@∞ì@ w`«
„ÑüáêkOK«∞ =ÚYº"≥∞ÿ# ã¨∂„`«=Ú.
37
11
Ü≥∂QÆq^Œº – JÉèÏºã¨=Ú
"å™êOã≤ r~å‚x Ü«∞^ä• qÇ¨Ü«∞
#"åx QÆ$Ç¨‚u #~À-Ñ¨~å}˜ I
`«^ä• â◊s~å}˜ qÇ¨Ü«∞ r~å‚
#º<åºx ãÖÜ«∂u #"åx ^ÕÇ‘Ï II 22
zxy#, zqH˜# |@ìÅ#∞ q_»z, „H˘`«Î |@ìÅ∞ "Õã¨∞
H˘#∞@ |∞kú. "å\˜<Õ ã¨~°∞ÌÉÏ@∞ KÕã¨∞H˘#∞@ Ö’Éèí`«fi=Ú. Jk
"≥∂Ç¨Ï=Ú #∞O_ç [xOK«∞#∞. â◊s~°=ÚÅ∞ ‰õÄ_» =G=ÚÅ
=Öˇ z=Ù‰õΩ@, z#∞QÆ∞@ [~°∞QÆ∞#∞. JÑ¨ÙÊ_»∞ "åxx =^Œe „H˘`«qÎ
^èiŒ OK«∞@‰õΩ ãÖã≤^`
úŒ « HÍ=Öˇ#∞. Jk *Ï˝#=Ú =Å# HõÅ∞QÆ∞#∞.
`å#∞ â◊s~°=Ú HÍ^Œx, â◊s~°=Ú `å#∞ ^èŒiOz# =G=∞x,
^èŒ~°‡=Ú`À ‰õÄ_ç# J~°÷HÍ=∞=ÚÅ#∞ `å ##∞ÉèíqOK«∞ @‰õΩ
„Ñ¨H$õ uKÕ DÜ«∞|_ç# "åÇ¨Ï#=∞x, zxy#KÀ =∞iÜ≥ÚHõ „H˘`«Î
=G=Ú „Ñ¨Hõ$u WK«∞Û#x `≥eÜ«Ú@ÜÕ∞ D *Ï˝#=Ú.
=G=ÚÅ∞ =∂iÛ#"å_»∞ `å#∞ =∂~°∞K«∞<åfl#x J#∞
H˘#∞@ ÖË^Œ∞. Ñ¨Ó~°fi=G=ÚÅÖ’ `å <≥@∞¡O_≥<À `«#‰õΩ [˝Ñ≤Î
Ü«Ú#flk. J@∞Å<Õ ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ∞ =∂iÛ##∞, JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞
w`ÀÑ¨x+¨`ü
^ÕÇÏ¨ =ÚÖ’ `å <≥@∞¡O_≥<À `≥eÜ«Ú q^Œº HõÅ^Œ∞, Jk Ü≥∂QÆq^Œº.

Jk `≥eã≤#"å~°∞ ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ#∞ =∂~°∞Û@ =G=ÚÅ#∞ =∂~°∞Û
#O`« ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ KÕÜÚ« ^Œ∞~°∞. D q^Œº HÀÖ’Ê=Ù@KÕ aHÍ~°∞Å
=Öˇ zqH˜#q, ziy#q J~Ú# =G=ÚÅ#∞ Ñ¨@∞ìH˘x J*Ï˝#
=Ú# r=ÙÅ∞ „"ÕÖÏ_»∞K«∞<åfl~°x w`« Ñ¶¨∞’+≤OK«∞K«∞#flk. áê`«
|@ìÅ∞ =^ŒÅ=Öˇ ##flKÀ „H˘`«Î |@ìÅ∞#fl=#∞ ^Œ$_è» qâßfiã¨
"Õ∞~°Ê_»=Öˇ#∞ Hõ^•! J>Ë¡~°Ê_»∞@‰õΩ xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#, „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ#
JÉèÏºã¨=Ú HõÅ^Œ∞. JkÜÕ∞ Ü≥∂QÆ q^•ºÉèÏºã¨=Ú. J\˜ì q^Œº#∞
É’kèOK«∞ Ü≥∂QÆ âßG"Õ∞ w`«.
39
12
P`«‡
<≥·#O zèO^ŒOu â◊„™êÎ}˜ <≥·#O ^ŒÇ¨Ïu áê=Hõó I
# K≥·#O ˆH¡^ŒÜ«∞O`åºáÈ # â’+¨Ü«∞u =∂~°∞`«ó II 23
JKÕÛù^Àº-Ü«∞ =∞^•Ç¨ÏŸºÜ«∞ =∞ˆH¡^Àº-â’+¨º U= K« I
x`«º ã¨û~°fiQÆ`« ™ê÷ û}∞ ~°K«Ö’-Ü«∞O ã¨<å`«#ó II 24
J=ºHÀÎ-Ü«∞ =∞zO`Àº-Ü«∞ =∞qHÍ~Àº-Ü«∞ =ÚK«º`Õ I
`«™ê‡ ^Õ=O qk`≥·fi#O <å#∞â’z`«∞ =∞~°›ã≤ II 25
P`«‡`«`«fi=Ú <≥é˜y# "åiˆH P`«‡#∞ QÆ∂iÛ Ñ¨Ó~°‚"≥∞ÿ#
J=QÍÇ¨Ï# Ü«ÚO_»∞#∞. Zé∞QÆ∞@ Ü«∞#QÍ J#∞Éèí= Ñ¨Ó~°fiHõ
=ÚQÍ <≥é∞QÆ∞@. É’^èŒ<å Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ HÍ^Œ∞. É’^èŒ<å Ñ¨Ó~°fiHõ
=ÚQÆ P`«‡#∞ QÆ∂iÛ `≥Å∞Ñ¨Ù@ ˆH=Å=Ú ã¨=∂Kå~°=Ú
#OkOK«∞@ÜÕ∞.
P`«‡ ^Œ~≈° #=Ú#‰õΩ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ™ê^è<Œ å =∂~°=æ Ú HõÅ^Œ∞.
JkÜÕ∞ Ü≥∂QÆq^Œº. J\˜ì Ü≥∂QÆq^Œº#∞ „ÑüáêkOK«∞ „Ñ¨ÑÖK«
„QÆO^äŒ=Ú ÉèíQÆ=næ`« Ü≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞!
w`ÀÑ¨x+¨`ü
P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥·# N Hõ$+¨‚ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Ô~O_»=

J^è•ºÜ«∞=Ú# P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞ „ÑüáêkOz<å_»∞. J@∞ÃÑ·#
P`«‡^Œ~°≈#=Ú [~°∞QÆ∞@‰õΩ =Åã≤# ™Èáê#=Ú ÖË~°Ê~°z<å_»∞.
PK«~°} Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÍ ÉèíQÆ=næ`«#∞ JOkOK«@O [iyOk.
J#∞ãïOK«∞@ÜÕ∞ ã¨[˚#∞x Hõ~°Î=º=Ú.
''P`«‡—— PÜ«Ú^èŒ=ÚKÕ KèÕkOÑ¨|_»xk. JyflKÕ ^ŒÇ≤ÏOK«
|_»xk. h\˜KÕ `«_∞» Ñ¨ |_»xk. QÍeKÕ ZO_çÑ¨ |_»*ÏÅ^Œ∞.
P`«‡ x`«º=Ú. JO`«\Ï "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk. ã≤÷~°"≥∞ÿ#k.
K«Å#=Ú ÖËxk. `«∞k, "≥Ú^ŒÅ∞ ÖËxk.
''P`«‡—— WO„kÜ«∞=ÚÅ‰õΩ QÀK«~°=Ú HÍ^Œ∞. =∞#ã¨∞ûKÕ
zOuOÑ¨ â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. W@∞¡ P`«‡#∞ QÆ∂iÛ q=iOz#Ñ¨Ù_»∞
áê~î°‰õΩ#‰õΩ Jk ã¨=∂Kå~°"Õ∞ QÍx, J#∞Éèí=Ñ¨Ó~°fiHõ=Ú HÍ^Œ∞.
^•xx J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞@ˆH ''ÉèíQÆ=næ`«—— Ü«∞#∞ Ü≥∂QÆ
âßG=Ú#∞ ÉèíQÆ"å#∞_Õ *Ïu HõOkOz<å_»∞. PK«~°}"Õ∞ nxH˜
„Ñ¨^è•# ã¨∂„`«=Ú.
41
13
P`«‡ – J^Œ∞ƒù`«=Ú – Pâ◊Û~°º=Ú

Pâ◊Û~°º= `«Êâ◊ºu HõtÛ ^Õ#
=∂â◊Û~°º= ^Œfi^Œu `«^ä≥·= Kå#ºó I
Pâ◊Û~°º= K≥·Û# =∞#º â◊≈ $}Àu
„â◊√`åfi ¿Ñº#O "Õ^Œ #K≥·= HõtÛ`ü II 29
P`«‡#∞ QÆ∂iÛ K≥Ñ¨ÙÊK«∞#fl#∂, q#∞K«∞#fl#∂, K«^Œ∞=Ù
K«∞#fl#∂, J>ˇx¡ fl™ê~°∞¡ X#iÛ##∂ P`å‡#∞ Éè=í =Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ .
PK«~°} Ñ¨Ó~°fiHõ "≥∞ÿ#KÀ J#∞Éèí∂`«"≥∞ÿ Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ `≥eÜ«Ú#∞.
ÖËxKÀ QÍex =¸@ Hõ@∞ìH˘x#@∞¡ ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨ÙÊ_»∞ ^•xx
QÆ∂iÛ# „ÉèÏOuÜÕ∞ q∞QÆ∞Å∞#∞. ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ Jxfl\˜Hõ<åfl
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#k, Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#k 'P`«‡— Ü≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞!
WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨Ï=Ú, ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∞=ÚÅÜ≥∞_»
<≥·~åâ◊º=Ú =∞iÜ«Ú "≥·~åQÆº=Ú, z`«Î <≥·~°‡Åº=Ú, JO`«~°∞‡Y
`«Ñã¨ ∞¨ û ™êkèOz# nè~∞° xˆH P`«‡^Œ~≈° #=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. J\˜"ì å_»∞
^Œ∞~°¡Éèí∞_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
14
Jâ’Hõ`«fi=Ú
^ÕÇ‘Ï x`«º =∞=^èÀº-Ü«∞O ^Õ¿ÇÏ ã¨~°fiã¨º ÉèÏ~°`« I
`«™ê‡ `«û~åfi}˜ Éèí∂`åx # `«fiO â’z`«∞ =∞~°›ã≤ II 30
J=ºHõÎ=ÚQÆ #∞#flk =ºHõÎ"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ù\˜ì#^Œ#∞H˘#∞@,
=ºHõÎ"≥∞ÿ#k J=ºHõÎ=Ú#∞ *Ë~°∞#Ñ¨Ù_»∞ K«zÛ# ^Œ#∞H˘#∞@
J*Ï˝#=Ú. ã¨$+≤ì ã¨=∞ã¨Î=¸ XHõ kâ◊QÍ =ºHõÎ=∞QÆ∞K«∞O_»QÍ,
=∞iÜ≥ÚHõ kâ◊QÍ J=ºHõÎ=Ú#∞ KÕ~°∞K«∂ =∞~°Å =ºHõÎ=∞QÆ∞
K«∞O_»∞#∞. =ºHõÎ=Ú HÍ#Ñ¨Ù_»∞ ã¨∂„`«„áêÜ«∞=ÚQÆ#∞, =ºHõÎ=∞QÆ∞
#Ñ¨Ù_»∞ ~°∂áê`«‡Hõ=ÚQÆ#∞ XˆH `«`fiÎ« =Ú xÅzÜ«Ú#flk. KÀ@∞
Ö’x Hõ#Ñ¨_»x h~°∞ =~°¬"≥∞ÿ#Ñ¨ÙÊ_»∞ =ºHõÎ=ÚQÆ#∞, Éèí∂q∞H˜ KÕi
„Ñ¨=Ç≤ÏOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ '#k— Ü«∞QÆ∞#∞. L`«Î~° ^ŒH˜∆} ^èŒ$==ÚÅO^Œ∞
Hõiî#"≥∞ÿ# =∞OK«∞QÆ_»¤ Ü«∞QÆ∞#∞. ã¨∂~°º~°t‡KÕ =∞~°Å „Hõ=∞â◊ó
KÀ@∞#∞ KÕ~∞° #∞. =∞~°Å J=ºHõÎ =∞QÆ∞#∞. HÍÅ„Hõ=∞=Ú# =∞~°Å
=~°¬=ÚQÆ =ºHõÎ=∞QÆ∞#∞.
ã¨$+≤ìÖ’x ã¨=∞ã¨Î =ã¨∞Î=ÙÅ∂ J\˜ì"Õ. =ºHÍÎ=ºHõÎ=ÚQÆ K«„Hõ
43
„Éèí=∞}=Ú# JQÆ∞Ñ≤OK«∞K«∂ J^Œ$â◊º=∞QÆ∞K«∂, x~°O`«~°=¸

=ÙO_»∞#∞. D ^èŒ~°‡=Ú#∞ `≥eã≤#"å_»∞ ^ÕxH˜x â’HÕÑ¨_»∞.
J`«xH˜ [##=Ú – =∞~°}=Ú J#∞#q q∞^ä•º Ñ¨^=Œ ÚÖË.
Hõ#∞Hõ r=ÙÅ Ñ¨Ù@∞ìHõÜ«∞O ^Œ∞`åûÇ¨Ï=Ú, =∞~°}=Ú#O^Œ∞
^Œ∞óY=Ú "åxH˜ HõÅ∞QÆ=Ù. Ñ¨Ù@∞ì#q – K«K∞« Û#q Jx Uq∞Ü«¸
ÖË=Ù. âßâ◊fi`« ^Œ~°≈# "≥ÚHõ¯>Ë Ü«ÚO_»∞#∞. ^•xÜ«∞O^Œ`«_»∞
LÑ¨ã` ÷≤ ∞« _≥· Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì ^Œ~≈° #=Ú =∂„`«"∞Õ ã¨=∞ã¨Î â’Hõ=ÚÅ
#∞O_ç r=Ùx `«iOÑ¨*ËÜ«∞QÆÅ^Œx 'w`ÀÑ¨x+¨`«∞Î— É’kèOK«∞
K«∞#flk.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
15
^èŒ~°‡=Ú
J^äŒ KÕ`«Îfi q∞=∞O ^èŒ~°‡ºO ãÖ„QÍ=∞O # Hõi+¨ºã≤ I
`«`«ó ã¨fi^èŒ~°‡O H©iÎO K« Ç≤Ï`åfi áêÑ¨ =∞"åÑ¨ûºã≤ II 33
JH©iÎO KåÑ≤ Éèí∂`åx Hõ^äŒ~Ú+¨ºOu `Õ-=ºÜ«∂"£∞ I
ãÖÉèÏq`«ã¨º KåH©iÎ ~°‡~°}Ï ^ŒuiK«º`Õ II 34
ÉèíÜ«∂„^Œ}Ï ^Œ∞Ñ¨~°`«O =∞#ºO`Õ `åfiO =∞Ç¨~°^ä•ó I
ÜÕ∞ëêO K« `«fiO |Ç¨ï=∞`À Éèí∂`åfi Ü«∂ã¨ºã≤ ÖÏÑ¶¨∞="£∞ II35
J"åK«º"å^•Oâ◊Û |Ç¨˙<£ =k+¨ºOu `«"åÇ≤Ï`åó I
xO^ŒO`« ã¨Î= ™ê=∞~°÷ºO `«`À ^Œ∞óY`«~°O #∞ H˜"£∞ II 36
Ç¨Ï`À "å „áêÑ¨ûºã≤ ã¨fi~°æO l`åfi "å Éè’Hõ∆º¿ã =∞Ç‘Ï"£∞ I
`«™ê‡ ^Œ∞uÎ+¨ª H“O`ÕÜ«∞ Ü«Ú^•úÜ«∞ Hõ$`«xâ◊ÛÜ«∞ó II 37
D „Ñ¨ÑÖK«=Ú# x~°áêÜ«∞=ÚQÆ rqOK«∞@‰õΩ, #tOÑ¨
‰õΩO_»∞@‰õΩ ^è~Œ ‡° "≥ÚHõ¯>Ë Ñ¨@∞ìH˘=∞‡. ÉèÏ~°fÜ«∞ "åV‡Ü«∞=Ú
ã¨=∞ã¨Î=Ú#∂ ^èŒ~å‡K«~°}<Õ É’kèOK«∞#∞. w`ÀÑ¨x+¨`«∞Î‰õÄ_®
^èŒ~°‡ÑïáêÅ#=Ú#<Õ ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ ã¨=∞i÷OK«∞#∞. Z=i
^èŒ~°‡=Ú "å~°∞ ÑïáêeOz#Ñ¨Ù_»∞ ãÖÑ¶¨∞=Ú ã¨∞aèHõ∆=∞QÆ∞#∞.
45
'Hõe— „Ñ¨ÉèÏ==Ú# „ÑüÜ≥ÚHõ¯~°∞ ã¨fi^èŒ~°‡=Ú#∞ x~°¡Hõ∆º=Ú

KÕÜ«Ú@ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. Z=~°∞ U Ñ¨x<≥·##∂ KÕÜ«∞=K«∞Û##∞
J=QÍÇ¨Ï# Hõe„Ñ¨ÉèÏ="Õ∞. ‰õΩHõ¯ Ñ¨x QÍ_ç^Œ KÕÜ«∞~å^Œ∞. QÍ_ç^Œ
Ñ¨x QÆ∞é]=Ú KÕÜ«∞~å^Œ∞. U#∞QÆ∞ Ñ¨x ZÅ∞Hõ KÕÜ«∞~å^Œ∞. P=Ù
Ñ¨x Ñ≤e¡ KÕÜ«∞~å^Œ∞ – Jx Z=~°∞#∂ `≥Å∞Ñ¨#Hõ¯~°ÖË^Œ∞ Hõ^•!
J>Ë¡ Hõ∆„uÜ«Ú_»∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x Ñ¨x, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ "≥·â◊√ºÅ Ñ¨x,
"≥·â◊√ºÅ∞ Hõ∆„uÜ«ÚÅ Ñ¨x ~Ú@∞¡ HõÅQÍÑ¨ÙÅHõ=ÚQÍ JO^Œ~°∞#∂
Jxfl Ñ¨#∞Å∂ KÕÜ«Ú@ ^èŒ~°‡=Ú#∞ "≥H˜¯iOK«∞@ÜÕ∞.
J~°∞#˚ ∞_»∞ Hõ„∆ uÜ«Ú_»Q∞Æ @ =Å# ^è~Œ ‡° ~°H}
∆õ HÔ · Ü«Ú^Œ=ú Ú
KÕÜ«Ú@ J`«x Hõ~°Î=º=Ú. "Õ^•Ou=Öˇ `«`«Îfi=Ú#∞ Ñ¨Å∞‰õΩ@
Jã¨=∞O[ã¨=Ú. J`«x `«`«Îfi=Ú ‰õÄ_® q∞_çq∞_ç *Ï˝#"Õ∞.
`å#∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨x KÕÜ«Ú@‰õΩ J™œHõ~°º=ÚQÆ #∞O_»∞@
=Å# =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°=æ Ú#∞ K«∂ã¨∞H˘#∞"å_»∞, JÑ¨Hi© Î áêÅQÆ∞
@ÜÕ∞QÍHõ, áêÑ¨=Ú#∞ á⁄Ok #tOÑ¨QÆÅ_»∞. ^èŒ~°‡ „Ñ¨=~°Î#=Ú#
=∞~°}O˜ z##∂, [~ÚOz „|uH˜##∂ J\˜ì r=Ù_»∞ =Ú‰õΩ_Î ·≥
Ü«ÚO_»∞#∞. J^èŒ~°‡=Ú#∞ PK«iOK«∞"å_»∞, PK«iOK«∞K«∂
rqOK«∞"å_»∞ â◊==Ú Hõ<åfl Ç‘Ï#=∞x ^è~Œ ‡° =Ú É’kèOK«∞K«∞#flk.
^èŒ~å‡K«~°}=Ú# =∞~°}Õz##∂ `«#H˜+¨ì"Õ∞ #xÜ«Ú, J^èŒ~å‡
K«~°}=Ú# rqOK«∞@ ¿ÇÏÜ«∞=∞xÜ«Ú x+¨¯~°¬QÆ w`ÀÑ¨x+¨`«∞Î
É’kèOK«∞K«∞#flk.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
16
ÉèíÜ«∞=Ú – Éèí^Œ„`«
<ÕÇ¨aè„Hõ=∞<åâ’-ã≤Î „Ñ¨`«º"åÜ≥∂ # q^Œº`Õ I
ã¨fiÅÊ =∞Ñ¨ºã¨º ^èŒ~°‡ã¨º „`åÜ«∞`Õ =∞Ç¨Ï`À ÉèíÜ«∂`ü II 40
=∂#= rq`«=Ú# „Ñ¨ã∞¨ ` Î « HÍÅ=Ú# Éè„í ^Œ`« Ö’Ñ≤Oz
#k. ÉèÜ í ∞« =∂=iOz#k. „áê^äqŒ ∞Hõ q^Œº <Õ~∞° Û Ñ¨ã"≤ åx #∞O_ç
ÑïáêÅ#=Ú KÕÜ«Ú ÑïáêÅ‰õΩx =~°‰õÄ Z=~°∞#∞ xsƒùuQÍ
rqOK«∞@ ÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K«^∞Œ =Ù ÉèÜ í ∞« =Ú, Ü«Ú=‰õΩÅ‰õΩ =$uÎ –
L^ÀºQÆ ÉèíÜ«∞=Ú, =∞^èŒº =Ü«∞ã¨∞¯Å‰õΩ Jaè=$kúx QÆ∂iÛ
ÉèÜ í ∞« =Ú, JkèHÍ~°∞Å‰õΩ Ñ¨^gŒ ÉèÜ í ∞« =Ú, ^è#Œ HÍ=Ú‰õΩÅ‰õΩ ^è#Œ
ÉèÜí ∞« =Ú, H©iÎ HÍ=Ú‰õΩÅ‰õΩ JÑ¨Hi© Î ÉèÜ í ∞« =Ú, JO^ŒiH© J<å~ÀQÆº
ÉèÜ
í ∞« =Ú, rq`«=∞O`å ÉèÜ í ∞« O ÉèÜ
í ∞« O. WqHÍHõ, Ç¨Ï`«ºÅ∞, =∂~°}
Ç¨ÏŸ=∂Å∞, JÉè„í ^Œ`,« qq^è=Œ ∞QÆ∞ „Ñ¨=∂^•Å∞, ~Úxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞
k#"≥ÚHõ QÆO_»=ÚQÆ rq`«=Ú ™êQÆ∞K«∞#flk.
xã¨ûÇ¨Ü«Ú_≥·# =∂#=Ù_»∞ HõeÜ«ÚQÆ=Ú Hõ^•Ü«∞x,
ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ ãïÃÑ@∞ìH˘#∞K«∞<åfl_»∞. Éè∫QÀoHõ=ÚQÍ ~ÚÑ¨ÙÊ_»∞
Éè∂í q∞H˜ K«„Hõ=iÎ ÉèÜ
í ∞« =∞#∞ Ñ≤âßK«"∞Õ . Jk HÍ~°}=ÚQÍ Éè„í ^Œ`«
47
ZO_»=∂qQÆ ÉèÏqOK«|_»∞`«∂ Ü«Ú#flk. HÍh, Éè„í ^ŒÑ^¨ =Œä Ú#∞

ÉèQí =Æ næ`« ã¨∂Hõ‡∆ =ÚQÆ `≥eÑ≤ÜÚ« #flk. P Ñ¨^=Œä Ú âßâ◊fi`«=ÚQÍ
ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ x"åiOK«∞#∞. ZO`« ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ #∂, Ju z#fl ^≥#· #∂
U^À <˘Hõ ^è~Œ ‡° =Ú#∞ ^≥#· Ok#=ÚQÆ PK«iOz# r=Ù#‰õΩ ZO`«
ÃÑ^ŒÌ ÉèÜí ∞« "≥∞#ÿ #∂ x"å~°}=∞QÆ∞#∞. x~°O`«~` ° fi« =Ú, „â◊^•úÉ‰íè Ωõ ÅÎ ∞,
XHõ ^è~Œ ‡° =Ú ##∞ãïOK«∞@Ö’ áê\Õz# r=Ù#‰õΩ ã¨=∞ã¨Î
ÉèÜí ∞« =¸ Ñ¨\ÏÑÖK«ÅQÆ∞#∞. HõeÜ«ÚQÆ=Ú Hõ\H˜ õ pHõ\˜ =O\˜k.
Hõ\H˜ õ pHõ\Ö˜ ’ z#fl nÑ¨=Ú ‰õÄ_® K«H¯õ x "≥Å∞QÆ∞xzÛ ^•i
K«∂Ñ¨Ù#∞. J>Ë¡ x~°O`«~=° ¸ x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl z#fl ^è~Œ ‡° =Ú
ZO`«ÃÑ^ŒÌ ÉèÜ í ∞« =Ú#∞O_≥<· å ~°HO∆˜ K«QÅÆ ^Œ∞.
''ã¨fiÅÊ=∞Ñ≤ Jã¨º ^è~Œ ‡° ã¨º „`åÜ«∞`Õ =∞Ç¨Ï`À ÉèÜí ∂« `ü——
Jx ÉèQí "Æ å#∞_»∞ "åQÍÌ#=Ú KÕÃã#∞. nxx qâ◊fiã≤Oz ^è~Œ ‡° =∂K«
iOK«∞ r=Ù#‰õΩ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» @‰õΩ `å=ÙO_»^∞Œ . ÉèÜ
í ∞« OHõ~=° ∞QÆ∞
ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ Ju ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ ^è~Œ å‡K«~} ° =∂ÅO|#=ÚQÍ
^•@∞_»∞. W@∞¡ =∂~°=æ Ú#∞ ã¨∞Éè„í ^Œ=Ú KÕã∞¨ H˘#∞_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
17
=º=™êÜ«∞=Ú
=º=™êÜ«∂u‡HÍ |∞kú ˆ~ˆHÇ¨Ï ‰õΩ~°∞#O^Œ# I
|Ç¨ïâßMÏ Ç¨Ïº#O`åâ◊Û |∞^ŒúÜ≥∂-=º=™ê~Ú<å"£∞ II 41
ÉèÏ~°`^« âÕ =◊ Ú# ÑÖ_ç`∞« ÖˇO^Œ~À HõÅ~°∞. KåÖÏ=∞OkH˜
KåÖÏ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ `≥eÜ«Ú#∞. "Õ^•O`«=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
huHõ^ÅŒä =~°‰Ωõ #∞ JO^Œ~∂° JxflÜ«¸ K≥ÑÊ¨ QÆÅ~°∞. É’^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ,
QÆ∞~°∞=ÙÅ‰õΩ, =∞Ç¨`«∞‡Å‰õΩ Ö’@∞ÖËx Ñ¨Ù}ºÉè∂í q∞. ã¨<å`«#"≥∞#ÿ
^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅ∞, P^è•ºu‡Hõ`#« ∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞ P„â◊=∞=ÚÅ∞
ÖˇH¯õ ‰õΩ q∞‰õΩ¯@=ÚÅ∞. Jxfl ã¨=∞ã¨ºÅ‰õÄ Ñïëê¯~°=ÚÅ∞
`≥Å∞Ñ¨QeÆ y# "Õ∞^è•ãÖÑüÎ `«Q∞Æ =∂„`«=Ú QÆÅ^Œ∞.
WO`« *Ï˝#=Ú HõeyÜ«Ú#fl#∂ Éè~í ` ° *« Ïu ~ÚO`«\˜
^Œ∞ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞ =ÙO_»∞@‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞? ¿Ñ^ŒiHõ=Ú, J<åQÆiHõ`,«
^Œ∞~åKå~°=Ú ~ÚO`« q[$OÉè} í =Ú KÕÜÚ« @‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞?
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú# ~å}ÕK«ÖËx ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞, q^Õâ◊=ÚÅÖ’
~å}ÕK«∞@‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞?
49
WxflO\˜H© HÍ~°} "≥ÚHõ¯\˜Ü∞Õ . =∞#‰õΩ KåÖÏ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞

`≥eÜ«Ú#∞. HÍx, "å\˜x PK«iOK«∞ ã¨∂ÊùiÎ ÖË^∞Œ . J#fl"≥∞@∞¡
=O_»∞H˘x u#=Öˇ<À ÉÏQÆ∞QÆ `≥eã≤, =O_»∞H˘#∞@‰õΩ |^ŒHú O˜ K«∞
*Ï_»º=Ú *Ïux Ñ‘_çOK«∞K«∞#flk. PK«~°} â◊¥#º`«ÜÕ∞
HÍ~°}=ÚQÆ ã¨=∞ãÎ̈ *Ï˝#=Ú JHõ¯~°‰õΩ ~å‰õΩO_» Ü«Ú#flk.
=º=™êÜ«∞=Ú `≥eã≤Ü«¸ KÕÜ«∞x Ô~·`«∞#‰õΩ ^è•#º"≥∞@∞¡
ÅaèOÑ¨^À, `≥eã≤# q+¨Ü∞« =Ú ÖÏK«iOK«x "åxH˜ x+¨¯$u ÖË^∞Œ .
|∞kúx ÑïÑï q^è=Œ ÚÅ∞QÆ áÈhÜ«∞Hõ `≥eã≤# q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞
xiÌ+=ì¨ ÚQÆ xÜ«∞q∞Oz PK«iOK«=∞x w`ÀÑ¨x+¨`∞« Î xˆ~tÌ OK«∞
K«∞#flk. D ã¨∂„`« =∞OwHõiOÑ¨x "åxH˜ rq`«=Ú XHõ Z_®i!
w`ÀÑ¨x+¨`ü
18
J#~°∞›_»∞
Éè’ÔQ·â◊fi~°º „Ñ¨ã¨HÍÎ<åO `«Ü«∂-Ñ¨Ç¨Ï$`«KÕ`«™ê"£∞ I
=º=™êÜ«∂u‡HÍ |∞kú ã¨û=∂^èÒ # qnèÜ«∞`Õ II 44
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ~°ã¨ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞. ~°™ê™êfi^Œ#=Ú KÕÜÚ« @ˆH
r=#=Ú. JkÜÕ∞ "≥É· =íè =Ú. J\˜ì "≥É· =íè =Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ D
„HÕk"å ~°#~°∞›Åx ÉèQí "Æ å#∞_»∞ É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞.
1) Hõ~‡° Ñ¶Å¨ =ÚÅO ^•ã¨HÎ˜ QÆÅ"å_»∞,
2) Ñ¨Ù}º=Ú H˘~°‰Ωõ =∞OzÑ¨x KÕÜÚ« "å_»∞,
3) HÀiHõÅ`À xO_ç# =∞#ã¨∞û HõÅ"å_»∞,
4) Éè’QÆ=ÚÅÜ«∞O ^•ã¨HÎ˜ HõÅ"å_»∞,
5) *Ï˝# ã¨=Úáê~°#˚ KÕÜ∞« x"å_»∞,
6) Sâ◊fi~°º=ÚÅ#∞ ãÖáêkOK«∞@‰õΩ „Ñ¨Ü∂« ã¨ Ñ¨_∞» "å_»∞,
7) `≥eã≤#^•xx PK«iOK«x"å_»∞–
ÃÑ·"å~°O^Œ~∂° "åi =∞#ã¨∞ûKÕ "≥∂ãÿOÑ¨|_ç#"å~°∞. "å~°∞
^≥=· ^è•º#=Ú#∞ KÕÜ∞« ÖË~∞° . ~°™ê#∞Éè∂í ux á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° .
51
19
`«∞k"≥∞@∞ì
¢`≥·QÆ∞}ºq+¨Ü«∂ "Õ^• x¢ÃãÎÂQÆ∞}Àº Éèí"å~°∞˚# I
x~°ÌfiO^Àfi x`«ºã¨`«Îfi™È÷ x~ÀºQÆˆH∆=∞ P`«‡"å<£ II 45
=∂#= rq`«=Ú „uQÆ∞}=ÚÅ`À JÅ¡|_ç x~°fiiÎOÑ¨
|_»∞K«∞#flk. H˘O`« `«_=» Ù ~°*’QÆ∞}=Ú Ñ¨xKÕÜÚ« K«∞O_»QÆ
q[$OaèOz Ñ¨xKÕÜ«Ú@ Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞ÃÑ·# `«"≥∂QÆ∞}
=∂=iOz HÍà◊√§ ÉÏ~°*ÏÑ¨ÙH˘x Ü«ÚO_»∞@, J<å~ÀQÆº=Ú
á⁄O^Œ∞@, q„âßOux HÀ~°∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. KÕÜÚ« @, KÕÜ∞« HõáÈ=Ù@
J#∞ ~Ô O_»∞ ãÖÎ Éè=í ÚÅ =∞^èºŒ u~°∞QÍ_»∞K«∂ r=Ù_»∞ Hõ}
∆ HÍÅ=Ú,
~Ô O_»∞ QÆ∞}=ÚÅ#∞ `«#Ü«∞O k=Ú_»∞ÛH˘#∞ ã¨`fi« QÆ∞}=Ú#∞
Juã¨fiÅÊ=ÚQÆ ~°∞zQ˘#∞#∞. ã¨`fi« QÆ∞} ~°∞z x["≥∞#ÿ P#O^Œ
=Ú#∞ HõeyOz J\˜ì P#O^Œ=Ú H˘~°HÔ · J<Õfi+≤OK«∞@ [~°∞QÆ∞
K«∞O_»∞#∞. D J<Õfi+¨}=Ú#<Õ HÍÅ=Ú =ºÜ«∞ =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
~°[ã¨∞û, `«=∞ã¨∞û J<≥_ç QÆ∞}=ÚÅ∞ =∞#ã¨∞û# ^ŒfiO^Œfi=Ú
Å∞#flO`«HÍÅ=Ú r=Ùx ~Ú@∞ #@∞ ÖÏQÆ∞K«∞O_»∞#∞. ã¨`fi«
QÆ∞}=Ú ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Hõf`«"∞≥ #ÿ k. JO^Œ∞ ~°[ã¨∞û – `«=∞ã¨∞û
~Úq∞_ç J^Œ$â◊º=∞QÆ∞#∞. rq`«=Ú ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ „H©_Ü » ∞« x
w`ÀÑ¨x+¨`ü
QÆ∞iÎOz# r=Ù_»∞, Jq HÍÖÏ#∞QÆ∞}=ÚQÆ =zÛáÈ=Ù K«∞O_»∞#x

`≥Å∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. „Ñ¨[˝ =∞#ã¨∞ûÜ«∞O^Œ∞QÍHõ, |∞kúÜ«∞O^Œ∞
ã≤~÷ Ñ° _¨ ∞» #∞. JÑ¨ÙÊ_»∞ ã¨`fi« QÆ∞}=Ú x`«º ã¨`º« =ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
J#QÍ ~°[ã¨∞û#∞, `«=∞ã¨∞û#∞ Jkè+Oª≤ z Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜"ì å_Õ
„uQÆ∞}=ÚÅ∞ ^•\˜# "å_»Q∞Æ #∞. J`«_Hˆç Ñ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ ~°™ê#∞Éè∂í u
JOk# Ñ¶Å¨ =Ú. W`«~∞° Å‰õΩ JO^Œx „^•Hõ∆ ÑÖ_Õ!
''x„ÃãÎQÂ ∞Æ }Àº Éè=í J~°∞<˚ å—— Jx Hõ$+¨µ_‚ ∞» ã¨∞u"≥∞`«QÎ Æ
J~°∞#˚ ∞x ÃÇÏK«ÛiOK«∞@‰õΩ HÍ~°}q∞kÜÕ∞. x`«º ã¨`º« "Õ∞
ÑïÑ¨Ó~°‚ r=<å#∞Éè∂í uH˜ „áêuÑ¨kHõ.
"Õ^=Œ ÚÅ∞ ‰õÄ_® „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=ÚÖˇ#· q+¨Ü∞« =ÚÅ<Õ
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flq HÍx, `«^fŒ `«"∞≥ #ÿ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° Û@ ÖË^xŒ Ü«Ú,
Ü≥∂QÆq^Œº XHõ¯\˜Ü∞Õ Ñïëê¯~°=∞xÜ«Ú ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ã¨Ê+¨=ì ÚQÆ
`≥eÑ≤ÜÚ« <åfl_»∞.
53
20
PK«~°} – Zé∞Hõ
Ü«∂"å#~°÷ L^Œáê<Õ ã¨~°fi`« ã¨ûOÑ¨Ù¡`À^ŒˆH I
`å"å #ûˆ~fi+¨µ "Õ^Õ+¨µ „ÉÏÇ¨Ï‡}ã¨º q*Ï#`«ó II 46
"Õ^Œ =∞áê~°=Ú. *Ï˝#=Ú#∂ Jáê~°"∞Õ . `≥eÜ«∞=Åã≤#k
ZÑ¨ÙÊ_»∞#∂ Ü«ÚO_»∞#∞. `≥eã≤# ^•xx PK«iOK«∞@ J#∞
=∂~°æ=Ú# =∞iH˘O`« `≥eÜ«Ú@ Ü«ÚO_»∞#∞. D =∂~°æ=Ú#
`≥eÜ«Ú@Ö’ J#∞Éèí==Ú =ÙO_»∞#∞. J#∞Éèí∂u Ü«ÚO_»∞#∞.
=∞iÜ«¸ `≥eã≤#k JHõ¯~°‰õΩ =K«∞Û#∞.
TiˆH `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ =Å# LÑ¨Ü≥∂QÆ=ÚÖË^Œ∞. Jk
JHõ¯~°‰õΩ ~å^Œ∞. J#∞Éèí∂u hÜ«∞^Œ∞. J#∞Éèí==¸ HõÅ∞QÆ^Œ∞.
PK«~}° =Ú ÖËx l*Ï˝ã¨ r=Ùx „Éè+í µ¨ xì KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞. PK«~}
° =Ú
Ö’<Õ ã¨=∞ã¨=Î ¸ J#∞Éè=í =Ú#‰õΩ =K«∞Û#∞. T~°Hˆ `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞@ =Å# "≥∞^Œ_»∞ "åz, `≥eã≤# "å_»##∞ JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú
|eã≤ r=Ù_»∞ „Éèí+¨µì_»QÆ∞#∞.
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ `≥eã≤# "å~°O^Œ~∂° PK«~}
° Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÍ
w`ÀÑ¨x+¨`ü
<≥éy˜ # "åˆ~. É’^è#Œ Å#∞ q#∞@=Å#, „QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ ÑïOî K«∞@

=Å#, `≥eÜ«Ú#k Ñ¨Ùã¨ÎHõ q*Ï˝#"Õ∞. PK«iOK«∞ "åi^Õ Jã¨Å∞
q*Ï˝#=Ú. `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@, `≥eã≤#k PK«iOK«∞@ J#∞#q
J#∞â◊¥º`«=ÚQÆ LKèåfiã¨ xâßfiã¨=ÚÅ=Öˇ ™êQÆ∞@ ˆH∆=∞=Ú.
Jk `≥eã≤# "åˆ~ `≥eã≤#"å~°x, ~Ú`«~°∞Å∞ q∞^è•ºKå~°∞Åx
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ É’kèOz Ü«Ú<åfl_»∞.
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅH˜kÜÕ∞ „Ñ¨ã¨∞Î`« Hõ~°Î=º=Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ,
^•Ç¨Ï=Ú Hõey# "åxH˜ ÉÏq Hõ#Ñ¨_ç #Ñ¨ÙÊ_»∞, JO^Œ∞O_ç `«#‰õΩ
=Åã≤# [Å=ÚÅ#∞ „QÀe `«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞@ Hˆ =∆ ∞=Ú. JOuÜÕ∞HÍx,
Jã¨ÖÏ ÉÏqÜ«∞O^Œ∞ ZO`« h~°∞#flk? k#=Ú# ÔHO`« T~°∞
K«∞#flk? ZO`«=∞Ok „Ñü k#=¸ „`åy#KÀ ÉÏq ZO_»Hõ
Ü«ÚO_»∞#∞? J#∞ l*Ï˝ãÖ¨ ’ Ñ¨_#ç KÀ, Q˘O`≥O_ç K«xáÈ=Ù@ÜÕ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. K«kq# "å~°O^Œ~°∂ `≥eã≤#"å~°∞ HÍ~°xÜ«Ú,
~å=∞Hõ$+¨‚ – q"ÕHÍ#O^Œ∞Å=Öˇ PK«iOz#"åˆ~ `≥eã≤#"å~°x
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
55
21
Hõ~å‡kèHÍ~°=Ú
Hõ~°‡}Ëº"åkèHÍ~° ¿ãÎ =∂ Ñ¶¨ÖË+¨µ Hõ^•K«# I
=∂ Hõ~°‡Ñ¶¨Å ¿ÇÏ`«∞~°∂ƒù ~å‡ `Õ ãÖQÀ-ã¨ÎfiHõ~°‡}˜ II 47
Zxfl [#‡ÖˇuÎ##∂, ZO`« "Õ∞^èŒã¨∞û#∞ ÃÑOK«∞H˘x##∂,
Zxfl „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ K«kq##∂, Zxfl q[Ü«∞=ÚÅ∞ á⁄Ok##∂,
ZO`« ^èŒ#=Ú, H©iÎ ãÖáêkOz##∂ =∂#=Ù_»∞ ZO^Œ∞ÅHÀ
rq`«=Ú# „áê^äŒq∞Hõ ã¨∂„`«=ÚÅ ##∞ãïOK«∞@ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«
^Õâ◊=Ú# "ÕÖÏk ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞QÍ ã¨QÆ@∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚxH˜
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ `≥eÑ≤# D „HÕk ã¨∂„`«=Ú `≥eÜ«Ú#∞ HÍh
PK«iOÑ¨=Ú. =Ú=∂‡\˜H© PK«iOÑ¨=Ú. JO^Œ∞=Å<Õ r=#
qÉèí∂u ÖË^Œ∞.
ã¨∂II ''Hõ~°‡ KÕÜ«Ú@Ü«∞O^Õ h HõkèHÍ~°=Ú HõÅ^Œ∞ QÍx,
Ñ¶¨Å=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ h ÔHÑ¨ÙÊ_»∂ JkèHÍ~°=Ú ÖË^Œ∞.——
D ã¨∂„`«=Ú q#x"å~°∞ ÖË~°∞. JOwHõiOz, J#∞ã¨
iOK«∞ "å~°∞#∂ ÖË~°∞! WO`«Hõ#fl rq`«=Ú# =∂Ü«∞ Uq∞
HõÅ^Œ∞? ˆH=Å=Ú Ñ¶¨Å=Ú H˘~°ˆH „áê‰õΩÖÏ_»∞ *ÏuH˜ x+¨¯$u
w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÖË^Õ"≥∂!! J#∞ xã¨Ê$Ç¨Ï HõÅ∞QÆHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. JkèHÍ~°=ÚÖËx

Ñ¶Å¨ =ÚÅÜ«∞O^Õ Jq∞`åã¨HÎ˜ =∂#= "Õ∞^èãŒ ∞¨ û Hõ#|~°K∞« #∞ HÍx,
`«# JkèHÍ~°=ÚÖ’x Hõ~°Î=º=Ú#∞ =∂„`«=Ú x~°fiiÎOK«∞=Ú.
Wk Uq∞ bÅ! ~ÀyH˜ B+¨^èŒ=Ú KÕ^Œ∞QÍ #∞O_»∞#∞. JO^Œ∞
=Å#<Õ B+¨^èŒ=Ú ã‘fiHõiOÑ¨Hõ =∂#=Ù_»∞ =∞~°Å =∞~°Å
=∞~°}ÕK«∞K«∞<åfl_»∞.
ˆH=Å=Ú Hõ~°Î=º=Ú#O ^•ã¨H˜Î Hõey Ñ¶ë`«=Ú#O^Œ∞
J<åã¨H` Îõ « HõÅ∞QÆ=Öˇ##flKÀ ~Ô O_Õ ~Ô O_»∞ LáêÜ«∞=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
XHõ\˜ – Ü≥∂ˆQâ◊fi~°∞Å rq`« K«i„`«Å#∞ ÑïîOz, ã¨∂ÊùiÎ K≥Ok,
J@∞¡ rqOK«∞@‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞@† Ô~O_»=k – =∞#=∞^èŒº
u~°∞QÍ_»∞K«∞#fl Ü≥∂QÆ∞Å#∞ QÆ∞iÎOz „Ñ¨`«ºHõ∆=ÚQÆ ÃÑ· `≥eÑ≤#
ã¨∂„`«=Ú#∞ ^Œi≈Oz, `«^•fi~å ã¨∂ÊùiÎ K≥Ok, J@∞¡ rqOK«∞@‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflOK«∞@. W`«~°=ÚÖˇ·# =∂~°æ=ÚÅ∞ Hõ+¨ì`«~°=ÚÅ∞.
W\˜ì „áê^äŒq∞Hõ ã¨∂„`«=Ú#∞ =∞~°z, ÑÖ_ç`«∞Å∞ w`å
áê~åÜ«∞}=Ú#‰õΩ ‰õÄ_® Ñ¶e¨ `«=Ú#∞ #∞_çqi. Ñ¶e¨ `« =∂tOÑ¨Hõ
Hõ~°Î=º=Ú#∞ PK«iOÑ¨Ù=∞x ÖË^• x~°fiiÎOÑ¨Ù=∞x É’kèOK«∞
„QÆO^äŒ~å[=Ú#ˆH ÑÖ_ç`«∞Å∞ ÑÖQÆ <å=∞=ÚÅ∞ ÃÑ\˜ìi. g~°∞
'Hõe— KÕ xÜ«∞q∞OÑ¨|_ç#"åˆ~ HÍx, `≥eã≤#"å~°∞ HÍ~°x `≥eÜ«Ú
K«∞#flk Hõ^• !
x[=ÚQÆ rq`«=Ú#∞ ÑÖ_çOK«∞H˘#^ŒÅz#KÀ ÉèQí =Æ næ`«
Ü«∞O^Œe D XHõ¯ "åHõº=Ú KåÅ∞#∞.
57
22
Hõ~°‡ ã¨∂`«„=Ú
Ü≥∂QÆã¨÷ó ‰õΩ~°∞ Hõ~å‡}˜ ãÖQÆO `«ºHÍÎfi ^èŒ#O[Ü«∞ I
ã≤^Œúºã≤^Àúºó ã¨"≥∂ Éèí∂`åfi ã¨=∞`«fiO Ü≥∂QÆ LK«º`Õ II 48
^Œ∂ˆ~} Ç¨Ïº=~°O Hõ~°‡ |∞kúÜ≥∂QÍ ^Œú#O[Ü«∞ I
|∞^Òú â◊~°} =∞xfiK«Ûù Hõ$Ñ¨}Ïó Ñ¶¨Å¿ÇÏ`«=ó II 49
KÕÜÚ« Ñ¨#∞Å ^•fi~å =∞#Å#∞ =∞#"Õ∞ |OkèOK«∞H˘#∞@
Uq∞ `≥eq? `≥e"≥#· "å_ç##∞H˘#∞"å_»∞ ‰õÄ_® `«# `≥eq`À<Õ
`«# rq`«=Ú#∞ z‰õΩ¯Ñ¨éK«∞H˘#∞ K«∞<åfl_»∞ Hõ^•! g~°∞
H˘~°=∂e# `≥eqHõÅ"åˆ~ HÍx, x["≥∞ÿ# `≥eqQÆÅ"å~°∞ HÍ~°∞.
XHõ Ñ¨x KÕÜÚ« #Ñ¨ÙÊ_»∞, ^•x #∞O_ç Ñ¨Ù@∞ì Ñ¨#∞Å#∞, z‰õΩ¯Å#∞,
Hõ+ì̈–#+ì̈=ÚÅ#∞ Ñ¨ÓiÎQÆ ÉËsA "Õã¨∞H˘#=Öˇ#∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú#‰õΩ
™œHõ~º° =ÚQÆ #∞#fl^Œx, ÖÏÉè=í Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl^Œx, [Ü«∞=Ú
KÕ‰õÄ~°∞#x, KÕÜ«ÚÑ¨#∞Å∞ J@∞ÃÑ· qHõ\ÕK«QÆÅ=Ù. ÃÑ^ŒÌÅ∞
~ÚzÛ# <å#∞_çÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# ^Õ=∞#QÍ – ''áêÑ¨=Ú KÕÜ«Ú
#Ñ¨Ù_»∞ K«=∞‡QÆ #∞O_»∞#∞. Ñ¶ë`«=Ú Å#∞ÉèíqOK«∞#Ñ¨Ù_»∞
KÕ^Œ∞QÍ #∞O_»∞#∞.——
w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hõ~°_»∞Hõ\˜ì# ™êfi~°÷=Ú`À `«#‰õΩ ÖÏaèOK«∞#x „Ñü

=∂#=Ù_»∞ ^•x `«~°OQÆ=ÚÅ „Ñ¨ÉèÏ==Ú `≥eÜ«∞Hõ L~°∞‰õΩÅ∞
Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ "ÕÜÚ« K«∂ ~Ú`«~∞° Å#∞ ^ÀK«∞H˘#∞K«∞<åfl_»∞. =∂#=Ù_»∞
~åHõ∆ã¨∞_≥· Ç¨Ï^Œ∂Ì–Ñ¨^Œ∂Ì ÖËHõ Éèí∂q∞ ãÖÑ¨^Œ#∞, =$Hõ∆ ãÖÑ¨^Œ#∞,
[O`«∞ ãÖÑ¨^#Œ ∞ ^ÀK«∞H˘#∞K«∞<åfl_»∞. Z‰õΩ¯= kQÆ∞|_çHÔ · =$Hõ=∆ ÚÅ∞
=∞iÜ«Ú [O`«∞=ÙÅ [#∞º=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® ~°™êÜ«∞#Hõ K«~°ºÅ`À
XuÎ_ç HõeyOK«∞K«∞<åfl_»∞. Wk JO`«Ü«¸ `«#Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞Å∞#ˆH
J#∞H˘x KÕÜÚ« K«∞<åfl_»∞. KÕÜÚ« Ñ¨#∞Å#∞O_ç Ñ¨Ù@ìÉ’=Ù =∞Ç¨Ï`«~Î °
"≥∞ÿ# qÑ¨`«∞ÎÅ#∞ QÆ=∞xOK«∞@ÜÕ∞ ÖË^Œ∞. ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ
ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú#∞ ‰õÄ_® ÉèíOQÆÑ¨~°K«∞@‰õΩ ã≤^ŒúÑ¨_ç# =∂#=Ù_»∞,
D<å_»∞ `å#∞ KÕã#≤ Ñ¨xH˜ HõÅ∞QÆ∞ Ñ¶e¨ `« "≥∞@∞¡O_»∞<À#x ÉèÜ í ∞«
„ÉèÏO`«∞_≥· rqOK«∞K«∞<åfl_»∞. =∞OK«∞Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞ Hõ~°∞QÆ∞#x,
ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞ á⁄OQÆ∞#x, JyflÑ¨~°fi`«=ÚÅ∞ „|^ŒÌÅQÆ∞#x,
Jx"å~°º"≥∞ÿ# ~ÀQÆ=ÚÅ∞ „Ñ¨|Å∞#x, r=#Ñ¨Ù Je¡Hõ K≥_çáÈ=Ù
K«∞#fl^Œx ^Œ∞óY Ñ¨_»∞K«∞#fl =∂#=Ù_»∞ D qÑ¨`«¯~° Ñïã≤÷uH˜
`å<Õ HÍ~°}=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#∞. `«# ™êfi~°÷zO`«# `«yæOK«∞
H˘x Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=Ú ÃÑOK«∞H˘x#KÀ r=# q^è•#=Ú# =∂~°∞Ê U~°Ê_ç
Ñïëê¯~°=Ú ÅaèOÑ¨ QÆÅ^Œ∞.
D<å\˜ =∂#=Ùx `≥eq P`«‡Ç¨Ï`«º QÍqOK«∞H˘#∞ "åx
`≥eq =O\˜k. âßG q*Ï˝#=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, ãÖ™ê¯~°=ÚÅ
`«~°∞QÆ∞^ŒÅ HÍ~°}=ÚQÆ Ju "ÕQÆ=ÚQÆ „Ñ¨=∂^Œ=Ú"≥·Ñ¨Ù Ñ¨~°∞y_»∞
K«∞<åfl_»∞. =∞#=Ú KÕÜ«ÚÑ¨#∞Å∞ Ñ¨k=∞OkH˜ Ñ¨xH˜ =K«∞Û#@∞¡
KÕã≤#KÀ |O^èŒã≤÷u #∞Oz "≥∂Hõ∆ã≤÷u "≥·Ñ¨Ù =∂~°æ=Ú# =∞Å∞Ñ¨Ù
~åQÆÅ^Œ∞.
59
„Ñü rqÜ«Ú `«# r=# x~å‡} Ñ¨^=Œä Ú# ZÑ¨Ê\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞

rq`«=ÚÃÑ· `«# ™êfiq∞`«fi=Ú#∞ ÑïHÕK«∞K«∞O_»=Öˇ#∞. J@∞¡
HÍxKÀ =$uÎ, ‰õΩ@∞O|=Ú, ãÖÑ¶¨∞=Ú, J`«xx |OkèOK«QÆÅ=Ù.
rq`«=Ú =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞K«∞#flH˘Åk, ÉÏ^èŒº`«Å∞ ÃÑiy##∂
=∞#ã¨∞# |O^èŒ=Ú ÃÑ~°∞QÆ~å^Œ∞. |O^èŒ=ÚÅ∞ ÃÑOK«∞H˘#∞
=∂~°=æ Ú Kå=Ù`≥eq. L^• : =∞Oz QÆkx x~å‡}=Ú KÕã∞¨ H˘#∞
"å_»∞ `«# K«∞@∞ì#∂ W@∞HõÃÑ· W@∞Hõ ¿Ñ~°∞ÛH˘#∞K«∂ #Å∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ
QÀ_»#∞ xi‡OK«∞H˘x#KÀ |Ü«∞@‰õΩ áÈ=Ù ^•iÖËHõ `«#∞
xi‡Oz# QÆkÜÕ∞ x~°æ=∞â◊¥#º=∞QÆ∞ ^Œ∞~°æ"≥∞ÿ `å#∞ ã¨=∂kè
K≥O^Œ∞@‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞.
„Ñü=ºH˜Ü
Î ¸
« D<å_»∞ `«# ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ~°∂Ñ¨=Ú# D+¨}
„`«Ü∞« =Ú# qÑ¨s`«=ÚQÆ |OkèOK«∞H˘#∞K«∂ `«# QÀsx `å<Õ
x~å‡}=Ú KÕã∞¨ H˘#∞K«∞<åfl_»∞. JOuÜÕ∞HÍ^Œ∞, `«#O`« `≥eqQÆ
~Ú`«~∞° Å∞ QÀsÅ∞ Hõ@∞ìH˘# ‰õÄ_»^xŒ áÈ\©Ñ_¨ ∞» K«∂ JO^Œ"∞≥ #ÿ
QÀsx x~å‡}=Ú KÕã¨∞H˘#∞ K«∞<åfl_»∞. rq`«=Ú#∞ XHõ
HÍ~åQÍ~°=ÚQÆ xi‡OK«∞H˘#∞@QÍ HÍHõ, ~åHõáÈHõÅ∞ QÆÅ XHõ
QÆ$Ç¨Ï=ÚQÆ <Õ~åÊ@∞ KÕã∞¨ H˘#∞@‰õΩ =Åã≤# ã¨∂„`«=Ú<Õ ÉèQí "Æ å#∞_»∞–
''=∂Hõ~°‡ Ñ¶¨Å¿ÇÏ`«∞~°∂ƒù——
Jx ÃÇÏK«ÛiOz Ü«Ú<åfl_»∞. z#fl`«#=Ú#<Õ D Zé∞Hõ
Hõey#KÀ rq`« =∂#O^Œ=∞Ü«∞ =∞QÆ∞@‰õΩ J=HÍâ◊=ÚO_»∞#∞.
uq∞OQÆÅ=ÚKÕ Ñ¨@|ì _ç# `«~∞° "å`« `≥eã≤#KÀ |O^è"Œ ∂≥ K«#=Ú
Hõ+`ì¨ ~« =° Ú. Z=Ô~#· #∂ =zÛ ~°HO∆˜ K«=Åã≤#^Õ HÍx, `«##∞ `å#∞
~°H˜∆OK«∞H˘#ÖË_»∞. J\˜ì"åxH˜ QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ KÕã≤# „áê~°÷#ÜÕ∞
â◊~°}º=Ú.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
23
Hõ~°Î=º=Ú – áêÑ¨ – Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞

|∞kúÜ«ÚHÀÎ [Ç¨fÇ¨Ï LÉèË ã¨∞Hõ$`« ^Œ∞+¨¯$`Õ I
`«™ê‡ ^ÀºQÍÜ«∞ Ü«Ú[ºã¨fi Ü≥∂QÆó Hõ~°‡ã¨∞ H“â◊Å"£∞ II 50
|∞kúÖ’Hõ=ÚÖ’ #∞O_ç Ñ¨xKÕÜ«Ú"å_»∞ Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Åx,
áêÑ¨ Hõ~‡° Åx qÉèlí Oz Ñ¶e¨ `«=ÚÅ #∞^ÕtÌ Oz Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« _»∞.
P ÉèÏ==Ú#∞ qãïO˚ z `«# Hõ~=Î° º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞#∞. Ñ¶e¨ `«=Ú
ÅÃÑ· Pâ◊ ÖËx"åxH˜ Ñ¨Ù}º áêÑ¨=ÚÅ qÉèí[# =ÙO_»^Œ∞. J`«xH˜
Hõ~°Î=º=Ú =∂„`«=ÚO_»∞#∞. Hõ~°Î=º=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ L^ÕÌtOK«∞
H˘#∞K«∞ q"ÕH=õ Ú`À Ñ¨xKÕÜÚ« "åxx Hõ~‡° Ñ¶Å¨ =ÚÅ∞ |OkèOK«=Ù.
Ñ¨Ù}ºáêÑ¨=ÚÅ qÉèí[#=Ú =∞<ÀÖ’Hõ=ÚÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#k.
|∞kúÖ’Hõ=ÚÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#k HÍ^Œ∞. |∞kú Ö’Hõ=Ú#
Hõ~°Î=º=Ú ^èŒ~°‡ ãÖ~°Hõ∆}=Ú ##∞ãïOz Ü«Ú#flk. ^èŒ~°‡
~°Hõ∆}=Ú#ÔH· Hõ$+¨µ‚_»∞ 'PÜ«Ú^èŒ=Ú Ñ¨@ì#∞— J#∞ =∂@#∞
„Ñ¨Hõ¯# ÃÑ\˜ì cè+¨µ‡x ÃÑ·H˜ ã¨∞^Œ~°≈#=Ú`À ^Œ∞q∞ÔH#∞. P_ç#
=∂@ `«Ñ¨Ê#∞ Jx cè+≤‡Oz cè+¨µ‡_»∞ ÃÑo§x, ãÖ`«ux x~åHõ
61
iOz ‰õΩ~°∞ =Oâ◊=Ú#‰õΩ #+¨ì=Ú HõeyOK≥#∞. ã¨`«º=f^Õq

"Õ_∞» H˘x##∞ q#ÖË^∞Œ . ^è~Œ ‡° =Ú#∞ Hõ~=Î° º=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# J#∞ã¨
iOK«∞@ÜÕ∞ |∞kúÜÚ« Hõ=Î ∞QÆ∞ r=#=Ú. J\˜ì r=#=Ú# Ñ¶Ö¨ Ïã¨HÎ˜
ÖË‰õΩO_»∞@ H“â◊Å=Ú`À QÆ∂_ç# Hõ~°‡Ü≥∂QÆ =∞QÆ∞#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
24
=∞h+≤
Hõ~°‡[O |∞kúÜ«ÚHÍÎ Ç≤Ï Ñ¶¨ÅO `«ºHÍÎfi =∞h+≤}ó I
[#‡|O^èŒ qx~°∞‡HÍÎó Ñ¨^ŒO QÆK«ÛùO `«º<å=∞Ü«∞"£∞ II 51
Ü«∞^• `Õ "≥∂Ç¨ÏHõeÅO |∞kú ~°fiºu`«i+¨ºu I
`«^• QÆO`åã≤ xˆ~fi^ŒO „â’`«=ºã¨º „â◊√`«ã¨º K« II 52
„â◊√uq„ÑüÑ¨<åfl `Õ Ü«∞^• ™ê÷ã¨ºu xâ◊ÛÖÏ I
ã¨=∂^è• =K«ÖÏ |∞kú ã¨Î^• Ü≥∂QÆ =∞"åÑ¨ûºã≤ II 53
|∞kú`À Ü≥∂yOz, Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞ `«ºlOz, Hõ~°Î=º=Ú#∞
x~°fiiÎOK«∞ Ü≥∂yH˜ xã¨ûOQÆ=Ú U~°Ê_»QÆÅ^Œ∞. J`«xH˜ Hõ~°Î=º"Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞QÍx, =ºH˜ÎQÆ`«=∞QÆ∞ Pâ◊Ü«∞=ÚÅ∞, QÆ=∞º=ÚÅ∞
=ÙO_»=Ù. J#QÍ `å#∞, `«# Hõ~°Î=º=Ú =∂„`«"Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
=∞~°}O˜ K« ‰õÄ_»^xŒ Ü«ÚO_»^∞Œ . Ñ¨Ù@ì‰Äõ _»^xŒ ‰õÄ_» Ü«ÚO_»^∞Œ .
=∞~°}ÕK«‰õÄ_»^Œx, Ñ¨Ù@ì‰õÄ_»^Œx, Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å#∞ PK«iOK«∞
"å~°∞ HõàÏã¨H˜Î`À PK«iOK«∞ "åˆ~ `«Ñ¨Ê "åiH˜ Ñ¨Ù@ìx, Kå=x
ã≤u÷ HõÅ∞QÆ<~Õ ^° ∞Œ . NHõ$+¨µ_‚ ∞» `≥eÑ≤# Ü≥∂QÆr=ÙÅ∞ Z\˜ì ã≤^∞Œ Åú
H˘é‰õΩ#∞ „Ñ¨Ü«∞uflOÑ¨~°∞. J=∞~°`«fi=Ú H˘é‰õΩ, „|Ç¨Ï‡`«fi=Ú
63
H˘é‰õΩ „Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚO_»^Œ∞. LO_»∞@ÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ~°Î=º

=ÚO_»∞#∞. "åiH˜ xã¨ûOQÆ=Ú ÑïÑ¨ÓiÎ Ü«∞QÆ∞@KÕ HÀ~°HõÜÕ∞
ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ ÅaèOK«QÆÅ^Œ∞. "åi KÕ`«ÅÜ«∞O^Œ∞ HõàÏã¨H˜Î ÖË^Œ∞
QÆ#∞Hõ |O^è=Œ Ú #∞O_ç q_»∞=|_ç# "å~°Ö·ˇ Ü«ÚO^Œ∞~°∞. |O^è=Œ Ú
ÖËHõ Ü«ÚO_»∞@ÜÕ∞ Ñ¨~°=∞ Ñ¨^äŒ=Ú. J\˜ì"å~°∞ â◊s~°=Ú #O^Œ∞
‰õÄ_» Ü«ÚO^Œ∞~°∞. â◊s~°=Ú "åix |OkèOÑ¨^∞Œ . Z@∞ K«∂z##∞
Ñ¶¨Å=Ú#O^Œ∞ Pã¨H˜ÎÖËx Hõ~°Î=º Hõ~°‡"Õ∞ „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ=∞x
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞.
|∞kú, "≥∂Ç¨Ï=Ú#∞, =∂Ü«∞#∞, J*Ï˝#=Ú#∞ qãï˚Oz,
`å#∞ J#∞ "≥Å∞QÆ∞QÍ #∞#flÑ¨C_»∞ x~°‡Å"≥∞ÿ# |∞kú Jx
`≥eÜ«∞|_»∞K«∞#flk. x~°‡Å"≥∞ÿ# |∞kú U~°Ê_»=Öˇ ##flKÀ
ã¨`«`«=Ú Ö’Ñ¨Å, "≥Å∞Ñ¨Å P`å‡#∞ãÖ^è•#=Ú KÕã¨∞H˘#∞
K«∞O_»=Öˇ#∞. nxx ^≥·=Ü≥∂QÆ=Ú JO^Œ∞~°∞. J#QÍ |∞kúx
^≥·==Ú`À [`« Ñ¨~°K«∞@. Wk x~°O`«~°=Ú ™êy#Ñ¨ÙÊ_»∞ |∞kú
x~°‡Å=∞QÆ∞#∞. J\˜ì |∞kú`À<Õ xëê¯=∞=ÚQÆ Hõ~‡° Å <åK«iOz#
[## =∞~°} ~°∂Ñ¨ |O^èŒ=Ú#∞O_ç ‰õÄ_» r=Ù_»∞ q_»∞^ŒÅ#∞
á⁄O^Œ∞#∞ Jx ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl_»∞. J\˜ì |∞kúÜÕ∞
^èŒ~°‡=Ú`À ‰õÄ_ç# Hõ~°Î=º=ÚÅ#∞ ã¨`«`«=Ú x~°fiiÎOK«QÆÅ^Œ∞.
J\˜ì x~°fi~°#Î "Õ∞ Hõ~‡° ÅÜ«∞O^Œ∞ H“â◊Å=Ú Jx `≥eÑ≤ Ü«Ú<åfl_»∞.
|∞kú, P`«‡Ü«∞O^Œ∞ Ü≥∂yOK«QÆ, J\˜ì |∞kú`À Ü≥∂yOz#
=∞#ã¨∞û Hõ~‡° Å#∞ Hˆ =∆ ∞=ÚQÆ#∞, H“â◊Å=ÚQÆ#∞ x~°fiiÎOK« QÆÅ^Œx
J~°÷=Ú. Ü≥∂QÆ=Ú K≥O^Œx =∞#ã¨∞û H“â◊Å=ÚQÆ Hõ~°‡Å#∞
w`ÀÑ¨x+¨`ü
x~°fiiÎOK«∞@ [~°∞QÆ^Œ∞. J\˜ì =∞#¿ãû H“â◊Å=Ú ¿Ñ~°∞# ‰õΩ\˜

Å`«fi=Ú ##∞ãïOK«∞#∞.
HÍ=Ù# |∞kúx ã¨^• P`«‡`À J#∞ãÖ^è•#=Ú KÕÜ«∞
=Öˇ#∞. J\˜ì |∞kú „Hõ=∞â◊ó x~°‡Å=∞QÆ∞#∞. pHõ\˜x ^•\˜#
|∞kúQÍ "≥Å∞Q˘O^Œ∞#∞. J#QÍ =∂Ü«∂ =~°‚=Ú#∞ ^•\˜
Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞¡ ^•\˜ Ü«ÚO_»∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú P`å‡#∞
ãÖ^è•#"Õ∞. J\˜ì |∞kú Hõ~°‡Å#∞ ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ<Õ xi¡Ñ¨Î=ÚQÆ#∞,
|O^èŒ=ÚÅ∞ HõeyOK«x q^èŒ=ÚQÆ#∞, x~°fiiÎOK«∞K«∞O_»∞#∞. Uk
qx##∞, Uk K«∂z##∞ qHÍ~°=Ú K≥O^Œ^Œ∞. K«Å#=Ú ÖËx
W\˜ì |∞kúx á⁄O^Œ∞@ Hõ~=Î° º=∞x ÉèQí "Æ å#∞_»∞ É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞.
65
25
ã≤÷`« Ñ¨„A˝_»∞
J~°∞˚# L"åK« :
ã≤÷`«„Ñ¨[˝ã¨º HÍ ÉèÏëê ã¨=∂kèã¨÷ã¨º ˆHâ◊= I
ã≤÷`«nèó HÕ „Ñ¨ÉèÏ¿+`« H˜ =∂ã‘`« „=*Ë`« H˜"£∞ II 54
„Ñ¨[Ç¨u Ü«∞^• HÍ=∂<£ ã¨~åfi<£ áê~°÷ =∞<ÀQÆ`å<£ I
P`«‡<Õº "å`«‡<å `«∞+¨ìó ã≤÷`«„Ñ¨[˝ ã¨Î^ÀK«º`Õ II 55
P`«‡ ^è•º#=Ú#O^Œ∞ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ ã≤u÷ Q˘#fl |∞kú, ã≤~÷ |° ∞kú.
J\˜ì |∞kú HõÅ"å_»∞ ã≤` ÷ „« ÑÄ_˝ ∞» . J#QÍ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ „Ñ¨[˝ HõÅ"å_»∞.
P ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ#∞ |\ì̃ J`«x „Ñ¨[˝ HõÅ`« K≥O^Œ^Œ∞. "≥∂Ç¨Ï=Ú
Hõey#<Õ Hõ^• HõÅ`« K≥O^Œ∞@! P`«‡*Ï˝# ~°`«∞xH˜ "≥∂Ç¨Ï
=ÚO_»^Œ∞ QÆ#∞Hõ HõÅ`« ‰õÄ_» #∞O_»^Œ∞. J`«_»∞ =ÚHõÎrq.
J`«x QÆ∞} QÆ}=ÚÅ∞ NHõ$+¨µ‚_»∞ L^ŒÇ¨ÏiOK«∞K«∞<åfl_»∞.
1. ã¨=∞ã¨Î=ÚÖˇ·# HÍ=∞=ÚÅ#∞ ÉÁuÎQÆ =^Œe"Õã≤#"å_»∞
ã≤÷`«„ÑÄ˝_»∞. Hõ~°Î=º"Õ∞QÍx HÍ=∞=ÚÖËx ã≤÷u Wk. Hõ~°Î=º=Ú#∞
HÍ=∞=Ú#∞ ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ |∞kú`À qK«Hõ∆} KÕã≤ Hõ~°Î=º=Ú<Õ
w`ÀÑ¨x+¨`ü
x~°fiiÎOK«∞"å_»∞ ã≤÷~°„Ñ¨[˝ HõÅ"å_»∞. Wëêì~Ú+¨ì=ÚÅ∞, ÖÏÉèí#+¨ì

=ÚÅ∞, ™œHõ~°º J™œHõ~°º=ÚÅ∞, [Ü«∂Ñ¨[Ü«∞=ÚÅ∞, ÉËsA
"Õã¨∞H˘x Ñ¨xKÕÜ«Ú"å~°∞ HÍ=∞=Ú#‰õΩ Ö’|_ç#"å~°∞ HÍx
Hõ~°Î=º=Ú#‰õΩ HÍ^Œ∞.
2. ã¨`«`«=Ú `«# „Ñ¨[˝#∞ ^≥·g„Ñ¨[˝`À J#∞ãÖ^è•#=Ú
KÕã≤ `«∞+≤ª`À rqOK«∞"å_»∞ ã≤÷`«„ÑÄ˝_»∞. D Ô~O_»= QÆ∞}=Ú
<å„â◊~ÚOz, "≥Ú^Œ\˜ QÆ∞}=Ú#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
67
26
ã≤÷`« Ñ¨„A˝_»∞
^Œ∞óMË+¨fi#∞kfiQÆfl =∞<åó ã¨∞MË+¨µ qQÆ`«ã¨Ê $Ç¨Ïó I
g`«~åQÆ ÉèíÜ«∞„HÀ^èŒó ã≤÷`«nè ~°∞‡x ~°∞K«º`Õ II 56
ã≤`
÷ „« ÑÄx˝ |∞kú Hõ+=ì¨ ÚÅO^Œ∞ HõÅ`« K≥O^Œ^∞Œ . ã¨∞Y=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Pã¨H˜Î K«∂Ñ¨^Œ∞. ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»^Œ∞. W`«~°∞Å „Ñ¨=~°Î# =Å# „HÀ^èŒ=Ú K≥O^Œ^Œ∞. J`«x
=∞#ã¨∞û ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ =∞ø#=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. (P`«‡ =∞##=Ú
KÕ`« =∞ø#=Ú =Ç≤ÏOz Ü«ÚO_»∞#∞.)
ÃÑ· S^Œ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ Z=x „Ñ¨=~°Î#=Ú# QÀK«iOK«∞<À
J`«_»∞ ã≤÷`«„ÑÄ˝_»∞QÆ `≥eÜ«∞|_»∞ K«∞<åfl_»x ÉèíQÆ"å#∞_»∞
É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
27
ã≤÷`« Ñ¨„A˝x ÅHõ∆}=ÚÅ∞

Ü«∞ ã¨û~°fi„`å #aè¿ãflÇ¨Ï ã¨Î`«Î„`åÊÑ¨º â◊√ÉèÏâ◊√Éèí"£∞ I
<åaè#O^Œu # ^Õfi+≤ì `«ã¨º„Ñ¨*Ï˝ „Ñü+≤ª`å II 57
U q+¨Ü«∞=Ú#O^Œ∞ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# J#∞~åQÆ=Ú ÖËx"å_»∞,
J\˜ì HÍ~°}=ÚQÆ Jâ◊√Éèí q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ á⁄Ok#Ñ¨Ù_»∞ ^Õfi+¨=Ú
á⁄O^Œx"å_»∞, â◊√Éèí q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ á⁄Ok#Ñ¨Ù_»∞ JO^Œ∞ J#∞~°HÎ˜
K≥O^Œx"å_»∞ ã≤÷`«„ÑÄ˝_»x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
â◊√ÉèÏâ◊√Éèí q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =zÛ áÈ=ÙK«∞O_»∞#∞. ã¨=∞ã¨Î
ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ∞ ‰õÄ_» HÍÅ „Ñ¨ÉèÏ==Ú# XHÕ`« ¿ãÑ¨Ù =ÙO_ç
J@∞ÃÑ· ÖËHõáÈ=Ù#∞. J\˜ì "åxÜ«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î HõeyÜ«ÚO_»∞@
ÖËHõ J<åã¨H˜Î HõeyÜ«ÚO_»∞@ `≥eÜ«∞x `«#"Õ∞. `å`å¯eHõ
q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ~°™ê#∞Éèí∂u ‰õÄ_» `å`å¯eHõ"Õ∞ Hõ#∞Hõ
J\˜ì *Ï˝#=Ú#∞ Hõey "åxÜ«∞O^Œ∞ `å`å¯eHõ=ÚQÆ „Ñü
ã¨ÊOkOz =∞~°K«∞"å_»∞ ã≤÷`«„ÑÄ˝_»∞.
ã≤÷`«„Ñ¨[˝ J#∞ |∞kú âßâ◊fi`« q+¨Ü«∞"≥∞ÿ# P`«‡ `«`«Îfi=Ú
#O^Œ∞ ~°u Q˘x =ÙO_»∞@ =Å# zÅ¡~° q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
Pã¨HQÎ˜ Íx, J<åã¨HÎ˜ QÍx Ü«ÚO_»^∞Œ . ^è#Œ =O`«∞xH˜ XHõ áê=ÙÖÏ
áÈ~Ú##∞, XHõ áê=ÙÖÏ =zÛ##∞ `Õ_® LO_»^Œ∞ Hõ^•!
69
28
ã≤÷~° z`«Î=Ú
Ü«∞^• ãÖÇ¨Ï~°`Õ KåÜ«∞O ‰õÄ~À‡-OQÍh= ã¨~°fiâ◊ó I
WO„kÜ«∂}©O„kÜ«∂ˆ~÷Éèíº ã¨Îã¨º „Ñ¨*Ï˝ „Ñü+≤ª`å II 58
`åÉËÅ∞ P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ K«Hõ¯x ãÖ^Õâ◊ q∞K«∞Û
K«∞#flk. Ñïã≤÷`«∞Å#∞ |\˜ì `åÉËÅ∞ `«# ã¨~åfiOQÆ=ÚÅ#∞ `«#
Ö’xH˜ LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOK«∞H˘x J#∞‰õÄÅ Ñïã≤` ÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç #Ñ¨Ù_»∞
=∞~°Å JOQÆ=ÚÅ#∞ qã¨ÎiOK«∞#∞. Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞#=Ú, u~ÀQÆ
=∞#=Ú `≥eã≤# „Ñ¨[˝– `åÉËÅ∞ „Ñ¨[˝. =∂#=Ù_»∞‰õÄ_» #>Ë¡
Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞#=Ú, u~ÀQÆ=∞#=Ú `≥eã≤ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. HÍÅ=Ú,
^Õâ=◊ Ú ##∞ãïOz J#∞‰õÄÅ ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞#ã¨∞û, WO„kÜ«∞
=ÚÅ∞, â◊s~°=Ú#∞ LÑ¨Hõ~°}=ÚÅ∞QÆ |Ç≤Ï~°æ`«∞ _»==Öˇ#∞.
Hõ~=Î° º=Ú xˆ~tÌ OÑ¨|_»x ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ JO`«~` æ° ∞« _»==Öˇ#∞.
J=ã¨~°=Ú#∞ |\˜ì |Ç≤Ï~°æ`«∞ _»QÆ∞@, J=ã¨~°=Ú ÖË#Ñ¨Ù_»∞
JO`«~°æ`«∞ _»QÆ∞@ <Õ~°∞Û H˘#=Öˇ#∞.
WO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ "≥O@|_»∞ WO„kÜ«∞ „Ñ¨[#˝ ∞ LÑ¨ãO¨ Ç¨Ï
iOK«∞H˘#∞@ =Å#<Õ z`«Î=Ú ã≤÷~°=∞QÆ∞#∞. WK«@ ^À+¨=Ú
w`ÀÑ¨x+¨`ü
WO„kÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÖË^∞Œ . ™ê^è‰Œ Ωõ x Ü«∞O^Õ Ü«Ú#flk.

™ê^èŒ‰õΩ_»∞ u~ÀQÆ=∞#=Ú#∞ ãÖHõeÊOz#O`«<Õ WO„kÜ«∞=ÚÅ
#∞O_ç, =∞#ã¨∞û #∞O_ç, |∞kúÖ’xH˜ „Ñ¨[˝ =∞~°ÅQÆÅ^Œ∞. J@∞¡
=∞~°Å∞ÛH˘#∞@‰õΩ ^≥·=zO`«# K«Hõ¯x LáêÜ«∞=Ú. ^≥·=ã¨‡~°
}=Ú# xÅz#KÀ WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ "≥O@ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
Ñ¨~∞° QÔ `«=Î Ù. JÑ¨Ù_»∞ „Ñ¨[˝ K«OK«Å=Ú QÍHõ xÅK«∞#∞. Hõ~=Î° º=Ú#∞
|\˜ì „Ñ¨[˝#∞ |Ç≤Ï~°∞‡Y=Ú KÕÜ«∞=K«∞Û#∞. D HÍ~°}=ÚQÆ
`åÉËÅ∞ ÉÁ=∞‡#∞ K«∂K«∞@– ÃÑ· ãÖ^Õâ=◊ Ú#∞ QÆ∞~°∞Î `≥K∞« Û
H˘#∞@ ™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ LÑ¨HõiOK«∞#∞.
71
29
P`«‡ zO`«#
q+¨Ü«∂ qx=~°ÎO`Õ x~åÇ¨~°ã¨º ^ÕÇ≤Ï#ó I
~°ã¨=~°˚O ~°™È-Ñ¨ºã¨º Ñ¨~°O ^Œ$ëêìfi x=~°Î`Õ II 59
^≥=· zO`«# ÖËHõ P`«‡zO`«# n~°…HÍÅ=Ú [iy# "åxH˜
q+¨Ü«∞ zO`«# `˘ÅQÆ∞@ÜÕ∞ HÍHõ „Hõ=∞â◊ó "åx "åã¨# ‰õÄ_»
`˘ÅyáÈQÆÅ^Œ∞. ^≥·==Ú#∞ #=Ú‡@ "Õ~°∞, ^≥·==Ú #K«∞Û@
"Õ~°∞. #zÛ#Ñ¨Ù_Õ =∞#ã¨∞û#‰õΩ Pã¨H˜Î HõÅ∞QÆ∞#∞. J\˜ì Pã¨H˜Î
=Å# =∞#ã¨∞û ^≥·==Ú#O^Õ ~°q∞OK«∞@‰õΩ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ HÀ~°∞H˘#∞
K«∞O_»∞#∞. J#∞~°HÎ˜ ^≥=· =Ú ÃÑ·H˜ =∞~°ÅHõ Jk ÃÇÏK«∞Û K«∞O_»∞#∞.
„Ñ¨|Å =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. Jk HÍ~°}=ÚQÆ `å`å¯eHõ ã¨∞Y
ãÖ`À+¨=ÚÅHõ#fl âßâ◊fi`« ãÖ`À+¨=Ú#O^Œ∞ ~°∞z HõÅ∞QÆ∞@KÕ
q+¨Ü«∞ "åã¨#ÅÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» „Hõ=∞â◊ó Pã¨H˜Î `˘ÅyáÈ=Ù#∞.
WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ "≥O@ f~°∞|_ç ÖËHõ u~°∞QÆ∞"å_»∞ Z@∞¡
„Ñ¨=iÎOK«∞<À J>Ë¡ f~°∞|_ç ÖËx ^≥·=zO`«# Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û
áê^Œ∞H˘x WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅO^Œ∞ ‰õÄ_» ^≥·==Ú<Õ QÆ∞iÎOK«∞@
[~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. „Ñ¨H$õ u ^≥g· „Ñ¨H$õ uQÆ QÀK«iOK«∞#∞. `«# „Ñ¨H$õ u
^≥·g„Ñ¨Hõ$u HÍQÆ ã¨=∞ã¨Î=Ú #O^Œe ^≥·==Ú<Õ K«∂K«∞K«∞ ã≤÷~°
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞uÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. J`«xx ^≥·==Ú `«Ñ¨Ê =∞i W`«~°=ÚÅ∞

PHõi¬OK«=Ù. J\˜ì"å_»∞ 'ã≤÷`«„ÑÄ˝_»x— ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl_»∞.
r=Ù_»∞ PÇ¨~°=Ú#∞ J<ÕHõ ~°Hõ=ÚÅ∞QÆ ã‘fiHõiOK«∞
K«∞<åfl_»∞. Hˆ =Å=Ú Éè’[#"Õ∞ PÇ¨~° =∞#∞H˘#~å^Œ∞. ÑÖKÕO„k
Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç, =∞#ã¨∞û #∞O_ç (J#QÍ ÉèÏ==Ú #∞O_ç) ~°Hõ
~°Hõ=ÚÖˇ·# q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ `«# Ö’ÑëH˜ =∞x+≤ ã‘fiHõiOK«∞
K«∞<åfl_»∞. D „Ñ¨=$uÎ ‰õÄ_» PÇ¨~°"Õ∞.
WHõ¯_» PÇ¨~°=Ú "åã¨<åÑ¨~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. D
"åã¨#Å∞ [#‡ [#‡ÅÖ’ r=Ù_»∞ „áÈQÆ∞KÕã¨∞H˘x `«#`À
`≥K«∞ÛH˘#∞K«∞O_»∞#∞. =∂e#º Ñ¨^•~°÷=ÚÅ#∞ „áÈQÆ∞KÕã¨∞H˘x
`≥K«∞ÛH˘#∞ [O`«∞=Ù=Öˇ r=Ùx =∞#ã¨∞û D "åã¨#Å#∞ ‰õÄ_»
â◊√Éèí"åã¨#Å`À áê@∞ H˘x`≥K«∞ÛH˘#∞#∞. D PÇ¨~°=Ú#∞
qãï˚OK«∞@ x["≥∞ÿ# x~åÇ¨~° nHõ∆.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Éè’[#=Ú#∞ QÆ∂iÛ# Pã¨H˜Î Éèí∞lOK«x
ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ LO_ç#KÀ Jk "åã¨# Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèÏ~°º ÖËx
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Éèí~°Î‰õΩ Éè’QÍã¨H˜Î Ü«ÚO_»∞@ "åã¨# Ü«∞QÆ∞#∞.
W>Ë¡ ^èŒ#=Ú QÆ∂iÛ, W`«~° zÅ¡~° q+¨Ü«∞=ÚÅ QÆ∂iÛ Jq ÖËx
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú# ÉèÏqOK«∞@ "åã¨#ÜÕ∞.
D "åã¨#Å∞ ‰õÄ_» PÇ¨~°=ÚQÆ ãÖˆHuOÑ¨|_ç#q.
g\˜Ü«∞O^Œ∞ ~°u K≥Ok#"å_»∞ ã¨`«`«=Ú Jâ◊√^Œú PÇ¨~°=Ú#∞
ÉèÏ==ÚKÕ ã‘fiHõiOK«∞K«∞O_»∞#∞. gx qã¨~°˚# ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#
73
q+¨Ü∞« =Ú HÍ^Œ∞. P`«‡ qKå~° "≥ÚHõ\Ü ˜ ∞Õ Ñïëê¯~°=Ú. P`«‡

`«`fiÎ« =Ú#∞ QÆ∂iÛ q#∞@, =∞##=Ú KÕÜÚ« @ ÉÏQÆ∞QÆ ™êy#KÀ
x`åºx`«º =ã¨∞qÎ "ÕHõ "Õ∞~°Ê_ç P`«‡*Ï˝#=Ú#O^Œ∞ ~°∞z HõÅ∞QÆ∞#∞.
P *Ï˝#=Ú Jyfl =O\˜k. Jyfl ã¨=∞Hõ=∆ Ú# UkÜ«Ú#∞ xÅ∞=Hõ
JyflÖ’ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞. P q^èŒ=ÚQÆ "åã¨# ÅO`«"≥ÚO^Œ∞#∞.
J\˜ì"å_»∞ WO„kÜ«∂~°÷ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ ã‘fiHõiOÑ¨#\˜ì ^ÕÇ¨Ï=Ú
HõÅ"å_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. J`«_»∞ ã≤÷`«„ÑÄ˝_»∞. J`«_Õ x~åÇ¨i.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
30
WOk„Ü«∞=ÚÅ∞ – ™œÅÉèíº=Ú – Ñ¨„=∂^Œ=Ú

Ü«∞`«`À Ç¨ÏºÑ≤ H“O`ÕÜ«∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ã¨º qÑ¨tÛ`«ó I
WO„kÜ«∂}˜ „Ñ¨=∂näx Ç¨Ï~°Ou „Ñ¨ã¨ÉèíO =∞#ó II 60
WO„kÜ«∞ x~å‡}=Ú ã¨$+≤ì x~å‡} =∞Ç¨ Ü«∞[˝=Ú#
J`«ºO`« „áê^è•#º=Ú QÆÅ^Œ∞. ã¨$+≤ì x~å‡}=Ú# r=ÙÅ‰õΩ
^ÕÇ¨Ï=Ú ÖË~°Ê~°z, P ^ÕÇ¨Ï=ÚÅO^Œ∞ r=Ùx „ÑüëêªÑ¨# KÕã≤,
^ÕÇ¨Ï=Ú ^•fi~å ã¨$+≤ì "≥·Éèí==Ú#∞ J#∞ÉèíqOÑ¨KÕÜ«Ú@ ã¨$+≤ì
ãÖHõÅÊ=ÚÖ’ <˘Hõ ÉèÏQÆ=Ú. r=Ùx ^≥=· =Ú#∞O_ç „Ñ¨`º« QÍ`«‡Hõ
=ºHõ=Î Ú KÕÜÚ« @ XHõ =∞Ç¨Ï`«~Î ° Ñ¶∞¨ @ì=Ú. UHõ=Ú, J<ÕH=õ ∞QÆ∞@
XHõ Ü«∞[˝=ÚQÆ ™êy#k. r=ÙÖË~°Ê_ç# "≥#∞Hõ "åiH˜ ^ÕÇ¨Ï=Ú
ÖË~°Ê~°K«∞@ =∞iÜ≥ÚHõ =∞Ç¨Ï`«Î~° Ü«∞[˝=Ú. r=ÙÅ‰õΩ, ^ÕÇ¨Ï=Ú
Å‰õΩ Ñ¨~°ã¨Ê~°`«fi "Õ∞~°Ê~°z r= K≥·`«#º=Ú#∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ
^•fi~å ÉÏÇ¨Ïº=Ú#‰õΩ „Ñ¨H\ õ O˜ Ñ¨KÜ
Õ Ú« @ XHõ ~°ã=¨ `«~Î ° Ñ¶∞¨ @ì=Ú.
WkÜÕ∞ ÉèÏQÆ=`«=Ú# „Ñ¨K` Õ ã« ∞¨ Å Hõ^QŒä Æ q=iOÑ¨|_ç#k.
r=Ùx |Ç≤Ï~°`
æ ∞« x KÕÜÚ« @‰õΩ |$Ç¨Ï`«~Î ° „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú [iy#k.
75
JO^Œ∞Å‰õΩ WO„kÜ«∞=Ú ÖË~Ê° ~°z, WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å r=Ùx

PHõiO¬ Ñ¨|_»∞ q+¨Ü∞« =Ú ÖË~Ê° ~°K=« Åã≤ =K≥Û#∞. „Hõ=∞â◊ó r=Ù_»∞
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞O_ç |Ç≤Ï~°æ`«∞_»QÆ∞@ <ÕÔ~Û#∞. WO„kÜ«∂~°÷=Ú
ÅO^Œ∞ ÉÏQÆ∞QÆ ~°∞zQ˘x |Ç≤Ï~°æ`«∞_çQÆ =ÙO_çáÈÜ≥∞#∞. JO^Œ∞
=Å# ÉèíQÆ"å#∞_»∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ r=Ùx |ÖÏ`å¯~°=ÚQÆ
ÖÏQÆ∞K«∞#fl=x `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. WO„kÜ«∞ x~å‡}=Ú JO^Œ∞
H˘éˆH.
P`«‡™ê^èŒ# =∂~°æ=Ú# r=Ù_»∞ WÑ¨Ù_»∞ u~ÀQÆ=∞#=Ú
<Õ~°fi=Öˇ#∞. u~ÀQÆ=∞#=Ú =∂„`«"Õ∞ <ÕiÛ# KåÅ^Œ∞. u~ÀQÆ
=∞#=Ú `≥eÜ«∞‰õΩ#fl ã¨$+≤ì =ÓºÇ¨Ï=Ú# z‰õΩ¯#∞. WkÜÕ∞
Jaè=∞#∞º_»∞ Ñ¨^Œ‡=ÓºÇ¨Ï=Ú# z‰õΩ¯@. J@∞¡ z‰õΩ¯"å_»∞
#tOK«∞#∞. D WO„kÜ«∞ "åºáê~°=Ú#∞O_ç |Ü«∞ÅÊ_»∞@‰õΩ
‰õÄ_» =∞~°Å =∞Ç¨Ï`«Î~° „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ KÕÜ«∞=Öˇ#x ÉèíQÆ"å#∞x
ÃÇÏK«ÛiHõ.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
31
=∞`«Ê~°`«fi=Ú
`åx ã¨~åfi}˜ ãÖÜ«∞=∞º Ü«ÚHõÎ Pã‘`« =∞`«Ê~°ó I
=âı Ç≤Ï Ü«∞¿ãºO„kÜ«∂}˜ `«ã¨º „Ñ¨*Ï˝ „Ñü+≤ª`å II 61
^è•ºÜ«∞`À q+¨Ü«∂<£ Ñ¨ÙOã¨ó ãÖQÆ ¿ãÎ+¨ØÑ¨*ÏÜ«∞`Õ I
ãÖQÍ `«ûO*ÏÜ«∞`Õ HÍ=∞ó HÍ=∂„`À¯^èÀ-aè*ÏÜ«∞`Õ II 62
„HÀ^è• ^Œƒù=u ã¨"≥∂‡Ç¨Ïó ã¨"≥∂‡Ç¨`ü ã¨$‡u q„Éèí=∞ó I
ã¨‡$u„ÉèíOâß ^Œ∞ƒkú<åâ’ |∞kú<åâß „`«Ê}â◊ºu II 63
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ "≥O@ ÑïÔQ`«Î‰õΩO_Æ
xÜ«∞q∞OK«∞@‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞ _˘Hõ LáêÜ«∞=Ú#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
Jk U=∞# ^≥·==Ú#O^Œ∞ z`«Î=Ú#‰õΩ ~°∞z U~°Ê~°K«∞ @ÜÕ∞.
=∞#ã¨∞û ~°∞zx HÀ~°∞#∞. ~°∞zOK«∞ q^è=Œ ÚQÆ =∞#ã¨∞û#‰õΩ
^≥·==Ú #OkOK«=Öˇ#∞. JÑ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞û ^≥·==Ú# ~°∞z
Q˘#∞#∞. D LáêÜ«∞=Ú `≥eã≤# |∞∞+¨µÅ∞ qq^è=Œ ÚÖˇ#· ~°∞z
=∂~°æ=ÚÅ <Õ~°Ê~°zi. Éèí[#=Ú, ãÖH©~°Î#=Ú, Ñ¨Ó[#=Ú,
„â◊=}=Ú, Jaè¿+Hõ=ÚÅ∞, Ç¨ÏŸ=∞=ÚÅ∞, ™ÈÎ„`«=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"ÕÖÏk Ñ¨^` úŒ ∞« Å#∞ JOkOK«∞@Ö’ |∞∞+¨µÅ∞^ÕtÌ Oz# ^Õ=∞x#,
77
JO^Œ∞ r=Ù# ˆHk ~°∞zOK«∞<À ^•x ^•fi~°=Ú# ^≥·==Ú#∞

~°∞zQ˘x ^≥·"åã¨‰õΩÎ_»QÆ∞#x. XHõ¯™êi ^≥·==Ú#O^•ã¨H˜Î U~°Ê_ç
#KÀ Jk ^èŒ~°‡=Ú#O ^•ã¨H˜ÎQÆ ‰õÄ_» <Õ~°Ê_ç „Hõ=∞â◊ó WO„kÜ«∞
=ÚÅ #∞O_ç `«iOÑ¨Ù U~°Ê_»∞#∞. '=∞`«Ê~°∞_»"≥·— Ü«ÚO_»∞=Ú,
Jx ÉèíQÆ"å#∞_»∞ É’kèOK«∞@Ö’ K«Hõ¯x LáêÜ«∞=Ú HõÅ^Œ∞.
„Ñ¨[#˝ ∞ ã¨∞„Ñü+¨=ª Ú KÕÜÚ« @‰õΩ ^è~Œ å‡K«~}
° =Ú ^≥"· å~å^è#Œ =∞x
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
^≥=· =Ú#∞ zOuOK«∞"å_»∞ ã≤`
÷ „« ÑÄ˝ _»Q∞Æ #∞. q+¨Ü∞« =Ú
Å#∞ zOuOK«∞"å_»∞ ãÖ™êi Ü«∞QÆ∞#∞. ^≥=· =Ú#O^•ã¨HÎ˜
^≥·==Ú#∞ HÀ~°∞#∞. „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∞=ÚÅO^•ã¨H˜Î qq^èŒ
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ HÀ~°∞#∞. HÀiHõ fi#KÀ =∞^Œ=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.
f~°xKÀ HÀÑ¨=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ Jq"ÕHõ =∂=
iOK«∞#∞. Jq"ÕHõ=Ú HÍ~°}=ÚQÆ =∞éÑ¨Ù HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞éÑ¨Ù
HÍ~°}=ÚQÆ |∞kú <åâ◊#=Ú ãÖÉèíqOK«∞#∞. J\˜ì"å_»∞ ã¨"≥∂‡
Ç≤Ï`«∞_≥· #tOK«∞#∞. D q^èŒ=ÚQÆ q+¨Ü«∞"åOKè« Ñ¨`«#=Ú#∞
QÍqOK«∞#∞. Hõ~°Î=º=Ú#∞ =∞~°z HÀiHõ#∞ ÃÑOK«∞ H˘#∞"åiH˜
W\˜ì q<åâ◊=Ú `«Ñ¨Ê^Œx ÉèíQÆ=O`«∞x ÃÇÏK«ÛiHõ.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
32
Ñ¨„™ê^Œ=Ú
~åQÆ^Õfi+¨ qÜ«ÚÔH·Îã¨∞Î q+¨Ü«∂ xO„kÜ≥ÿ∞ â◊Û~°<£ I
P`«‡=â‹·º ifi^èÕÜ«∂`å‡ „Ñ¨™ê^Œ =∞kèQÆK«Ûùu II 64
„Ñ¨™ê^Œ=∞#QÍ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú. =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú#∞
á⁄O^Œ∞@‰õΩ =∞#ã¨∞û ™êfinè#=Ú HÍ=Öˇ#∞. =∞#ã¨∞û ™êfinè#
=∞QÆ∞@‰õΩ ~åQÆ^Õfiëêk ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ#∞ JkèQÆq∞OK«=Öˇ#∞.
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ #kèQÆq∞Oz# =∞#ã¨∞û`À WO„kÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç
„Ñ¨=iÎOK«∞ =∂#=Ù_»∞ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞.
„Ñ¨™ê^Œ ã‘fiHõ~°}=Ú J#QÍ ™ê^è•~°}=ÚQÆ Hõ>ˇì á⁄OQÆo,
K«„Hõá⁄OQÆo, z„`å#fl=Ú W`åºk PÇ¨~° Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ#∞ Ñ¨Ó*Ïk
HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ∞ [iy# `«~∞° "å`« Éè∞í lOK«∞@ Jx ÉèÏqO`«∞~°∞.
ˆH=Å=Ú Éèí∞lOK«∞>Ë J~Ú#KÀ Jk Éè’[#=∞QÆ∞#∞.
Éè’[#=Ú#‰õΩ, „Ñ¨™ê^Œ ã‘fiHõ~°}‰õΩ =º`åºã¨=Ú HõÅ^Œ∞.
x~°‡Å"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û QÆÅ"åx „Ñ¨™ê^Œ ã‘fiHõ~°}=Ú qt+¨ì=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. J`«_»∞ ~°∞zÜ«∞O^Œ∞ ~åQÆ=ÚQÍx, ~°∞z ÖËHõáÈ=Ù@
79
Ü«∞O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú QÍx ÉèÏqOÑ¨H,õ ~°∞zÜ«∞O^Œ∞ Ü«Ú‰õΩ_Î Ü

·≥ Ú« O_»Hõ
„Ñ¨âßO`«=Ú, x~°‡Å=Ú JQÆ∞ =∞#ã¨∞û`À JOkOz# „Ñ¨™ê^Œ
=Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=∞x ÉèÏ=# KÕÜÚ« K«∞, „|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ ã¨=∞~°Ê}QÍ
WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~°=Ú# ÔQ·H˘#∞#∞. W>Ë¡ q∞ye# WO„kÜ«∞
"åºáê~°=Ú ÅO^Œ∞ ‰õÄ_» „Ñ¨=iÎOK«∞#∞. W@∞¡ „Ñ¨=iÎOK«∞"åx
=∞<À x~°‡Å`«fi=Ú WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ HÍ~°}=Ú# K≥_»^Œ∞.
„Ñ¨âßO`«`« K≥^Œ~°^Œ∞.
J@∞¡HÍHõ „Ñ¨™ê^Œ=ÚÖ’ LÃÑÊ‰õΩ¯=~Ú# ^ŒxÜ«Ú, HÍ~°
"≥∞‰õΩ¯"≥·# ^ŒxÜ«Ú, áÈÑ¨Ù `«‰õΩ¯"≥·#^ŒxÜ«Ú „Ñ¨ãÖyOK«∞"å~°∞
x~°‡Åz`«∞ÅÎ ∞ HÍÖË~∞° . HÍ~°}"Õ∞=∞# WO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
QÆÅ ~åQÆ ^Õfi+¨=ÚÅ∞. W\˜ì ~åQÆ ^Õfi+¨=ÚÅ∞ ã¨xfl"Õâ=◊ ÚÅÜ«∞O^Œ∞,
W`«~° r=ÙÅÜ«∞O^Œ∞, Hõ~°Î=º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞, HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
QÀK«iOÑ¨ *ËÜ«Ú"å_»∞ „Ñ¨âßO`«`«#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞. =∞<À x~°‡
Å`«fi=Ú ZO_»=∂q=Öˇ =ÚiÑ≤OK«∞#∞QÍx J#∞Éè∂í uH˜ JO^Œ^∞Œ .
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ XHõ
LáêÜ«∞=Ú#∞ ã¨∂\˜QÍ ã¨∂zOK«∞K«∞<åfl_»∞. Jk ÜÕ∞=∞#
''x~°fiiÎOK«∞K«∞#fl HÍ~°º=Ú #O^Œ∞ Hõ~=Î° º=Ú<Õ ^Œi≈OÑ¨Ù=Ú. ~åQÆ
^Õfi+¨=ÚÅ#∞ „ÑüaOaOÑ¨ ‰õΩO_»∞=Ú.—— ''~åQÆ^Õfi+¨ qÜ«ÚÔHÎÂó——
Jx `≥Å∞Ñ¨Ù@ WO^Œ∞ÅˆH. J\˜ì"åxˆH =∞#ã¨∞ ™êfinè#=Ú
HÍQÆÅ^Œ∞. J\˜ì"å_»∞ Hõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞#fl#∞ x~°‡Å`«fi=Ú
HÀÖ’Ê=Ù#∞. KÕÜÚ« Ñ¨#∞ÅÖ’ Hõ~=Î° º=Ú #∞O_ç HÍ=∞ =Ú^Œƒqù Oz
w`ÀÑ¨x+¨`ü
#KÀ Jk ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ‰õΩ, HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ‰õΩ, Ö’Éèí"≥∂Ç¨Ï=Ú

Å‰õΩ, D~°¬ º Jã¨∂Ü«∞Å‰õΩ ^•ifÜ«Ú#∞. J\˜ì"åxH˜ =∞#ã¨∞û
=â◊=Ú HÍ^Œ∞. rq`«=∞#∞ „Ñ¨™ê^Œ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«ÖË_»∞.
„Ñ¨™ê^Œ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞"å_Õ ^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ QÆ∂_» XHõ ~å[
„áê™ê^Œ=ÚQÆ J#∞ÉèíqOÑ¨QÆÅ_»∞.
ÃÑ· â’¡Hõ=Ú# ~åQÆ^Õfi+¨ q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞@, J\˜ì =∞#ã¨∞û`À
WO„kÜ«∞ ^•fi~°=Ú# Hõ~°‡Å#∞ x~°fiiÎOK«∞@, `«`å¯~°}=ÚQÆ
=∞#ã¨∞û ™êfinè#=∞QÆ∞@, J\˜ì ™êfinè#"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û x~°‡Å`«fi
=Ú#∞, âßOux á⁄O^Œ∞@ ™Èáê#=ÚÅ∞QÆ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. Wk
L`«¯$+¨ì"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<åOâ◊=Ú.
81
33
Ñ¨„™ê^Œ ã≤÷u
„Ñ¨™ê^Õ ã¨~°fi^Œ∞óMÏ<åO Ç¨x ~°™ÈºÑ¨*ÏÜ«∞`Õ I
„Ñ¨ã¨#fl KÕ`«™È Ç¨ºâ◊√ |∞kúó Ñ¨~°º=u+¨ªu II 65
|∞kú=∞O`«∞_»QÆ∞ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ã¨¢^ŒæO^äŒ=ÚÅO^Œ∞ "å_ç#
Ñ¨^Œ=ÚÅ#∞ „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ`À, ÑïjÅ<å ^Œ$+≤ì`À „QÆÇ≤ÏOK«∞@
<Õ~°fi=Öˇ#∞. JÑ¨Ù_Õ „QÆO^äŒã¨÷ q+¨Ü«∞=Ú #O^Œe Ö’`«∞Å∞ ÖËHõ
~°ÇÏ¨ ã¨º=ÚÅ∞ |Ü«∞ÅÊ_»QÅÆ =Ù. D ^Œ$+≤ì „â◊^•úà√◊ =ÙÅ ‰õΩO_»∞#∞.
HÍ=Ù# „QÆO^äŒ Ñ¨~î°#=Ú#‰õΩ „â◊^Œú J`«ºO`« J=ã¨~°=Ú.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ÃÑ· â’¡Hõ=Ú# „Ñ¨™ê^Œ=Ú ã‘fiHõiOK«∞@KÕ
ã¨~fi° ^Œ∞óY=ÚÅ∞ #tOK«∞#xÜ«Ú, „Ñ¨ã#¨ fl"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û HõÅ∞QÆ∞
#xÜ«Ú, J\˜ì =∞#ã¨∞û |∞kúÜ∞« O^Œ∞ ã≤~÷ Ñ° _¨ ∞» #xÜ«Ú `≥Å∞Ñ¨|_ç
Ü«Ú#flk. Wk HÍ~°}=ÚQÆ ÉèQí =Æ `å¯~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨™ê^Œ=Ú
#‰õΩ qâı+¨ ™ê÷# "Õ∞~°Ê_ç#k. x[=Ú#‰õΩ „Ñ¨™ê^Œ=∞#QÍ uO_ç
Ñ¨^•~°=÷ Ú HÍ^Œ∞. „Ñ¨âã◊ "Î¨ ∞≥ #ÿ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú. Ñ¨Ó[, Jaè¿+Hõ=Ú,
Ç¨ÏŸ=∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^≥"· å~å^è#Œ HÍ~°º=ÚÅ#∞ ã¨`fi« QÆ∞} „Ñ¨^•è #
=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞ "åxH˜ U~°Ê_»∞ ã≤÷u '' „Ñ¨™ê^Œ ã≤÷u.——
w`ÀÑ¨x+¨`ü
J`«_∞» ÃÑ· HÍ~°º=ÚÅ#∞ ã¨`fi« QÆ∞} „Ñ¨^•è #=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞

@KÕ JO^Œe Ñ¶e¨ `«=ÚQÆ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞.
J\˜ì =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú HÍ~°}=ÚQÆ =$kú QÍqOÑ¨|_ç# J`«x
KÕ`«ã¨∞û |∞kúÜ«∞O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_»∞K«∞#flk. Jk „Ñ¨™ê^Œ Ñ¶ë`«=Ú.
ˆH=Å=Ú 'á⁄@ì— xO_» „Ñ¨™ê^Œ=Ú "≥∞‰õΩ¯"åxH˜ D ã≤÷u
HõÅ∞QÆ^∞Œ . "å~°∞ =∞iÜ≥ÚHõ „Ñ¨™ê^Œ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ `≥eÑ≤#
„Ñ¨™ê^Œ=Ú ™ê=∂#∞º Öˇiy# „Ñ¨™ê^Œ=Ú HÍ^Œx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
Ñ¨Ó*Ïk HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ#∞ _»OÉÏKå~°=ÚQÆ, H©iÎH˘~°‰õΩ
x~°fiiÎOK«∞"å~°∞ ~°*’QÆ∞} ^À+¨=Ú Hõey# "å~°∞. g~°∞ Zxfl
Ñ¨Ó[Å∞ x~°fiiÎOz #Ñ¨Ê\˜H˜x =∞#âß≈Ou H˘~°=_»∞#∞. P~å@
=ÚÅ∞, `«`«ûO|Okè`« qHÍ~°=ÚÅ∞, "åi „Ñ¨=~°Î#Å Ü«∞O^Œ∞
QÀK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. "åi #∞O_ç J#∞ã¨∂º`«=Ú JâßOu
„Ñ¨ãïOK«∞K«∞O_»∞#∞.
âßGq^èŒ∞Å #∞Å¡OÑ¶≤∞Oz, Ñ¨Ó*Ïk „Hõ`«∞=ÙÅ#∞ `«=∞
W+¨=ì Ú =zÛ#@∞¡ KÕÜÚ« "å~°∞ `«"∂≥ QÆ∞} ^À+¨=Ú HõÅ"å~°∞. g~°∞
KÕÜÚ« „Hõ`∞« =ÙÅ∞ gi<Õ |OkèOK«QÅÆ =Ù. ^Œ∞+¨Êeù `«=ÚÅ∞ QÆ∂_»
U~°Ê_»QÆÅ=Ù.
Ü«∞*Ï˝~°÷ Hõ~°‡Å∞, ^≥·=HÍ~°º=ÚÅ∞ =∞<Àx~°‡Å`«fi=Ú#∞
KÕ‰Äõ ~°Û =Öˇ#∞. JkÜÕ∞ „Ñ¨™ê^Œ ã≤u÷ . `≥Å∞QÆ∞"å~°∞ ''™ê^Œ, ã‘^—Œ —
J#∞ Ñ¨^Œ=ÚÅ#∞ "å_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. XHõ =ºH˜Î #∞^ÕÌtOz J`«_»∞
™ê^Œ, ã‘^Œ =∞x+≤ Jx J#∞K«∞O^Œ∞~°∞. x[=Ú#‰õΩ "åi L^ÕâÌ º◊ =Ú
ã¨Ê+¨`ì ,« =Ú‰õΩ¯ã¨∂\˜`#« =Ú HõÅ"å_»x `≥Å∞Ñ¨Ù@‰õΩ ÃÑ· Ñ¨^=Œ ÚÅ∞
83
"å_»∞^Œ∞~°∞. ™ê^Œ J#fl Ñ¨^=Œ Ú ã¨Ê+¨` ì ‰« Ωõ ãÖHˆ `«"∞≥ #ÿ KÀ „Ñ¨™ê^Œ

J#∞ Ñ¨^Œ=Ú „Ñ¨â◊ã¨Î"≥∞ÿ# ã¨Ê+¨ì`« Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. J>Ë¡ ã‘^Œ
J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#∞ „Ñ¨ã‘^ŒQÍ ÉèÏqOK« =Öˇ#∞. W\ì̃ ÑïjÅ<å |∞kú
K«^Œ∞=~°∞ ÖË~°Ê~°K«∞H˘O^Œ∞~°∞ QÍHõ !
„Ñ¨™ê^Œ ã≤u÷ =Å# ã¨~fi° ^Œ∞óY=ÚÅ∞ #tOK«∞@ ã¨ÇÏ¨ [=Ú.
„Ñ¨™ê^Œ =∞#QÍ =∞<À x~°‡Å`«fi=Ú Jx Wk=~°Hˆ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
~åQÆ^Õfiëêk ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ÖËHõ n~°…HÍÅ=Ú Hõ~°Î=º=ÚÅ#∞
x~°fiiÎOK«∞ "åxH˜ D x~°‡Å ã≤÷u U~°Ê_»∞#x õÄ_» Wk=~°ˆH
`≥Å∞Ñ¨|_ç#k. ~åQÆ^fiÕ +¨ q=Ú‰õΩ#Î ‰õΩ =∂„`«"∞Õ Hõ^• „Ñ¨™ê^Œãu÷≤ .
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ`À =Ú_ç `≥y#"åxH˜ Hõ~=Î° º"Õ∞ LO_»∞#∞QÍx, ^•x
Ñ¶ë`«=Ú e@∞¡O_»=Öˇ#x Pâ◊Ü«∞ =ÚO_»^Œ∞.
Wk ÉèíQÆ"å#∞x =ÚYº"≥∞ÿ# É’^èŒ. ''h ^èŒ~°‡=Ú#∞ h=Ù
x~°fiiÎOÑ¨Ù=Ú. ^èŒ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨âßO`«`« Ü«Ú#flk.
J\˜ì „Ñ¨âßO`«`« Ñ¶ë`«=ÚÅ#∞ HÀi#Ñ¨Ù_»∞ ÖË^Œ∞. [Ü«∞=Ú,
JÑ¨[Ü«∞=Ú h Hõ#=ã¨~=° Ú. Hõ~=Î° º x~°fiÇ¨Ï}"Õ∞ h=O`«∞.—— Jx
J~°∞˚#∞#‰õΩ =∞~°Å =∞~°Å É’kèOz<å_»∞ Hõ^•. r=Ùx =∞#ã¨∞û
Hõ~°Î=º=Ú #O^Õ x=∞QÆfl"≥∞ÿ #Ñ¨Ù_»∞ ''W@∞¡ [~°∞QÆ=Öˇ#∞, W@∞¡
[~°∞QÆ~å^Œ∞—— J#∞ ÉèÏ==ÚÅO^Œ∞ z‰õΩ¯H˘# #Ñ¨Ù_»∞ J`«xH˜
^Œ∞óY HÍ~°}"Õ∞ ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# ^Œ∞óY"Õ∞ ÖË^Œ∞.
J\˜ì x~°‡Å`«fi=Ú <˘Ok# =∞#ã¨∞û q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ, j„Ñ¶∞¨
=ÚQÆ |∞kúÜ«∞#∞ "≥Å∞QÆ∞#O^Œ∞ xÅK«∞#∞. 64, 65 â’¡Hõ=ÚÅ∞
r=K≥·`«#º=Ú WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ #∞O_ç |∞kúx KÕ~°∞ ™Èáê#
=Ú#∞ q=iOK«∞K«∞#flq.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
34
z`«Î â◊√kú
<åã≤Î |∞kú ~°Ü«ÚHõÎã¨º # KåÜ«ÚHõÎã¨º ÉèÏ=<å I
# KåÉèÏ=Ü«∞`«ó âßOu ~°âßO`«ã¨º ‰õΩ`«ó ã¨∞Y"£∞ II 66
„Ñ¨[˝ |∞kúÜ«∞O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_»∞@ÜÕ∞ |∞kúÜ≥∂QÆ=Ú. J@∞¡
|∞kúÜ∞« O^Œ∞ xÅ|_»=Öˇ##flKÀ =∞#ã¨∞û x~°‡Å=Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞.
=∞#ã¨∞û x~°‡Å=Ú HÍ=Öˇ##flKÀ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ WO„kÜ«∂~°÷
=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `«QÆ∞Å∞H˘x Ü«ÚO_»~å^Œ∞. `«QÆ∞Å∞ H˘#Hõ
Ü«ÚO_»∞@‰õΩ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ^ŒfiO^Œfi ÉèÏ==ÚÅ #∞O_ç |Ü«∞ÅÊ_»
=Öˇ#∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œe ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ r=Ùx |OkèOK«∞#x
`≥Å∞ã¨∞H˘x ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ L^•ã‘#∞_»∞QÍ #∞O_»∞@,
Hõ~°Î=º=Ú #O^Œ∞ L#∞‡Y∞_≥· Ü«ÚO_»∞@ x~°O`«~°=Ú ™ê^èŒ#
™êQÆ=Öˇ#∞. Wk Ü≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ z`«Î=Ú
`«QÆ∞Å∞ H˘#Hõ â◊√kúQÆ LO_»∞@‰õΩ LáêÜ«∞=Ú. =∞iÜ≥ÚHõ
=∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ =∞#ã¨∞# L#flO`«HÍÅ=Ú Jq
~åQÆ^fiÕ +¨=ÚÅ∞QÆ Ñ¨x KÕÜÚ« K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Jk HÍ~°}=ÚQÆ
=∞#ã¨∞û #O^Œe „Ñ¨[˝ |∞kú Ö’xH˜ T~°÷ fiQÆu K≥O^ŒHõáÈQÍ
85
WO„kÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜ J^èÀQÆu K≥O^ŒQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù#<Õ Hõ~°‡‰õΩ

Hõ~°Î=º"Õ∞ „Ñ¨^è•#=ÚQÍx HÍ=∞=Ú HÍ^Œ∞.
HÍ=∞ „¿Ñi`«∞_»∞QÍHõ Hõ~=Î° º „¿Ñi`«∞_≥· rqOK«∞@ ÉèQí =Æ O`«∞
_»OkOK«∞ K«∞#fl LáêÜ«∞=Ú. J@∞¡ rqOK«∞ "åxx ^ŒfiO^Œfi=Ú
ÅO@=Ù. =∞#ã¨∞û x~°‡Å=∞QÆ∞#∞. J\˜ì =∞#ã¨∞û |∞kúÜ«∞O^Œ∞
ã≤÷~°Ñ¨_»∞ J~°›`«#∞ á⁄O^Œ∞#∞. W@∞¡ ~åQÆ^Õfi+¨ q=Ú‰õΩÎ_»∞ HÍx
"åxH˜ ã¨∞YâßO`«∞Å∞ LO_»*ÏÅ=Ù. HÍ=∞=Ú „Ñ¨^è•#=Ú HÍQÍ
WO„kÜ«∞ ^•fi~°=Ú# =∞#ã¨∞û ÑïÑï q^èŒ=ÚÅ ÑïÔQ`«∞ÎK«∞
JÅã≤áÈ=Ù@ÜÕ∞ QÍx ã¨∞YâßO`«∞ Öˇ@∞¡ ^˘~°∞Hõ QÆÅ=Ù?
x[=Ú#‰õΩ ã¨∞YâßO`«∞Å#∞ HÀ~°∞@ ‰õÄ_» HÍ=∞"Õ∞.
HÀi#O`« =∂„`«=Ú# ã¨∞YâßO`«∞Å∞ r=Ù#‰õΩ HõÅ∞QÆ=Ù. "å\˜HÔ ·
Ü«∞uflOK«∞@ ‰õÄ_» x„+¨ÊÜ≥∂[#=Ú. "åxx á⁄O^Œ∞@‰õΩ HÀiHõ#∞
f„==Ú, f„=`«~°=Ú KÕÜ«Ú@ LáêÜ«∞=Ú HÍ^Œ∞. "åxx
á⁄O^Œ=Öˇ##flKÀ r=Ù_»∞ x~°O`«~°=Ú `«##∞ Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}
=∞O^Œ∞ xÜ«∞q∞OK«∞H˘#∞ K«∞O_»=Öˇ#∞. Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}=Ú
KÕÜ«Ú"åxH˜ Ñ¨Ù@ìÅ∞ Ñ¨Ù@ìÅ∞QÆ ÉèÏ==ÚÅ∞ [xOÑ¨=Ù. HÍ=∞
„Ñ¨=$uÎ Hõ~°Î=º „Ñ¨=$uÎQÆ =∂~°∞#∞. J\˜ì Hõ~°Î"Àº<À‡Y∞#‰õΩ
HÍ=∞=Ú ÖË‰õΩO_»∞@ =Å# Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅÃÑ· ‰õÄ_» Pã¨H˜Î
Ü«ÚO_»^∞Œ . n~°… HÍÅ=Ú Hõ~=Î° º=Ú<Õ PK«iOK«∞ K«∞O_»∞@=Å#
z`«Îâ◊√kú U~°Ê_ç ã¨∞YâßO`«∞Å∞ P=iOK«QÆÅ=Ù. =∞iÜ≥ÚHõ
=∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
35
JO‰õΩâ◊=Ú
WO„kÜ«∂}ÏO Ç≤Ï K«~°`åO Ü«∞#‡<À-#∞qnèÜ«∞`Õ I
`«^Œã¨º Ç¨Ï~°u „Ñ¨*Ï˝O "åÜ«Ú ~åfl= q∞"åOÉèíã≤ II 67
h\˜Ü«∞O^Œ∞`ÕÅ∞ <å= QÍex|\˜ì áÈ=ÙK«∞O_»∞#∞. QÍe
"åÅ∞#∞ |\˜ì <å= Ñ¨Å∞k‰õΩ¯Å‰õΩ D_»fi|_»∞ K«∞O_»∞#∞
Hõ^•! J@∞¡ Ñ¨Å∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ D_»fi|_»∞@ <å=‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}
"≥∞@∞¡ HÍQÆÅ^Œ∞?
=Ú‰õΩ¯`å_»∞ "ÕÜ«∞x Z^Œ∞Ì KÕÅÜ«∞O^Œ∞|_ç ÑÖ@#∞
q^èŒfiOã¨=Ú KÕÜ«ÚK«∞, zO^Œ∞Å∞ "ÕÜ«ÚK«∞ ux#O`« ux,
q∞ye#k áê^Œ=ÚÅ`À „`˘‰õΩ¯`«∂ Ãã· fi~° qÇ¨~°=Ú KÕÜÚ« #∞.
J\ì̃ Z^Œ∞Ì á⁄Å=Ú# ÔH@∞¡ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»QÆÅ^Œ∞?
Hõà§‹ =ÚÖËx QÆ∞é]=ÚÅ`À QÆ∂_ç# ~°^=Œä Ú, QÆ∞é]=ÚÖˇ@∞
ÖÏy#KÀ J@∞áÈ=Ù#∞. `«`å¯~°}=ÚQÆ ~°^=Œä Ú #tOK«∞#∞Hõ^• !
tHõ∆}=Ú, =∂=\˜ ÖËx =∞^ŒÑ¨Ù>Ë#∞QÆ∞ JáêÜ«∞Hõ~°=Ú
Hõ^• !
J>Ë¡ ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ ##∞ãïOK«∞K«∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ
87
^•fi~å WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ H˘~°ÔH· Ñ¨~°∞"≥`«∞Î =∞#ã¨∞û =∞#∞Ax

Ç¨ÏiOK«∞#∞.
<å= Ñ¨Ü«∞xOK«=Öˇ ##flKÀ `≥~°KåÑ¨, K«∞HÍ¯x U~°Ê~°K«
=Öˇ#∞. Z^Œ∞Ì LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ =» Öˇ ##flKÀ =Ú‰õΩ¯‰õΩ `å_»∞ ayOz,
tHõ∆} xzÛ J~°Hõ Hõ\˜ìOK«=Öˇ#∞. QÆ∞é]=ÚÅ∞ „Ñ¨Ü«∂}=Ú#‰õΩ
qxÜ≥∂QÆÑ_¨ =» Öˇ ##flKÀ Hõà§◊ ‰õΩ QÆO`«Å∞ Hõ\,ì̃ Hõà§‹ =Ú "Õã≤
Ñ¨QÆæ=ÚÅ∞ Ñ¨\˜ì #_çÑ≤OK«=Öˇ#∞. =∞^ŒÑ¨Ù>Ë#∞QÆ∞ |Å=Ú qx
Ü≥∂QÆÑ¨_»=Öˇ ##flKÀ JO‰õΩâ◊=Ú`À =∂=\˜"å_»∞ Jkè+≤ªOz
Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. J>Ë¡ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, =∞#ã¨∞û#∞ Jkè+Oª≤ z
=∂#= „Ñ¨[˝ r=#Ü«∂#=Ú "≥É· "íè À¿Ñ`«=ÚQÍ x~°fiiÎOK« ^ŒÅK«∞
H˘#flKÀ Hõ~°Î=º=∞#∞ JO‰õΩâ◊=Ú`À =∞#ã¨∞#∞ #_çÑ≤OK«=Öˇ#∞.
ÖËxKÀ „Ñ¨[˝ Ç¨ÏiOÑ¨|_»∞#x NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
36
ÃÇÏK«ÛiHõ
`«™ê‡^Œºã¨º =∞Ç¨ÉÏÇ¨ÏŸ xQÆ$Ç‘Ï`åx ã¨~°fiâ◊ó I
WO„kÜ«∂}©O„kÜ«∂ˆ~÷Éèíº ã¨Îã¨º „Ñ¨*Ï˝ „Ñü+≤ª`å II 68
á⁄~°|_»x, ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ∞ ÖËx ã≤÷~°"≥∞ÿ# *Ï˝#=Ú
=ÅÜ«Ú<å? J\˜ì *Ï˝#=Ú#∞ „Ñü+≤Oª Ñ¨ *ËÜÚ« @‰õΩ L`«ûÇ≤ÏOK«∞
K«∞<åfl"å? J@¡~Ú#KÀ h ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ qxÜ≥∂QÆ=Ú
ÑïjeOÑ¨Ù=Ú. "å‰õΩ¯, Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ qxÜ≥∂QÆ=Ú#∞ ‰õÄ_»
ÑïjeOÑ¨Ù=Ú. "åxx Hõ~°Î=º=Ú#ˆH qxÜ≥∂yOK«∞@, W`«~°
ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q„âßOu xK«∞Û@ J#∞ nHõ∆#∞ ã‘fiHõ
iOÑ¨Ù=Ú. *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞ ˆH=Å=Ú
Hõ~=Î° º=Ú#ˆH qxÜ≥∂yOÑ¨|_»∞@KÕ q+¨Ü∂« ã¨HÎ˜ Q˘#Hõ J„Ñ¨=∞`«Î
=ÚÖˇ· K«∞~°∞‰õΩQÆ LO_»QÆÅ=Ù. Hõ~°Î=º=Ú QÀK«iOz#Ñ¨Ù_≥Å¡ „Ñü
ã¨ÊOkOK«QÆÅ=Ù. ÖËxKÀ q„â◊q∞OK« QÆÅ=Ù. q+¨Ü«∂#∞~°H˜Î J#∞
"åºkèx Hõ~=Î° º=∞#∞ B+¨^=Œè Ú`À ÑïÑ¨Ó~°=‚ ÚQÆ x~°∂‡eOK«∞=Ú.
W@∞¡ WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ #∞O_ç WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ã¨~°fiq^èŒ=ÚÅ
x„QÆÇ≤ÏOK« =K«∞Û#∞.
89
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ÃÑ· â’¡H=õ Ú# ''ã¨~fi° â◊ó—— J#∞ Ñ¨^=Œ Ú#∞

"å_ç<å_»∞, J#QÍ ã¨~fi° q^è=Œ ÚÅ ÑïÑ¨Ó~°=‚ ÚQÆ XHÕK«∞Hõ ‰õÄ_»
q+¨Ü∂« ã¨HÎ˜ ÖË‰Ωõ O_»QÆ x~°∂‡eOz#"Õ *Ï˝#=Ú ã≤~÷ Ñ° _¨ ∞» #∞. <å=
ZO`« Hõ@∞ìk@ì=ÚQÆ #∞#fl#∞ z#fl ~°O„^è=Œ Ú HÍ~°}=ÚQÆ =Úxy
áÈ=Ù#∞ QÆ^•! h\˜ ‰õΩO_»‰õΩ ZO`« z#fl zÅ∞¡ Ñ¨_ç##∞ h~°∞
HÍiáÈ=Ù#∞ Hõ^•! J>Ë¡ *Ï˝#=Ú ã¨∞„Ñü+ì̈"∞≥ ÿ Ü«ÚO_»=Öˇ##flKÀ
q+¨Ü«∂ã¨H˜Î Ü«∞#∞ ~°O„^èŒ=Ú#‰õΩ `ågÜ«∞~å^Œ∞ ã¨∞=∂! Jx
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ÃÇÏK«ÛiOK«∞K«∞<åfl_»∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
37
pHõ\˜ – "≥Å∞QÆ∞
Ü«∂ xâß ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«™êºO *ÏQÆiÎ ãÖÜ«∞q∂ I
Ü«∞™êºO *Ï„QÆu Éèí∂`åx ™ê xâß Ñ¨â◊º`À =Ú<Õó II 69
=Ú#∞Å‰õΩ, Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ D [QÆ`«∞Î# Hõ#|_»∞#k
™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ Hõ#Ñ¨_^» ∞Œ . ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ QÀK«iOz#k ãÖÜ«∞=∞
=ÚQÆÅ Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ QÀK«iOK«^Œ∞. Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ, =Ú#∞Å‰õΩ qâ◊fi
=∞O`«Ü«Ú "åºÑ≤Oz L#fl XˆH XHõ K≥·`«#º=Ú QÀK«iOK«∞#∞.
P =∞Ç¨K≥·`«#º"Õ∞ ÃÑ‰õΩ¯ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ Z@∞¡ #iÎOK«∞K«∞#fl^À
QÀK«iOK«∞#∞. "≥q· ^èºŒ =Ú QÆÅ P #~°#Î =Ú Ü≥ÚHõ¯ "≥É· =íè =Ú#∞
^Œi≈OK«∞K«∞ "å~å#OkO`«∞~°∞. "åiÜ«∞O^Œ∞ ã¨fi–Ñ¨~° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞
QÍx, ãÖÑ¶¨∞=Ú #O^Œe ã≤÷uQÆ`«∞Å∞ QÍx, r=ÙÅÜ«∞O^Œe ÉèË^Œ
=ÚÅ∞ QÍx ÉèÏã≤OÑ¨=Ù. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ XHõ =∞x+≤ Z\˜ì qÅ∞"≥#·
=G=ÚÅ∞ ^èŒiOK≥<À, Z@∞=O\˜ PÉèí~°} =ÚÅ∞ ^èiŒ OK≥<À,
J`«x ~°∂Ñ¨Ùˆ~Y Öˇ@∞¡#fl"À Ü≥∂y QÆ=∞xOK«_»∞. Z^Œ∞~°∞QÍ
xÅ|_ç# r==Ú#∞, r=K≥·`«#º=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ ^Œi≈OK«∞#∞.
*Ïu =∞`« ‰õΩÅ eOQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ QÀK«iOÑ¨=Ù.
91
ã¨=∂#∞ºÅ‰õΩ *Ïu =∞`« ‰õΩÅ eOQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ QÀK«

iOK«∞#∞, PHÍ~°=ÚÅ∞, "åx qHÍ~°=ÚÅ∞ QÀK«iOK«∞#∞. =¢™êÎ
Éè~í }
° =ÚÅ∞ Ü≥ÚHõ¯ qÅ∞= QÀK«iOK«∞#∞. Z^Œ∞\˜"åi `«ÑC¨ Å∞
QÀK«iOK«∞#∞. ãÖÑ¶∞¨ =Ú# QÆÅ WO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ∞ QÀK«iOK«∞#∞.
=∞Ô~<≥fl<Àfl zÅ¡~° q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ QÀK«iOK«∞#∞. HÍx Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ
QÀK«iOK«∞ r=K≥` · #« º=Ú, ^•x "≥Å∞QÆ∞, "≥É· =íè =ÚÅ∞ ™ê=∂#∞º
Å‰õΩ QÀK«iOK«=Ù.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ QÀK«iOK«∞#q r=ÙÅ‰õΩ QÀK«
iOK«‰Ωõ O_»∞@ Ü≥∂QÆ∞Å Ñ¨QÅÆ ∞, r=ÙÅ∞ ~å„uÜ«∞x ÉèQí =Æ O`«∞_»∞
K«=∞`å¯~°=ÚQÆ `≥eÑ≤<å_»∞. J>Ë¡ r=ÙÅ∞ K«∂K«∞ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∞«
=ÚÅ∞ Ü≥∂QÆ∞Å ^Œ$+≤xì PHõiO¬ K«=Ù. QÆ#∞Hõ r=ÙÅ Ñ¨QÅÆ ∞ Ü≥∂QÆ∞
Å‰õΩ ~å„u Jx‰õÄ_» `≥eÑ≤<å_»∞.
=Ú#∞Å∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞, P`«‡ ãÖÜ«∞=∞=Ú K≥Ok# "åix,
^Œ~°≈# *Ï˝#=Ú Hõey"åix, ã¨`«`«=Ú =∞##=Ú #O^Œ∞O_»∞
"åxx ‰õÄ_» ÉèíQÆ"å#∞_»∞ D â’¡Hõ=Ú# `≥eÜ«∞*ˇÑ≤Ê<å_»∞.
ãÖÜ«∞=∞ =∞#QÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ =∞#ã¨∞û#O^Œ∞, =∞#ã¨∞û |∞kú
Ü«∞O^Œ∞, |∞kú <Õ#∞ J#∞ „Ñ¨[˝ Ü«∞O^Œ∞ Wq∞_ç Ü«ÚO_»∞@.
J\˜ì"å_»∞ ''*ÏQÆiÎ——QÆ #∞O_»∞#∞. J#QÍ "Õ∞Å∞H˘x LO_»∞#∞.
'Ñ¨âº◊ `«ó— J#QÍ ã¨=∞ã¨=Î Ú#O^Œ∞ "Õ∞Å∞H˘x Ü«Ú#fl ^•xx
"≥∞Å‰õΩ=`À ^Œi≈OK«∞ K«∞O_»∞#∞. '=Úx— J#QÍ ^Œi≈Oz# ^•xx
J^Õ ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞##=Ú KÕÜÚ« K«∞O_»∞#∞. J\˜"ì åx ^Œ$+≤Hì ˜
pHõ\˜ ÖË^Œ∞. J#QÍ Hõ#Ñ¨_»‰õΩO_»∞@ ÖË^Œ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
38
HÍ=∞ ã¨fi~°∂ÑÖ
PÑ¨Ó~°º=∂} =∞K«ÅO „Ñü+¨ª"£∞
ã¨=Ú„^Œ =∂Ñ¨ó „Ñ¨qâ◊Ou Ü«∞^Œfi`ü I
`«^Œfi`å¯=∂ Ü«∞O „Ñ¨qâ◊Ou ã¨ˆ~fi
ã¨ âßOu =∂áÈflu # HÍ=∞ HÍg∞ II 70
ã¨=Ú„^Œ ^Œ~°≈#=Ú â◊√ÉèíHõ~°=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞ `≥Å∞Ñ¨Ù^Œ∞~°∞.
ã¨$+≤Ü
ì ∞« O^Œ∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú#‰õΩ XHõ qt+¨ì ™ê÷# =Ú#flk. ã¨=Ú„^Œ
=Ú#O^Œ∞ #^Œ∞Å #∞O_ç, "åQÆ∞Å #∞O_ç, =~°¬áê`«=Ú #∞O_ç
ZO`« [Å=Ú KÕi##∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú á⁄OQÆ^Œ∞. WkÜ≥ÚHõ qt+¨ì
ã≤÷u. Zxfl q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú# KÕi##∞ ã¨=Ú„^Œ=∞>Ë¡
Ü«ÚO_»∞#∞. ^•xÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î=Ú W=Ú_»∞#∞. W`«~°=ÚÅ∞
=zÛ KÕ~∞° @ =Å# ã¨=Ú„^Œ=Ú ZÅ¡Å∞ ^•@^Œ∞. ^•xH˜ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ
Ç¨Ï^Œ∞Ìg∞~°x LxH˜ HõÅ^Œ∞. Jk Ñ¨Ó~°‚"≥∞ÿ#k. J#QÍ xOÑ¨Ù@‰õΩ
J=HÍâ◊=Ú ÖËxk. xO_çÜÚ« #flk QÆ#∞Hõ xOÑ¨Ù@‰õΩ gÅ∞Ñ¨_^» ∞Œ .
J>Ë¡ âßOux á⁄Ok |∞kúÜ∞« O^Œ∞ ã≤~÷ Ñ° _¨ #ç "åxx =∞iÜÕ∞
Éè’QÆº q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =∞iO`« âßOux, `«$Ñ≤Îx HõeyOÑ¨ *ÏÅ=Ù.
J`«_»∞ âßOuQÆ#∞ `«$Ñ≤ÎQÆ #∞O_»∞@KÕ Éè’QÆº q+¨Ü«∞=ÚÅ∞
93
=∞iO`« âßOux, `«$Ñ≤Îx WK«∞Û@ [~°∞QÆ^Œ∞. xO_ç# ã¨=Ú„^Œ

=Ú# =∞iO`« h~°∞ KÕiÛ# Z@∞¡ á⁄OQÆ^À âßOu, `«$Ñ≤Î`À
xO_ç# =∞#ã¨∞û =∞i ÜÕ∞ W`«~° q+¨Ü«∞=ÚÅ‰õΩ á⁄OQÆ^Œ∞.
ã¨=Ú„^Œ=Ú #∞O_ç ã¨∂~°º H˜~°}=ÚÅ∞ [Å=ÚÅ#∞
T~°÷ fiQÆuH˜ H˘xáÈ~Ú ##∞ ã¨=Ú„^Œq∞OHõ^∞Œ . J>Ë¡ q+¨Ü∞« ÖËq∞
HÍ~°}=ÚQÆ âßO`«∞x z`«Î=Ú „‰õΩOQÆ^Œ∞. á⁄OQÆ∞@–„‰õΩOQÆ∞@
ã¨=Ú„^Œ=Ú#‰õΩ, âßO`«z`«∞#Î ‰õΩ ÖË=Ù. WkÜÕ∞ „|Ç¨‡#O^Œ ã≤u÷ .
|∞e¡ |∞e¡ HÀiHõÅ Ü«∞O^Œ∞ rq`« =∞O`«Ü«Ú ã¨`«=∞`«=∞QÆ∞
"åxH˜ D ã≤÷u ^Œ∞~°¡Éèí=Ú. TÇ≤ÏOK«∞@ÔH·##∂ gÅ∞Ñ¨_»xk.
ÉèíQÆ"å#∞_ô q^èŒ=ÚQÆ `«# x[ã≤÷ux J~°∞˚#∞xH˜ ã¨∂K«# „áêÜ«∞
=ÚQÆ `≥eÑ≤<å_»∞. „Ñ¨ã∞¨ `
Î =« Ú J~°∞#˚ ∞_»∞#fl Ñïã≤u÷ H˜ ÉèQí =Æ O`«∞
_»OkOz# L^•Ç¨Ï~°}=Ú J„QÍÇ¨Ïº=Ú (ÉÁuÎQÍ J~°÷=Ú HÍx
q+¨Ü«∞=Ú). J~Ú##∞ c[„áêÜ«∞=ÚQÆ J`«∞º`«Î=∞ q+¨Ü«∞
=Ú#∞ t+¨µºxÜ«∞O^Œ∞ Pq+¨¯iOK«∞@ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∂~°
^Œ$+≤ì =∞iÜ«Ú Hõ~°∞} Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
39
âßOu ã¨∂`«„=Ú
qÇ¨Ü«∞ HÍ=∂<£ Ü«∞ ã¨û~åfi<£ Ñ¨Ù=∂O â◊Ûù~°u xã¨û Ê $Ç¨Ïó I
x~°‡"≥∂ x~°Ç¨ÏOHÍ~°ó ã¨ âßOu =∞kèQÆK«Ûùu II 71
U =∞#∞A_≥·`Õ ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ#∞ q_»∞K«∞<À, Z=_≥·`Õ
q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î q_»∞K«∞<À, =∞=∞HÍ~°=Ú#∞
JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú#∞ q_»∞K«∞<À J\˜ì"å_»∞ âßOux á⁄O^Œ∞#x
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ D â’¡Hõ=Ú# `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. WO^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞
ã≤÷`«∞Å#∞ q=iOK«∞K«∞<åfl_»∞.
WO^Œ∞ "≥Ú^Œ\k˜ HÍ=∞ qã¨~#˚° =Ú. ã¨~fi° =∞`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞,
ã¨~°fiâßG=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ HÍ=∞=Ú#∞ qãï˚OÑ¨Ù=∞x `≥Å∞Ñ¨|_»∞
K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ~°Î=º=Ú ##∞ãïOK«∞@ =Å# =∂„`«"Õ∞
HÍ=∞=Ú qãï˚OK«∞@‰õΩ gÅ∞Ñ¨_»∞#x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. Hõ~°Î=º
=∞#QÍ KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨x. HÍ=∞ =∞#QÍ KÕÜ∞« ^ŒÅz# Ñ¨x. `å#∞
`«Åz# Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«Ú@HÍHõ, =Åã≤# Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ«Ú@
=ÚYº=Ú. Wq P~ÀÇ¨Ï} „Hõ=∞=Ú#‰õΩ QÆ_»Ñ¨ =O\˜q.
95
J@∞¡ Hõ~=Î° º=Ú#∞ =∂„`«"∞Õ KÕÜ∞« nHõ∆ Ñ¨Óx# "åxH˜

=∂~°=æ Ú# J<ÕHÍ<ÕHõ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ Hõ#Ê@∞ìK∞« O_»∞#∞. JO^Œ#∞
~°H˜Î H˘#fl"å_»∞ Hõ~°Î=º q=ÚY∞_»∞ HÍQÆÅ_»∞. q+¨Ü«∂#∞~°‰õΩÎ_»∞
Hõ~=Î° ºáêÅ#=Ú KÕÜ∞« ÖË_∞» . JO^Œ∞KÕ q+¨Ü∂« ã¨HxÎ˜ qãïO˚ K«∞K«∞,
Hõ~°Î=º=Ú x~°fiiÎOK«∞K«∞ ™êyáÈ=Öˇ#∞.
J@∞ÃÑ·# ™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ =∞=∞HÍ~° =∞#∞ J=~À^èŒ
"Õ∞~°Ê_»∞#∞. <åk J#∞ ÉèÏ="Õ∞ =∞=∞HÍ~°=Ú. `«# â◊s~°=Ú,
`«# "å~°∞, `«# ãÖÑ¨^Œ J#∞#q =∞=∞HÍ~° ™ê÷#=ÚÅ∞. `«#k
J#∞H˘x#^ŒO`«Ü«Ú x[=Ú#‰õΩ ^≥·==Ú#^Õ Jx ÉèÏqOK«∞@
™ê^è#Œ QÆ ™êQÆ=Öˇ#∞. â◊s~°=Ú#‰õΩ, `«##∞ P„â◊~ÚOz# "åiH˜,
`«# K«∞@∂ì U~°Ê_ç# ãÖÑ¨^Œ‰õΩ Ü«∞[=∂x ^≥·="Õ∞ Ü«∞xÜ«Ú,
`å#∞ ˆH=Å=Ú ^èŒ~°‡Hõ~°Î JxÜ«Ú ÉèÏqOÑ¨=Öˇ#∞. ^èŒ~°‡Hõ~°Î
Ü«∞#QÍ "åx Ü«∞O^Œ∞ `«# ^èŒ~°‡=Ú x~°fiiÎOK«∞>Ë QÍx Ü«∂[
=∂#º=Ú HÍ^Œ∞. W\˜ì ÉèÏ=##∞ ã≤~÷ Ñ° ~¨ ∞° K«∞‰õΩ#fl"åxˆH =∞=∞HÍ~°
=∞#∞ á⁄~° `≥QÆ∞#∞.
JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú =i˚OK«∞@ `«∞k "≥∞@∞ì. Hõ~=Î° º=Ú#∞ KÕH˘x
HÍ=∞=Ú#∞ =i˚OK«∞@, Hõ~°Î=º áêÅ#=Ú# PHõ~°¬}©Ü«∞=∞QÆ∞
q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ J#∞~°H˜Îx =i˚OK«∞@, ''`«#k—— J#∞
ÉèÏ==Ú#∞ =i˚OK«∞@ J#∞ =¸_»∞ ™Èáê#=ÚÅ#∞ Jkè~À
Ç≤ÏOz# ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ''`å#∞—— J#∞ ÉèÏ==Ú#∞ ‰õÄ_» =i˚OK«∞@
`«∞k "≥∞@∞ì.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
x[=Ú#‰õΩ `å#∞ÖË_∞» . `å#∞QÆ ^≥=· "Õ∞ Ü«Ú<åfl_»∞. HÍx

`å #∞<åfl_»##∞H˘#∞ K«∞<åfl_»∞. J@¡#∞H˘#∞@ÜÕ∞ JÇ¨ÏOHÍ
~°=Ú. `«#H˘Hõ „Ñ¨`ÕºHõ Jã≤÷`«fi=Ú ÖË^Œ∞. ^≥·="Õ∞ r=Ù_»∞QÍ
#∞O_»QÆ, r=Ù_»∞ `å #∞<åfl_»#∞H˘#∞@ÜÕ∞ "≥Ú^Œ\˜ =∂Ü«∂
=~°}=Ú.
|OQÍ~°=Ú ÖËHõ LOQÆ~=° Ú ÖË^∞Œ . =∞\˜ì ÖËHõ ‰õΩO_» ÖË^∞Œ .
ã¨=Ú„^Œ=Ú ÖËHõ HÔ ~°@=Ú ÖË^∞Œ . ^≥=· =Ú ÖËHõ r=Ù_»∞ ÖË_∞» . D
*Ï˝#=Ú Ñ¨Ó~°‚ *Ï˝#=Ú#‰õΩ `«∞k "≥∞@∞ì. nx #kè~ÀÇ≤ÏOK«∞ @‰õΩ
''`å #∞O_»∞@ J#QÍ <Õq∞?—— J#∞ JOâ◊=ÚÃÑ· qKå~°} f„==ÚQÆ
™êQÆ=Öˇ#∞. ã¨=∂^è•#=Ú ^Œi≈Oz#Ñ¨Ù_»∞ JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú
#tOK«∞#∞. x~°Ç¨ÏOHÍi Ü«∞QÆ∞#∞. J`«xk ã≤÷~°"≥∞ÿ# âßOu.
JÇ¨ÏOHÍiH˜ âßOu ÖË^Œ∞. =∞=∞HÍiH˜ Jã¨Å∞ ÖË^Œ∞.
q+¨Ü«∂#∞ ~°‰õΩÎ#‰õΩ ÉÁuÎQÆ âßOu ÖË^Œ∞. HÍ=Ú‰õΩ#‰õΩ JâßOu
ã≤÷~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. D <åÅ∞QÆ ™Èáê#=ÚÅ∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOÑ¨
*ËÜ«Ú@ˆH Ñ¨^Œ∞<≥xq∞k J^è•ºÜ«∞=ÚÅ w`ÀÑ¨^Õâ◊=Ú. D
™Èáê#=ÚÅ #kè~ÀÇ≤ÏOK«∞@<Õ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ ã¨∂zOK«∞K«∞#flq.
Ü≥∂QÆq^Œº É’kèOK«∞K«∞#flk. „|Ç¨Ï‡q^Œº Ñ¶¨∞’+≤OK«∞K«∞#flk.
97
40
|„Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú
Uëê „ÉÏÇ‘Ï‡ã≤÷uó áê~°÷ ! <≥·<åO „áêÑ¨º q=ÚÇ¨Ïºu I
ã≤÷`åfi-™êº =∞O`«HÍÖË-Ñ≤ „|Ç¨Ï‡x~åfi} =∞$K«Ûùu II 72
Wk ™êOYºÜ≥∂QÆ =∞#∞ J^è•ºÜ«∞=Ú#‰õΩ z@ìz=i
â’¡Hõ=Ú. D â’¡Hõ=Ú# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú
ÅÖ’ q=iOz# ™Èáê# „Hõ=∞=Ú#‰õΩ QÆ=∞º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞
K«∞<åfl_»∞. J~°∞#˚ ∞_»∞ „Ñ¨[Ü˝ ∞« O^Œ∞ ã≤u÷ Q˘#fl"åx ÅHõ}
∆ =ÚÅ#∞
QÆ∂iÛ <åÅ∞QÆ∞ „Ñ¨â◊flÅ∞ „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ`À NHõ$+¨µ‚x J_çÔQ#∞. ã≤÷`«
„ÑÄx˝ ÅHõ} ∆ =Ú ÖËq? J`«_qÕ ∞ Ñ¨Å∞‰õΩ#∞? U suQÆ #∞O_»∞#∞?
Z@∞¡ ãÖK«iOK«∞#∞? J#∞#q P „Ñ¨âfl◊ Å∞. D „Ñ¨âfl◊ Åxfl\˜Hx˜
ã¨=∂^è•#=ÚÅ∞ q=iOK«∞K«∞ NHõ$+¨µ‚_»∞ „Hõ=∞â◊ó 71= â’¡Hõ=Ú
KÕ~°∞#Ñ¨Ê\˜H˜ x~°Ç¨ÏOHÍ~° ã≤÷ux Pq+¨¯iOK≥#∞.
x~°Ç¨ÏOHÍ~° ã≤÷u KÕi#"åiH˜ ã¨=∞ã¨Î=Ú "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl
`«`fiÎ« "Õ∞ `å#∞QÍ #∞#fl^ŒxÜ«Ú, =∞iÜ«Ú ã¨=∞ã¨Î [QÆ`∞« Î JkÜÕ∞
xO_çÜ«Ú#fl ^ŒxÜ«Ú `≥eÜ«Ú#∞. JO`«\˜Ö’ xO_çÜ«Ú#flk,
Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ xO_ç#k, `«#Ü«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» xO_çÜÚ« O_»∞@KÕ
`å#∞, W`«~=° Ú J#∞ Éè^Ë =Œ Ú #tOK«∞#∞. JO`«\Ö˜ ’ xO_ç#
w`ÀÑ¨x+¨`ü
`«`fiÎ« =Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú JO^Œ∞~°∞. D `«`«Îfi=Ú#∞ ^Œi≈Oz#

"åx ã≤u÷ „ÉÏÇ‘Ï‡ ã≤u÷ . Wk á⁄Ok#"åxH˜ `å#∞ HÍxk Uq∞Ü«Ú
Hõ#Ñ¨_»^Œ∞. `å<Õ ã¨=∞ã¨Î"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@KÕ =∞iÜ«Ú ã¨=∞ã¨Î"Õ∞
`å#∞QÆ #∞O_»∞ @KÕ =∞iÜ≥ÚHõ\˜ ÖËx ã≤÷u „áêÑ≤ÎOK«∞@KÕ
"≥∂Ç¨Ï=Ú, JO`«º HÍÅ=Ú J#∞#q ‰õÄ_» ÖË‰õΩO_»∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ\˜ ÖËx ã≤÷ux QÆ∂iÛ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ÉèÏ+¨}=Ú
KÕÜÚ« K«∞<åfl_»∞. WkÜ≥ÚHõ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ã≤u÷ . Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ
ã≤u÷ . JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞#flq JÑ¨Ù_»∞O_»=Ù. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ QÀK«
iOz# ã¨`«º=ÚÅ∞ ‰õÄ_» #∞O_»=Ù. ã¨fiÑ¨fl=Ú# J<ÕHÍ<ÕHõ
~°∂Ñ¨=ÚÅ#∞, ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ#∞, ÉèÏ==ÚÅ#∞ J#∞Éèí∂u
K≥O^Œ∞K«∞#fl r=Ù_»∞ "Õ∞ÖÏ¯Oz#Ñ¨Ù_»∞ ã¨fiÑ¨fl=Ú Ö’x qâı+¨=Ú
ÅxflÜ«Ú, "Õ∞ÖÏ¯Oz#Ñ¨Ù_»∞ Z@∞¡ ÖË"À, J>Ë¡ „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞
"Õ∞ÖÏ¯Oz#"åxH˜ D ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ìÜ«Ú, JO^Œe r=ÙÅ∞,
Ö’Hõ=ÚÅ∞ ã¨fiÑ¨fl=∞x `≥eã≤ #=ÙfiH˘#QÆÅ_»∞. J`«x P#O^Œ=Ú
#‰õΩ J=^èŒ∞Å∞ ÖË=Ù. JkÜÕ∞ „|Ç¨‡#O^Œ=Ú.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 3= J^è•ºÜ«∞=Ú – Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú)
=∂ã¨ì~ü ÔH. áê~°fif‰õΩ=∂~ü
^èŒx+¨ª
3
^èŒx+¨ª
''^èŒx+¨ª—— J#QÍ ^èŒ#Ñ¨Ói`« k=º"åÜ«Ú=Ù.
^èŒ#=∞#QÆ k=º ãÖÑ¨^Œ. Jk ˆH=Å=Ú _»|∞ƒHÍ^Œ∞.
1992Ö’ [x‡Oz#k.


=∞Ok~°=Ú#∞, ã¨^Àæ+≤ªÔH· =Åã≤# "å`å=~°}=Ú#∞ –

HÍ<Õ~°^Œ∞.
¿ã=Å#∞ H˘xÜ«∂_ç#k.
¿ "å~°OQÆ=ÚÅÖ’ – =∂#"åo =∞#∞QÆ_Ö» ’
JÅ~åi#Ñ¨ÙÊ_Õ, ^•xH˜ ™êÑ¶¨Åº`«, ™ê~°÷Hõ`« LO_»∞#x, ''=∂#=
¿ ~°∞#fl Pi÷Hõ ã¨ÅÇ¨^•~°∞,
5


#_çÑO≤ K«∞K«∞#flk. ÉèQí = Æ ^è•º#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú, Ñ¨~Ç ° Ï≤ `«=ÚÅ‰õΩ
„ u ^è • |^Œ ∞ ú Å ∞QÍ ZO^Œ ~ À Pã≤ Î ‰ õ Ω Å‰õ Ω "å~° ∞ „ Ñ ¨ Ñ ¨ O K« = Ú#
HÍ^Œ~°≈=Ú.
=ÚO^Œ∞=∂@
ÉèQí =Æ næ`« ã¨~Àfi`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ „QÆO^ä=Œ Ú. Hõ~å‡K«~}° =Ú

#‰õΩ, ^èŒ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ, ÉèíH˜Î *Ï˝# "≥·~åQÆº=ÚÅ‰õΩ,
"≥∂Hõ∆Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ „áê=∂}˜Hõ „QÆO^äŒ=Ú. ÉèíQÆ=næ`«ÃÑ·
J<ÕHÍ<ÕHõ "åºMÏº#=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. WHõÃÑ#· QÆ∂_» ~åQÆÅ=Ù.
<å"å}˜ Ü«∞O^Œ∞ w`å "åºMÏº#=Ú, ''w`ÀÑ¨x+¨`ü——
J#∞ ji¬HõQÍ áê~î°‰õΩÅ‰õΩ JOkOÑ¨|_ç#k. „Ñü
J^è•ºÜ«∞=Ú `«#^≥#· ãÖ^Õâ=◊ Ú #OkOK«∞@ w`«Ü∞« O^Œe
qt+¨`ì Ü « ∞« QÆ∞@KÕ J^è•ºÜ«∞=Ú# H˘Hõ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚQÍ ™ê=∂#º
áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ ÉèQí =Æ O`«∞x ãÖ^Õâ=◊ Ú #OkOK«∞ „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú
''^èxŒ +¨—ª — ãÖHõeÊOz#k. =∂ã¨~ì ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü QÍiKÕ
JOkOK«|_ç# "åºMÏº#=Ú ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ ‰õÄ_» ã¨∂ÊùiÎ
HõeyOK«∞ q^èŒ=ÚQÆ #∞O_»∞@KÕ D „Ñ¨K«∞~°} KÕÑ¨\ ˜ìuq∞.
"≥Ú^Œ\ ˜QÆ ™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú =Ú„kOzuq∞. Ô~O_»=
„QÆO^äŒ=ÚQÍ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú =Ú„kOK«|_ç#k. q∞ye#
P^è•ºÜ«∞=ÚÅ∞ QÆ∂_» HÍÅ„Hõ=∞=Ú# „Ñ¨K∞« iOK« |_»QÅÆ =Ù.
– ^èŒx+¨ª
7
ÑïK«Ü«∞=Ú
Hõ~°‡x~°fiÇ¨Ï}=Ú, Hõ~°‡ ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞, Hõ~°‡

HÍ~°}=ÚQÆ |O^è=Œ Ú, Hõ~‡° HÍ~°}=ÚQÆ "≥∂Hõ=∆ Ú, Hõ~‡°
ã≤^•úO`«=Ú NHõ$+¨‚ Ñ¨~=° ∂`«‡ q=iOz#@∞¡QÍ =∞Ô~=fi~°∞#∞
q=iOÑ¨*ÏÅ~°∞. ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ J`«ºO`« „áê^è•#º=Ú
=Ç≤ÏOK«∞ ã¨∂„`«=Ú xëê¯=∞Hõ~‡° =Ú. Hõ~‡° =Ú#∞ xëê¯=∞=ÚQÆ
Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖË‰õΩO_», ãÖQÆ=Ú ÖË‰õΩO_» ã¨=∞~°Ê} |∞kú`À
x~°fiiÎOK«∞@ Z\’¡ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `å#∞QÍ „Ñü ã¨xfl"Õâ◊=Ú#
`å#∞ x~°fiiÎOz =∞#‰õΩ Zé∞Hõ Ñ¨~z° <å_»∞. WO`«‰Ωõ q∞Oz#
Hõ~°‡*Ï˝# "≥∞K«Û@#∂ ÖË^Œ∞. `å#∞ ãÖÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ <åK«iOz
É’kèOK«∞@KÕ N Hõ$+¨µ‚ _˘ãÿ# Hõ~°‡*Ï˝#=Ú ÑïÑ¨Ó~°‚=Ú.
=∂#=ÙÅ‰õΩ =Åã≤#k Hõ~‡° *Ï˝#"Õ∞. `≥eã≤ PK«iOK«∞@ =Å#
ã¨∞YâßO`«∞Å∞ HõÅ∞QÆ QÆÅ=Ù. „â◊^•úà◊√=ÙÖˇ·# ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
D z#fl Ñ¨Ùã¨ÎHõ=Ú Hõ~å‡K«~°}=Ú# ã¨Ç¨Ü«∞HÍiQÍ
#∞O_»QÆÅ^Œ∞.
ãÖ^Õâ◊=Ú ..... 9
1. „áê^äŒq∞Hõ ã¨∂„`«=ÚÅ∞ ..... 13
2. „â◊^Œú – ÉèíH˜Î ..... 18
3. xÜ«∞`«Hõ~°‡ ..... 20
4. ã¨=∂K«~°}=Ú ..... 21
5. LÑ¨^Õâ◊=Ú ..... 23
6. P~å^èŒ#=Ú ..... 25
7. Ñ¨~°Ç≤Ï`«=Ú ..... 27
8. "≥∂Hõ∆=Ú – |O^èŒ=Ú ..... 30
9. ^èŒ~°‡ K«„Hõ=Ú ..... 32
10. Jã¨HõÎ`« – ã¨=∂K«~°}=Ú ..... 35
11. ãÖÑ¶¨∞ „âıÜ«∞ã¨∞û ..... 38
12. ÃÑ^ŒÌÅ∞ – „Ñ¨=∂}=ÚÅ∞ ..... 40
13. Hõ~°‡ – „ÑüÑ¶¨ÖÏã¨H˜Î ..... 44
14. ã¨^•K«~°} ..... 46
15. QÆ∞}„`«Ü«∞ ã¨$+≤ì ..... 48
16. ã¨$+≤ì ~°™êÜ«∞#=Ú ..... 50
17. ãÖQÆ=Ú – JãÖQÆ=Ú ..... 52
18. â◊~°}ÏQÆu ..... 54
19. â◊~°}ÏQÆu ã¨∂„`«=ÚÅ∞ ..... 56
20. ZOÑ≤Hõ ..... 58
21. x„QÆÇ¨Ï=Ú – J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú ..... 60
22. WO„kÜ«∞ ã¨$+≤ì – ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ..... 62
23. ã¨fi^èŒ~°‡=Ú ..... 64
24. Jyfl HÍ~°º=Ú ..... 67
9
ãÖ^Õâ◊=Ú
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú ¿Ñ~°∞# N Hõ$+¨µ‚ _çzÛ# Hõ~°‡ã¨∂„`«=ÚÅ∞
‰õΩ¡Ñ¨Î=ÚQÆ D „HÕk q^èŒ=ÚQÆ #∞#flq.
1. KÕÜ«ÚK«∞ <Õ~°∞ÛH˘#∞K«∞O_»=Öˇ#∞. JÑ¨Ù_Õ =$kú.
2. Hõ~=Î° º=Ú "Õ∞~°Hˆ Hõ~‡° Å#∞ x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞. ÉèÏ+¨}"≥∞#ÿ #∂
JO`Õ.
3. ˆH=Å=Ú Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ =∂„`«"Õ∞ „â◊^Œú, ÉèíH˜Î, Pã¨H˜Î Hõey
Ü«∞O_»=Öˇ#∞. Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï}=Ú# ~Ú`«~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
Pã¨H˜Î, „â◊^Œú#∞ K≥~°K«∞#∞.
4. W`«~°∞Å Ñ¨#∞ÅÖ’ K˘~°|_»Hõ, h Ñ¨x h=Ù x~°fiiÎOÑ¨Ù=Ú.
5. KÕÜ«ÚÑ¨x Z‰õΩ¯= `«‰õΩ¯=Å∞ ÖËHõ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. ^•x<Õ
ã¨=∂K«~°} =∞O^Œ∞~°∞.
6. K«`«∞~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡ KÕÜ«Ú ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ J`«xH˜ =ºH˜ÎQÆ`«
ÖÏÉèí=Ú ÖË^Œ∞. P#O^Œ"Õ∞ Ü«Ú#flk. HÍ=Ù# Hõ~°Î=º
w`ÀÑ¨x+¨`ü
x~°fiÇ¨Ï}"Õ∞ QÍx JO^Œ∞ ÖÏÉèí#+¨ì=ÚÅ∞ K«∂_»‰õΩ_»^Œx

„|Ç¨ÏŸ‡Ñ¨^Õâ◊=Ú.
7. `À\˜r=ÙÅ‰õΩ „âıÜ∞« ã¨∞ûQÍ Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞@ÜÕ∞, x[=∞QÆ∞
^Õ=`å~å^èŒ#=Ú.
8. W`«~°∞Å H˘#~°∞Û ¿ã= P#O^Œ=Ú HõeyOK«∞#∞. ˆH=Å=Ú
`«# P#O^Œ=Ú H˘~°‰õΩ KÕÜ«Ú Ñ¨#∞ÅÖ’ ~Ú`«~°∞Å
„âıÜ«∞ã¨∞û ÖËxKÀ ^Œ∞óY"Õ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
9. xëê¯=∞ Hõ~°‡=Ú, Hõ~°‡#∞O_ç "≥∂Hõ∆=Ú hÜ«∞QÆÅ^Œ∞. HÍ=∞º
Hõ~°‡ |O^èŒ=Ú HõeyOK«∞#∞.
10. ã¨$+≤ì Ü«∞O^˘Hõ ^èŒ~°‡K«„Hõ =Ú#flk. r=ÙÅxflÜ«Ú ^èŒ~°‡
K«„Hõ=Ú ##∞ãïOz, XHõi H˘Hõ~°∞ ã¨Ç¨ÏHõiO`«∞~°∞.
=∂#=Ù_∞» ‰õÄ_» J>Ë¡ ã¨ÇÏ¨ HõiOK«xKÀ, K«„Hõ=Ú |OkèOK«∞#∞.
11. ã¨`«¯~°‡Å#∞O_ç ã¨`«Êùe`«=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. (ãÖÑ¨^Œ,
H©iÎ.) Ñ¶ë`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î Hõey#KÀ |O^èŒ=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞.
12. ãÖÑ¶∞¨ „âıÜ∞« ¿ãû „Ñ¨^•è #=ÚQÍ [#HÍk ~å[~°∞¬Å∞ rqOzi.
ãÖÑ¶¨∞„âıÜ«∞¿ãû KÕÜ«Ú@ Hõ~°›"≥∞ÿ# Ñ¨x.
13. ÃÑ^ŒÌÅ#∞ K«∂z Ñ≤#flÅ∞ J#∞HõiO`«∞~°∞. HÍ=Ù# ÃÑ^ŒÌÅ∞
ÉÏ^èŒº`«`À "≥∞ÅQÆ=Öˇ#∞.
11
14. `≥eã≤#"å~°∞ Ñ¶¨Å=∞O^•ã¨H˜Î ÖË#Ñ¨Ê\˜H˜x, HÍ~°º=ÚÅ#∞

J`«ºO`åã¨H˜Î`À x~°fiiÎO`«∞~°∞. Pã¨H˜Î Ñ¨x Ü«∞O^ÕQÍx,
Ñ¶ë`«=∞O^Œ∞ HÍ^Œ∞.
15. `≥eã≤#"å~°∞, Hõ~‡° Å#∞ Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯= ÖË‰Ωõ O_» x~°fiiÎOz,
Ñ¶ë`«=ÚÅ#∞ =∞#ã¨∞û# q_»z Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
16. JÇ¨ÏOHÍi `å<Õ KÕÜ«ÚK«∞<åfl#x ÉèÏqOK«∞K«∞ |OkèOK«∞
H˘#∞#∞. x[=Ú#‰õΩ „Ñ¨H$õ u QÆ∞}=ÚÖË J`«xKÕ`« Hõ~‡° Å#∞
x~°fiiÎOÑ¨*ËÜ«Ú K«∞#flq.
17. JÇ¨ÏOHÍiH˜ =¸_è`» fi« =Ú, "≥∂Ç¨Ï`«fi=Ú Z‰õΩ¯=QÆ #∞O_»∞#∞.
18. Pâ◊, "≥∂Ç¨Ï=Ú ÖËHõ Hõ~°Î=º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞ Ñ¶ë`«=Ú
Å#∞ ^≥·==Ú# HõiÊOK«∞@ â◊~°}ÏQÆu.
19. â◊~°}ÏQÆu =∂~°æ=Ú# Pâ◊, "≥∂Ç¨Ï=ÚÖË HÍHõ Jã¨∂Ü«∞#∞
‰õÄ_» =^Œe, „â◊^Œú`À HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞
Ñ¶ë`«=ÚÅ#∞ ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊOÑ¨=Öˇ#∞.
20. |∞kú, qK«Hõ∆} Hõey Hõ~°Î=º=Ú#∞ Ñ¶¨ÖÏ¿ÑHõ∆ ÖË‰õΩO_»
x~°fiiÎOK«∞@ Ü≥ÚHõ =∂~°æ=Ú. |∞kúH˜ ‰õÄ_» "≥∂Ç¨Ï=Ú
Hõey#Ñ¨Ù_»∞, ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞~°Ê} K≥Ok HÍ~°º=ÚÅ∞
x~°fiiÎOz, Ñ¶ë`«=ÚÅ#∞ ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊOK«∞@ =∞i
Ü≥ÚHõ =∂~°æ=Ú.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
21. *Ï˝#∞Å∞ Ãã·`«=Ú „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}=ÚÅ`À #_çÑ≤OÑ¨

|_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. HÍ=Ù# x„QÆÇ¨Ï =∂~°æ=Ú Hõ#fl, J#∞„QÆÇ¨Ï
=∂~°æ=Ú q∞#flÜ≥ÿ∞#k.
22. WO„kÜ«∞ ã¨$+≤ì JO`«ÜÚ« ^ŒfiO^Œfi"Õ∞. WO„kÜ«∞ x„QÆÇÏ¨ =Ú
Hõ#fl, ^≥·"å#∞„QÆÇ¨Ï=Ú#ÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞@ „âıÜ«∞ã¨∞û.
23. `«# „Ñ¨=$uÎH˜ ãïÑ¨_»∞ HÍ~°º=ÚÅ<Õ KÕÜ«∞=Öˇ#∞ QÍx,
ãÖÑ¨^Œ, H©iÎ, Q“~°==Ú, JkèHÍ~°=Ú HõÅ∞QÆ∞#x ~Ú`«~°
=∂~°æ=ÚÅ rqOK«~å^Œ∞.
24. ã¨$+≤ì Ü≥ÚHõ Jyfl HÍ~°º=Ú. Jyfl HÍ~°º=Ú# =∞e#=ÚÅ∞
Ñ¨Ù@∞ì@ `«Ñ¨Ê=Ù. =∞#ã¨∞û#, â◊s~°=Ú# HõÅ∞QÆ∞ =∞e#=Ú
Å#∞ „Ñüx`«º=Ú x~°∂‡eOK«∞H˘#∞@ Hõ~°Î=º=Ú.
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú GRANTHANIDHI.BIOGSPOT.IN
13
áê„^äŒq∞Hõ ã¨∂`«„=ÚÅ∞
J~°∞˚# L"åK« :
*ÏºÜ«∞ã‘ KÕ `«¯~°‡}¿ãÎ =∞`å |∞kú ~°˚<å~°Ì# I
`«u¯O Hõ~°‡}˜ Ñ¶¨∞’ˆ~ =∂O xÜ≥∂[Ü«∞ã≤ ˆHâ◊= II 1
"åºq∞„âı}Ë= "åˆHº# |∞kúO "≥∂Ç¨ÏÜ«∞ã‘= "Õ∞ I
`«^ÕHõO =^Œ xâ◊Û`«º ÜÕ∞# „âıÜ≥∂-Ç¨Ï =∂Ñ¨ÙflÜ«∂"£∞ II 2
Ö’ˆH-ã≤‡<£ kfiq^è• xëêª Ñ¨Ù~å „áÈHÍÎ =∞Ü«∂-#Ñ¶¨∞ I
*Ï˝#Ü≥∂ˆQ# ™êOMÏº<åO Hõ~°‡Ü≥∂ˆQ# Ü≥∂y<å"£∞ II 3
# Hõ~°‡}Ï =∞<å~°OÉèÏ <≥fl· +¨¯~°‡ºO Ñ¨Ù~°∞ëÈ-â◊√fl`Õ I
# K« ã¨#flºã¨<å ^Õ= ã≤kúO ã¨=∞kèQÆK«Ûùu II 4
# Ç≤Ï HõtÛ`ü Hõ∆}=∞Ñ≤ *Ï`«∞ u+¨ª `«ºHõ~°‡Hõ$`ü I
HÍ~°º `Õ Ç¨Ïº=â◊ó Hõ~°‡ ã¨~°fió „Ñ¨Hõ$u*ˇ·~°∞æ}ˇÿó II 5
Hõˆ~‡O„kÜ«∂}˜ ãÖÜ«∞=∞º Ü«∞ P¿ãÎ =∞#™ê ã¨‡~°<£ I
WO„kÜ«∂~å÷ xfi=¸_è®`å‡ q∞^ä•ºKå~° ã¨û LK«º`Õ II 6
w`ÀÑ¨x+¨`ü
KÕÜÚ« @ – <Õ~∞° Û@ :
''Ñ¨#∞Å∞ KÕÜÚ « K«∞ <Õ~∞° ÛH˘#=Öˇ<å? <Õ~∞° ÛH˘#∞K«∞
KÕÜ∞« =Öˇ<å?—— ~Ô O_»∞#∂ XHõ>.Ë ™ê=∂#º rq`«=Ú# r=Ù_»∞
ÖËz#k "≥Ú^ŒÅ∞ UkÜ≥∂ XHõ\˜ KÕÜ«Ú@ `«Ñ¨Êxãï. ^ŒO`«
^è•=#=Ú, ™êfl#=Ú, =G^è•~°}=Ú, Éè’[#=Ú, ãÖÑ¶∞¨ =Ú#
UkÜ≥∂ XHõ Ñ¨x, qÖÏã¨=Ú, q„âßOu `«Ñ¨Êxãï Ñ¨#∞Å∞.
KÕÜ«Ú@ `«Ñ¨Êxãï Ü≥ÿ∞#Ñ¨C_»∞ KÕÜ«ÚK«∞ <Õ~°∞ÛH˘#=K«∞Û#∞.
<Õ~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ KÕÜ«Ú@#∞ PÑ¨#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. Wk Hõ$+¨µ‚x
=∞`«=Ú. KÕÜÚ « K«∞ <Õ~∞° ÛH˘#∞@ `≥eq. KÕÜÚ« K«∞ <Õ~∞° ÛH˘#∞@
Jx##∞, <Õ~∞° ÛH˘#∞K«∞ KÕÜ«Ú@ Jx##∞ XHõ>Ë. <Õ~°∞ÛH˘#x
"åx KÕ`«ÅÖ’ xÑ¨Ù}`« ÃÑ~°QÆ^Œ∞. H“â◊Å=Ú ÃÑ~°QÆ^Œ∞. HÍ=Ù#
Ñ¨#∞Å∞ ‰õΩâ◊Å=ÚQÍ [~°∞QÆ=Ù. J_»¤O‰õΩÅ∞ =K«∞Û#∞. Ö’Ñ¨Å,
|Ü«∞@ Ñ¶¨∞~°¬}=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«Ú@ Ü«∞O^Œ∞
xÑ¨Ù}`« ÃÑ~°QÆ=Öˇ##flKÀ Z@∞¡ KÕÜ«∞=Öˇ<À ‰õÄ_» <Õ~°∞ÛH˘#∞
K«∞O_»=Öˇ#∞. <Õ~°∞ÛH˘#‰õΩO_» KÕÜ«Ú"å_»∞ ^Œ∞óYÑ¨_»∞#∞.
<Õ~°∞ÛH˘#∞K«∞ KÕÜ«Ú"å_»∞ ã¨∞YÑ¨_»∞#∞.
XHõ Ñ¨xxQÍx, XHõ =$uÎxQÍx, "åºáê~°=Ú#∞QÍx,
L^ÀºQÆ=ÚQÍx, ãÖÑ¶¨∞¿ã= QÍx, ™êfi^è•ºÜ«∞=ÚQÍx, `«Ñ¨ã¨∞û
QÍx KÕÜ«Ú"å_»∞ „Ñük#=Ú =ÚO^Œ∞ ~ÀA Hõ#fl ÉÏQÆ∞QÆ
KÕÜ«Ú@‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘#=Öˇ#∞. „Ñü Ñ¨x ÃÑ^ŒÌkHÍx, z#flk HÍx
x#fl\˜ Hõ#fl D ~ÀA WOH˘OK≥=Ú ÉÏQÆ∞QÆ KÕÜ«Ú@‰õΩ <Õ~°∞Ê
15
HÍ=Öˇ#∞. KÕÜÚ « @ =Å# ‰õÄ_» <Õ~∞° ÛH˘#=K«∞Û#∞. <Õ~∞° ÛH˘#∞K«∞

KÕÜ∞« =K«∞Û#∞. KÕÜÚ« K«∞, Z@∞¡ <Õ~fi° =Öˇ<À ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ `≥eÑ≤#
q+¨Ü«∞=Ú#∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ =∞xi.
KÕÜ∞« Hõ T~°Hõ <Õ~∞° ÛH˘#∞@, KÕÜÚ« K«∞ <Õ~∞° ÛH˘#‰õΩO_»∞@
x¢+¨ÊÜ≥∂[#=Ú. KåÅ=∞Ok D LáêÜ«∞=Ú `≥eÜ«∞Hõ <Õ~°∞Û
H˘#∞@‰õΩ KÕÜÚ « @ <åÑ¨Ù^Œ∞~°∞. KÕÜ∞« x"åx *Ï˝#=Ú J#∞Éè"í H·≥ õ
*Ï˝#=Ú HÍ^Œ∞ Hõ^•! J\˜"ì å~°∞ q∞^ä•ºKå~°∞Å∞QÆ, =¸~°∞Å ö ∞QÆ
kQÆ*Ï~°∞^Œ∞~°∞. â◊s~°=Ú#∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, =∞#ã¨∞#∞
xÜ≥∂yOK«∞@ˆH ^≥·==∞OkOz<å_»∞. "åxx qxÜ≥∂yOÑ¨Hõ
áÈ=Ù@ Z=x `«~=° Ú HÍ^Œ∞. "åxx xÜ«∞q∞Oz ã¨kfixÜ≥∂QÆ=Ú
KÕÜ«Ú@ Hõ~°Î=º=Ú. JO^Œ∞=Å# "å\˜x JiHõ@ìHõ, ^Œq∞OÑ¨Hõ
xÜ«∞q∞Oz qxÜ≥∂yOK«∞@ x["≥∞ÿ# Ü≥∂QÆ=Ú. Z@∞¡
xÜ«∞q∞Oz qxÜ≥∂yOK«=Öˇ<À D J^è•ºÜ«∞=Ú#(Hõ~°‡
Ü≥∂QÆ=Ú#) ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
P=â◊ºHõ`« :
Hõ~‡° Å <≥@∞¡ PK«iOK«=Öˇ<À, Z\Ï¡Ki« Oz#KÀ KÕÜÚ «
Hõ~‡° Å #∞O_ç |O^è=Œ Ú ÖË~Ê° _»"À ÉèQí "Æ å#∞_»∞ Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú#
`≥eÜ«∞Ñ¨~K ° ∞« K«∞<åfl_»∞. `å#∞ `≥eÑ≤# q^è=Œ ÚQÆ ã¨$+≤Ö
ì ’ Hõ~‡° Å
<åK«iOK«∞K«∞ =ÚHõãÎ O¨ QÆ∞Öˇ· rqOK«∞K«∞#fl "åix ‰õÄ_»
Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú# ^≥=· =Ú ¿Ñ~˘¯x<å_»∞. Hõ~‡° ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==Ú
Å#∞ Z~°∞QÆHõ `≥eã≤#"å~°∞ ‰õÄ_» á⁄~°áê@∞¡ KÕÜÚ « @ [~°∞QÆ∞
w`ÀÑ¨x+¨`ü
K«∞#flk. Hõ~‡° x~°fiiÎOK«∞ q^è•#=Ú q^•ºÉèÏºã¨ HÍÅ=Ú#<Õ

`≥Å∞ã¨∞‰õΩx J\Ï¡Ki« OK«∞@‰õΩ Ü«Ú^Œ∞º‰õΩ_Î #·≥ "å_»∞ rq`«=∞#∞
~°OQÆãÅ÷¨ =Ú# „Ñ¨"tÕ OK«∞@‰õΩ, H“â◊Å=ÚQÆ =iÎOK«∞@‰õΩ, `«^#Œ ∞
Éè∂í ux x`«º=Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞@‰õΩ J~°›`« Hõeæ Ü«ÚO_»∞#∞. D
q^Œº =∞$QÆº=∞QÆ∞@KÕ P^è∞Œ xHõ =∂#=Ù_»∞ Zxfl ™œHõ~º° =ÚÅ∞
Hõey Ü«Ú#flÑ¨Ê\˜Hx˜ fl ^Œ∞óY=Ú K≥O^Œ∞K«∞<Õ Ü«Ú<åfl_»∞. Ñ¶∞¨ ~°}
¬
Ñ¨_»∞K«∞<ÕÜ«Ú<åfl_»∞. f„="≥∞ÿ# q~À^èŒ=ÚÅ‰õΩ, ~ÀQÆ=ÚÅ‰õΩ
QÆ∞iÜ«∞QÆ∞ K«∞<åfl_»∞.
`«$Ñ≤Î :
rq`«=Ú# „Ñ¨âßO`«`«, ã¨∞YâßO`«∞Å∞, `«$Ñ≤Î, =∞Oz
`«#=Ú, P#O^Œ=Ú =ÚYº=Ú. g\˜H˜ Ñ¨^=Œ ÙÅ`ÀQÍx, ãÖÑ¨^`Œ À
QÍx, Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú`ÀQÍx, JkèHÍ~°=Ú`ÀQÍx ãÖ|O^è=Œ Ú ÖË^∞Œ .
Jq Hõey#KÀ Hõ~°‡Ü≥∂y "≥·Éèí==Ú Hõey#"å _»QÆ∞K«∞<åfl_»∞
QÍx "åx H˘éÔH· „Ñ¨`ÕºHõ „Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚO_»^Œ∞. Hõ~°‡Ü≥∂QÆ =∞#QÍ
Hõ~°‡ Öˇ@∞¡ x~°fiiÎOK«=Öˇ<À J#∞ q^è•#=Ú`À J#∞ãÖ^è•#=Ú
K≥Ok rqOK«∞@. P q^è•#=Ú#∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ K«Hõ¯QÆ qâ◊^Œ
Ñ¨~°z<å_»∞. „áê^äŒq∞Hõ=∞QÆ∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ J#∞ã¨
iOK«x"å~°∞ rq`«=Ú# <ÕÅ q_»z ™ê=Ú KÕã≤#"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞.
"å~°∞ K«uH˜Å Ñ¨_»Hõ`«Ñ¨Ê^Œ∞. q∞^ä•ºKå~°∞Öˇ· `«=∞#∞ `å=Ú
"≥∂ã¨=Ú KÕã¨∞H˘#∞K«∞, „Ñ¨ÑÖK«=Ú#∞ ^Œ∂+≤OK«∞K«∞ QÆ=∞º=Ú
ÖËHõ JOk#^ŒÅ¡ ãÖ„QÆÇ≤ÏOK«∞K«∞ rqO`«∞~°∞.
17
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ Ñ¨Ù<åkQÍ <Õ~°Ê~°K«∞H˘#x

r=#=Ú Ñ¨Ù<åkÖËx WÅ∞¡=Öˇ ã≤~÷ `° fi« =Ú ÖËH,õ ZÑ¨Ù_»∞ ‰õÄÅ∞<À
Ü«∞#∞ ÉèíÜ«∞=Ú`À rqOK«∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. PÅã¨º"≥∞ÿ#k Jx
`«ÅÑ¨Hõ nHõ∆`À D ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞@‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞
"å_»∞ „Ñ¨âßO`« r=#=Ú#‰õΩ, ÉèíH˜Î *Ï˝# "≥·~åQÆº=ÚÅ‰õΩ J~°›`«
á⁄O^Œ∞#∞.
(3J–1 #∞O_ç 6â’¡II)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
â◊„^Œú – ÉèíH˜Î
Ü«∞ã≤ÎfiO„kÜ«∂}˜ =∞#™ê xÜ«∞=∂º~°Éèí`Õ-~°∞˚# I
Hõˆ~‡O„kÜ≥ÿ∞ó Hõ~°‡Ü≥∂QÆ =∞ã¨HõÎ ã¨û qt+¨º`Õ II 7
`«=∞#∞ `å=Ú Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞ |OkèOK«∞H˘#Hõ rqOK«∞
q^è•#=Ú NHõ$+¨µ_‚ ∞» D „HÕk q^è=Œ ÚQÆ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. gxx
„â◊^Œú`À J^èŒºÜ«∞#=Ú KÕã≤ J#∞ãïOz# "åxH˜ rq`«=Ú XHõ
„H©_»QÆ ™êQÆ∞#∞. J@∞¡ HÍxKÀ rq`«=Ú# |O^èŒ=Ú `«Ñ¨Ê^Œ∞.
Jã¨HõÎã¨û, P~°Éèí`Õ, Hõ~°‡Ü≥∂QÆ"£∞ :
„Ñük#=Ú Hõ~°‡Å <åK«iOK«∞"å_»∞ ãÖQÆ=Ú ÖËHõ
PK«iOz#KÀ J`«_»∞ L`«Î=∞ Hõi‡+≤ªQÆ #∞O_»QÆÅ_»∞. ãÖQÆ=Ú
ÖËHõ Hõ~°‡ÖÏK«iOK«∞@ Ü«∞#QÆ, `«# Hõ~°Î=º=Ú#∞ `«#∞ „â◊^•ú
Éèí‰õΩÎÅ`À x~°fiiÎOK«∞@. Ñ¶ë`«=ÚÅ"≥·Ñ¨Ù =∞#ã¨∞û#∞ áÈhÜ«∞
‰õΩO_»∞@. J#QÍ u#∞#Ñ¨Ù_»∞, =∂\Ï_»∞#Ñ¨Ù_»∞, Ñ¨#∞Å∞
KÕÜ«ÚK«∞#flÑ¨Ù_»∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ÑïÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# „â◊^Œú, ÉèíH˜Î LO_»
=Öˇ#∞. "åxx x~°fiiÎOK«∞ f~°∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x J>Ë¡ x~°fiiÎOK«∞K«∞
19
#∞O_»=Öˇ#∞. Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å∞ KÕÜ∞« ~å^Œ∞. Ñ¶e¨ `«=ÚÅ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ
=∞#ã¨∞û#∞ áÈhÜ«∞~å^Œ∞. q^•º~°∞÷Å‰õΩ q^ŒºÜ«∞O^Œ∞ „â◊^Œú
LO_»=Öˇ#∞ QÍx =∂~°∞¯Å Ü«∞O^Œ∞ QÍ^Œ∞. Ñ¨x KÕÜ«Ú"å_»∞
Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ „â◊^ŒúQÍx <≥Åãï Éèí`«º=Ú#O^Œ∞ HÍ^Œ∞. W@∞¡
ã¨=∞ã¨=Î Ú#O^Œ∞ „â◊^•úÑÓ¨ i`« Hõ~=Î° º x~°fiÇ¨Ï}"Õ∞ HÍx, W`«~=° Ú
ÅO^Œ∞ Pã¨H˜Î [xOÑ¨~å^Œ∞. „Ñ¨ã¨∞Î`« "≥∞Ñ¨C_»∞#∞ Hõ~°Î=º=Ú<Õ
É’kèOK«∞K«∞O_»∞#∞. ^•xx „QÆÇ≤ÏOz x~°fiiÎOK«∞>Ë =∂~°æ=Ú.
z#fl`«#=Ú #∞O_ç D Ñ¨^Œúu #Éèíºã≤Oz#KÀ =∞x+≤ Hõ~°‡
x~°fiÇ¨Ï}=Ú# „âı+¨ª=ÚQÆ xÅzÜ«ÚO_»∞#∞. (3–7)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
xÜ«∞`« Hõ~°‡
xÜ«∞`«O ‰õΩ~°∞ Hõ~°‡ `«fiO Hõ~°‡*ÏºÜ≥∂ Ç¨ÏºHõ~°‡}ó I
â◊s~°Ü«∂„`åÑ≤ K« `Õ # „Ñ¨ã≤^Õúº ^ŒHõ~°‡}ó II 8
xÜ«∞q∞OÑ¨|_ç# Hõ~°‡#∞ =∂„`«"Õ∞ KÕÜ«Ú@ Ô~O_»=
ã¨∂„`«=Ú. `«# Ñ¨x `å#∞ KÕÜ«Ú@, Jk‰õÄ_» „â◊^Œú`À KÕÜ«Ú@
=ÚYº=Ú. `«#k HÍx Ñ¨x `å#∞ KÕÜ«Ú@=Å# r=Ù_»∞
|^Œ∞_ú Q» ∞Æ #∞. `«# Ñ¨x U"≥∂ `å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x Ç¨Ï^Œ∞Å Ì ∞ g∞~°Hõ
x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞. `«# Ñ¨xÖ’ Ö’Ñ¨=ÚÅ∞ ÖË‰Ωõ O_» x~°fiiÎOK«∞>Ë
`«#‰õΩ =ÚYº=Ú. W`«~∞° Å Ñ¨#∞ÅÖ’ *Á~°|_»∞@, "åi Ñ¨#∞Å
Ö’x Ö’@∞áê@∞Å#∞ K«iÛOK«∞@, q=∞i≈OK«∞@ `«Q^Æ ∞Œ . J@∞¡
KÕÜÚ « "åiH˜ `«=∞ Ñ¨#∞Å#∞ x~°fiiÎOK«∞H˘#∞ ™ê=∞~°º÷ =Ú `«Q∞Æ #æ ∞.
„â◊^úŒ `«Q∞Æ #æ ∞ QÆ#∞Hõ ™ê=∞~°º÷ =Ú `«Q∞Æ #æ ∞. W`«~∞° Å Ñ¨#∞ÅÖ’
`«Å^Œ∂~°∞Û"å~°∞ =„_»OQÆ=Ú Ñ¨xKÕÜÚ « @‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘x# HÀu=Öˇ
^Œ∞óYÑ¨_∞» ^Œ∞~°∞. `«=∞‰õΩ xÜ«∞q∞Oz# Ñ¨x KÕÜ∞« HõáÈ=Ù@ =Å#
r=#Ü«∂„`« ‰õΩO@∞Ñ¨_∞» #∞. JO^Œ∞KÕ`« ^≥=· =Ú UHÍ„QÆ``« À,
xÜ«∞O„u`« Ñ¨x xÜ«∞=∞=Ú`À, „â◊^`úŒ À PK«iOÑ¨Ù=∞x ~Ô O_»=
P^Õâ=◊ Ú KÕã<≤ å_»∞. (3–8)
21
ã¨=∂K«~°}=Ú
Ü«∞*Ï˝~å÷ `«¯~°‡}À-#º„`« Ö’HÀ-Ü«∞O Hõ~°‡|O^èŒ#ó I
`«^Œ~°÷O Hõ~°‡ H“O`ÕÜ«∞ =ÚHõÎãÖQÆ ã¨û=∂K«~° II 9
Ü«∞*Ï˝~°÷O ‰õΩ~°∞ Hõ~å‡}˜ :
xÜ«∞q∞`«"≥∞ÿ# Hõ~°‡#∞ „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ`À ãÖQÆ=Ú q_çz
KÕÜ«∞=Öˇ#x `≥eÑ≤# NHõ$+¨µ‚_»∞, KÕÜÚ « Hõ~‡° Ü«∞*Ï˝~"÷° ∞≥ ÿ
Ü«ÚO_»=Öˇ#x =¸_»= ã¨∂„`«=Ú# ÑëH˜<å_»∞. J#QÍ Hõ~‡° =Ú
Ö’HõÇÏ≤ `å~°=÷ ÚQÆ KÕÜÚ « =∞x J~°=÷ Ú. Ö’HõÇÏ≤ `«"∞Õ `«# Ç≤Ï`«=Ú.
JO^Œ∞KÕ`« Hõ~‡° =Ú#‰õΩ „áê}ã¨=∂#"≥∞#ÿ ÅHõ} ∆ =Ú Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=Ú.
Ö’Hõ=Ú#‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú HÍxk `«#‰õΩ ‰õÄ_» Ç≤Ï`«=Ú HÍ^Œ∞. Wk
`≥eã≤ Hõ~‡° Å <åK«iOK«=Öˇ#∞. ãÖÑ¶∞¨ „^ÀÇ¨Ï=Ú, ^Õâ„◊ ^ÀÇ¨Ï=Ú,
r=„^ÀÇ¨Ï=Ú KÕÜÚ « Hõ~‡° Å #∞O_ç |O^è=Œ Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. W`«~°
r=ÙÅ‰õΩ JÇ≤Ï`«=Ú, Ç≤ÏOã¨ HõÅ∞QÆ∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« ~å^Œ∞. =∞#ã¨∞û#
„Ñ¨^•è # =ÚQÆ Ñ¨~Ç° Ï≤ `«"∞Õ QÀK«iOK«=Öˇ#∞. KÕÜÚ « Ñ¨#∞ÅO^Œ∞
Ñ¨~Ç° Ï≤ `«"∞Õ „ÑüaOaOK«=Öˇ#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
ãÖQÆ=Ú ÖËH,õ xÜ«∞`« Hõ~‡° #∞ Ö’HõÇÏ≤ `«=ÚQÆ X#~°∞Û@

=Å# r=Ù_»∞ |OkèOÑ¨|_»∞@‰õΩ Z\˜ì J=HÍâ◊=Ú#∞ LO_»^∞Œ .
J\˜"ì å_»∞ ã¨=∂K«~∞° _≥· Ü«ÚO_»∞#∞. J#QÍ PK«~} ° =Ú#
ã¨=∞`«fi=Ú Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. (3–9)
23
LÑ¨^Õâ◊=Ú
ã¨Ç¨Ï Ü«∞*Ï˝ó „Ñ¨*Ï ã¨û $ëêìº Ñ¨Ù~À"åK« „Ñ¨*ÏÑüó I
J<Õ# „Ñ¨ã¨q+¨º^èŒfi "Õ∞+¨ "À- ã≤Îfi+¨ìHÍ=∞^èŒ∞H± II 10
Ü«∞*Ë˝# „Ñ¨ã¨q+¨º^èŒfiO :
„|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ ã¨$+≤Oì z#Ñ¨Ù_»∞ r=ÙÅ∞, Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ö’Hõ
áêÅ‰õΩÅ∞ U~°Ê_çi. J=ºHõÎ"≥∞ÿ# `«`«Îfi=Ú #∞O_ç „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞
"åÇ≤ÏHõQÆ ã¨=∞ã¨=Î Ú H˘x~å|_ç#k. „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ ÃÑ· HÍ~°º"≥∞O^Œ∞
Å‰õΩ KÕã≤<å_»∞? ^•x =Å# J`«xˆHq∞ „Ñ¨Ü≥∂[#=Ú? =ºH˜Î
QÆ`=« ÚQÆ U „Ñ¨Ü∂≥ [#=Ú ÖË^∞Œ . ã¨$+≤ì x~å‡}=Ú XHõ |$Ç¨Ï`«~Î °
Ñ¨^äŒHõ=Ú. J\˜ì HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞@ =Å# „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù#‰õΩ
Z@∞=O\˜ =ºH˜QÎ `Æ « „Ñ¨Ü∂≥ [#=Ú ÖË^∞Œ . K«`∞« ~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡ ã≤u÷ H˜
(Jã≤Î`«fi=Ú#‰õΩ) HÍ~°}=Ú ãÖHõÅÊ=Ú. ãÖHõÅÊ=Ú J=ºHõÎ
=∞QÆ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì „|Ç¨Ï‡ <Õ~Ê° ~°K∞« H˘#flk. P ãÖHõÅÊ=Ú
##∞ãïOz „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù <Õ~°Ê~°K«∞H˘x J`«x #∞O_ç HÀ\Ï#∞HÀ@¡
r=ÙÅ∞QÍ#∞, ã¨ÑÖ Î¨ ’Hõ=ÚÅ∞QÍ#∞, JO^Œe JO`«~À¡H=õ ÚÅ∞QÍ#∞,
w`ÀÑ¨x+¨`ü
Ö’HõáêÅ‰õΩÅ∞QÍ#∞, „Ñ¨Hõ$u â◊‰õΩÎÅ∞QÍ#∞, HÍÅ=Ú ^Õâ◊=ÚÅ∞

QÍ#∞, â◊|Ì=ÚQÍ#∞ =~°‚=ÚQÍ#∞, JOÔHÅ∞QÍ#∞, ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞
QÍ#∞ U~°Ê_ç#k. P k=ºãÖHõÅÊ=Ú#∞ J#∞ãïOz =ºH˜ÎQÆ`«
„Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅ#∞ K«∂_»Hõ J`«ºO`« ÉÏ^èŒº`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ#@∞
=O\˜ HÍ~°º=Ú#∞ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ x~°fiiÎOz<å_»∞. JO^Œ∞ „|Ç¨Ï‡
^Õ=Ù#‰õΩ Z\˜ì HÍ=∞=Ú ÖË^Œ∞. ãÖQÆ=Ú ÖË^Œ∞. "≥∂Ç¨Ï=Ú ÖË^Œ∞.
Ö’Éèí=ÚQÆ∂_» ÖË^Œ∞. W@∞¡ x~°fiiÎOK«∞ HÍ~°º=Ú<Õ Ü«∞[˝ =∞xi.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞@KÕ ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ìH˜x K«`«∞~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡
P~å^èŒ∞º_≥·<å_»∞. J\˜ì „|Ç¨Ï‡ KÕã≤# LÑ¨^Õâ◊"≥ÚHõ\˜ QÆÅ^Œ∞.
JkÜÕ∞ ''Ü«∞*Ë#˝ „Ñ¨ãq¨ +¨º^èfiŒ O—— J#QÍ ''Ü«∞[˝=ÚÅ∞ KÕÜÚ « K«∞
=$kúx á⁄O^Œ∞_»∞.——
„|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕã≤ =$kúx á⁄Ok =Ú‰õΩ_Î ∞» QÍ
^≥=· =∞O^Œ∞ xÅz<å_»∞. g∞~°∞#∞ J>Ë¡ Ü«∞*Ï˝~=÷° ÚQÍ rqOK«∞K«∞
<å=Öˇ<Õ =$kú á⁄O^Œ∞_»∞ Jx LÑ¨^Õâ◊q∞zÛ<å_»∞. |∞kú=∞O`«∞
Öˇ·#"å~°∞ D q+¨Ü«∞=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz `«^Œ#∞QÆ∞}º=ÚQÆ rq`«
=Ú#∞ „Hõ=∞â◊ó =∞ÅK«∞H˘#=Öˇ#∞. `å#∞ x~°fiiÎOz `«^•fi~å
=$kúá⁄Ok J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ JOkOz# LÑ¨^âÕ q◊ ∞k. ã¨$+≤Hì ˜
K«`∞« ~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡ „Ñ¨^=Œä ∞™ê÷#=Ú# #∞O_»∞@ H˜kÜÕ∞ LáêÜ«∞=Ú.
HÍ=Ù# Ü«∞*Ï˝~°÷ Hõ~°‡=Ú =∞#ã¨∞#‰õΩ Ñ¨@∞ì#@∞¡QÆ J=QÍÇ¨Ï#
KÕã¨∞H˘#=Öˇ#∞. J@∞ÃÑ· PK«iOK«=Öˇ#∞. J@∞¡ HÍxKÀ
|O^èŒ=ÚÅ∞ `«Ñ¨Ê=Ù. (3–10)
25
P~å^èŒ#=Ú
^Õ"å <åƒù=Ü«∞`å<Õ# `Õ ^Õ"å ÉèÏ=Ü«∞O`«∞ #ó I
Ñ¨~°ã¨Ê~°O ÉèÏ=Ü«∞O`«ó „âıÜ«∞ó Ñ¨~° =∞"åÑ¨ûº^äŒ II 11
„âıÜ«∞ó Ñ¨~° =∞"åÑ¨ûº^äŒ :
^Õ=`«Å∞ =∂#=ÙÅ‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. ^Õ=`«Å‰õΩ
„Ñ‘u HõeyOK«∞ =∂~°=æ Ú Ü«∞*Ï˝~÷° r=#"Õ∞. ^Õ=`«Å∞ ãÖ`«∞+¨µì
Öˇ#· KÀ =∂#=ÙÅ‰õΩ ãÖ`«∞+≤xì , =$kúx Ü≥Úã¨Q∞Æ ^Œ∞~°∞. =∂#=ÙÅ
=$kúH˜ ã¨ÇÏ¨ HõiO`«∞~°∞. ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«∞@ Ü«∞#QÍ =∂#=Ù_»∞
QÆ∂_» ^Õ=`«Å=Öˇ Ñ¨~Ç° Ï≤ `« ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ `«# rq`«=Ú#∞
ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞. ^Õ=`«Å>Ë¡ ã¨=∞iÊOK«∞@KÕ ã¨$+≤ì „Ñ¨}ÏoHõ <≥iy
ã¨$+≤xì x~°fiÇ¨Ï}=Ú KÕÜÚ « K«∞<åfl~°∞. `«=∞=Öˇ<Õ U =∂#=Ù_»∞
Ñ¨~Ç° Ï≤ `« HÍ~°º=ÚÅ‰õΩ ã¨=∞~°Ê} K≥O^Œ∞<À J\˜ì =∂#=Ù_»∞ ^Õ=`«Å
Pj~°fiK«#=Ú á⁄O^Œ∞#∞.
NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eÑ≤# ÉèíQÆ=^è•~å^èŒ#=Ú ~ÚkÜÕ∞. ã¨∞Îu
H˘~°‰Ωõ , ã¨∂ÊùiÎ H˘~°‰Ωõ P~å^è#Œ =ÚÅ∞ ãëÑ≤##∞ Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=Ú
ã¨Å∞Ñ¨x rq`«=Ú r=ÙÅ‰õΩ Ç≤Ï`«=ÚQÍ #∞O_»<~Õ ^° ∞Œ . ^Õ=`å~å^è#Œ
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞#QÍ Ñ¨~Ç° Ï≤ `«^~Œè ‡° =Ú <åK«iOK«∞@. ã¨fiÇ≤Ï`«=Ú#∞ PtOÑ¨

‰õΩO_»∞@. Wk ã¨~fi° „âıÜ∂≥ ^•Ü«∞Hõ=Ú. Ñ¨~=° ∞ „âıÜ∂≥ ^•Ü«∞Hõ=Ú.
Ñ¨~=° ∞„âıÜ∞« ã¨∞û nx=Å#<Õ HõÅ∞QÆ∞#x ''„âıÜ∞« ó Ñ¨~° =∞"åÑ¨ûº^ä—Œ —
Jx ÑëH˜<å_»∞.
#O^ŒQÀÑ¨Ù_»∞ =~å¬^∞Œ Å∞ ‰õΩiÜ«Ú@ÔH· WO„^Œ∞x P~åkèOK«
=Öˇ#x ãÖHõeÊOz<å_»∞. ÉÏÅHõ$+¨µx‚ J_»∞QÆQÍ, WO„^Œ∞x P~å^è#Œ
Ñ¨Ó*Ïk HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ∞QÍ HÍHõ, `À\˜r=ÙÅ „âıÜ∞« ã¨∞ûQÍ Hõ~‡°
<åK«iOÑ¨Ù=∞x ÉÏÅHõ$+¨µ_‚ ∞» `≥eÑ≤<å_»∞. ÉèQí =Æ næ`Ö « ’ NHõ$+¨µ‚
_çzÛ# Ñ¨~"° ∂≥ `«¯$+¨"ì ∞≥ #ÿ ^è~Œ ‡° q∞k. J`«_∞» ^Õ=`å„Ñ‘uHÔ · Ü«∞[˝
Ü«∂QÆ=ÚÅ#∞, Ñ¨Ó*Ïaè¿+Hõ=ÚÅ#∞, Ç¨ÏŸ=∞=ÚÅ#∞ `«#‰õΩQÍ
`å#∞ Z#fl_»∞#∞ x~°fiiÎOK«ÖË^Œ∞. x~°fiiÎã¨∞Î#fl "åix Q“`«=∞
|∞^Œ∞xú =Öˇ YO_çOK«Ö^Ë ∞Œ . `«##∞ ã¨ÅÇ¨ J_çy#"åiH˜ =∂„`«=Ú
^Õ=`å~å^è#Œ =∞#QÍ Ñ¨~Ç° Ï≤ `« r=#"Õ∞ Jx `≥eÜ«∞*ˇÑÊ≤ <å_»∞.
^≥=· "≥ÚHõ¯_Õ. J`«x HÍ~°º=Ú<Õ ^Õ=`«Å∞ KÕÜÚ « K«∞<åfl~°∞. "å~°∞
xëê¯=ÚÅ∞. r=ÙÅ∞ QÆ∂_» ^Õ=`«Å#∞ =∂~°^æ ~Œ ≈° ‰õΩÅ∞QÆ <≥OK«∞
H˘x, P =∂~°=æ Ú<Õ #_»z#KÀ k=º`«fi=Ú á⁄O^ŒQÅ Æ ~°∞. ^Õ=`«
Å#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ =∂~°^æ ~Œ ≈° ‰õΩÅ∞QÍ ÉèÏqOK«∞@, Q“~°qOK«∞@,
Ñ¨ÓlOK«∞@ `«Q∞Æ =∂„`«=ÚQÆ [~°∞QÆ∞K«∞O_»=Öˇ#∞. JqÜÕ∞ „Ñ¨^•è #
HÍ~°º=ÚÖˇ#· KÀ =ÚHõrÎ =#=Ú ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. Ñ¨~=° ∞ „âıÜ∞« ã¨∞û#‰õΩ
Ñ¨~Ç° Ï≤ `«"∞Õ Ñ¨~=° ∞^è~Œ ‡° =∞x NHõ$+¨µ_‚ ∞» , N~å=Ú_»∞ x~°fiiÎOz
É’kèOz<å~°∞. JkÜÕ∞ ã¨<å`«# ^è~Œ ‡° =∂~°=æ Ú. r=ÙÅ „âıÜ∞« ¿ãû
^≥"· å~å^è#Œ =ÚQÆ ™êQÆ∞@ Hõ$+¨µ_‚ ∞» `≥eÑ≤# Hõ~‡° |O^èŒ q"≥∂K«#
=∂~°=æ Ú. (3–11)
27
Ñ¨~°Ç≤Ï`«=Ú
Wëêì<£ Éè’QÍ<£ Ç≤Ï "À ^Õ"å ^•ã¨ºO`Õ Ü«∞[˝ÉèÏq`åó I
`≥·~°Ì`åÎ #„Ñ¨^•Ü≥ÿ∞Éè’º Ü≥∂ Éèí∞OˆHÎ ¿ãÎ# U= ã¨ó II 12
Ü«∞ó J„Ñ¨^•Ü«∞ó, ã¨Ç¨Ï¿ãÎ# U=ó :
Ñ¨~Ç° Ï≤ `« HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞ `«^•fi~å ^Õ=`«Å
„Ñ‘u #Ok#"å_»∞ Éè’QÆº=∞QÆ∞ J<ÕHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ "åi
Ü«∞#∞„QÆÇÏ¨ =ÚQÆ á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. J@∞¡ qâı+=¨ ÚÖˇ#· Éè’QÆ=Ú
Å#∞ QÆ∂_» J#∞„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞#∞. J#∞„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_ç# Éè’QÆº
q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ `«#‰õΩ `å<Õ J#∞Éèqí OK«∞@ ^˘OQÆ`#« =Ú. J\˜ì
^˘OQÆ =∞~°Å Ñ¨`#« =Ú K≥O^ŒQÅ Æ _»∞.
ÅaèOz# Éè’QÆ ÉèÏQÆº=ÚÅ∞ W`«~∞° Å „âıÜ∞« ã¨∞û H˘~°‰Ωõ
qxÜ≥∂ yOK«∞"å_»∞ |∞kú=∞O`«∞_»∞. `«#‰õΩ `å<Õ J#∞Éèqí OK«∞
"å_»∞ =¸~°∞_ö ∞» . J\˜ì =¸~°∞_ö ∞» `«# „Ñ¨=~°#Î =Ú ^•fi~å `å<Õ
Ñ¨`#« =Ú K≥O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. `å#∞ Ñ¨~Ç° Ï≤ `« HÍ~°º=Ú ÖÁ#~°∞Û@KÕ
^Õ=`å#∞„QÆÇÏ¨ =Ú á⁄Ok#"å_»∞. ^Õ=`«Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞@‰õΩ
w`ÀÑ¨x+¨`ü
HÍ~°}=Ú `«#Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨~Ç° Ï≤ `« |∞kú Ü«Ú#fl^Œx. Éè’QÆºq+¨Ü∞« =Ú

ÅÉèºí =ÚHÍQÍ<Õ, Ñ¨~Ç° Ï≤ `« ^è~Œ ‡° =Ú =∞~°K∞« @ Hõ$`«Ñ∞¨¶ fl`«fi=∞QÆ∞#∞.
JOkOz# „Ñü Éè’QÆºq+¨Ü∞« =Ú#∞ Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=Ú#ˆH ã¨=∞iÊOK«∞@
=$kúH˜ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. J@∞¡ HÍxKÀ =$kú Ü«∂QÆ∞#∞. Ñ¨`#« =Ú
„áê~°OÉè=í ∞QÆ∞#∞.
Ñ¨~Ç° Ï≤ `« É’^è#Œ Å∞ q#fl ¿Ñ^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_˘Hõ_∞» `«#‰õΩQÆÅ
Ô~O_»∞ JOQÆ=G=ÚÅÖ’ XHõ ^•xx Q“`«=∞|∞^Œ∞ú#‰õΩ
ã¨=∞iÊOK≥#∞. P#O^Œ=Ú`À UHõ=G=Ú ^èiŒ Oz ÉÏ@#∞
áÈ=ÙK«∞#fl ¿Ñ^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x K«∂ã≤, P^ÕâÑ◊ Ù¨ ~åA, q+¨Ü∞« =Ú
`≥Å∞ã¨∞H˘x „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ Ñ¨k JOQÆ=G=ÚÅ [O@#∞
JOkOz<å_»∞. ÅÉèíº"≥∞ÿ# Ñ¨k JOQÆ=G=ÚÅ [O@Å#∞
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ =∞~°Å ^•#=Ú KÕã≤ UHõ=¢ã¨∞_Î ∞» QÆ xÅz
Jq∞`å#O^Œ=Ú á⁄Ok<å_»∞. ÃÑ· q+¨Ü«∞=Ú `≥eã≤# ~åA
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞xÜ«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e ãÖ`«ãO≤ z ^è#Œ Hõ#Hõ=ÚÅ∞,
^è•#º=Ú „ÉÏÇ¨Ï‡}∞# HõOkOz<å_»∞. JqÜ«Ú#∞ QÆ∂_»
=∞O_»Å=Ú ~ÀAÅÖ’ W`«~∞° Å „âıÜ∞« ã¨∞û#‰õΩ qxÜ≥∂yOz
=∞~°Å UHõ=¢ã¨∞_Î ∞» QÆ K«iOK«™êy<å_»∞. D q+¨Ü∞« =Ú `≥eã≤#
~åA P#O^ŒÉiíè `«∞_≥,· „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ ã¨ãº¨ âßº=∞Å"≥∞#ÿ J„QÆÇ¨
~°=Ú xzÛ<å_»∞. J„QÆÇ¨ ~°=Ú#O`«#∞ É∫^Œãú <¨ åºã¨∞Å‰õΩ
P„â◊=∞=ÚQÆ <Õ~Ê° ~°z ¿Ñ^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ Ñ¨~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞_≥·
|∞^Œ∞xú ™êxfl^èºŒ =Ú á⁄Ok<å_»∞. ~åA q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ P#O^Œ=Ú
29
á⁄Ok Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=∂~°=æ Ú# ÑïÑ¨Ó~°=‚ ÚQÆ #_»K∞« @‰õΩ ãÖHõeÊOz,

nHõQ∆ Æ Ö’HõÇÏ≤ `«=Ú#∞ PK«iOz ~å[i¬ Ü≥∞ÿ ^≥=· ™êxfl^èºŒ =Ú#
xÅz<å_»∞. W@∞¡ `«#^ŒQ~æÆ ° L#fl@∞=O\˜ q^ŒºQÍx, `≥eqQÍx,
â◊HQÎ˜ Íx, ^è<Œ å^Œ∞Å∞QÍx W`«~∞° Å „âıÜ∞« ã¨∞û H˘~°HÔ · qxÜ≥∂yOK«∞
"å_»∞ ã¨$+≤Ü ì ∞« O^Œ∞ x["≥∞#ÿ ~åAQÆ xÅK«∞#∞. J@∞¡ rqOK«x
"å~°∞ ZÑ¨C_»∞#∞ ¿Ñ^ŒÖ.Ë ¿Ñ^ŒÖQË Í^Œ∞ ^˘OQÆÅ∞ ‰õÄ_» Jx Hõ$+¨µ_‚ ∞»
Hõ~å‡#∞ëêª# ~°ÇÏ¨ ã¨º=Ú#∞ `≥eÑ≤<å_»∞. (3–12)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
"≥∂Hõ∆=Ú – |O^èŒ=Ú
Ü«∞[˝tëêìt# ã¨ûO`À =ÚK«ºO`Õ ã¨~°fiH˜eƒÃ+·ó I
Éèí∞O[`Õ `Õ `«fiÑ¶¨∞O áêáê ÜÕ∞ Ñ¨K«O`åº`«‡ HÍ~°}Ï`ü II 13
Ü«∞[˝tëêìt# ã¨û<ÀÎ =ÚK«º<ÕÎ ã¨~°fiH˜eƒÃ+·ó :
Hõ~å‡#∞ëêª# =∂~°æ=Ú# =∞e#=ÚÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î
K≥O^Œ∞@‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞_ô ã¨∂„`«=Ú ÑëH˜<å_»∞. W`«~∞° Å‰õΩ ÃÑ\˜ì
`å#∞ u#∞"å_»∞ Ñ¨q„`«∞_»Q∞Æ #∞. `«#‰õΩ `å#∞ u#∞"å_»∞ JÑ¨q„`«∞
_»Q∞Æ #∞. Wk ã¨$+≤ì ^è~Œ ‡° =Ú. "åºáê~°=Ú KÕÜÚ
« "å_»∞ `«# ãÖã¨÷
Ü«∞O^Œe ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=~°=æ Ú#‰õΩ r`«É`íè º« =ÚÅ#∞ U~°Ê~°z,
„Ñ¨É∞íè `«fi=Ú#‰õΩ DÜ«∞=Åã≤#k, ãÖÑ¶∞¨ =Ú#‰õΩ DÜ«∞=Åã≤#k
WzÛ, ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ ‰õÄ_» JOkOK«=Åã≤#k JOkOz,
J@∞ÃÑ·# `«##∞QÆ∂iÛ ÉèÏqOK«=Öˇ#∞. J@∞¡ KÕã#≤ KÀ Ü«∞[˝=Ú#
q∞ye# J=t+¨=ì Ú#∞ Éè∞í lOz#"å_»Q∞Æ #∞. JO^Œi Ñï`«$Ñ≤Î
`«~∞° "å`« `«# `«$Ñ≤.Î JO^Œ∞KÕ`« J`«x Ü«∞O^Œ∞ `«# „âıÜ∞« ã¨∞û
Hõ#fl W`«~∞° Å „âıÜ∞« ã¨∞û q∞#flQÆ Ü«ÚO_»∞#∞. JkÜÕ∞ Ñ¨q„`«`‰« Ωõ
HÍ~°}=Ú. J^Õ q^èŒ=ÚQÆ XHõ JkèHÍi, XHõ Ü«∞[=∂x `«#
31
P„â◊Ü∞« =ÚÖ’ (ÖËHõ ÑïkèÖ’) #∞#fl"åi Hˆ =∆ ∞=Ú#∞ x~°fiiÎOz

J@∞ÃÑ·# `«##∞ QÆ∂iÛ JÖ’zOÑ¨=Öˇ#∞. Wk ^è~Œ ‡° =Ú.
JO^ŒiHõ#fl =ÚO^Œ∞QÆ Éè’[#=Ú KÕÜÚ « @, JO^ŒiHõ#fl
=ÚO^Œ∞QÆ `å#∞ á⁄O^Œ∞@, =ÚO^Œ∞QÆ J#∞Éèqí OK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#
=xflÜ«Ú JÑ¨q„`«=∞QÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ∞. áÈ\©Ñ_¨ ç W`«~∞° Å Hõ#fl `å#∞
=ÚO^Œ∞ á⁄O^Œ=Öˇ##∞ ÉèÏ=#`À rqOK«∞"å_»∞, =∂#ã≤H=õ ÚQÆ
|Okè`∞« _»∞. J`«_∞» Ü«∂=r˚= |Okè`∞« _Õ. D q+¨Ü∞« =Ú `≥eÜ«∞Hõ
P^è∞Œ xHõ Ü«ÚQÆ=Ú# áÈ\©Å∞ Z‰õΩ¯= J~Ú#q. `«`å¯~°}=ÚQÆ
JâßOu Z‰õΩ¯"≥#· k. `«`å¯~°}=ÚQÆ Ñ¶∞¨ ~°}¬ Å∞, Ç¨Ï`«ºÅ∞, =∂~°}
Ç¨ÏŸ=∞=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#flq. `À\˜ "åi „âıÜ∞« ã¨∞û#∞ QÆ=∞xOK«x
"å_»∞ #~°Ñâ¨ √◊ "ÕQÍx #~°∞_»∞ HÍ^Œ∞. #~°Ñu¨ HÍ^ŒÅz#KÀ Ö’Hõ
Ç≤Ï`«=Ú#ÔH· áê@∞Ñ¨_=» Öˇ#∞ QÍx Ñ¨â√◊ =Ù=Öˇ ‰õΩ=Ú‡ ÖÏ_»∞K«∞,
^Ò~°#˚ º=Ú`À ^ÀK«∞K«∞ Éè’yOK«∞"å_»∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~=° ÚQÆ |OkèOÑ¨
|_»∞#∞.
`≥eã≤ x~°fiiÎOz# "åiH˜ Hõ~‡° Å∞ "≥∂Hõ∆ HÍ~°}=Ú. `≥eÜ«∞Hõ
x~°fiiÎOK«∞"åiH˜ Hõ~‡° Å∞ |O^èHŒ Í~°}=Ú. "≥∂Hõ=∆ Ú ¿Ñ~°∞# "≥∂Ç¨Ï
Ñ¨_ç# r=ÙÅ∞ Z<Àfl ~°Hõ=ÚÅ∞QÆ W`«~° LáêÜ«∞=ÚÅ
<åÖ’zO`«∞~°∞. Hõ~‡° =∂~°=æ Ú# "≥∂Hõ=∆ Ú ã¨∞ÅÉè=í ∞x `≥eã≤#"å~°∞
`«=∞ =O`«∞ Hõ~‡° #∞ Ü«∞*Ï˝~=÷° ÚQÆ x~°fiiÎO`«∞~°∞.
XHõ =∞x+≤ Ñ¨q„`«`‰« Ωõ , JÑ¨q„`«`‰« Ωõ =¸ÅHÍ~°}=Ú
J`«x Hõ~å‡#∞ëêª# q^è•#=Ú#<Õ Ü«Ú#flk. Hõ~‡° #∞ r=
„âıÜ∂≥ ^•Ü«∞Hõ=ÚQÆ x~°fiiÎOz# Ñ¨q„`«∞_»Q∞Æ K«∞ JyflÇ¨ÏŸ„`«∞x=Öˇ
„Ñ¨HÍtOK«∞#∞. ÖËxKÀ JO^èHŒ Í~°=Ú# Ñ¨_∞» #∞. (3–13)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
^èŒ~°‡K«Hõ„=Ú
U=O „Ñ¨=iÎ`«O K«„HõO <å#∞=~°ÎÜ«∞ fÇ¨Ï Ü«∞ó I
JÑ¶¨∂Ü«Ú iO„kÜ«∂~å"≥∂ "≥∂Ñ¶¨∞O áê~°÷ ã¨ r=u II 16
U=O „Ñ¨=iÎ`«O K«„HõO :
ã¨$+≤ì K«„Hõ=Ú# ^èŒ~°‡K«„Hõ "≥ÚHõ\˜ Ü«Ú#flk. P ^èŒ~°‡
K«„Hõ=Ú# xÅz#"å~°∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ xÅz JHõ~∆ ∞° Öˇ· nÑ≤OK«∞
K«∞<åfl~°∞. P ^è~Œ ‡° K«„Hõ q∞@∞¡#flk.
1. „|Ç¨Ï‡=Ú #∞O_ç "Õ^=Œ Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞.
2. "Õ^Œ=Ú #∞O_ç ã¨$+≤ì Ñ¨Ù@∞ì#∞. ã¨$+≤ì`À áê@∞ ã¨$+≤ì
^èŒ~°‡=Ú#∂ Ñ¨Ù@∞ì#∞.
3. ã¨$+≤,ì ^è~Œ ‡° =Ú ##∞ãïOK«∞K«∞ U~°Ê_»∞#∞. JkÜÕ∞ ã¨$+≤Hì ~õ ‡° .
4. ÃÑ· ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ Ü«∞*Ï˝~"÷° ∞Õ . ã¨$+≤Ü
ì ∞« O^Œe r=ÙÅ∞ QÆ∂_»
J^Õ Ü«∞*Ï˝~÷° ^è~Œ ‡° =Ú#∞ J#∞ãïOK«∞K«∞ =∞~°Å
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ KÕ~∞° ^Œ∞~°∞.
5. ^è~Œ ‡° =∂^è•~°=ÚQÆ D K«„Hõ=Ú u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
33
D K«„Hõ=Ú ##∞ãïOz Z=~°∞ rqO`«∞~À "å~°∞ „|Ç¨Ï‡=Ú

#∞O_ç ky=zÛ#"åÔ~,· ã¨$+≤ì "≥É· =íè =Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞K«∞ =∞~°Å
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ KÕ~∞° ^Œ∞~°∞. J#∞ãïOÑ¨x"å~°∞ ^è~Œ ‡° K«„Hõ=Ú #∞O_ç
q_ç=_»∞@KÕ |O^è=Œ ÚÅ z‰õΩ¯H˘x ^Œ∞óY=ÚÅ ##∞Éèqí OK«∞
K«∞<åfl~°∞.
^è~Œ ‡° K«„Hõ=Ú#∞ g_ç#"å~°∞ =∞#ã¨∞û, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞,
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ |OkèOÑ¨|_ç Éè’QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ z‰õΩ¯H˘x
Z_»`~≥ Ñ° ≤ ÖËHõ <å<åq^èŒ Ü≥∂#∞Å Ü«∞O^Œ∞ [#‡ "≥∞`«∞K Î ∞« <åfl~°∞.
g~°O^Œ~∞° ã¨$+≤ì „Ñ¨Ü∂« }=Ú# ~Ô Å · ∞|O_ç ky#"åi=Öˇ QÆ=∞º=Ú
KÕ~H° õ „Ñ¨Ü∂« }=∂y =º~°=÷ ÚQÆ rqOK«∞K«∞#fl "åiQÆ `≥eÜ«∞
=Öˇ#∞. ã¨$+≤ì K«„Hõ=Ú#QÆÅ ^è~Œ ‡° K«„Hõ=Ú =$`åÎHÍ~°ÑÙ¨ ~Ô Å
· ∞=∂~°=æ Ú
=O\˜k. D =∂~°=æ Ú# ~Ô Å · ∞|O_ç <≥H¯˜ # r=ÙÅ∞ ^è~Œ ‡° =Ú#∞
PK«iOK«∞K«∞ „Ñ¨Ü∂« }=Ú ™êyOK«∞K«∞O_»=Öˇ#∞. „Ñ¨Ü∂« }=Ú
#‰õΩ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ "Õ^Œ "Õ∞~°Ê~°z# âßâ◊fi`« ^è~Œ ‡° =ÚÖË. "åxx
J#∞ãïOK«x"å~°∞ D ~Ô Å · ∞|O_ç #∞O_ç kOÑ≤"Ü Õ ∞« |_»∞^Œ∞~°∞.
Jk HÍ~°}=ÚQÆ „Ñ¨Ü∂« } =∂QÆ∞#∞. =∞~°Å „Ñ¨Ü∂« }=Ú
™êyOK«=Öˇ ##flKÀ ^è~Œ ‡° xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ J#∞ëêª#=Ú KÕÜ∞«
=Åã≤# |∞kú U~°Ê~°K∞« H˘#=Öˇ#∞. ÖËxKÀ =º~°r÷ =#=Ú ™êQÆ∞
K«∞O_»∞#∞. ã¨$+¨ºì O`«=Ú# g~°∞ ÅÜ«∞=Ú K≥Ok##∞ =∞~°Å
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞O_ç ky=zÛ#Ñ¨Ù_»∞ J^Õ ã¨fiÉèÏ= =Ú`À, J^Õ q^è"Œ ∞≥ #ÿ
J^è~Œ ‡° „Ñ¨=~°#Î =Ú`À =∞~°Å |OkèOÑ¨|_»∞^Œ∞~°∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞~°}=Ú QÍx, ã¨$+≤Å ì Ü«∞=Ú QÍx r=ÙxH˜ =ÚHõãÎ u÷≤

„Ñ¨™êkOÑ¨Ö=Ë Ù. J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ ^è~Œ ‡° "Õ∞ QÆuÜ«∞x `≥eã≤
x~°ÇÏ¨ OHÍ~°∞_≥· ^•x ##∞ãïOz#"å_Õ =ÚHõ=Î ∂~°=æ Ú# =∞~°Å
„Ñ¨Ü∂« }=Ú ™êyOK«QÅ Æ _»∞. ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ „Ñ¨=∂}=Ú "Õ^=Œ Ú.
"Õ^=Œ Ú#‰õΩ „Ñ¨=∂}=Ú |∞∞+¨µÅ∞. (3–16)
35
10
Jã¨HõÎ`« – ã¨=∂K«~°}=Ú
`«™ê‡ ^Œã¨HõÎ ã¨û`«`«O HÍ~°ºO Hõ~°‡ ã¨=∂K«~° I
Jã¨HÀÎ Ç¨ºK«~°<£ Hõ~°‡ Ñ¨~° =∂áÈflu Ñ¨Ó~°∞+¨ó II 19
Pã¨H˜Î ÖËHõ Hõ~°‡ ÖÏK«iOz# "åxH˜ Ñ¨~°=∞Ñ¨^Œ=Ú
ÅaèOK«QÆÅ^Œx D ã¨∂„`«=Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flk. Pã¨H˜Î ÖËHõ Hõ~°‡
Öˇ\Ï¡K«iOK«QÆÅ~°∞? Pã¨H˜Î ÖËx"å _ÕÑ¨xÜ«Ú KÕÜ«∞_Õ! nx
~°Ç¨Ïã¨º"Õ∞q∞? ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ ''Jã¨HõÎó——
Jx Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞O\Ï_»∞. D ÑëH˜# Jã¨HõÎ`« Ñ¶¨Å=ÚÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz#k. Ñ¨xH˜ ãÖ|OkèOz#k HÍ^Œ∞. Ñ¨xKÕÜÚ « "åxH˜
Ñ¨xÜ«∞O^Õ Pã¨H˜Î Ü«ÚO_»=Öˇ#∞QÍx Ñ¶¨Å=Ú#O^Œ∞ HÍ^Œ∞.
Ñ¶¨Å=Ú#O ^•ã¨HõÎ`« Ü«Ú#fl"åxH˜ Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ „â◊^Œú K≥_»∞#∞.
Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ „â◊^Œú Ü«Ú#fl "åxH˜ Ñ¨xÜÕ∞ ™œYº=Ú xK«∞Û#∞.
Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ á⁄O^Œ∞@, á⁄O^ŒHáõ È=Ù@ J`«xx ÉÏkèOK«=Ù. Ñ¨x
Ü«∞O^Œ∞ ã¨‰Ωõ _Î =» Ù Hõ=Ú‡, Ñ¶Å
¨ =ÚÅÜ«∞O ^Œã‰¨ Ωõ _Î =» Ù Hõ=Ú‡. WK«Û@
Ñ¨x Ü«∞#QÍ Ñ¨~Ç° Ï≤ `«=Ú`À ‰õÄ_ç#k Jx =∞~°Å =∞~°Å K≥ÑÊ¨
#Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . xÜ«∞`« Hõ~‡° #∞ J#QÍ KÕÜ∞« =Åã≤# Hõ~‡° #∞ Ñ¶Å ¨
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=ÚÅÜ«∞O ^•ã¨HÖ Î˜ HË õ Ü«∞*Ï˝~=÷° ÚQÆ PK«iOK«=Öˇ#x ÉèQí "Æ å#∞_»∞

Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞<Õ Ü«Ú<åfl_»∞. x[=Ú#‰õΩ Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O ^•ã¨H˜Î
ÖË‰Ωõ O_» Hõ~‡° <åK«iOK«=Öˇ#x D J^è•ºÜ«∞=Ú# 7= â’¡H=õ Ú
#O^Œ∞, 9= â’¡H=õ Ú#O^Œ∞ ÑëH˜<å_»∞. J\Ï¡Ki« Oz#KÀ Ñ¨~=° Ú#∞
ÖËHõ ^≥=· =Ú#∞ á⁄O^Œ=K«Ûx "åQÍÌ#=Ú KÕÜÚ « K«∞<åfl_»∞. xëê¯=∞
Hõ~‡° "Õ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú#‰õΩ =∂~°=æ ∞x, J@∞¡ x~°fiiÎOz#"åxH˜ "≥∂Hõ=∆ Ú
J~°KuÕ Ü«∞O^Œ∞O_»∞#x, Wk `«# âßã¨#=∞x `≥eÑ≤<å_»∞.
ÃÑ· âßã¨#=Ú#‰õΩ J#∞áê#=ÚQÆ Ñ¶Ö ¨ Ï¿ÑHõÖ∆ HË ,õ Hõ~å‡
K«~} ° =Ú J#∞x`«º=Ú [~°∞QÆ=Öˇ#x `≥Å∞Ñ¨Ù K«∞<åfl_»∞.''ã¨``« O« ——
Jx Ñ¨Å∞‰õΩ@Ö’ Ñ¶Ö ¨ Ïã¨HÎ˜ âßâ◊fi`«=ÚQÆ qãïO˚ K«|_»=Öˇ#x
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ ÖËxKÀ U HÍ~°º"≥∞#ÿ #∞ KÕÜ∞« =K«∞Û<å? J#∞
ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú#∞ QÆ∂_» x=$uÎ KÕÜÚ« @ÔH· ''HÍ~°ºO Hõ~‡° ——#∞ „Ñ¨™êÎqOz
<å_»∞. J#QÍ `å#∞ KÕÜ∞« =Åã≤#Ñ¨x Ñ¶Ö ¨ Ïã¨HÎ˜ ÖËHõ ZÅ¡ÑÙ¨ _»∞
KÕÜ∞« =Öˇ#x.
Ñ¶Ö¨ Ïã¨HÖÎ˜ HË õ KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨x KÕÜÚ « "å_»∞ Z>ˇ<Â¡ å KÕÜ∞«
=K«∞Û<å? J#∞ ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú#∞ x"åiOK«∞@‰õΩ ''ã¨=∂K«~—° — Jx
`≥eÑ≤<å_»∞. ã¨=∂K«~} ° =∞#QÍ ã¨=∞ºH± PK«~} ° =Ú. ã¨=∞ºH±
PK«~} ° =∞#QÍ Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å∞ ÖËHõ x~°fiiÎOK«∞@. J#QÍ
Hõ~‡° x~°fi~°#Î =Ú XHõ x~°‡Å „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú=Öˇ ™êQÆ=Öˇ#∞QÍx
X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ`À HÍ^Œx Ü«∞~°÷=Ú. =∂~°æ=Ú# X_»∞^˘_»∞‰õΩ
37
Å∞#fl#∞ „Ñ¨"åÇ¨Ï "ÕQ=Æ Ú#‰õΩ X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ∞ J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ .

H˘xfl k#=ÚÅ∞ qÑ¨s`«=ÚQÆ Ñ¨xKÕÜÚ « @, H˘xfl k#=ÚÅ∞
K«uH˜Å Ñ¨_∞» @QÍ Hõ~‡° [~°∞QÆ~å^Œ∞. [~°∞QÆ∞ Hõ~‡° Ü«∞O^Œ∞, "ÕQ=Æ Ú
#O^Œ∞ XHõ xâ◊ÛÅ`« Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. Éè∂í q∞, W`«~° „QÆÇÏ¨ =ÚÅ∞
K«iOK«∞ q^è•#=Ú ã¨=∂K«~° J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ `«y#@∞¡QÆ
#∞O_»∞#∞. =$Hõ∆=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Ü«∞O^Œ∞QÆ∂_» D
ÅHõ}
∆ =ÚÅ∞ K«∂_»=K«∞Û#∞. ã¨=∂K«~} ° =Ú ã¨$+≤ì „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú#‰õΩ
=ÚYº ÅHõ} ∆ =Ú. (3–19)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
11
ãÖÑ¶¨∞ âı„Ü«∞ã¨∞û
Hõ~°‡}ˇÿ= Ç≤Ï ãÖã≤kú =∂ã≤÷`å [#HÍ^ŒÜ«∞ó I
Ö’HõãÖ„QÆÇ¨Ï "Õ∞"åÑ≤ ãÖÑ¨â◊º<£ Hõ~°∞Î =∞~°›ã≤ II 20
Hõ~‡° =∞O`«ÜÚ« ãÖÑ¶∞¨ =Ú`À =Ú_çÑ_¨ ç Ü«Ú#flk. ãÖÑ¶∞¨ =Ú

#_»∞K«∞@‰õΩ Hõ~°‡=Ú „Ñ¨^è•#=Ú. qq^èŒ=ÚÖˇ·# =$uÎ, L^ÀºQÆ,
"åºáê~°=ÚÅ ^•fi~å „Ñü"å~°∞#∞ ãÖÑ¶¨∞=Ú#‰õΩ `À_®Ê@∞
KÕÜ«ÚK«∞ ãÖÑ¶¨∞=Ú #∞O_ç ÅaèOz# ^•xx á⁄O^Œ∞`«∂
rqOK«∞@ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. ãÖÑ¶¨∞=Ú#‰õΩ „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#
HÍ~°º=ÚÅ <˘#~°∞Û@ ^•fi~å ãÖÑ¶¨∞=Ú# rqOK«∞@‰õΩ r=Ù
_»~°›`« á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞. qq^èŒ Ñ¨^Œú`«∞ÅÖ’ ãÖÑ¶¨∞=Ú#‰õΩ
r=ÙÅ¿ã= ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. ãÖÑ¶¨∞=Ú#‰õΩ `À_®Ê@∞ KÕÜ«Ú
Pâ◊Ü«∞=Ú`À<Õ ãÖÑ¶¨∞=Ú# Ñ¨xKÕÜ«∞=Öˇ#∞. J@∞¡ Ñ¨xKÕÜ«Ú
"åix ãÖÑ¶¨∞=Ú ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ =∞xflOK«∞#∞, Q“~°qOK«∞#∞,
P^ŒiOK«∞#∞ ‰õÄ_». W@∞¡ ãÖÑ¶∞¨ =Ú# P^Œ~} ° =Ú á⁄Ok#"å~°∞,
39
Q“~°==Ú á⁄Ok#"å~°∞, W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_» J^Õ =∂~°æ=Ú#

„Ñ¨=iÎOK«∞@‰õΩ ã¨∂ÊùiÎx HõeyO`«∞~°∞.
JO^Œ∞=Å# Hõ$+¨µ‚x Hõ~°‡ ã≤^•úO`«=Ú# Jã¨HõÎ`«, xÜ«∞`«
Hõ~‡° , ã¨=∂K«~}
° =Ú, Ü«∞*Ï˝~÷° r=#=ÚÅ`À áê@∞ ãÖÑ¶∞¨ =Ú#
ã¨∂ÊùiÎ^•Ü«∞Hõ=Ú`À QÆ∂_» #∞O_»=Öˇ#x `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flk.
(3–20)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
12
ÃÑ^ŒÌÅ∞ – Ñ¨„=∂}=ÚÅ∞
Ü«∞^Œº ^•K«~°u „âı+¨ª ã¨Î`«Î ^Õ"Õ`«~À [#ó I
ã¨ Ü«∞„`«Ê=∂}O ‰õΩ~°∞`Õ Ö’Hõ ã¨Î^Œ#∞=~°Î`Õ II 21
# "Õ∞ áê~å÷ã≤Î Hõ~°Î=ºO „u+¨µ Ö’ˆH+¨µ HÕK«# I
<å#"åÑ¨Î =∞"åÑ¨Î=ºO =~°Î U= K« Hõ~°‡}˜ II 22
Ü«∞k Ç¨ÏºÇ¨ÏO # =ˆ~ÎÜ«∞O *Ï`«∞ Hõ~°‡ }º`«O„k`«ó I
=∞=∞ =~åÎ‡#∞=~°ÎO`Õ =∞#∞ëêºó áê~°÷ ã¨~°fiâ◊ó II 23
Lfû^ÕÜ«Ú i"Õ∞ Ö’HÍ # ‰õΩ~åºO Hõ~°‡ KÕ^ŒÇ¨Ï"£∞ I
ãÖHõ~°ã¨º K« Hõ~åÎ ™êº =ÚÑ¨Ç¨Ï<åº q∞=∂ó „Ñ¨*Ïó II 24
Ü«∞^Œº^•K«~°u „âı+¨ª :
Ö’Hõ=Ú# ÃÑ^ŒÌÅ∞ Uq∞ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~À QÆ=∞xOz
W`«~∞° Å∞ ‰õÄ_» "åi ##∞HõiO`«∞~°∞. JO^Œ∞=Å# ÃÑ^Œ"Ì å~°∞QÍ
QÆ=∞xOÑ¨|_»∞"åiH˜ Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}=Ú# Z‰õΩ¯= ÉÏ^èºŒ `« QÆÅ^Œ∞.
`«=∞#∞ J#∞HõiOK«∞"å~°∞ Z=iÔH·`Õ Ü«ÚO^Œ∞~À "åiH˜ Hõ~°‡
x~°fiÇ¨Ï}=Ú #O^Œ∞ XHõ J^Œ#Ñ¨Ù ÉÏ^èŒº`« U~°Ê_»∞#∞. `«e¡
41
^ŒO„_»∞Å#∞ Ñ≤ÅÅ
¡ ∞ J#∞HõiO`«∞~°∞. Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ q^•º~°∞÷
Å#∞HõiO`«∞~°∞. QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ t+¨µºÅ#∞HõiO`«∞~°∞. qq^èŒ
~°OQÆ=ÚÅÖ’ L`«=Î ∞ „âı}H˜ ˜ K≥Ok#"åix PÜ«∂ ~°OQÆ=ÚÅÖ’
Ñ¨xKÕÜ«Ú"å ~°#∞HõiO`«∞~°∞.
JO^Œ∞=Å# J#∞HõiOÑ¨|_»∞ "åiH˜ J#∞HõiOK«∞"åi
Ü≥∞_»Å ÉÏ^èºŒ `« Ü«Ú#flk. JkHÍ~°}=ÚQÆ QÆ∞iÎOÑ¨Ùá⁄Ok# ÃÑ^ŒÌ
"å~°∞ "åi Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï} q^è•#=Ú „Ñ¨=∂}=ÚQÆ #∞O_»=Öˇ#∞.
J#∞HõiOK«∞"å~°∞ J#∞x`«º=Ú `å=Ú „Ñ¨=∂}=ÚQÆ
<Õ~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl ÃÑ^ŒÌ"åix J#∞ãïO`«∞~°∞. "å~°∞ á⁄QÆ„`åy#KÀ
g~°∞#∞ „`åQÆ∞^Œ∞~°∞. "åiH˜ JÑïâ◊√„ÉèíÑ¨Ù JÅ"å@∞¡ L#flKÀ
g~°∞#∞ J>Ë¡ Ü«ÚO^Œ∞~°∞. "å~°ã¨`«º=Ú ÖÏ_ç#KÀ g~°∞#∞
P_»∞^Œ∞~°∞. "å~°∞ ÉÏ^èŒº`å~°Ç≤Ï`«=ÚQÆ „Ñ¨=iÎOz#KÀ, g~°∞#∞
J>Ë¡ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. "åˆ~q∞ KÕã≤# g~°∞#∞ J>Ë¡ KÕÜ«Ú@‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflO`«∞~°∞. JO^Œ∞=Å# „Ñ¨`ÕºHõ=ÚQÆ "åi Hõ=ã¨~°=Ú
ÖËHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜x, z#fl"åi "Õ∞Å∞HÀi ÃÑ^ŒÌ"å~°∞ H˘xfl H˘xfl
q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÖˇ· „Ñ¨=iÎOK«=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞.
x[=Ú#‰õΩ NHõ$+¨µ‚#‰õΩ ™êOnÑ¨x Ü≥Ú^ŒÌ‰KÕi q^Œº
#Éèºí ã≤OK«∞ J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . J~Ú##∞ W`«~∞° Å „âıÜ∞« ã¨∞ûHÀi
J\Ï¡Ki« OK≥#∞. q"åÇ¨Ï=Ú`À Ñ¨xÖË^∞Œ . J~Ú##∞ ãÖÑ¶∞¨
=∞~åº^ŒÅ∞ áê\Õz q"åÇ¨Ï=∂_ç ãÖ`«ux Hõ<#≥ ∞. Ü«Ú^Œ=ú Ú
w`ÀÑ¨x+¨`ü
KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨x Jã¨ÖÖ Ë ^Ë ∞Œ . J~Ú##∞ Hõ„∆ uÜ«∞ [#‡ "≥∞`«∞@

Î
=Å# Ü«Ú^Œ=ú Ú#O^Œ∞ áêÖÁæ<#≥ ∞. N~å=Úx rq`«=Ú QÆ∂_»
KåÅ q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ J>Ë¡ x~°fiiÎOÑ¨|_ç#k. N~å=Úx
P^Œ~°≈=ÚQÆ Q˘x# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨~fi° ™ê=∂#º=ÚQÆ UHõÑf¨ fl
„=`«=Ú#∞ PK«iOK«∞^Œ∞~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú# <Õ\H˜ x˜
D ÉèÏ==Ú JkèH=õ ÚQÆ J#∞ãïOÑ¨|_»∞ K«∞#flk. XHõ ¢ã‘HÎ ˜ XHõ
Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞. XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨µ#‰õΩ XHõ ¢ã‘.Î D ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú Hˆ =Å=Ú
Éè~í `° É« ∂íè q∞Ü«∞O^Õ WOHõ#∞ xÅzÜ«Ú#flk.
Éèí~°`« ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú#‰õΩ "≥<≥fl=ÚHõQÆ xÅz# |∞∞+¨µ
ÅO^Œ~∞° #∞ =ÚHõãÎ O¨ QÆ∞ÖË. "åiH© „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# Uq∞Ü«Ú#∞
J=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ "åi =â◊"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
J~Ú#Ñ¨Ê\˜Hx˜ fl W`«~° r=ÙÅ‰õΩ „áê=∂}˜H=õ ÚQÆ #∞O_»=Öˇ##∞
ÉÏ^èŒº`åÜ«Ú`« ÉèÏ==Ú`À "å~°∞ q"åÇ¨Ï =∂_çi. QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷
rq`«=Ú#∞ x~°fiiÎOz K«∂Ñ≤i. ãÖÑ¶¨∞=Ú# L^ÀºQÆ =$uÎ
"åºáê~°=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» x~°fiiÎOzi. J@∞¡ HÍxKÀ ãÖÑ¶∞¨ ^è~Œ ‡° =Ú
^≥|ƒu#∞#∞. D Ü«∞Oâ◊=Ú ##∞ãïOzÜÕ∞ Uã¨∞„H©ã∞¨ ,Î |∞^Œ∞_ú ∞»
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ QÆ∂_» Éè~í `° ^« ~Œè ‡° =Ú ÑïÑ¨Ó~°‚ =∂#=ÙxQÆ
ÑïQÆ}ÕK«ÖË^Œ∞. D =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ J#∞HõiOK«∞"å~°∞ ‰õÄ_»
"åi=Öˇ q"åÇ¨Ï=∂_»Hõ, HÀiHõÅ#∞ J}QÆ„^˘‰õΩ¯H˘x ã¨`«=∞`«
=∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞. Ñ¨tÛ=∞ ^Õâ◊=ÚÅÖ’ =∞`åkèHÍ~°∞Å∞ Öˇ·OyHõ
K«~°ºÅ‰õΩ áê@∞Ñ¨_»∞K«∞ <Õ~°„QÆã¨∞ÎÅQÆ∞@ P^èŒ∞xHõ HÍÅ=Ú#
43
QÆ=∞xOK«|_»∞K«∞<Õ Ü«Ú#flk QÆ^•! ™ê^è•~°} =∂#=ÙÅ#∞

=∞#ã¨∞ûÖ’ #∞OK«∞H˘x "åiH˜ J#∞Hõ~°}©Ü«∞=ÚQÆ #∞O_»∞
„âı+¨ª=∞QÆ∞ =∂~°æ=Ú#∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞ x~°fiiÎOK«∞@ NHõ$+¨µ‚x Hõ~°‡
ã≤^•úO`«=Ú# =∞iÜ≥ÚHõ =ÚYº ÅHõ∆}=Ú.
„Ñ¨ã∞¨ `Î « HÍÅ=Ú# ^Õâ<◊ åÜ«∞‰õΩÅ∞, =∞`åkèHÍ~°∞Å∞, q^•º
=O`«∞Å∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, "≥^· ∞Œ ºÅ∞, J„QÆ„âı}˜ "åºáê~°ã∞¨ Å Î ∞,
JkèHÍ~°∞Å∞ Ñ¨xKÕÜÚ « q^è•#=Ú ÉÏ^èºŒ `å~°ÇÏ≤ `«=ÚQÆ Ü«Ú#flk.
JkHÍ~°}=ÚQÆ<Õ [#ÉÏÇ¨ïà◊º=Ú QÆ∂_» ÉÏ^èºŒ `« `«ÑÊ≤ #k. „Hõ=∞
tHõ∆} `«iy#k. „â◊^Œú Ö’Ñ≤Oz#k. ÉÏ^èŒº`«ÅÜ«∞O^Œ∞ áÈ\©
Ñ¨_»∞@QÍ HÍHõ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÜ«∞O^Œ∞ áÈ\©Ñ¨_»∞ "Õ∞¡K«Ûù ^èŒ~°‡=Ú Éèí~°`«
Éèí∂q∞x ‰õÄ_» Hõ|oOz#k. W\˜ì ã≤÷uH˜ ÃÑ^ŒÌÖË Hõ~°ÎÅ∞. ÃÑ^ŒÌÖË
ÉÏ^èŒ∞ºÅ∞. g~°∞ [#∞Å#∞ K≥_»Q˘\˜ì# "å~°QÆ∞K«∞<åfl~°∞.
(3–21, 22, 23, 24.)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
13
Hõ~°‡ – Ñ¨„uÑ¶¨ÖÏã¨H˜Î
ã¨HÍÎó Hõ~°‡ }ºq^•fiO™È Ü«∞^ä• ‰õΩ~°fiOu ÉèÏ~°`« I
‰õΩ~åº kfi^•fiO ã¨Î^ä•-ã¨HõÎ tÛH©~°∞¬ ~À¡HõãÖ„QÆÇ¨Ï"£∞ II 25
‰õΩ~åº`ü q^•fi<£ Jã¨HõÎó zH©~°∞¬Ö’Hõ ãÖ„QÆÇ¨ÏO :
`≥eã≤#"å~°∞ Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖËx"åÔ~·, Ö’Hõ HõàÏº}=Ú#∞
<≥~°"Õ~°Ê ãÖHõÅÊ=Ú QÆÅ"åÔ~· Hõ~°‡Å#∞ x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞.
Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ QÆÅ"å~°∞ Ñ¨@∞ì^Å
Œ `À, „â◊^`úŒ À, nHõ`∆ À JÇ¨Ïiflâ◊Å∞
Ñ¶¨Å=ÚÅ <åtOz xifi~å=∞=ÚQÆ Hõ$+≤ ã¨Å∞Ê^Œ∞~°∞. Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î
ÖËx"å~°∞ J\˜ì Ñ¨@∞ì^ŒÅ, „â◊^Œú, nHõ∆, UHÍ„QÆ`«, F~°∞Ê Hõey
Ü«ÚO_»~°∞. Ñ¶¨Å=Ú#O ^•ã¨H˜Î ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ QÆ∂_»
Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ=Ù@ =∞#ã¨∞û ^èŒ~°‡=Ú. "Õ`«#=ÚÖËx Ñ¨x =∞#ã¨∞û
#‰õΩ ~°∞zOÑ¨^∞Œ . `«$}"≥∂, Ñ¨}"≥∂ ÅaèOK«‰Ωõ O_» Ñ¨xKÕÜ∞« =Öˇ
##flKÀ xifi~å=∞ Hõ$+≤ÜÚ « O_»^∞Œ . „â◊^úŒ LO_»^∞Œ . nHõ,∆ Ñ¨@∞ì^Å
Œ
LO_»^Œ∞. Wk Ö’Hõ ã¨Ç¨Ï[=Ú.
z#flÑ≤Å¡"å_»∞ Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ Pâ◊ HõeyO`«∞~°∞.
K«^Œ∞=ÙH˘#∞@‰õΩ KåÔH¡@∞¡, aÃã¯@∞¡=O\˜ Pâ◊ HõeÊO`«∞~°∞. U
Ñ¨x KÕÜ«∞=Öˇ##fl#∞ ‰õÄe"åx=Öˇ =∞#ã¨∞û, áêi`À+≤Hõ=Ú
45
<åtOK«∞#∞. D =∞<Àã≤÷u #∞O_ç |∞kúÖ’Hõ=ÚÖ’H˜ ÃÑ~°QÆxKÀ

qq^è=Œ ÚÖˇ#· Pâ◊Å∞ ÃÑ#∞Éè∂í `«=ÚÖˇ,· rq`«=Ú# |O^è=Œ ÚÅ∞
ÃÑ~°∞QÆ∞@, r=Ù_»∞ q=â◊√_≥· ^Œ∞~°æu K≥O^Œ∞@ [~°∞QÆ∞#∞.
z#flÑ≤ÅÅ ¡ ∞ Pâ◊‰Ωõ Ö’|_»∞^Œ∞~°∞. z#flÑ≤Å¡ Å#QÍ Ñï}u
K≥O^Œx "å~°∞. "åiH˜ ^è~Œ ‡° ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, Hõ~‡° ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú WOHõ#∂
`≥eÜ«∞^Œ∞. =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=ÚÅÖ’ `≥eÑ≤# q^èŒ=ÚQÆ, Hõ~°‡, ^èŒ~°‡
ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ <≥iy#"å_»∞ Uq∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞? "åx ##∞ã¨
iOK«∞@ÜÕ∞ |O^èŒ"≥∂K«# =∂~°æ=∞x `≥eã≤ J#∞ãïOK«=Öˇ#∞.
J#∞ãïOz#Ñ¨Ù_»∞ `«=∞ =∞<À`«`«Îfi"Õ∞ `«=∞‰õΩ J_»∞¤Ñ¨_»∞
K«∞O_»∞#∞. Ñ¶¨Å=ÚÅ <åtOÑ¨Hõ Ñ¨xKÕÜ«Ú@ „H˘`«ÎQÍ JÅ"å@∞
KÕã¨∞H˘#=Öˇ#∞. áê`« JÅ"å@∞ =Å# =∞#ã¨∞ Ñ¶ë`«=ÚÅ
<åtOK«∞#∞. Jk |Å=O`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. „H˘`«Î JÅ"å@∞#‰õΩ
JO`« |Å=ÚO_»^Œ∞. JO^Œ∞KÕ Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖËHõ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞=Öˇ
##flKÀ =∞#ã¨∞ x~°ã≤OK«∞#∞. J„â◊^Œú K«∂Ñ¨Ù#∞. nHõ∆, Ñ¨@∞ì^ŒÅ
LO_»=Ù. x~°¡Hõ∆ºÉèÏ==Ú, JÇ¨ÏOÉèÏ==Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. Wk
ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ x~°∂‡ eOK«∞H˘#∞K«∞, ÃÑ· `≥eÑ≤# ã¨^∞Œ } æ =ÚÅ`À
Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Îx q_»z Ñ¨xKÕÜ«Ú@ NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖËHõáÈ=Ù>Ë |O^èŒ"≥∂K«# =∂~°æ=ÚHÍx, JkÜÕ∞
~°∂Ñ¨=Ú# #∞#fl#∞ r=Ùx |OkèOK«∞#∞. Ñ¶Ö ¨ Ïã¨HÎ˜ ^è#Œ ~°∂Ñ¨=Ú
QÆ#∞, QÆ∞iÎOÑ¨Ù ~°∂Ñ¨=ÚQÆ#∞, H©iÎ Q“~°==Ú ~°∂Ñ¨=Ú##∞, PkèHºõ `«
~°∂Ñ¨=Ú##∞ r=ÙxÜ«∞O^Œ∞ á⁄OQÆ∞K«∞O_»∞#∞. ^•x <≥Ñ¨Ê\˜
HõÑ¨C_»∞ x~°∂‡eOK«∞H˘#∞K«∞, J`«ºO`« Pã¨H˜Î HõÅ"åx=Öˇ
Hõ~‡° Å <åK«iOK«=Öˇ#x ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. (3–25)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
14
ã¨^•K«~°}
# |∞kúÉèË^ŒO [#ÜÕ∞ ^Œ*Ï˝<åO Hõ~°‡ãÖy<å"£∞ I
*’+¨ÜÕ∞ `«û~°fiHõ~å‡}˜ q^•fi #∞ºHõÎó ã¨=∂K«~°<£ II 26
*’+¨ÜÕ∞`ü ã¨~°fiHõ~å‡}˜ q^•fi<£ Ü«ÚHõÎó ã¨=∂K«~°<£ :
ã¨^•K«~°}"Õ∞ J`«∞º`«Î=∞ É’^èŒ. ™ê=∂#º=ÚQÍ r=ÙÅ∞
J*Ï˝#=ÚKÕ Hõ~‡° ÖÏK«iOK«∞ K«∞O^Œ∞~°∞. "å~°∞ Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ QÆÅ"å~°∞.
K«OK«Å|∞kú HõÅ"å~°∞. "åiHõ<ÕHÍ<ÕHõ ã¨kfi+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
É’kèOz#KÀ |∞kúÜ«∞O^Œ∞ uHõ=∞Hõ HõÅ∞QÆ∞#∞. J*Ï˝#∞Å‰õΩ
*Ï˝#É’^èŒ KÕÜ«Ú@Hõ<åfl *Ï˝#∞Å∞ `å=∂K«iOK«∞K«∞, "å~°ÅKÕ
<Õ~°∞Ê`À PK«iOÑ¨KÕÜ«∞=Öˇ#∞. PK«iOz# ^•xx K«∂z J>Ë¡
PK«iOK«∞@ JÅÊ|∞^Œ∞Å ú ‰õΩ ã¨∞ÅÉè=í Ú. `å=∂K«iOÑ¨Hõ KÕÜÚ «
ã¨^Àƒ^èŒÅ#∞ JÅÊ*Ï˝#∞ÅQÆ∞ „â’`«Å∞ `«=∞‰õΩ `Àz# q^èŒ=ÚQÍ
<åK«iO`«∞~°∞. ™ê=∂#º=ÚQÍ KÕã≤# É’^èŒ q#∞"å~°Å#∞|\˜ì
XH˘¯Hõ¯iH˜ XH˘¯Hõ¯ ~°Hõ=ÚQÆ qxÑ≤OK«∞#∞, JxÑ≤OK«∞#∞. XˆH
q+¨Ü«∞=Ú "≥·q^èŒº=ÚQÆ „Ñ¨HÍtOK«∞#∞. áê„`« Ñ¨q„`«`«#∞ |\˜ì
47
Ñ¨^•~°÷=Ú ~°∞z =∂~°∞#@∞¡ „â’`« z`«Îâ◊√kúx |\˜ì, q+¨Ü«∞=Ú

Å=QÍÇ¨Ï# Ü«∞QÆ∞#∞. JO^Œ∞KÕ`« qx Ü«∂K«iOK«∞@ Hõ+¨ì=Ú.
PK«iOz# ^•xx K«∂z, J>Ë¡ PK«iOK«∞@ ã¨∞ÅÉèí=Ú. ™ê^èŒ#
ÖËx É’^è#Œ ÉÏ^è#Œ ∞ q∞QÆ∞Å∞Û#∞. HÍ=Ù# ã≤^∞Œ _ú ∞» `å<åK«iOK«∞K«∞,
W`«~∞° ÅKÕ J\Ï¡Ki« OÑ¨KÜ Õ Ú
« @ „âı+=ª¨ Ú. J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ ‰õÄ_»,
PK«iOK«∞"åix J#∞ãïOK«∞@ ˆH∆=∞=Ú. (3–26)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
15
QÆ∞}`«„Ü«∞ ã¨$+≤ì
„Ñ¨Hõ$`Õó „H˜Ü«∞=∂}Ïx QÆ∞}ˇÿó Hõ~å‡}˜ ã¨~°fiâ◊ó I
JÇ¨ÏOHÍ~° q=¸_è®`å‡ Hõ~åÎÇ¨Ï q∞u =∞#º`Õ II 27
ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ `å<Õ x~°fiiÎOK«∞K«∞<åfl_»∞ Jx `«ÅK«∞@
JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú. =¸_è`» fi« =Ú# =∂#=Ù_»@∞¡ ÉèÏqOK«∞K«∞<åfl_»∞.
Hõ~°‡=ÚÅxflÜ«Ú „Ñ¨Hõ$u #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# QÆ∞}=ÚÅKÕ U~°Ê_»∞
`«∞#flq. ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å‰õΩ#∞ QÆ∞}„`«Ü«∞"Õ∞ HÍ~°}=Ú. "åx
Ü«∞O^Œ∞ r=Ù_»∞ LÑ¨ã≤÷`«∞_≥· Ü«Ú<åfl_»∞. `å#∞O_»∞@KÕ "åxH˜
HõêŒ Hõ HõÅ^Œ∞. `å#∞ ÖËxKÀ "åxH˜ HõêŒ Hõ ÖË^∞Œ . „Ñ¨H$õ u [_»"∞Õ .
JO^Œ∞ K≥·`«#º=Ú KÕi#Ñ¨Ù_»∞ qq^èŒ=ÚÅ∞QÆ =iÎOK«∞#∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ q^Œ∞º`ü ÑïHõ~°=ÚÅxflÜ«Ú [_»=ÚÖË.
J#QÍ `«=∞O`« `å=Ú Ñ¨xKÕÜ∞« =Ù. q^Œ∞º`«∞Î ™êxfl^èºŒ q∞zÛ#KÀ
XH˘¯Hõ¯ ÑïHõ~=° Ú XH˘¯Hõ¯ ~°H=õ ÚQÆ Ñ¨x KÕÜÚ « #∞. "≥q· ^èºŒ =Ú
ÑïHõ~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ =Ù#flkQÍx, q^Œ∞º`«∞ÎÜ«∞O^Œ∞ ÖË^Œ∞.
q^Œ∞º`«∞Î ZÑ¨C_»∞#∞ q^Œ∞º`ÕÎ.
J>Ë¡, r=Ùx ™êxfl^èŒº=Ú# J`«x „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ „Ñ¨Hõ$u
49
=iÎOK«∞K«∞O_»∞#∞. #iÎOK«∞K«∞‰õÄ_» #∞O_»∞#∞. JkÜ«Ú#∞

r=Ù_»∞ ã¨fiÉèÏ==Ú`À ãÖQÆ=∞=Ú <˘Ok#Ñ¨C_Õ.
ã¨fiÉèÏ==ÚÖ’ ãÖQÆ=Ú K≥O^Œ∞@KÕ`<« Õ J`«_∞» r=Ù_»∞.
ÖËxKÀ ^Õ=Ù_Õ. ^Õ=Ù_»∞ ãÖQÆ=Ú ÖËHõ ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞. „Ñ¨H$õ u
`«# QÆ∞}=ÚÅ`À JO`«ÜÚ « Je¡Hõ KÕÜÚ « #∞. QÆ∞}=ÚÅÖ’xH˜
ky# r=Ù_»∞ JÇ¨ÏOHÍiÜ≥∞ÿ KÕÜÚ « K«∞<åfl ##∞H˘#∞#∞.
ÖËxKÀ ã¨fiÉèÏ==Ú [_»"∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. `å#∞ KÕÜÚ« "å_»∞
HÍ_»∞. ã¨fiÉèÏ="Õ∞ KÕ~ÚOK«∞#∞. ã¨fiÉèÏ==Ú# HÍHõ~} ¬° K≥O^Œ∞@KÕ
r=Ù_»∞ |OkèOÑ¨|_»∞K«∞<åfl_»∞. `å<Õ KÕÜÚ « K«∞#fl@∞¡ „Éè=í ∞Ñ¨_∞»
K«∞<åfl_»∞. `«# Ü«∂^è•~°=ÚQÆ x[=Ú#‰õΩ QÆ∞}=ÚÅ∞ JO`«ÜÚ «
KÕÜÚ « K«∞#flq. `å#∞ Hõ~Î° HÍ^Œ∞. ™êH˜,∆ P^è•~°=Ú, „Ñ¨H$õ uH˜
PÅO|#=Ú. KÕÜÚ « #k =∂„`«=Ú „Ñ¨H$õ uÜÕ∞. Wk `≥eã≤#"å_»∞
`≥eã≤#"å_»∞. `≥eÜ«∞x"å_»∞ JÇ¨ÏOHÍi. J\ì̃"å_»∞ =¸_è®`«∞‡
_»x ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. (3–27)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
16
ã¨$+≤ì ~°™êÜ«∞#=Ú
`«`«Îfiq`«∞Î =∞Ç¨ÉÏÇ¨ÏŸ QÆ∞}Hõ~°‡ qÉèÏQÆÜ≥∂ó I
QÆ∞}ÏQÆ∞}Ë+¨µ =~°ÎO`« Wu =∞`åfi # ã¨[˚`Õ II 28
ã¨$+≤ì Ü«∞O`«Ü«Ú XHõ ~°™êÜ«∞#=Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨µx ™êxfl^èŒº
=Ú# „Ñ¨H$õ uâ◊‰Ωõ Å
Î ∞ ~°™êÜ«∞#=Ú K≥Ok, ã¨$+≤Qì Æ =iÎOK«∞K«∞#flq.
QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆ∞}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ JÇ¨Ïiflâ◊Å∞ ~°™êÜ«∞#=Ú
K≥O^Œ∞K«∂, ã¨$+≤Hì Í~°º=Ú #_»K∞« K«∞#flk. ã¨=∞ã¨=Î ∞QÆ∞ Hõ~‡° HÍO_»
QÆ∞}=ÚÅ #∞O_çÜÕ∞ Ñ¨Ù@∞ìK«∞#flk. JO^Œ∞KÕ r=Ù_»∞ ãÖQÆ=Ú
ÖËHõ gx Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨=iÎOz#KÀ =Ú‰õΩ_Î ∞» QÆ #∞O_»∞#∞. ãÖQÆ=Ú
Hõey#KÀ |^Œ∞ú_»QÆ∞#∞. ãÖQÆ=Ú ÖËHõ Hõ~°‡ ÖÏK«iOK«∞@ÜÕ∞
Hõ~‡° ÅÜ«∞O^Œ∞ H“â◊Å=Ú. ãÖQÆ=Ú =Å#<Õ r=Ù_»∞ ^ŒfiO^Œfi=Ú
Å‰õΩ z‰õΩ¯#∞.
x[=Ú#‰õΩ „Ñ¨Hõ$u ~°=∞}©Ü«∞`«, PHõ~°¬}©Ü«∞`« K«∂K«∞
"åxx |\˜ì Ü«ÚO_»∞#∞. ¢ã‘,Î Ñ¨Ù~°∞+¨ â◊s~°=ÚÅ∞QÆ Hõ#Ê@∞ìK∞« #flk
~°HõÎ=∂O™ê^Œ∞Å`À xi‡OK«|_ç# ~°∂Ñ¨=∞x `≥eã≤# r=Ù_»∞
51
qHÍ~°=Ú K≥O^Œ_∞» . ÖËxKÀ qHÍ~°=Ú K≥O^Œ∞#∞. PHõ~} ¬° =Ú#‰õΩ

Ö’#QÆ∞@ r=Ù#‰õΩ [~°∞QÆ∞K«∞#flkQÍx, PHõiO¬ K«∞ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú
„Ñ¨Hõ$uH˜ ÖË^Œ∞. ã¨$+≤ì PHõ~°¬}=ÚQÆ #∞#fl#∞, J\˜ì PHõ~°¬}=Ú#
Hõf`«=ÚQÆ #∞#fl"å~°∞ QÆÅ~°∞. PHõ~°¬}=Ú#‰õΩ Ö’<≥·#"å~°∞#∂
QÆÅ~°∞. D Éè^Ë =Œ Ú ãÖQÆ=Ú ÖË‰Ωõ O_»∞@, LO_»∞@ =Å# HõÅ∞QÆ∞
K«∞#flk. JãÖQÆ∞x ã¨$+≤ì PHõi¬OÑ¨ÖË^Œ∞ Hõ^•! ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞
Å\ì̃"å~°∞.
ãÖQÆ=Ú XHõ |ÅÇ‘Ï#`«. JãÖQÆ"∞Õ |Å=Ú. JãÖQÆ∞_»∞
=Ú‰õΩÎ_»∞. J`«_»∞ QÆ∞}=ÚÅ "åºáê~°=Ú# |_»_»∞. J\˜ì"å_Õ
Ü«∞^ä•~°÷=Ú#∞ `≥eã≤#"å_»∞. (3–28)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
17
ãÖQÆ=Ú – JãÖQÆ=Ú
„Ñ¨Hõ$`Õ ~°∞æ}ã¨=¸‡_è®ó ã¨[˚O`Õ QÆ∞}Hõ~°‡ã¨∞ I
`å#Hõ$`«û flq^À =∞O^•<£ Hõ$`«û flq #flqKåÅÜÕ∞`ü II 29
Hõ~‡° ãÖQÆ∞Å∞ QÆ∞}=ÚÅKÕ "≥∂Ç¨Ï=Ú K≥Ok ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=ÚÅKÕ xifi~å=∞=ÚQÍ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«ÚK«∞O^Œ∞~°∞. HÍ=∞=Ú
„Ñ¨^•è #=ÚQÍ P Hõ~‡° Å∞ ™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞. ã¨$+≤ì `«`fiÎ« =Ú `≥eã≤#
*Ï˝#∞Å∞ QÆ∞} ãÖQÆ=Ú ÖËHõ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=ÚÅKÕ HÍ~°º=ÚÅ∞
x~°fiiÎO`«∞~°∞. Hõ~=Î° º"Õ∞ „Ñ¨^•è #=ÚQÆ "åi HÍ~°º=ÚÅ∞ ™êQÆ∞#∞.
W~°∞ `≥QÆÅ"å~°∞ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«ÚK«∞O^Œ∞~°∞. HÍx Ñ¶ë`« "≥ÚHõ\˜
HÍ^Œ∞. "≥Ú^Œ\˜ `≥QÆ"å~°∞ ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ "≥∂Ç¨Ï=Ú K≥Ok, QÆ∞}
ãÖQÆ∞Öˇ· HÀiHõÜ∞Õ „Ñ¨^•è #=ÚQÆ Hõ~‡° Å <åK«iOz JO^Œ∞ |^Œ∞Å ú QÆ∞
K«∞<åfl~°∞. ~Ô O_»= `≥Q"Æ å~°∞ HÀiHõ |^Œ∞Å∞QÍ Hõ~=Î° º=Ú <å„â◊~ÚOz
Hõ~°‡Å∞ x~°fiiÎOK«∞@ =Å# ãÖQÆ^À+¨=Ú ÖËHõ r=# qÉèí∂ux
á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~°∞.
|∞kú=∞O`«∞Å∞ HÍ=∞=Ú, Hõ~°Î=º=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ qK«Hõ∆}
Hõey Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. Hõ~=Î° º=Ú#‰õΩ Ñ¶e¨ `«=∂ã≤OK«∞@ Ü«ÚO_»^∞Œ .
Hõ~=Î° º x~°fiÇ¨Ï}=Ú# HÍ=∞=Ú ÖË^∞Œ . HÍ=∞ºHõ~‡° Å∞ Hõ~Î°=º=ÚÅ∞
53
HÍ=Ù. =∂@, KÕ`«Å ‰õΩÑ¨„Hõq∞OK«∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ~°Î=º=∂ HÍ^• Jx

Ñ¨sHõ∆ KÕã¨∞H˘x K«∂ã≤#KÀ, HÍ=∞º"≥∂ Hõ~°Î=º"≥∂ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ
`≥eÜ«Ú#∞. W\˜ì Ñ¨sHõ∆ KÕã¨∞H˘#xKÀ |∞kú ÉèË^Œ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
=¸_è»`«fi=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. "≥∂Ç¨Ï=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. J*Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Hõ~‡° ÅÜ«∞O^Œ∞ =Ú#∞QÆ∞#∞ Jx
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~°Hõ=ÚÅ∞QÆ ÃÇÏK«ÛiOzÜ«Ú<åfl_»∞.
Hõ~=Î° º=Ú<Õ Pã¨H`Î˜ À x~°fiiÎOK«∞@ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ `≥eÑ≤# ã¨∞à◊√=Ù.
KÕÜ∞« =Åã≤#^•? KÕÜ∞« ^ŒÅz#^•? =Åã≤#^Õ J~Ú#KÀ Hõ+¨ì
#+¨ì=ÚÅ∞, [Ü«∂Ñ¨[Ü«∞=ÚÅ∞, ÖÏÉèí#+¨ì=ÚÅ∞ K«∂K«∞H˘#
#=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. KÕÜ«∞^ŒÅz#^≥·#KÀ ^ŒfiO^Œfi=Ú Å∞O_»∞#∞.
HÍ=Ù# „Ñ¨H$õ uÜ≥ÚHõ¯ QÆ∞}=ÚÅKÕ ã¨"∂≥ ‡Ç≤Ï`«∞Öˇ#· "å~°∞
HÍ=∞º Hõ~°‡ÖË KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. J@∞¡ KÕÜ«∞QÆ∂_»^Œx `≥Å∞Ñ¨Ù"å_»∞
`≥eã≤#"å_»∞ HÍ^Œ∞. Z@∞¡ KÕÜ«∞=Öˇ<À `≥Å∞Ñ¨Ù@ „Ñ¨^è•#=Ú.
HÍ=∞ºHõ~°‡ #∞O_ç Hõ~°Î=º Hõ~°‡‰õΩ „Hõ=∞â◊ó =∞o§OK«∞@ *Ï˝#∞Å∞
KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨x. ™ê=∂#º=ÚQÆ ÑÖ_ç`«∞Å∞, „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
KÕÜ«∞‰õÄ_»xq `≥Å∞Ñ¨Ù@ Z‰õΩ¯=QÆ [~°∞QÆ∞#∞. KÕÜ«∞=Åã≤#
^•xÜ«∞O^Œ∞ ~°∞z HõeÊOz, KÕÜ∞« ^ŒÅz# "åx #∞O_ç „Hõ=∞=ÚQÆ
`«Ñ≤ÊOK«∞@ *Ï˝#∞Å∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨x. JOuÜÕ∞
QÍx Hõ~‡° =Ú ãÖQÆ=Ú HõeyOK«∞#x ÉèÜ í ∞« ÃÑ@ì~å^Œ∞. Hõ~‡° =Ú
HÍ=∞º"≥∞ÿ#KÀ ãÖQÆ=ÚO_»∞#∞. Hõ~°Î=º"≥∞ÿ#KÀ J#∞Éèí∂u
Ü«ÚO_»∞#∞.
N~å=Úx rq`«=Ú Hõ~=Î° º x~°fiÇ¨Ï}=Ú#‰õΩ „Ñ¨=∂}=Ú.
J`«_»∞ ãÖQÆ=ÚÖËHõ Hõ~°Î=º=Ú#∞ x~°fiiÎOz<å_»∞. (3–29)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
18
â◊~°}ÏQÆu
=∞~Ú ã¨~åfi}˜ Hõ~å‡}˜ ã¨#flº™êº^è•º`«‡ KÕ`«™ê I
x~åj ifl~°‡"≥∂ Éèí∂`åfi Ü«Ú^èŒºã¨fi qQÆ`«[fi~°ó II 30
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ Hõ~‡° ÅÜ«∞O^Œ∞ â◊~}° ÏQÆu =∂~°=æ Ú#∞ ‰õÄ_»
#OkOz<å_»∞. ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ ã¨#ºã≤Oz, Pâß
=∞=∞HÍ~°=Ú ÖËHõ, x~°fiiÎOK«∞K«∞O_»∞=∞x P^ÕtOz<å_»∞.
'ã¨~°fiO N Hõ$ëê‚~°Ê}=∞ã¨∞Î—, '„|Ç¨‡~°Ê}=∞ã¨∞Î— J#∞ Ñ¨^Œ=ÚÅ∞
q#∞K«∞<Õ Ü«Ú<åfl=Ú. ~Ô O\˜Ü∞« ~°=÷ Ú XHõ>.Ë KÕÜÚ « @Ü«∞O^Œe
ã¨∞à◊√=ÙÅ∞ |∞kú|Å=ÚKÕ „QÆÇ≤ÏOK«∞@ ã¨∞à◊√=Ù HÍ^Œ∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ qzH˜`«û Ü«ÚO_»QÆÅ^Œ∞. KÕÜ«∞=Åã≤#^•,
KÕÜ«∞^ŒÅz#^• J#∞#k ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ `ÕÅ^Œ∞. JÑ¨Ù_Õq∞
KÕÜ«∞=Öˇ#∞? W\˜ì „Ñ¨â◊flÅ∞ #~°∞Å‰õΩ ã¨Ç¨Ï["Õ∞. KÕÜ«∞=Åã≤#k
HÍxKÀ Hõ~‡° Ñ¶Å ¨ "Õ∞~°Ê_»∞<Õ"∂≥ , KÕÜ∞« =Åã≤#k KÕÜ∞« ‰õΩO_ç#KÀ
JO^Œ∞O_ç ‰õÄ_» Ñ¶ë`«=ÚÅ∞ U~°Ê_»∞<Õ"≥∂. KÕÜ«∞=Öˇ<å?
=Å^•? J#∞ „Ñ¨âfl◊ Å∞ Ñ¨Ù@ì=K«∞Û#∞. ^è~Œ ‡° A˝xHÔ #· #∂ ãÖHõ@=Ú
55
HõeyOK«∞ ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ∞ Ñ¨Ù~å}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ HÀH˘Å¡Å∞QÍ

#∞#flq. W\˜ì ã¨=∞Ü«∞=Ú# qzH˜`«û Hõ#fl ^≥·==Ú#‰õΩ
ã¨=∞~°Ê}=ÚK≥Ok, `Àz#k KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ â◊~°}º=Ú. HÍx
â◊~°}ÏQÆu =∂~°æ=Ú#‰õΩ ^≥·==Ú Ô~O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ <Õ~°Ê~°z
<å_»∞. Pâ◊, "≥∂Ç¨Ï=Ú J#∞#q ^ŒiKÕ~h° Ü«∞Hõ `Àz#k ^≥"· å~°Ê}
|∞kú`À KÕÜ«Ú@.
J~°∞˚#∞_»∞ qK«Hõ∆}ÏÑ¨~°∞_Õ. ^èŒ~°‡Ñ¨~°∞_Õ. Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}
=Ú# K≥^Œ~°x"å_»∞. J\˜ì"åxˆH Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞=Öˇ<å? =^•Ì
J#∞ „Ñ¨â◊fl Ñ¨Ù\˜ì#k. J@∞¡ Ñ¨Ù@∞ì@‰õΩ HÍ~°}=Ú Ñ≤`å=∞Ç¨ïx
Ü«∞O^Œ∞, QÆ∞~°∞=Ù #O^Œ∞QÆÅ "≥∂Ç¨Ï"Õ∞. W`«~∞° Å#∞ ãÖÇ¨ÏiOK«∞@
Hõ`_« ∞» ãÖã≤^∞Œ _ú .Õ HÍx `å`«Ü∞« O^Œ∞ "≥∂Ç¨Ï=Ú =Å# Hõ~=Î° º=Ú#
K≥^~ÔŒ #∞. Uq∞Ü«Ú áêÅÊ_»Hõ K«uH˜ÅÑ¨_#≥ ∞. J\˜ì "≥∂Ç¨Ï|^Œ∞xú H˜
Hõ~=Î° º=Ú#∞ QÆ∂iÛ q=iOz##∂ Jk Ü«∞O^Œ^∞Œ . JO^Œ∞=Å#
â◊~}° ÏQÆu =∂~°=æ Ú#∞ ^≥=· =Ú É’kèOÑ¨=Åã≤ =zÛ#k. #~°∞ÅH˜\ì˜
ãÖHõ@=ÚÅ∞ ã¨Ç¨Ï["Õ∞. J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^≥·"å~°Ê}=ÚQÆ
HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞@ ~ÚK«@ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. Hõ~‡° =∂~°=æ Ú#
^≥·=q∞K«∞Û `«∞k Ñïëê¯~° q∞kÜÕ∞. ÉèÏ~°=Ú ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ·
"Õã≤ Pâß"≥∂Ç¨Ï=ÚÅ∞ ÖËHõ `Àz#k KÕÜÚ « @ J#∞#k ã¨∂„`«=Ú.
(3–30)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
19
â◊~°}ÏQÆu ã¨∂`«„=ÚÅ∞
ÔÜÕ∞ "Õ∞ =∞`« q∞^ŒO x`«º =∞#∞u+¨ªOu =∂#"åó I
„â◊^•ú=O`À-#ã¨∂Ü«∞O`À =ÚK«ºO`Õ `Õ-Ñ≤ Hõ~°‡aèó II 31
â◊~°}ÏQÆu =∂~°æ=Ú#∞ `≥eÑ≤# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞iÔ~O_»∞

xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» ã¨∂zOK«∞K«∞<åfl_»∞. "≥Ú^Œ\˜ xÜ«∞=∞
=ÚÅ∞ Pâ◊#∞, "≥∂Ç¨Ï=Ú#∞ =^Œe Hõ~‡° =Ú#∞ ã¨=∞~°Ê} |∞kú`À
x~°fiiÎOK«∞@. =∞iÔ~O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ „â◊^Œú Hõey Jã¨∂Ü«∞
ÖË‰õΩO_»∞@QÆ `≥eÑ≤<å_»∞. J#QÍ ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞~°Ê}=Ú
KÕã¨∞H˘x `«# |∞kúH˜ `Àz#k `å#∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ "≥Ú`«Î=Ú
<åÅ∞QÆ∞ xÜ«∞=∞=Ú bÜ«∞|_ç#q.
1. "≥∂Ç¨Ï=Ú ÖË‰õΩO_»∞@.
2. Pâ◊ Ñ¨_»‰õΩO_»∞@.
3. Jã¨∂Ü«∞ ÖË‰õΩO_»∞@.
4. „â◊^Œú HõeyÜ«ÚO_»∞@.
57
ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ ã¨~°fiHõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞, ã¨~°fi

HÍÅ=ÚÅO^Œ∞ áê\ÕK«∞@ â◊~°}ÏQÆu HÍQÆÅ^Œ∞. ''x`«ºO
J#∞u+¨ªOu—— J#∞@Ö’ ZÅ¡Ñ¨C_»∞#∂ J#∞ãïOK« =Öˇ#x
ÃÇÏK«ÛiHõ. J@∞¡ x~°fiiÎOK«∞ "åxx ^≥·="Õ∞ #_»∞Ñ¨Ù#∞. `«##∞
â◊~°}∞á⁄Ok# "åxx `å<Õ ~°H˜∆OK«∞#x, "≥∂Hõ∆=Ú xK«∞Û#x
^≥·==Ú Ü≥ÚHõ¯ "åQÍÌ#=Ú. D =∂~°æ=Ú#‰õΩ ^≥·==Ú#O^Œ∞
ÑïÑ¨Ó~°‚ qâßfiã¨"Õ∞ Ñ¨Ù<åk. Jk J~°∞^Œ∞.
„Ñ¨ã¨∞Î`«HÍÅ=Ú# â◊~°}ÏQÆu `«=∞ Pâ◊Å#∞, HÀiHõÅ#∞
f~°∞ÛH˘#∞@ˆH Pã≤Î‰õΩÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. gi „â◊^ŒúÜ«Ú#∞
JO`«O`« =∂„`«"Õ∞. J#ã¨∂Ü«∞`«fi=Ú Jã¨ÖË Hõ~°=Ù. "Õ∞=Ú
QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ, ^≥=· =Ú#‰õΩ â◊~}
° ÏQÆu K≥Ok<å=Ú J#∞K«∞O^Œ∞~°∞.
J\˜ì"å~°∞ ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ QÆ=∞xOK«∞K«∞<åflˆ~"≥∂
ÑïjeOK«∞H˘#=Öˇ#∞. (3–31)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
20
ZOÑ≤Hõ
ÜÕ∞ `Õfi`« ^ŒÉèíºã¨∂Ü«∞O`À <å#∞u+¨ªOu "Õ∞ =∞`«"£∞ I
ã¨~°fi*Ï˝# q=¸_è®O ™êÎ<£ qkú #ëêì # KÕ`«ã¨ó II 32
|∞kú=∂O^Œ∞ºÅ‰õΩ Hõ~°Î=º"Õ∞^À, HÍ=∞"Õ∞^À `≥eÜ«∞^Œ∞.

HÍ=∞"Õ∞ Hõ~°Î=º=∞x x~°fiiÎOK«∞@=Å# "å~°∞ |OkèOÑ¨|_»∞
K«∞<åfl~°∞. |∞kú=∞O`«∞Å‰õΩ Hõ~°Î=º=Ú ã¨∂\˜QÆ QÀK«iOK«∞#∞.
"å~°∞ ^•x<Õ PK«iO`«∞~°∞. HÍ=Ù# |∞kú=∂O^Œ∞ºÅ H˘~°‰õΩ
^≥·==Ú Hõ~°∞}`À â◊~°}ÏQÆu =∂~°æ=Ú#∞ "åQÍÌ#=Ú KÕÃã#∞.
|∞kú ##∞ãïOÑ¨ ÖËx"å~°∞ ^≥·==Ú <å„â◊~ÚOK« =K«∞Û#x
`≥eÑ≤<å_»∞. |∞kú „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú HÍHõ, â◊~°}ÏQÆu #K«ÛHõ „|`«∞‰õΩ
r=ÙÅ=∂@ ÜÕ∞q∞?
`«=∞#∞ `å"≥∞ÿ<å L^ŒúiOK«∞H˘#=Öˇ#∞ ÖË^• ã¨=∞ã¨Î=Ú
#∞O_ç L^ŒúiOK«∞ "åxx „áêi÷OK«∞K«∂ â◊~°}=Ú á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
Ô~O_»∞#∞ KÕÜ«∞x "åix Z=~°∞ ~°H˜∆OÑ¨ QÆÅ~°∞? Z=~°∞#∂
~°H˜∆OÑ¨ÖË~°∞.
59
''Hõ~=Î° º=Ú#∞ x~°~‚ ÚOK«∞H˘#∞K«∞ KÕÜÚ « =Ú ÖË^• <Õ#∞

K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕÜ«Ú=Ú.—— Jx J~°∞˚#∞x`À NHõ$+¨µ‚_»∞ ÑëH˜<å_»∞.
h Hõ~°Î=º=Ú ãïÜ≥ÿ∞#k JQÆ∞KÀ Jk x#∞fl |OkèOK«^Œ∞.
ãïÜ«∞QÆ∞ x~°Ü ‚ ∞« =Ú KÕã∞¨ H˘#ÖË#xÑ≤Oz#KÀ, <å x~°Ü
‚ ∞« =Ú#∞
áê\ÕK«∞=Ú. JÑ¨C_»∞ h ÉÏ^èŒº`« <å^Õ. Ô~O_çO\˜x HÍ^Œ#flKÀ
#+¨Ñì _¨ ∞» @ `«ÑÊ¨ ^Œ∞. J@∞ÃÑ·# h ~Ú+¨=ì Ú Jx ^≥=· =Ú J~°∞#˚ ∞x
^•fi~å #~°∞Å‰õΩ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘#=K«∞Û#x
#~°∞xˆH x~°‚Ü«∞=Ú =^Œe<å_»∞. (3–32)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
21
xQÆ„Ç¨Ï=Ú – J#∞QÆ„Ç¨Ï=Ú
ã¨^Œ$â◊O KÕ+¨ì`Õ ã¨fi™êºó „Ñ¨Hõ$`Õ~ü *Ï˝#"å #Ñ≤ I
„Ñ¨Hõ$uO Ü«∂Ou Éèí∂`åx x„QÆÇ¨Ïó HÕ Hõi+¨ºu II 33
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ |∞kúxHÍx, `«##∞HÍx P„â◊~ÚOz Hõ~‡° =Ú#∞
KÕÜ∞« =∞x `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞ =∞iÜ≥ÚHõ =ÚMÏºOâ◊=Ú#∞ Pq+¨¯iOK«∞
K«∞<åfl_»∞. Wk `≥eã≤#KÀ ^≥·==Ú#‰õΩ â◊~°}ÏQÆuÜÕ∞ =∂~°æ=∞x,
W`«~° =∂~°æ=ÚÅ∞ Ñ¨Ó~°‚„âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ=Ú HÍ^Œx `≥eÜ«Ú#∞.
Wk `≥eÜ«Ú@ =ÚYº=Ú.
ZO`« *Ï˝#=O`«∞_≥·##∞ „Ñ¨Hõ$uÖ’x "å_ÕQÆ^•! „uQÆ∞}
=ÚÅ H©=e"å_»∞ r=Ù_»∞, P=e"å_»∞ ^Õ=Ù_»∞. „Ñ¨Hõ$u#∞O_ç
Ñ¨Ù\ì̃# r=ÙÅ∞ „Ñ¨H$õ ux ^•@ÖË~∞° . `«=∞ „Ñ¨H$õ uH˜Ö’<≥· =∂„`«"∞Õ
rqOK«QÆÅ~°∞. *Ï˝#=O`«∞_≥·##∂ ~ÚOuÜÕ∞ ã¨∞=∂, Jx
NHõ$+¨µ‚_»∞ ÃÇÏK«ÛiOK«∞K«∞<åfl_»∞. HÍ=Ù# „Ñ¨Hõ$ux ^•@∞@‰õΩ
^≥·==ÚÜ≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú, „Ñ¨Hõ$uÜ≥ÚHõ¯ Hõ~°∞}Ü«Ú
=ÚYº=Ú. Ô~O_»∞#∂ XHõ\˜ÜÕ∞. „|Ç¨Ï‡, ~°∞„^Œ∞_»∞, WO„^Œ∞_»∞
=O\˜ Ö’HõáêÅ‰õΩÅ∞ ‰õÄ_» „Ñ¨Hõ$u=∂Ü«∞Ö’ Ñ¨_ç#"åˆ~. á⁄~°
61
áê@∞¡ KÕã#≤ "åˆ~. =∞~°Å ^≥"· å#∞„QÆÇÏ¨ =ÚKÕ`,« `«=∞ ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞
xezi. WHõ =∂#=ÙÅO^Œe *Ï˝#∞ÖˇO`«? "åi x„QÆÇ¨Ï"≥∞O`«?
ÉèíQÆ=O`«∞x J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú#ÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOÑ¨=Öˇ#∞ QÍx, x„QÆÇ¨Ï
=∂~°=æ Ú ##∞ãïOK«∞@ HÍ^Œ∞. =∞<À ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „Ñ¨H$õ u
Ü«∞nè#=Ú# #∞#flq. `«# Ü«∞nè#=Ú# Ü«Ú#fl=x ÉèÏqOK«∞
"å_»∞ Jq"ÕH˜, JÇ¨ÏOHÍi. JO^Œ∞=Å# z=~°‰Ωõ q∞QÆ∞Å∞#k
â◊~}° ÏQÆu =∂~°"æ ∞Õ . `«=∞#∞, `«=∞ rq`«=Ú#∞, `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∞
=ÚÅ#∞ ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊOz, J`«x
J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú H˘~°ˆH rqOK«∞@ Hõ~°‡ ãÖQÆ=ÚÖËx =∂~°æ=Ú.
JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú#‰õΩ Ö’|_çÜ∞Õ |∞kú Ñ¨xKÕÜÚ « #∞. JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú
„Ñ¨Hõ$uH˜ Ö’|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. J#QÍ QÆ∞}=ÚÅ‰õΩ Ö’|_ç
Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# *Ï˝xÜ≥ÿ∞##∂, ^≥·==Ú#‰õΩ â◊~°}
=∞#=Åã≤#^Õ. =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞.
nx=Å# `≥eÜ«∞=Åã≤# =ÚMÏºOâ◊"∞Õ =∞#QÍ, ã¨=∞ã¨=Î Ú
#O^Œ∞ ^≥=· zO`«# ÃÑOK«∞H˘#∞@ÜÕ∞QÍx, ''HÍ=∞=Ú áê~°„^ÀÅ∞_»∞,
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ x„QÆÇ≤ÏOÑ¨Ù_»∞, ã¨^•ƒù==ÚÖË Hõey
Ü«ÚO_»∞_»∞, ã¨¢`«Ê=~°#Î "Õ∞ P„â◊~ÚOÑ¨Ù_»∞—— Jx x<å^Œ=ÚÅ∞
KÕÜÚ « K«∞, É’^èÅ
Œ ∞ KÕã#≤ KÀ Jq Ü«∞xflÜ«Ú x~°∞Ñ¨Ü∂≥ QÆ=ÚÅ∞.
„Ñ¨Hõ$u =â◊√ÅQÆ∞@KÕ`« Z=fi~°∞#∂ x~°fiiÎOÑ¨ÖË~°∞. ^≥·==Ú <å„â◊
~ÚOÑ¨Ù_»∞, ^≥=· zO`«#=Ú ÃÑOK«∞H˘#∞_»∞, J#∞~°H`Î˜ À Éèlí OÑ¨Ù_»∞,
^≥·==Ú#∞ HÍq∞OÑ¨Ù_»∞, „¿Ñq∞OÑ¨Ù_»∞ J#∞ "åHõº=ÚÅ∞ ÃÑ·
x<å^Œ=ÚÅ Hõ#fl q∞#flQÆ Ñïëê¯~° =∞OkOK«∞#∞. (3–33)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
22
WOk„Ü«∞ ã¨$+≤ì – ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞

WO„kÜ«∞ ¿ãºO„kÜ«∞ ™êºˆ~÷ ~åQÆ^Õfiëœ =º=ã≤÷`Ò I
`«Ü≥∂~°fl =â◊ =∂QÆKÕÛù`åÎ Ç¨Ïºã¨º ÑïÑÖkè<Ò II 34
ã¨$+≤ì x~å‡}=Ú# WO„kÜ«∞ã¨$+≤ì XHõ „Ñ¨^è•# Ñ¶¨∞@ì=Ú.
WO„kÜ«∞=ÚÖË ÖËxKÀ =∂#=Ù_»∞ |Ç≤Ïó„Ñ¨ÑÖK«=Ú`À „Ñü
ã¨ÊOkOK«ÖË_»∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å<Õ ~°∞z, ã¨Ê~°≈, "åã¨#,
K«∂Ñ¨Ù, qxH˜_ç J#∞ÉèíqOK«∞K«∞<åfl_»∞. ^ÕÇ¨Ï áÈ+¨}‰õΩ, ^ÕÇ¨Ï
~°H}
∆õ ‰õΩ `«Q∞Æ =∂„`«=Ú ^ÕÇ¨ #∞Éè∂í uH˜ WO„kÜ«∞=Ú Å=ã¨~=° Ú.
WO„kÜ«∞=ÚÖË ÖËxKÀ =∂#=Ù_»∞ `«# â◊s~°=Ú#∞ `å#∞QÆ
áÈ+≤OK«∞H˘#ÖË_∞» . ~°HO∆˜ K«∞H˘#ÖË_∞» . ^ŒâOı „kÜ«∞=ÚÅ∞ „Ñ¨K`Õ ã« ¨
„Ñ¨[˝Å∞. Jq ~°∞„^Œ∞x P[˝QÍ WO„kÜ«∞=Ú ÅO^Œ∞ Ñ¨xKÕÜ«Ú
K«∞#flq. D „Ñ¨[˝Å∞ k=º=ÚÅ∞.
ã¨$+≤Ü
ì ∞« O^Œ∞ WO„kÜ«∂~°=÷ Ú Å∞#flq. =∂#=ÙxÜ«∞O^Œ∞
WO„k Ü«∞=Ú Å∞#flq. WO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ ^•fi~å ^ÕÇÏ¨ ÑïáÈ+¨},
`«^Œ#∞Éèí∂u HÍqOK«∞H˘#=K«∞Û#∞. ~°∞zÖËxKÀ =∂#=Ù_»∞
63
Éèí∞lOK«∞<å? Éèí∞lOz ^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ áÈ+≤OK«∞@ Hõ~°Î=º=Ú.

JO^Œ∞Å‰õΩ ~°∞z ãÖ^è•#Hõ~°Î. Éèí∞lOK«∞@‰õΩ ~°∞z HÍx, ~°∞z
H˘~°‰õΩ Éè’[#=Ú HÍ^Œ∞. Ç≤Ï`«=Ú#∞ q∞`«=ÚQÆ Éèí∞lOÑ¨Ù=∞x
P^Õâ=◊ Ú. q∞u g∞i#KÀ Ç≤Ï`«=ã¨∞=Î Ù q+¨=∞QÆ∞#∞. W>Ë¡ ~Ú`«~°
WO„kÜ«∞=ÚÅ q+¨Ü«∞=Ú# ‰õÄ_»#∞ q∞ug∞i #Ñ¨Ù_≥Å¡ fÑ≤
J#∞Éèí==Ú KÕ^Œ∞QÆ =∂~°∞#∞. PÇ¨~°=Ú =Å# Ñ¨Ù+≤ì=O`« "≥∞ÿ#
â◊s~°=Ú#∞ U~°Ê~°K«∞H˘#=K«∞Û#∞. PÇ¨~°=Ú =Å# J<å~ÀQÆº
=Ú#∞ ‰õÄ_» á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. W@∞¡ q∞ug∞i#Ñ¨Ù_≥Å¡ ^ŒfiO^•fi#∞
Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞#∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ zH˜¯#KÀ |O^èŒ=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. |O^èŒ=ÚÅ∞ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ HõeyOK«∞#∞. ã¨~°fi
q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ q∞u XHõ =∂~°æ=Ú. q∞u `«Ñ≤Ê#KÀ QÆu
`«Ñ¨C#∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÖË =∂#=Ù#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅx ^≥·==Ú ÃÇÏK«Û
iOK«∞K«∞<åfl_»∞. "åx HÕ„kÜ«∞=ÚÅ∞ =ÚY^•fi~°=ÚÅx `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl_»∞. (3–34)
w`ÀÑ¨x+¨`ü
23
ã¨fi^èŒ~°‡=Ú
„âıÜ«∂<£ ã¨fi^èŒ~À‡ qQÆ∞}ó Ñ¨~°^èŒ~å‡ `«ûfi#∞+≤ª`å`ü I
ã¨fi^èŒˆ~‡ x^èŒ#O „âıÜ«∞ó Ñ¨~°^èŒ~À‡ ÉèíÜ«∂=Ç¨Ïó II 35
„Ñü =∂#=Ù#‰õΩ `«#^≥#· ã¨fiÉèÏ==Ú XHõ\˜ Ü«ÚO_»∞#∞.
`«^Œ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# HÍ~°º=Ú#O^Œ∞ x=∞QÆfl"≥∞ÿ#KÀ „âıÜ«∞ã¨∞û
HõÅ∞QÆ∞#∞. ÖËxKÀ ÉèíÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. H˘O^ŒiH˜ Láê^è•ºÜ«∞
=$uÎ #K«∞Û#∞. H˘O^ŒiH˜ Ñ¨k=∞Okx ~°H˜∆OK«∞@ #K«∞Û#∞.
H˘O^ŒiH˜ "åºáê~°=Ú #K«∞Û#∞. =∞iH˘O^ŒiH˜ â◊s~° „â◊=∞ #K«∞Û#∞.
`«#‰õΩ `å#∞QÆ ÑïjeOK«∞H˘x K«∂z#KÀ `«# „Ñ¨=$uÎ ˆHq∞
#K«∞Û<À `«#‰õΩ `≥eÜ«∞QÆÅ^Œ∞. ^•x<Õ „â◊^Œú`À x~°fiiÎOz#KÀ
„âıÜ«∞ã¨∞û HõÅ∞QÆ∞#∞. P#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞.
J@∞¡HÍxKÀ Ñ¶¨∞~°¬}Å∞, ÉèíÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆ=Ú# =∂#=Ù_»∞ ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ |\˜ì
HÍ~°º„Hõ=∞=Ú <Õ~Ê° ~°K∞« H˘#∞@ =∞~°z<å_»∞. _»|∞ƒ#∞ |\ì̃ Ñ¨x
Ü≥∞#∞flH˘#∞K«∞<åfl_»∞. Uk Ü≥∞‰õΩ¯= _»|∞ƒxK«∞Û<À Jk
65
KÕÜ∞« =Öˇ#x `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ‰õÄ_» „áÈ`«ûÇ≤ÏO`«∞~°∞. „Ñ¨=$uÎx |\˜ì

=$uÎ x~°‚Ü«∞=Ú [~°∞QÆ∞@ÖË^Œ∞. ^èŒ<å~°˚#=Ú, ãÖÑ¶¨∞=Ú#O^Œ∞
H©i,Î Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú HõeyOK«∞#q KÕÜÚ « @ˆH „Ñ¨=iÎOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
Ñ¶¨∞~°¬}=Ú# H˜kÜÕ∞ =¸Å=Ú.
W+¨ì=ÚÖËHõ _»|∞ƒ H˘~°‰õΩ L^ÀºQÆ=Ú KÕÜ«Ú"å~°∞,
~Ú+¨ì=Ú ÖËHõáÈ~Ú##∞ Láê^è•ºÜ«∞ =$uÎÜ«∞O^Œ∞#fl "å~°∞,
J>Ë¡ "åºáê~°∞Å∞, ~°Hõ∆}ÏkèHÍ~°∞ Å∞<åfl~°∞. Z=ix „Ñ¨tflOz##∞
"å~°∞ KÕÜ«Ú Ñ¨#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "åiH˜ `«$Ñ≤Î ÖË^Œ∞. P#O^Œ=Ú
ÖË^Œ∞. g∞^Œ∞ q∞H˜¯e ÉèíÜ«∞=ÚO_»∞#∞. ‰õΩâ◊Å=∂ Jx „Ñ¨tflOz
#KÀ „uHõ~°}â◊√kúQÆ Z=fi~°∞#∞ ‰õΩâ◊Å=∞x K≥Ñ¨ÊÖË~°∞.
`«# „âıÜ∞« ã¨∞û `«#‰õΩ QÆÅ ^è#Œ =ÚÃÑ· Ü«∂^è•~°Ñ_¨ ç Ü«Ú#fl^Œx
„Éèí=∞Ñ¨_ç J\˜ì ^èŒ<å~°˚#‰õΩ gÅ∞QÆ#∞O_»∞ =$uÎ`À =Ú_çÑ¨_ç Jk
`«# „Ñ¨=$uÎH˜ q~°∞^Œú=∞QÆ∞@ =Å# Ñ¶¨∞~°¬}=Ú K≥O^Œ∞K«∞, ÉèíÜ«∞
Ñ¨_»∞K«∞, ~ÀQÆ=ÚÅ∞ `≥K«∞ÛH˘#∞K«∞ #tOK«∞K«∞<åfl~°∞.
^èŒ<å~°̊# „Ñ¨^è•#=∞QÆ∞@ XHõ HÍ~°}=Ú HÍQÆ, `«# Ñ¨xHõ#fl
á⁄~°∞QÆ∞"åx Ñ¨x ÉÏQÆ∞#fl^Œx =∞iÜ≥ÚHõ „Éèí=∞ Ü«∞QÆ∞K«∞#flk.
HÀu Ñ¨x HÀu KÕÜ«∞=Öˇ#∞, =„_»OyÑ¨x =„_»Oy KÕÜ«∞=Öˇ#∞
J#∞ ã¨∂„`«=Ú „Ñ¨^•è #=Ú. ‰õΩHõ¯ Ñ¨x ‰õΩHõ¯ KÕÜ∞« =Öˇ#∞, QÍ_ç^Œ
Ñ¨x QÍ_ç^Œ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. `«# Ñ¨xHõ#fl ‰õΩHõ¯Ñ¨x ÉÏQÆ∞#fl^Œx
QÍ_ç^Œ ‰õΩHõ¯Ñ¨x KÕã≤ ÉèíOQÆÑ¨_ç#k. Q˘Ñ¨Ê‰õΩ XHõ HÀu =„_»Oy
w`ÀÑ¨x+¨`ü
Ñ¨xKÕã≤, „áê}ãÖHõ@=Ú `≥K«∞Û‰õΩ#flk. „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú =∂#=ÙÅ

„Ñ¨=~°Î#=Ú ~ÚO`«Hõ#fl L`«Î=∞=ÚQÆ #∞#fl^Œx K≥Ñ¨ÊÖË=Ú Hõ^•!
„Ñ¨=$uÎKÕ J~°∞˚#∞_»∞ Ü≥∂^èŒ∞_»∞. ^èŒ~°‡~°Hõ∆‰õΩ_»∞. g~°∞_»∞.
^èŒ~°‡~°Hõ∆}=Ú KÕÜ«∞Hõ =∞iÜÕ∞q∞ KÕã≤##∞ J`«_»Ñ¨Ç¨ã¨º=Ú
áêÅQÆ∞#∞. JÑ¨Ç¨ã¨º=∞QÆ∞@ =∞Ç¨g~°∞#‰õΩ =∞~°}=ÚHõ#fl
^Œ∞~°ƒù~°=Ú. Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞#∞O_ç áêiáÈ~Ú<å_»x #Å∞QÆ∞~°∂
#qfi#KÀ J~°∞˚#∞_»∞ „|`«∞HõÖË_»∞. Ñ≤iH˜"å_»x ¿ÇÏà◊# KÕã≤#KÀ
ÉèíiOK«ÖË_»∞. ^èŒ~°‡~°Hõ∆} KÕÜ«∞x áêÑ≤ JxÑ≤OK«∞H˘x#KÀ
„|`«∞Hõ_»∞. J`«xH˜ ™êfiaè=∂#=Ú "≥∞O_»∞. J\˜ì"å_»∞ <Õ#∞
Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞#∞, `«Ñ¨ã¨∞û#‰õΩ áÈÜ≥∞^Œ#∞ Jx Ñ¨Å∞‰õΩ@
"≥∂Ç¨Ï=Ú =Å# Hõey#k. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨fi^èŒ~°‡"Õ∞ „âıÜ«∞ã¨∞û,
JO^Œ∞ =∞~°}O˜ z##∞ â◊√Éè"í ∞Õ . J^è~Œ ‡° =Ú x#∞fl #tOÑ¨*Ü
Ë Ú
« #∞
Jx `≥eÑ≤<å_»∞.
ÉèíQÆ=næ`«Ü«∞O^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨|_ç# J`«ºO`« „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#
ã¨∂„`«=ÚÅÖ’ ã¨fi^è~Œ ‡° =Ú XHõ\˜. Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û#O^Œ∞
ã¨fi^èŒ~°‡=Ú `≥eã≤, =$uÎ <≥OK«∞‰õΩ#fl"å_»∞ ^èŒ#∞º_»∞. (3–35)
67
24
JyflHÍ~°º=Ú
™ê=∂#º =∂#=Ù_»∞ HÍ=Öˇ#x áêÑ¨=Ú KÕÜ«∞_»∞. HÍx
ã¨fiÉèÏ==Ú |Å=ÚQÆ PHõiO¬ z J`«xKÕ áêÑ¨=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞
K«∞O_»∞#∞. áêÑ¨=Ú KÕÜ«ÚK«∞O\˜x Jx `≥eã≤Ü«Ú JO^Œ∞O_ç
|Ü«∞@Ñ¨_»ÖË_»∞. nxH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞? Jx J~°∞˚#∞_»∞
„Ñ¨tflOz<å_»∞.
x[=Ú#‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨=∂^è•#=Ú ~ÚzÛÜÕ∞
Ü«Ú<åfl_»∞. `≥eÑ≤##∞ =∞~°K«∞@ =∂#= ã¨Ç¨Ï[=Ú. =∞~°Å
`≥Å∞Ñ¨Ù@ Láê^è•ºÜ«ÚÅ ^èŒ~°‡=Ú. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ^èŒ~°‡=Ú.
QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆ∞}=ÚÅ`À „Ñ¨=iÎOK«∞#xÜ«Ú, „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}=Ú
ÅKÕ "≥∂Ç¨ÏÑ¨_»∞@ ã¨Ç¨Ï[=∞xÜ«Ú, *Ï˝#∞Å∞ Ãã·`«=Ú QÆ∞}Ï
Hõ~°¬}=Ú HÍ~°}=ÚQÆ x„QÆÇ¨Ï=Ú#∞ HÀÖ’Ê=Ù^Œ∞~°xÜ«Ú `≥eÑ≤
Ü«Ú<åfl_»∞. =∞~°Å „Ñ¨tflOK«∞@KÕ ÉèíQÆ=O`«∞ _ç@¡#∞K«∞<åfl_»∞.
QÆ∞}=ÚÅÖ’ "≥Ú^Œ\˜k ~°[ã¨∞û. Jk ~ÚK«Ûù#∞
HõeyOK«∞#∞. PHõ~°¬}#∞ HõeyOK«∞#∞. HÀiHõ HõeyOK«∞#∞. nx
w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞iÜ≥ÚHõ <å=∞"Õ∞ HÍ=∞=Ú. HÍ=∞=Ú#∞ qK«H} ∆õ `À x~°fiiÎOK«∞

H˘#=Öˇ#∞. qK«Hõ∆}‰õΩ |∞kú Ü«∂^è•~°=Ú. =∞#∞+¨µºx |∞kú
Hõ~å‡nè#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# Jk JHõ¯~°‰õΩ ~å^Œ∞. JO^Œ∞
=Å# ^≥·==Ú |∞kú `«#Ü«∞O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_»=Öˇ#∞. ^•xH˜ ^≥·="Õ∞
â◊~°}º=Ú. ãïÜ«∞QÆ∞ ^≥·"å~å^èŒ#=Ú =∞#Ü«∞O^Œe ^≥·=|∞kú
Hˆ O„^Œ=Ú#∞ "Õ∞ÖÁ¯Å∞Ê#∞. Jk ^è~Œ ‡° =Ú#ÔH· „"≥Úyæ Ü«ÚO_»∞#∞.
JÑ¨Ù_®Hõ~} ¬° Å∞ Ñ¨xKÕÜ∞« =Ù. HÍ=Ù# ^≥"· å~å^è#Œ =Ú#‰õΩ Ñ¶Å ¨ „â◊√u
|∞kú „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú. |∞kúÜ«∞O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_ç#"å_»∞ Ñ¨Ó~°‚ qK«Hõ∆}
^≥"· å#∞„QÆÇÏ¨ =ÚQÆ á⁄OkÜ«ÚO_»∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ ~°*’QÆ∞} =∞`«xx
ã¨Ê$tOÑ¨^Œ∞. HÍ=∞=Ú ^èŒ~°‡Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ =iÎOÑ¨|_»∞K«∞O_»∞#∞.
=∞#ã¨∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ |∞kúÜ∞« O^Œ∞ ãÖÜ«∞=∞=Ú K≥O^ŒQ,Æ
|∞kú ^≥·==Ú`À J#∞ãÖ^è•#=Ú K≥O^Œ∞@KÕ QÆ∞}Ïf`«∞_≥·
QÆ∞}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨=iÎOK«∞@ [~°∞QÆ∞#∞.
W@∞¡ |∞kúÜ«∞O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_»∞@‰õΩ |∞kú „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú#ÔH·
^≥·"å~å^èŒ#=Ú#∞ „Ñüx`«º=Ú x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞. J#∞x`«º=Ú
™êQÆ=Öˇ#∞. J^Œ=Ì Ú#∞ „Ñüx`«º=Ú â◊√„ÉèÑí ~¨ K
° ∞« H˘#xKÀ ^•xÃÑ·
^Œ∞=Ú‡ KÕ~∞° #∞ QÆ^•. nÑ¨=Ú "≥eyOz#KÀ H˘O_≥ U~°Ê_»∞K«∞#flk
QÆ^•. J#fl=Ú =O_ç#KÀ áê„`«‰õΩ =∞ã≤ Ü«∞QÆ∞K«∞#flk QÆ^•.
^ŒO`«^è•=#=Ú, ™êfl#=Ú KÕã≤##∞ =∞~°∞<å\˜H˜ â◊s~°=Ú
=∞e#=ÚÅ#∞ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞ Hõ^•. ã¨$+≤ìÜ«∞O`«Ü«Ú XHõ
69
JyflHÍ~°º=Ú. JyflHÍ~°º=Ú# á⁄QÆ, =∞ã≤ `«Ñ¨Ê=Ù. "å\˜x

x`«º=Ú â◊√„ÉèíÑ¨~°K«∞H˘#=Öˇ#∞. ÖËxKÀ =∞ã≤ `«Ñ¨Ê^Œ∞. =∞ã≤H˜
=∞~˘Hõ ¿Ñˆ~ áêÑ¨=Ú. HÍ=Ù# ^≥·=^è•º#=Ú, P~å^èŒ#=Ú J#∞
x`«º=Ú KÕã∞¨ H˘#∞K«∞ rqOK«∞@ â◊~} ° º=∞x ^≥=· =Ú `≥eÃÑ#∞.
*Ï˝#∞ÅÔH·##∞ =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œx `≥eÃÑ#∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 4= J^è•ºÜ«∞=Ú – *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú)
=∂ã¨ì~ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü
^èŒx+¨ª
3
^èŒx+¨ª
''^èŒx+¨ª—— J#QÍ ^èŒ#Ñ¨Ói`« k=º"åÜ«Ú=Ù. ^èŒ#
=∞#QÆ k=º ãÖÑ¨^Œ. Jk ˆH=Å=Ú _»|∞ƒHÍ^Œ∞.
1992Ö’ [x‡Oz#k.


=∞Ok~°=Ú#∞, ã¨^Àæ+≤ªÔH· =Åã≤# "å`å=~°}=Ú#∞ –

HÍ<Õ~°^Œ∞.
¿ã=Å#∞ H˘xÜ«∂_ç#k.
¿ "å~°OQÆ=ÚÅÖ’ – =∂#"åo =∞#∞QÆ_Ö» ’
JÅ~åi#Ñ¨C_Õ, ^•xH˜ ™êÑ¶¨Åº`«, ™ê~°÷Hõ`« LO_»∞#x, ''=∂#=
¿ ~°∞#fl Pi÷Hõ ã¨ÅÇ¨^•~°∞,
5


#_çÑO≤ K«∞K«∞#flk. ÉèQí =
Æ ^è•º#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú, Ñ¨~Ç
° Ï≤ `«=ÚÅ‰õΩ
„u^è•|^Œ∞úÅ∞QÍ ZO^Œ~À Pã≤Î‰õΩÅ‰õΩ "å~°∞ „Ñ¨ÑÖK«=Ú#
HÍ^Œ~°≈=Ú.
=ÚO^Œ∞=∂@
ÉèíQÆ=næ`« ã¨~Àfi`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# „QÆO^äŒ=Ú. Hõ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ,

^èŒ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ, ÉèíH˜Î *Ï˝# "≥·~åQÆº=ÚÅ‰õΩ, "≥∂Hõ∆Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ
„áê=∂}˜Hõ „QÆO^ä=Œ Ú. ÉèQí =Æ næ`Ã« Ñ· J<ÕHÍ<ÕHõ "åºMÏº#=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
WHõÃÑ·# QÆ∂_» ~åQÆÅ=Ù.
'<å"å}˜— Ü«∞O^Œ∞ w`å "åºMÏº#=Ú, ''w`ÀÑ¨x+¨`ü—— J#∞
ji¬HõQÍ áê~î°‰õΩÅ‰õΩ JOkOÑ¨|_ç#k. „Ñü J^è•ºÜ«∞=Ú `«#^≥·#
ãÖ^Õâ◊=Ú #OkOK«∞@ w`«Ü«∞O^Œe qt+¨`ì « Ü«∞QÆ∞@KÕ
J^è•ºÜ«∞=Ú# H˘Hõ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚQÍ ™ê=∂#º áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ ÉèQí =Æ O`«∞x
ãÖ^Õâ◊=Ú #OkOK«∞ „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú ''^èŒx+¨ª—— ãÖHõeÊOz#k.
=∂ã¨ì~ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü QÍiKÕ JOkOK«|_ç# D
"åºMÏº#=Ú ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ ‰õÄ_» ã¨∂ÊùiÎ HõeyOK«∞ q^è=Œ ÚQÆ
#∞O_»∞@KÕ D „Ñ¨K∞« ~°} KÕÑ\¨ uì˜ q∞. "≥Ú^Œ@QÆ '™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú—
=Ú„kOzuq∞. Ô~O_»= ÉèÏQÆ=ÚQÍ 'Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú—, =¸_»=
ÉèÏQÆ=ÚQÍ '*Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú— =Ú„kOK«|_ç#q. q∞ye# J^è•ºÜ«∞
=ÚÅ∞ QÆ∂_» HÍÅ„Hõ=∞=Ú# „Ñ¨K«∞iOK«|_» QÆÅ=Ù.
– ^èŒx+¨ª
7
ãÖ^Õâ◊=Ú
NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eÑ≤# *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú qt+¨ì"≥∞ÿ#k. WK«@
*Ï˝# =∞#QÆ Ñ¨Ùã¨HÎ õ *Ï˝#=Ú HÍ^Œ∞. „QÆO^äÑŒ ~¨ #°î =Ú =Å# U~°Ê_ç#
*Ï˝#=Ú HÍ^Œ∞. "Õ^•k „QÆO^äŒ=ÚÅ #^èŒºÜ«∞#=Ú KÕÜ«Ú@=Å#
=zÛ# *Ï˝#=Ú HÍ^Œ∞. ÉèíQÆ=næ`«#∞ ÑïîOK«∞@, P~åkèOK«∞@–
~Ú`åºk KÕÜ«Ú@=Å# ‰õÄ_» NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eÑ≤# *Ï˝#=Ú ~å^Œ∞.
„Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú ¿Ñ~°∞# qÑ¨s`« ^èÀ~°}∞ÅÖ’ q+¨Ü«∞
Ñï*Ï˝#=Ú ÑÖzÃÑ@ì|_»∞ K«∞#flk. Ñ¨Ùã¨ÎHõ „Ñ¨K«∞~°}Å∞,
*Ï˝#„Ñ¨Kå~°=ÚÅ∞ qÑ¨s`«=ÚQÆ ™êQÆ∞K«∞#flq. "åxx ÑïîOK«∞K«∞,
Ç¨Ï$^ŒÜ∞« ã¨=÷ Ú KÕÜÚ« K«∞, Ñ¨k=∞Ok`À Ñ¨Å∞‰õΩK«∞ *Ï˝#∞Å "≥∞uÿ =∞x
"≥∂Ç¨Ï=Ú K≥O^Œ∞@ Ñïáê\˜. =HõÅÎ ∞, „Ñ¨=HõÅÎ ∞ NHõ$+¨µ_‚ ∞» `≥eÑ≤#
*Ï˝#=∂~°æ=Ú# QÍHõ, "åi^≥·# =∂~°æ=Ú# "å~°∞ #_»K«∞K«∞<åfl~°∞.
ˆH=Å=Ú Ü≥∂QÆ∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ x[=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú#∞
x~°fiiÎOK«∞ K«∞<åfl~°∞. Ü«∞*Ï˝~°÷ r=#"Õ∞ *Ï˝#=∞x NHõ$+¨µ‚x
LÑ¨^Õâ◊=Ú. Ü«∞*Ï˝~°÷ r=# =∞#QÆ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@ HÍ^Œ∞.
`å#∞, `«#‰õΩ#flk ã¨~°fi=Ú#∞ Ñ¨~°∞Å Ç≤Ï`«=Ú#ˆH ã¨=∞~°Ê}=Ú
KÕÜÚ« @ Ü«∞[˝=Ú. J@∞¡ xëê¯=∞ Hõ~‡° Ü«∞[˝=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞ Ü≥∂QÆ
™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ =∞#ã¨∞ x~°‡Å"≥∞ÿ, *Ï˝#=Ú Ö’#∞O_ç ÉèÏã≤OK«∞#∞.
HÍ=∞ºHõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞ x=∞QÆ∞fl_≥·# "åxH˜ *Ï˝#=Ú <Õu c~°HÍÜ«∞
Ö’x <Õ~Ú =O\˜k. â◊s~°=Ú, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û,
„áê}=Ú, |∞kú, `å#∞, `«#‰õΩ#fl ^èŒ#=Ú, `«#‰õΩ#fl Ñï"å~°=Ú
JO`«Ü«Ú Ñ¨~°∞Å „âıÜ«∞ã¨∞û H˘~°‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞@=Å# =ºH˜ÎQÆ`«

Hõ~°‡=Ú tkäÅ"≥∞ÿ, =∞#ã¨∞ x~°‡Å"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ |∞kú^•fi~å „Ñ¨ãïOK«∞
"≥Å∞QÆ∞ ã¨~°fiq+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ J=QÆ`«=Ú KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. ~å=∞Hõ$+¨‚
Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ QÆÅ Ü≥∂QÆ∞ ÅO^Œ~°∞ J>Ë¡ `≥Å∞ã¨∞H˘xi.
Ñ¨~°Ç≤Ï`«=Ú r=# q^è•#"≥∞ÿ, J@∞¡ rqOK«∞ "åix
P„â◊~ÚOz, "åiH˜ â◊√„â◊¥+¨Å∞ QÍqOK«∞K«∞, q#Ü«∞=O`«∞Öˇ·
x~°Ç¨ÏOHÍ~°∞Öˇ·# "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ *Ï˝# =∞Ok# Ñ¶¨Å=∞QÆ∞#∞.
W`«~°∞Å‰õΩ JOn JO^ŒHõ uHõ=∞Hõ QÍqOK«∞#∞. "å~°∞#∞ `≥eã‘,
`≥eÜ«∞x q+¨Ü∞« Ñï*Ï˝#=Ú`À ~Ú`«~∞° Å#∞ uHõ=∞Hõ ÃÑ@∞ì^∞Œ ~°∞.
NHõ$+¨µ_‚ ∞» *Ï˝#Ü≥∂QÆ =∞#∞ ~¸ J^è•ºÜ«∞=Ú# ÑÖ„_≥O_»∞
Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ `≥eÑ≤<å_»∞. gxx x~°fiiÎOK«∞ "åiH˜ *Ï˝#=Ú
á⁄O^Œ∞@ Hõ~›°`« HõÅ∞QÆ∞#∞. J\˜ì J~°›`« HõÅ"å~°∞ QÆ∞~°∞ â◊√„â◊¥+¨KÕ
LÑ¨^Õâ◊=Ú á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. J#QÆ *Ï˝#=Ú#∞ ã¨g∞Ñ≤OÑ¨QÆÅ~°∞.
*Ï˝#=Ú ^≥·==Ú#‰õΩ =∞iÜ≥ÚHõ ¿Ñ~°∞.
ã¨`åû^è‰Œ Ωõ Å∞ "åi "åi ã¨∂ÊùixÎ |\˜,ì ~ÚO^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨|_ç#
Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞H˘#QÆÅ~°∞.
qâßYÑ¨@flO
J=ºÜ«∞, Pâ◊fiÜ«Ú[ áœ~°‚q∞ – =∂ã¨ì~ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü
7–10–2006
9
1. LÑ¨^Õâ◊=Ú ..... 10
2. Hõ~°Î=ºáêÅ#=Ú ..... 13
3. ~°Ç¨Ïã¨º=Ú ..... 15
4. Ñï}Ï=∞=Ú ..... 17
5. r"å`«‡ – Ñ¨~°=∂`«‡ ..... 19
6. "åQÍÌ#=Ú ..... 21
7. ~°Hõ∆} ..... 24
8. `«`«Î fiA˝Å∞ ..... 27
9. ^≥·= ÉèÏ==Ú ..... 30
10. P#O^Œ=Ú ..... 32
11. ^Õ=`å~å^èŒ# ..... 34
12. ã¨fiÉèÏ==Ú ..... 36
13. Hõ~°Î"åºK«~°}=Ú ..... 39
14. xëê¯=∞Hõ~°‡ ..... 41
15. |∞kú=∞O`«∞_»∞ ..... 43
16. Hõ~°Î=º=Ú ..... 46
17. x`«º `«$Ñ≤Î ..... 49
18. J=∞e# Hõ~°‡ ..... 51
19. ^ŒfiO^•fif`« ã≤÷u ..... 53

20. N ÉèíQÆ"å #∞"åK« ..... 55
21. „|Ç¨Ï‡ Ü«∞[˝=Ú ..... 57
22. ^≥·= Ü«∞[˝=Ú ..... 59
23. WO„kÜ«∞ Ü«∞[˝=Ú ..... 60
24. =∞<À Ü«∞[˝=Ú ..... 63
25. K«`«∞~°º[˝=ÚÅ∞ ..... 65
26. „áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú ..... 68
27. Ü«∞*Ï˝~°÷ ÉèÏ==Ú ..... 88
28. Ü«∞*Ï˝~°÷ r=#=Ú ..... 90
29. Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} – xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ ..... 92
30. |O^èŒ"≥∂K«#=Ú ..... 95
31. x["≥∞ÿ# *Ï˝#=Ú ..... 98
32. |O^èŒq"≥∂K«# *Ï˝#=Ú ..... 100
33. Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} *Ï˝#=Ú ..... 102
34. „â◊^Œú ..... 105
35. J„â◊^Œú – ãÖÜ«∞=∞=Ú ..... 112
36. Hõ~°‡x+¨ª ..... 114
37. xëê¯=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú ..... 116
11
LÑ¨^Õâ◊=Ú
W=∞O q=ã¨fi`Õ Ü≥∂QÆO „áÈHõÎ"å #Ç¨Ï =∞=ºÜ«∞"£∞ I
q=™êfi<£ =∞#"Õ „áêÇ¨Ï =∞#∞ iH∆ÍfiHõ "Õ-„|g`ü II 1
<Õh Ü≥∂QÆ=Ú#∞ ã¨∂~°∞ºx ‰õΩÑ¨^ÕtOK«QÆ ã¨∂~°∞º_»∞
"≥·=ã¨fi`« =∞#∞=Ù# ‰õΩÑ¨^ÕtOK≥#∞. J`«_»∞ WH∆Ífi‰õΩ#
‰õΩÑ¨^ÕtOK≥#∞ Jx ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ÑëH˜<å_»∞ QÆ^•! '<Õ#∞—
JO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞ "åã¨∞^Õ= „Ñ¨[˝ HÍQÆ ã¨∂~°∞º_»ÇÏ¨ OHÍ~°
ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»QÆ∞ ãÖHõ~°¬} „Ñ¨[˝. J`«x ‰õΩÑ¨^Õâ◊"≥∞ÿ ã≤kú á⁄O^Œ∞@KÕ
J`«x #∞O_ç JO`«~åºq∞ „Ñ¨[˝ =∞#∞=Ù#‰õΩ LÑ¨^âÕ ◊ Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ
KÕi#k. J`«x |∞kú JO`«~åºq∞KÕ "≥eyOÑ¨|_ç#k. J`«x
#∞O_ç JO`«~åºq∞ LÑ¨^Õâ◊Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ Éèí∂q∞H˜ ~åAÜ≥ÿ∞#
WH∆Ífi‰õΩ#‰õΩ KÕi#k. WH∆Ífi‰õΩ#∞ KÕi# JO`«~åºq∞ „Ñ¨[˝ Éè∂í q∞x
<åÅ∞QÆ∞ áê^Œ=ÚÅ ^è~Œ ‡° =Ú#∞ xeÑ≤ áêeOz<å_»∞. J@∞¡
Ü≥∂QÆ=Ú ÑïÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ#k.
WH∆Ífi‰õΩ J#QÍ =∞#ã¨∞û. =∞#ã¨∞û â◊s~°=Ú#‰õΩ ~åA.
=∞#¿ã WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å â◊s~°=Ú#∞ áÈ+≤OK«∞#∞,
12 w`ÀÑ¨x+¨`ü
#_çÑO≤ K«∞#∞, áêeOK«∞#∞ ‰õÄ_». k=º`«fi=Ú =∞#ã¨∞#∞ KÕi#KÀ

=∞#ã¨∞ k=º"≥∞ÿ â◊s~° ^è•`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ =Åã≤# =∂~°∞ÊÖË~Ê° ~°z
"åã¨#Å#∞ áê~°„^Àe k=ºHÍ~°º=Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊOK«∞#∞. JÑ¨Ù_Õ
Ü≥∂QÆ=Ú ÑïÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ @∞¡. JO`«~åºq∞ J=`«iOz#@∞¡. JO^Œi
Ö’x JO`«~å`«‡ JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú, |∞kú, =∞#ã¨∞Å Ö’xH˜
„Ñ¨=Ç≤ÏOK«∞@ =Å# J=`«~°}=Ú [~°∞QÆ∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ â◊s~°=Ú
k=º"≥∞ÿ WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å Ñïã¨~°=ÚÅ‰õΩ k=º`«fi=Ú#∞
„Ñ¨ãïOÑ¨KÕÜ«Ú#∞. J=~À^èŒ=ÚÅ∞ ÖËHõ WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å
„Ñ¨ãïOÑ¨ KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. J\˜ì ã≤÷u <˘Ok# =∞#ã¨∞û#∞ Jx~°∞^Œ∞ú
_»O^Œ∞~°∞. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú# xÅz `«# K«∂Ñ¨Ù, =∂@, ã¨Ê~°≈,
™êxfl^è•º^Œ∞Å`À JO^Œix „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú QÍqOK«∞#∞. J\˜ì"å_»∞
ÑïÑ¨Ó~°‚ Ü≥∂y.
"åã¨∞^Õ=, ãÖHõ~°¬}, „Ñ¨^Œ∞º=∞fl, Jx~°∞^Œú =ÓºÇ¨Ï=ÚÅ∞
<åÅ∞QÆ∞#∞ JO`«~åºq∞ P"åã¨=ÚÅ∞. Jq =∞#Ö’ JO`«~åºq∞
„Ñ¨[Q˝ #Æ ∞, JÇ¨ÏOHÍ~° „Ñ¨[Q˝ #Æ ∞, |∞kúQ#Æ ∞, =∞#ã¨∞ûQÆ#∞ Ü«Ú#flq.
z=i =¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ ^≥=· =Ú xÅz#KÀ Ü≥∂QÆ=Ú ÑïÑ¨Ó~°‚
=∞QÆ∞#∞. W@∞¡ ^≥·="Õ∞ Ü≥∂QÆ=Ú `å#∞QÆ #OkOK«∞K«∞<åfl_»x
LÑ¨^Õâ◊ =∂~°æ=Ú#∞, ~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `≥eÃÑ#∞.
*Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú
13
Hõ~°Î=ºáêÅ#=Ú
U=O Ñ¨~°OÑ¨~å„áêÑ¨Î q∞=∞O ~å[~°¬ Ü≥∂ q^Œ∞ó I
ã¨ HÍÖË<ÕÇ¨Ï =∞Ç¨Ï`å Ü≥∂QÀ #+¨ìó Ñ¨~°O`«Ñ¨ II 2
Ñ¨~O° Ñ¨~å „áêÑ¨=Î ÚQÆ JOkOK«|_ç# xëê¯=∞ Hõ~‡°
Ü≥∂QÆ=Ú#∞ |∞∞+¨µÖˇ·# ~åAÅ∞ ÖËHõ ~åAÖˇ·# |∞∞+¨µÅ∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x x~°fiiÎOK≥^Œ~°∞. KåÅHÍÅ=Ú QÆ_»K«∞@KÕ nxx
„Hõ=∞=ÚQÆ áêÅ‰õΩÅ∞, „Ñ¨[Å∞ =∞~°zi. `«`å¯~°}=ÚQÆ Ü≥∂QÆ=Ú
#+¨ì"≥∞ÿ#k. r=ÙÅ∞ ãÖ™ê~°=Ú# „uÑ¨ÊÅ∞ Ñ¨_»∞K«∞<åfl~°∞.
NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eÑ≤# Ü≥∂QÆ=Ú „áê^äŒq∞Hõ=ÚQÆ xëê¯=∞
Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú. Éè∂í q∞r=ÙÅ∞ HÍ=∞ =∂^è•~°=ÚQÆ<Õ Hõ~‡°
KÕÜÚ « ^Œ∞~°∞. HÍ=∞=Ú ÖËxKÀ "åiH˜ Hõ~°‡"Õ∞ ÖË^ŒxÑ≤OK«∞#∞.
x[=Ú#‰õΩ Hõ~°‡Å∞ Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. HÍ=∞ºHõ~°‡Å∞, Hõ~°Î=º
Hõ~°‡Å∞. Hõ~°Î=º=Ú# HÍ=∞=Ú#‰õΩ KÀ@∞ ÖË^Œ∞. Hõ~°Î=º Hõ~°‡ÖË
x~°fiiÎOK«∞ "åxH˜ „Hõ=∞=ÚQÆ HÍ=∞=Ú `«ÑC¨ #∞. JÑ¨Ù_çO„kÜ«∞
[Ü«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ [~ÚO`« =∞#fl#∞
Z=fi_»∞#∂ [~ÚOK«Ö_Ë ∞» . WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ k=º=ÚÅ∞. â◊s~°
14 w`ÀÑ¨x+¨`ü
~°Hõ∆}ÔH· ~°∞„^Œ∞x J#∞„QÆÇ¨Ï=ÚQÆ „Ñ¨KÕ`«ã¨∞ÅKÕ xi‡OÑ¨|_ç#q.

"åxx Hõ~=Î° º Hõ~‡° ÅˆH "å_ç#Ñ¨Ù_»∞ Jq ã¨ÇÏ¨ HõiOK«∞#∞. [~ÚOÑ¨
#=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . [~ÚOK«∞ |∞kú ~å[ã¨=Ú. Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ
=Åã≤#k ã¨`fiÎ« QÆ∞}=Ú. ã¨`fiÎ« =Ú#‰õΩ ÖÁOQÆxk ã¨$+≤Ö ì ’ ÜÕ∞q∞
Ü«Ú#∞ ÖË^Œ∞. Hõ~°Î=º=ÚÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ x~°fiiÎOK«∞ r=Ù#‰õΩ
ã¨`«ÎfiQÆ∞}=Ú |ÅÑ¨_»∞#∞. `«`å¯~°}=ÚQÆ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞#∞. nxx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ HÍ~°ºOHõ~°‡, xÜ«∞`«Hõ~°‡
Jx<å_»∞. Hõ~°Î=ºáêÅ#"Õ∞ Hõ~å‡K«~°}=ÚQÆ rq`«=Ú ™êQÆ∞@
Ü≥∂QÆ=Ú# „Ñ¨^äŒ=∞ áê~î°=Ú. nxÜ«∞O^Œ∞ ã≤kú HõÅ∞QÆx "åiH˜
Ü≥∂QÆ=Ú ÖË^Œ∞. Wk xâ◊ÛÜ«∞=Ú.
Éè∂í q∞r=ÙÅ∞ Ñ¶e¨ `«=ÚÅ H˘~°Hˆ rqOK«∞K«∞<åfl~°∞. HÍ=Ù#
"åi Ü≥∂QÆ™ê^èŒ# JO`«Ü«Ú |∂_ç^ŒÖ’ áÈã≤# Ñ¨hflˆ~ Ü«∞QÆ∞
K«∞#flk. Ü≥∂QÆ=Ú# „Ñ¨"ÕtOK«∞ |∞kú HõÅ"å~°∞ "≥Ú^Œ@
rq`«=Ú#∞ Hõ~°Î"Àº#∞‡Y=ÚQÆ #_çÑ≤OK«=Öˇ#∞. Wk ™ê^èŒº
Ñ¨_»xKÀ Ü≥∂QÆ=Ú#O^Œ∞ *Ë~°∞@ x~°~°÷Hõ=Ú. „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú „Ñ¨[Å
=∞#ã¨∞ûÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¶e¨ `«=ÚÅ∞ ™êkèOK«∞>Ë XHõ =∞Ç¨Ü«∞[˝=ÚQÆ
™êQÆ∞K«∞#flk. q^Œº, L^ÀºQÆ=Ú, "åºáê~°=Ú, ~å[H©Ü«∞=Ú,
P^è•ºu‡Hõ „Ñ¨Kå~°=Ú, "≥·^Œº q^è•#=Ú Jxfl\˜Ü«∞O^Œ∞ Ñ¶ë`«
=∂tOz Ñ¨xKÕÜÚ « @ÜÕ∞ Ü«Ú#flk. HÍ=Ù# Ü≥∂QÆ=Ú J^Œ$â◊º"≥∞ÿ
Ü«Ú#flk.
15
~°Ç¨Ïã¨º=Ú
ã¨ U"åÜ«∞O =∞Ü«∂ `Õ-^Œº Ü≥∂QÆó „áÈHõÎó Ñ¨Ù~å`«#ó I
ÉèíHÀÎ-ã≤ "Õ∞ ã¨MÏ KÕu ~°Ç¨Ïã¨ºO ¿ÇÏº`« ^Œ∞`«Î=∞"£∞ II 3
Ñ¨Ù~å`«#=Ú, „âı+ª̈=Ú, ~°Ç¨Ïã¨º=Ú JQÆ∞ D Ü≥∂QÆ=Ú#∞
h=Ù <å q∞„`«∞_»=Ù, Éèí‰õΩÎ_»=Ù JQÆ∞@KÕ hH˜Ñ¨Ù_»∞ <åKÕ `≥Å∞Ñ¨
|_ç#k. Jx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ñ¨Å∞‰õΩ@Ö’ KåÅ qâı+¨=Ú L#flk.
NHõ$+¨µ‚_»∞QÆ `åxÑ¨Ù_»∞ J~°∞˚#∞#‰õΩ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#fl#∞
xëê¯=∞ Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú ã¨$+≤ì P~°OÉè=í Ú #∞O_ç Ü«Ú#fl^Œx
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. `å#∞ ™ê÷ÑO≤ z#^Œx `≥Å∞Ñ¨Ù@ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞ÅˆH
J`«_»∞ [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù Öˇ=~°∞#∞ `å=Ú XHõ #∂`«#
=∂~°=æ Ú#∞ ™ê÷ÑO≤ zu=∞x Ñ¨Å∞Hõ~∞° . Ñ¨Å∞‰õΩ"å~°∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ∞
HÍ~°∞. Ü≥∂QÆ=Ú, *Ï˝#=Ú Ñ¨Ù~å`«#=ÚÅ∞. `«=∞‰õΩ `≥eã≤#Ñ¨Ù_»∞
`«=∞‰õΩ #∂`«#"Õ∞ HÍx Jk ZÑ¨C_»∞#∞ ã¨<å`«#"Õ∞. `≥eã≤#
^•x<Õ =∞~°Å =∞~°Å `≥eÜ«∞*ˇÑC¨ @ x[=∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞,
*Ï˝#∞Å∞ KÕÜÚ « ^Œ∞~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ÖËxk `åq∞Ñ¨Ù_»∞
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl =∞x Ñ¨Å∞‰õΩ"å~°∞ *Ï˝#∞Å∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ HÍ*ÏÅ~°∞.
16 w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∂#=ÙÅ‰õΩ =∞~°Ñ¨Ù ã¨Ç¨Ï[=Ú. =∞~°z# "åiH˜ QÆ∞~°∞Î

KÕÜ«Ú@ ÃÑ^ŒÌÅ Hõ~°Î=º=Ú. H˘xfl q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ QÆ∞~°∞Î KÕã≤#KÀ
QÆ∞~°∞Î Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx *Ï˝#Ñ¨~°=Ú, Ü≥∂QÆÑ¨~°=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞
=ÚÅ∞ Zxfl=∂~°∞¡ QÆ∞~°∞Î KÕã≤##∞ =∞~°Ñ¨Ù HõÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
JO^Œ∞=Å# D Ü≥∂QÆ=Ú ~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ xÅz#k Jx ÉèíQÆ"å#∞
_»#∞K«∞<åfl_»∞. Ü≥∂QÆ=Ú ~°Ç¨Ïã¨º=ÚQÆ #∞O_»∞@ Z=~À
™êfi~°÷=Ú`À ^•xx ^•zÃÑ@∞ì@ =Å# HÍ^Œ∞. *Ï˝#=Ú ‰õÄ_»
#O`Õ. `≥eÑ≤##∞ =∞~°ÑÙ¨ =K«∞Û@ =Å# Jk x[=ÚQÆ ~°ÇÏ¨ ã¨º"≥∞ÿ
Ü«Ú#flk. x[=Ú#‰õΩ QÆ∞~°∞Î Hõey „Ñ¨=iÎOz#KÀ JO`«Hõ#fl
L`«=Î ∞"≥∞#ÿ r=#=Ú ÖË^∞Œ . JO^Œ∞KÕ ^≥=· =Ú nxx L`«=Î ∞=Ú,
~°Ç¨Ïã¨º=Ú, ã¨<å`«#=Ú JQÆ∞ Ü≥∂QÆ=∞x ÑëÔH#∞.
ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»=Ù, „â◊^Œú HõÅ"å_»=Ù Hõ#∞Hõ h‰õΩ `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl#∞ Jx J#∞@Ö’ ‰õÄ_» qâı+=¨ Ú#flk. J~°∞#˚ ∞_»∞ [#‡`«ó
„â◊^Œú HõÅ"å_»∞. J`«x „â◊^Œú HÍ~°}=ÚQÆ<Õ ^≥·==∞QÆ∞ NHõ$+¨µ‚x
^Œi≈Oz# "≥O@<Õ ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»Q∞Æ @‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK≥#∞. „â◊^úŒ Hõey
^≥=· =Ú#‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«∞ ÅQÆ∞@‰õΩ ãÖã≤^∞Œ Åú QÆ∞ "åiH˜ =∂„`«"∞Õ
Ü≥∂QÆ =∞OkOK«=Öˇ#x =∞iÜ≥ÚHõ ã¨∂K«#. J#QÍ Ü≥∂QÆ=Ú
ãÖ`«~°Ê}=Ú KÕÜ«∞~å^Œ∞ Jx ÃÇÏK«ÛiHõ.
17
Ñï}Ï=∞=Ú
|Ç¨˙x "Õ∞ =ºf`åx [<å‡x `«= Kå~°∞˚# I
`å #ºÇ¨ÏO "Õ^Œ ã¨~åfi}˜ # `«fiO "Õ`«÷ Ñ¨~°O`«Ñ¨ II 5
ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ r=ÙÅ‰õΩ Ñ¨Ù#~°˚#‡ Å∞O_»∞#x, H˘O^Œ~°∞
"å\˜ <≥~∞° QÆ∞^Œ∞~°x, H˘O^Œ~Ô ~°∞QÆ~x° XHõ ã¨`º« =Ú#∞ ÉèQí "Æ å#∞_»∞
„ÑüáêkOz<å_»∞. `«#‰õΩ#∞, J~°∞#˚ ∞#‰õΩ J<ÕHõ [#‡Å∞ QÆ_z » #
=x, `å #xfl\˜x Z~°∞QÆ∞^Œ∞#x, J~°∞#˚ ∞ _≥~∞° QÆ_x» `≥Å∞Ñ¨Ù@Ö’
ÃÑ· ã¨`«º =Ú#flk.
[#‡Å∞ QÆ_»K«∞K«∞#fl#∞ `å <≥=~À `≥eã≤Ü«Ú#fl"å~°∞
Ü≥∂QÆ∞Å∞, |∞∞+¨µÅ∞, ã≤^Œ∞úÅ∞. `≥eÜ«∞x"å~°∞ J*Ï˝#∞Å∞.
J*Ï˝#∞Å∞ =∞$`«∞º=Ù`À ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ =∞~°`«∞~°∞. Ü≥∂QÆ∞Å∞
=∞$`«∞º=Ù#∞ ^•@∞@ `≥eã≤#"å~°∞. Hõ#∞Hõ "åiHõxfl [#‡Å∞#∞
[˝Ñ≤Î Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞. gi<Õ z~°Or=ÙÅx ‰õÄ_» JO^Œ∞~°∞.
=∞$`«∞º=Ù#∞ ^•@∞@‰õΩ J#O`«∞_≥·# Pkâı+¨µ=Ù Ü≥∂QÆq^Œº
#OkOK≥#∞. ÉèQí =Æ O`«∞x P^Õâ=◊ Ú ‰õÄ_» JO^Œ~∞° #∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞
HÍ=Öˇ#xÜ≥∞.
18 w`ÀÑ¨x+¨`ü
HõeÜ«ÚQÆ=Ú# J*Ï˝#=â◊"≥∞ÿ W`«~° =∞`«=Ú ÖË~°Ê_ç,

r=Ù#‰õΩ Ñ¨Ù#~°#˚ ‡Å∞ ÖË=x, XˆH [#‡=∞x „Ñ¨Kå~°=Ú#flk. Wk
J*Ï˝#=Ú. r=Ùx ã¨fiÉèÏ==ÚÖ’ ^≥·g „Ñ¨Hõ$u U~°Ê_»∞@‰õΩ
Ñï}Ï=∞ =∂~°"æ Ú ≥ Hõ\˜ HõÅ^Œ∞. D Ñï}Ï=∞ =∂~°=æ Ú# r=ÙÅ∞
áêâ◊qHõ „Ñ¨=$uÎ #∞O_ç =∂#=`å „Ñ¨=$uÎÖ’xH˜ ÃÑ~°∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
J@∞ÃÑ·# ^≥·g „Ñ¨=$uÎÖ’xH˜ ÃÑ~°∞QÆ∞ ãÖ^Œ~°ƒù=Ú# Ü≥∂QÆq^•º
„Ñ¨"âÕ =◊ Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Ü≥∂QÆ q^ŒºÜ«∞O^Œ∞ ÑïÑ¨Ó~°`‚ « K≥Ok
r=Ù_»∞ =∞$`«∞º=Ù#∞ ^•\˜ J=∞~°∞_≥· Éèí∂q∞ g∞^Œ Ü«ÚO_»∞#∞.
J\˜ì r=Ùx Éèí∂ã¨∞~°∞ ÅO^Œ∞~°∞. J\˜ì"å~°∞ „|Ç¨ÏŸ‡áêã¨#
KÕÜ«ÚK«∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. J#QÍ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ "åi
~°∂Ñ¨=Ú# =ÙO_»∞#∞. gi<Õ „|Ç¨Ï‡~°∞¬ÅO^Œ∞~°∞. g~°∞ r=ÙÅ‰õΩ
`«~°}ÀáêÜ«∞=Ú K«∂Ñ≤OK«∞K«∞ ã¨^Œ∞æ~°∞ Ñ¨~°OÑ¨~°QÆ <Õ~°Ê_ç
Ü«Ú<åfl~°∞. =t+¨ª JQÆã¨∞Îº Å\˜ì"å~°∞.
NHõ$+¨µ_‚ ∞» J\˜ì Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å QÆ=∞º=Ú. J`«xH˜ ã¨$ëêìºk
#∞O_ç [~°∞QÆ∞K«∞#fl r=ÙÅ Hõ^Œä `≥eã≤ÜÚ « #flk. J`«_Hç ˜ J~°∞#˚ ∞x
Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ó~°fi[#‡Å∞ `≥eÜ«Ú@Ö’ Pâ◊Û~°º=Ú ÖË^∞Œ . ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù
Å‰õΩ ‰õÄ_» r=ÙÅ Ñ¨Ó~°fi[#‡Å J=QÍÇ¨Ï# Ü«ÚO_»∞#∞. "åx
##∞ãïOzÜÕ∞ "å~°∞ r=ÙÅ‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú HõeyOK«∞ K«∞O^Œ∞~°∞.
Wk Ü≥ÚHõ ã¨`«º=Ú.
19
r"å`«‡ – Ñ¨~°=∂`«‡
J*’-Ñ≤ ã¨#fl=ºÜ«∂`å‡ Éèí∂`å<å g∞â◊fi~À-Ñ≤ ã¨<£ I
„Ñ¨Hõ$uO ™êfi =∞kèëêªÜ«∞ ãÖÉèí"å =∂º`å‡=∂Ü«∞Ü«∂II 6
D â’¡Hõ=Ú# NHõ$+¨µ‚_»∞ `å#∞ ^≥·==Ú#x J~°∞˚#∞#‰õΩ
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# ''h‰õΩ#∞, <å‰õΩ#∞ KåÖÏ
[#‡Å∞ QÆ_z » #=x—— `≥eÃÑ#∞. J@¡Q∞Æ KÀ r=ÙÅ=Öˇ J`«_∞» #∞
[## =∞~°}=ÚÅ ##∞ÉèíqOz<å_® J#∞ „Ñ¨â◊fl `«ÅÜ≥∞`«∞Î#∞.
r=ÙÅ∞ „Ñ¨Hõ$u=â◊"≥∞ÿ [#‡ Z`«∞ÎK«∞O^Œ∞~°∞. "å~°∞ [#‡
Ñ¨~°OÑ¨~°Å =â◊"≥∞ÿ =∞$`«∞º=Ù ##∞ÉèíqOK«∞K«∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êQÆ∞^Œ∞~°∞. `å #\˜ì"å_»∞ HÍ_»x NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
J`«_»∞ „Ñ¨Hõ$u=â◊"≥∞ÿ [#‡ Z`«∞Î@ ÖË^Œx, `«# #∞O_ç "≥Å∞=_ç#
„Ñ¨H$õ u P^è•~°=ÚQÆ `«# =∂Ü«∂â◊HK Î˜ Õ `å#∞ ~°∂Ñ¨=Ú#∞ ^èiŒ OK«∞
K«∞<åfl#x `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. „Ñ¨Hõ$u `«# #∞O_ç L^ŒƒùqOz#k.
`å#∞ ã¨fiK«ÛùO^Œ=ÚQÆ JO^Œ∞ „Ñ¨"ÕtOz##∞ ã¨fi`«O„`«∞_Õ. r=Ù
Å\˜"ì å~°∞ HÍ^Œ∞. "å~°∞ „Ñ¨H$õ u QÆ∞}=ÚÅ‰õΩ Ö’|_ç Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
20 w`ÀÑ¨x+¨`ü
"åix „Ñ¨Hõ$u =â◊Ñ¨~°K«∞H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. `å#∞ „Ñ¨Hõ$ux =â◊

Ñ¨~°K«∞H˘x [x‡OK«∞K«∞<åfl_»∞. ^≥·==Ú#‰õΩ r=Ù#‰õΩ WkÜÕ∞
=º`åºã¨=Ú.
XHõ_»∞ #n „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú# ã¨fiK«ÛùO^Œ=ÚQÆ „Ñ¨"ÕtOz D`«
H˘@∞ìK∞« <åfl_»∞. =∞iÜ≥ÚHõ_∞» #n „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú# H˘@∞ìH˘x áÈ=Ù
K«∞<åfl_»∞. W^ŒÌ~°∞#∞ ã¨=∂# "≥∞@¡QÆ∞^Œ∞~°∞. WO^Œ∞ Ô~O_»="å_»∞
~°Hõ∆} ÖËx"å_»∞. "≥Ú^Œ\˜"å_»∞ ~°H˜∆OK« QÆey#"å_»∞. „Ñ¨Hõ$u
„Ñ¨ÉèÏ==Ú f„==∞QÆ∞ #n „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú=Öˇ #∞O_»∞#∞. Jk
„uQÆ∞}=ÚÅ Je¡Hõ. ^•xÖ’ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#"å~°∞ x[=ÚQÆ
Ñ¨Ù\˜ì#"å~°∞. ^≥·==Ú Ñ¨Ù@ìx"å_»∞. „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}=ÚÅ #∞O_ç
[x‡Oz#"å~°∞, HÍÅ=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# =ºÜ«∞=∞QÆ∞ K«∞O^Œ∞~°∞.
^≥·==∞@∞¡ =ºÜ«∞=Ú HÍ_»∞. r=ÙÅ‰õΩ `«=∞ÃÑ· Dâ◊fi~°`«fi
=ÚO_»^Œ∞. ^≥·==Ú#‰õΩ `«#Ü«∞O^Õ HÍHõ, ã¨~°fir=ÙÅ „Ñ¨Hõ$u
Ü«∞O^Œ∞ Dâ◊fi~°`«fi=Ú HõÅ^Œ∞. r"å`«‡, Ñ¨~°=∂`«‡Å‰õΩ QÆÅ
=º`åºã¨ g∞ â’¡Hõ=Ú# `≥eÜ«Ú#∞.
NHõ$+¨µ_‚ ∞» Ñ¨Ù@ìÖ^Ë ∞Œ . ^Õ=H©^qÕ „Ñ¨ãq¨ Oz# tâ◊√=ÙÃÑ· `«#
<åáêkOK«∞H˘<≥#∞. HÍÅ=Ú HÍ~°}=ÚQÆ J`«_»∞ =ºÜ«∞"≥∞ÿ
=$^Œ∞ú_»∞ HÍÖË^Œ∞. ZÑ¨C_»∞#∂ Ñ¨^ŒÇ¨~°∞ ãÖ=`«û~°=ÚÅ
Ü«Ú=‰õΩx =Öˇ<Õ QÀK«iOK≥#∞. J`«x rq`«=Ú# Z<Àfl
Ñ¶∞¨ @ì=ÚÅ∞ r=ÙÅÃÑ· `«#‰õΩ QÆÅ Dâ◊fi~°`fi« =Ú#∞ „Ñ¨H\ õ O˜ z#k.
21
"åQÍÌ#=Ú
Ü«∞^• Ü«∞^• Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º QÍ¡x ~°ƒù=u ÉèÏ~°`« I
JÉèí∞º`å÷# =∞^èŒ~°‡ã¨º `«^•`å‡#O ã¨$*Ï =∞ºÇ¨Ï"£∞ II 7
ZÑ¨C_≥Ñ¨C_»∞ ^èŒ~°‡=Ú H©∆}Õz J^èŒ~°‡=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞
K«∞O_»∞<À, JÑ¨Ù_»∞ ##∞fl <Õ<Õ ã¨$+≤ìOK«∞H˘O^Œ∞#x ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
`≥eÑ≤<å_»∞.
Wk ÉèQí =Æ O`«∞x "åQÍÌ#=Ú. ã¨$+≤`ì Àáê@∞ ã¨$+≤^ì ~Œè ‡° =Ú#∞
‰õÄ_» ^≥·= "Õ∞~°Ê~°z<å_»∞. ^èŒ~°‡=Ú#‰õΩ QÍ¡x Hõey#Ñ¨Ù_≥Å¡ `å
#=`«iOz ^èŒ~°‡=Ú#∞ K«Hõ¯Éˇ@∞ì^Œ∞#x `≥eÑ≤<å_»∞. ^èŒ~°‡"Õ∞
ã¨$+≤ìH˜ P^è•~°=Ú.
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ã¨$+≤^ì ~Œè ‡° "Õ∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ÖËx^Õ
ã¨$+≤Ö
ì ^Ë ∞Œ . "≥Å∞QÆ∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. pHõ\˜ Ö’Hõ=ÚÅ∞ ‰õÄ_»
HõÅ=Ù. ã¨∞~°Å∞ QÆÅ~°∞. Jã¨∞~°∞Å∞ ‰õÄ_» QÆÅ~°∞. *Ï˝#=Ú HõÅ^Œ∞.
J*Ï˝#=Ú‰õÄ_» HõÅ^Œ∞. W>ˇ¡xflÜ≥∂ ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ã¨$+≤ìx
ã¨=∞`«∂Hõ=ÚQÆ #∞OK«∞#∞. Wq JxflÜ«Ú ã¨$+≤ì ^èŒ~°‡=ÚÖË.
22 w`ÀÑ¨x+¨`ü
WO^˘Hõ\˜ x~°∂‡eOz#KÀ Ô~O_»=k ‰õÄ_» x~°∂‡eOÑ¨|_»∞#∞.

HÍ=Ù# ^≥·==Ú ky=zÛ#Ñ¨C_»∞, J^èŒ~°‡=Ú#∞ ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ
x~°∂‡eOK«∞@ ZÑ¨C_»∞#∞ [~°∞QÆ^Œ∞. ^èŒ~å‡^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ã¨$+≤ì
`«ÔH¯_»Å =O\˜q. `«∂Hõ=Ú#‰õΩ Ô~O_»∞ `«ÔH¯_»Å∞#∞ J=ã¨~°"Õ∞.
^≥·==Ú ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ<Õ ãïKÕÜ«Ú#∞ `«Ñ¨Ê J^èŒ~°‡=Ú#∞ Ñï
Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ ã¨$+≤#ì ∞O_ç `˘ÅQÆ*Ü
Ë Ú
« #x `«ÅK«~å^Œ∞. N~å=Ú_»∞,
NHõ$+¨µ‚_»∞ =O\˜ ~°∂Ñ¨=ÚÅÖ’ ^≥·==Ú ky=zÛ#Ñ¨C_»∞
^èŒ~°‡QÍ¡xx ãïkkÌˆ~ QÍx J^èŒ~°‡=Ú#∞ ãÖÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ
`˘ÅyOÑ¨ÖË^Œ∞. Jã¨∞~°∞Å∞, J*Ï˝#=Ú ZÑ¨C_»∂ Ü«ÚO_»<Õ
Ü«Ú#flq. "å\˜ ™ê÷#=Ú "å\˜‰õΩ#flk. Wk ã¨$+≤ì ^èŒ~°‡=Ú. Z=i
^è~Œ ‡° =Ú#∞ "å~°∞ áê\ÕK«∞@ ^≥=· =Ú#‰õΩ =ÚYº=Ú. Ju„Hõ
q∞Oz#Ñ¨Ù_»∞ "åxx ãï*ËÜ«Ú#∞.
HÍÅ=Ú#‰õΩ ^èŒ~°‡=Ú#flk. Hõ$`«Ü«ÚQÆ=Ú# ˆH=Å=Ú
^è~Œ ‡° "Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ ã¨$+≤ì JO`«ÜÚ
« "≥Å∞QÆ∞ Ö’Hõ=ÚÅ
`À<Õ xO_çÜ«Ú#flk. „`Õ`«, ^•fiÑ¨~°, HõeÜ«ÚQÆ=ÚÅÖ’ XH˘¯Hõ¯
áê^Œ=Ú (25%) ^èŒ~°‡=Ú #tOK«∞@ [~°∞QÆ∞#∞. HõeÜ«∞O^Œ∞
XHõ áê^Œ"Õ∞ ^èŒ~°‡=ÚO_»∞#∞. =¸_»∞ áê^Œ=ÚÅ∞ J^èŒ~°‡"Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. JO`«‰õΩ q∞Oz J^èŒ~°‡=Ú ÃÑiy#KÀ ^≥=· =Ú
J=`«iOK«QÆÅ_»∞. ^≥·==Ú J=`«iOK«xKÀ, HÍÅsux |\˜ì
J^èŒ~°‡=Ú q∞ug∞~° ÖË^Œx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
^≥·==Ú Ü≥ÚHõ¯ J=`å~°=ÚÅ∞ ky=zÛ##∞, =∞Ç¨
Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ ^ÕÇÏ¨ ^è•~°∞Öˇ· Ü«Ú#fl#∞, J^è~Œ ‡° "≥∞O^Œ∞Å‰õΩ#flk Jx
23
„Ñ¨tflOK«∞"å~°∞, ãÖ^ÕÇÏ¨ Ñ¨_∞» "å~°∞ ÃÑ· ã¨`º« =Ú#∞ `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.

HÍÅ=Ú#∞ |\˜ì ^èŒ~°‡ =ÚO_»∞#∞. [#„ã¨=Ou HÍÅ=Ú ##∞ã¨
iOz Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# ^èŒ~°‡=Ú ##∞ãïOK«∞ "å~°∞
J^èŒ~°‡=Ú#∞ ^Œ∂+≤OÑ¨Hõ, XkÌHõQÆ rqOz#KÀ J^èŒ~°‡=Ú
ã¨Ê $tOK«^Œ∞. ^èŒ~°‡ =∞#∞ãïOK«∞"åiH˘~°ÔH· =∞iÜ≥ÚHõ â’¡Hõ=Ú
K≥ÑÊ¨ |_ç#k.
24 w`ÀÑ¨x+¨`ü
~°Hõ∆}
Ñï„`å}ÏÜ«∞ ™ê^èŒ∂<åO q<åâßÜ«∞ K« ^Œ∞+¨¯$`å"£∞ I
^èŒ~°‡ ãÖ™ê÷Ñ¨<å~å÷Ü«∞ ãÖÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ II 8
''™ê^èŒ∞[#∞Å#∞ Ñï~°H˜∆OK«∞@‰õΩ, ^Œ∞+¨ ¯$`«º=ÚÅ∞
KÕÜÚ « "åix x~°∂‡eOK«∞@‰õΩ, ^è~Œ ‡° ãÖ™ê÷Ñ#¨ =Ú KÕÜÚ« @‰õΩ
„Ñü Ü«ÚQÆ=Ú#O^Œ∞ <Õ #=`«iOK«∞ K«∞<åfl#∞—— Jx ÉèQí "Æ å#∞_»∞
ÑëÔH#∞.
™ê^èŒ∞[#∞Å#QÍ ã¨<å‡~°æ=Ú# #_»K«∞ q#Ü«∞=O`«∞Å∞.
giÜ«∞O^Œ∞ JÇ≤ÏOã¨, |∞∞A „Ñ¨=~°#Î =Ú, ^˘OQÆ|∞kú ÖË‰Ωõ O_»∞@,
HÍx "åx HÍâ◊Ñ¨_»‰õΩO_»∞@, â◊√z, â∫K«=Ú, ãÖ`À+¨=Ú,
*Ï˝<åã¨H˜Î, Dâ◊fi~°∞xH˜ ã¨=∞~°Ê} K≥Ok rqOK«∞@ ã¨ÇÏ¨ [=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. J\ì̃"å~°∞ ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞. "åix ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
Ñï~°H˜∆OK«∞#∞. Ñï J#∞ Ñ¨^Œ=Ú HÍ~°}=ÚQÆ ã¨~°fiHÍÅ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ Jx J~°÷=Ú. W\˜ì "åix J^èŒ~°‡=Ú Ç≤ÏOã≤OK« ÖË^Œ∞.
^ŒO_»H=õ #=Ú# QÆÅ |∞∞+¨µÅÖ’ JQÆ™êÎºk |∞∞+¨µÅ#∞ J^è~Œ ‡° =Ú
`åHõÖ^Ë ∞Œ . W`«~° `«Ñã¨ fi≤ [#∞Å#∞, =Ú#∞Å#∞ `åH˜#k. WO^Œe
25
~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. JQÆ™êÎºk |∞∞+¨µÅ‰õΩ Ñï~°Hõ∆}

=Ú#flk. W`«~∞° Å‰õΩ ~°H} ∆õ =Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞, HõÅ∞QÆHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
HÍ~°}=Ú "åi Ü«∞O^Œe ã¨`fi« QÆ∞}=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã≤u÷ . ã¨`fi«
QÆ∞}=Ú ‰õÄ_» „uQÆ∞}=ÚÅÖ’ <˘Hõ\˜ÜÕ∞. HÍ=Ù# Pã¨∞s
`«`fi« =∞QÆ∞ ~°[ã¨=Î ∞ã¨∞ûÅ∞ `å‰õΩ#∞. =Ú=Ú‰õΩ∆ [#∞Å∞ ã¨`åºf`«
=∞QÆ∞ x`«º ã¨`fi« =∞O^Œ∞O^Œ∞~°∞. J\˜ì "åix ~°[ã¨∞û, `«=∞ã¨∞ûÅ∞
ã¨Ê $tOK«ÖË=Ù. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ñï~°Hõ∆} KÕÜ«Ú#∞. WO^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨
|_ç# Ñï~°Hõ∆} ZÅ¡Ñ¨C_»∞ #∞O_»∞#∞. ^èŒ~å‡^èŒ~°‡=ÚÅ áêà◊√§
`«ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞ ^•xH˜ HÍ~°}=∞QÆ∞ ^Œ∞~å‡~°∞Å æ #∞ tHÕ∆ z, ã¨`fi«
QÆ∞}∞Å#∞ HÍáê_»∞#∞.
J=`«iOK«∞@‰õΩ HÍÅ^èŒ~°‡=Ú x+¨ÊuÎ K≥O^Œ∞@ÜÕ∞
HÍ~°}=Ú. JÑ¨Ù_»∞ [~°∞QÆ∞#q =¸_»∞ HÍ~°º=ÚÅ∞. ^Œ∞+ì̈tHõ} ∆ ,
t+¨ì~°Hõ∆}, ^èŒ~°‡ ãÖ™ê÷Ñ¨#=Ú. J=`«iOK«#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_» ™ê^èŒ∞
[#∞Å‰õΩ ~°Hõ∆} Ü«Ú#flk. JÑ¨Ù_»∞ ^≥·==Ú `å`å¯eHõ=ÚQÆ
r=ÙÅÖ’ „Ñ¨"ÕtOz, t+¨ì~°Hõ∆} KÕã≤ JO`«~åú# =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ã¨`∞« Ê~°∞+¨µ_˘Hõ_∞» , Hõ~‡° =âß`«∞Î JáêÜ«∞=Ú
#‰õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞ =∂~°æ =∞^èŒº=Ú# ã¨Ê $Ç¨Ï`«Ñ≤Ê Ñ¨_çÜ«Ú#flÑ¨C_»∞
P =∂~°æ=Ú# É’=Ù r=ÙÅÖ’ ^èŒ~°‡=Ú „Ñ¨"ÕtOz, "åxx Q˘x
áÈ~Ú ã¨∞~°H˜∆`«=ÚQÆ XHõ "≥·^•ºÅÜ«∞=ÚÖ’ „Ñ¨"ÕtOÑ¨
*ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. J>Ë¡ ^˘OQÆ Ü≥ÚHõ_»∞ ã¨`«∞Ê~°∞+¨µx ^èŒ#=Ú ^˘Oy
eOK«∞H˘x áêiáÈ=Ù K«∞#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Å∞=Ùi ~°∂Ñ¨=Ú# ^≥·="Õ∞
^˘OQÆ#∞ Ñ¨\,ì˜ ^ŒO_çOz, ^è#Œ =Ú#∞ ã¨`∞« Ê~°∞+¨µ# H˜K∞« Û#∞. ã¨$+≤ì
26 w`ÀÑ¨x+¨`ü
JO`«Ü«Ú "åã¨∞^Õ=~°∂Ñ¨"Õ∞ QÆ#∞Hõ "åã¨∞^Õ=Ù_≥Ñ¨C_»∞#∞ W@∞¡

r=ÙÅ#∞ ~°H˜∆OK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì ~°Hõ∆} Hõ=`å~° =∞Hõ¯~°
ÖË^Œ∞. ÃÑ· `≥eÑ≤# JáêÜ«∞=ÚÅ∞ ^Œ∞+¨µìÅ‰õΩ [iy#KÀ J\˜ì
ã¨Ç¨Ü«∞=Ú ÅaèOK«^Œ∞.
ÃÑ· HÍ~°}=ÚQÆ ã¨„`«Ê=~°Î# HõeyÜ«Ú#fl "åiH˜ ~°Hõ∆}
ZÑ¨C_»∞#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. J=`å~°=Ú =∂„`«=Ú ^èŒ~°‡QÍ¡x
HÍ~°}=ÚQÆ<Õ ky=K«∞Û#x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
27
`«`«Î fiA˝Å∞
[#‡ Hõ~°‡ K« "Õ∞ k=º "Õ∞=O Ü≥∂ "ÕuÎ `«`«Î fi`«ó I
`«ºHÍÎ fi ^ÕÇ¨ÏO Ñ¨Ù#~°˚#‡ <≥·u =∂"Õ∞u ™È-~°∞˚# II 9
''U =∂#=Ù_»∞ <å k=º"≥∞ÿ# [#‡=Ú#∞, Hõ~°‡=Ú#∞
Ü«∞^ä•~°÷=ÚQÆ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞<åfl_À, J`«_»∞ ^ÕÇ¨O`«~°=Ú#
[#‡=Ú <˘O^ŒHõ #<Õfl á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞—— Jx ÉèQí "Æ å#∞_»∞ J~°∞#˚ ∞
#‰õΩ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
D â’¡Hõ=Ú# ÉèíQÆ=O`«∞_˘Hõ ~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl_»∞. Jk U=∞#QÍ ''`«##∞ `≥eã≤#"å_»∞ `å<Õ Ü«∞QÆ∞
K«∞<åfl_»∞. „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ `≥eã≤#"å_»∞ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞——
Jx LÑ¨x+¨`ü ™ê~åOâ◊=Ú. WK«Û@ `≥eÜ«Ú@ Ü«∞#QÍ ã≤^•úO`«
Ñ¨~°=ÚQÆ `≥eÜ«Ú@ HÍ^Œ∞. ™êfi#∞Éèí==Ú# `≥eÜ«Ú@. J@∞¡
`≥eã≤#"å~°∞ `«`«ÎfiA˝Å∞. `«`«Îfi=∞#QÍ `«`ü { `«fiO. J#QÍ Jk
h"Õ. "Õ^Œ=ÚÅÖ’ ^≥·==Ú ¿Ñ~°∞ '`«`ü —. ^≥·="Õ∞ h=Ù J#∞#k
*Ï˝#™ê~°=Ú. `«`«fiA˝_»#QÍ ^≥·="Õ∞ `å#∞QÆ #∞<åfl_»x J#∞Éèí=
28 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ `≥eã≤#"å_»∞. ''"ÕuÎ `«`Î« fi`«ó—— Jx D â’¡H=õ Ú#

`≥eÜ«∞|_ç#k. J#QÍ `«`Î« fiA˝Å‰õΩ '`å#∞— `≥eÜ«Ú#x J~°=÷ Ú.
r=ÙÅ∞ `«`«Î fiA˝ Öˇ@¡QÆ∞^Œ∞~°∞? ÉèíQÆ=O`«∞xÜ≥ÚHõ¯
J=`å~°=ÚÅ#∞, J`«_∞» KÕã#≤ k=º"≥∞#ÿ Hõ~‡° Å#∞ Ü«∞^ä•~°=÷ ÚQÆ
`≥Å∞ã¨∞H˘x#KÀ r=Ù_»∞ `«`«Î fiA˝_»∞ HÍQÆÅ_»∞. D ~°Ç¨Ïã¨º=Ú
ÉèÏQÆ=`«=Ú# DÜ«∞|_ç#k. ^≥·==ÚÜ≥ÚHõ¯ [#‡ k=º=Ú.
J#QÍ J„áêHõ$`«=Ú. Hõ~‡° =Ú#∞ k=º"Õ∞. J#QÍ Ö’HõÇÏ≤ `å~°=÷ Ú.
gx Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û ~°uQ˘#flKÀ „Éè=í ∞~° H©@Hõ <åºÜ«∞=Ú#,
r=Ù_»∞ ‰õÄ_» Ö’HõÇ≤Ï`å~°÷=Ú rqOK«∞ \Ï~°OaèOK«∞#∞. J@∞¡
rqOK«∞@ ÑïÑ¨Ó~°=‚ ∞QÆ∞ãïH˜ J`«x ã¨fiÉèÏ==Ú k=º=∞QÆ∞#∞.
áêOK«Éè∫uHõ „Ñ¨Hõ$u J`«xx |OkèOK«^Œ∞. `«`å¯~°}=ÚQÆ ^ÕÇ¨Ï
|O^èŒ=ÚO_»^Œ∞. ^ÕÇ¨Ï|O^èŒ=Ú ÖËx"åiH˜ =∞~°}=Ú ÖË^Œ∞.
HÍ=Ù# [#‡=Ú ‰õÄ_» ÖË^Œ∞.
`«`«ÎfiA˝#‰õΩ ^ÕÇ¨Ï=Ú QÆ$Ç¨Ï=Ú =O\˜k. ^ÕÇ¨Ï=Ú#
„Ñ¨"ÕtOK«∞@, =∞~°Å x¢+¨¯q∞OK«∞@ |O^èŒ=Ú HÍ^Œ∞. J*Ï˝xH˜
Jk HÍ~åQÆ$Ç¨Ï=Ú. |OkèOÑ¨|_»∞@, `å`å¯eHõ=ÚQÆ q_»∞^ŒÅ
HõÅ∞QÆ∞@, =∞~°Å |OkèOÑ¨|_»∞@ J`«xH˜ ã¨fiÉèÏ= =â◊=Ú#
HõÅ∞QÆ∞#∞. ^≥·gã¨fiÉèÏ= "Õ∞~°Ê_»∞K«∞O_»QÆ „Ñ¨Hõ$u ã¨fiÉèÏ==Ú
ã¨_»Å∞ K«∞O_»∞#∞. J\ì̃ `«`«Î fiA˝Å∞‰õÄ_» „Hõ=∞â◊ó J„áêHõ$`«
â◊s~°=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. ^•x<Õ k=ºâ◊s~° =∞O^Œ∞~°∞. "≥∞„ÿ `ÕÜ∂« k
=∞Ç¨Ï~°∞¬ Å\˜ì"å~°∞. "åiH˜ [## =∞~°}=ÚÅ∞ ÖË=Ù. ^≥·="Õ∞
"åiÜ«∞O^Œ∞ xO_çÜ«ÚO_»∞@ =Å# "åi ~°∂Ñ¨=Ú# ^≥·="Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# "å~°∞ `«`«Î fiA˝Å∞.
29
W@∞¡ ^≥·=ã¨‡~°}=Ú J##º=Ú HÍQÍ, "å~°∞ ^≥·=

ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ· Ü«Ú<åfl~°∞. HÍ=Ù# ^≥·==ÚÜ≥ÚHõ¯ k=º=∞QÆ∞ [#‡
Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û ÅQÆfl=Ú KÕã≤#"å~°∞ „Hõ=∞=ÚQÆ ^≥·="Õ∞
Ü«∞QÆ∞^Œ∞~°x, "åiH˜ „áêHõ$`« ^ÕÇÏ¨ |O^èŒ =ÚO_»^xŒ , ÉèQí "Æ å#∞_»∞
J~°∞˚#∞#‰õΩ LáêÜ«∞=Ú#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
30 w`ÀÑ¨x+¨`ü
^≥·= ÉèÏ==Ú
g`«~åQÆÉèíÜ«∞„HÀ^è• =∞#‡Ü«∂ =∂ =Úáê„t`åó I
|Ç¨Ï"À *Ï˝#`«Ñ¨™ê Ñ¨Ó`å =∞^•ƒù= =∂QÆ`åó II 10
D â’¡Hõ=Ú, =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=ÚÜ≥ÚHõ¯ H˘#™êyOÑ¨Ù.
WO^Œ∞# ''<å =∞Ü«∞"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û HõÅ"å~°∞——, ''#<Õfl P„â◊~ÚOz#
"å~°∞——. =ÚYº=ÚQÆ QÆ=∞xOÑ¨=Öˇ#∞.
<å =∞Ü«∞"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û HõÅ"å~°∞, #<Õfl P„â◊~ÚOz#
"å~°∞. =∞=∞HÍ~°=Ú, ÉèÜ í ∞« =Ú, HÀÑ¨=Ú q_»z#"åÔ~,· Ñ¨q„`«∞Öˇ,·
##∞fl `≥eÜ«Ú zO`«# QÆÅ"åÔ~,· <å ÉèÏ==Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~°∞.
J\˜ì"åÔ~O^Œ~À HõÅ~°∞ Jx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
^≥·==Ú#∞ KÕ~°∞@‰õΩ =Åã≤# xÜ«∞=∞=ÚÅ xK«Û@
^≥·="Õ∞ ã¨∂zOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
1. =∞#ã¨∞û `«# =∞Ü«∞=∞QÆ∞@ J#QÍ Jxfl ã¨xfl"Õâ=◊ ÚÅ#∞
^≥=· =ÚQÆ K«∂K«∞@. Ñïã¨~=° ÚÅ Ü«∞O^Œe ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞,
"åi „Ñ¨=~°Î#Å∞ ^≥·==ÚQÆ K«∂K«∞@. â◊√ÉèÏâ◊√Éèí
31
q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^≥·==Ú<Õ K«∂K«∞@. ã¨=∞ã¨Î=Ú

^≥·="Õ∞ Jx =∞#ã¨∞û# ^Œ$_è»Ñ¨_»∞@.
2. Jxfl q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^≥·==Ú<Õ P„â◊~ÚOK«∞@,
W`«~°=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOK«‰õΩO_»∞@.
3. ÃÑ· ~Ô O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞"åi #∞O_ç
=∞=∞HÍ~°=Ú, ÉèÜ í ∞« =Ú, HÀÑ¨=Ú J#∞ =∞e#=ÚÅ∞
x¢+¨¯q∞OK«∞#∞. HÍ=∞ „HÀ^è•^Œ∞Å∞, ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞Å∞
qãïO˚ K«∞@‰õΩ gÅ∞ÖËxq. Hˆ =Å=Ú ^≥=· zO`«# =∂„`«"∞Õ
"åxx áê~°„^ÀÅQÆÅ^Œ∞. nÑ¨=Ú "≥eyOK«∞H˘#flKÀ, pHõ\˜
J^Œ$â◊º =∞QÆ∞#∞. =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. J>Ë¡
"≥Ú^Œ\˜ Ô~O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ K«Hõ¯QÆ áê\ÕK«∞"åix
Ji+¨_»fi~°æ=ÚÅ∞ =^ŒÅ∞#∞ QÍx, =keOK«∞H˘#∞
„Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú# =^ŒÅ=Ù. HÍ=Ù# =¸_»= JOâ◊=Ú
ã≤kúOz#^Õ HÍx „Ñ¨Ü«∞uflOz#k HÍ^Œ∞.
4. ÃÑ· =¸_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ ã≤kúOK«QÆ r=Ù_»∞ Ñ¨q„`«∞
_»QÆ∞#∞.
5. J@∞¡ Ñ¨q„`«∞_≥·# r=Ù_»∞ ^≥·==Ú `å#∞QÆ #∞<åfl_»x
^è•º#=Ú KÕÜ«Ú@ =Å# ^≥·=~°∂Ñ¨=Ú# xÅK«∞#∞.
^≥·=ÉèÏ==Ú# ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ xÅK«∞#∞.
ÃÑ· ™Èáê#=ÚÅxflÜ«Ú F~°∞ÊQÆ x~°fiiÎOÑ¨|_»=Öˇ<Õ QÍx,
=∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. W@∞¡ `«##∞ á⁄Ok#"å Ô~O^Œ~À
HõÅ~°x ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
32 w`ÀÑ¨x+¨`ü
10
P#O^Œ=Ú
ÜÕ∞ Ü«∞^ä• =∂O „Ñ¨Ñ¨^ŒºO`Õ `åO ã¨Î^ä≥·= Éèí*Ï=∞ºÇ¨Ï"£∞I
=∞=∞ =~åÎ‡#∞=~°ÎO`Õ =∞#∞ëêºó áê~°÷ ã¨~°fiâ◊ó I 11
''Z=Ô~= ˆ~q^èŒ=ÚQÆ ##∞fl P„â◊~ÚOK«∞ K«∞<åfl~À "åix
P Ü«∂ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ<Õ <Õ#∞ ZÅ¡Ñ¨C_»∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞K«∞<åfl#∞.
=∂#=ÙÅO^Œ~°∞ ã¨~°fi q^èŒ=ÚÅ <å =∂~°æ=Ú<Õ J#∞ãïOK«∞
K«∞<åfl~°∞—— Jx ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ÑëÔH#∞. Wk XHõ âßâ◊fi`« ã¨`«º=Ú.
^≥·==Ú P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞. r=ÙÅ∞ P#O^Œ=Ú H˘~°ˆH
~°Hõ~°Hõ=ÚÅ HÍ~°º=ÚÅ <åK«iOK«∞ K«∞<åfl~°∞. ~°Hõ~°Hõ=ÚÅ
J<Õfi+¨}Å#∞ ™êyOK«∞ K«∞<åfl~°∞. âßâ◊fi`« P#O^Œ=Ú ÅÉèºí =∞QÆ∞
=~°‰õΩ r=Ùx J<Õfi+¨} ™êQÆ∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Wxfl ~°Hõ=ÚÅ
J<Õfi+¨}Å∞#∞ ^≥·==Ú#∞ *Ë~°∞ =∂~°æ=ÚÖË. HÍ~°}=Ú r=Ùx
Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ P#O^•<Õfi+¨}. âßâ◊fi`å#O^Œ=Ú ^≥=· =Ú. âßâ◊fi`å
#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ#O`«=~°‰õΩ r=Ù_»∞ J<Õfi+¨} ™êyOK«∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. r=Ù _»#QÍ P#O^Œ=Ú H˘~°‰Ωõ #<Õfi+≤OK«∞"å_»x
XHõ x~°fiK«#=Ú.
33
D P#O^Œ=Ú „áê^äŒq∞Hõ ^Œâ◊Ö’ J*Ï˝#Ñ¨Ói`«=ÚQÆ#∞,

Jâßâ◊fi`«=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. H˘O^ŒiH˜ J#fl=Ú u#flKÀ
P#O^Œ=Ú. H˘O^ŒiH˜ x„kOz#KÀ P#O^Œ=Ú. H˘O^ŒiH˜
f~°∞|_çQÆ ‰õÄ~°∞Ûx =º~°É÷ Ïè +¨}=Ú KÕÜÚ « @ P#O^Œ=Ú.
H˘O^ŒiH˜ u~°∞QÆ∞@ P#O^Œ=Ú. H˘O^ŒiH˜ Ñ¨Ù}ºˆH∆„`« ^Œ~°≈#
=∂#O^Œ=Ú. H˘O^ŒiH˜ ^èŒ<å~°˚# =∂#O^Œ=Ú. W@¡<ÕHÍ<ÕHõ
P#O^Œ=ÚÅ∞ r=Ù_»∞ á⁄O^Œ∞ @‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞#∞. W>Ë¡ Ñ¨^qŒ ,
H©iÎ, ¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨ "åº"≥∂Ç¨Ï=Ú P#O^Œ=ÚÅ∞QÆ H˘O^ŒiH˜
QÀK«iOK«∞#∞. r=Ù_»∞ nx ##∞ãïOz JO^Œe P#O^Œ=Ú
J#∞ÉèíqOz Jk `å`å¯eHõ=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#∞#∞. XHõ
P#O^Œ=Ú `å`å¯eHõ=∞x `≥eã≤# "≥O@<Õ JO`«H#õ fl q∞‰õΩ¯@
=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú#‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞#∞.
W@∞¡ P#O^•#∞Éèí∂uˆH ã¨~°fiq^èŒ=ÚÅ =∂#=ÙÅ∞
HÀ\Ï#∞HÀ@¡ =∂~°æ=ÚÅ „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞#∞. JO^Œ∞ âßâ◊fi`««`«Îfi=Ú
ÖËHõáÈQÍ |O^èŒ#=ÚÅ∞, ~ÀQÆ=ÚÅ∞ U~°Ê_»∞@ QÆ=∞xOK«∞#∞.
JÑ¨Ù_»∞ ^Œ∞+¨Êùe`«=ÚÅ∞ ÖËx P#O^Œ=Ú#ˆH J<Õfi+≤OK«∞#∞.
z@ìz=iH˜ ^≥·=ã¨‡~°}, Ü«∞*Ï˝~°÷ r=#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú
âßâ◊fi`å#O^Œ =∂~°æ=ÚÅx `≥eã≤ JO^Œ∞ `«##∞ xÜ«∞q∞OK«∞
H˘#∞#∞. W@∞¡ r=ÙÅ∞ ã¨~fi° q^è=Œ ÚÅ „Ñ¨Ü∞« uflOz z=~°‰Ωõ `«#<Õ
J#∞ãïOz KÕ~°∞`«∞<åfl~°#∞ ã¨`«º=Ú#∞ ^≥·==Ú `≥eÃÑ#∞.
34 w`ÀÑ¨x+¨`ü
11
^Õ=`å~å^èŒ#
HÍOHõ∆O`«ó Hõ~°‡}ÏO ã≤kúO Ü«∞[O`« WÇ¨Ï ^Õ=`åó I
H˜∆„ÑÖ Ç≤Ï =∂#∞¿+ Ö’ˆH ã≤kú ~°ƒù=u Hõ~°‡*Ï II 12
^Õ=`«Å ~°∂Ñ¨=Ú# ^≥·="Õ∞ "åºÑ≤Î K≥OkÜ«Ú<åfl_»∞. XˆH
JO`«~åºq∞ ^≥·==Ú#∞O_ç J<ÕHÍ<ÕHõ ^≥·=â◊‰õΩÎÅ∞ ^Õ=`å
„Ñ¨[˝Å∞QÍ =ºHõÎ"≥∞ÿ qq^èŒ=ÚÅQÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìÖ’
x~°fiÇ≤ÏOK«∞ K«∞#flq. PÜ«∂ ^Õ=`«Å∞, PÜ«∂ Ö’Hõ=ÚÅÖ’
Ö’HõáêÅ∞~°∞QÆ#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞QÆ#∞, ~Ú`«~° â◊‰Ωõ Å
Î ∞QÆ#∞ "≥Åã≤
Ü«Ú<åfl~°∞. WO^ŒiÜ«∞O^Œ∞ JO`«~åºq∞QÍ `å<≥· ^≥·==Ú<åfl_»∞.
Wxfl ^Õ=`å „Ñ¨[˝Å∞QÍ r=ÙÅ‰õΩ ã¨g∞Ñ¨=ÚQÍ `å #∞<åfl_»∞.
Hõ~°‡Ñ¶¨Å ã≤kúH˘~°‰õΩ ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«∞@ P~°º
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú. ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«∞@ J#QÍ "åi Ü«∞#∞
„QÆÇ¨Ï=Ú HÀi `«^Œ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# nHõ∆#∞ =Ç≤ÏOK«∞@, Ñ¨ÓlOK«∞@.
nH∆ÍÜ«Ú`« r=#=Ú r=ÙÅ#∞ ãÖ™ê¯~°=O`«∞Å∞QÍ fiÛk^ŒÌ
QÆÅ^Œ∞. `«^Œ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# Ñ¶¨Å=Ú#∞QÆ∂_» hÜ«∞QÆÅ^Œ∞.
35
D Ö’Hõ=Ú# j„Ñ¶¨∞=ÚQÍ Ñ¶¨Åã≤kú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ |∞∞+¨µ

Å<ÕHÍ<ÕHõ ^Õ=`å P~å^èŒ#=ÚÅ#∞ JOkOz Ü«Ú<åfl~°∞.
N~å=Ú_»∞, ^èŒ~°‡~åA, J~°∞˚#∞_»∞, bÖÏ=∂#∞+¨ ~°∂Ñ¨Ù_»QÆ∞
NHõ$+¨µ‚_»∞ ‰õÄ_» P~å^èŒ#=ÚÅ∞ ãëÑ≤#@∞¡ =∞# „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flq. ÉèíQÆ=næ`«Ü«∞O^Œ∞ ^Õ=`å~å^èŒ# ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞
=Ú#fl@∞¡ ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# `«#
<≥=Ô~=~°∞ U ÜÕ∞ q^èŒ=ÚQÍ P~åkèOz# "åiH˜ P q^èŒ=ÚQÆ<Õ
J#∞„QÆÇ≤ÏO`«∞#x `≥eÑ≤# "≥·#=Ú D â’¡Hõ=Ú# ^Õ=`«Å#∞
P~åkèOK«∞@KÕ Hõ~°‡Ñ¶¨Å ã≤kú j„Ñ¶¨∞=ÚQÆ HõÅ∞QÆ∞#x q=iOK«∞
@Ö’ JO^ŒiÜ«∞O^Œ∞ `«#<Õ ^Œi≈OK«=∞x ‰õÄ_» ã¨∂K«# ÅaèOK«∞
K«∞#flk. W\Ï¡~åkèOK«∞@KÕ =∞#∞+¨µºÅ∞ `«fii`«QÆux =∂#=
Ö’Hõ=Ú# Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«QÆÅ~°x w`« É’kèOK«∞K«∞#flk. JQÆã¨Îº
=∞Ç¨Ïi¬`À ã¨Ç¨ ã¨=∞ã¨Î |∞∞+¨µÅ∞#∞ ^Õ=`å~å^èŒ#=Ú „Ñü
x`«º=Ú QÍqOK«∞K«∞O^Œ∞~°x Ñ¨Ù~å}=ÚÅ∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flq.
HÍ=Ù# |∞kú=∞O`«∞ÅQÆ∞"å~°∞ x`«º^Õ=`å~°Û#=Ú HÍqOK«∞
H˘#∞@ „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ=Ú. Ü≥∂QÆ=Ú, ^è•º#=Ú, `«Ñ¨ã¨∞û
KÕÜ«Ú"å~°∞ ‰õÄ_» ^Õ=`å~°Û# ãëÑ≤#KÀ =∂~°æ=Ú ã¨∞QÆ=∞
=∞QÆ∞#∞. „Ñü‰õÄÅ`«Å∞, qÑ¶¨∞fl=ÚÅ∞, JO`«~åÜ«∞=ÚÅ∞
x"åiOÑ¨|_»∞#∞.
36 w`ÀÑ¨x+¨`ü
12
ã¨fiÉèÏ==Ú
Kå`«∞~°fi~°‚ºO =∞Ü«∂ ã¨$+¨ìO QÆ∞}Hõ~°‡ qÉèÏQÆâ◊ó I
`«ã¨º Hõ~åÎ~° =∞Ñ≤ =∂O q^ŒúºHõ~åÎ~° =∞=ºÜ«∞"£∞ II 13
ÉèQí =Æ næ`Ü« ∞« On â’¡H=õ Ú J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ H˘#∞@ J`«ºO`«
„Ñ¨^è•#=Ú. ^≥·==Ú Hõ~°‡Å#∞ |\˜ì QÆ∞}qÉèí[#=Ú ã¨$+≤ì
Ü«∞O^Œ∞#fl^Œx, QÆ∞}=ÚÅ#∞ |\˜ì Hõ~°‡Å∞ x~°fiiÎOÑ¨|_»∞
K«∞#fl=x, QÆ∞}=ÚÅ∞ „Ñ¨H$õ uKÕ x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl=x, „Ñ¨H$õ uH˜
Jf`«∞_»∞QÍ Hõ~°‡Å‰õΩ `å#∞ Hõ~°Î#∞ HÍ^Œx, „Ñ¨Hõ$uÜ«∞O^Œ∞
Jnè#∞_»∞QÍ `å#∞ Hõ~°Î#x ‰õÄ_» `≥eÜ«∞*ËÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
=∂#=ÙÅ∞ H˘xfl Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ ~Ú+¨ìÑ¨_»∞^Œ∞~°∞.
H˘xfl Ñ¨#∞Å‰õΩ ~Ú+¨Ñì _¨ Ö » ~Ë ∞° . H˘xfl ã¨=∞~°`÷ Å
« ∞ HõeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞.
H˘xfl ã¨=∞~°`÷ Å « ∞ á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° . JO^ŒiH˜x XˆH ~°H=õ ÚÖˇ#· ÉèÏ==Ú
Å∞O_»=Ù. "åi "åi Ñï}Ï=∞=Ú#∞ |\˜ì PÜ«∂ ÉèÏ==ÚÅ∞
`«~°K«∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. Wk =∞#=Ú ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ QÆ∞iÎOK«
=K«∞Û#∞. =∞#=Ú KÕÜ«Ú Ñ¨#∞Åxfl\˜H˜ =∞#‰õΩ HõÅ∞QÆ∞
ÉèÏ==ÚÖË Ñ¨Ù<åk. =∞# ÉèÏ==ÚÅ‰õΩ =∞# ã¨fiÉèÏ==Ú Ñ¨Ù<åk.
37
=∞# ã¨fiÉèÏ==Ú#‰õΩ =∞#Ü«∞O^Œe QÆ∞}=ÚÅ q∞„â◊=∞=Ú

Ñ¨Ù<åk. =∞#Ö’ `«"≥∂QÆ∞}=Ú q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ Hõey, ~°*’
QÆ∞}=Ú ã¨fiÅÊ=ÚQÆ #∞#flKÀ =∞# =∞#ã¨∞û â◊s~° „â◊=∞‰õΩ Z‰õΩ¯=
~Ú+¨ìÑ¨_»^Œ∞. J>Ë¡ `«"≥∂QÆ∞}=Ú, ~°*’QÆ∞}=Ú ã¨=∂#=ÚQÆ
Hõey ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú ã¨fiÅÊ=ÚQÆ #∞#flKÀ, ã¨fiÉèÏ==Ú#O^Œ∞
"åºáê~°^Œ$+≤ì q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ~°*’QÆ∞}=Ú q∞ye#
~Ô O_»∞ QÆ∞}=ÚÅ Hõ#fl JkèH=õ ÚQÆ #∞#flKÀ ã¨ÇÏ¨ [=∞QÆ∞ â∫~°º=Ú,
^è≥·~°º=Ú, áêÅ<åâ◊H˜ÎH˜ ãÖ|OkèOz# ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞† ã¨`«Î fi
QÆ∞}=Ú JkèHõ"≥∞ÿ q∞ye# QÆ∞}=ÚÅ∞ ã¨fiÅÊ=ÚQÆ #∞#flKÀ
`«Ñ¨ã¨∞û, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú, q^•ºÉ’^èŒ#=Ú#O ^•ã¨H˜Î, â◊=∞
^Œ=∂^Œ∞Å∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
=∞# ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ =∞#=Ú ÑïjeOz K«∂ã¨∞
‰õΩ#flÑ¨Ù_»∞, ã¨∂Å ÷ =ÚQÆ ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ `«~Q° `Æ ∞« Å∞QÆ =∂#=ÙÅ∞
QÀK«iO`«∞~°∞. D K«`∞« ifi^è=Œ ÚÖˇ·# ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ |\˜ì,
ã¨∂÷Å=ÚQÆ K«`«∞ifi^èŒ=ÚÅQÆ∞ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ∞ Éèí∂q∞ÃÑ·
[~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. „Ñü =∂#=ÙxÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» D <åÅ∞QÆ∞
q^èŒ=ÚÖˇ·# ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ XHõ J#∞„Hõ=∞=Ú# QÀK«iOK«∞#∞.
P „Hõ=∞=Ú#∞ |>Ëì =~°‚=Ú ÖË~°Ê_ç#q. Wq QÆ∞}=ÚÅKÕ
x~°fiiÎOÑ¨ |_»∞@KÕ QÆ∞}=ÚÅ Ü«∞O^Œe q∞„â◊=∞=Ú#∞ ã¨`Î« fi=Ú
"≥Ñ· Ù¨ #‰õΩ „Hõ=∞=ÚQÆ =∞o§OK«∞@ Ñï}Ï=∞=Ú#‰õΩ ^•ifÜ«Ú#∞.
r=ÙÅ Ñï}Ï=∞=ÚÖ’x qq^èŒ ã≤÷`«∞Å#∞ |\˜ì qq^èŒ=ÚÅQÆ∞
q∞„â◊=∞=ÚÅ∞ LO_»∞#∞. =∂#= ãÖÑ¶¨∞=Ú# =∂#=ÙÅ∞
QÆ∞OÑ¨ÙÅ∞ QÆ∞OÑ¨ÙÅ∞QÆ "åi "åi ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ |\˜ì U~°Ê_»∞
38 w`ÀÑ¨x+¨`ü
K«∞O^Œ∞~°∞. "åi =∞^èŒº ãÖ|O^èŒ ÉÏO^èŒ=º=ÚÅ <Õ~°Ê~°∞K«∞

H˘O^Œ∞~°∞. HÍÅ „Hõ=∞=Ú# Jq ‰õΩÅ=ÚÖˇ· ã≤÷~°Ñ¨_ç#q. HÍx
=~°=‚ ÚÅ qÉèÏQÆ=Ú QÆ∞}=Ú#∞|\˜ì Ü«∞x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. PÜ«∂
‰õΩÅ=ÚÅÖ’ PÜ«∂ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ Ü«ÚO_»∞##∞@Ö’ ã¨`º« =Ú
ÖË^Œ∞. PÜ«∂ QÆ∞}=ÚÅÖ’ PÜ«∂ ã¨fiÉèÏ==Ú#flk Ü«∞#∞@Ö’
ã¨`«º=Ú#flk. HÍ=Ù# QÆ∞}=Ú#∞ |\˜ì ‰õΩÅ=∞x ÉèíQÆ=næ`«
ã¨Ê+¨ì=Ú KÕÜ«ÚK«∞#flk.
39
13
Hõ~°Î "åºK«~°}=Ú
# =∂O Hõ~å‡}˜ eOÑÖu # "Õ∞ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖË ã¨Ê $Ç¨ I
Wu =∂O Ü≥∂-aè*Ï<åu Hõ~°‡aè ~°fl ã¨ |^èŒº`Õ II 14
''<å‰õΩ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú#O ^Œ¿ÑHõ∆ ÖË^Œ∞. ##∞fl Hõ~°‡ÅO@=Ù——
Jx ##∞fl QÆ∂iÛ Z=_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞<À J`«_»∞ Hõ~°‡=ÚÅKÕ
|OkèOÑ¨|_»_»∞. NHõ$+¨µ‚_»∞ ÑëH˜# D "åHõº=ÚÖ’ Ô~O_»∞
q^è=Œ ÚÅQÆ∞ J=QÍÇ¨Ï# QÀK«iOK«∞#∞. ^≥=· =Ú xi¡ÑÙ¨ _Î x» , HÀiHõÅ
Hõf`«∞_»x, HÍ=Ù# J`«_K ç Õ x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl ã¨$+≤ì Hõ~‡° Ñ¶Å
¨ =Ú,
J`«xx JO@^Œx XHõ J=QÍÇ¨Ï#.
^≥=· =Ú ¿Ñ~°∞ '<Õ#∞—. r=Ùx ¿Ñ~°∞‰õÄ_» '<Õ#∞—ÜÕ∞. r=Ù_»∞
‰õÄ_» ÃÑ· `≥eÑ≤# "åHõº=Ú#∞ =∞~°Å =∞~°Å *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú
KÕã¨∞H˘#=K«∞Û#∞. Jk ÜÕ∞=∞#QÍ ''<å‰õΩ Hõ~‡° Ñ¶Å ¨ =Ú#O ^Œ¿ÑHõ∆
ÖË^∞Œ . ##∞fl Hõ~‡° ÅO@=Ù.—— Wk J#∞x`«º=Ú ^è•º#=Ú KÕÜÚ « K«∞
Hõ~°‡ÖÏK«iOK«∞ "åxx ‰õÄ_» Hõ~°‡Å∞ |OkèOÑ¨=Ù.
40 w`ÀÑ¨x+¨`ü
HÀiHõ Ü«Ú#flKÀ@ |O^èŒ=ÚO_»∞#∞. HÀiHõ ÖËxKÀ@

|O^èŒ=ÚO_»^Œ∞. HÍ=Ù# Ñ¶¨Å=Ú HÀ~°Hõ, Hõ~°Î=º =∂K«iOK«∞@
Hõ~°‡|O^èŒ=Ú #∞O_ç |Ü«∞ÅÊ_»∞@‰õΩ =∂~°æ=Ú. Wk w`«
É’kèOK«∞ „Ñ¨^è•# ã¨∂„`«=Ú.
41
14
xëê¯=∞Hõ~°‡
U=O *Ï˝`åfi Hõ$`«O Hõ~°‡ Ñ¨ÓÔ~· fi ~°Ñ≤ =Ú=Ú‰õ∆Ωaèó I
Hõ~°∞ HõÔ~·‡= `«™ê‡`«ÎfiO Ñ¨ÓÔ~·fió Ñ¨Ó~°fi`«~°O Hõ$`«"£∞ II15
=Ú=ÚHõ∆`«fi=Ú á⁄Ok# r=ÙÅO^Œ~°∞#∞ Ñ¨Ó~°fi=∂K«
iOz# ã¨∂„`«=Ú ''Hõ~°‡=Ú x~°fiiÎOK«∞@, Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú <åtOÑ¨
‰õΩO_»∞@.—— Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖËHõ Hõ~°‡=Ú <åK«iOK«∞@ =Å# J<åk
HÍÅ=Ú #∞O_ç H˘O^Œ~∞° r=ÙÅ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú# ã≤~÷ Ñ° _¨ ç Ü«Ú<åfl~°∞.
HÍ=Ù# h=Ù ‰õÄ_» ''Hõ~°‡=Ú<Õ KÕÜ«Ú=Ú. Ñ¶¨Å=ÚÅ
<åtOÑ¨‰Ωõ =Ú—— Jx `≥Å∞Ñ¨Ù@Ö’ ^≥=· =Ú xëê¯=∞ Hõ~‡°
Ü≥∂QÆ=Ú J<åk HÍÅ=Ú #∞O_çÜÚ « QÆÅ^Œx, `åxÑ¨Ù_»∞ „H˘`«QÎ Æ
`≥Å∞Ñ¨Ù@ ÖË^Œx `≥eÜ«∞ K≥Ñ¨CK«∞<åfl_»∞. x[=Ú#‰õΩ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù
`å#∞ „H˘`«ÎQÆ <Õ^À K≥Ñ¨CK«∞#fl@∞¡ „Éèí=∞#∞ HõeyOÑ¨_»∞. Ñ¨Ósfi‰õΩ
Å#∞ãïOz, `«iOz# =∂~°æ=Ú<Õ =∞~°Å =∞~°Å q=iOK«∞#∞.
JO^Œ∞KÕ`« "≥∂H∆Íã¨H˜Î QÆÅ J~°∞˚#∞#‰õΩ, J<åkQÍ "≥∂Hõ∆ ã≤÷u
42 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Ü«∞O^Œ∞ ã≤~÷ Ñ° _¨ #ç r=Ù ÖËq∞KÕã~≤ À ‰õÄ_» `≥eÑ≤<å_»∞. x[=Ú#‰õΩ

NHõ$+¨µ‚ _®K«iOz#k, xëê¯=∞ Hõ~°‡"Õ∞. ^•x #∞Ñ¨^ÕtOK«∞@‰õΩ
J`«_Õ `«y# PKå~°∞º_»∞. HÍ=∞=Ú ÖËHõ Hõ~°‡=Ú x~°fiiÎOK«∞@
J#∞#k „áê~°OÉè=í Ú# Hõ+=ì¨ ÚQÆ QÀK«iOz##∞, P~°OaèOz#KÀ
„Hõ=∞=ÚQÆ ã¨∞à◊√=Ù ^˘~°∞HõQÆÅ^Œ∞.
43
15
|∞kú=∞O`«∞_»∞
HÕ Hõ~°‡ H˜ =∞Hõˆ~‡u Hõ=Ü≥∂-Ñ¨º„`« "≥∂Ç≤Ï`åó I
`«`ÕÎ Hõ~°‡ „Ñ¨=H∆Íºq∞ Ü«∞^£*Ï˝`åfi "≥∂Hõ∆º¿ã -â◊√ÉèÏ`ü II 16
Hõ~°‡}À Ç¨ÏºÑ≤ É’^Œú=ºO É’^Œú=ºO K« qHõ~°‡}ó I
JHõ~°‡}â◊Û É’^Œú=ºO QÆÇ¨Ï<å Hõ~°‡}À QÆuó II 17
Hõ~°‡ }ºHõ~°‡ Ü«∞ó Ñ¨âıº ^ŒHõ~°‡}˜ K« Hõ~°‡ Ü«∞ó I
ã¨ |∞kú=∂<£ =∞#∞¿+º+¨µ ã¨ Ü«ÚHõÎó Hõ$`«û fl Hõ~°‡Hõ$`ü II 18
Hõ~°‡ "≥∞\˜ìk? JHõ~°‡ "≥∞\˜ìk? J#∞ q+¨Ü«∞=Ú#
ÑÖ_ç`«∞Å∞ ‰õÄ_» "≥∂Ç¨Ï=Ú K≥O^Œ∞K«∞<åfl~°∞. J\˜ì Hõ~°‡
~°ÇÏ¨ ã¨º=Ú#∞ <Õ#∞ hH˜ÑÙ¨ _»∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl#∞. nxx `≥eã≤ h=Ù
|O^èŒ=Ú #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»=Ù HÍQÆÅ=Ù Jx ‰õÄ_» `≥eÑ≤<å_»∞.
KÕÜÚ « @, KÕÜ∞« ‰õΩO_»∞@ J#∞ q+¨Ü∞« =Ú KåÅ Ö’`≥#· k.
"åãÎ̈qHõ=ÚQÆ Z=fi~°∞#∞ Hõ~°‡ q+¨Ü«∞=Ú# ã¨Ê+ì̈=ÚQÆ q=iOz
`≥eÜ«∞*ˇÑ¨ÊÖË~°∞.
Hõ~°‡ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#∞ q=iOK«∞K«∞ NHõ$+¨µ‚ _ç@¡#∞
44 w`ÀÑ¨x+¨`ü
K«∞<åfl_»∞. ''KÕÜ«Ú@Ö’, KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@ Ü«Ú#flk. J^≥@¡x#,

ãÖÉèÏ+≤OK«∞K«∞ #_»K«∞K«∞#flÑ¨Ù_»∞, #_»z#@∞¡ `≥eÜ«∞^Œ∞.
ãÖÉèÏ+≤OK«∞K«∞ "åÇ¨Ï#=Ú #_»∞Ñ¨Ù#Ñ¨Ù_»∞, "åÇ¨Ï#=Ú #_»∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl ##fl ÉèÏ==ÚO_»^Œ∞. „Ñ¨Ü«∂}=Ú# ãÖÉèÏ+¨} [~°∞QÆ∞
K«∞#flÑ¨Ù_»∞, „Ñ¨Ü∂« }=Ú ™êy#>Ë¡ `≥eÜ«∞^Œ∞. W@∞¡ KÕÜÚ
« @Ö’
KÕÜ«∞HõáÈ=Ù@ Ü«Ú#flk.
ÃÑ· L^•Ç¨Ï~°}=Ú#O^Œ∞ XHõ ~°Ç¨Ïã¨º=Ú QÀK«iOK«∞
K«∞#flk. ~°ã¨=`«Î~°=∞QÆ∞ ãÖÉèÏ+¨}=Ú#, #_»Hõ – „Ñ¨Ü«∂}=Ú
[~°∞QÆ∞K«∞#flqQÍx, KÕÜ«ÚK«∞#fl@¡xÑ≤OK«=Ù. WK«Û@ #_»Hõ –
„Ñ¨Ü«∂}=Ú, Ñ¨~°^è•º#=ÚQÆ [~°∞QÆ∞K«∞#flq. J^Õ q^èŒ=ÚQÍ
Ñ¨~°=Ú#∞ (^≥·==Ú#∞) ã¨‡iOK«∞K«∂ Ñ¨#∞Å∞ [iÑ≤#KÀ `å#∞
^≥·==Ú #O^Œ∞O_»∞@, Ñ¨#∞Å∞ [~°∞QÆ∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. Éèí‰õΩÎÅ∞
=∞Ç¨Ï`å¯~°º=Ú ÅxflÜ«Ú W>Ë¡ x~°fiiÎOzi. "å~°∞ ^≥=· =Ú#
~°∞zQ˘x Ü«ÚO_»Q,Æ Ñ¨#∞Å∞ [iy#q. W@∞¡ [iy#Ñ¨Ù_»∞ Hõ~Î° $`«fi
ÉèÏ=# ‰õÄ_» Ü«ÚO_»^∞Œ . J#QÍ `å#∞ KÕÜÚ « K«∞<åfl##∞ ÉèÏ=#
Ü«ÚO_»^Œ∞. J`«_»∞ ^≥·==Ú`À Ü«Ú‰õΩÎ_»QÆ∞@KÕ, J`«x #∞O_ç
Hõ~°‡Å∞ [iy#q. ''Ü«ÚHõÎó Hõ~°‡Hõ$`ü —— Jx Ñ¨Å∞‰õΩ@Ö’,
<å ã¨‡~°}=Ú# xez Hõ~°‡ ÖÏK«iOÑ¨Ù=Ú. JÑ¨Ù_»∞ KÕÜ«Ú@Ö’
KÕÜ«∞x ã≤÷u J#∞Éèí∂`«=∞QÆ∞#∞.
J>Ë¡ KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@Ö’ KÕÜ«Ú@ Ü«Ú#flk. Ug∞
KÕÜ«∞‰õΩO_» ‰õÄ~°∞Û#fl "åxÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» =∞#ã¨∞ PÖ’K«#
KÕÜ«ÚK«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞¡ KÕÜ«∞HõáÈ=Ù@Ö’ KÕÜ«Ú@
Ü«Ú#flk. P KÕÜ«Ú@ =∂#ã≤Hõ=Ú. =Ú#∞Å `«Ñ¨ã¨∞û ~Ú>Ë¡
45
™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞. "åˆ~q∞Ü«Ú KÕÜ«ÚK«∞#fl@∞¡ QÀK«iOÑ¨^Œ∞. HÍx

"åi `«Ñ¨â◊≈H˜Î Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» K«eOÑ¨KÕÜ«∞ QÆÅ^Œ∞. ^è•º#
Ü≥∂QÆ∞Å∞ KÕÜ«∞Hõ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. Hõ~°‡Ü≥∂QÆ∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞
KÕÜ«∞~°∞. KÕÜ«∞Hõ KÕã≤# *Ï˝#Ü≥∂QÆ∞Å∞ W\©=e HÍÅ=Ú#
N J~°qO^Œ Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞, =∂ã¨~ì ü ã≤.q.q., ~°=∞}=∞Ç¨Ïi¬,
~å=∞Hõ$+¨‚ Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨, +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏ. KÕÜ«ÚK«∞ KÕÜ«∞x
"å~°∞ =∞^Œ~ü (N=∂`«, áêO_çKÕi), =∂ã¨ì~ü W.ÔH., q"ÕHÍ#O^Œ
™êfiq∞, N ã¨`«º ™ê~ÚÉÏÉÏ.
ÃÑ· ~°ÇÏ¨ ã¨º=Ú `≥eã≤ Ü«Ú^Œ=ú Ú KÕÜÚ« K«∞ KÕÜ∞« x"å_»∞QÆ
h=ÙO_»∞=∞x J~°∞˚#∞xH˜ `≥eÃÑ#∞. Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞Hõ KÕÜ«Ú
"åxQÆ NHõ$+¨µ‚_»∞ xÅK≥#∞.
Hõ~°‡ Ü«∞O^Œ∞QÍx, JHõ~°‡ Ü«∞O^Œ∞QÍx ^≥·==Ú É’kèOz
#k Ü«ÚHõÎ ã≤u÷ , J#QÍ Ü≥∂QÆãu÷≤ . ^≥=· =Ú`À ã¨‡~°} =∂~°=æ Ú#
Ü≥∂lOz KÕÜ«Ú@ ^•fi~å, KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@ ^•fi~å "≥∂Hõ∆ã≤÷u
Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞==K«∞Û#x ^≥·==Ú `≥eÑ≤# ~°Ç¨Ïã¨º=Ú. J@∞¡
KÕÜ«Ú"å_»∞ =∞#∞+¨µºÅÖ’ |∞kú=∞O`«∞_»∞.
46 w`ÀÑ¨x+¨`ü
16
Hõ~°Î=º=Ú
Ü«∞ã¨º ã¨ˆ~fi ã¨=∂~°OÉèÏó HÍ=∞ãÖHõÅÊ=i˚`åó I
*Ï˝<åyfl ^ŒQÆúHõ~å‡}O `«=∂Ç¨ïó ÑÖ_ç`«O |∞^è•ó II 19
Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}=Ú#O^Œ∞ =ºH˜QÎ `Æ "« ∞≥ #ÿ ãÖHõÅÊ=Ú, HÀiHõ
Ü«ÚO_»∞@ ™ê=∂#º=Ú. `«##∞O_ç P~°OÉèí=Ú HÍHõÜÕ∞ `«#
=~°‰õΩ H˘xfl Hõ~°Î=º Hõ~°‡Å∞ =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞. JqHÍHõ `«#"≥·#
HÀiHõÅ∞ H˘xfl Ü«ÚO_»∞#∞. ÑÖ_ç`«∞_»∞ J#QÍ `≥eã≤# "å_»x
Ü«∞~°÷=Ú. `≥eã≤#"å_»∞ J#QÍ *Ï˝x. J`«xH˜ HÀiHõÅ∞O_»=Ù.
=ºH˜QÎ `Æ =« ÚÖˇ#· ãÖHõÅÊ=Ú Å∞O_»=Ù. ~Ô O_»∞#∂ ÖËHõ PK«~} ° ÜÕ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì"åi<Õ ÃÑ^ŒÌÅ∞ ÑÖ_ç`«∞Å∞QÍ QÆ∞iÎO`«∞~°∞.
~°*’QÆ∞} „¿Ñi`«∞#‰õΩ, `«"≥∂QÆ∞} „¿Ñi`«∞#‰õΩ HÀiHõÅ∞
"≥∞O_»∞QÆ #∞O_»∞#∞. `«^Œ#∞QÆ∞}=ÚQÆ ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞ =K«∞Û
K«∞O_»∞#∞. ã¨`«fiQÆ∞}=Ú# xÅz# "åxˆH ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞
Ü«ÚO_»=Ù, HÀiHõÅ∞ Ü«ÚO_»=Ù. Hõ~°Î=º=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ~=Î° º=Ú =∂„`«"∞Õ x~°fiiÎOK«∞"åxH˜, Hõ~‡° ^ŒQ=úÆ ∞QÆ∞
47
K«∞O_»∞#∞. HÀiHõ Å∞#flKÀ@ Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ~°‡

Ñ¶¨ÖÏ#∞Éèí∂u =∞~°Å Hõ~°‡#∞ HõeyOK«∞#∞. Jq ãÖHõÅÊ
~°∂Ñ¨=Ú# r=Ùx „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞. ãÖHõÅÊ „¿Ñi`«∞_≥· Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î`À
=∞~°Å r=Ù_»∞ Ñ¨xKÕÜÚ « #∞. W@∞¡ HÀiHõ#∞O_ç Ñ¶Ö ¨ Ïã¨HÎ˜
HÍ~°}=ÚQÍ Hõ~°‡ Ñ¨Ù@∞ì#∞. Hõ~°‡ HÍ~°}=ÚQÍ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú #∞O_ç #∂`«# ãÖHõÅÊ=Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞.
rq`« =∞O`«ÜÚ « ''Wk HÍ=Öˇ#∞, ~Úk =^Œ∞—Ì — J#∞H˘#∞K«∞
Z_»`≥~°Ñ≤ ÖËHõ rqOK«∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ Hõ~°‡Ü«∞O^Œ∞
z‰õΩ¯Ñ¨_»∞#∞.
Hõ~‡° =∞O@Hõ, JO^Œ∞ z‰õΩ¯Ñ¨_H» ,õ Hõ~‡° #∞ x~°fiiÎOK«∞@‰õΩ
LáêÜ«∞"Õ∞ D â’¡Hõ=Ú# `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. D ã¨∞à◊√=Ù
`≥eÜ«Ú@ˆH N~å=Úx rq`«=Ú, NHõ$+¨µ‚x rq`«=Ú ÑïîOz,
J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ H˘#=Öˇ#∞. JO^Œ∞ÅˆH ~å=∂Ü«∞}, ÉèÏ~°`,«
ÉèÏQÆ=`«=ÚÅ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ N~å=Úx rq`«=Ú#∞ Ñïj
eOÑ¨Ù_»∞. J`«_»∞ `«# HÀiHõ HÍ~°}=ÚQÆ Ñ¨Ù@ìÖË^Œ∞. ^Œâ◊~°^äŒ∞x
„áê~°#÷ ‰õΩ „Ñüã¨ÊOkOz, [x‡Oz<å_»∞. =t+¨µxª =^ŒÌ `«O„_ç P[˝QÆ
q^Œº <ÕiÛ<å_»∞. qâßfiq∞„`«∞x`À `«O„_ç P[˝Q<Æ Õ K«x<å_»∞. `å@Hõ
ãÖÇ¨~°=Ú qâßfiq∞„`«∞x Ü«∂[˝. q∞käÖÏ#QÆ~° „Ñ¨"Õâ◊=Ú ‰õÄ_»
=∞Ç¨Ïi¬ P^Õâ◊"Õ∞. qÅ∞¡ <≥‰õΩ¯ÃÑ@∞ì@ =∞Ç¨Ïi¬ P^Õâ◊=Ú. ã‘`å
Ñï}Ü«∞=Ú [#‰õΩx „áê~°#÷ . Ñ¨\Ïìa¿è +Hõ=Ú `«O„_ç ãÖHõÅÊ=Ú.
=#"åã¨=Ú „Ñ¨`«ºHõ∆=ÚQÍ ã¨=u `«e¡ P[˝. Ñ¨~ÀHõ∆=ÚQÍ
`«O„_ç=∂@. ^ŒO_»Hõ=# „Ñ¨"Õâ◊=Ú |∞∞+¨µÅ HÀiHõ. Y~°^Œ∂+¨}
48 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ãÖÇ¨~°=Ú ~åHõ∆ã¨∞Å „¿Ñ~°}. ã¨∞„w=Ùx ¿ãflÇ¨Ï=Ú Hõ|O^èŒ∞x

ã¨∂K«#. ~åHõã∆ ¨ ãÖÇ¨~°=Ú |∞∞+¨µÅ ã¨∂K«#. ã‘`å ÅHõ;}∞Å#∞
~°HO∆˜ K«∞H˘#∞@ Hõ~=Î° º=Ú. Éè~í `° ∞« x J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞@ Hõ~=Î° º=Ú.
Ñ¨\Ïìaè¿+Hõ=Ú Éèí~°`«∞x HÀiHõ. W@∞¡ rq`«=∞O`«Ü«Ú
Hõ~=Î° ºÑ¨~=° ÚQÆ<Õ ™êy#kQÍx =ºH˜QÎ `Æ =« ∞QÆ∞ HÀiHõ XHõ¯\˜ÜÚ « #∂
ÖË^Œ∞. |OQÍ~°∞ ÖË_çx QÆ∂_» ã‘`« HÀi#^ÕQÍx, `«#k HÍ^Œ∞.
*Ï˝#∞Öˇ@∞¡ #_»∞==Öˇ<À ~å=Úx rq`«=Ú ã¨∂\˜QÆ
`≥eÜ«∞*ˇÑ¨C#∞. J\˜ì"åiH˜ L#fl Hõ~°‡ ^ŒQÆú=∞QÆ∞#∞. H˘`«Î Hõ~°‡
Ñ¨Ù@ì^Œ∞. nxH˜ =Åã≤# ã¨∂„`«=Ú Hõ~°Î"åºK«~°}=Ú. JO^Œ∞
=ºH˜ÎQÆ`«=∞QÆ∞ HÀiHõ, ãÖHõÅÊ=Ú ÖË‰õΩO_»∞@. W@∞¡ rqOK«∞@
J™ê=∂#º=Ú. J@∞¡ rqOz, ~Ú`«~°∞Å‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÖˇ·
xÅK«∞"å~°∞ PKå~°∞ºÅ∞ ÖËHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ ÖËHõ *Ï˝#∞Å∞. "å~°∞
*Ï˝<åyfl ^ŒQÆú Hõ~°∞‡Å∞.
49
17
x`«º `«$Ñ≤Î
`«ºHÍÎ fi Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏãÖQÆO x`«º`«$áÈÎ x~å„â◊Ü«∞ó I
Hõ~°‡ }ºaè„Ñ¨=$`ÀÎ-Ñ≤ <≥·= HÕz `«¯~Àu ã¨ó II 20
Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞ „Ñ¨=iÎOK«∞K«∞, Jq KÕÜ«∞x "åx=Öˇ
#∞O_»∞ ~°Ç¨Ïã¨º=Ú ^≥·= g∞ â’¡Hõ=Ú# É’kèOK«∞K«∞<åfl_»∞.
HÀiHõ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Îx HõeyOK«∞#∞. ^•x=Å# =∞~°Å
ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞ Ñ¨Ù@∞ì#∞. D K«„Hõ=Ú#∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_»∞@‰õΩ
=ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# Hõ~°Î=ºHõ~°‡ Z@∞¡ x~°fiiÎOK«∞H˘#=Öˇ<À K≥Ñ¨Ê
|_ç#k. D â’¡Hõ=Ú# `«$Ñ≤ÎÜ«∞#∞ =∞iÜ≥ÚHõ QÆ∞}=Ú#∞
Láêã≤OK« =Åã≤#kQÍ ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
`«$Ñ≤Î Ü«Ú#flKÀ@ Z=ix, ^Õxx PtOK«∞@ Ü«ÚO_»^Œ∞.
Hõ~°Î=º=Ú "Õ∞~° rqOK«∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. ^Õxx PtOK«#Ñ¨Ù_»∞,
Z=ih P„â◊~ÚOÑ¨ Ñ¨xÖË^Œ∞. `«$Ñ≤Î HÍ~°}=ÚQÍ PtOK«∞@
Ü«ÚO_»^Œ∞. ^•x HÍ~°}=ÚQÍ P„â◊~ÚOK«∞@ Ü«ÚO_»∞#∞.
Hˆ =Å=Ú `«$Ñ≤`Î À x~°fiiÎOK«∞ Hõ~=Î° º"Õ∞ `«$Ñ≤Î xK«∞Û#∞. W\˜"ì å_»∞
50 w`ÀÑ¨x+¨`ü
KÕÜ«Ú Ñ¨x=Å# HõÅ∞QÆ∞ Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» ãÖQÆ=Ú

q_»z#KÀ KÕÜ∞« Hõ=ÚO^≥@∞¡O_≥<À, KÕÜÚ « K«∞#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_» J>Ë¡
Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì "åxx Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ JO@=Ù. PQÍq∞
Hõ~°‡Å∞ Ñ¨Ù@ì=Ù. ãÖz`«, „áê~°|ú=ÚÅ∞ „Hõ=∞=ÚQÍ #tOK«∞#∞.
WO^Œ∞ =¸_»Oâ◊=ÚÅ∞ =ÚYº=Ú.
1. x`«º`«$Ñ≤Î, 2. x~å„â◊Ü«∞`«, 3. Hõ~°‡Ñ¶¨Å ãÖQÆ`åºQÆ=Ú.
51
18
J=∞e# Hõ~°‡
x~åj ~°º`«z`åÎ`å‡ `«ºHõÎ ã¨~°fiÑï„QÆÇ¨Ïó I
âßs~°O ˆH=ÅO Hõ~°‡ ‰õΩ~°fi <åfláÈflu H˜eƒ+¨"£∞ II 21
Pâ◊ ÖËx"å_»∞#∞, z`«Î x~°fiÇ¨Ï}=Ú HõÅ"å_»∞#∞, U
=ã¨∞=Î Ù#∞ Ñï„QÆÇÏ≤ OÑ¨x"å_»∞#∞ KÕÜÚ
« Hõ~‡° #∞O_ç Z\˜ì áêÑ¨=Ú
(=∞e#=Ú) Ñ¨Ù@ì^Œ∞ Jx Ü«∞~°÷=Ú.
19= â’¡Hõ=Ú# ãÖHõÅÊ=Ú, HÀiHõ ÖË‰õΩO_»∞@#∞ QÆ∂iÛ
^≥·==Ú `≥eÑ≤<å_»∞. 20= â’¡Hõ=Ú# x`«º`«$Ñ≤Î, x~å„â◊Ü«∞`«,
Hõ~°‡Ñ¶¨ÅãÖQÆ `åºQÆ=Ú `≥eÑ≤<å_»∞. D â’¡Hõ=Ú# Pâ◊
ÖË‰õΩO_»∞@, JÑï„QÆÇ¨Ï=Ú, z`«Î x„QÆÇ¨Ï=Ú `≥eÑ≤<å_»∞.
Pâ◊ ÖËx"åxH˜ z`«Î=Ú Ñ¨Å∞q^èŒ=ÚÅ Ñ¨~°∞QÆ∞Öˇ`«Î^Œ∞.
Pâ◊, HÀiHõ ÖËHõ `«$Ñ≤QÎ Æ rqOK«∞"åxH˜, z`«=Î Ú ã≤~÷ Ñ° _¨ ç
ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞ ÖËx ã≤÷u ‰õÄ_» HõÅ∞QÆ∞#∞. nxH˜ JÑï„QÆÇ¨Ï=Ú
`À_≥·#KÀ z`«Î=Ú Ö’`«∞QÆ ã≤÷~°Ñ¨_»∞#∞. D â’¡Hõ=Ú KÕ~°∞ãïH˜
z`«=Î Ú#‰õΩ U_»∞ QÆ∞}=Ú Å|∞ƒ#∞. Jq D q^è=Œ ÚQÆ #∞#flq.
52 w`ÀÑ¨x+¨`ü
1. HÀiHõÖËq∞, 2. xã¨ûOHõÅÊ=Ú, 3. Hõ~°‡Ñ¶¨Å ãÖQÆ

`åºQÆ=Ú, 4. x`«º`«$Ñ≤Î, 5. x~å„â◊Ü«∞`«, 6. x~åâ◊, 7.
JÑï„QÆÇ¨Ï=Ú. D U_»∞ QÆ∞}=Ú Åaƒ#KÀ x„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_ç#
z`«=Î Ú QÆÅ"å_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜"ì å_»∞ x~°fiiÎOK«∞ Hõ~‡° Å #∞O_ç
|O^èŒ#=Ú Ñ¨Ù@ì^Œ∞.
53
19
^ŒfiO^•fif`« ã≤ ÷u
Ü«∞^Œ$KåÛùÖÏÉèí ãÖ`«∞ëÈì ^ŒfiO^•fif`À q=∞`«û~°ó I
ã¨=∞ó ã≤^•ú=ã≤^Òú K« Hõ$`åfiÑ≤ # x|^èŒº`Õ II 22
Ü«∂^Œ$zÛùHõ=ÚQÍ ÅaèOK«∞^•xH˜ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞"å_»∞,
=∞`«û~°=Ú ÖËx"å_»∞, ã¨=∞|∞kú HõÅ"å_»∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ‰õΩ
Jf`«∞_»∞ x~°fiiÎOK«∞ Hõ~°‡Å∞ J`«xx |OkèOÑ¨=Ù.
=ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# Zxq∞k QÆ∞}=ÚÅ‰õΩ#∞ =∞i <åÅ∞QÆ∞
QÆ∞}=ÚÅ#∞ ^≥=· =Ú Hõ~‡° ÅO@x =∂~°=æ Ú# ¿Ñ~˘¯#∞K«∞<åfl_»∞.
ÃÑ· `≥eÑ≤# <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ „Ñ¨`ÕºHÕz q=iOÑ¨
Ñ¨xÖË^Œ∞. XHõ ™Èáê# „Hõ=∞=Ú# ^≥·==Ú Hõ~°‡=Ú#∞ QÆ∂iÛ#
*Ï˝#=Ú q=iOK«∞K«∞<åfl_»∞. Hõ~°‡=Ú x~°fiiÎOK«∞K«∞#fl#∂,
|O^è#Œ =Ú# Ñ¨_‰» Ωõ O_»∞@‰õΩ J#∞ãïOK«=Åã≤# ã¨∂„`«=ÚÅ#∞
q=iOK«∞K«∞<åfl_»∞. D â’¡H=õ Ú`À P ã¨∂„`«=ÚÅ∞ ÑÖ„_≥O_»∞QÍ
`≥eÜ«Ú#∞.
54 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Jq 1. HÀiHõÖËq∞, 2. xã¨ûOHõÅÊ=Ú, 3. Hõ~°‡Ñ¶¨Å

ãÖQÆ`åºQÆ=Ú, 4. x`«º`«$Ñ≤Î, 5. x~å„â◊Ü«∞`«, 6. x~åâ◊, 7.
JÑï„QÆÇÏ¨ =Ú, 8. Ü«∞`«z`«=Î Ú, 9. ^˘iH˜# ^•x`À ãÖ`À+¨=Ú,
10. =∂`«û~°º=Ú ÖË‰õΩO_»∞@, 11. ã¨=∞|∞kú, 12. ^ŒfiO^•fif`«
ã≤÷u.
55
20
N ÉèíQÆ"å #∞"åK«
QÆ`«ãÖQÆã¨º =ÚHõÎã¨º *Ï˝<å=ã≤÷`« KÕ`«ã¨ó I
Ü«∞*Ï˝ Ü«∂K«~°`«ó Hõ~°‡ ã¨=∞„QÆO „Ñ¨qbÜ«∞`Õ II 23
Hõ~°‡=Ú#∞ QÆ∂iÛ# 12 ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ J#∞ãïOK«∞K«∂
Ü«∞*Ï˝~°÷=ÚQÆ Hõ~°‡Å∞ x~°fiiÎOK«∞ *Ï˝x ãÖQÆ=Ú, |O^èŒ=Ú ÖËHõ
Ü«ÚO_»∞#∞. J`«x Hõ~‡° "≥∞Ñ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ qb#"≥∞áÿ È=Ù K«∞O_»∞#∞.
KÕÜ«ÚK«∞#fl Hõ~°‡Å#∞O_ç =∞~°Å Hõ~°‡|O^èŒ=ÚÅ∞ Ñ¨Ù@ì
‰õΩO_»∞@, KÕÜÚ « @ Ü«∞O^Œe *Ï˝#=ÚQÆ QÆ∞iÎOK«=Öˇ#∞. KÕÜÚ «
K«∞#fl Hõ~°‡#∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# Ñ¶ë`«=Ú#O^Œ∞ ãÖQÆ=Ú ÖË‰õΩO_»∞@
=Å# |O^èŒ=ÚO_»^Œ∞. ãÖQÆ=Ú#flKÀ@ |O^èŒ =ÚO_»∞#∞.
Hõ~‡° Ñ¶Å
¨ ãÖQÆ=Ú |O^è=Œ ÚQÍx, Hõ~‡° ãÖQÆ=Ú |O^è=Œ Ú HÍ^Œx
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞. NHõ$+¨µ‚_»∞ `«# rq`«=Ú# =ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# 12
Hõ~°‡ ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\Õz K«∂Ñ≤# Ü≥∂y. ã¨~°fi=¸ `å<≥·
Uq∞Ü«Ú #O@x Ü≥∂ˆQâ◊fi~°∞ _»`«_»∞. J`«_»∞ rq`«=Ú#
`å#∞QÍ UkÜ«Ú ãÖHõeÊOK«ÖË^Œ∞. UkÜ«Ú#∞ HÀ~°ÖË^Œ∞,
Z=fiih P„â◊~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . Hõ~‡° Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ̃ K«∂Ñ¨Ö^Ë ∞Œ . x`«º`«$Ñ¨Ù_Î ·≥
56 w`ÀÑ¨x+¨`ü
rqOK≥#∞. Pâ◊, Ñï„QÆÇ¨Ï=Ú J#∞#q HÍ#~å=Ù. Ü«∞`«z`«∞Î_≥·

ZÑ¨C_»∞#∂ Hõ~°‡Å <åK«iOK≥#∞. x`«º`«$Ñ¨ÙÎ_≥· ÅaèOz#^•xH˜
ãÖ`«ãO≤ K≥#∞. ã¨~fi° |∞kúÜ∞ÿ≥ ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Hõf`«=ÚQÆ rqOK≥#∞.
J`« _»O`«~=° Ú# =∞`«û~°=ÚÖË^∞Œ . =∞Ç¨ÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œ=ú ∞O`«ÜÚ «
J`«x KÕ`∞« Å g∞^Œ∞QÍ #_»z#k. ã¨~fi° =Ú `«##∞O_ç x~°fiÇ≤ÏOÑ¨
|_ç `«#ˆHq∞Ü«Ú #O@Hõ xÅz# =∞Ç¨Ü≥∂y. ÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œú
=∞O^Œ∞ Hõ~°‡ÅO@x =∞iÜ≥ÚHõ Ü≥∂^èŒ∞_»∞ ÖË_»∞. cè+¨‡
„^À}Ï^Œ∞Å∞ ã¨ÇÏ≤ `«=Ú Hõ~‡° |^Œ∞Ö ú .Ë áêO_»=ÙÅ∞#∂ Hõ~‡° |^Œ∞Ö
ú .Ë
NHõ$+¨µ‚ _˘Hõ¯_Õ JO^Œix JkèQÆq∞Oz, U Hõ~°‡=¸ JO@Hõ
xÅz# qt+¨ì Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞. J`«x rq`«"Õ∞ =∞~°Å =∞~°Å
*Ï˝#Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=ÚÅ‰õΩ =¸Å=∞x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. Hõ#∞Hõ<Õ
J`«_∞» ''<å‰õΩ Hõ~‡° Ñ¶Å
¨ =Ú#O ^Œ¿ÑHõ∆ ÖË^∞Œ . ##∞fl Hõ~‡° ÅO@=Ù——
Jx `≥eÑ≤<å_»∞.
57
21
|„Ç¨Ï‡ Ü«∞[˝=Ú
„|Ç¨‡~°Ê}O „|Ç¨Ï‡Ç¨Ïq „~°ƒÇ¨‡Q“fl „|Ç¨Ï‡}Ï Ç¨ï`«"£∞I
„|ÃÇ·Ï‡= `Õ# QÆO`«=ºO „|Ç¨Ï‡Hõ~°‡ ã¨=∂kè<å II 24
ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ Jx `≥Å∞Ñ¨Ù â’¡Hõ=Ú Wk.
„Ñüx`«º=Ú ÑïîOÑ¨=Åã≤# â’¡Hõ=Ú. x~°fiiÎOK«∞ ã¨~°fi=Ú#∞
„|Ç¨Ï‡=Ú# Hõ~°Ê}=Ú KÕÜ«Ú=Ú Jx ~¸ â’¡Hõ xˆ~Ìâ◊=Ú.
x~°fiiÎOK«∞@‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞ ã¨~fi° â◊‰Ωõ Å
Î ∞, =#~°∞Å∞, â◊s~°=Ú,
"Õ∞^èŒã¨∞û, ^èŒ#=Ú JO`«Ü«¸ „|Ç¨Ï‡"Õ∞. "åx#@∞¡ qxÜ≥∂
yOK«∞@ k#K«~º° Ü«∞O^Œe Ç¨ÏŸ=∞=Ú. HÍ~°º=Ú#O^Œ∞ ã¨=∞iÊOÑ¨
|_ç# =xflÜ«Ú (J#QÍ =#~°∞Å∞, â◊‰Ωõ Å Î ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q) Ç¨ÏŸ=∞
„^Œ=º=ÚÅ∞. ã¨=∞~°Ê}=Ú Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}=Ú# QÆ#∞Hõ Jk
„|Ç¨‡yfl. x~°fiiÎOK«∞ Ü«∞[=∂x „|Ç¨Ï‡. Z=i H˘~°‰Ωõ x~°fiiÎOK«∞
K«∞<åfl_À "å~°∞#∂ „|Ç¨Ï‡"Õ∞. KÕÜ«Ú"å_»∞, KÕÜ«∞|_»∞ Ñ¨x,
JO^Œ∞ qxÜ≥∂yOÑ¨|_ç#q, ^•x #∞O_ç Ñ¶Å ¨ =Ú á⁄Ok#"å~°∞,
JO`«Ü«¸ „|Ç¨Ï‡"Õ∞. „|Ç¨Ï‡"Õ∞ ~Úxfl ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞QÍ U~°Ê_ç,
58 w`ÀÑ¨x+¨`ü
~Úxfl ~°Hõ=ÚÅ∞QÍ x~°fiiÎOK«∞ H˘#∞K«∞<åfl_»∞. "≥Ú^ŒÅ∞#flk

„|Ç¨Ï‡"Õ∞. ãÖHõÅÊ=Ú „|Ç¨Ï‡"Õ∞. Hõ~°‡x~°fiÇ¨Ï}=Ú „|Ç¨Ï‡"Õ∞.
Jk „|Ç¨Ï‡=Ú#ˆH ã¨=∞~°Ê}=Ú. z=~°‰Ωõ q∞QÆ∞Å∞#k „|Ç¨Ï‡=Ú.
Wk XHõ „|Ç¨Ï‡ Láêã¨<å =∂~°æ=Ú. W@∞¡ ÉèÏqOK«∞K«∂
rqOK«∞@ÜÕ∞ D Láêã¨#. W\˜ì"å~°∞ ã¨=∞=ÚQÍ, WO^Œe
ã¨`º« =Ú#∞ ~°∞z K«∂_»QÅ
Æ ~°∞. nxx „|Ç¨Ï‡Ü«∞[˝=Ú JO^Œ∞~°∞.
59
22
^≥·= Ü«∞[˝=Ú
^≥·= "Õ∞"åÑ¨ˆ~ Ü«∞[˝O Ü≥∂y#ó Ñ¨~°∞ºáêã¨`Õ I
„|Ç¨‡QÍfl =Ñ¨ˆ~ Ü«∞[˝O Ü«∞*Ë˝ <≥·"ÀÑÄÇ¨Ïfiu II 25
ã¨~°fi=Ú ^≥·="Õ∞ Ü«∞x Ü«∞*Ï˝~°÷=ÚQÆ rqOK«∞@ Ü≥ÚHõ
Ñ¨^Œúu. PK«~°}=∞O`«Ü«Ú ^≥·"å~å^èŒ#"Õ∞ Jx ÉèÏ=# KÕÜ«ÚK«∞,
Jxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞ ^≥·==Ú<Õ ^Œi≈OK«∞K«∞ rqOK«∞@ ~ÚO^Œe
„Ñ¨^•è # ã¨∂„`«=Ú. =∞iH˘O^Œ~∞° r=ÙÅ P~å^è#Œ , ^≥=· =Ú Ü≥ÚHõ¯
P~å^èŒ#Ü«∞x, r=ÙÅ<Õ ^≥·==¸~°∞ÎÅ∞QÍ ÉèÏqOz, "åi
H˘#iOK«∞ ¿ã=, P~å^è#Œ QÍ rqO`«∞~°∞. WkÜ«Ú#∞ *Ï˝# Ü«∞[˝"∞Õ .
"≥Ú^Œ\k˜ ^≥=· Ü«∞[˝=Ú. ~Ô O_»=k r=Ü«∞[˝=Ú. =ÚO^Œ∞ â’¡H=õ Ú
ÅÖ’ `≥eÑ≤# 12 ã¨∂„`«=ÚÅ P^è•~°=ÚQÍ x~°fiiÎOK«∞ ã¨=∞ã¨Î
Hõ~°‡=Ú Ü«∞[˝"Õ∞.
60 w`ÀÑ¨x+¨`ü
23
WOk„Ü«∞ Ü«∞[˝=Ú
„â’„`ån xO„kÜ«∂}º<Õº ãÖÜ«∞=∂yfl+¨µ AÇ¨Ïfiu I
â◊ÉÏÌn xfi+¨Ü«∂##º WO„kÜ«∂yfl+¨µ AÇ¨Ïfiu II 26
K«∂K«∞#k, q#∞#k, "åã¨# K«∂K«∞#k, ~°∞z K«∂K«∞#k,
ã¨Ê $tOK«∞#k ^≥=· "Õ∞ Jx ÉèÏ=# KÕã≤ rqOz#KÀ Jk WO„kÜ«∞
Ü«∞[˝=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. ^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞~°Ê}=ÚQÆ WO„kÜ«∂~°÷
=ÚÅ∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«∞|_»∞K«∞#fl@∞¡QÍ
D Ü«∞[˝=Ú x~°fiiÎOÑ¨|_»∞#∞. `«`å¯~°}=ÚQÍ, ^≥·==Ú
~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ^•fi~å ‰õÄ_», ~°™È¿Ñ`«=ÚQÆ J#∞Éèqí OÑ¨|_»∞#∞.
WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨Ï=Ú :
ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, ÑÖK«`<« å‡„`«Å∞, ÑÖK«É∂íè `«=ÚÅ∞,
ÑÖK«„áê}=ÚÅ∞. W@∞¡ <åÅ∞QÆ∞ ÑÖKå~°=ÚÅ`À ‰õÄ_ç#k
â◊s~°=Ú. ÑÖK«„áê}=Ú ÖÏ^è•~°=ÚQÆ q∞ye# ÑÖKå~°=ÚÅ∞
Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞#∞. „áê} =∂^è•~°=ÚQÆ<Õ ^ÕÇ¨Ï "Õ∞~°Ê_»∞
K«∞#flk. WO^Œ∞ r=Ù_»∞ „uQÆ∞}Ï`«‡‰õΩ_≥· rqOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
61
„uQÆ∞}=ÚÅ HÍ=Å ^≥·==ÚO_»∞#∞. ^≥·="Õ∞ „áê}=ÚQÆ#∞,

„Ñ¨[Q˝ #Æ ∞ =ÙO_»∞#∞. ^≥=· =Ú „uQÆ∞}=ÚÅ#∞O_ç „ÑüaOaOÑ¨QÆ
r=Ù_Õ~°Ê_»∞#∞. HÍ=Ù# r=Ù_»∞ „uQÆ∞}=ÚÅ‰õΩ |^Œ∞ú_≥· ^≥·=
=∞OkOK«∞ „áê}, „Ñ¨[˝ ÖÏ^è•~°=ÚQÆ `«#^≥#· rq`«=Ú rqOK«∞
K«∞O_»∞#∞. `å <˘Hõ_»∞<åfl_»#∞ ÉèÏ==Ú# rqOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
J`«_»∞ rq`« =∞#∞ÉèíqOK«∞@‰õΩ ^ÕÇ¨Ï=∂^è•~°"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
^ÕÇ¨Ï=Ú ÖËx^Õ r=Ù _Õ J#∞Éèí∂uÜ«Ú á⁄O^ŒÖË_»∞. J\˜ì ^ÕÇ¨Ï
=∞O^Œ∞ `«<å‡„`«Å∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „uQÆ∞}Ï`«‡‰õΩ_»QÆ∞ r=Ùx
ÉÏÇ¨Ïº=Ú`À ãÖ|O^èŒ=Ú HõeyOz J#∞Éèí∂`«∞Å <˘ã¨QÆ∞#∞.
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, `«<å‡„`«Å∞ ÖËx^Õ r=Ù _Õ J#∞Éè∂í uÜ«Ú
K≥O^ŒÖ_Ë ∞» . `«<å‡„`« Å#QÍ q#∞@, K«∂K«∞@, ã¨Êi≈OK«∞@, ~°∞z
K«∂K«∞@, "åã¨# K«∂K«∞@ J#∞ „Ñ¨[˝Å∞. D „Ñ¨[˝Å∞ Ñ¨xKÕÜ«Ú
@‰õΩ "åÇ¨Ï#=ÚÅ∞QÆ ÖËHõ "åÇ≤ÏHõÅ∞QÆ ÖËHõ Ü«∞O„`«=ÚÅ∞QÆ
SkO„kÜ«∞=Ú Å∞#flq. JqÜÕ∞ ÃÑ· =~°∞ã¨Ö’ K≥q, Hõ#∞fl,
K«~°‡=Ú, <åÅ∞Hõ, =Ú‰õΩ¯ S^Œ∞ „Ñ¨[˝Å∞#fl#∞, S^Œ∞ "åÇ≤ÏHõÅ∞
ÖËxKÀ J#∞Éèí∂u ÖË^Œ∞. J#QÍ q#∞@ Ü«∞#∞ „Ñ¨[˝ K≥q ÖËxKÀ
Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. K≥q Ü«Ú#fl#∞ q#∞@ ÖËxKÀ Jk JÅOHÍ~°
„áêÜ«∞"Õ∞. W@∞¡ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, `«<å‡„`«Å∞ XHõ^•x <˘Hõ\˜
<å^è•~°=Ú KÕã¨∞H˘x r=Ùx Hõ#∞Éèí∂u xK«∞ÛK«∞#flq.
J#∞Éèí∂u ã¨∞MÏ#∞Éèí∂u HÍ=K«∞Û#∞, ^Œ∞óMÏ#∞Éèí∂u
‰õÄ_» HÍ=K«∞Û#∞. ã¨∞Y ^Œ∞óY=ÚÅ∞, ÉÏ^èŒ P#O^Œ=ÚÅ∞. W\ì̃
^ŒfiO^•fi#∞Éè∂í `«∞Å∞ r=Ù#‰õΩ HõÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. H˘xfl â◊|=Ì ÚÅ∞
q#flKÀ P#O^Œ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. J>Ë¡ H˘xfl â◊|Ì=ÚÅ =Å#
62 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞#∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Hõf`«"∞≥ #ÿ @∞=O\˜k ÉèQí =Æ `ü

`«`«Î fi=Ú. ^•xx á⁄O^Œ=Öˇ##flKÀ K≥q ^•fi~å q#∞ Ô~O_»∞
~°Hõ=ÚÅ q+¨Ü«∞=Ú ÅO^Œ∞#∞, Hõ#∞fl^•fi~å K«∂K«∞ Ô~O_»∞
~°Hõ=ÚÅ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞, J>Ë¡ q∞ye# ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å
á⁄O^Œ∞ ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^≥=· =Ú#∞ K«∂K«∞@ XHõ Ü«∞[˝=Ú.
WO„kÜ«∞=ÚÅ^•fi~å, WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ #∞O_ç á⁄O^Œ∞
J#∞Éèí∂ux ^≥·==ÚQÆ K«∂z#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ«∞=∞=Ú ^Œ‰õΩ¯#∞.
J@∞¡ ^Œ‰õΩ¯@=Å# q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œe ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞
Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«∞|_ç ^≥·==Ú xÅK«∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞,
â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«Ú@ Ü«∞#QÍ xkÜÕ∞.
^≥·==Ú#‰õΩ ã¨=∞~°Ê} K≥Ok WO„kÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç á⁄O^Œ∞
J#∞Éèí∂ux ^≥·= ãÖHõÅÊ=ÚQÆ ã‘fiHõiOK«∞@ Ü≥ÚHõ Ü«∞[˝=Ú.
JOuÜÕ∞QÍx =Ú‰õΩ¯, K≥q, Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ ÃÑ~°H˜ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜÚ « @
HÍ^Œ∞. WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨Ï=Ú ‰õÄ_» ^≥·==Ú#∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ
^•fi~å „QÆÇÏ≤ OK«∞#Ñ¨C_Õ HõÅ∞QÆ∞#∞ HÍx, x„QÆÇÏ≤ OK«∞@‰õΩ áêëêO_»
„Ñ¨=~°Î#=ÚÅ∞ Ñ¨xH˜ ~å=Ù. áê+Ö_» =∂~°æ=Ú# „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞
x„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞ ~°*’QÆ∞} „¿Ñi`«=ÚÅ∞.
63
24
=∞<À Ü«∞[˝=Ú
ã¨~åfi }©O„kÜ«∞Hõ~å‡}˜ „áê}Hõ~å‡}˜ KåÑ¨ˆ~ I
P`«‡ãÖÜ«∞=∞ Ü≥∂QÍQ“fl AÇ¨Ïfiu *Ï˝#nÑ≤`Õ II 27
=∞<À x„QÆÇ¨Ï=Ú :
^≥·==Ú „|Ç¨Ï‡Ü«∞[˝=Ú, ^≥·=Ü«∞[˝=Ú, WO„kÜ«∞
Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ `≥eÑ≤, WÑ¨Ù_»∞ =∞<À
Ü«∞[˝=Ú#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. Jxfl\˜H˜x =¸Åã¨∂„`«=Ú
<˘Hõ¯\˜Ü∞Õ . ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ ^≥=· =ÚQÆ K«∂K«∞@ÜÕ∞ =¸Å ã¨∂„`«=Ú.
^≥·==Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú Jx‰õÄ_» Ñ≤Å∞`«∞~°∞. „|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ
ã¨=∞~°Ê}=ÚQÆ ã¨~°fi=Ú#∞ J#∞ÉèíqOÑ¨Ù=Ú. ^Õ=`«Å∞ ‰õÄ_»
„|Ç¨Ï‡=Ú Ü≥ÚHõ¯ ~°∂Ñ¨=ÚÖË QÆ#∞Hõ "åiÜ«∞O^Œ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
K«∂K«∞@ ^≥·=Ü«∞[˝ =∞QÆ∞#∞. J>Ë¡ ~ÚO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ #∞O_ç
WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#Ñ¨Ù_»∞, P J#∞Éèí==Ú
Uq^èŒ"≥∞ÿ# ^≥·##∞ ^≥·==ÚQÆ<Õ K«∂K«∞@ ~ÚO„kÜ«∞ Ü«∞[˝=Ú.
JÑ¨Ù_Õ ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ x„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞#∞.
64 w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞<À x„QÆÇÏ¨ =Ú#‰õΩ ‰õÄ_» WkÜÕ∞ ã¨∂„`«=Ú ÉèQí "Æ å#∞_»∞

`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. =∞#ã¨∞û ÑïÑï q^èŒ=ÚÅ∞QÆ áÈ=ÙK«∞O_»∞#∞.
+¨_çfiHÍ~°=ÚÅ‰õΩ QÆ∞iÜ«∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞. `«^Œ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#
J#∞Éèí∂ux á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì =∞#ã¨∞û ã¨∞Y^Œ∞óMÏk
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞ K«∞O_»∞#∞. J\˜ì"åx ˆH
âßOuÜ«Ú =ÙO_»^Œ∞. Wk =∂#=Ùx „Ñ¨^è•#=∞QÆ∞ ã¨=∞ã¨º. D
ã¨=∞ã¨º‰õΩ ‰õÄ_» Ñïëê¯~° "≥ÚHõ¯>Ë, `«#‰õΩ HõÅ∞QÆ∞ ÉèÏ==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú ÖËHõ ^≥·==Ú#∞ K«∂K«∞@. ÉèÏ==Ú#
^≥·==Ú#∞ K«∂K«∞@ XHõ JÉèÏºã¨=Ú. D JÉèÏºã¨=Ú ã≤kúOz
#KÀ +¨_çfiHÍ~° ÉèÏ==ÚÅ∞ #tOz =∞x+≤ ã≤÷~°=∞u Ü«∞QÆ∞#∞.
+¨_çfiHÍ~° ÉèÏ==ÚÅ∞ #tOK«∞@<Õ "åxx ãÖÜ«∞=∞ =∞#∞ Jyfl
Ü«∞O^Œ∞ PÇ¨ïu KÕÜ«Ú@QÍ `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
=∞<Àx„QÆÇ¨Ï=Ú ¿Ñ~° Zxfl W`«~° ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤##∞
=∞#ã¨∞û x„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»^Œ∞. ÉèÏ==Ú#O^Œ∞ ^≥·==Ú#∞ K«∂K«∞@
=Å# ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ x„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞#∞. ''ÉèÏ==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
^≥=· =Ú#∞ K«∂_»∞=Ú. ÉÏÇ¨Ïº=Ú #O^Œ∞ ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å
^≥·==Ú<Õ K«∂_»∞=Ú.—— Wk ÉèíQÆ=næ`« É’kèOK«∞ Ü«∞[˝=Ú.
P`«‡ ãÖÜ«∞=∞ =∞#∞ Ü≥∂QÍyflQÆ ÃÑ· JÉèÏºã¨=Ú `≥Å∞Ñ¨
|_ç#k. ÑïÑ¨Ó~°‚ Ü≥∂QÆ∞Å∞ D =∂~°=æ Ú<Õ É’kèO`«∞~°∞. x„QÆÇÏ¨ =Ú
¿Ñ~°∞# Ç≤ÏO™ê =∂~°æ=ÚÅ#∞ É’kèOÑ¨~°∞.
65
25
K«`«∞~°º[˝=ÚÅ∞
„^Œ=ºÜ«∞*Ï˝ ã¨ÎáÈÜ«∞*Ï˝ Ü≥∂QÆÜ«∞*Ï˝ ã¨Î^ä•-Ñ¨ˆ~ I
™êfi^è•ºÜ«∞ *Ï˝#Ü«∞*Ï˝â◊Û Ü«∞`«Ü«∞ó ãÖ„t`«„=`åó II 28
=ÚO^Œ∞ â’¡H=õ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞ Ü«∞[˝=ÚÅ∞ `≥Å∞Ñ¨
|_ç#q. Jq =~°∞ã¨QÆ „|Ç¨Ï‡ Ü«∞[˝=Ú, ^Õ= Ü«∞[˝=Ú, WO„kÜ«∞
Ü«∞[˝=Ú, =∞<À Ü«∞[˝=Ú. WÑ¨Ù_ô â’¡Hõ=Ú# =∞i <åÅ∞QÆ∞
Ü«∞[˝=ÚÅ∞ `≥Å∞Ñ¨|_ç#q. Jq =~°∞ã¨QÍ „^Œ=º Ü«∞[˝=Ú,
`«áÈ Ü«∞[˝=Ú, Ü≥∂QÆ Ü«∞[˝=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞ *Ï˝# Ü«∞[˝=Ú.
D <åÅ∞QÆ∞ Ü«∞[˝=ÚÅ∞ ^Œ$_è„» =`«=ÚÅ∞QÆ „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞
"å~°∞ ‰õÄ_» k"åº#∞Éèí∂ux á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
1. „^Œ=º Ü«∞[˝=Ú :
`«#‰õΩ#fl ã¨=∞ã¨Î X#~°∞Å#∞ ã¨=∞~°Ê} |∞kú`À
ã¨kfi+¨Ü«∞=ÚÅ‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞@ XHõ =∞Ç¨Ï`«Î~° Ü«∞[˝=Ú.
|e, ta ~Ú`åºk =∞Ç¨`«∞‡Å∞ D Ü«∞[˝=Ú ^•fi~å ^≥"· å#∞„QÆÇÏ¨
áê„`«∞Öˇ·, âßâ◊fi`«∞Öˇ·i.
66 w`ÀÑ¨x+¨`ü
2. `«áÈ Ü«∞[˝=Ú :
`«Ñ¨ã¨∞û ZO^Œi<À ^≥·"å#∞„QÆÇ¨Ï áê„`«∞ Å#∞ QÍqOz#k.
`«Ñã¨ ∞¨ û =¸_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ #∞#flk. âßs~°Hõ `«Ñã¨ ∞¨ û, "åV‡Ü«∞
`«Ñã¨ ∞¨ û, =∞<À=∞Ü«∞ `«Ñã¨ ∞¨ û. D ™Èáê#=ÚÅ ^•fi~å =∞#ã¨∞û#∞
^≥·==Ú# HõiÊOz, ã≤÷~°=ÚQÆ KÕÜ«Ú `«Ñ¨ã¨∞û =Å# ^≥·= =∞#∞
„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. qâßfiq∞„`« =∞Ç¨Ïi¬ `«Ñ¨ã¨∞û#‰õΩ ÃÑ\˜ì#k ¿Ñ~°∞. P
=∞Ç¨Ïi¬ KÕã≤# `«Ñ¨ã¨∞û J#∞Ñ¨=∂#=Ú. PÜ«∞# Ü«∞O^Œ∞
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ QÆ∂iÛ# `«Ñ¨#ÜÕ∞ x~°∞Ñ¨=∂#=∞QÆ∞ `«Ñ¨ã¨∞ûQÆ
#_»z#k. ^≥·==Ú#∞ QÆ∂iÛ `«Ñ¨# ÖËxKÀ `«Ñ¨ã¨∞û ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
`«Ñ¨# Ü«Ú#fl"åxH˜ ^≥·==ÚKÕ á⁄O^Œ|_»∞@ÜÕ∞ „Ñ¨^è•#=∞QÆ∞
Hõ~°Î=º"≥∞ÿ, ~Ú`«~° "åºáê~°=ÚÅ#∞ =∂x ~°Ç¨Ïã¨º „Ñ¨^Õâ◊=Ú#
`«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«Ú#∞. HõeÜ«ÚQÆ=Ú# =∂#=ÙÅ‰õΩ Wk ^Œ∞+¨¯~°
q+¨Ü«∞=Ú.
Q“`«=∞|∞^Œ∞ú _ô =∂~°æ=Ú#<Õ HõeÜ«ÚQÆ=Ú# ã≤kú
á⁄O^≥#∞.
3. Ü≥∂QÆ Ü«∞[˝=Ú :
Ü≥∂QÆ=∞#QÍ JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ"∞Õ . Wk ã¨=∞„QÆ=ÚQÆ U_»∞
™Èáê#=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# =∂~°qæ ∞k. Zxq∞^Œ=k ã≤kú. ^•xx
ã¨=∂kè JO^Œ∞~°∞. HõeÜ«ÚQÆ=Ú# JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ=Ú #‰õΩ
[QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù "≥∞ÿ„`ÕÜ«ÚÅ∞ JkèÑüQÆ #∞<åfl~°∞. Ñ¨~°=∞QÆ∞~°∞=Ù
ÅOkOK«∞ =∂~°æ=Ú JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ"Õ∞. WO^Œ∞ Ü«∞=∞=Ú,
xÜ«∞=∞=Ú, Pã¨#=Ú, „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú, „Ñ¨`åºÇ¨~°=Ú,
67
^è•~°}, ^è•º#=Ú U_»∞ ™Èáê#=ÚÅ∞QÆ #∞#flq. nHõ`∆ À „Hõ=∞=ÚQÆ

D U_çO\˜x JkèQqÆ ∞OK«∞@ ã¨„Hõ=∞=∞QÆ∞ =∂~°=æ Ú. D =∂~°=æ Ú
ã¨„Hõ=∞=Ú HÍxKÀ Ü≥∂QÆ=Ú ã≤kúOK«^Œ∞. Wk Ü≥ÚHõ Ü«∞[˝=Ú.
4. ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú :
™êfi^è•ºÜ«∞ *Ï˝# Ü«∞[˝=Ú ‰õÄ_» ^≥=· ã¨xflkèH˜ KÕ~Û° QÆÅ^Œ∞.
"Õ^=Œ ÚÅ∞, âßG=ÚÅ∞, Ñ¨Ù~å}=ÚÅ∞, WuÇ¨ã¨=ÚÅ∞ W`åºk
"åV‡Ü«∞=Ú# ~°∞z Hõey "åx #^èŒºÜ«∞#=Ú KÕã≤, "åx
Ü«∞O^Œe JO`«~å~°÷=ÚÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOz, („QÆÇ≤ÏOÑ¨ÖË‰õΩ#flKÀ
ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ#∞ ¿ãqOz, Ñ¨ÓlOz, "åi J#∞„QÆÇÏ¨ =ÚQÆ *Ï˝#=Ú
#∞Ñ¨^Õâ◊=ÚQÆ á⁄Ok) JO^Œ∞ J#∞ëêª#Ñ¨~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
PK«~°} =∂~°æ=Ú# H˘x=zÛ `å^•`«‡º=Ú K≥O^Œ∞@ =Å#,
J*Ï˝#=Ú `˘Åy *Ï˝#=Ú xÅK«∞#∞. D q^èŒ=ÚQÆ ‰õÄ_» ^≥·=
™êxfl^èŒº=Ú KÕ~°=K«∞Û#∞.
68 w`ÀÑ¨x+¨`ü
26
áê„}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú
Jáê<Õ AÇ¨Ïfiu „áê}O „áê}Ë-áê#O `«^ä•-Ñ¨ˆ~ I
„áê}Ïáê#QÆf ~°∞^•úfi „áê}ÏÜ«∂=∞ Ñ¨~åÜ«∞}Ïó II 29
JÑ¨ˆ~ xÜ«∞`åÇ¨~åó „áê}Ï<£ „áê}Ë+¨µ AÇ¨Ïfiu I
ã¨ˆ~fi-¿Ñº`Õ Ü«∞[˝q^À Ü«∞[˝Hõ∆Ñ≤`« HõÅ‡ëêó II 30
„áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú#∞ ^≥·=q∞K«Û@ É’kèOK«∞
K«∞<åfl_»∞. J~°›`«ÖËx „áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú J#~°÷=ÚÅ‰õΩ
^•ifÜ«Ú#∞. JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ=Ú# „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú <åÅ∞QÆ=
JOQÆ=Ú. JÇ≤ÏOã¨, ã¨`«º=Ú, „|Ç¨Ï‡K«~°º=Ú, W`«~°∞Å
ãÖÑ¨^#Œ ∞ `≥eq`À ^˘OyeOK« ‰õΩO_»∞@, Lz`«=ÚQÆ W`«~∞° Å
=^ŒÌ |Ç¨ï=∂#=ÚÅ#∞, LÑ¨HÍ~°=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ‰õΩO_»∞@
J#∞#q S^Œ∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞. ÉÏÇ¨Ïº=Ú##∞, JO`«~=° Ú##∞
â◊√zQÍ #∞O_»∞@ J#∞#q =∞i ~Ô O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞. D U_»∞
xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ „â◊^Œú`À n~°…HÍÅ=Ú PK«iOz#"åˆ~ ã¨Ç¨Ï[
=∞QÆ∞ ãÖ`À+¨=Ú QÆÅ"åÔ~· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. W\˜"ì åiH˜ ãÖ`À+¨=ÚQÆ
69
#∞O_»∞@‰õΩ HÍ~°} =∞Hõ¯~°ÖË^Œ∞. W\˜ì =∞#ã¨∞û HõÅ"å~°∞ ÃÑ·

`≥eÑ≤# U_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\Õz, ãÖ`À+¨=Ú#∞ KÕ~∞° @
Zxq∞^Œ= "≥∞@∞ì. J\˜ì "å~°∞ KÕÜ∞« =Åã≤ #k âß¢™êÎ^ºŒè Ü«∞#=Ú.
ÃÑ· xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\ÕÑ¨x "å~°∞ âßG=ÚÅ#∞
J^èŒºÜ«∞#=Ú KÕã≤#KÀ q∞_çq∞_ç *Ï˝#∞ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. `≥eã‘
`≥eÜ«∞x =¸~°∞Å ö QÆ∞^Œ∞~°∞. giH˜ Jaè=$kú ‰õΩO@∞Ñ¨_»∞#∞. gi
##∞ãïOz#"åi Jaè=$kú ‰õÄ_» ‰õΩO@∞Ñ¨_»∞#∞.
ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú# J^èŒºÜ«∞#=Ú#‰õΩ ÃÑ·
J~°›`«Å∞ `«ÑÊ¨ xãï. ÃÑ· xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\Õz#"åi "Õ∞^äãŒ ∞¨ û,
âßG=ÚÅ#∞ ãïQÆ #=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞H˘#QÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞ÅˆH
K«kq# "å~°O^Œ~°∞ ÑÖ_ç`«∞Å∞ HÍ~°∞. K«^Œ∞=ÙÅ∞ "Õ~°∞, q^ŒºÅ∞
"Õ~°∞. ÃÑ· xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞ "åiH˜ âß¢™êÎ^èŒºÜ«∞#=Ú,
ã¨=∞ã¨=Î Ú #O^Œ∞#∞ Dâ◊fi~°∞x ^Œ~≈° #=Ú KÕÜÚ « „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú#∞
~Ô O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞QÆ JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ=Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flk. W\˜ì
"åiˆH ã≤÷~°=Ú, ã¨∞Y=Ú JQÆ∞ =∞#ã¨∞û U~°Ê_»∞#x Ñ¨`«O[e
=∞Ç¨Ïi¬ ¿Ñ~˘¯x<å_»∞.
J^Õ q+¨Ü«∞=Ú#∞ ^≥·==Ú ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ „áê}Ï
Ü«∂=∞=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# Ü«∞[˝=ÚÅÖ’ ¿Ñ~˘¯x<å_»∞.
„^Œ=º Ü«∞[˝=Ú, WO„kÜ«∞ Ü«∞[˝=Ú, =∞<À Ü«∞[˝=Ú, „|Ç¨Ï‡
Ü«∞[˝=Ú– ÃÑ· `≥eÑ≤# xÜ«∞=∞=ÚÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#
Ü«∞[˝=ÚÖË. Zxq∞k Ü«∞[˝=ÚÅ∞ `≥eÑ≤# ÉèQí "Æ å#∞_»∞, `˘q∞‡^Œ=
Ü«∞[˝=ÚQÆ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. J>Ë¡ Ñ¨`«O[e
=∞Ç¨Ïi¬ ‰õÄ_» =¸_»∞ JOQÆ=ÚÅÖ’ Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞
70 w`ÀÑ¨x+¨`ü
JOkOK≥#∞. "åxx áê\Õz# "åiˆH „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú Jx

`≥eÃÑ#∞.
„áê}ÏÜ«∂=∞=Ú ~å[Ü≥∂QÆ =∂~°æ=Ú# [~°∞QÆ∞#^Õ HÍx
KÕÜ«Ú#k HÍ^Œ∞. D ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ áê~î°‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOz `«~°∞"å`«
JOâ◊=Ú#∞ ÑïîOK«=Öˇ#∞.
„áê}ÏÜ«∂=∞ =∞#QÍ „áê}=Ú Ü«∞q∞OÑ¨|_»∞@.
„áê}=Ú Ü«∞q∞OÑ¨|_»∞@‰õΩ âßfiã¨ x|^Œú=Ú HÍ=Öˇ#∞. âßfiã¨
x|^Œ=ú ∞QÆ∞@‰õΩ „Hõ=∞|^Œ=ú ÚQÆ âßfiã¨#∞ Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@ KÕÜ∞«
=Öˇ#∞. âßfiã¨#∞ „Hõ=∞|^Œú=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞@‰õΩ =∞#ã¨∞#∞
âßfiã¨ÃÑ· ÅQÆfl=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞. LKåÛù fiã¨`Àáê@∞ =∞#ã¨∞
JO`«~°∞‡Y=ÚQÆ Ñ¨Ü«∞xOz LKåÛù fiã¨ H˘ã¨‰õΩ KÕ~°=Öˇ#∞.
LKåÛù fiã¨H˘ã¨# xâßfiã¨ „áê~°OÉè=í ∞QÆ∞#∞. xâßfiã¨#∞ =∞~°Å J#∞ã¨
iOK«∞K«∞ =∞#ã¨∞ xâßfiã¨ H˘ã¨#∞ KÕ~°=Öˇ#∞. =∞#ã¨∞ âßfiã¨`À
ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#@∞¡ ÃÑ· q^è=Œ ÚQÆ #ÉèÏºã¨=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
D JÉèÏºã¨=Ú ã≤kúOz#KÀ =∞#ã¨∞ ÑïÑï q^èŒ=ÚÅ
áÈHõ âßfiã¨‰õΩ Hõ@∞ì|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ J<ÕHÍ<ÕHõ ÉèÏ==ÚÅ
#∞O_ç =∞#ã¨∞ UHõ ÉèÏ==Ú#‰õΩ KÕ~°∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞
ÉèÏ==Ú‰õÄ_» âßfiã¨#∞ QÆ∂iÛÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. LKåÛù fiã¨`À
JO`«~°∞‡Y =∞QÆ∞@, xâßfiã¨`À |Ç≤Ï~°∞‡Y=∞QÆ∞@ [~°∞QÆ∞K«∞#fl
ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’ =∞#ã¨∞Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÇÏ¨ [ ÅHõ} ∆ "≥∞#ÿ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅ=Ú
LKåÛù fiã¨, xâßfiã¨Å∞ Z@∞¡ [~°∞QÆ∞K«∞#fl"À QÆ=∞xOK«∞#∞. `å#∞
KÕÜ«∞Hõ `«#Ü«∞O^Œ∞ Jq [~°∞QÆ∞K«∞#fl@∞¡QÆ QÆ∞iÎOK«∞#∞. J#QÍ
71
`«# „Ñ¨[˝#∞ q∞Oz# „Ñ¨[˝ ÜÕ∞kÜ≥∂ `«#Ü«∞On âßfiã¨

Ü«∞[˝=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞#fl@∞¡ `≥eÜ«Ú#∞. `«#Ü«∞O^Œ∞ `«#‰õΩ
`≥eÜ«∞x „Ñ¨[˝ Ü≥ÚHõ\˜ Ü«Ú#fl^Œx `≥eÜ«Ú#∞. Jk `«#‰õΩ
q∞Oz# „Ñ¨[˝Ü«∞x `≥eÜ«Ú#∞. `å#∞QÆ KÕÜ«∞‰õΩ#fl#∞, `«#
Ü«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞ âßfiã¨, [~°∞QÆ∞@ J#∞ =∞iÜ≥ÚHõ ã≤÷ux
`≥eÜ«∞KÕÜÚ « #∞. `å#∞ KÕÜÚ« "å_»∞, `«#Ü«∞O^Œ∞ [~°∞Ñ¨Ù"å_»∞QÆ
=∞iÜ≥ÚHõ „Ñ¨[˝ `«#Ü«∞O^Œ∞ QÀK«iOK«∞#∞. D KÕÜ«Ú@‰õΩ P
[~°∞QÆ∞@ P^è•~°=∞x ‰õÄ_» `≥eÜ«Ú#∞. [~°∞QÆ∞@, KÕÜ«Ú@
Ü≥ÚHõ¯ =º`åºã¨=ÚÅ∞ `≥eÜ«Ú#∞. Ñ¨#∞Å∞ [~°∞QÆ∞#x
`≥eÜ«Ú#∞. KÕÜ«Ú@ [~°∞QÆ∞@Ö’ ÉèÏQÆ=∞x `≥eÜ«Ú#∞.
„Ñ¨"åÇ¨Ï=ÚÃÑ·# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `ÕÅ∞K«∞ "ÕQÆ=ÚQÆ Hõ^ŒÅ∞K«∞#fl#∞
Jk =ã¨∞Î=ÙÅ Hõ^ŒeHõ HÍ^Œ∞ Hõ^•! „Ñ¨"åÇ¨Ï "ÕQÆ"Õ∞ ÃÑ·# `ÕÅ∞
=ã¨∞Î=ÙÅ "ÕQÆ=Ú. J>Ë¡ â◊s~° „Ñ¨Ü«∂} "ÕQÆ=Ú#‰õΩ, =∞<À
„Ñ¨Ü«∂} "ÕQÆ=Ú#‰õΩ âßfiã¨ÜÕ∞ P^è•~°=∞x `≥eÜ«Ú#∞. âßfiã¨
„Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú# =∞#ã¨∞ ÅQÆfl=∞QÆ∞#∞.
âßfiã¨ <≥=∞‡kOz#KÀ =∞#ã¨∞ <≥=∞‡kOK«∞#∞. =∞#ã¨∞
<≥=∞‡kOz#KÀ âßfiã¨ <≥=∞‡kOK«∞#∞. HÍ=Ù# =∞#ã¨∞ <≥=∞‡kOK«
=Öˇ##flKÀ âßfiã¨#∞ <≥=∞‡kQÆ x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞. =∞#ã¨∞ "ÕQ=Æ ÚQÆ
Ñ¨xKÕÜÚ « "åiÜ«∞O^Œ∞ âßfiã¨ ‰õÄ_» "ÕQ=Æ ÚQÆ Ñ¨xKÕÜÚ « K«∞
#∞O_»∞#∞. J\˜"ì åi âßfiã¨ |∞ã¨Å∞ H˘@∞ìK∞« #fl@∞¡QÆ Ü«ÚO_»∞#∞.
Wk ~°*’QÆ∞} Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# âßfiã¨. =∞#ã¨∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤ âßfiã¨#∞
<≥=∞‡kQÆ Ñ‘Å∞Û@ JÉèÏºã¨=Ú# Ô~O_»= "≥∞@∞ì. ZO`« <≥=∞‡kQÆ
âßfiã¨#∞ Ñ‘eÛ# =∞#ã¨∞ JO`« <≥=∞‡kOK«∞#∞. Ñ‘eÛ#O`« <≥=∞‡k
72 w`ÀÑ¨x+¨`ü
QÆ<Õ =^ŒÅ∞@ ‰õÄ_» KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@ <≥=∞‡k

Ü«∞QÆ∞H˘Åk =∞#ã¨∞ x^•# =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. x^•# =∞QÆ∞K«∞#fl
=∞#ã¨∞#‰õΩ „Ñ¨âßO`«`« ~°∞z `≥eÜ«Ú#∞. D „Ñ¨âßO`«`« ~°∞zQ˘x#
=∞#ã¨∞ =∞iO`« „Ñ¨âßO`«`«ÔH· =∞iO`« <≥=∞‡kQÆ Ñ‘Å∞Û@,
=^ŒÅ∞@ KÕÜÚ « #∞. D JÉèÏºã¨=Ú# =∞<ÀâßOu J#∞#k
~Ú@∞¡ J„Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚQÆ ÅaèOK«∞#∞.
=∞<ÀâßOuÜÕ∞ ^èÕºÜ«∞=ÚQÆ „Ñ¨ã¨∞Î`«HÍÅ=Ú# ^è•º#
=ÚÅ∞ É’kèOÑ¨|_»∞K«∞#flq. "åã¨=Î =Ú#‰õΩ =∞<ÀâßOu x[=∞QÆ∞
^è•º#=Ú#‰õΩ P~°OÉèí=Ú. ^èÕºÜ«∞=Ú HÍ^Œ∞, JO`«=Ú HÍ^Œ∞.
=∞<ÀâßOu P^è•~°=ÚQÆ „áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú P~°OÉèí"≥∞ÿ
„Ñ¨`åºÇ¨~°, ^è•~°} ã≤÷`«∞Å#∞ ^•\˜ „Ñ¨[˝ ^è•º#=Ú#∞ KÕ~°∞#∞.
JO^Œ∞ÅˆH ÉèíQÆ"å#∞x É’^èŒ ^è•º#=Ú#∞ QÆ∂iÛ `«~°∞"å`«
J^è•ºÜ«∞"≥∞#ÿ P~°= J^è•ºÜ«∞=Ú# =Ù#flk. <åÅ∞QÆ= J^è•ºÜ«∞
=∞QÆ∞ *Ï˝# Ü≥∂QÆ=Ú#– Ü≥∂QÆ=Ú# <åÅ∞QÆ= JOQÆ"∞≥ #ÿ „áê}Ï
Ü«∂=∞=Ú#∞ É’kèOK«∞@ Ñ¨`«O[e Ü≥∂QÆâßG=Ú#‰õΩ,
ÉèíQÆ=næ`«‰õΩ QÆÅ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú.
„Ñ¨âßO`«`À ‰õÄ_ç# =∞#ã¨∞û âßfiã¨#∞ <≥=∞‡kQÆ Ñ‘Å∞Û@`À
áê@∞ Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ Ñ‘Å∞Û@ KÕÜ«Ú#∞. âßfiã¨<≥O`« Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ
Ñ‘eÛ#KÀ JO`« Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ =^ŒÅ∞@ [~°∞QÆ∞#∞. Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ
Ñ‘Å∞Û@ =Å# „áê}Ï"åÜ«Ú=Ù ^ÕÇ¨Ï=Ú# Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ xO_»∞#∞.
Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ =^ŒÅ∞@ =Å# Jáê# "åÜ«Ú=Ù Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ |Ü«∞Å∞
"≥_»Å∞#∞. Jáê#=Ú Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ |Ü«∞Å∞ "≥_»e#KÀ ^ÕÇ¨Ï
=∞O^Œe =∞e#=ÚÅ∞ Éˇ·@‰õΩ <≥@ì|_»∞#∞. =∞e#=ÚÅ∞
73
<≥@|ì _»∞@, „áê}=Ú Ñ‘ÅÛ|_»∞@ HÍ~°}=ÚQÆ D JÉèÏºã¨=Ú#

^˘~°‰õΩ Ô~O_»= |Ç¨ï=∞u „áê}â◊HÎ̃. „Hõ=∞=ÚQÆ ^ÕÇ¨Ï=Ú P~ÀQÆº
=O`«=∞QÆ∞@‰õΩ „H˘`«ÎQÍ H˘x=zÛ# „áê}=Ú ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞#∞.
„áê}â◊HÎ˜ ÃÑ~°∞QÆ∞@, =∞e#=ÚÅ∞ `˘ÅQÆ∞@ J#∞#k x~°O`«~=° Ú
[~°∞QÆ∞ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú JÉèÏºã¨=Ú# =∞iÜ≥ÚHõ ÉèÏQÆ=Ú.
„áê}=Ú#∞ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ ^ÕÇ¨Ï=Ú JO^Œ∞H˘#∞
K«∞O_»∞#∞. PÇ¨~°=Ú JO^Œ∞Ö’ XHõ ÉèÏQÆ=Ú.
=∞#ã¨∞#∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤ âßfiã¨#∞ <≥=∞‡kQÆ Ñ‘Å∞Û@,
=^ŒÅ∞@, Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@ HÍ~°}=ÚQÆ âßfiã¨ „Hõ=∞
|^Œú=Ú K≥O^Œ∞@ [~°∞QÆ∞#∞. =∞#ã¨∞ „Ñ¨âßO`«`« K≥O^Œ∞
K«∞O_»∞#∞. „áê}â◊H˜Î ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞. LKåÛù fiã¨ #∞O_ç
á⁄O^Œ∞ „áê}"åÜ«Ú=Ù =Åã≤# „áê}â◊H˜Îx ^ÕÇ¨Ï=Ú# H˜K«∞Û
K«∞O_»∞#∞. J\˜ì"å~°∞ xÜ«∞`åÇ¨~°∞ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. J#QÍ ã¨Ç¨Ï[
=ÚQÆ "åi PÇ¨~°=Ú xÜ«∞q∞OÑ¨|_»∞#∞. WkÜ≥ÚHõ ã≤k.ú g~°∞
PÇ¨~°=Ú#∞ JÅÊ=ÚQÆ<Õ ã‘fiHõiOz##∞ â◊H=Î˜ O`«∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞,
ã¨∞ÅÉè=í ÚQÆ JÅã¨@ K≥O^Œ~∞° . ^ÕÇÏ¨ =Ú `ÕeHõ Ñ¨_∞» K«∞ Ñ¨Å∞K«<·≥
HÍOu=O`« =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. ^ÕÇ¨Ï=Ú# â◊√Éèí=∞QÆ∞ =∂~°∞ÊÅ∞
D q^èŒ=ÚQÆ âßfiã¨ #Éèíºã≤OK«∞@=Å# =K«∞Û#∞. âßfiã¨ #∞O_ç
=Åã≤# „áê}â◊H˜Î ÅaèOK«∞@KÕ PÇ¨~°=Ú #O^Œ∞ xÜ«∞=∞=Ú
ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ U~°Ê_»∞#∞.
PÇ¨~°=Ú `«QÆ∞æ@ [~°∞QÆ∞<Õ HÍx KÕÜ«Ú@QÆ #∞O_»^Œ∞.
`«yæOK«∞@ KÕÜ«Ú"å~°∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÆ Z‰õΩ¯= u#∞K«∞O^Œ∞~°∞.
74 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Z‰õΩ¯= u#∞@, `«‰õΩ¯= u#∞@ =Å# ^ÕÇ¨Ï=Ú#‰õΩ J=º=ã¨÷`«

HõeyOK«∞#∞. D J=ã¨‰÷ Ωõ QÆ∞iÜ«∞QÆ∞ ^ÕÇÏ¨ =Ú, Jã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ HÍ~°}
=∞QÆ∞#∞. LÑ¨"åã¨=ÚÅ∞ KÕÜÚ « "å~°∞, Z‰õΩ¯=QÆ#∞, `«‰Ωõ ¯=QÆ#∞
u#∞"å~°∞ Ü≥∂QÆ=Ú# Hõ#~°∞›Å∞. Ü≥∂QÆr=#=Ú x~°‡Å
ÃãÅÜÕ∞~°∞=Öˇ „Ñ¨=Ç≤ÏOK«=Öˇ<Õ HÍx =~°^Œ=Öˇ HÍ^Œ∞. ÃÑ·
HÍ~°}=ÚQÆ<Õ ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ xÜ«∞`åÇ¨~° q+¨Ü«∞=Ú 30=
â’¡Hõ=Ú# `≥Å∞Ñ¨|_≥#∞. 29= â’¡Hõ=Ú# „áê}=Ú#∞ QÆ∂iÛ#
™ê^èŒ# `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
ÃÑ· `≥eÑ≤# q^èŒ=ÚQÆ âßfiã¨ #Éèíºã≤OK«∞K«∞#fl H˘Åk
^ÕÇÏ¨ `«`fi« =Ú =∂~°∞K«∞O_»∞#∞. ^ÕÇÏ¨ ^è•`«∞=ÙÅ Ü«∞O^Œe `«=∞ã¨∞û
„Hõ=∞=ÚQÆ `˘ÅQÆ∞#∞. `«=∞ã¨∞û `˘Åy#H˘Åk |^ŒúHõ=Ú, x„^Œ
=^ŒÅ∞#∞. ^è•`«∞=ÙÅ∞ `ÕeHõ Ü«∞QÆ∞K«∞#flH˘Åk, `ÕeHõ Ü«∞QÆ∞
PÇ¨~°"Õ∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú ã‘fiHõiOK«∞#∞. |~°∞=QÆ∞ PÇ¨~°=Ú#∞
xi˚OK«∞#∞. Wk JO`«ÜÚ « ã¨ÇÏ¨ [=ÚQÆ [~°∞QÆ∞#∞. ^ÕÇÏ¨ =Ú#‰õΩ
Ç≤ÏOã¨QÆ [~°∞QÆ^Œ∞. Ü≥∂QÆ=Ú# =∂O™êÇ¨~°∞Å∞ âßHÍÇ¨~°∞
ÅQÆ∞@. âßHÍÇ¨~°∞Å∞ ^Œ∞OÑ¨Å∞ W`åºk |~°∞"≥#· PÇ¨~°=Ú#‰õΩ
|^Œ∞Å∞ ‰õÄ~°Å∞, P‰õΩ ‰õÄ~°Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ PÇ¨~°=Ú#‰õΩ
„"≥ÚQÆ∞æ@, Ñ¨Ñ¨Ck#∞ã¨∞Å∞ `«yæOK«∞@, „^Œ"åÇ¨~°=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@
ã¨ÇÏ¨ [=ÚQÆ [~°∞QÆ∞#∞. LÑ¨C, HÍ~°=ÚÅ∞ ‰õÄ_» `«Q∞Æ #æ ∞. =∞™êÖÏ
k#∞ã¨∞Å „Ñ¨ã¨H˜ÎÜÕ∞ Ü«ÚO_»^Œ∞. ÑÖ_»∞¡, ÑÖ_»¡~°ã¨=Ú, h~°∞
PÇ¨~°=Ú# Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆ =∞QÆ∞#∞. W@∞¡ ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ<Õ ^ÕÇ¨Ï
^è•`«∞=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ Hõey# =∂~°∞Ê=Å# PÇ¨~°=∞O^Œ∞ =∂~°∞ÊÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ âßfiã¨ JÉèÏºã¨=Ú =∞iO`« K«∞~°∞‰õΩQÆ ™êQÆ∞#∞.
75
=∞#ã¨∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤ âßfiã¨#∞ <≥=∞‡kQÆ#∞, Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ#∞

Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@ =Å# =∞#ã¨∞ „Ñ¨âßO`«`« K≥O^Œ∞@, „áê}â◊H˜Î
ÃÑOá⁄Ok ã¨fiã¨÷`« KÕ‰õÄ~°∞@, „áê}=Ú Ñ¨Ó~°‚"≥∞ÿ Jã¨fiã¨÷`«#∞
^ŒiKÕ~h° Ü«∞‰õΩO_»∞@, `«`å¯~°}=ÚQÆ PÜ«Ú~åÌÜ∞« =Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@,
â◊s~° ^è•`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ K«H¯õ x =∂~°∞Ê [iy PÇ¨~°=Ú xÜ«∞`«
=∞QÆ∞@ [~°∞QÆ∞#x `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
âßfiã¨#∞ <≥=∞‡kQÆ#∞, Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ#∞ Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@
„Ñü âßfiã¨ Ü«∞O^Œ∞ x~°fiiÎOÑ¨|_»∞@ =¸_»= xÜ«∞=∞=Ú.
<≥=∞‡kQÆ#∞, Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ#∞ Ñ‘Å∞Û@, =^ŒÅ∞@ "≥Ú^Œ\˜ Ô~O_»∞
xÜ«∞=∞=ÚÅ∞. =¸_»= xÜ«∞=∞=Ú „Ñ¨HÍ~°=Ú „Ñü âßfiã¨ ^•x
<≥=∞‡k`«#=Ú #O^Œ∞#∞, n~°…`«fi=Ú #O^Œ∞#∞, Ñ¨Ó~°‚`«fi=Ú
#O^Œ∞#∞ XˆH q^è=Œ ÚQÆ #∞O_»=Öˇ#∞. "≥Ú^Œ\˜ âßfiã¨ ZO`« „â◊^QúŒ Æ
x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl^À, z=i âßfiã¨‰õÄ_» JO`Õ „â◊^ŒúQÆ, JO`Õ
<≥=∞‡kQÆ, n~°…=ÚQÆ, Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ x~°fiiÎOÑ¨|_»=Öˇ#∞. D
=¸_»= xÜ«∞=∞=Ú#<Õ âßfiã¨ „Hõ=∞|^Œú=∞QÆ∞#∞. „Hõ`«∞|^Œú
=∞QÆ∞#∞. ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe „Hõ=∞"Õ∞ „Hõ`«∞=Ù. P „Hõ=∞=Ú ##∞ã¨
iOzÜÕ∞ |∞∞+¨µÅ∞ „Hõ`«∞=ÙÅ#∞ ^Œi≈Ozi. „Hõ`«∞=Ù ÅxflÜ«Ú
HÍÅ|^Œú"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍÅ"Õ∞ ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ „Hõ=∞=Ú.
J=~ÀÇ¨Ï}=Ú, P~ÀÇ¨Ï}=Ú HÍÅ=Ú =Å#<Õ [~°∞QÆ∞K«∞#flk.
ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œ∞ HÍÅ"Õ∞ ^≥·==Ú. HÍ=Ù# HÍÅ=Ú ##∞ãïOK«∞K«∞
KÕÜ«Ú âßfiã¨ „Hõ`«∞|^Œú=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
rq`«=Ú „Hõ`«∞|^Œú=Ú HÍ=Öˇ##fl#∞, „Hõ=∞|^Œú=Ú
HÍ=Öˇ##fl#∞ HÍÅ=Ú#∞ Q“~°qOK«∞@ <Õ~∞° ÛH˘#=Öˇ#∞. HÍÅ=Ú
76 w`ÀÑ¨x+¨`ü
##∞ãïOK«∞@ <Õ~°∞ÛH˘#=Öˇ#∞. „áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú# ÃÑ·

`≥eÑ≤# q^èŒ=ÚQÆ âßfiã¨#∞ „Hõ=∞|^Œú=Ú KÕÜ«Ú@ Ü«∞#QÍ XHõ
âßfiã¨‰õΩ ZO`«HÍÅ=Ú Ñ¨@∞ì<À `«~°∞"å`« âßfiã¨Å‰õΩ ‰õÄ_» JO`Õ
HÍÅ=Ú Ñ¨@ì=Öˇ#∞. Wk <åÅ∞QÆ= xÜ«∞=∞=Ú.
„Ñük#=Ú ™ê^èŒ‰õΩx ™œHõ~°º=Ú#∞ |\˜ì XˆH HÍÅ=Ú#
„áê}ÏÜ«∂=∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞@ S^Œ= xÜ«∞=∞=Ú.
J#QÍ „Ñük#=Ú J^Õ ã¨=∞Ü«∞=Ú#‰õΩ x~°fiiÎOK«∞H˘#=Öˇ#∞.
âßfiã¨Å ãÖYº „Hõ=∞=ÚQÆ ÃÑOK«∞H˘#=K«∞Û#∞. „Ñü =¸_»∞
âßfiã¨Å∞ XHõ qÉèÏQÆ=ÚQÆ (Ü«¸x\ò) ÉèÏqOK«∞K«∞ ÃÑOK«∞H˘#
=Öˇ#∞. W@∞¡ `˘q∞‡k qÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ W~°∞=k U_»∞ âßfiã¨Å∞
x~°fiiÎOK«∞H˘#∞@ XHõ âßfiã¨ qÉèÏQÆ=ÚQÆ QÆ∞iÎOK«=Öˇ#∞.
„Hõ=∞=ÚQÆ nxx =¸_»∞ Ô~@∞¡ ÃÑOK«∞H˘#=K«∞Û#∞. J#QÍ
XHõ™êi âßfiã¨ „Ñ¨„H˜Ü«∞#∞ „áê~°OaèOz#Ñ¨C_»∞ Hõhã¨=Ú 3 ˛ 9
´ 27 âßfiã¨Å∞ x~°fiiÎOK«∞H˘#=Öˇ#∞. J@∞¡ 27 ˛ 3 ´ 81
âßfiã¨Å =~°‰õΩ#∞ x~°fiiÎOK«∞H˘#=K«∞Û#∞. WK«Û@ HÍÅ=Ú#‰õΩ
âßfiã¨ÖË H˘Å`«QÍx QÆ_çÜ«∂~°=Ú HÍ^Œ∞.
„áê}ÏÜ«∂=∞ Ñ¨~åÜ«∞}∞Å∞, =ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# âßfiã¨
Ü«∞[˝=Ú#∞ k#=Ú#‰õΩ =¸_»∞™ê~°∞¡ x~°fiiÎOK«∞H˘O^Œ∞~°∞.
J\˜ì"åix QÆ∂iÛ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ 29= â’¡Hõ=Ú# `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
=ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# xÜ«∞=∞=Ú ÅxflÜ«Ú „â◊^`úŒ À áê\ÕK«∞
"åiH˜ PÇ¨~° =º=Ç¨~å^Œ∞Å∞ xÜ«∞`«=∞QÆ∞#∞. PÇ¨~° q+¨Ü«∞
=Ú# ZO`« Ñ¨q„`«`« U~°Ê_»∞<À qÇ¨~° q+¨Ü«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
77
‰õÄ_» JO`Õ Ñ¨q„`«`« U~°Ê_»∞#∞. gi rq`«=Ú „Ñ¨ÑÖK«=Ú#

™êQÆ∞ K«∞#flÑ¨Ê\˜H˜x, JO^Œ∞ =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»Hõ, "≥∞ÿHõ=ÚÖËHõ
rqO`«∞~°∞. J=ã¨~=° Ú ÖËxKÀ Hõ^Å Œ ~°∞. ^ÕÇÏ¨ =Ú#∞ HõêŒ OÑ¨~∞° .
J=ã¨~=° Ú ÖËxKÀ =∂\Ï¡_~» ∞° . J=ã¨~=° Ú ÖËxq K«∂_»~∞° ,
q#~°∞, ã¨Ê $tOÑ¨~∞° . W\˜"ì åiH˜ J#fl=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú, „áê}=∞Ü«∞
HÀâ◊=Ú, =∞<À=∞Ü«∞ HÀâ◊=ÚÅ`Àáê@∞, ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞,
ÑÖK«`<« å‡„`«Å∞, ÑÖK«É∂íè `«=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# eOQÆâs◊ ~°=Ú ‰õÄ_»
Ñ¨q„`«"≥∞ÿ áê~°^Œ~°≈Hõ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ÃÑ· `≥eÑ≤# xÜ«∞=∞=Ú
ÅxflÜ«Ú Ü«∞=ÚxKÕ #zˆH`«∞#‰õΩ `≥Å∞Ñ¨|_ç#@∞¡QÆ Hõ~Àî Ñ¨x+¨`ü
#O^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨Ù^Œ∞~°∞.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ =¸_»∞ âßfiã¨Å∞ Ü≥ÚHõ qÉèÏQÆ=ÚQÆ
x~°fiiÎOK«∞ K«∞#flÑ¨C_»∞, H˘O`« `«_=» Ù Ñ‘ÅÛ #=ã¨~° =∞xÑ≤OK«^∞Œ .
J>Ë¡ H˘O`« `«_»=Ù Ñ‘eÛ# âßfiã¨#∞ =^ŒÅ=Öˇ #xÑ≤OK«^Œ∞. W@∞¡
ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ [~°∞QÆ∞#∞. W@∞¡ KÕÜ«Ú@ Ç¨Ï~î°Ü≥∂QÆ=Ú. W@∞¡
[~°∞QÆ∞@ ~å[Ü≥∂QÆ=Ú. W@∞¡ [~°∞QÆ∞@‰õΩ KåÖÏHÍÅ=Ú Ñ¨@ì
=K«∞Û#∞. `«fii`«QÆux [~°∞QÆ=K«∞Û#∞. Jk ™ê^èŒ‰õΩx Ñ¨Ó~°fi
ãÖ™ê¯~°=Ú#∞ |\˜ì, „â◊^Œú#∞|\˜ì [~°∞QÆ∞#∞. W@∞¡ „áê}=Ú
Ñ‘ÅÛ|_ç– =^ŒÅ|_»‰õΩO_»∞@, =^ŒÅ|_ç– Ñ‘ÅÛ|_»‰õΩO_»∞@
„áê}ÏÜ«∂=∞ Ñ¨~åÜ«∞}∞Å‰õΩ [~°∞QÆ∞#∞. âßfiã¨ Ñ‘ÅÛ|_ç =^ŒÅ
|_»‰Ωõ O_»∞@#∞ 'Ñ¨Ó~°H=õ Ú— JO^Œ∞~°∞. âßfiã¨ =^ŒÅ|_ç Ñ‘ÅÛ|_»
‰õΩO_»∞@ 'ˆ~K«Hõ=Ú— JO^Œ∞~°∞. Ô~O_»∞ ã≤÷`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ Hõey#
q~å=∞=Ú#∞ '‰õΩOÉèHí =õ Ú— JO^Œ∞~°∞. „áê}ÏÜ«∂=∞ Ñ¨~åÜ«∞}∞
Å‰õΩ D ‰õΩOÉèHí =õ Ú ã≤kOú K«∞#∞. Ñ‘ÅÛ|_ç# „áê}=Ú Jáê#"≥∞ÿ
78 w`ÀÑ¨x+¨`ü
=∞Å∞Ñ¨Ù u~°∞QÆ∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# U~°Ê_ç# q~å=∞=Ú Jáê#=Ú#

„áê}=Ú Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«∞|_ç#kQÆ K≥Ñ¨Ê|_»∞ K«∞#flk. J^Õ
q^è=Œ ÚQÆ =^ŒÅ|_ç# Jáê# "åÜ«Ú=Ù „áê}"åÜ«Ú=ÙQÆ =∞Å∞Ñ¨Ù
u~°∞QÆ∞ ãÖ^Œ~ƒ° =ù Ú# U~°Ê_ç# q~å=∞=Ú, Jáê#=Ú „áê}=Ú
#O^Œ∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«∞|_»∞ K«∞#fl@∞¡QÆ K≥Ñ¨Ê|_ç#k. ''„áê}Ï
Ü«∂=∞ `«`«Ê~°∞ÅQÆ∞ "å~°∞ Jáê# "åÜ«Ú=Ù #O^Œ∞ „áê}
"åÜ«Ú=Ù#∞, „áê}"åÜ«Ú=Ù #O^Œ∞ Jáê# "åÜ«Ú=Ù#∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú
KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. `«`å¯~°}=ÚQÆ „áê}Ïáê#QÆu x~ÀkèOÑ¨|_»∞
K«∞#flk.—— Jx ÉèíQÆ=næ`« â’¡Hõ J~°÷=Ú. (4–29)
J>Ë¡ ÃÑ· `≥eÑ≤# „áê}ÏÜ«∂=∞ Ñ¨~åÜ«∞}∞Å∞ PÇ¨~°
=º=Ç¨~°=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» ÃÑ· `≥eÑ≤# Ç¨ÏŸ=∞=Ú ^•fi~å xÜ«∞
q∞OK«∞H˘#∞K«∞ Ñ¨q„`«∞Öˇ·, áêÑ¨=Ú #tOz#"åÔ~· "≥Å∞Q˘O^Œ∞
K«∞<åfl~°∞. J#∞#k Ô~O_»= â’¡Hõ J~°÷=Ú. (4–30)
ÃÑ· `≥eÑ≤# q^èŒ=ÚQÆ „áê}ÏÜ«∂=∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú [~°∞QÆ∞
K«∞O_»QÆ U~°Ê_ç# q~å=∞=ÚÅ ã¨=∞Ü«∞=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. q~å=∞
=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú# „Ñ¨[˝‰õΩ QÀK«iOK«∞#k ã¨ÊO^Œ
<å`«‡Hõ K≥·`«#º=Ú. D K≥·`«#º=Ú# „Ñ¨"ÕtOz#Ñ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞
âßfiã¨ Ü≥ÚHõ ^•x Ü«∞O^˘Hõ\˜ Hõiy Ô~O_»∞#∂ ÖËx ã≤÷u
Ü«ÚO_»∞#∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `å#∞ ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ K≥·`«#∞º_»#x
`≥eÜ«Ú#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú# ÉÏÇ¨Ïºã¨‡ $u Ü«ÚO_»^Œ∞. JO`«ó
ã¨‡ $u Ü«ÚO_»∞#∞. P ã¨‡ $u HÍ~°}=ÚQÆ<Õ, `å#∞ ã¨ÊO^Œ<å`«‡
‰õΩ_» #x `≥eÜ«Ú#∞. ã¨ÊO^Œ#=Ú KÕÜ«Ú â◊|Ì=Ú `«#‰õΩ
ã¨∂Hõ∆‡=ÚQÆ q#Ñ¨_»∞K«∞O_»∞#∞. ã¨ÊO^Œ#=Ú ^ŒfiO^Œfi KÕ+¨ì.
79
JO^Œ∞=Å# ^ŒfiO^Œfi â◊|Ì=Ú q#|_»∞#∞. JO`«~°∞‡Y∞_≥·#

™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ ^ŒfiO^Œfi â◊|=Ì Ú#∞ q#∞K«∞ ^ŒfiO^Œfi KÕ+Ü
ì¨ ∞« O^Œ∞ ÅQÆfl"≥∞ÿ
Ü«ÚO_»∞#∞. D ^ŒfiO^Œfi â◊|"Ì ∞Õ '™È-Ç¨ÏO—. ^•x ^ŒfiO^Œfi KÕ+Ü ì¨ ∞Õ
„Ñ¨[˝ ã¨ÊO^Œ#=ÚQÆ qK«∞ÛH˘#∞@, =Ú_»∞K«∞H˘#∞@. nxx ÃÑ^ŒÅ Ì ∞
Ç¨ÏOã¨`À áÈeÛi. QÆ~°∞_» Ñ¨H˜∆`À áÈeÛi. áê=Ù~°=Ú`À ‰õÄ_»
áÈeÛi. qK«∞Û H˘#∞@, =Ú_»∞K«∞H˘#∞@ Ü«∞#∞#k P^è•~°=ÚQÆ
`å #∞<åfl_»x ™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞.
`å ##QÆ `«#Ü«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞ ã¨ÊO^Œ#"Õ∞ Jx `≥eÜ«Ú#∞.
ã¨ÊO^Œ#=Ú #∞O_Õ J#QÍ `«##∞O_Õ =∞#ã¨∞, âßfiã¨ Ô~O_»∞
„Ñ¨"åÇ¨Ï=ÚÅ∞QÆ <Õ~Ê° _ç ^ÕÇÏ¨ "Õ∞~°Ê_ç#^Œx `≥eÜ«Ú#∞. ^ÕÇÏ¨ =Ú
`«# x"åã¨"Õ∞HÍx, `å#∞ HÍ^ŒxÜ«Ú `≥eÜ«Ú#∞. x"åã¨ Ñï}Ï
=∞=Ú x=ã≤OK«∞"åx Ñï}Ï=∞=Ú Hõ#fl KåÅ ÃÑ^ŒÌk. „Ñü
rqÜ«Ú J`«x â◊s~°=Ú# J`«x ÉÁ@# „"ÕÅO`« =∂„`«"Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. ÉÁ@# „"ÕeH˜, â◊s~°=Ú#‰õΩ QÆÅ =º`åºã¨"Õ∞
x"åã¨=Ú#‰õΩ, x"åã≤H˜ ‰õÄ_» HõÅ^Œ∞. `å#∞ x=ã≤OK«∞ ^ÕÇÏ¨ =Ú
`«#H˘Hõ =ãüÜÕ∞QÍx, |O^èŒ=Ú HÍ^Œx `≥eÜ«Ú#∞. =ãü
QÆ$Ç¨Ï=Ú #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ, Ö’xH˜ Z@∞¡ ~åHõáÈHõÅ∞ KÕÜ«∞
=K«∞Û<À J>Ë¡ ^ÕÇ¨Ï=Ú #∞O_ç `å#∞ ~åHõáÈHõÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞
Jx `≥eÜ«Ú#∞. `å#∞ 'Ç¨ÏOã¨ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù—_»x ÖËHõ 'Ñ¨H˜∆— Ü«∞x,
^ŒfiO^Œfi â◊|Ì=Ú `«# Ô~Hõ¯Åx, `«# â◊s~°=Ú Jã≤÷HõÅ`À ‰õÄ_ç#
ÑÖ[~°=∞x, ÑÖ[~°=Ú# |OkèOÑ¨|_ç #∞O_»#=ã¨~=° Ú ÖË^xŒ
`≥eÜ«Ú#∞.
80 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÃÑ· `≥eÜ«Ú@ ÅxflÜ«Ú ~ÚOHõ#∞ ã≤kúOK«∞@ HÍ^Œ∞. D

`≥eÜ«Ú@ „áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú# XHõ â◊√Éèí Ñï}Ï=∞=Ú.
nx =Å# XHõ #∂`«# qHÍã¨=Ú, #∂`«#"≥∞#ÿ ~°∞z ™ê^è‰Œ Ωõ #‰õΩ
Hõey „áê}ÏÜ«∂=∞ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#‰õΩ =∞iO`« L^Œ∞º‰õΩÎ_»∞
HÍQÆÅ_»∞.
„Ñ¨}==Ú „áê}"≥∞ÿ, „áê}=Ú ã¨ÊO^Œ#"≥∞ÿ ÑÖK«
„áê}=ÚÅ∞QÆ <Õ~°Ê_ç ^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞. D
ÑÖK«„áê}=ÚÅ∞ =ÚYº„áê}=ÚÅ∞. gx ##∞ãïOz =∞i
S^Œ∞ zÅ¡~° „áê}=ÚÅ∞ =Ù#flq. „áê}=Ú, Jáê#=Ú, "åº#=Ú,
L^•#=Ú, ã¨=∂#=Ú J#∞#q ÑÖK«„áê}=ÚÅ∞. Wq
P^è•~°=ÚQÆ<Õ r=Ù_»∞ ^ÕÇÏ¨ =Ú #O^Œ∞O_»∞#∞. ÑÖK«„áê}=ÚÅ∞
ãïQÆ ^ÕÇ¨Ï=Ú#O^Œ∞ Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞#flÑ¨C_»∞ r=Ù_»∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú#
ã¨fiã¨`÷ « K≥Ok Ü«ÚO_»∞#∞. gx ™ê=∞º=Ú#∞ r=Ù_»∞ `«# „Ñ¨=~°#Î
^•fi~å xÅ∞Ñ¨ÙH˘#=Öˇ<Õ QÍx K≥^Œ~°Q˘@∞ìH˘#‰õÄ_»^Œ∞. HÍ=Ù#<Õ
r=Ùx „Ñ¨=~°Î#=Ú#‰õΩ, J`«x ã¨fiã¨÷`« ÖËHõ Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ ãÖ|O^èŒ
=Ú#flk. „áê}=Ú |Å=ÚQÆ #∞#flKÀ =∞#ã¨∞#‰õΩ |Å=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. „áê}=Ú |Å=ÚQÆ ÖËxKÀ =∞#ã¨∞ |ÅÇ‘Ï#Ñ¨_ç
„áê}=Ú#∞ =∞iO`« |ÅÇ‘Ï# Ñ¨~°K«∞#∞. =∞#ã¨∞ ^Œ∞~°ƒÅ`«
„áê}=Ú#‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«=Ú Ç¨x HõeyOK« HõÅ^Œx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
''‰õ∆Ω„^ŒO Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÅº"£∞—— Jx ÉèíQÆ=næ`« `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flk.
ÑÖK«„áê}=ÚÅ∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú# D „HÕk ÉèÏQÆ=ÚÅÖ’
Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞#flq.
81
1. „áê}"åÜ«Ú=Ù :
Wk âßfiã¨ ^•fi~å Ñ‘ÅÛ|_»∞K«∞#flk. =Ú‰õΩ¯Ñ¨Ù@=ÚÅ
#∞O_ç L^Œ~° q`å#=Ú „HÕk ÉèÏQÆ=Ú =~°‰õΩ D "åÜ«Ú=Ù
Ñ¨xKÕÜ«Ú K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù# Hõ#∞ÉÁ=∞Å #∞O_ç L^Œ~°
q`å#=Ú =~°‰Ωõ QÆÅ â◊s~° ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, "åx ã¨fiã¨`÷ « D "åÜ«Ú=Ù
|Å=Ú#‰õΩ ãÖ|OkèOz Ü«Ú#flq. „áê}"åÜ«Ú=Ù |Å=ÚQÆ
ã‘fiHõiOÑ¨|_»∞K«∞#flKÀ D â◊s~° ÉèÏQÆ=∞O`«ÜÚ « „áê}|Å=Ú`À
‰õÄ_ç# Jã¨fiã¨÷`«#∞ ^ŒiKÕ~°hÜ«∞^Œ∞. „áê}"åÜ«Ú=Ù =Ú‰õΩ¯
Ñ¨Ù@=ÚÅ #∞O_ç „Éè∂í =∞^èºŒ =Ú =~°‰Ωõ „Ñ¨"tÕ Oz, JK«\˜ #∞O_ç
"åÜ«Ú<åà◊=Ú ^•fi~å LÑ≤iu`«∞Å Î =~°‰Ωõ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞.
„áê}"åÜ«Ú=Ù#∞ Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ Ñ‘Å∞Û@ KåÅ =ÚYº=Ú. ™ê=∂#º
=ÚQÆ r=ÙÅ∞ "å~°∞ Ñ‘ÅÛQÆey# â◊HÖ Î˜ ’ <åÅ∞QÆ= =O`«∞ =∂„`«"∞Õ
Ñ‘Å∞Û^Œ∞~°x Ñïâ’^è#Œ Å∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flq. ÑïÑ¨Ó~°=‚ ÚQÆ âßfiã¨#∞
Ñ‘Å∞Û@ =Å# ZxflÜ≥∂ ~ÀQÆ=ÚÅ #iHõ@=ì K«∞Û#∞. ã¨`åû^è‰Œ Ωõ _»∞
âßfi™ê=Ü«∞==ÚÅ #xflO\˜x Ñïâ◊√„Éè=í ÚQÆ#∞, P~ÀQÆº=ÚQÆ#∞
LOK«∞H˘#∞@‰õΩ *ÏQÆ~°∂Hõ`« =Ç≤ÏOz Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. J#QÍ
=Ú‰õΩ¯, Q˘O`«∞, âßfiã¨<åà◊=Ú, TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞. g\˜Ü«∞O^Œ∞
`«~°K«∞ [Å∞|∞ KÕÜ«Ú@, ^ŒQÆ∞æ =K«∞Û@ W`åºkq HõÅ∞QÆ‰õΩO_»
„â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«=Öˇ#∞. =¸Åã¨∂„`«=Ú– 'ÉÏQÆ∞QÆ QÍe Ñ‘Å∞Û@ÜÕ∞.—
2. Jáê# "åÜ«Ú=Ù :
Jáê#"åÜ«Ú=Ù â◊s~°=Ú #∞O_ç =Ú‰õΩ¯Ñ¨Ù@=ÚÅ ^•fi~å
=^ŒÅ|_»∞ "åÜ«Ú=Ù. Wk ^ÕÇÏ¨ =Ú #O^Œ∞ L^Œ~° q`å#=Ú
„HÕk ÉèÏQÆ=Ú #∞O_ç Éè∞í [=Ú =~°‰Ωõ Ñ¨xKÕÜÚ
« K«∞ #∞O_»∞#∞.
82 w`ÀÑ¨x+¨`ü
D "åÜ«Ú â◊ˆHÎ D â◊s~° ÉèÏQÆ=Ú#∞ Ñ¨\˜+¨ì=ÚQÆ #∞OK«QÆÅ^Œ∞.

â◊s~°=∞O^Œe D ÉèÏQÆ=Ú P~ÀQÆºÑ¨~°=ÚQÆ KåÅ =ÚYº=Ú.
ã¨~°fi™ê=∂#º=ÚQÆ D ÉèÏQÆ"Õ∞ "≥Ú^Œ@ J<å~ÀQÆº=Ú#‰õΩ QÆ∞i
Ü«∞QÆ∞#∞. D â◊s~° ÉèÏQÆ=Ú# r~å‚âÜ ◊ ∞« =Ú, HÍÖËÜ∞« =Ú, z#fl,
ÃÑ^ŒÌ„¿Ñ=ÙÅ∞, =¸„`« Ñ≤O_»=ÚÅ∞, P"Õ∞¡Ü«∞=Ú, =∞Å =¸„`«
qã¨~°˚<åOQÆ=ÚÅ∞ =Ù#flq. =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ
qãïO˚ Ñ¨|_»∞@‰õΩ D "åÜ«Ú=Ù „Ñ¨^•è # HÍ~°}=Ú. J>Ë¡ r~°â‚ H◊ HÎ˜ ˜
‰õÄ_» xkÜÕ∞ P^è•~°=Ú. =∞Å=¸„`«=ÚÖË HÍHõ ^ÕÇ¨Ï=∞O^Œe
=∞e#=ÚÅ#∞ áê~°„^ÀÅ∞@‰õΩ D "åÜ«Ú |Å"Õ∞ =ÚYº=Ú.
JriÎ, Hõ_»∞Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê, qHÍ~°=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, Ju=¸„`« "åºkè,
~°HõÎáÈ@∞, H©à◊§<˘Ñ¨CÅ∞, =∞Å|^ŒúHõ=Ú, [Å∞|∞, ^ŒQÆ∞æ, qˆ~K«#
=ÚÅ∞, [fi~°=ÚÅ∞ Wq JxflÜ«Ú D ÉèÏQÆ=Ú#<Õ Ñ¨Ù@∞ì#∞.
HÍ=Ù# Jáê# "åÜ«Ú=Ù#∞ „â◊^ŒúQÆ, Ñ¨ÓiÎQÆ =^ŒÅ=Öˇ#∞.
=∞e#=ÚÅ#∞ qãïO˚ K«∞@‰õΩ Jáê#"åÜ«Ú=Ù, „áê}=Ú
Å#∞ ÃÑOK«∞@‰õΩ „áê}"åÜ«Ú=Ù J#∞ã¨∂º`«=ÚQÆ ^ÕÇ¨Ï=Ú#
Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞ #∞#flq. "åxx ã¨„Hõ=∞=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞H˘#∞@
=ÚYº=Ú.
3. ã¨=∂# "åÜ«Ú=Ù :
L^Œ~° q`å#=Ú#‰õΩ ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú# Hõ#∞ÉÁ=∞Å =~°‰õΩ
„áê}"åÜ«Ú=Ù Ñ¨xKÕÜ«Ú K«∞#fl^Œx `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. L^Œ~°
q`å#=Ú #∞O_ç „HÕk ÉèÏQÆ=∞O`«Ü«Ú Jáê# "åÜ«Ú=Ù Ñ¨x
KÕÜÚ« K«∞#fl^Œx `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. D ~Ô O_çO\˜ ™ê=∞º"Õ∞ ã¨=∂#
83
"åÜ«Ú=Ù. JOuÜÕ∞ HÍ^Œ∞– „áê}, Jáê#, "åº#, L^•#

„áê}=ÚÅ ™ê=∞º=Ú ‰õÄ_» ã¨=∂# "åÜ«Ú"Õ.
„áê}=Ú, Jáê#=Ú, ã¨=∂#=Ú ˆHO„^Œ=ÚQÆ x~°fiiÎOÑ¨
|_»∞K«∞#flq. „áê}Ïáê#=ÚÅ∞ Ñ¨~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú=∞QÆ∞ â◊‰õΩÎÅ∞.
HÍ=Ù# ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅQÆ∞ „Ñ¨Ü∂≥ [#=ÚÅ∞ Jq ^ÕÇÏ¨ =Ú#
x~°fiiÎOK«∞K«∞#flq. D "≥~· ∞° ^èºŒ =Ú â◊„`«∞`«fi=Ú HÍ^Œ∞, q∞„`«`fi« "Õ∞.
XHõ\˜ ÉÏQÆ∞O_ç# Ô~O_»=k ÉÏQÆ∞O_»∞#∞. XHõ^•x <˘Hõ\˜
|ÅÑ¨~K ° ∞« H˘#∞#∞. XHõ\˜ |ÅÇ‘Ï#Ñ¨_#ç ~Ô O_»=k ‰õÄ_» |ÅÇ‘Ï#
Ñ¨_»∞#∞. ÉÏQÆ∞QÆ âßfiã¨ Ñ‘eÛ#KÀ ÉÏQÆ∞QÆ =^ŒÅ =K«∞Û#∞. J>Ë¡
ÉÏQÆ∞QÆ =^Œe#KÀ ÉÏQÆ∞QÆ Ñ‘ÅÛ=K«∞Û#∞. D Ô~O\˜x ™ê=∞º
Ñ¨~K° ∞« @<Õ XHõ^•x Ü«∞O^˘Hõ\˜ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜÚ « @QÆ ÉèQí =Æ næ`å
â’¡Hõ=ÚÅ∞ (29, 30) `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flq. =ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤# „áê}Ï
Ü«∂=∞ Ü«∞[˝=Ú ^•fi~å D Ô~O_»∞#∞ ã¨=∂# "åÜ«Ú=Ù #O^Œ∞
™ê=∞º=Ú K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞, âßfiã¨, =∞#ã¨∞ Hõ~°y ã¨=∂# „áê}
ã¨ÊO^Œ#=Ú xÅK«∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ |Ç≤Ï~°∞‡Y=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞
JO`«~∞° ‡Y"≥∞ÿ xÅK«∞#∞. ™ê^è‰Œ Ωõ #‰õΩ `å#∞ ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ K≥`· #« º
=∞x `≥eÜ«Ú#∞. ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨[˝#∞O_ç JO`«~ü „Ñ¨[˝ "Õ∞ÖÁ¯#∞#∞.
JO`«~°∞‡Y∞_≥·# r=Ù#‰õΩ ÉÏÇ¨Ïº=Ú# `«#‰õΩ QÆÅ ã≤÷u
QÆ`«∞ÅxflÜ«Ú `å`å¯eHõ"Õ∞ Jx `≥eÜ«Ú#∞. `å#∞ Ç¨ÏOã¨
ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_» #x `≥eã≤ ^ŒfiÜ«∂Hõi∆ Ü«∞QÆ∞ '™È-Ç¨ÏO— J#∞ ã¨ÊO^Œ#
=ÚQÍ `≥eÜ«Ú#∞. D q+¨Ü∞« =Ú =ÚO^Œ∞ áê~î=° ÚÅÖ’ `≥Å∞Ñ¨
|_ç#k.
84 w`ÀÑ¨x+¨`ü
JO`«~°∞‡Y∞_»∞QÆ "Õ∞ÖÏ¯Oz# r=Ù#‰õΩ |Ç≤Ï~°∞‡Y=ÚQÆ

`«# Jã≤÷`«fi=∞O`«Ü«Ú `å`å¯eHõ"Õ∞ Jx ^èŒ$=Ñ¨_ç âßâ◊fi`«=∞QÆ∞
Jã≤÷`«fi=Ú#‰õΩ „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú P~°OÉèí=∞QÆ∞#∞. Wk x[=∞QÆ∞
Ñ¨Ù@∞ìHõ.
4. L^•# "åÜ«Ú=Ù :
JO`«~°æ`«"≥∞ÿ ã¨=∂# "åÜ«Ú=Ù KÕi# „Ñ¨[˝, ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ
K≥`· #« º"≥∞ÿ xÅz, JO`«~À¡HÍ#∞ J<Õfi+¨}=Ú#‰õΩ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅ=Ú
K«∂Ñ¨Ù#∞. ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ „Ñ¨[˝ HÍ^è•~°"Õ∞q∞? Jx J<Õfi+≤OK«∞#∞.
J\˜ì J<Õfi+¨}=Ú# ^ŒfiÜ«∞ â◊|Ì=ÚQÆ =K«∞ÛK«∞#fl ã¨ÊO^Œ# „Ñ¨[˝
ˆHO„^Œ=Ú# JO`«~°∞‡Y =∞#ã¨∞#∞ ÅQÆfl=Ú KÕÜ«Ú#∞. ã¨ÊO^Œ#
„Ñ¨*Ï˝ ˆHO„^Œ=Ú# r=„Ñ¨[˝ Pã¨H˜Î HõeyÜ«ÚO_»QÆ, „áê} Jáê#
„Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞ =∞iO`« ã¨g∞Hõ~°}=Ú K≥Ok ™ê=∞º=Ú ™êkèOÑ¨
|_»∞#∞.
„áê}=Ú =Å# J#fl=Ú, h~°∞, QÍe ã‘fiHõiOK«∞@, q#∞@,
ã¨Êi≈OK«∞@, K«∂K«∞@, ~°∞z K«∂K«∞@, "åã¨# K«∂K«∞@
J#∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ =∞#ã¨∞KÕ „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_»∞@, q#∞@, J~°=÷ Ú
KÕã∞¨ H˘#∞@, ãÖÑ¶∞¨ =Ú# P~°#˚ =Ú, ^•#=Ú ~Ú`åºk „Ñ¨=$`«∞Î
ÖË~°Ê_»∞K«∞#flq. Jáê#=Ú =Å# =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞, K≥=∞@
U~°Ê_»∞K«∞#flq. J>Ë¡ „áê}=Ú =Å# ^ÕÇÏ¨ =Ú Ü≥ÚHõ¯ [##=Ú,
Jáê#=Ú =Å# =∞~°}=Ú [~°∞QÆ∞K«∞#flq. D Ô~O_»∞
„Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞#∞ K«Hõ¯QÆ ã¨g∞Hõ~°}=Ú K≥Ok, ™ê=∞º=Ú ™êkèOz
#Ñ¨Ù_»∞ [## =∞~°} „Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞ ‰õÄ_» ™ê=∞º=Ú K≥O^Œ∞#∞.
85
x^•#=ÚQÆ QÍeÑ‘eÛ „Ñ¨âßO`«=ÚQÆ QÍe q_»∞K«∞@Ö’

âßfiã¨ „Ñ¨ã¨#fl=∞QÆ∞#∞. ™ê=∞º=Ú#O^Œ∞ xÅ|_»∞#∞. W\˜ì
ã¨=∞Ü«∞=Ú# LKåÛùfiã¨Ö’ xâßfiã¨, xâßfiã¨Ö’ LKåÛù fiã¨ b#"≥∞ÿ
Ñ‘eÛ q_»∞K«∞ „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú PyáÈ=Ù#∞. HÍ=Åã≤# QÍe ã¨Ç¨Ï[
=ÚQÆ Ö’xH˜ =K«∞Û@, |Ü«∞@‰õΩ "≥à√◊ @ ¡ [~°∞QÆ∞#∞. W\˜ì ã≤u÷ Ö’
=∞#ã¨∞, âßfiã¨ XHõ\˜Ü≥ÿ∞ xÅzáÈ=Ù#∞. W@∞¡ xÅzáÈ=Ù@<Õ
'„áê}ÏÜ«∂=∞=Ú— JO^Œ∞~°∞. JÑ¨Ù_Õ JO`«~°æ`«"≥∞ÿ# r=„Ñ¨[˝
ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú#‰õΩ P^è•~°=Ú#∞ "≥^Œ‰õΩ#∞. P
"≥^Œ‰õΩ@Ö’ ã¨ÊO^Œ#=Ú #∞O_ç ã¨∂Hõ∆‡ ã¨ÊO^Œ#=ÚÖ’xH˜
„Ñ¨"ÕtOK«∞#∞. J#QÆ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ˆHO„^Œ=Ú #∞O_ç ã¨∞+¨µ=∞flÖ’xH˜
„Ñ¨"ÕtOK«∞@ [~°∞QÆ∞#∞. JK«@ T~°úfi=∞QÆ∞<˘Hõ "≥Å∞QÆ∞^•i
ÅaèOK«∞#∞. HõO~î°=Ú #∞O_ç L^•# "åÜ«Ú=Ù T~°úfi=Ú#
HÍHõi¬OK«∞K«∞O_»QÆ, L^•#"åÜ«Ú =∂~°æ=Ú# „Hõ=∞=ÚQÆ
„Éèí∂=∞^èŒº=Ú# KÕ~°∞#∞.
L^•# "åÜ«Ú=Ù HõO~î°ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç „Éèí∂=∞^èŒº=Ú
=~°‰õΩ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_ç r=Ùx Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú #∞O_ç T~°úfi
QÆux HõeyOz, „Ñ¨`åºÇ¨~°ã≤÷u Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞Ñ¨Ù#∞. JÑ¨Ù_»∞
r=Ù_»∞ `«#<˘Hõ ã¨ÊO^Œ<å`«‡Hõ K≥·`«#º=ÚQÆ HõO~î°=Ú#O^Œ∞,
<À\˜Ü∞« O^Œ∞, „HÕk `åÅ∞=ÙÜ«∞O^Œ∞, ÃÑ· `åÅ∞=Ù Ü«∞O^Œ∞, <åã≤Hõ
Ü«∞O^Œ∞ ã¨ÊO^Œ# „Ñ¨„H˜Ü«∞QÆ J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞K«∞#∞O_»∞#∞.
JÑ¨C_»∞ LKåÛùfiã¨, xâßfiã¨, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ã¨ÊO^Œ#
Ü«ÚO_»=Ù. „áê}ã¨ÊO^Œ#=Ú, „Ñ¨[˝ =ÚY=Ú# Ü«ÚO_»∞#∞.
„Ñ¨[˝ „Ñ¨âßO`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. „Éèí∂=∞^èŒº=Ú# „Hõ=∞=ÚQÆ
86 w`ÀÑ¨x+¨`ü
KÕ~∞° #∞. D ã≤u÷ Ö’ ™ê^è‰Œ Ωõ #‰õΩ PÇ¨~° q+¨Ü∞« =Ú#, LKåÛ~°}

q+¨Ü«∞=Ú# qt+¨ì=∞QÆ∞ x+¨ªÜ«ÚO_»∞#∞. Ñ¨q„`«=∞QÆ∞ PÇ¨~°
=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ ã‘fiHõiOÑ¨QÆÅ_»∞. Ñ¨q„`«=∞QÆ∞ ÉèÏ+¨}=Ú#∞
=∂„`«"Õ∞ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞. J`«_çÑ¨Ù_»∞ KÕ~°∞#k PHÍâ◊`«`«fi=ÚQÆ
QÆ#∞Hõ, PHÍâ◊=Ú=Öˇ x~°‡Å=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ =∂„`«"Õ∞
Pã¨HÎ˜ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. „áêÑÖzHõ „Ñ¨=$`«∞Å Î ∞, ^ÕÇÏ¨ „Ñ¨=$`«∞Å
Î ∞
Ü«∂O„uHõ=ÚQÆ ™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞. "åxx qãï˚OK« #=ã¨~°=Ú
ÖË^Œ∞. L^•ã‘#`«`À x~°fiiÎOK«∞@ Ü«ÚO_»∞#∞.
L^•# â◊|Ì=Ú# 'L`ü— J#∞ â◊|Ì=ÚO_»∞#∞. J#QÆ
„áê}=∂^è•~°=ÚQÆ r=Ù _»∂~°úfi=ÚY=Ú K≥O^Œ∞@‰õΩ ^ÕÇ¨Ï=Ú#
U~°Ê_ç# ™œHõ~°º=∞x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. PHÍâ◊=Ú#∞ KÕi#k r=
„Ñ¨[˝ Ü«∞QÆ∞@KÕ Jk J#O`«=Ú, JÑïq∞`«=Ú, ã¨~fi° "åºÑ¨H=õ Ú
JQÆ∞ `«`«Î fi=Ú#‰õΩ KÕ~°∞=QÆ∞K«∞O_»∞#∞. „Éèí∂=∞^èŒº=Ú =~°‰õΩ
KÕi, J#O`«`fiÎ« =ÚÖ’xH˜ =O`≥# <Õ~Ê° ~°K∞« H˘#∞ „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú#
#∞O_»∞#∞.
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú#∞O_ç „Éèí∂=∞^èŒº=Ú#‰õΩ KÕ~°∞ =∂~°æ=Ú#
™ê^èŒ‰õΩxH˜ J<ÕHÍ<ÕHõ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#∞O_»∞#∞.
J<ÕH=õ ÚÅQÆ∞ k=º~°∂Ñ¨=ÚÅ∞ ^Œ~≈° #=∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞. J<ÕH=õ Ú
ÅQÆ∞ k=º q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ q#Ñ¨_∞» K«∞O_»∞#∞. ~°H~õ H° =õ ÚÅ HÍOu
^Œ~°≈#=Ú ÅQÆ∞K«∞O_»∞#∞. J>Ë¡ qq^èŒ=ÚÅQÆ∞ "å~Ú^Œº=ÚÅ∞
q#|_»∞K«∞ #∞O_»∞#∞. D ã¨=∞ã¨Î ^Œ~°≈#=Ú#∞ <å^ŒaO^Œ∞
HõàÏ`«‡Hõ=ÚQÆ ÃÑ^ŒÌÅ∞ q=iOK«∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞. gx HÍHõi¬OÑ¨
|_»Hõ T~°úfi=Ú#‰õΩ ™êQÆ∞@ L`«Î=∞=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞ `≥eÑ≤i.
87
„Éèí∂=∞^èŒº=Ú# KÕi# „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ r=„Ñ¨[˝, „uQÆ∞}=ÚÅ

HÍ=Å#∞#fl „uQÆ∞}Ïf`«=∞QÆ∞ `«`«fi=Ú`À J#∞ãÖ^è•#=Ú
K≥O^Œ∞@ÜÕ∞ „Ñ¨^•è #=Ú HÍQÆ, L^•# "åÜ«Ú=Ù "åº#"åÜ«Ú=Ù`À
J#∞ãÖ^è•#=Ú K≥O^Œ∞@ „áê~°OÉèí=∞QÆ∞#∞.
5. "åº# "åÜ«Ú=Ù :
"åº# "åÜ«Ú=Ù ^ÕÇ¨Ï=∞O`«Ü«Ú "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞.
t~°ã¨∞û#∞O_ç áê^Œ=ÚÅ =~°‰õΩ Jxfl ÉèÏQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨x
KÕÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞#∞. ^ÕÇ¨Ï=Ú# „Ñ¨[˝ JO`«~åºq∞`«fi=Ú
K≥O^Œ∞@‰õΩ, ^ÕÇ¨Ï=Ú JO`«@ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@‰õΩ Ñ¨x
KÕÜÚ « K«∞ #∞O_»∞#∞. r=„Ñ¨[˝ ^ÕÇÏ¨ "åºÑ≤Î K≥O^Œ∞@‰õΩ, ^ÕÇÏ¨ =Ú
"≥Ú`«Î=Ú Hõ^ŒeHõÅ‰õΩ, ^ÕÇ¨Ï=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ "åº# "åÜ«Ú=Ù
`À_»Ê_»∞K«∞O_»∞#∞.
L^•#=Ú #∞O_ç "åº#=Ú KÕi# r=„Ñ¨[˝ ã¨Ç¨Ï„™ê~°
=Ú#∞ KÕi `«# x[ã≤u÷ x J#∞Éè∂í u K≥O^ŒQÅ Æ ^Œ∞. D q^è=Œ ÚQÆ
„áê}=Ú, Jáê#=Ú, ã¨=∂#=Ú# ™ê=∞º=Ú K≥O^Œ∞@, ã¨=∂#
"åÜ«Ú=Ù#∞O_ç r=„Ñ¨[˝ L^•#"åÜ«Ú=Ù KÕ~°∞@, L^•#
=∂^è•~°=ÚQÆ T~°fiú =ÚY =∞QÆ∞@, T~°fiú =ÚY=Ú K≥Ok#
L^•#=Ú "åº#=Ú#∞ KÕ~°∞@ – D "≥Ú`«Î=Ú =∂~°æ=Ú#∞
''„áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝——=∞x ^≥·==Ú `≥eÑ≤Ü«Ú<åfl_»∞.
88 w`ÀÑ¨x+¨`ü
27
Ü«∞*Ï˝ ~°÷ ÉèÏ==Ú

Ü«∞[˝tëêì=∞$`«Éèí∞*’ Ü«∂Ou „|Ç¨Ï‡ ã¨<å`«#"£∞ I
<åÜ«∞O Ö’HÀ-ã¨ÎºÜ«∞[˝ã¨º ‰õΩ`À-#ºó ‰õΩ~°∞ã¨`«Î=∞ II 31
‰õΩ~°∞ã¨`«Î=Ú_»=QÆ∞ F J~°∞˚<å! Ü«∞[˝=Ú ÖÏK«iOÑ¨QÆ
JO^Œ∞ âı+≤Oz# Ñ¶¨Å=Ú J=∞$`«=∞Ü«∞=Ú. ^•x ##∞ÉèíqOK«∞
"å~°∞ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~°∞. Ö’Hõ=Ú#
Ü«∞[˝=Ú KÕÜ∞« x"åxH˜ D Ö’Hõ=Ú#O^Õ Jã≤`÷ fi« =Ú ^˘~°∞Hõ^∞Œ .
Ñ¨~°Ö’Hõ"≥∞@∞¡ ^˘~°∞‰õΩ#∞?
Ñ¨~°=∂`«‡ `≥eÑ≤# Ü«∞[˝=Ú Ñ¶¨ÖÏ¿ÑHõ∆ÖËHõ ~Ú`«~°∞Å
„âıÜ∞« ã¨∞û H˘~°‰Ωõ PK«iOK«∞ HÍ~°º=Ú. J@∞¡ HÍ~°º=ÚÅ#∞
x~°fiiÎOK«∞ ~å[=Oâ◊"∞≥ #ÿ ‰õΩ~°∞ =Oâ◊=Ú#O^Œ∞ J~°∞#˚ ∞x „âı+µ¨ xª QÆ
NHõ$+¨µ‚_»∞ ãÖÉ’kèOz<å_»∞. x[=Ú#‰õΩ J~°∞˚#∞x rq`«
=∞O`«Ü«Ú Ü«∞*Ï˝~°÷"Õ∞.
W@∞¡ Ü«∞*Ï˝~°÷=ÚQÆ rqOK«∞"å~°∞ J\˜ì HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞
JO^Œi „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú# ã¨‡iOK«∞K«∞ x~°fiiÎOK«
89
=Öˇ#∞. J\˜ì qt+¨ì=∞QÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞

JO^ŒiH˜x ÑÖK«=Öˇ#∞. JO^ŒiH˜ ÑÖK«QÆ q∞ye#k `å#∞
Éè∞í lOz#KÀ Jk J=∞$`«=∞QÆ∞#∞. =ÚO^Œ∞QÆ Éè∞í lOK«∞@ =Å#
Ñ¶Å
¨ =∞=∞$`«=Ú HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# JO^ŒiH˘~°‰Ωõ `å#∞, JO^Œi
„âıÜ«∞ã¨∞û `«~°∞"å`« `«# „âıÜ«∞ã¨∞û J#∞#k Ü«∞*Ï˝~°÷ÉèÏ==Ú.
J\ì̃"åˆ~ ^≥·"å#∞„QÆÇ¨Ï „áêÑ¨ÙÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. J\ì̃ "åiˆH ã¨<å`«#=Ú,
âßâ◊fi`«=Ú JQÆ∞ „|Ç¨Ï‡#∞Éèí∂u J#∞Éèí==∞QÆ∞#∞.
Jxfl q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ JO^ŒiHõ#fl =ÚO^Œ∞ á⁄O^Œ
=Öˇ#x, JO^ŒiHõ#fl =ÚO^Œ∞ Éèí∞lOK«=Öˇ#x ÉèÏqOK«∞"å~°∞
„áêÑÖz‰õΩÅ∞. "åiH˜ x^•#"Õ∞ ÖË^Œ∞. J\˜ì "åiH˜ Ü«∞[˝ =∞#
<Õ"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞. "åsÖ’Hõ=Ú# ‰õÄ_» ã≤÷q∞`«=ÚQÆ #∞O_»ÖË~°∞.
"åi Ñ¨~°Ö’Hõ „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú ÅxflÜ«Ú Ç¨™êºã¨Ê^Œ=ÚÖË.
90 w`ÀÑ¨x+¨`ü
28
Ü«∞*Ï˝ ~°÷ r=#=Ú

U=O |Ç¨ïq^è• Ü«∞*Ï˝ q`«`å „|Ç¨Ï‡}À =ÚMË I
Hõ~°‡*Ï<£ qkú`å<£ ã¨~åfi <Õ=O *Ï˝`åfi q"≥∂Hõ∆º¿ã II 32
D „Ñ¨HÍ~°=ÚQÆ J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· Ü«∞[˝=ÚÅ∞ „|Ç¨‡^Œ∞Å
=ÚY=Ú #∞O_ç ã¨qã¨Î~°=ÚQÆ K≥Ñ¨Ê|_ç Ü«Ú#flq. Wq
Ü«∞xflÜ«Ú qq^è=Œ ÚÅQÆ∞ Ü«∞*Ï˝~÷° Hõ~‡° Å∞. "åxx Ü«∞*Ï˝~=÷° ÚQÆ
`≥Å∞ã¨∞H˘x PK«iOz#KÀ Hõ~°‡=Ú #∞O_ç =Ú‰õΩÎ_≥· xÅ∞`«∞=Ù.
r=Ù_»∞ Hõ~°‡|^Œ∞ú_»∞. |^Œú`«‰õΩ HÍ~°}=Ú Ñ¶¨ÖÏã¨HÎ̃ÜÕ∞.
Ñ¶Å
¨ =Ú#O ^•ã¨HÎ˜ Q˘#fl =∞#ã¨∞#∞, Hõ~=Î° º=Ú#O ^•ã¨HÎ˜ QÆÅ∞QÆ∞
#@∞¡ KÕÜÚ « @ =ÚYº=Ú. NHõ$+¨µ_‚ ∞» Hõ~‡° Ü«∞O^Œ∞ Hõ~=Î° º=Ú#∞
K«∂_»=∞x, `«#‰õΩ =Åã≤#k K«∂_»=Å^Œx, Hõ~°Î=º=Ú#∞
=∂„`«"∞Õ x~°fiiÎOz#KÀ Hõ~‡° =∞O@^Œx, ~ÚÑ¨Ê\˜=~°‰Ωõ JO\˜#
Hõ~°‡ ‰õÄ_» #tOK«∞#x `≥eÑ≤<å_»∞. D J^è•ºÜ«∞=Ú#‰õΩ
"Õ^Œ"åºã¨ =∞Ç¨Ïi¬ *Ï˝#Ü≥∂QÆ=∞x ¿Ñi_»∞@ Pã¨H˜ÎHõ~°=Ú.
x[=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú Hõ~°‡|O^èŒ q"≥∂K«# *Ï˝#"Õ∞ Hõ^•!
^≥·"å~å^èŒ# KÕã≤##∞, „|Ç¨Ï‡Ü«∞[˝=Ú KÕã≤##∞, „^Œ=ºÜ«∞[˝=Ú
91
KÕã#≤ #∞, ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ `≥eÑ≤# 12 ~°H=õ ÚÅ Ü«∞[˝=Ú ÅxflÜ«Ú

KÕã≤##∞ |O^èŒ=ÚÖË HõÅ∞QÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞ QÍx, q=ÚH˜Î KåÅ
=∞OkH˜ HõÅ∞QÆ^∞Œ . HÍ~°}=Ú, KÕÜÚ « q+¨Ü∞« =Ú#O^Œ∞ =∞=∞HÍ~°
"≥∂Ç¨Ï=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞@, P HÍ~°º=ÚÅ∞ `«#qQÍ ÉèÏqOK«∞@,
JO^Œe Ñ¶ë`«=ÚÅ∞ „^Œ=º~°∂Ñ¨=Ú#QÍx, H©iÎ ~°∂Ñ¨=Ú#QÍx
`«#Hˆ ^ŒH¯õ =Öˇ #xÑ≤OK«∞@, ~Ú=xflÜ«Ú |O^è=Œ ÚÖË. JO^Œ∞ÅˆH
ã¨`å¯~°º=ÚÅ∞ KÕÜÚ « "å~°∞ ‰õÄ_» |O^èqŒ =Ú‰õΩÅÎ ∞ HÍÖËHõ
Ü«Ú<åfl~°∞.
q=ÚH˜Î HõeOæ K«x Ü«∞[˝=ÚÅ∞, Ü«∂QÆ=ÚÅ∞, ¿ã"å HÍ~°º
„Hõ=∞=ÚÅ∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú *Ï˝#=Ú Hõey# =∂#=ÙÅ#∞ ‰õÄ_»
|OkèOzÜ«Ú#flq. *Ï˝#∞Å∞ ‰õÄ_» J*Ï˝#∞Å=Öˇ, Ñ¶Ö ¨ Ïã¨HÎ̃ Hõey
Ñ¨~∞° QÆ∞Öˇ`∞« @
Î , `å=Ú KÕÜÚ « HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ "åº"≥∂Ç¨ÏÑ¨_∞» @,
`«=∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ <≥~°"Õ~°=Öˇ#x Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À Ñ¨Å∞q^èŒ=ÚÖˇ·#
™ê^èŒ#=ÚÅ#∞ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞@ [~°∞QÆ∞K«∞#∞#flk. J*Ï˝#∞Å∞
– *Ï˝#∞Å∞ XˆH ~°Hõ=ÚQÆ q"≥∂K«<å~°Ç≤Ï`« =∂~°æ=ÚÅ #_»K«∞
K«∞<åfl~°∞. Wk „Ñ¨Hõ$u KÕÜ«Ú ~ÚO„^Œ*ÏÅ=Ú. ^•xH˜ Hõ$+¨µ‚
_»OkOz# Ñïëê¯~°=Ú Ü«∞*Ï˝~°÷ r=#=Ú.
92 w`ÀÑ¨x+¨`ü
29
Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} – xÜ«∞=∞=ÚÅ∞

„âıÜ«∂<£ „^Œ=º=∞Ü«∂ ^Œº*Ï˝^£ *Ï˝#Ü«∞[˝ó Ñ¨~°O`«Ñ¨ I
ã¨~°fiO Hõ~å‡dÅO áê~°÷! *Ï˝<Õ Ñïã¨=∂Ñ¨º`Õ II 33
F J~°∞<˚ å! „^Œ=º=Ú =Å# ™êkèOÑ¨|_»∞ Ü«∞[˝=Ú HõO>ˇ
*Ï˝# Ü«∞[˝=Ú Q˘Ñ¨Êk. *Ï˝# Ü«∞[˝=Ú#, Hõ~°‡ =∞O`«Ü«Ú#∞
Ñïã¨=∂Ñ≤Î K≥O^Œ∞K«∞#flk.
Hõ~‡° =Ú Ñïã¨=∂Ñ≤Î K≥O^Œ∞ q^è•#=Ú NHõ$+¨µ_‚ ∞» ~ÚK«Û@
`≥eÑ≤Ü«Ú<åfl_»∞. *Ï˝#=Ú`À Ü«∞[˝=Ú KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ *Ï˝#
Ü«∞[˝=Ú J#∞#k ~ÚK«Û@ `≥eÑ≤# ~°Ç¨Ïã¨º=Ú. J#QÆ `≥eã≤
Hõ~°‡#∞ x~°fiiÎOK«∞@. Hõ~°‡, Hõ~°Î=º=Ú ~°∂Ñ¨=Ú# =∞#=^ŒÌ‰õΩ
HÍÖÏ#∞™ê~°=ÚQÆ =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞. ^•xx x~°fiiÎOK«∞#Ñ¨Ù_»∞
`≥eã≤#"å_»∞ D „HÕk xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞#∞.
1. Ñ¶¨ÖÏ¿ÑHõ∆ÖËHõ x~°fiiÎOK«∞@.
2. KÕÜ∞« =Åã≤# q^è•#=Ú <≥iy Hõ~=Î° º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞@.
3. Hõ~°Î=º=Ú#∞ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#‰õΩO_»∞@.
93
4. Hõ~=Î° º=Ú x~°fiiÎOK«∞#Ñ¨Ù_»∞, =~°#Î =Ú# Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å∞

ÖË‰õΩO_»∞@.
5. JÅã¨`«fi=Ú, J„â◊^Œú, HÍÅÜ«∂Ñ¨#=Ú KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@.
6. x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ `«Q∞Æ ÖÁ¯#‰õΩO_»∞@,
z‰õΩ¯Ñ¨_»Hõ Ü«ÚO_»∞@.
7. =„HõQÆ`«∞Å ##∞ãïOÑ¨Hõ ã¨„Hõ=∞=ÚQÆ F~°∞Ê`À „â◊^Œú`À
x~°fiiÎOK«∞@.
ÃÑ· ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞K«∞, ã¨=∞ã¨Î Hõ~°Î=º Hõ~°‡Å#∞
x~°fiiÎOK«∞"å_»∞ Hõ~‡° |^Œ`ú « #∞O_ç, „Hõ=∞=ÚQÆ q=ÚH˜Î K≥O^Œ∞#∞.
J@∞ÃÑ·# k=ºHõ~°‡Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏQÆ=ÚQÆ xÅK«∞#∞. k=ºHõ~°‡#∞
‰õÄ_» ÃÑ· ã¨∂„`«=ÚÖÏ^è•~°=ÚQÆ<Õ x~°fiiÎOK«∞#∞ Hõ#∞Hõ "≥∂Hõã∆ u÷≤
Ü«∞O^Õ Ü«ÚO_ç, Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}=Ú KÕÜÚ « K«∞ #∞O_»∞#∞. ã¨#Hõ
ã¨#O^Œ<å^Œ∞Å∞, <å~°^Œ=∞Ç¨Ïi¬, ã¨Ñ¨Î|∞∞+¨µÅ∞, =∞#∞=ÙÅ∞
J\˜ì"å~°∞. "å~°∞ ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ âßâ◊fi`«∞Öˇ· *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú# xÅz
r=ÙÅ‰õΩ =∂~°æ=Ú K«∂Ñ¨ÙK«∞<åfl~°∞.
D â’¡Hõ=Ú *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú =O\˜k.
Z=ˆ~ Ñ¨x QÍqOK«∞K«∞#fl#∞ ÃÑ· ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«∞@
"åix P Ñ¨#∞Å #∞O_ç q=Ú‰õΩÎÅ#∞ KÕÜ«Ú#∞. =ÚH˜Î
=∂~°æ=Ú#∞ K«∂Ñ¨Ù#^Õ *Ï˝#=Ú. Jk PK«~°}=Ú# ~Úq∞_ç
Ü«Ú#flk. PK«~°}=Ú# ÃÑ· ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«x "å~°∞
Zxfl `≥eã≤##∞, `≥eÜ«∞x"åˆ~. rq`«=Ú# |^Œ∞úÖË. |^Œ∞úÖˇ·#
"å~°∞ ZO`« K«kq##∞, `≥eã≤##∞ *Ï˝#∞Å∞ HÍ~°∞. |^Œ`ú « ÖËx"åˆ~
94 w`ÀÑ¨x+¨`ü
*Ï˝#∞Å∞. |O^èŒKÕÛù^Œ#=Ú QÍqOK«∞H˘#∞@‰õΩ ^≥·=q∞zÛ#k

xëê¯=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú. J\˜ìÜ≥∂QÆ=Ú# xÅz, |O^èŒ=ÚÅ#∞
Ñï+¨¯iOK«∞H˘#∞@ *Ï˝#Ü≥∂QÆ =∞QÆ∞#∞. *Ï˝#=Ú ¿Ñi@
âß¢™êÎ^èŒºÜ«∞#=Ú, „Hõ`«∞=ÙÅ∞, =∞O„`«=ÚÅ∞, `«O„`«=ÚÅ∞,
Ñ¨Ó[Å∞, Jaè¿+Hõ=ÚÅ∞, ã¨`å¯~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú"å~°∞ ‰õÄ_» ÃÑ·
ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«xKÀ |^Œ∞úÖË JQÆ∞K«∞<åfl~°∞. Wk
QÆ=∞xOK«=Åã≤# q+¨Ü«∞=Ú.
95
30
|O^èŒ"≥∂K«#=Ú
`«kfikú „Ñ¨}˜áê`Õ# Ñï„Ñ¨âıfl# ¿ã=Ü«∂ I
LÑ¨^ÕHõ∆ºOu `Õ *Ï˝#O *Ï˝x# ã¨Î`«Î fi^Œi≈#ó II 34
`«`fiÎ« "Õ`Å
Î« QÆ∞ *Ï˝#∞Å‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã,≤
=ºH˜QÆ`«=ÚQÆ "åiH˜ ¿ã=KÕã≤, q#Ü«∞=ÚQÆ "åix ã¨=∞Ü«∂
ã¨=∞Ü«∞ q"ÕHõ=Ú`À „Ñ¨tflOzÜ«Ú, |O^èŒ"≥∂K«# *Ï˝#=Ú#∞
LÑ¨^Õâ◊Ñ¨Ó~°fiHõ=ÚQÆ á⁄O^Œ∞=Ú.
|O^èŒ"≥∂K«# *Ï˝#=Ú, |O^èŒ"≥∂K«#∞Öˇ·# =ÚH˜Î r=ÙÅ
=^ŒÌ ^Œi≈OÑ¨=K«∞Û#∞. *Ï˝# =∞#QÆ |O^èŒ"≥∂K«# *Ï˝#"Õ∞ Jx
`≥Å∞Ñ¨|_ç#k QÆ^•! `≥eÑ≤#O`« =∂„`«=Ú# `≥Å∞ã¨∞H˘x# "å_»∞
PK«iOÑ¨ÖË_»∞. Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î ÖËHõ HÍ~°º=Ú <å„â◊~ÚOz, Hõ~°‡#∞
x~°fiiÎOK«=Öˇ#x ã¨~fi° ™ê=∂#º=ÚQÆ JO^Œ~∞° qxÜÕ∞ Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
JO`«=∂„`«=ÚKÕ`« PK«iOÑ¨ QÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl~å? Hõ~å‡K«~°}=Ú
^≥=· =Ú `≥Å∞Ñ¨ÙsuÖ’ PK«iOK«∞@ JO`« ã¨∞ÅÉè=í Ú HÍ^Œx
JO^Œ~°∞#∞ JOwHõiO`«∞~°∞. HÀiHõ „Ñ¨^è•#=ÚQÆ rqOK«∞
=∂#=Ù_»∞, `«# =ºH˜ÎQÆ`« HÀiHõ Hõ#fl Hõ~°Î=º"Õ∞ „Ñ¨^è•#=∞x
96 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÉèÏqOK«∞@‰õΩ ãÖ™ê¯~°|Å=ÚQÆ KåÅ =∂~°∞Ê ~å=Öˇ#∞. Hˆ =Å=Ú

q+¨Ü«∞ Ñï*Ï˝#=Ú =Å# Z=fi_»∞#∞ *Ï˝x HÍÖË_»∞. x[=∞QÆ∞
*Ï˝x ™êxfl^èŒº=Ú =Å#<Õ *Ï˝x Ü«∞QÆ∞@‰õΩ gÅQÆ∞#∞.
WK«Û@ *Ï˝x Ü«∞#QÆ |O^è=Œ ÚÅ#∞ Ñï+¨¯iOK«∞H˘#∞K«∞,
KÕÜÚ « Hõ~‡° Å=Å# =∞~°Å |O^è=Œ ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì K«∞H˘#Hõ rqOK«∞
q^è•#=Ú. D q^è•#=Ú# r=Ù_»∞ |O^è"Œ ∂≥ K«#∞_≥,· ã¨fi`«O„`«∞_≥·
k=º"≥·Éèí==Ú# #∞O_»∞#∞. J\˜ì"å_Õ *Ï˝x. J`«x x`«ºr=#
PK«~°}"Õ∞ x[=∞QÆ∞ ^Œ~°≈# *Ï˝#=Ú. *Ï˝#∞Å r=# q^è•#=Ú
PHõ~} ¬° Ü
© ∞« "≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. "å~°∞ Hõ~‡° ÖÏK«iOK«∞ f~°∞, Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜
ÖËx ã¨∂\˜Ü∞ÿ≥ # Hõ~"Î° åºK«~} ° =Ú, "åº"≥∂Ç¨Ï=Ú ÖËx r=#=Ú
QÆ=∞xOz#KÀ PK«iOK«∞@‰õΩ =Åã≤# ã¨∂ÊùiÎ, ãÖHõÅÊ|Å=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. J\Ï¡Ki« OK«∞ |∞kú=∞O`«∞_»∞ x~°fiiÎOK«=Åã≤#
=∞iÜ≥ÚHõ Hõ~°Î=º=Ú ^≥·=q∞K«@ É’kèOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
r=#∞‡‰õΩ_Î Q» ∞Æ *Ï˝x ^ŒiKÕ~∞° @, J`«x r=# q^è•#=Ú#∞
J=QÍÇ¨Ï#=Ú KÕã∞¨ H˘#∞@, ã¨∞xfl`«=ÚQÆ J`«_∞» Hõ~‡° x~°fiiÎOK«∞
q^è•#=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@, ã¨∂ÊùiÎ`À P q^è•#=Ú ##∞ãïOK«∞
@`À ÉÏ@∞, J\˜ì *Ï˝# Ñ¨Ù~°∞+¨µxH˜ ¿ã= KÕÜ«Ú@, ™êëêìOQÆ
^ŒO_»„Ñ¨}Ï=∞=Ú KÕÜ«Ú@, J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú# "å~°∞ `≥eÑ≤#
ã¨∞à◊√=ÙÅ#∞, ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ã¨÷=Ú QÍqOK«∞H˘x,
"åKåÅ`«fi=Ú ÖËHõ q#Ü«∞=Ú`À PK«iOK«∞@.
ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œe D â’¡Hõ=Ú ã¨^Œ∞æ~°∞ â◊√„â◊¥+¨ |O^èŒ
"≥∂K«#=Ú HÀ~°∞"åxH˜ LÑ¨H~õ } ° =Ú HÍQÆÅ^Œx `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#flk.
97
ã¨fiO`«=ÚQÆ `«=∞‰õΩ `å=Ú x~°fiiÎOK«∞H˘#∞@ Hõ#fl `≥eã≤#

"åi ™êxfl^èŒº=Ú# x~°fiiÎOK«∞H˘#∞@ L`«Î=∞=Ú. `≥eã≤#"åi
J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú á⁄O^Œ∞@ L`«Î"≥∂`«Î=∞=Ú. J#∞„QÆÇ¨Ï =∞#∞#k
JÜ«∞™ê¯OfHõ~°}=Ú =O\˜k. JÜ«∞™ê¯O`« ã¨xflkèx ~Ú#∞Ñ¨
=ÚHõ¯ `«fii`«QÆux JÜ«∞™ê¯O`«=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. XHõ =∞x+≤H˜
¿ã= KÕÜ«Ú@, J`«xH˜ ™êëêìOQÆ^ŒO_» „Ñ¨}Ï=∞=Ú KÕÜ«Ú@,
J`«xx q#Ü«∞=Ú`À J_çy `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ JÇ¨ÏOHÍ~°∞Å‰õΩ
™ê^èºŒ =Ú HÍ^Œ∞. JÇ¨ÏOHÍ~° =Ú#flO`« HÍÅ=Ú |O^è"Œ ∂≥ K«#=Ú
HõÅ∞QÆ^Œ∞. ™ê^èŒ‰õΩx Ü«∞O^Œ∞ ã¨`«Î fi=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@‰õΩ D =¸_»∞
ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ ^≥·==Ú ã¨∂zOz<å_»∞. JkÜÕ∞ =∞# áê^Œ
#=∞™ê¯~°=Ú, ¿ã=, Ñï„Ñ¨â◊fl=Ú. Hõ$+¨‚ Éèí‰õΩÎÅ q+¨Ü«∞=Ú# D
=¸_»∞#∞ QÆ=∞xOÑ¨^QŒ ∞Æ #∞. ^≥=· Éè‰í Ωõ Å
Î rq`«=Ú# D =¸_»∞#∞
k#K«~°ºQÆ áê\ÕÑ¨|_»∞#∞. J\˜ì"åˆ~ ^≥·"å#∞„QÆÇ¨Ï áê„`«∞Å∞
HÍQÆÅ~°∞. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ~°∂Ñ¨=Ú# ^≥·="Õ∞ "åix J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞
K«∞O_»∞#∞.
98 w`ÀÑ¨x+¨`ü
31
x["≥∞ÿ# *Ï˝ #=Ú

Ü«∞*Ï˚ ˝`åfi # Ñ¨Ù#~À‡Ç¨Ï "Õ∞=O Ü«∂ã¨ºã≤ áêO_»= I
ÜÕ∞# Éèí∂`å #ºâı¿+} „^ŒHõ∆º ™êº`«‡ #º^äÀ=∞~Ú II 35
J~°∞˚<å! ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù â◊√„â◊¥+¨ ^•fi~å "åi J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú
#∞O_ç h=Ù á⁄Ok# *Ï˝#=Ú x#∞fl "≥∂Ç¨Ï=Ú #∞O_ç `«iOÑ¨
*ËÜ«Ú#∞. h‰õΩ, hÜ«∞O^Œ∞#∞ <å Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å
Ü«∞O^Œ∞#∞ QÆÅ XˆH XHõ `«`«Îfi=Ú ^Œ~°≈#=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
x[=∞QÆ∞ *Ï˝# „Ñ¨Ü≥∂[# "Õ∞"≥∂ D â’¡Hõ=Ú `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞#flk. ÉèíQÆ"å#∞x ^Œ$+≤ìÖ’ D Ô~O_»∞ J~°›`«Å∞ HõÅ"åˆ~
*Ï˝#∞Å∞. *Ï˝#=∞#∞ JyflKÕ`« ã¨~°fi=Ú#∞ Ç¨ÏiOÑ¨|_ç#"å~°∞
=∞~°Å "≥∂Ç¨Ï=Ú# Ñ¨_»~°∞. XHõ"Õà◊ J@∞¡ Ñ¨_ç##∞, Jk
`å`å¯eHõ=Ú. HõO_»∞¡#fl"å~°∞ ™ê=∂#º=ÚQÆ #_»z#Ñ¨Ù_»∞
QÀuÖ’ Ñ¨_»~°∞. „Ñ¨=∂^Œ=â◊=Ú# XHõ=∂~°∞ Ñ¨_ç##∞, =∂\˜
=∂\˜H˜ Ñ¨_»∞@ Ü«ÚO_»^Œ∞. *Ï˝#∞Å#∞ Ãã·`«=Ú JÑ¨Ù_»Ñ¨Ù_»∞
^≥=· =∂Ü«∞ "≥∂Ç¨Ï=Ú# Ñ¨_"» Ü
Õ Ú
« #∞. Jk ^≥=· bÅÜÕ∞! *Ï˝#∞Å
99
q+¨Ü«∞=Ú# Jk `å`å¯eHõ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. x[=∞QÆ∞ *Ï˝#∞Å∞

=∞~°Å =∞~°Å "≥∂Ç¨Ï=Ú# Ñ¨_∞» @ Ü«ÚO_»^∞Œ . "≥∂Ç¨Ï=Ú ^•\˜#
"åˆ~ x[=∞QÆ∞ *Ï˝#∞Å∞.
^≥=· =Ú, *Ï˝#∞Å#∞ QÆ∂iÛ =∞iÜ≥ÚHõ J~°›`« `≥eÑ≤<å_»∞.
x[=∞QÆ∞ *Ï˝xH˜ `«#Ü«∞O^Œ∞, `«# Ñïã¨~=° ÚÅÜ«∞O^Œ∞ `«`fiÎ« "Õ∞
(^≥·="Õ∞) QÀK«iOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ≥ÚHõ\˜ Ü«ÚO_»^Œ∞.
''<å Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ "≥Å∞æ <å Ñïã¨~=° ÚÅ "åi ~°∂Ñ¨=Ú# Hõ#Ê@∞ì
QÍHõ—— J#∞ "åHõº=Ú x[=∞QÆ∞ *Ï˝#=∂~°æ=Ú. `«# Ü«∞O^Œ∞,
JO^Œi Ü«∞O^Œ∞QÆÅ XˆH ã¨`«º=Ú#∞ x`«º=Ú ^Œi≈OK«∞"å_Õ
*Ï˝x. *Ï˝x ã¨ÇÏ¨ K«~º° =Ú# ™ê^è‰Œ Ωõ _ô ~Ô O\˜x QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û#∞.
J`«_»∞ "åº"≥∂Ç¨Ï=Ú#fl@∞¡ HõxÑ≤OK«∞ K«∞#fl#∞, x[=Ú#‰õΩ
JO`«~O° QÆ=Ú# Jk QÀK«iOÑ¨^∞Œ . J`«_x» fl\˜Ü∞« O^Œ∞ QÆÅ ^≥=· =Ú
`À<Õ =Ú_çÑ_¨ ç Ü«ÚO_»∞#∞. W`«~° PHõ~} ¬° =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=Ù. x`«º
rq`«=Ú# *Ï˝x ~Ú@∞¡ „Ñ¨=iÎOK«∞ K«∞O_»Q,Æ ^•xx K«∂K«∞@ÜÕ∞
=∞Ç¨Ï^•#O^ŒHõ~°=Ú. K«∂K«∞"åiH˜ =Åã≤# ã¨∂ÊùiÎ, PK«~°}©
Ü«∂`«‡Hõ=∞QÆ∞ |Å=Ú ‰õÄ_» *Ï˝x #∞O_ç ÅaèOÑ¨QÆÅ^Œ∞.
D â’¡Hõ=Ú^•fi~å NHõ$+¨µ‚_»∞ *Ï˝xÜ«∞#QÆ <≥@∞¡O_»∞<À,
Z\˜"ì åix l*Ï˝ã∞¨ =Ù ÖÏ„â◊~ÚOÑ¨=Öˇ<À ã¨∞xfl`«=ÚQÆ `≥eÑ≤<å_»∞.
100 w`ÀÑ¨x+¨`ü
32
|O^èŒq"≥∂K«# *Ï˝ #=Ú

JÑ≤ KÕ^Œã≤ áê¿ÑÉèíºó ã¨ˆ~fiÉèíºó áêÑ¨Hõ$`«Î=∞ó I
ã¨~°fiO *Ï˝#Ñ¨¡"Õ<≥·= =$l#O ãÖ`«i+¨ºã≤ II 36
áêáê`«∞‡ ÅO^ŒiHõ#fl#∞ ‰õÄ_» h=Ù áêÑ¨=Ú KÕã≤#"å_»
"≥·##∞, P ã¨=∞ã¨Î áêÑ¨=Ú#∞ (ÃÑ· `≥Å∞Ñ¨|_ç#) *Ï˝#=∞#∞
`≥Ñ¨ÊKÕ`« h=Ù K«Hõ¯QÆ ^•@QÆÅ=Ù.
áêÑ¨=Ú KÕã#≤ "å~°∞ áêÑ¨ÑÅ
¨¶ =ÚÅ#∞ ^Œ∞óY=Ú Å∞QÆ#∞,
#+¨ì=ÚÅ∞QÆ#∞, ~ÀQÆ=ÚÅ∞QÆ#∞, ÉÏ^èŒÅ∞QÆ#∞ J#∞Éèí qOK«∞K«∞
|Okè`«∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞ KÕã≤#"å~°∞ ^èŒ#=Ú, H©iÎ, Ñ¨^Œq, ãÖÑ¨^Œ,
P~ÀQÆº=Ú, ã¨∞Y=Ú J#∞ÉèíqOK«∞K«∞, "å~°∞#∞ |^Œ∞úÖˇ·
rqO`«∞~°∞.
áêÑ¨HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕã≤#"å~°∞ Jâ◊√Éèí"åã¨#Å Ü«∞O^Œ∞
`«QÆ∞ÖÁ¯x rqO`«∞~°∞. J>Ë¡ Ñ¨Ù}ºHÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú"å~°∞
101
â◊√Éè=í ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `«Q∞Æ ÖÁ¯x rqO`«∞~°∞. W~°∞=Ù~°∞#∞ "åã¨<å

ÉèÏ==ÚKÕ |Okè`«∞ÖË. |OQÍ~°∞ „`åà◊§`À Hõ\˜ì##∞, Ñ¨Å∞Ñ¨Ù
„`åà◊§`À Hõ\˜ì##∞ |O^èŒ=Ú |O^èŒ"Õ∞ Hõ^•! Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞
KÕã≤#"åiH˜ J#∞Éèí==Ú ~°∂Ñ¨=Ú# Ñ¨Ù}º=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
áêÑ¨=ÚÅ∞ KÕã≤# "åiH˜ ‰õÄ_» J#∞Éèí= ~°∂Ñ¨=Ú# áêÑ¨=ÚÅ∞
`˘ÅQÆ∞#∞. áêÑ¨ Ñ¨Ù}º=ÚÅ ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ#∞ |\˜ì ã¨∞Y^Œ∞ó
Y=ÚÅ |O^èŒ=ÚÅ∞ LO_»∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
™ê=∂#ºr=ÙÅ∞ H˘xfl Ñ¨Ù}ºHÍ~°º=ÚÅ∞, H˘xfl áêÑ¨
HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@=Å# ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ`À rq`«=Ú
™êQÆ∞K«∞O_»∞#∞.
ÃÑ· =¸_»∞ `≥QÆÅ"åiH˜ |O^èŒq"≥∂K«#=Ú ÖË^Œ∞. *Ï˝#
"≥ÚHõ¯>Ë JO^ŒiH˜x Ñïëê¯~°=Ú. *Ï˝# =∞#QÆ Ñ¶¨Å=ÚÅ Ü«∞O
^•ã¨HÎ˜ ÖËH,õ Hõ~=Î° º=Ú x~°fiiÎOK«∞@ÜÕ∞. J>ˇ=¡ ~°∞ x~°fiiÎOz##∞,
„Ñ¨ÑO¨ K«=∞#∞ ™êQÆ~=° Ú# `≥ÑÊ¨ `À ™êQÆ`∞« #fl@∞¡QÆ `ÕÅ∞K«∞ rqOK«
QÆÅ~°∞. D *Ï˝#=∂~°æ "≥ÚHõ¯>Ë x[=ÚQÆ ^•\ÕK«∞ <å=.
Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡ÅÔH·##∞, áêáê`«∞‡ÅÔH·##∞, ™ê=∂#∞ºÅÔH·##∞ ~Úk
XHõ¯\˜ÜÕ∞ `«iOK«∞ =∂~°æ=Ú.
102 w`ÀÑ¨x+¨`ü
33
Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} *Ï˝ #=Ú

Ü«∞^ä≥·^è•Oã≤ ã¨q∞^Àú-yfl ~°ƒùã¨‡™ê`ü ‰õΩ~°∞`Õ-~°∞˚# I
*Ï˝<åyfl ã¨û~°fiHõ~å‡}˜ Éèíã¨‡™ê`ü ‰õΩ~°∞`Õ `«^ä• II 37
# Ç≤Ï *Ï˝<Õ# ã¨^Œ$â◊O Ñ¨q„`« q∞Ç¨Ï q^Œº`Õ I
`«`«û fiÜ«∞O Ü≥∂QÆ ãÖã≤^Œúó HÍÖË <å`«‡x qO^Œu II 38
F J~°∞˚<å! ÉÏQÆ∞QÍ „Ñ¨[fieOÑ¨*ËÜ«∞|_ç# Jyfl Hõ>ˇìÅ <Õ
„Ñ¨HÍ~°=ÚQÆ Éèíã‘‡Éèí∂`« "≥Ú#~°∞ÛK«∞#fl^À, P „Ñ¨HÍ~°=ÚQÆ<Õ,
*Ï˝#=∞#∞ Jyfl ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å#∞ Éèíã¨‡=Ú KÕã≤ "ÕÜ«Ú#∞.
D „Ñ¨ÑÖK«=ÚÖ’ *Ï˝#=Ú`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# Ñ¨q„`«`«
Hõey#k UkÜ«Ú ÖË^Œ∞. D xëê¯=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ *Ï˝#=Ú
HÍÅ„Hõ=∞=Ú# Ü≥∂QÆã≤kúx QÍqOz, ™ê^èŒ‰õΩ#‰õΩ '`å#∞— Z=~À
ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ `≥Å∞Ñ¨Ù#∞.
HÀiHõÅ∞, P"Õâ◊HÍ"Õâ◊=ÚÅ∞, ™êfi~°÷zO`«#, JÇ¨ÏOHÍ~°
Ñ¨Ói`«=∞QÆ∞ ÉèÏ=#Å∞, Ñ¶¨Å=ÚÅO ^•ã¨H˜Î, HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞
=„Hõ`,« `«#^Œ#∞H˘#∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ =∞=∞HÍ~°=Ú Ñ¨zÛ Hõ>Å ìˇ
103
=O\˜q. J\˜ì Hõ>ˇìÅ∞ JyflHÍ~°º=Ú#‰õΩ Ñ¨xH˜~å=Ù. ˆH=Å=Ú

zqH˜ #tOK«∞@ [~°∞QÆ∞#∞. ZO_»∞Hõ>ìˇ Jyfl ã¨Ê~°≈`À `«fii`«=ÚQÆ
=∞O_»QÆÅ^Œ∞. ã≤÷u =∂~°∞ÊÅ∞ á⁄O^ŒQÆÅ^Œ∞. Ñ¨q„fHõiOÑ¨|_ç,
qÉèí∂uÜ≥ÿ∞ q∞QÆ∞ÅQÆÅ^Œ∞. qÉèí∂u Ñ¨~°=∞ Ñ¨q„`«=Ú. HÍ~°}
"Õ∞=∞#QÆ Jyfl ^•xx Uq∞Ü«Ú#∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. Ñ¨~°=∞ Ñ¨q„`«
ã≤÷uÜÕ∞ qÉèí∂u. Jyfl=Å#<Õ Hõ>ˇì qÉèí∂uQÆ =∂~°∞K«∞#flk.
*Ï˝#=Ú =Å#<Õ =∞x+≤ =∞Ç¨`«∞‡ _»QÆ∞K«∞<åfl_»∞. *Ï˝#=∞#QÆ,
Hõ~‡° Å#∞ x~°fiiÎOK«∞ *Ï˝#=Ú. Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}=Ú# áê`« Hõ~‡° Å∞,
„Ñ¨ã¨∞Î`« Hõ~°‡Å∞ #tOK«=Öˇ#∞. „H˘`«ÎHõ~°‡Å∞ Ñ¨Ù@ì~å^Œ∞. =ºH˜ÎQÆ`«
Hõ~‡° =Ú #∞O_ç q"≥∂K«#=Ú á⁄Ok#"å~°∞ k=ºHõ~‡° Ü«∞O^Õ
z~°HÍÅ=Ú rqOK«∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞. âßâ◊fi`«∞Å∞QÆ #∞O^Œ∞~°∞.
J\˜ì"å~°∞ ÉèíQÆ=`ü qÉèí∂uÜÕ∞. ˆH=Å=Ú ^≥·="Õ∞ "åi #∞O_ç
=ºHõÎ=∞QÆ∞K«∞, „âıÜ«∞ã¨∞û KÕ‰õÄ~°∞ÛK«∞ #∞O_»∞#∞. ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ "åiÜ«∞O^Œ∞ LÑ¨ã≤÷`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ`« 'ã¨fiÜ«∞
=Ú#∞— QÆ∂iÛ ‰õÄ_» "å~°∞ HÍÅ„Hõ=∞=Ú# `≥eã≤# "å~°QÆ∞^Œ∞~°∞.
D Ô~O_»∞ â’¡Hõ=ÚÅÖ’ ã¨∂÷Å=ÚQÆ =¸_»∞ Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞#
=ÚÅ∞ QÀK«iOK«∞#∞.
1. *Ï˝#=Ú`À ‰õÄ_ç x~°fiiÎOK«∞ Hõ~°‡ =Å# Hõ~°‡ <åâ◊#=Ú
„Hõ=∞=ÚQÆ #QÆ∞@.
2. Hõ~°‡"≥∂K«#=Ú á⁄Ok#"å~°∞ Ñ¨q„`«∞Öˇ· xÅz k=º
HÍ~°º=ÚÅ‰õΩ ã¨=∞~°Ê} K≥OkÜ«ÚO_»∞@.
104 w`ÀÑ¨x+¨`ü
3. ^≥=· =Ú `«=∞#∞O_ç k=ºHõ~‡° #∞ =ºHõ=Î Ú KÕÜÚ

« K«∞O_»Q,Æ
HÍÅ„Hõ=∞=Ú# `å"≥∞=fi~À `«=∞‰õΩ `≥eÜ«Ú@.
W\Ï¡`«‡*Ï˝#=Ú Hõ~°‡ x~°fiiÎOK«∞ *Ï˝#=Ú #∞O_Õ á⁄O^Œ
=K«Ûx, =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°=æ Ú ÖË^xŒ ^≥=· =Ú ã¨∂zOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
ZO`« `≥eã≤##∞, ZO`« áêO_ç`«º=Ú#fl#∞, Zxfl q^èŒ=ÚÅQÆ∞
q^ŒºÅ∞ <ÕiÛ##∞, PK«~°}Ü«∞O^Œe xëê¯=∞`«, Ñ¶¨Å=Ú#O^Œ∞
x~åã¨H˜Î, x~°fiÇ¨Ï}=Ú#O^Œ∞ „uHõ~°}â◊√kú, ã≤kúOz# HÍ~°º=Ú
ÅO^Œ∞ =∞=∞HÍ~° Ñ¨_»‰õΩO_»∞@ =∂„`«"Õ∞ =∂~°æ=Ú. *Ï˝#=Ú
ã¨~°fi=Ú Hõ~°‡x~°fiÇ¨Ï} *Ï˝#"Õ∞ Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
105
34
â◊„^Œú
„â◊^•ú"å<£ ÅÉèí`Õ *Ï˝#O `«`«Ê~°ó ãÖÜ«∞`ÕO„kÜ«∞ó I
*Ï˝#O ÅÉÏú fi Ñ¨~åO âßOu =∞zˆ~ }ÏkèQÆK«Ûùu II 39
„â◊^ŒúQÆÅ"å_»∞, `«^ÕHõ x+¨ªQÆÅ"å_»∞, ~ÚO„k Ü«∂~°÷=Ú
ÅO^Œ∞ z‰õΩ¯H˘#x"å_»∞ D *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^ŒQÅ Æ _»∞. *Ï˝#=Ú#∞
á⁄Ok#"å_»∞ `«fii`«QÆux Ñ¨~°=∞âßOux á⁄O^Œ QÆÅ_»∞.
*Ï˝#=Ú#‰õΩ =¸_»~›° `« b â’¡H=õ Ú# K≥ÑÊ¨ |_ç#q. JO^Œ∞
"≥Ú^Œ\˜k „â◊^Œú. Ô~O_»=k x+¨ª. =¸_»=k ~ÚO„kÜ«∞
xÜ«∞=∞=Ú.
1. „â◊^Œú :
„â◊^Ü
úŒ ∞« #QÆ ÑïÑ¨Ó~°‚ Pã¨H`Î˜ À ‰õÄ_ç# PK«~}
° . Pã¨HÎ˜ ÖËx^Õ
Z=fi_»∞#∞ U Ñ¨xÜ«Ú KÕÜ«∞_»∞. Pã¨H˜Î Ñ¨Ó~°‚=ÚQÆ #∞#flKÀ
=∞#ã¨∞ ÑïÑ¨Ó~°‚=ÚQÆ XHõ Ñ¨xÜ«∞O ^ŒiÊOÑ¨|_»∞#∞. „â◊^ŒúQÆ
Ñ¨xKÕÜ«Ú "åxH˜ =∞#ã¨∞ Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞iÊ`«=∞QÆ∞@KÕ`«
~Ú`«~° q+¨Ü∞« =ÚÅÃÑ· „Ñ¨ãi¨ OÑ¨^∞Œ . Ñïã¨~=° ÚÅO^Õq∞ [~°∞QÆ∞
106 w`ÀÑ¨x+¨`ü
K«∞#fl#∞ J`«xH˜ "å\˜ Jã≤÷`«fi=ÚO_»^Œ∞. J~°∞˚#∞_»∞ ÉÏ}=Ú

Z‰õΩ¯ÃÑ\˜#ì Ñ¨Ù_»∞ Ñ≤@Hì #õ ∞fl =∂„`«"∞Õ HõxÑ≤OK«∞@, ~Ú`«~=° ÚÅ∞
QÀK«iOÑ¨‰Ωõ O_»∞@ [iy#k. Wk „â◊^‰úŒ Ωõ `å~å¯}=Ú. J@∞Å<Õ
N~å=Ú_»∞ `å\˜ K≥@∞ì U_»∞`«ÅÅ#∞ H˘@∞ì@, Ñ¨^∞Œ <åÅ∞QÆ∞"ÕÅ
~åHõ∆ã¨∞Å <˘Hõ¯ ÉÏ}=Ú`À K«OÑ¨Ù@ „â◊^Œú‰õΩ `å~å¯}=Ú. „â◊^Œú
HõÅ"å_»∞ `å#∞ KÕÜ«Ú Ñ¨xÜ«∞O^Õ =∞#ã¨∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤
Ü«ÚO_»∞#∞. Zxfl ãÖ=`«û~°=ÚÖˇ·##∞ KÕÜ«Ú Ñ¨xÜ«∞O^Õ „â◊^Œú
QÀK«iOK«∞#∞. „â◊^Œú QÆÅ =∞#ã¨∞ ãÖÜ«∞=∞=Ú J#∞ â◊H˜Îx
á⁄O^Œ∞#∞. ZÑ¨Ù_≥·##∞, ZK«>ˇÿ##∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ã¨∂\˜QÆ
QÀK«iOK«∞@, J=QÍÇ¨Ï# Ü«∞QÆ∞@ Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨∂Hõ‡∆ =∞QÆ∞
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ J~°÷=∞QÆ∞#∞.
„â◊^Œú QÆÅ"å _»xfl q+¨Ü«∞=Ú ÅO^Œ∞#∞ „â◊^ŒúQÆ #∞O_»∞#∞.
H˘xfl q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ „â◊^Œú, H˘xfl q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ J„â◊^Œú
Ü«ÚO_»^∞Œ . ~å=Úx rq`«"∞Õ nxH˜ `å~å¯}=Ú. (Éè~í `° ∞« <≥\Ï¡^Œ
iOK≥<À, QÆ∞Ç¨ïx ‰õÄ_» J>Ë¡ P^ŒiOK≥#∞.)
„â◊^ŒúQÆÅ"å_»∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú#O^Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Éèíq+¨º`«∞Î
Ö’xH˜ `˘OyK«∂K«∞@, QÆ`«=Ú#∞ <≥=∞~°∞"ÕÜ«Ú@ Ü«ÚO_»^Œ∞.
„â◊^Œú QÆÅ"åxH˜ Z^Œ∞@ #∞#fl Hõ~°Î=º"Õ∞ ^≥·==Ú.
„â◊^úŒ J#∞ QÆ∞}=Ú z#fl`«#=Ú#<Õ <ÕiÛ#"å~°∞ HÍ~°º=Ú
ÅO^Œ∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ q[Ü«∞=Ú#∞ ™êkèOÑ¨QÆÅ~°∞.
=∞~°Ñ¨Ù QÆÅ "å~°O^Œ~°∞ „â◊^Œú ÖËx"åˆ~. „Ñ¨ã¨∞Î`« HÍÅ=Ú#
=∞~°ÃÑ‰õΩ¯=. J#QÆ „â◊^Œú `«‰õΩ¯=. x[=Ú#‰õΩ '„â◊^Œú— J#∞
107
QÆ∞}=Ú ã¨=∞ã¨=Î ∞QÆ∞ ã≤^∞Œ Å ú #∞ ™êkèOÑ¨KÜ

Õ Ú« #∞. *Ï˝#=Ú#‰õΩ
‰õÄ_» „â◊^Ü
úŒ ∞Õ „Ñ¨^•è #=Ú. KÕÜÚ
« Ñ¨xÜ«∞O^Œ∞ „â◊^,úŒ Ñ¶Å
¨ =ÚÅÜ«∞O
^Œ<åã¨H˜Î =ÚYº=∞x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
2. `«^ÕHõ x+¨ª :
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ '`«`«Ê~°ó— J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#∞ "å_ç<å_»∞.
`«`«Ê~°`«fi=Ú HõÅ∞QÆ=Öˇ##flKÀ KÕÜ«Ú Ñ¨xÜ«∞O ^•ã¨H˜Î q∞#flQÆ
Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. Pã¨H˜Î Ü«Ú#flKÀ>Ë „â◊^Œú, `«`«Ê~°`«fi=Ú
Ü«ÚO_»∞#∞. Pã¨H˜Î HõÅ∞QÆ∞@, HõÅ∞QÆHõáÈ=Ù@ ã¨fiÉèÏ==ÚÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ ç Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨fiÉèÏ==Ú# Hõ#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ Ñ¨x ã¨fi^è~Œ ‡°
=∞QÆ∞#∞. JO^Œ∞=Å# ã¨fi^è~Œ ‡° =Ú <åK«iOK«∞"åiH˜ ã¨ÇÏ¨ [=ÚQÆ
H˘O`« Pã¨HÎ˜ Ü«ÚO_»∞#∞. P Pã¨HHÎ˜ ˜ „â◊^,úŒ `«`Ê« ~°`« *’_çOz#KÀ
HÍ~°ºã≤kú `«^äŒº=Ú. D Ô~O_»∞ QÆ∞}=ÚÅ QÆÅ"å_»∞ JO`«ó
Hõ~°}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ JYO_»∞_≥· xÅK«∞#∞. J#QÆ J`«x
ã¨fiÉèÏ==Ú, =∞#ã¨∞, |∞kú, JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú XHõ\˜QÆ xÅz
HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ ã≤kú HõÅ∞QÆ∞#∞. |∞kúx
^≥·==ÚÃÑ· ÅQÆfl=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»QÆ, z`«Î=Ú K≥Ñ¨C ÃÑ·H˜ „Ñ¨ã¨
iOK«∞@ ã¨~°fi™ê=∂#º=Ú. J\˜ì"å~°∞ YO_» „Ñ¨[˝ QÆÅ"åÔ~·,
HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ qÑ¶¨Å∞ ÅQÆ∞K«∞O^Œ∞~°∞.
JO`«óHõ~}
° „Ñ¨[˝ JYO_»"∞≥ ,ÿ HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ „Ñ¨Ü∂≥ yOz
#Ñ¨Ù_»∞ ã¨~°fi™ê=∂#º=ÚQÆ HÍ~°ºã≤kú HõÅ∞QÆ∞#∞. J\˜ì"å~°∞
*Ï˝#=ÚÃÑ· =∞#ã¨∞ x_ç#Ñ¨Ù_»∞ z`«Î=Ú, =∞#ã¨∞, |∞kú, `å#∞
(JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú) *Ï˝#=Ú #∞áêã≤OK«∞@KÕ *Ï˝#∞ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
108 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hõ~°‡Å #∞áêã≤OK«∞#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_» âßOuQÆ #∞O^Œ∞~°∞. Ñ¨#∞Å∞

KÕÜ«ÚK«∞O_»∞@ =Å# "åiH˜ âßOu Hõ~°=Ù HÍ^Œ∞. Ñ¨#∞Å∞
KÕÜ«ÚK«∞ ‰õÄ_» Ñ¨~°=∞âßOu`À #∞O^Œ∞~°∞.
q™êÎ~°=∞QÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞, „Ñ¨âßO`«=ÚQÆ
Uq∞Ü«Ú KÕÜ«∞x "åi=Öˇ QÀK«iOK«∞ "å~°∞ „â◊^•úà◊√=ÙÅ∞,
`«`«Ê~°∞Å∞.
3. Ü«∞`« ~ÚO„kÜ«∞`«fi=Ú :
„â◊^,úŒ `«^HÕ õ x+¨`ª À áê@∞QÆ Ü«∞q∞OÑ¨|_ç# ~ÚO„kÜ«∞=Ú
Å#∞ QÆ∂iÛ ^≥·==Ú ÑëH˜<å_»∞. WO„kÜ«∞ xÜ«∞=∞=Ú r=Ùx
ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨[˝‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. „â◊^Œú, x+¨ª JO`«~°∞‡Y „Ñ¨[˝‰õΩ
ãÖ|OkèOz#k. ÉÏÇ¨ºO`«~°=Ú ÅO^Œ∞ K≥^Œ~°Hõ Ü«ÚO_»=Öˇ
##flKÀ JO`«~°∞‡Y=ÚQÆ „â◊^Œú, x+¨ª Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. |Ç≤Ï~°∞‡Y
=ÚQÆ ~ÚO„kÜ«∞ "åºáê~°=ÚÅ∞ `«# =â◊=Ú# #∞O_»=Öˇ#∞.
WO„kÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Hõ#∞fl =ÚYº"Õ∞ J~Ú##∞ "åxx
=â◊=Ú KÕã¨∞H˘#∞@Ö’ ã¨Ê~°≈, ~°∞z =ÚYº=∞x ^≥·==Ú
=∞iÜ≥ÚHõ KÀ@ `≥eÑ≤<å_»∞. ã¨Ê~°≈, ~°∞z ÉÏÇ¨Ïº=Ú#∞
JO@∞#∞. K«∂Ñ¨Ù, qxH˜_,ç "åã¨# ã¨∂Hõ‡∆ =ÚQÆ JO@∞#∞. u#flk,
=Ú@∞ì‰õΩ#flk ã¨∂÷Å"≥∞ÿ, ÉÏÇ¨Ïº=Ú`À QÆ\˜ì ãÖ|O^èŒ
"Õ∞~°Ê~°K«∞#∞. JO^Œ∞=Å# u#∞@, =Ú@∞ìH˘#∞@ J#∞
q+¨Ü«∞=Ú# H˘O`« xÜ«∞=∞=ÚO_»∞@ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞#∞.
K«∂K«∞@, q#∞@, "åã¨# K«∂K«∞@ J#∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» xÜ«∞=∞=Ú „Ñ¨^è•#=Ú. K«∂K«∞#k, q#∞#k,
109
"åã¨# K«∂K«∞#k, ~°∞z K«∂K«∞#k, =Ú@∞ìH˘#∞#k, HÍ=Öˇ#x

Ñ≤OK«∞@ ™ê=∂#º=Ú. HÍ=Öˇ #xÑ≤OK«Q<Æ ,≥ J=ã¨~° =∞xÑ≤OK«∞#∞.
WO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ q+¨Ü∞« =Ú# ^≥=· "≥ÚHõ>Ë „Ñ¨âfl◊ Ñïëê¯~°=ÚQÆ
xzÛ<å_»∞. 'J=ã¨~=° ∂?— Jx ~ÚO„kÜ«∂~°=÷ ÚÅ q+¨Ü∞« =Ú#
„Ñ¨tflOK«∞H˘#∞@ =ÚYº=Ú. J=ã¨~°=Ú ÖËxq K«∂K«∞@,
q#∞@, ~°∞z K«∂K«∞@, =Ú@∞ìH˘#∞@, "åã¨# K«∂K«∞@ KÕÜÚ «
"åxH˜ ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ |e+¨ì"≥∞ÿ# QÆ∞é]=ÚÅ=Öˇ S^Œ∞ kâ◊Å
Ö’xH˜ ÖÏQÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞. WHõ „Ñ¨Ü∂« }"≥∞Hõ¯_»? ~°^=Œä Ú S^Œ∞
=ÚHõ¯Å∞QÆ pÅ∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ QÆ∞é]=ÚÅ#∞ J=ã¨~°
=Ú#ˆH "å_»=Öˇ#∞. D „HÕk q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ J=ã¨~°=∂?
J#∞ „Ñ¨â◊fl "Õã¨∞H˘#∞ K«∞O_»=Öˇ#∞.
1. ZK«Û\˜HÔ #· "≥à^¡◊ Å
Œ z#Ñ¨Ù_»∞, 2. U^≥#· q#^ŒÅz#Ñ¨Ù_»∞,
3. u#^ŒÅz#Ñ¨Ù_»∞, 4. =Ú@∞ìH˘#=Åã≤ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, 5. "åã¨#
K«∂_» =Åã≤#Ñ¨Ù_»∞. J=ã¨~=° Ú ÖËHõ u#∞@, u~°∞QÆ∞@, q#∞@,
=∂\Ï¡_∞» @, K«∂K«∞@, =Ú@∞ìH˘#∞@ =Å# r=„Ñ¨[˝ ÉÏÇ¨Ïº=Ú#
|OkèOÑ¨|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. |^Œ∞_ú \ ≥ ì˜ HÍ~°º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«Ö_Ë ∞» .
ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ |^Œ∞ú_≥·#"å_»∞ Hõˆ~‡O„kÜ«∞=Ú
ÅO^Œ∞ ‰õÄ_» |^Œ∞ú_»QÆ∞#∞. W@∞¡ ^ŒâıO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ |^Œ∞ú_≥·
#tOK«∞#∞. Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞|^Œ∞_ú ∞» D „HÕk q^è=Œ ÚQÆ „Ñ¨=iÎOK«∞K«∞
#∞O_»∞#∞.
1. Ñ¨x ÖËHõ u~°∞QÆ∞@
2. Ñ¨x ÖËHõ "åQÆ∞@
110 w`ÀÑ¨x+¨`ü
3. J=ã¨~=° Ú ÖËx Ñ¨#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ KÕ`∞« Å#∞ qxÜ≥∂yOK«∞@.

4. =∞Å=¸„`å=Ü«∞==ÚÅ#∞ xã¨û`«∞Î= QÍqOK«∞@.
ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ QÆ∞é]=ÚÅ∞, Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ`À
‰õÄ_ç# ~°^äŒ=Ú#∞ J=Hõ`«=HõQÆ ÖÏQÆ∞@KÕ r=Ù_»∞ ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨[˝
Ü«∞O^Õ #tOK«∞#∞. WHõ JO`«~°OQÆ "≥∞Hõ¯_». |Ç≤ÏóHõ~°}=ÚÅ<Õ
qxÜ≥∂yOK« ÖËx"å_»∞ JO`«óHõ~°}=ÚÅ#∞ qxÜ≥∂yOÑ¨
*ÏÅ_»∞. JO`«óHõ~°}=ÚÅ∞, |Ç≤ÏóHõ~°}=ÚÅ∞ ã¨=º=ÚQÆ
x~°fiiÎOÑ¨|_»∞@ÜÕ∞ QÍHõ, Jxfl\˜ #∞O_çÜÚ « JYO_»"∞≥ ÿ '`å#∞—
J#∞ „Ñ¨[˝ „Ñ¨ãi¨ Oz#Ñ¨Ù_Õ *Ï˝#=Ú# Hõ~›° `« Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
J\˜ì JYO_» „Ñ¨[˝ HõÅ"åˆ~ Ñ¨~°=∞âßOu Hõ~°∞›Å∞.
D â’¡Hõ=Ú ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ J`«ºO`« „áê=ÚYº=∞QÆ∞ â’¡Hõ
=∞QÆ∞@KÕ ‰õΩ¡Ñ¨Î=ÚQÆ =∞~°Å q=iOÑ¨|_»∞ K«∞#flk.
r=Ù_»∞ ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑÖK«=Ú# Ñ¨xKÕÜ«Ú@‰õΩ =∞#ã¨∞,
ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, ÑÖK« Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞ J=ã¨~=° Ú. JO`«
~°OQÆ=Ú#∞O_ç z`«Î=Ú, |∞kú, JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú Ñ¨xKÕÜ«Ú#∞.
r=„Ñ¨[˝ D „HÕk q^èŒ=ÚQÆ ÉÏÇ¨Ïº=ÚÖ’xH˜ „Ñ¨ãïOK«∞#∞.
1. JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú, 2. |∞kú, 3. z`«Î=Ú, 4. =∞#ã¨∞û, 5.
*Ï<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞ (5), 6. Hõˆ~‡O„kÜ«∞=∞Å∞ (5), 6. "å‰õΩ¯.
"≥Ú`«Î=Ú 15.
XHõ ãÖHõÅÊ=Ú Hõey#Ñ¨Ù_»∞ D Ñ¨^Œ∞<≥·^Œ∞ Ñ¨xKÕÜ«Ú
K«∞O_»∞#∞. ãÖHõÅÊ=Ú Hõ~°Î=º"≥∞ÿ Ü«Ú#flKÀ ^•xx x~°fiiÎOK«
111
=Öˇ#∞. HÍxKÀ qãïO˚ K«=Öˇ#∞. Hõ~=Î° º"≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ „â◊^`úŒ À#∞, `«^HÕ õ
x+¨ª`À#∞ x~°fiiÎOK«∞@‰õΩ JO`«óHõ~°}â◊√kú =ÚYº=Ú. JO^Œ∞
=Å# „â◊^Œú, x+ª̈ J#∞"å\˜x PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞QÆ Hõ~°Î=º Hõ~°‡#∞
*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ`À#∞, Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ`À#∞ x~°fiiÎOK«=Öˇ#∞.
D â’¡Hõ=Ú# eOQÆ â◊s~°=∞O^Œe Ñ¨^Œ∞<≥·^Œ∞ JOâ◊=ÚÅ∞
J#∞ãÖ^è•#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ =Åã≤# nHõ∆Å#∞ ^≥·==Ú `≥eÑ≤
Ü«Ú<åfl_»x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. JqÜÕ∞ „â◊^Œú, x+¨ª, ~ÚO„kÜ«∞
x„QÆÇ¨Ï=Ú.
D =¸_»∞ nHõ∆Å#∞ ã‘fiHõiOK«∞"å~°∞ *Ï˝#=Ú# #_»z,
|O^èŒ=ÚÅ#∞ `˘ÅyOK«∞H˘#QÆÅ~°∞.
112 w`ÀÑ¨x+¨`ü
35
Jâ◊„^Œú – ãÖÜ«∞=∞=Ú
J[˝âßÛ „â◊^ŒÌ^è•#â◊Û ãÖâ◊Ü«∂`å‡ q#â◊ºu I
<åÜ«∞O Ö’HÀ-ã≤Î # Ñ¨~À # ã¨∞YO ãÖâ◊Ü«∂`«‡#ó II 40
J*Ï˝x WÇ¨ÏÖ’Hõ=Ú# QÍx, Ñ¨~°Ö’Hõ=Ú# QÍx
ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞. HÍ~°}"Õ∞=∞#QÆ J`«_»∞ Ô~O_»∞
QÆ∞}=ÚÅKÕ |^Œ∞ú_»∞. XHõ\˜ J„â◊^Œú, Ô~O_»∞ ãÖâ◊Ü«∞=Ú.
J„â◊^Œú =Å# Ñ¨#∞Å∞ K≥_»∞#∞. „â◊^Œú ÖËx"å_»∞ U
HÍ~°º=Ú#∞ J#∞ã¨∞º`«=ÚQÆ x~°fiiÎOÑ¨ÖË_»∞. =∞#ã¨∞ ÅQÆfl=Ú
KÕã≤ Ñ¨#∞Å#∞ x~°fiiÎOÑ¨Ö_Ë ∞» . Ñ¨#∞ÅxflÜ«Ú J~°H˘~°Q<Æ Õ [~°∞QÆ∞
K«∞O_»∞#∞. „â◊^Œú ÖËq∞=Å# Ñ¨#∞ÅÜ«∞O ^•@OHõ=ÚÅ∞ ~åQÆ,
P@OHõ=ÚÅ =Å# =∞#ã¨∞#O^Œ∞ ~°Hõ~°Hõ=ÚÅ ãÖâ◊Ü«∞=ÚÅ∞
"≥ÚÅÔH`«∞K Î ∞« #∞O_»∞#∞. ãÖâ◊Ü∞« =Ú J„â◊^#úŒ ∞ áÈ+≤OK«∞K«∞O_»Q,Æ
J„â◊^Œú ãÖâ◊Ü«∞=Ú#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞ K«∞O_»∞#∞. ã¨~°fi™ê=∂#º
=ÚQÆ "≥Ñ· Å
¨¶ º=ÚÅ‰õΩ D ~Ô O_»∞ JOâ◊=ÚÖË HÍ~°}=ÚQÆ `≥eÜ«∞
113
=K«∞Û#∞. W\˜ì"å~°∞ „Hõ=∞=ÚQÆ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«∞@ [~°∞QÆHõáÈQÆ,

u~ÀQÆq∞OK«∞@ [~°∞QÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞. D â’¡H=õ Ú# ãÖâ◊Ü∂« `«‡
‰õΩ_»∞ #tOK«∞#∞ Jx K≥Ñ¨C@Ö’ 'q#â◊ºu— J#∞ Ñ¨^Œ=Ú
"å_»|_ç#k. J#QÆ J\˜ì"åx Ñ¨`«#=Ú Ñ¶¨∞’~°=ÚQÆ #∞O_»∞#x
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞. „â◊^Œú, qâßfiã¨=Ú Ñ¨Ù~ÀQÆuH˜ HÍ~°}=ÚÅ∞ HÍQÆ,
J„â◊^Œú, ãÖâ◊Ü«∞=Ú u~ÀQÆu HõeyOK«∞#∞ ã¨∞=∂ Jx J~°÷=Ú.
114 w`ÀÑ¨x+¨`ü
36
Hõ~°‡x+¨ª
Ü≥∂QÆã¨#ºã¨Î Hõ~å‡}O *Ï˝#ãÖzè#fl ãÖâ◊Ü«∞"£∞ I
P`«‡=O`«O # Hõ~å‡}˜ x|^èŒflOu ^èŒ#O[Ü«∞ II 41
Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞ ã¨#ºã≤Oz, Hõ~°Î=º Hõ~°‡Å <åK«iOK«∞
"å_»∞ *Ï˝#=ÚKÕ ãÖâ◊Ü∞« =ÚÅ#∞ aè#fl=Ú QÍqOz Hõ~‡° x+¨`ª À<Õ
P`«‡=O`«∞ _»QÆ∞#∞. J\˜ì"åx ÔH\˜ì |O^èŒ=ÚÅ∞ ÖË=Ù.
NHõ$+¨µ‚_»∞ =∂#=ÙÅ‰õΩ JOkOz# ãÖ^Õâ◊ "≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞.
Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ ã¨#ºã≤Oz Hõ~=Î° º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞@. ÉèQí =Æ næ`Ü
« ∞« O^Œ∞
D JOâ◊=Ú =∞~°Å =∞~°Å `≥Å∞Ñ¨|_»∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Zxfl
~°H=õ ÚÅ∞QÆ K≥ÑÊ≤ ##∞ ™ê^è‰Œ Ωõ # HõOkOK«∞ q+¨Ü∞« "≥ÚHõ¯\˜Ü∞Õ .
Hõ~°Î=º=Ú <åK«iOK«∞>Ë =ÚYº=Ú QÍx, Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞|\˜ì
Hõ~°Î=º=ÚÅ <åK«iOK«∞@ HÍ^Œ∞. Wk =∂#=Ù#‰õΩ =O@
|@∞ì@‰õΩ =O^ŒÅ [#‡Å∞ QÆ_»∞==K«∞Û#∞. J~Ú##∞ |O^èŒ
"≥∂K«#=Ú# H˜^˘Hõ¯\˜Ü∞Õ =∂~°=æ Ú. =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°=æ Ú ÖË^∞Œ .
KÕÜ«ÚÑ¨x Hõ~°Î=º=∂, HÍ^•? J#∞#k =ÚYº=Ú.
115
Hõ~°Î=º"Õ∞ Jx `Õe#Ñ¨Ù_»∞ PK«iOK«∞@ÜÕ∞ QÍx =∞iÜ≥ÚHõ

=∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. PK«iOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ ã¨=∞`«∂Hõ=ÚQÆ <åK«iOK«
=Öˇ#∞. ÖËxKÀ PK«iOK«∞@ ^•fi~å =∞~°Å Hõ~‡° Å∞ Ñ¨Ù@ì=K«∞Û#∞.
ã¨=∞`«∂Hõ=ÚQÆ PK«iOz#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ ã≤kúOÑ¨=K«∞Û#∞.
ã≤kúOz# Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "≥∂Ç¨ÏÑ¨_»∞@ =Å# ‰õÄ_» =∞~°Å
|O^èŒ=Ú HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. JO^Œ∞=Å# ˆH=Å=Ú Hõ~°Î=º
x~°fiÇ¨Ï}"Õ∞HÍx, rq`«=Ú# =∞i Uq∞Ü«Ú ÖË^Œx Hõ$+¨µ‚x
LÑ¨^Õâ◊ ™ê~åOâ◊=Ú. x~°fiiÎOK«∞@ P#O^Œ=ÚQÆ [iÑ≤#KÀ
Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï}"Õ∞ =Åã≤# J#∞Éèí∂u #OkOK«∞#∞. Hõ$+¨µ‚ _»>Ë¡
=iÎOz <å_»∞. x[=Ú#‰õΩ J\˜ì =~°#Î =Ú#, k@ìÜ∞ÿ≥ #iÎOz<å_»∞
‰õÄ_». J`«x ãÖ^Õâ◊=Ú ‰õÄ_» #kÜÕ∞.
Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} =∞O^Œe ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ `≥eã≤, J@∞¡
rqOK«∞"å_»∞ *Ï˝#=ÚKÕ ãÖâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ `˘Åy#"å_≥·, Hõ~°‡
|O^èŒ=ÚÅ#∞O_ç q_ç=_ç =Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞. P`«‡=O`«∞_»∞ ‰õÄ_»
JQÆ∞#∞. J\˜ì"åxH˜ ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î=Ú âßâ◊fi`«=ÚQÆ ã¨Ç¨ÏHõ
iOK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
116 w`ÀÑ¨x+¨`ü
37
xëê¯=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú
`«™ê‡ ^Œ*Ï˝#ãÖÉèí∂`«O Ç¨Ï$`ü ã¨÷ ûO *Ï˝<åã≤ <å`«‡#ó I
zè`≥·fi#O ãÖâ◊Ü«∞O Ü≥∂QÆ =∂uëÈªuÎ+¨ª ÉèÏ~°`« II 42
Éè~í `° « Ñ¨Ù„`«∞_»=QÆ∞ F J~°∞<˚ å! h Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜#ì
J*Ï˝#=Ú#∞, D `≥Å∞Ñ¨|_ç# *Ï˝# =∞#∞ Y_»æ=ÚKÕ
KèÕkOK«∞=Ú. xëê¯=∞=ÚQÆ Hõ~°‡=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞=Ú.
ãÖâ◊~ÚOÑ¨Hõ Öˇ=Ú‡.
J~°∞˚#∞_»∞ ãÖâ◊Ü«∞=Ú# Ñ¨_»∞@KÕ`«<Õ J`«x Ç¨Ï$^ŒÜ«∞
=Ú# J<ÕHÍ<ÕHõ „Ñ¨â◊flÅ∞ L^ŒƒùqOz#q. „Ñ¨â◊flÅ#∞O_ç „Ñ¨â◊flÅ∞
Ñ¨Ù@∞ìK«∞#flq. ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ *Ï˝#=O`«∞_≥·##∞ J`«_»∞ ãÖâ◊Ü«∞
=Ú# Ñ¨_»∞@KÕ J`«x #*Ï˝# =∂=iOz#k. J*Ï˝#=Ú,
ãÖâ◊Ü«∞=Ú`À_≥·, J„â◊^Œú [xOÑ¨QÆ NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eÑ≤# q+¨Ü«∞
=Ú<Õ =∞~°Å =∞~°Å `≥Å∞Ñ¨=Åã≤ =zÛ#k. J~°∞#˚ ∞x Ü«∞O^Œ∞HõÅ
"å`«ûÅº=Ú`À ^≥=· =Ú =∞~°Å =∞~°Å xëê¯=∞ Hõ~‡° Ü≥∂QÆ „Ñ¨ÉÏè =
=Ú#∞ q=iOz<å_»∞.
117
J~°∞˚#∞_»∞ ^èŒ#∞ã¨∞û, ÉÏ}=ÚÅ#∞ q_çzÃÑ\˜ì „Ñ¨â◊flÅ∞

"ÕÜ«Ú@, NHõ$+¨µ‚_»∞ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ XˆH ã¨=∂^è•#=Ú `≥Å∞Ñ¨Ù@
=∂#=ÙÅ ã¨Ç¨Ï[ ^èÀ~°}˜x `≥Å∞Ñ¨Ù#∞. =∂#=ÙÅ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞@Ö’QÆÅ Pã¨H˜Î KÕÜ«Ú@Ö’ ÖË^Œ∞. `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flH˘Åk
~ÚOHõ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ##∞ P~å@"Õ∞QÍx, `≥eã≤#k
PK«iOK«∞@ Ü«ÚO_»^Œ∞. `≥eã≤#k U H˘kÌÜ≥ÿ∞##∞, ^•x <åK«
iOK«∞@ P~°OaèOz#KÀ `≥eÜ«∞=Åã≤#k ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞
`≥eÜ«ÚK«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. PK«iOÑ¨Hõ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ P~°OaèOz
#KÀ Jk =ºã¨#"≥∞ÿ ã≤÷~°Ñ¨_»∞#∞. `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@, PK«iOK«∞@
LKåÛù fiã¨ xâßfiã¨Å=Öˇ Z=iÜ«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞<À J\˜"ì åˆ~
=Ú=Ú‰õΩ∆ =∂~°æ=Ú# Ñ¨Ü«∞xOK«∞"å~°∞.
JO^Œ∞ÅˆH LuÎ+¨ª, Ju+¨ª (Öˇ=Ú‡, PK«iOÑ¨Ù=Ú) Jx
^≥=· =Ú ÑëH˜<å_»∞. PK«iOK«=Åã≤#k `å#∞ `≥eÑ≤# Ü≥∂QÆ=Ú.
JO^Œ∞KÕ ''Ü≥∂QÆ=∂uëÈªuÎ+¨ª ÉèÏ~°`«—— Jx ÑëH˜<å_»∞. Ü≥∂QÆ
=∞#QÆ xëê¯=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ"Õ∞.
w`ÀÑ¨x+¨`ü
(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 5= J^è•ºÜ«∞=Ú – Hõ~°‡ã¨<åflºã¨Ü≥∂QÆ=Ú)
=∂ã¨ì~ü áê~°fif‰õΩ=∂~ü
^èŒx+¨ª
3
^èŒx+¨ª
''^èŒx+¨ª—— J#QÍ ^èŒ#Ñ¨Ói`« k=º"åÜ«Ú=Ù. ^èŒ#
=∞#QÆ k=º ãÖÑ¨^Œ. Jk ˆH=Å=Ú _»|∞ƒHÍ^Œ∞.
1992Ö’ [x‡Oz#k.


=∞Ok~°=Ú#∞, ã¨^Àæ+≤ªÔH· =Åã≤# "å`å=~°}=Ú#∞ –

HÍ<Õ~°^Œ∞.
¿ã=Å#∞ H˘xÜ«∂_ç#k.
¿ "å~°OQÆ=ÚÅÖ’ – =∂#"åo =∞#∞QÆ_Ö» ’
JÅ~åi#Ñ¨C_Õ, ^•xH˜ ™êÑ¶¨Åº`«, ™ê~°÷Hõ`« LO_»∞#x, ''=∂#=
¿ ~°∞#fl Pi÷Hõ ã¨ÅÇ¨^•~°∞,
5


#_çÑO≤ K«∞K«∞#flk. ÉèQí =
Æ ^è•º#=Ú, ™êfi^è•ºÜ«∞=Ú, Ñ¨~Ç
° Ï≤ `«=ÚÅ‰õΩ
„u^è•|^Œ∞úÅ∞QÍ ZO^Œ~À Pã≤Î‰õΩÅ‰õΩ "å~°∞ „Ñ¨ÑÖK«=Ú#
HÍ^Œ~°≈=Ú.
=ÚO^Œ∞=∂@ ............. 7
=ÚYº ã¨∂„`«=ÚÅ∞ ............. 9
1. Hõ~°‡ – *Ï˝#=Ú ............. 13
2. ã¨<åfl ºã¨=Ú ............. 16
3. Hõ~°‡ – *Ï˝#=Ú – ™êOYº=Ú ............. 18
4. ™êOYº=Ú – Ü≥∂QÆ=Ú ............. 22
5. =Úx – =∞##=Ú – „|Ç¨Ï‡=Ú ............. 24
6. ™Èáê#=ÚÅ∞ – Ü≥∂QÆ=Ú ............. 27
7. QÆ=∞xHõ† ™êH˜∆`«fi=Ú ............. 30
8. `å=∞~å‰õΩ – h\˜ aO^Œ∞=Ù ............. 33
9. Ü≥∂y – Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï}=Ú ............. 35
10. <≥Â+≤ª‰õΩÅ∞ ............. 37
11. =∂#ã≤Hõ ã¨<åfl ºã¨=Ú ............. 40
12. ã¨<åfl ºã¨=Ú ............. 42
13. `«@ã¨÷`« ............. 44
14. x~°Ç¨ÏOHÍ~°=Ú ............. 47
15. JÑ¨Ù#~å=$uÎ ............. 50
16. ã¨=∞^Œ~°≈#=Ú ............. 52
17. ã¨=∞ÉèÏ==Ú ............. 56
18. „|Ç¨Ï‡*Ï˝x ............. 58
19. „|Ç¨Ï‡=Ú ............. 60
20. ã≤÷~° K≥·`«#º=Ú ............. 61
21. ã¨‡~°} ............. 63
22. „|Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú ............. 65
23. "≥∂Hõ∆ ã≤÷u ............. 67
24. P`«‡ <≥iy# "å~°∞ ............. 69
25. JO`«~°∞‡Y∞_»∞ ............. 71
26. =∞##=Ú ............. 73
27. ™êxfl^èŒº=Ú ............. 76
7
=ÚO^Œ∞=∂@
Hõ~°‡Ñ¶¨Å ã¨<åfl ºã¨"Õ∞ Hõ~°‡ã¨<åfl ºã¨=ÚQÆ D J^è•ºÜ«∞=Ú#
¿Ñ~˘¯#|_»∞#∞. Hõ~°‡Ñ¶¨Å ã¨<åflºã¨=Ú J#∞Éèí="≥∞ÿ# "åiH˜ Hõ~°‡
KÕÜ«Ú@ J#∞ ÉèÏ=# #tOz, Hõ~°‡ [~°∞QÆ∞@ J#∞ J#∞Éèí∂u
^≥#· Ok#=ÚQÆ HõÅ∞QÆ∞K«∞#∞O_»∞#∞. Hõ~‡° ã¨<åfl ºã¨ =∞#QÆ `«=∞#∞O_ç
~Ú`«~°∞Å #∞O_ç [~°∞QÆ∞K«∞#fl Hõ~°‡#∞ ™êH©∆Éèí∂`«∞_≥· QÆ=∞xOK«∞@.
#n „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú#∞ #kÜ≥Ú_»∞¤# #∞O_ç QÆ=∞xOz#@∞¡, [~°∞QÆ∞
K«∞#fl Hõ~°‡#∞ QÆ=∞xOK«∞ ã≤÷u JÉèÏºã¨=â◊=Ú# xëê¯=∞ Hõ~°‡
Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ HõÅ∞QÆ∞#∞. "åiH˜ Hõ~°‡ [~°∞QÆ∞K«∞O_»∞@ Z‰õΩ¯=QÆ
QÀK«iOK«∞#∞. KÕÜ«ÚK«∞O_»∞@ JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ=∞x `≥eã≤
Ü«ÚO_»∞#∞. Ñ¨_»= XHõ\ ˜ „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú# „Ñ¨Ü«∂}=Ú KÕÜ«Ú
K«∞O_»Q,Æ Ñ¨_=» #_»K∞« K«∞#fl^Œx „QÆÇÏ≤ OK«∞@ XHõ Ñ¨ûúŒ . „Ñ¨"åÇ¨Ï"Õ∞
Ñ¨_»=#∞ #_çÑ≤OK«∞K«∞#fl^Œx `≥eÜ«Ú@ =∞iÜ≥ÚHõ Ñ¨^Œúu. Ñ¨_»=
Ö’x „Ñ¨Ü∂« }˜‰Ωõ _»∞ `å#∞ „Ñ¨Ü∂« }=Ú KÕÜÚ« K«∞<åfl_»x ÉèÏqOK«∞@
=∞iÜ≥ÚHõ Ñ¨^Œúu. Ñ¨_»=‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}˜‰õΩxH˜ „Ñ¨"åÇ¨Ï"Õ∞ P^è•~°=Ú
Hõ^•! „Ñ¨"åÇ¨Ï"Õ∞ ÖË#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨_»=‰õΩ, „Ñ¨Ü«∂}˜‰õΩxH˜ „Ñ¨Ü«∂}"Õ∞
ÖË^∞Œ . x[=Ú#‰õΩ ã¨$+≤Üì ∞« O^Œ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#fl HÍ~°º=Ú KåÅ ÃÇÏK«∞Û.
KÕÜ«ÚK«∞#fl HÍ~°º=ÚÅ∞ Ju ã¨fiÅÊ=Ú. KÕÜ«Ú@#∞O_ç ã¨$+≤ì
Ü«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#fl HÍ~°º=ÚÖ’xH˜ „Ñ¨"ÕtOK«∞@ÜÕ∞ xëê¯=∞
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú #∞O_ç Hõ~°‡ã¨<åfl ºã¨ Ü≥∂QÆ=ÚÖ’xH˜ „Ñ¨"ÕtOK«∞@.
„H˘`«ÎQÆ "åÇ¨Ï#=Ú #_»∞Ñ¨Ù@ <ÕiÛ#"å_»∞ `å<Õ "åÇ¨Ï#

=Ú#∞ #_»∞Ñ¨ÙK«∞<åfl#x ÉèÏqOK«∞#∞. Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞, *Ï˝<OÕ „k
Ü«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û ÃÇÏK«ÛiHõQÆ "åÇ¨Ï#=Ú #_»∞Ñ¨Ù@ Ü«∞O^Œ∞
ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. „Hõ=∞=ÚQÆ xÑ¨Ù}`«~åQÆ P_»∞K«∞, áê_»∞K«∞,
ãÖÉèÏ+¨}=ÚÅ∞ KÕÜÚ« K«∞, QÆOcè~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ =∂\Ï¡_∞» K«∞
"åÇ¨Ï#=Ú #_»∞Ñ¨ÙK«∞O_»∞#∞. WK«@ QÆ=∞xOK«=Åã≤# q+¨Ü«∞
"≥ÚHõ@∞#flk. ÉÏ¿ÇÏºO„kÜ«∞=ÚÅ∞ "åÇ¨Ï#=Ú#∞ Ü«∂O„uHõ=ÚQÆ
#_»∞Ñ¨ÙK«∞O_»Q,Æ JO`«óHõ~}° =ÚÅ`À r=Ù_»∞ „Ñ¨ãO¨ yOK«∞@, P_»∞@,
áê_»∞@ KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. J`«xH˜ "åÇ¨Ï#=Ú #_»Ñ¨Ù K«∞<åfl##∞
ÉèÏ=# ‰õÄ_» JO`«O`« =∂„`«=ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Kè«Ö’‰õΩÎÅ`À
Pã¨H˜ÎHõ~° „Ñ¨ãÖQÆ=ÚÅ`À, áê@Å`À ã¨=∞Ü«∞=Ú QÆ_»K«∞K«∞O_»QÆ,
„Ñ¨Ü«∂}=Ú Ñ¨ÓiÎÜ«∞QÆ∞#∞. `å#∞ "åÇ¨Ï#=Ú #_»Ñ≤# ÉèÏ="Õ∞
Ü«ÚO_»^∞Œ . J>Ë¡ Hõ~‡° ã¨<åflºã¨ Ü≥∂QÆ=Ú# ã≤~÷ Ñ° _¨ #ç r=ÙxH˜ Hõ~‡°
KÕÜ«ÚK«∞<åfl##∞ ÉèÏ=# Ü«ÚO_»^Œ∞. Hõ~°‡ [~°∞QÆ∞K«∞#fl^Œ#fl
ÉèÏ=#ÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. =ÚO^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨|_ç# =¸_»∞ J^è•ºÜ«∞=ÚÅ
xëê¯=∞Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï} ã¨∂„`«=ÚÅ‰õΩ ~¸ J^è•ºÜ«∞=Ú# XHõ
ÑïÑ¨ÓiÎ U~°Ê_»∞#∞.
=∞#ã¨∞ Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞ ÅQÆfl=Ú HÍHõ, ^≥·==Ú #O^Œ∞ ÅQÆfl
=∞QÆ∞@KÕ Hõ~‡° Å∞ J„Ñ¨Ü∞« `«fl=ÚQÆ#∞, J<åÜ«∂ã¨=ÚQÆ#∞ ™êQÆ∞#x
`≥Å∞Ñ¨Ù@ Hõ~°‡ã¨<åfl ºã¨Ü≥∂QÆ ~°Ç¨Ïã¨º=Ú.
QÆ∞~°∞áœ~°‚q∞ – áê~°fif‰õΩ=∂~ü
29–7–2007
9
w`ÀÑ¨x+¨`ü
(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 5= J^è•ºÜ«∞=Ú – Hõ~°‡ã¨<åflºã¨Ü≥∂QÆ=Ú)
=ÚYº ã¨∂„`«=ÚÅ∞
1. Wk HÍ=Öˇ#∞, ~Úk =^Œ∞Ì J#∞ ÉèÏ==Ú ÖËHõ rq`«=Ú#∞
QÆ_»∞Ñ¨Ù@ ã¨<åfl ºã¨=Ú.
2. ã¨<åfl ºã¨ Ñ¨Ó~°fiHõ=∞QÆ∞ Hõ~å‡#∞ëêª#=Ú ã¨<åflºã¨ Ü≥∂QÆ=Ú.
3. =∞##=Ú ^•fi~å „|Ç¨Ï‡=Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú K≥OkÜ«ÚO_»∞@
=Å# „Hõ=∞=ÚQÆ „|Ç¨Ï‡=Ú J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞.
4. ã¨~°fiÉèí∂`å`«‡Å Ü«∞O^Œe JO`«~å`«‡QÆ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
^Œi≈OK«∞K«∞ rqOK«∞"åxH˜ Hõ~°‡|O^èŒ=∞O@^Œ∞. J`«_»∞
qâ◊√^Œ∞ú_»∞, l`ÕO„kÜ«Ú_»∞.
5. „|Ç¨Ï‡=Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú#∞ ã¨‡~°} =∂„`«=Ú# á⁄OkÜ«Ú#fl
Ü≥∂y ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ`À QÍx, =∞#ã¨∞`À QÍx Hõ~=Î° º=Ú
Å#∞ Ü«∂O„uHõ=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞.
6. „|Ç¨Ï‡ ã¨‡~°}=Ú# #∞#fl Ü≥∂y k#K«~°º Ü«∞O`«Ü«Ú
ã¨fiÑ¨fl=ÚQÆ ™êQÆ∞#∞. HÍ~°º=Ú ÅxflÜ«Ú h\˜ aO^Œ∞=ÙÅ=Öˇ
Ñ¨_ç *ÏiáÈQÍ, `å#∞ `å=∞~å‰õΩ=Öˇ #∞O_»∞#∞.
7. â◊s~°=Ú, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞, |∞kú, Hõ~°Î=º Hõ~°‡Å∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞O_»∞QÆ, KÕ`«# Ü«∞O^Œe ã≤OÇ¨ÏÉèÏQÆ=Ú ^≥·=
ã¨‡~°}=Ú# xÅK«∞@ Hõ~°‡ã¨<åfl ºã¨ Ü≥∂QÆ"≥∞ÿ Ü«Ú#flk.
8. ÃÑ· `≥eÑ≤# Hõ~°‡ã¨<åfl ºã¨ Ü≥∂QÆ=∞O^Œ∞ xÅz# "åxH˜

âßO`«=Ú ã≤÷~°"≥∞ÿ xÅK«∞#∞.
9. ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ ã¨#ºã≤Oz# =∞#ã¨∞ QÆÅ Ü≥∂y #=^•fi~°
Ñ¨Ù~°=∞QÆ∞ â◊s~°=Ú# ã¨∞Y=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. J`«x #∞O_ç
ã¨~°fiHÍ~°º=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞O_»∞<Õ QÍx, KÕÜ«ÚK«∞#fl @¡`«x
HõxÑ≤OK«^Œ∞.
10. Hõ~°‡, Hõ~°Î $`«fi=Ú, Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú „Ñ¨Hõ$u ãÖ|Okè`«=ÚÅ∞.
Ñ¨~=° ∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ ÅQÆfl"≥∞#ÿ KÕ`#« QÆÅ r"å`«‡‰õΩ Jq Ü«∞O@=Ù.
W`«~°∞Å‰õΩ Hõ~°‡ KÕÜ«ÚK«∞<åfl=∞#∞ „Éèí=∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
11. ÃÑ· q^èŒ=∞QÆ∞ „Éèí=∞, „ÉèÏOu „Ñ¨Hõ$uÜ«∞O k=Ú_»∞@KÕ
r"å`«‡ ˆH~°Ê_»∞#∞. „|Ç¨Ï‡=Ú ã¨‡~°}`À „Ñ¨Hõ$ux ^•\˜#
r"å`«‡ H˜q Ü«∞O@=Ù.
12. "Õ∞Ñ¶∞¨ =Ú „Hõq∞‡#Ñ¨Ù_»∞ ã¨∂~°∞º_»∞ QÀK«iOÑ¨_∞» . x[=Ú#‰õΩ
ã¨∂~°∞ºx ^Œi^•Ñ¨ÙÅÜ«∞O^Œ∞ "Õ∞Ñ¶¨∞ =ÚO_»^Œ∞. Éèí∂q∞
Ñïã¨~°=ÚÅÜ«∞O^Õ "Õ∞Ñ¶¨∞ =ÚO_»∞#∞. Éèí∂q∞ r=ÙÅ∞
ã¨∂~°∞ºx "Õ∞Ñ¶¨∞=Ú „Hõq∞‡#^Œx ÉèÏqO`«∞~°∞. Jk "åi
„Éè=í ∞. ã¨∂~°∞ºx "Õ∞Ñ¶∞¨ =Ú „Hõ=∞‡ÖË^∞Œ . J>Ë¡ „Ñ¨H$õ u|^Œ∞Öú #·ˇ
r=ÙÅ‰õΩ J*Ï˝# =∞#∞ "Õ∞Ñ¶¨∞=Ú „Hõ=Ú‡#∞. HÍx „Ñü
rqÜ«Ú x[=ÚQÆ XHõ ã¨∂~°∞º_Õ. Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú #O^Œ∞
x+¨ª`À |∞kúx xeÑ≤, J`«x ã¨‡~°}=Ú# `«#‡Ü«∞=Ú
K≥O^Œ∞"åix HõÅ‡+¨ Ñ¨Ói`«=∞QÆ∞ J*Ï˝# =∞O@^Œ∞.
13. J\˜"ì åiH˜ ‰õΩHõ¯=∂Oã¨=Ú #O^Œ∞, ^•xx u#∞ K«O_®Å∞x
11
Ü«∞O^Œ∞, U#∞QÆ∞#O^Œ∞, P=Ù#O^Œ∞ q^•ºq#Ü«∞ ãÖÑ¨^Œ

QÆÅ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x Ü«∞O^Œ∞, ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe ã¨=∞ãÎ̈ =ã¨∞Î *ÏÅ
=∞O^Œ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡ ^Œ~°≈#"Õ∞ [~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. "åix
ã¨=∞^Œ~°≈#∞Å∞ JO^Œ∞~°∞.
14. „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_ç# =∞#ã¨∞ HõÅ"å~°∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú
#O^Œ∞#fl#∞ "åix [## =∞~°}Ï^Œ∞Å∞ QÍx, ãÖ™ê~°=Ú
QÍx JO@^Œ∞.
15. J\˜ì"å_»∞ ã≤÷~°|∞kú Hõey Ü«ÚO_»∞@KÕ "≥∂Ç¨ÏÑ¨_»_»∞.
J`«xH˜ „Ñ≤Ü«∞=ÚQÍx, J„Ñ≤Ü«∞=ÚQÍx Ü«ÚO_»^Œ∞.
16. J\˜ì"åxH˜ „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Õ JHõ∆Ü«∞=∞QÆ∞ ã¨∞MÏ#∞Éèí∂u
Ü«Ú#flk. J`«_»∞ ÉÏÇ¨Ïºã¨Ê~°≈Å`À |O^èŒ=Ú ÖËx"å_≥·
Ü«ÚO_»∞#∞.
17. ÉÏÇ¨Ïºã¨Ê~°≈ Ü«∞O^Œ∞QÆÅ ã¨∞Y=ÚÅ‰õΩ Pk, JO`«=Ú QÆÅ=Ù.
Éè’QÆ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. k=º ã¨‡~°}=Ú# xÅz#"å~°∞
J\˜ì P^ŒºO`«=ÚÅ∞ QÆÅ ã¨∞Y=Ú# ~Ú=∞_»Hõ âßâ◊fi`«
ã¨∞Y=Ú# xÅ`«∞~°∞.
18. J\˜ì"åxH˜ â◊s~° =Ú#fl#∞ ÖË‰õΩ#fl#∞ XHõ\ ˜ÜÕ∞.
19. ã¨=∞ºQ∑ <åºã¨=Ú# „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ ã¨ÊO^Œ# Ü«∞O^Œ∞ x~°O`«
~°=Ú ÉèÏqOK«∞ Ü≥∂yH˜ JO`«~°OQÆ=Ú# ã¨∞Y=Ú,
q~å=∞=Ú, *’ºu^Œ~°≈#=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞ `«##∞ =∞~°z#
ã≤÷u U~°Ê_»∞#∞.
20. ÃÑ· ã≤÷u ÅaèOz# ã¨<åfl ºã¨∞Å∞ ˆH=Å=Ú Hõ#∞Å∞ =¸ã¨∞
H˘xÜÕ∞ HÍÅ=Ú QÆ_»∞Ñ¨~°∞. ã¨~°fir=ÙÅ‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú

HõeyOK«∞@Ü«∞O ^•ã¨H˜Î Hõey rqOK«∞ K«∞O^Œ∞~°∞.
21. W\˜ì Ü≥∂QÆ∞Å |∞kú #∞O_ç, z`«Î=Ú #∞O_ç, ~ÚO„kÜ«∞
=ÚÅ #∞O_ç, "å‰õΩ¯ #∞O_ç, #_»=_çHõ #∞O_ç „|Ç¨Ï‡"Õ∞
qk`«=∞QÆ∞#∞.
22. g~°∞ „áê}ÏÜ«∂=∞ =∂~°=æ Ú# JO`«~`æ° ∞« Öˇ· „|Ç¨ÏŸ‡áêã¨#=Ú
KÕÜ«ÚK«∞, =ÚHõÎã≤÷u Ü«∞O^Œ∞O_»QÆ gi #∞O_ç „|Ç¨Ï‡"Õ∞
r=ÙÅ‰õΩ =Åã≤# Ç≤Ï`«=Ú#∞ QÍqOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
23. Hõ~°‡ ã¨<åfl ºã¨ Ü≥∂QÆ∞Å∞ KÕÜ«Ú Hõ~°‡ÅxflÜ«Ú "åx #∞O_ç
^≥=· =Ú x~°fiiÎOK«∞#"Õ. "åiH˜ Hõ~Î° $`«fiÉèÏ="Õ∞ Ü«ÚO_»^∞Œ .
Wëêì~Ú+¨ì=Ú Å∞O_»=Ù. HÍ=Ù# Hõ~°‡|^Œ∞úÅ∞ HÍ~°∞.
24. ã¨<åfl ºã¨=∞#∞ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ w`«Ü«∞O^Œe ~¸ J^è•ºÜ«∞"Õ∞
ãïÜ«∞QÆ∞, ãÖÑ¨Ó~°‚=∞QÆ∞ x~°fiK«#=Ú. D ã¨∂„`«=ÚÅ‰õΩ
ãïÑ¨_»xk ã¨<åfl ºã¨=Ú HÍ^Œ∞. Wk ã¨`«º=Ú.
13
Hõ~°‡ – *Ï˝ #=Ú

ã¨<åflºãÖ Hõ~°‡}ÏO Hõ$+¨‚ Ñ¨Ù# ~ÀºQÆO K« â◊Oã¨ã≤ I
Ü«∞„KÕÛùÜ«∞ U`«Ü≥∂ ˆ~HõO `«<Õ‡ „|∂Ç≤Ï ã¨∞xtÛ`«"£∞II 1
ã¨<åflºã¨ó Hõ~°‡Ü≥∂QÆâ◊Û x„âı≈Ü«∞ã¨Hõ~å =ÙÉè∫ I
`«Ü≥∂ã¨∞Î Hõ~°‡ã¨<åflº™ê `«¯~°‡Ü≥∂QÀ qt+¨º`Õ II 2
NHõ$ëê‚! h „Ñ¨É’^è=Œ Ú# Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú, Hõ~‡° `åºQÆ=Ú
Ô~O\˜x Ñ¨Å∞‰õΩK«∞<åfl=Ù. WO`«‰õΩ#∞ r=Ù_»∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú
#O^Œ∞O_»=Öˇ<å, Hõ~‡° `åºQÆ=Ú #O^Œ∞O_»=Öˇ<å Jx J~°∞#˚ ∞_»∞
„Ñ¨tflOz<å_»∞.
J~°∞˚<å! Hõ~°‡`åºQÆ=Ú, Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú Ô~O_»∞#∞ q=ÚH˜Î
HõeyOK« QÆÅ=Ù. Ô~O_ç\˜Ö’ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ"Õ∞ „âı+¨ª=Ú.
Hõ~°‡Å <≥=fi~°∞#∞ `åºQÆ=Ú KÕÜ«∞ÖË~°∞. x„kOK«∞@,
ÖËK∞« @, PÖ’zOK«∞@, Éè∞í lOK«∞@, =∂\Ï_»∞@ ^ÕÇÏ¨ H˜
`«Ñ¨Êxãï Ü«∞QÆ∞ Hõ~°‡Å∞. Hõ~°‡`åºQÆ =∞#QÍ, Hõ~°‡Ñ¶¨Å`åºQÆ"Õ∞
Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. JOuÜÕ∞ HÍ^Œ∞, Hõ~°‡ãÖQÆ `åºQÆ=Ú ‰õÄ_».
14 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hõ~°‡Å <åK«iOK«∞K«∞, "åxKÕ `«QÆ∞ÅH˘#|_»‰õΩO_»∞@ Hõ~°‡

Ü«∞O^Œ∞ H“â◊Å=Ú. Hõ~°‡Å#∞ x~°fiiÎOÑ¨‰õΩO_»∞@‰õΩ Z=fi_»∞#∞
ã¨=∞~°∞_÷ ∞» HÍ_»∞. x~°fiiÎOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ~‡° ãÖQÆ=Ú, Hõ~‡° Ñ¶Å
¨ =Ú
HõÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. `åºQÆ=Ú KÕÜ«∞=Åã≤#k ãÖQÆ=Ú, Ñ¶¨Å"Õ∞
QÍx Hõ~°‡Å∞ HÍ^Œ∞.
Ñ¶¨Å=ÚÅ <åtOK«Hõ, Hõ~°Î=º Hõ~°‡Å#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞,
x~°fiiÎOÑ¨|_»∞ Hõ~°‡Å#∞O_ç ãÖQÆ=Ú á⁄O^ŒHõ x~°fiiÎOK«∞@
Hõ~‡° Ü≥∂QÆ"∞Õ Ü«∞QÆ∞#∞. ''Hõ~‡° }Ëº"åkèHÍ~° ¿ãÎ =∂ Ñ¶Ö
¨ +Ë µ¨ Hõ^•K«# I
=∂ Hõ~‡° Ñ¶Å¨ ¿ÇÏ`«∞~°∂ƒù ~å‡ `Õ ãÖQÀ-ã¨fiÎ Hõ~‡° }˜ II—— (2–47)
J#∞ <åÅ∞QÆ∞ ã¨∂„`«=ÚÅ∞QÆ Hõ~°‡Å∞ x~°fiiÎOK«∞ Ñ¨^Œúu ^≥·==Ú
`≥eÑ≤<å_»∞. (q=~°=Ú#‰õΩ ÃÑ· â’¡Hõ q=~°=Ú K«∂_»∞_»∞). J\Ï¡K«
iOz#"å_»∞ Hõ~‡° Ü≥∂yÜÕ∞. D =∂~°=æ Ú# Hõ~‡° H∆Íà◊#"≥∞,ÿ r=Ù_»∞
=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#x `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ Hõ~°‡Å <åK«iOK«∞ Hõ~°‡Ü≥∂y „Hõ=∞=ÚQÆ,
Hõ~$Î° `«fi ÉèÏ=##∞ ‰õÄ_» qãïO˚ K«∞#∞. `«# #∞O_ç Hõ~‡° Å∞ [~°∞QÆ∞
K«∞#flq QÍx, `å#∞ KÕÜÚ « @ ÖË^xŒ `≥eÜ«Ú#∞. ''Hõ~‡° „|Ç¨‡^ŒƒOù
qkú—— – Hõ~‡° „|Ç¨Ï‡=Ú #∞O_ç Ñ¨Ù@∞ìK∞« #fl^Œx, „|Ç¨Ï‡=Ú JHõ∆~°
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#"å_»x, HÍ=Ù# ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ Hõ~°‡
=∞x"å~°º=∞x, Hõ~‡° =Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=Öˇ <åK«iOz#KÀ r=Ù_»∞
=Ú‰õΩÎ_»∞QÆ #∞O_»∞#x =ÚO^Õ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
HÍ=Ù# Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú# xëê‚`∞« _≥#· "å_»∞ `«##∞O_ç [~°∞QÆ∞
Hõ~‡° Ü«∞O`«ÜÚ
« ^≥=· ãÖHõÅÊ=∞x `≥eã≤ÜÚ « O_»∞#∞. Hõ~Î° `å#∞
Hõ~°‡ã¨<åflºã¨Ü≥∂QÆ=Ú
15
HÍ_»∞ Hõ#∞Hõ, Hõ~‡° Å∞ KÕÜÚ« K«∞<åfl##∞ ÉèÏ=# ‰õÄ_» Ü«ÚO_»^∞Œ .

Hõ~°Î$`«fi ÉèÏ=# ÖËHõ KÕÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞#∞. D ã≤÷ux Hõ~°‡ ã¨<åflºã¨
ã≤u÷ JO^Œ∞~°∞. Hõ~‡° Ü≥∂yˆH Hõ~‡° ã¨<åflºã¨ ã≤u÷ ÅaèOK«∞#∞. Hõ~‡° Å∞
=∂#∞@ Hõ~°‡ ã¨<åflºã¨=Ú HÍ^Œ∞.
16 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ã¨<åfl ºã¨=Ú
*Ë˝Ü«∞ã¨û x`«ºã¨<åflºã‘ Ü≥∂ # ^Õfi+≤ì # HÍOHõ∆u I
x~°ÌfiO^Àfi Ç≤Ï =∞Ç¨ÉÏÇ¨ÏŸ ã¨∞YO |O^è• „`«Ê=ÚK«º`Õ II 3
^Õxx HÀ~°x"å_»∞, ^Õfi+≤OÑ¨x"å_»∞ ã¨<åflºã≤ Jx `≥eÜ«Ú=Ú.
J`«_Õ x`«º ã¨<åflºã≤. J`«xH˜ ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ∞ ÖË=Ù Hõ#∞Hõ
|O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞.
HÀ~°∞@ ~åQÆ=Ú. `«#H˜k JHõ¯~° ÖË^Œ#∞H˘#∞@ ^Õfi+¨=Ú.
`«#H˜k HÍ=Öˇ ##∞H˘#∞@ ~åQÆ=Ú. „Ñü rqH˜x rq`«=Ú#
H˘xfl [~°QÆ=Öˇ#x, H˘xfl [~°∞QÆ‰õÄ_»^Œx JxÑ≤OK«∞ K«∞O_»∞#∞.
[~°∞QÆ=Öˇ#x HÀi#q [~°∞QÆ∞@ JO`«O`«=∂„`«"Õ∞. J>Ë¡ [~°∞QÆ
‰õÄ_»^Œ#∞‰õΩ#flq [~°∞QÆ∞@ Ö’Hõqk`«"Õ∞. Hõ+¨ì=Ú, #+¨ì=Ú,
=∞$`«∞º=Ù ~å‰õÄ_»^xŒ † ã¨∞Y=Ú, ÖÏÉè=í Ú, r=#=Ú ™êQÆ=Öˇ#x
™ê=∂#º r=Ù ÅO^Œ~°∞#∞ HÀ~°∞^Œ∞~°∞. HÍx rq`«=Ú# x`«º
ã¨`«º"≥∞ÿ# KÕ^Œ∞ x["≥ÚHõ\˜ `å~°ã≤Å∞¡K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
P~ÀQÆº=Ú HÀi##∞ J<å~ÀQÆº=Ú =K«∞Û#∞. ÖÏÉèí=Ú HÀi##∞
#+¨ì=Ú =K«∞Û#∞. PÜ«Ú+¨µ¬ HÀi##∞ =∞$`«∞º=Ù =K«∞Û#∞.
17
r=ÙxH˜ f~°x HÀiHõ ÖˇÑ¨C_»∞#∞ q∞yeáÈ=Ù#∞. HÀ~°x

|O^èŒ=ÚÅ∞ ZÑ¨C_»∞#∞ U~°Ê_»∞K«∞O_»∞#∞. f~°x HÀiHõÅ∞,
=^ŒÅx |O^èŒ=ÚÅ∞ [#‡Ñ¨~°OÑ¨~°Å∞ HõeyOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
g@xfl\˜H˜x ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÖË HÍ~°}=Ú.
rq`«=Ú Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú ™êQÆ∞K«∞O_»Q,Æ Hˆ =Å=Ú JO^Œ∞
`«# Hõ~=Î° º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞ rqOK«∞"å_»∞ |O^è=Œ ÚÅ #∞O_ç
|Ü«∞ÅÊ_»∞@ Hõ=HÍâ◊=Ú#flk. Hõ~=Î° º=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOz#Ñ¨Ù_»∞
Ñ¶ë`«=ÚÅ∞ HÀ~°∞@ ~åQÆ=Ú. ^Œ$+≤ì Ñ¶ë`«=ÚÅÃÑ· #∞#flÑ¨Ù_»∞
ã¨`«Êùe`«=Ú H˘~°ÔH· „Ñ¨Hõ¯^•~°∞Å∞ `˘‰õΩ¯@ |O^èŒ=Ú. Hõ~°‡=Ú
ã¨`«Êùe`«=ÚÅ xzÛ#Ñ¨Ù_»∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ `«QÆ∞ÖÁ¯#∞@ =∞~°Å
~åQÆ=Ú. Hõ~°‡Å∞ Ñ¶ëOK«#Ñ¨Ù_»∞ HõÅ∞QÆ∞#k „HÀ^èŒ=Ú, ^Õfi+¨=Ú.
W\˜ì X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ rq`«=ÚÖË JxflÜ«Ú#∞.
Hõ~=Î° º"Õ∞ `«#=O`«x, q∞ye# ^ŒO`«ÜÚ« ^≥=· =∞x ÉèÏqOz
HÍÅ„Hõ=∞=Ú# `«##∞ ã¨g∞Ñ≤OK«∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ ~åQÆ ^Õfi+¨=ÚÅ∞
ÖËHõ x~°fiiÎOK«∞@ x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨=Ú. ã¨#ºã≤Oz# |∞kú`À
Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞@ Hõ~‡° ã¨<åflºã¨=Ú. J#QÆ ~åQÆ^fiÕ +¨=ÚÅ #O@
hÜ«∞Hõ P™êO`«=Ú Hõ~°Î=ºHõ~°‡Å<Õ x~°fiiÎOK«∞@ D â’¡Hõ=Ú#
ã¨∂zOÑ¨|_ç#k. J@∞¡ x~°fiiÎOK«∞"å~°∞ ãÖ™ê~° =∞O^Œ∞#fl#∞
ã¨<åflºã≤ÜÕ∞. ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ‰õΩ zH˜¯#"å~°∞ ã¨#ºã≤Oz##∂
ãÖ™ê~°∞ÖË.
18 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hõ~°‡ – *Ï˝ #=Ú – ™êOYº=Ú

™êOYºÜ≥∂Q“ Ñ¨$^äŒQÍƒÖÏó „Ñ¨=^ŒOu # ÑÖ_ç`åó I
UHõ =∞áêºã≤÷`«ó ã¨=∞º QÆ∞ÉèíÜ≥∂ ifiO^Œ`Õ Ñ¶¨Å"£∞ II 4
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú, *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú "Õ~°∞"Õ~°x ÉèÏqOK«∞"å~°∞
Ñ¨ã≤"å~°∞. `≥eã≤#"å~°@∞¡ ÉèÏqOÑ¨~°∞. WO^Õ XHõ¯ ^•x<≥·##∞
PK«iOK«∞"å_»∞ Ô~O_»= ^•xx ‰õÄ_» á⁄O^Œ∞#∞.
Hõ~‡° *Ï˝#=ÚÅ∞ Jq<åÉèÏ= ãÖ|O^è=Œ Ú HõeyÜ«Ú#flq.
Jq JqÉèíHõÎ=ÚÅ∞. KÕÜ«ÚK«∞ ™êQÆ∞"åxH˜ KÕÜ«Ú@ Ü«∞O^Œe
*Ï˝#=Ú `≥eÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞#∞. `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞ PK«iOK«∞
"åxH˜ PK«iOK«∞@ Ü«∞O^Œe <Õ~∞° Ê HõÅ∞QÆ∞#∞. PK«iOK«∞@,
`≥eÜ«Ú@, `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞ PK«iOK«∞@ ~Ô O_»∞#∞ JqÉèHí =Îõ ÚQÆ
™êQÆ∞<Õ QÍx `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ =ÚYº=∞x, PK«iOK«∞@ =ÚYº
=∞x q_»nÜ«Ú@ `≥eÜ«∞x `«#=Ú.
PK«iOK«∞"å_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞ PK«iOK«=Öˇ#∞. `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞"å_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞ PK«iOK«=Öˇ#∞. W\Á¡Hõ^•x "≥O@
19
XHõ\˜ [~°∞QÆ∞@ÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞ QÍx, ˆH=Å=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘x

PK«iOK«Háõ È=Ù@, PK«iOK«∞K«∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#HõáÈ=Ù@ Ü«ÚO_»^∞Œ .
Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ Ãã·`«=Ú PK«iOK«∞K«∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞K«∞, `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞K«∞ PK«iOK«∞K«∞ Ü«ÚO_»∞#∞. WO^Œ∞Ö’ Uk =ÚYº=Ú?
J#∞ „Ñ¨â◊fl Ñ¨ã≤`«#"Õ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∂q∞_çÑÖ_»∞ ~°∞z
Z@∞¡O_»∞<À `≥Å∞ã¨∞H˘x#"å_»∞ ~°∞z K«∂K«∞@ =∂#∞<å?
=∂q∞_çÑÖ_»∞ Éèí∞lOz#"å_»∞ ~°∞z `≥eÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞<å?
ˆH=Å"≥ÚHõ K˘Ñ¨Ê^ŒO@∞ „Ñ¨â◊fl J~°∞˚#∞_»∞ "Õã≤<å _»xÑ≤OK«∞#∞.
J~°∞˚#∞_»∞ #~°∞Å‰õΩ „Ñüxkè. #~°∞ÅÖ’ qÑ¨s`« "åºYº KÕÜ«Ú
"å~°∞O^Œ∞~°∞. J\˜ì"åiH˜ ‰õÄ_» ã¨=∂^è•#=Ú `≥eÜ«∞=Öˇ#x
J~°∞˚#∞ _»@∞¡ „Ñ¨tflOz#@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞.
ÃÑ· L^•Ç¨Ï~°}Ö’ =∂q∞_çÑÖ_»∞ Éèí∞lOK«∞@ PK«~°
}=Ú (Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú). Éèí∞lOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ =∂q∞_çÑÖ_»∞ ~°∞z
Z@∞¡O_»∞<À `≥Å∞Ü«Ú@ *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú. Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú ÖËx *Ï˝#
Ü≥∂QÆ=Ú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ÅˆH =ÚO^Œ∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú `≥Å∞Ñ¨
|_ç#k. J@∞ÃÑ·# *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. ÑÖ_»∞ Éè∞í lOz#
"åxH˜ ~°∞z*Ï˝# "≥∞@∞¡#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. ~°∞z *Ï˝#=Ú Hõey, ÑÖ_»∞
Éèí∞lOÑ¨xKÀ P *Ï˝#=Ú J#∞Éèí"≥·Hõ *Ï˝#=Ú HÍHõ, =∂#ã≤Hõ=Ú
QÆ<Õ Ü«ÚO_çáÈ=Ù#∞. ÃÑ· HÍ~°}=Ú# Hõ~‡° Ü≥∂QÆ"∞Õ „âıÜ∞« ã¨¯~°=∞x
^≥·==Ú w`«Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ Ñ¨Å∞‰õΩK«∞O_»∞#∞. PK«iOK«∞K«∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ ã¨∞ÅÉè=í Ú. `≥Å∞ã¨∞H˘#∞"å_»∞ PK«iOK«∞@ =∂x
~ÚOHõ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#x „ÉèÏOuÑ¨_»∞@ „Éèí+¨ì`«#∞
HõeyOK«∞#∞.
20 w`ÀÑ¨x+¨`ü
`≥eã≤#O`«"Õ∞~° PK«iOK«∞@ J=ã¨~°=Ú. "≥Ú`«Î=Ú

`≥eã≤# "≥#∞Hõ PK«iO`«∞ ##∞"å_»∞ =¸~°∞ö_»∞. `≥eã≤#k
PK«iOK«∞K«∞O_»QÆ =∞iH˘O`« `≥eÜ«Ú@ Ü«ÚO_»∞#∞. QÍex
Ñ‘Å∞ÛK«∞ =^ŒÅ∞K«∞ #∞O_»=Öˇ#∞ QÍx, ~ÀA "≥Ú`«Î=Ú#
H˘Hõ¯=∂~°∞ Ñ‘eÛ, XHõ¯=∂~°∞ =^ŒÅ∞@ ™ê^èºŒ =∂? pHõ\Ö˜ ’ z#fl
nÑ¨=Ú XHõ\˜ Ô~O_»_»∞QÆ∞Å "Õ∞~° ^•i K«∂Ñ¨Ù#∞. XHõ "≥∞ÿÅ∞
^Œ∂~°=Ú D z#fl nÑ¨=Ú`À Z@∞¡ „Ñ¨Ü«∂}=Ú KÕÜ«∞QÆÅ#∞
J#∞H˘#∞"å_»∞ =¸~°∞ö_»∞. nÑ¨=Ú K«∂Ñ¨Ù#O`«"Õ∞~° #_»z#KÀ
=∞i Ô~O_»_»∞QÆ∞Å =∂~°æ=Ú Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. ˆH=Å =∂Ö’zOK«∞
"åxH˜ #_»Hõ ™êQÆ^Œ∞. z#fl nÑ¨Ñ¨Ù HÍOu`À ÃÑ^ŒÌ J_»qx ‰õÄ_»
^•@=K«∞Û#∞. Ju z#flkÜ≥∞ÿ # <å=`À ÃÑ^ŒÌ #kx ^•@=K«∞Û#∞.
PK«~°} =Å# *Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. J#∞Éèí"≥·Hõ
*Ï˝#=Ú #∞O_ç =∞iH˘O`« PK«~} ° , =∞iH˘O`« *Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞
K«∞O_»∞#∞. J@∞¡HÍHõ g∞# "Õ∞+¨=ÚÅ∞ ÖˇH˜¯OK«∞K«∞ K«uH˜Å
Ñ¨_»∞"åxH˜ *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú ÖË^Œ∞. Hõ~°‡„Éèí+¨ì`« =Å# rq`«=Ú
‰õÄ_» K≥_»∞#∞.
PK«iOK«∞K«∞ ™êQÆ∞"åxH˜ *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞.
Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú# Hõ~å‡K«~}
° =Ú#‰õΩ ^≥=· =Ú <åÅ∞QÆ∞ ã¨∂„`«=ÚÅ
xzÛ<å_»∞. Jq =~°∞ã¨QÍ ~Ú@∞¡#flq.
1. h‰õΩ Hõ~°‡ x~°fiiÎOK«∞ JkèHÍ~°=Ú#flk.
2. Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ h HõkèHÍ~°=Ú ÖË^Œ∞. HÍ=Ù#
21
Ñ¶¨Å=ÚÅ HÍtOK«∞K«∞ Hõ~°‡=Ú x~°fiiÎOK«∞@ =Å^Œ∞.

Hõ~°‡=Ú xëê¯=∞"Õ∞ HÍ=Öˇ#∞.
3. Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï}=Ú# =„Hõ=∂~°æ=ÚÅ ##∞ãïOÑ¨‰õΩ=Ú.
J@∞¡ KÕã≤#KÀ Hõ~°‡ x#∞fl |OkèOK«QÆÅ^Œ∞.
4. Ñ¶ë`«=∂tOÑ¨Hõ, =„Hõ`« ÖËHõ Hõ~°Î=ºHõ~°‡#∞ x~°fiiÎOK«∞
#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¶e¨ `«=ÚÅ∞ ™ê=∂#º=ÚQÆ, "≥É· =íè =ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
"≥·Éèí==Ú, â’Éèí#=ÚÅ‰õΩ PHõi¬OÑ¨|_»Hõ Hõ~°Î=ºHõ~°‡
Ü«∞O^Œ∞ H˘#™êQÆ∞=Ú.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ <åK«iOK«∞ "åxH˜ Hõ~å‡K«~°}=Ú ã¨∞Y=Ú
xK«∞Û#∞. PK«~°}Ü«∞O^Õ ã¨∞Y=Ú#fl^Œx, Ñ¶ë`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
HÍ^Œx `≥eÜ«Ú#∞. J\Ï¡Ki« OK«∞ "å~°∞ *Ï˝#Ü≥∂QÆ=Ú# `≥eÑ≤#
ÑÖ„_≥O_»∞ Hõ~‡° Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ PK«iOK«∞ ã¨=∞~°`÷ #« ∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
PK«~°}=Ú# Ñ¨~°Ç≤Ï`«=Ú "≥∞O_≥·, ã¨fiÇ≤Ï`«=Ú =∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_»∞
K«∞O_»∞#∞. PK«~°}Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨q„`«`« ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞#∞O_»∞QÆ, ~åQÆ
^Õfi+¨=ÚÅ∞ ÖËx PK«~°} ã≤kúOK«∞#∞. JkÜÕ∞ ã¨<åflºã¨=∞x
=ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# ^≥·==Ú `≥eÑ≤<å_»∞. *Ï˝#=Ú, PK«~°}=Ú,
ã¨=∞#fi~ÚOÑ¨|_ç#Ñ¨Ù_»∞ U~°Ê_»∞ "≥~· åQÆº=Ú HÍ~°}=ÚQÆ r=Ù_»∞
á⁄O^Œ∞ ã≤÷~°`«ÜÕ∞ ™êOYº=Ú. JkÜÕ∞ Ü≥∂QÆã≤÷u.
22 w`ÀÑ¨x+¨`ü
™êOYº=Ú – Ü≥∂QÆ=Ú
Ü«∞`åûOMˇ·ºó „áêÑ¨º`Õ ™ê÷#O `«^ÀºÔQ· ~°Ñ≤ QÆ=∞º`Õ I
UHõO ™êOYºO K« Ü≥∂QÆO K« Ü«∞ó Ñ¨â◊ºu ã¨ Ñ¨â◊ºu II 5
*Ï˝#Ü≥∂QÆ∞ÅKÕ á⁄O^Œ|_»∞ QÆ=∞º"Õ∞ Hõ~‡° Ü≥∂QÆ=Ú KÕ`#« ∞
á⁄O^Œ|_»∞K«∞#flk. Hõ~‡° *Ï˝#=ÚÅ∞ ~Ô O_ç\x˜ XHõ\Q˜ Æ K«∂K«∞"å_Õ
`≥eã≤#"å_»∞.
Uq∞ KÕÜ«∞=Öˇ<À, Z@∞¡ KÕÜ«∞=Öˇ<À `≥eã≤ Hõ~°‡=Ú#∞
KÕÜ«Ú@ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú #∞O_ç r=ÙxH˜ q=ÚH˜Î HõeyOK«∞#∞.
q=ÚH˜Î Hõey# `«~°∞"å`« ‰õÄ_» Hõ~å‡K«~°}"Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
PK«~} ° "Õ∞ P#O^Œ=∞Ü«∞"≥∞ÿ xÅK«∞#∞. JÑ¨Ù_»∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞#k
k=ºHõ~°‡ Ü«∞x Ñ≤Å∞=|_»∞#∞. =∞Ç¨`«∞‡ ÅO^Œ~°∞#∞ k=º
Hõ~°‡=Ú<Õ x~°fiiÎOK«∞ #∞O^Œ∞~°∞. "åiH˜ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞.
PK«~°}=∞O^Œe P#O^Œ"Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. Ñ¶ë`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
"åi HÍã¨HÎ˜ Ü«ÚO_»^∞Œ . ^Õxx QÆ∂iÛ ~åQÆ=Ú QÍx, ^Õfi+¨=ÚQÍx
Ü«ÚO_»^Œ∞. `«@ã¨÷ ã≤÷u Ü«∞O^Œ∞O_ç `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ# Hõ~°‡#∞
23
^è~Œ ‡° =∂^è•~°=ÚQÆ x~°fiiÎO`«∞~°∞. W\˜ì `«@ã¨ã÷ u÷≤ =t+¨,ª JQÆ™êÎºk

=∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ x~°fiiÎOz K«∂Ñ≤i. WkÜÕ∞ x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨=Ú.
^≥=· =Ú w`«Ü∞« O^Œe ~Ô O_»= J^è•ºÜ«∞=Ú# |∞kúx P„â◊
~ÚOÑ¨=∞x `≥eÃÑ#∞. =¸_»= J^è•ºÜ«∞=Ú# Hõ~°‡ =∂K«iOÑ¨
=∞x `≥eÃÑ#∞. <åÅæ= J^è•ºÜ«∞=Ú# Hõ~å‡K«~°}=Ú `åºQÆ
ã¨∂ÊùixÎ HõeyOz, Ñ¨~Ç° Ï≤ `« Ü«∞[˝=ÚÅ<≥@∞¡ x~°fiiÎOÑ¨ KÕÜÚ « <À
`≥eÃÑ#∞. `«^Œ#∞QÆ∞}=∞QÆ∞ *Ï˝# "≥∞@¡|∞ƒ<À `≥eÃÑ#∞. S^Œ=
J^è•ºÜ«∞=Ú# `«@ã¨ã÷ u÷≤ x KÕ~∞° @ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. D ™Èáê#
=ÚÅ#∞ ~Ú>Ë¡ Jkè~ÀÇ≤ÏOK«∞@ =Å# „áêÑÖzHõ |O^èŒ=ÚÅ∞
`«ÑÊ¨ Hõ `˘Å∞QÆQÅÆ =Ù. ÉèQí =Æ næ`« Ü«∞O^Œe J^è•ºÜ«∞=Ú ÅxflÜ«Ú
~Ú\Á¡Hõ P~ÀÇ¨Ï} „Hõ=∞=Ú#∞ HõeyÜ«Ú#flq. Ü≥∂QÆ =∞#QÆ
„Hõ=∞=ÚQÆ ~ÚO^Œe ™Èáê#=ÚÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOK«∞@ÜÕ∞.
"≥Ú^Œ@ |∞kúx „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú QÍqOK«∞H˘x, KÕÜ∞« ^ŒÅz#
Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜÚ « @ HÍHõ, KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜÚ « @ <Õ~fi°
=Öˇ#∞. KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞#flÑ¨Ù_»∞ Ñ¶ë`«=ÚÅ
<åtOK«∞@, Ñ¶ë`«=ÚÅ H˘~°ÔH· =„Hõ`«Å <å„â◊~ÚOK«∞@, Hõ~°‡
Ñ¶¨Å=ÚÅ‰õΩ ~åQÆ=Ú HÍ~°}=ÚQÆ ÖÁOQÆ∞@ qãï˚OK«=Öˇ#∞.
J@∞¡ KÕÜÚ « Hõ~å‡K«~}° =Ú â◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ `åºQÆÑÙ¨ f~°=ÚÅ∞ KÕ~∞° #∞.
JÑ¨Ù_Õ „^Œ"åºk ^•fi^Œâ◊ Ü«∞[˝=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞ ™ê=∞~°÷º=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. J@∞¡ Hõ~°‡Ü«∞O ^Œ∞fÎ~°∞‚_≥·#"å_»∞ `«@ã¨÷ ã≤÷ux KÕi
ã¨<åflºã≤ Ü«∞QÆ∞#∞. WkÜ≥ÚHõ =ÚYº=∞QÆ∞ „Hõ=∞=Ú. `Àz#k
`Àz#@∞¡ KÕÜÚ « @QÍHõ, ÃÑ· „Hõ=∞=Ú ##∞ãïOz Ü«ÚO_»=Öˇ#∞.
24 w`ÀÑ¨x+¨`ü
=Úx – =∞##=Ú – |„Ç¨Ï‡=Ú

ã¨<åflºã¨ã¨∞Î =∞Ç¨ÉÏÇ¨ÏŸ ^Œ∞óY =∂Ñ¨ÙÎ =∞Ü≥∂QÆ`«ó I
Ü≥∂QÆÜ«ÚHÀÎ =Úx „~°ƒÇ¨Ï‡ # zˆ~}ÏkèQÆK«Ûùu II 6
Q˘Ñ¨Ê ÉÏÇ¨ï=ÙÅ∞QÆÅ F J~°∞˚<å! Hõ~°‡ ã¨<åflºã¨=Ú Hõ~°‡
Ü≥∂QÆ=Ú ÖË‰õΩO_» á⁄O^Œ∞@ ^Œ∞óY=Ú HõeyOK«∞#∞. Hõ~°‡
Ü≥∂QÆ=Ú`À ‰õÄ_ç# =∞##jÅ∞_»∞ j„Ñ¶¨∞=ÚQÆ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
KÕ~°∞K«∞<åfl_»∞.
ã¨<åflºã¨ =∞#∞ ¿Ñ~° Ñ¨x=∂#∞@, Ñ¨x `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@
„Éèí+¨ì`«fi=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞. Ñ¨x ^˘OQÆÖË HÍëêÜ«∞=Ú ^èŒiOz
HõÑ¨@ ã¨<åflºã¨∞Öˇ· u~°∞QÆ∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞. x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞
(HÍëêÜ«∞=Ú ^èiŒ Oz Ü«Ú#fl"å~°∞) D HõÑ@ ¨ ã¨<åflºã¨∞Å HÍ~°}
=ÚQÆ, XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ J#∞=∂xOÑ¨|_»∞^Œ∞~°∞. =∞# ^Õâ◊=Ú#
aK«ÛQÍO„_»O^Œ~°∞ HÍëêÜ«∞"Õ∞ ^èŒiOz u~°∞QÆ∞K«∂ LO^Œ∞~°∞.
JO^Œ∞ x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ ã¨``« =« Ú ^≥=· ã¨‡~°}=Ú KÕÜÚ
« K«∞
25
#∞O^Œ∞~°∞. "åi LKåÛù fiã¨, xâß≈fiã¨ÅÜ«∞O^Œ∞ k=ºã¨‡~°}"Õ∞

™êQÆ∞K«∞#∞O_»∞#∞. J\˜ì"å~°∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú#‰õΩ „áê^è•#ºg∞Ü«∞Hõ
^≥=· "Õ∞ „Ñ¨^•è #=ÚQÆ, P^è•~°=ÚQÆ =∞##=Ú KÕÜÚ « K«∞ =Úx=Öˇ
rqOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. "åi ãÖ™ê¯~°=Ú# „áêÑÖzHõ PHõ~°¬}Å∞
*ÏiáÈ=Ù@KÕ "å~°∞ ˆH=Å=Ú ^≥·=ã¨‡~°} KÕÜ«ÚK«∞, ^˘iH˜#k
Éè∞í lOK«∞K«∞, x^Œ∞~°=zÛ#Ñ¨Ù_»∞ <ÕÅÃÑ· x„kOK«∞K«∞, #n `«\ÏHõ
=ÚÅ ™êfl#=ÚÅ∞ QÍqOK«∞K«∞, QÆ$Ç¨Ï=ÚÅO^Œ∞ HÍHõ „Ñ¨Hõ$u
Ü«∞O^Õ rqOK«∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞. „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# ã¨#flºã≤Oz rqOK«∞@
ã¨∞ÅÉèí=Ú HÍ^Œ∞. ^ÕÇ¨Ï„ÉèÏOu, ^ÕÇ¨=ã¨~°=ÚÅ∞ ÖËx"åˆ~ J@∞¡
rqO`«∞~°∞. J\˜"ì å~°∞ Q“~°qOÑ¨^yŒ #"å~°∞. HÍx J@∞¡ rqOK«∞@
Hõ+¨ì=Ú Jx ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. Hõ+¨ì =∞#QÆ J™ê^èŒº=∞x
HÍ^Œ∞. HÍx Jk ™ê^èŒºÑ¨_ç#"å~°∞ H˘O^Œˆ~ Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
Hõ+¨ì`«~°=∞QÆ∞ P =∂~°æ=ÚHõ#fl =ÚO^Œ∞ `≥Å∞Ñ¨|_ç# Hõ~°‡
*Ï˝# Ü≥∂QÆ=ÚÅ ^•fi~å j„Ñ¶¨∞=ÚQÆ ^≥·==Ú#∞ KÕ~°=K«∞Û#x
^≥·="Õ∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. |∞kúÜ≥∂QÆ=Ú`À Hõ~°Î=º=ÚÅ#∞
x~°fiiÎOK«∞K«∞ k=ºã¨‡~°} Ü«∞O^Œ∞O_»∞@ "Õ∞Åx `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl_»∞. J#QÍ âßfiã¨Ü∞« O^Œ∞ ã¨‡~°} ™êQÆ∞K«∞O_»Q,Æ Hõ~=Î° º=Ú
Åxfl\˜x L^•ã‘# `«`À x~°fiiÎOK«∞K«∞ #∞O_»∞@. z`«=Î Ú t=Ùx
ÃÑ·#, KÕ`«∞Å∞ „Ñ¨ÑÖK«=ÚÖ’ #∞OK«∞@ ‰õÄ_» ã¨<åflºã¨"Õ∞ Jx
Hõ$+¨µ‚x =∞`«=Ú. =tëêªk „|Ç¨Ï‡~°∞¬Å∞ J\Ï¡K«iOz#"åˆ~.
[#HÍk ~å[~°∞¬Å∞ ‰õÄ_» J\Ï¡K«iOz# "åˆ~.
ã¨<åflºã¨ =∞#QÆ ã¨=∞ºH± <åºã¨=Ú. J#QÆ X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ∞
26 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÖËx ã¨‡~°}. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ '™È-Ç¨ÏO— â◊|Ì ~°∂Ñ¨=Ú# =ã≤Oz

Ü«Ú#fl ^≥=· =Ú#O^Œ∞ |∞kúx xeÑ≤ ^≥#· Ok# HÍ~°º „Hõ=∞=ÚÅ#∞
Ü«∞^ä•ÖÏÑ¨=ÚQÆ x~°fiiÎOK«∞"å_»∞ ‰õÄ_» ã¨<åflºã≤Ü∞Õ . ã¨~°à◊=∞QÆ∞
=∂~°æ=ÚO_»QÆ ^Œ∞óYÑ¨Ói`«=∞QÆ∞ =∂~°æ"Õ∞Å? r=ÙÅÖ’x ~°[ã¨Î
=∞ã¨∞ûÅ∞ "åi <≥Ñ¨C_»∞#∞ „Ñ¨ÑÖK«=ÚÖ’xH˜ <≥@∞ìK«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. ÅaèOz#k Éè∞í lOK«∞@, U „Ñ¨^âÕ =◊ Ú# <≥#· #∞
x„kOK« QÆÅ∞QÆ∞@, ZÑ¨C_»∞#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú# ã¨‡~°}Ü«∞O^Õ
Ü«ÚO_»∞@, ^ÕÇ¨aè=∂#=Ú ÖË‰õΩO_»∞@, ^ÕÇ≤ÏÜ≥ÿ∞# r=Ù#‰õΩ
^Œ∞óYHõ~=° Ú. ^ÕÇÏ¨ =Ú`À Ñ¨x KÕ~ÚOK«∞K«∞, |∞kú`À ^≥=· ã¨‡~°}
Ü«∞O^Œ∞O_»∞@ ã¨∞ÅÉèí=Ú. W@∞¡O_»∞"å~°∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú`À KÕÜ«Ú
Ñ¨#∞Å ^•fi~å „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# z‰õΩ¯Ñ¨_Ü ç Ú
« O_»Hõ Ü«ÚO_»∞@‰õΩ
Hõ~°‡*Ï˝# ~°Ç¨Ïã¨º=ÚÅ#∞ `≥eÑ≤<å_»∞.
WK«Û\ÁHõ =ÚYº ã¨∂„`«=Ú#flk. |∞kúÜ≥∂QÆ=Ú# KÕi,
Hõ~‡° *Ï˝# Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=ÚÅ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú`À z‰õΩ¯Ñ¨_H» õ
Ü«ÚO_»∞@ =∂„`«"∞Õ Ñ¨~=° ∂=kè HÍ^Œx, =∞##=Ú [~°∞QÆ=Öˇ#x
^≥·==Ú É’kèOK«∞ K«∞<åfl_»∞. J##º =∞##=Ú =Å#<Õ r=Ù_»∞
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞. =∞##=Ú Z@∞¡ KÕÜ«∞=Öˇ#∞?
''^≥·="Õ∞ <Õ#∞QÆ #∞<åfl#x—— KÕÜ«∞=Öˇ#∞. JkÜÕ∞ ''™È-Ç¨ÏO——
J#∞ =∞O„`«=Ú. 'ã¨Ç¨Ï— J#QÆ J`«_»∞. 'JÇ¨ÏO— J#QÆ <Õ#∞.
''J`«_Õ <Õ#∞—— Jx Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú Ñ¶∞¨ ’+≤OK«∞K«∞#flk. ^•xÜ«∞O^Œ∞
ã≤~÷ Ñ° _¨ ∞» @ ã¨<åflºã¨=Ú. J@∞¡ x~°O`«~=° Ú <åºã¨ÑÓ¨ ~°fiHõ =∞##=Ú
Z=x Ü«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞<À J`«_Õ =Úx. J`«_»∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
Jz~°HÍÅ=Ú# KÕ~°QÆÅ_»∞.
27
™Èáê#=ÚÅ∞ – Ü≥∂QÆ=Ú
Ü≥∂QÆÜ«ÚHÀÎ qâ◊√^•ú`å‡ ql`å`å‡ l`ÕO„kÜ«∞ó I
ã¨~°fiÉèí∂`å`«‡ Éèí∂`å`å‡ ‰õΩ~°fi#flÑ≤ # eÑ¨º`Õ II 7
Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥·#"å_»∞ Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú QÆÅ
"å_»Q∞Æ #∞. =∞<ÀqHÍ~°=ÚÅ#∞ [~ÚOz# "å_»Q∞Æ #∞. WO„kÜ«∞
=ÚÅ#∞ [~ÚOz# "å_»QÆ∞#∞. ã¨=∞ã¨Î „áê}˜HÀ\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞
XˆH P`«‡ Ü«Ú#fl^Œx `≥eã≤#"å_»∞. W\˜ì *Ï˝#=Ú QÆÅ"å_»∞
Ñ¨#∞ÖÏK«iOK«∞ K«∞#flÑ¨C_»∞ QÆ∂_» |O^èŒ=Ú# Ñ¨_»_»∞.
Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ _»#QÆ qK«Hõ∆} (|∞kú)`À xëê¯=∞=ÚQÆ
Hõ~°Î=º=ÚÅ <åK«iOK«∞K«∞, `åºQÆx~°u`À rqOK«∞K«∞ #∞O_»∞
"å_»x =ÚO^Œ∞ J^è•ºÜ«∞=Ú ÅO^Œe ™ê~åOâ◊=Ú „QÆÇÏ≤ Oz#KÀ
`≥eÜ«Ú#∞. J\˜ì"å_»∞ ~ÚO„kÜ«∞ qxÜ≥∂QÆ=Ú qK«Hõ∆}`À
QÍqOK«∞#∞. HÍ=Ù# l`ÕO„kÜ«Ú _»QÆ∞#∞. WO„kÜ«∞ "åºáê~°
=ÚÅ∞ â◊q∞Oz#Ñ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞#‰õΩ Ñ¨Ó~°‚=∞QÆ∞ [Ü«∞"Õ∞
ÅaèOK«∞#∞. J\˜ì =∞#ã¨∞ HÍ=∞|^Œ=ú Ú HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ, |∞kúÜ∞« #∞
"≥Å∞QÆ∞#∞ „ÑüaOaOÑ¨*Ü Ë Ú
« K«∞ Ñ¨Ó~°K
‚ O« „^Œ∞x=Öˇ Ü«ÚO_»∞#∞.
28 w`ÀÑ¨x+¨`ü
HÍ=∞=Ú q∞ug∞i#Ñ¨Ù_Õ =∞#ã¨∞#‰õΩ ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æ Å∞O_»∞#∞.

HÍ=∞=Ú qK«H} ∆õ ‰õΩ Ö’#∞QÆ Ñ¨xKÕÜÚ
« K«∞O_»∞@ =Å# =∞#ã¨∞
#‰õΩ ã≤~÷ =° Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. qHÍ~°=ÚÅ∞ K≥O^ŒHõ Ü«ÚO_»∞#∞. J\ì̃
"åxx 'ql`å`«∞‡—_»x ^≥·==Ú ãÖÉ’kèOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
x~°‡Å=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞ Hõey#"åxH˜ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú qâ◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ
Ü«ÚO_»∞#∞. Ñïâ◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. Ñïâ◊√^Œ=ú ∞QÆ∞ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú,
„Ñ¨âßO`«=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û, q^èÕÜ«ÚÖˇ·# ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ QÆÅ
r=Ù_»∞ x~°fiiÎOK«∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ „Hõ=∞|^Œ=ú ÚQÆ #∞O_»∞#∞. JO^Œ∞
Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ ÖË^∞Œ . Ñ¶e¨ `«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ PHõ~} ¬° Ü«Ú ÖË^∞Œ . KÕÜÚ« @
Ü«∞O^Œ∞ =„Hõ`Ü « Ú « ÖË^∞Œ . J\˜ì "åxx Hõ~‡° Öˇ@∞¡ |OkèOK«QÅ Æ =Ù?
|OkèOK«ÖË=Ù. "åx Hõ#∞k# Hõ~å‡K«~°}=Ú P#O^Œ"Õ∞. "åx
HÍK«~°}"Õ∞ P#O^Œ=Ú. J\˜ì"å_»∞ Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_»∞.
Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥·# "å_»∞, ÉèíQÆ=`«û‡~°}=Ú# ‰õÄ_»
Ü«ÚO_»∞#x =ÚO^Œ∞ â’¡H=õ Ú# ^≥=· =Ú `≥eÑ≤<å_»∞. ÃÑ· `≥eÑ≤#
xÜ«∞=∞=ÚÅ‰õΩ =∞##=Ú ‰õÄ_» `À_≥#· KÀ Jxfl r=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞
`«# Ü«∞O^Œ∞#fl"å_Õ Ü«Ú<åfl_»x `≥eÜ«Ú#∞. Wk XHõ K«Hõ¯x
™Èáê#„Hõ=∞=Ú.
1. qK«Hõ∆} WO„kÜ«∞=ÚÅ l`ÕO„kÜ«Ú_»∞
x|^Œú`«
2. xëê¯=∞ Hõ~°‡ =∞#ã¨∞ „Ñ¨âßO`«`« ql`å`«‡
K≥O^Œ∞@
29
3. Ü«∞*Ï˝~°÷ =∞#ã¨∞ x~°‡Å qâ◊√^•ú`«‡

Hõ~°‡ =∞QÆ∞@
4. ã¨<åflºã¨=Ú ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ∞ Ü≥∂QÆ=Ú
=∞#ã¨∞û q_»K«∞@
5. =∞##=Ú Jxflr=ÙÅÜ«∞O^Œe =ÚHõÎã≤÷u.
P`«‡#∞ ^Œi≈OK«∞@
J^è•ºÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œe ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ Ñ¨Óã¨ÔHH˜¯Oz
#@∞¡QÆ J=∞~°∞ÛH˘#∞K«∞, J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞H˘#∞K«∞ „â◊^•úà◊√=QÆ∞
P`«‡ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ=Öˇ#∞.
x`«º=Ú ÉèíQÆ=`«û‡~°}=Ú #O^Œ∞O_»∞"å_Õ (=∞##=Ú
KÕÜ«Ú"å_≥) =Úx Ü«∞x `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. J@∞¡ ã¨‡~°}=Ú
KÕÜ«Ú@=Å# Jxfl\˜Ü«∞O^Œ∞ =¸Å=ÚQÆ #∞#fl „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
á⁄O^ŒQÅ Æ _»x ‰õÄ_» `≥Å∞Ñ¨|_»∞K«∞#flk. J#QÍ Jxfl\˜ Ü«∞O^Œe
^≥=· =Ú ^Œi≈Oz#"å_»∞ =∞##=Ú Ñ¶e¨ OK«x"å_Õ Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞.
=∞##=Ú [~°∞QÆ∞@‰õΩ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ <≥·~°‡Åº=Ú, =∞<À„Ñ¨âßO`«`«
P^è•~°"≥∞ÿ Ü«Ú#flq. =∞<À„Ñ¨âßO`«`«‰õΩ HÍ=∞=Ú ÖËx Hõ~°Î=º
Hõ~‡° , qK«H}
∆õ P^è•~°=ÚÖˇ· Ü«Ú#flq. W@∞Hõg∞^Œ ~Ú@∞Hõ ¿ÑiÛ
~ÚÅ∞¡ Hõ\˜ì#@∞¡, D =~°∞ã¨ „Hõ=∞=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz J\Ï¡K«iOz
Ñ¨Ù~ÀQÆu K≥O^Œ=Öˇ<Õ QÍx, =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. ã¨~åãïQÆ
JO^Œi P`«‡ÅÜ«∞O^Œ∞ =ã≤OzÜ«Ú#fl ^≥·==Ú#∞ K«∂K«∞@
gÅ∞Ñ¨_^» ∞Œ . ''qâ◊fiO q+¨µó‚ —— Jx Ñ¨Å∞‰õΩ@ ã¨∞ÅÉè"í ∞Õ . `≥eÜ«Ú@
„â◊^•úà◊√=Ù#‰õΩ =∂„`«"Õ∞ J#∞Éèí"≥·Hõ=Ú.
30 w`ÀÑ¨x+¨`ü
QÆ=∞xHõ† ™êH˜∆`«fi=Ú
<≥·= HÕz `«¯~Àg∞u Ü«ÚHÀÎ =∞<Õº`« `«`«Îfiq`ü I
Ñ¨â◊º<£ â◊$}fi<£ l„Ñ¶¨∞ #flâ◊fl<£ QÆK«Ûù<£ ã¨fiÑ¨<£ â◊fiã¨<£ II 8
„Ñ¨ÅÑ¨<£ qã¨$[<£ QÆ$Ç¨Ï‚ #∞flx‡+¨ xflq∞+¨ #flÑ≤ I
WO„kÜ«∂}©O„kÜ«∂ˆ~÷+¨µ =~°ÎO`« Wu ^è•~°Ü«∞<£ II 9
Ñ¨~`° `« fiÎ« =Ú`À Ü≥∂QÆÜÚ
« ‰õΩ_Î #·≥ `«`fiÎ« "Õ`Î« K«∂K«∞K«∞#fl#∞,
q#∞K«∞#fl#∞, `å‰õΩK«∞#fl#∞, "åã¨# K«∂K«∞K«∞#fl#∞, u#∞
K«∞#fl#∞, #_»K«∞K«∞#fl#∞, x^Œ∞iOK«∞K«∞#fl#∞, âßfiã¨#∞ x~°fi
iÎOK«∞ K«∞#flÑ¨Ù_»∞#∞, =∂\Ï¡_∞» K«∞#fl#∞, q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ „QÆÇÏ≤ OK«∞
K«∞#flÑ¨Ù_»∞#∞, Hõà◊§#∞ `≥~°z##∞, =¸ã≤##∞, D ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞
™êH©∆Éèí∂`«∞_»∞QÆ QÆ=∞xOK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞ QÍx, `å<Õ KÕÜ«Ú
K«∞<åfl_»x ÉèÏqOÑ¨_»∞.
ÃÑ· q^è=Œ ÚQÆ #∞O_»∞@ <˘Hõ qz„`«=Ú. HÍx Ñ¨~`° `« fiÎ« =Ú
<å„â◊~ÚOz# "åxH˜, Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥·# "åxH˜ ~Úk ã¨`«º=Ú.
Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥·#"å_»∞ `«# â◊s~°=Ú#∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞,
31
=∞#ã¨∞#∞ `«#Hõ#fl "Õ~°∞QÆ QÆ=∞xOK«∞#∞. J`«xH˜ =∞#ã¨∞,

~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, â◊s~°=Ú XHõ "åÇ¨Ï#=Ú =O\˜q. ÉÏÇ¨Ïº
„Ñ¨ÑÖK«=Ú# Ñ¨xKÕÜ«Ú#Ñ¨Ù_»∞ â◊s~°=Ú #`«_»∞ "åÇ¨Ï#=ÚQÆ
"å_»∞#∞. P=â◊ºHõ`« ÖË#Ñ¨Ù_»∞ ^•xÜ«∞O^Œ∞O_»Hõ, `«#Ü«∞O^Œ∞
`å #∞O_»∞#∞.
`«#Ü«∞O^Œ∞ `å#∞#fl Ü≥∂yH˜ `«# â◊s~å=ã¨~=° Ú ÅxflÜ«Ú
`«#=xÑ≤OK«=Ù. Jq „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}=ÚÅ =Å# U~°Ê_ç#=x, P
QÆ∞}=ÚÖË ÑÖÉèí∂`«=ÚÅ`À ~°∂Ñ¨ÙQÆ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl=x `≥eã≤
Ü«ÚO_»∞#∞. Jk Hõ∆~°=∞x, `å #Hõ∆~°∞_»x `≥eã≤ Ü«ÚO_»∞#∞.
`å#∞ P`«‡Ü«∞x, `«# Z~°∞Hõ |∞kúÜ«∞x, P`«‡–|∞kúQÆ `å
#∞<åfl_»x, =∞#ã¨∞û, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, ^ÕÇÏ¨ =Ú ^•fi~å |Ç≤Ï~°`æ ∞«
_»Q∞Æ K«∞<åfl_»x, `«# ^ÕÇÏ¨ =Ú ~°HÎõ =∂O™ê^Œ∞Å∞ Hõey Ü«Ú#fl^Œx
`≥eã≤Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì"åxH˜ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ==ÚO_»^Œ∞. P`«‡
ÉèÏ=#ÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, =∞# H˘Hõ QÆ∞é]=Ú (ZH˜¯ u~°∞QÆ∞@‰õΩ)
L#fl^Œ#∞H˘#∞_»∞. QÆ∞é]=Ú <≥H¯˜ ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz,
J@∞ÃÑ·# QÆ∞é]=Ú#∞ ky =∞#=Ú =∞# QÆ$Ç¨Ï=Ú# #∞O^Œ∞=Ú.
QÆ∞é]=Ú K«∂K«∞K«∞#fl#∞, q#∞K«∞#fl#∞, `å‰õΩK«∞#fl#∞, "åã¨#
K«∂K«∞K«∞#fl#∞, u#∞K«∞#fl#∞, Hõ^ŒÅ∞K«∞#fl#∞, TÑ≤i Ñ‘eÛ
q_»K∞« K«∞#fl#∞, HõO_»∞¡ `≥~Ü
° Ú
« K«∞ =¸Ü«ÚK«∞#fl#∞ ™êH©É∆ ∂íè `«∞
Å"≥∞ÿ K«∂`«∞=Ú QÍx Jq Ü«∞xflÜ«Ú =∞#=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl
=∞#∞H˘#=Ú QÆ^•! =∞# "åÇ¨Ï#=Ú =∞#Hõ#fl "Õ~°x =∞#‰õΩ
32 w`ÀÑ¨x+¨`ü
`≥eÜ«Ú#∞. "åÇ¨Ï#Ñ¨Ù KÕ+¨ìÅ∞ =∞# KÕ+¨ìÅ∞ HÍ^Œx =∞#‰õΩ

`≥eÜ«Ú#∞. J^Õ q^è=Œ ÚQÆ Ü≥∂QÆÜÚ « ‰õΩ_Î ∞» `å #Hõ~∆ ∞° _»Q∞Æ P`«‡
Ü«∞x† =∞#ã¨∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, â◊s~°=Ú `«# "åÇ¨Ï#=∞x,
"åÇ¨Ï#Ñ¨Ù =∞<À ~ÚO„kÜ«∞Ñ¨Ù "åºáê~°=ÚÅ∞ `«#q HÍ=x
`≥eã≤Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì "åix Hõ~°Î$`«fi ÉèÏ=##∞ ^•\˜# "å~°x
`≥Å∞Ñ¨Ù^Œ∞~°∞. W\˜"ì åˆ~ ã¨<åflºã¨∞Å∞. "å~°∞ ™êH˜`∆ #« =Ú# #∞O^Œ∞~°∞.
ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å∞ `«=∞#∞O_ç [~°∞QÆ∞K«∞#flÑ¨Ù_»∞ ‰õÄ_» ™êH˜∆QÆ<Õ
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. `å=Ú „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Õ =∞## =∂~°æ=Ú#
Ü«∞O^Œ∞~°∞.
33
`å=∞~å‰õΩ – h\˜ aO^Œ∞=Ù

„|Ç¨Ï‡}Ïº^è•Ü«∞ Hõ~å‡}˜ ãÖQÆO `«ºHÍÎfi Hõ~Àu Ü«∞ó I
eÑ¨º`Õ # ã¨ áê¿Ñ# Ñ¨^Œ‡Ñ¨„`« q∞"åOÉèí™ê II 10
„|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊ`«=ÚQÆ, ãÖQÆ=Ú q_»z Hõ~°‡Å
<≥=Ô~·`Õ <åK«iO`«∞~À, J\˜ì"åix áêÑ¨ =∞O@^Œ∞. h\˜ÉÁ@∞¡
Zxfl Ñ¨_ç##∞, `å=∞~å‰õΩ #O@=Ù Hõ^•!
Lëê ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞OK«∞aO^Œ∞=ÙÅ∞ `å=∞~å‰õΩÅÃÑ·
Ñ¨_»∞@, P aO^Œ∞=ÙÅ∞ ã¨∂~°º~°t‡H˜ =Ú`«º=ÚÅ=Öˇ „Ñ¨HÍ
tOK«∞@ K«∂z =∞#ã¨ûO`«Ü«Ú PÇ¨¡^Œ=Ú K≥O^Œ∞#∞. J>Ë¡
„|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ ã¨=∞iÊ`«=Ú KÕã≤# =∞#ã¨∞`À Hõ~°‡ ÖÏK«iOK«∞
"å~°∞, "åx Ñ¶Å
¨ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨HÎ˜ ÖË‰Ωõ O_»∞@KÕ KÕÜÚ« Ñ¨#∞Å∞
PÇ¨¡^Œ=Ú HõeyOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞. Pã¨H˜Î Ñ¶¨Å=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
Hõey#KÀ PÇ¨¡^Œ=Ú ÖËHõáÈQÍ =∞#ã¨∞ „Ñ¨ÑÖK«=Ú# HõO@∞#∞.
h\˜ aO^Œ∞=Ù `å=∞~å‰õΩÃÑ· #∞#fl#∞, `å=∞~å‰õΩ#‰õΩ ^•xÃÑ·
Pã¨H˜Î ÖË^Œ∞. J>Ë¡ Hõ~°‡Å#∞ =∞#ã¨∞ ^•fi~å PK«iOK«∞"å_»∞
Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O ^•ã¨H˜Î ÖËHõ PK«iOz#KÀ J`«xx P Hõ~°‡Å∞
34 w`ÀÑ¨x+¨`ü
|OkèOK«=Ù. JO@#∞ ‰õÄ_» #O@=Ù. h\˜ aO^Œ∞=ÙÅ∞ „Ñü

x`«º=Ú `å=∞~å‰õΩÃÑ· ~åÅ∞K«∞ #∞O_»∞#∞. P‰õΩ#∞O_ç *ÏÅ∞
"å~°∞K«∞ áÈ=ÙK«∞#∞O_»∞#∞. D q+¨Ü«∞=Ú# `å=∞~å‰õΩ ™êH©∆
Éèí∂`«=ÚQÆ #∞O_»∞<Õ QÍx ~åeáÈ=ÙK«∞#fl aO^Œ∞=ÙÅ#∞ QÆ∂iÛ
ÉÏ^èŒÑ¨_»^Œ∞. Hõ~°‡=Ú ÅxflÜ«Ú =zÛ áÈ=Ù#"Õ. `å <å^è•~°=ÚQÆ
J<ÕHÍ<ÕHõ Hõ~°‡Å∞ =zÛ, x~°fiiÎOÑ¨|_ç áÈ=ÙK«∞#∞O_»∞#∞.
`å=∞~å‰õΩ h\˜ aO^Œ∞=ÙÅ ##∞ãïOK«#>Ë¡, Hõ~°‡Å ##∞ãïOz
|∞kú áÈ~å^Œ∞. |∞kú ##∞ãïOz =∞#ã¨∞ûO_»=Öˇ#∞. Hõ~°‡Å∞
x~°fiiÎOÑ¨|_»∞K«∞#fl#∞, |∞kúx ^≥=· =ÚÃÑ· xÅÑ≤#, Hõ~‡° Å∞ [iy
áÈ=Ù@, `å#∞ ^≥·==Ú`À #∞O_»∞@ [~°∞QÆ∞#∞. ''|∞kúó Hõ~å‡#∞
™êi}˜—— J#∞ <å#∞_ç HõÅ^Œ∞. ™ê=∂#∞ºÅ |∞kú Hõ~°‡Å ##∞ã¨
iOK«∞K«∞ áÈ=Ù#∞. JÑ¨Ù_»`_« ∞» Hõ~‡° |^Œ∞_ú Q» ∞Æ #∞. |∞kúx ^≥=· =Ú`À
*’_çOz, =∞#¿ãûO„kÜ«∞ ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ`À Hõ~°‡Å#∞ x~°fiiÎOK«∞@
=Å# P#O^Œ =ÚO_»∞#∞ QÍx |O^èŒ =ÚO_»^Œ∞.
=ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# =∞##=Ú ^•fi~å ^≥·==Ú`À ãÖ|O
^è=Œ Ú U~°Ê~°K∞« H˘#∞@ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. P |O^è=Œ Ú Ñ¨\+˜ "ª¨ ∞≥ #ÿ KÀ
x~°fiiÎOK«∞ Hõ~‡° ÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¶Ö
¨ Ïã¨HÎ˜ Ü«ÚO_»^∞Œ . ^≥=· =Ú#O ^•ã¨HÎ˜
K≥Ok# |∞kú, Ñ¶¨Å=ÚÅÜ«∞O ^•ã¨H˜Î Hõey Ü«ÚO_»^Œ∞. J\˜ì
"åxx Hõ~°‡ ÅO@=Ù.
35
Ü≥∂y – Hõ~°‡ x~°fiÇ¨Ï}=Ú

HÍÜÕ∞# =∞#™ê |∞^•úº ˆH=Öˇ· iO„kÜ≥ÿ∞ ~°Ñ≤ I
Ü≥∂y#ó Hõ~°‡ ‰õΩ~°fiOu ãÖQÆO `«ºHÍÎfi--`«‡ â◊√^ŒúÜÕ∞ II 11
P`«‡â◊√kúQÅÆ Ü≥∂QÆ∞Å∞ ãÖQÆ=Ú ÖËHõ Hõ~‡° x~°fiiÎO`«∞~°∞.
Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}=Ú â◊s~°=Ú KÕ`,« ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ KÕ`,« =∞#ã¨∞
KÕ`« x~°fiiÎOÑ¨ KÕÜÚ« K«∞#fl#∞, Ü≥∂QÆ=Ú# xÅzÜÕ∞ KÕÜÚ« ^Œ∞~°∞.
â◊s~°=Ú, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞ D =¸_çO\˜x
HõeÑ≤ ^ÕÇ¨Ï =∞O^Œ∞~°∞. ^•xx ^èŒiOz#"å_»∞ =∂#=Ù_»∞.
=∂#=Ù_»∞, J`«x ^ÕÇ¨Ï=Ú J#∞ =sæHõ~°}=Ú J=QÍÇ¨Ï#
xK«∞Û#∞. ã¨^=Œ QÍÇ¨Ï# QÆÅ =∂#=Ù_»∞ |∞kúÜ∞« O^Œ∞O_ç =∞#ã¨∞,
~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, â◊s~°=Ú#∞ `«# "åÇ¨Ï#=ÚQÆ qxÜ≥∂
yOK«∞K«∞ Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞#∞. J\Ï¡Ki« OK«∞ "å_»∞ |∞kúÜ∞« O^Œ∞
^≥·=ã¨‡~°}=Ú# #∞O_»∞@KÕ ^≥·==Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú K≥Ok
Ü«ÚO_»∞#∞. ^≥=· =Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú K≥O^Œ∞@ =Å# Hõ~‡° Å Ü«∞O^Œ∞
ãÖQÆ=Ú ÖËHõ x~°fiiÎOK«∞@ U~°Ê_»∞#∞.
36 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hˆ =Å=Ú ãÖQÆ=Ú ÖËHõ Hõ~‡° Å#∞ x~°fiiÎOK«∞@ ™ê^èºŒ =Ú

HÍ^Œ∞. |∞kú ãÖQÆ=Ú ^≥=· =Ú`À #∞#flÑ¨Ù_»∞ Hõ~‡° =Ú`À #∞O_»^∞Œ .
JO^Œ∞ÅˆH =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú #O^Œ∞ =∞##=Ú `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ ã¨‡iOK«∞K«∞ Ü«ÚO_»∞@ÜÕ∞ ~ÚK«Û@ `≥eÑ≤#
=∞##=Ú. =∞##=Ú =Å# =∂#=Ùx |∞kú ^≥=· =Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú
K≥OkÜ«ÚO_»∞#∞. J\˜ì "å_»∞ Ü≥∂QÆÜÚ « ‰õΩ_Î ∞» . Ü≥∂QÆÜÚ
« ‰õΩ_Î ∞»
„Hõ=∞=ÚQÆ l`ÕO„kÜ«Ú _»QÆ∞#x, [~ÚOÑ¨|_ç# =∞#ã¨∞ QÆÅ
"å_»QÆ∞#x, HõÅ‡+¨=ÚÅ∞ `˘Åy# "å_»QÆ∞#x, ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œe P`«‡ `«`«Îfi=Ú <≥iy# "å_»QÆ∞#x, Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞
ãÖQÆ=∞=Ú ‰õÄ_» `˘Åy# "å_»QÆ∞#x 6,7,8,9 â’¡Hõ=ÚÅO^Œ∞
`≥Å∞Ñ¨|_ç#k. áê~î°‰õΩÅ‰õΩ J^Õ q+¨Ü«∞=Ú#∞ =∞~°Å =∞~°Å
`≥eÜ«∞Ñ¨~∞° Û@ =ÚYº=Ú. 'K«ifi`« K«~fi° }=Ú— J#∞#k ™ê^è#Œ
=∂~°=æ Ú# Ju=ÚYº=Ú. `≥eã≤# ^•x<Õ =∞~°Å =∞~°Å `≥eÜ«∞
K≥Ñ¨C@ É’^èŒ# =∞QÆ∞#∞.
ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ <Õ~°Ê_»∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú Hõ~°‡ *Ï˝# Ü≥∂QÆ
=∞O^Œe ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ „Hõ=∞=ÚQÆ PK«iOK«∞>Ë. J\Ï¡Ki« OK«x
"åxH˜ D ã≤u÷ U~°Ê_»^∞Œ . D J^è•ºÜ«∞=Ú# „Ñ¨`ºÕ Hõ=ÚQÆ `≥Å∞Ñ¨
|_ç# ã¨∂„`«=Ú HÀiHõ, ^Õfi+¨=ÚÅ#∞ qãï˚OK«∞@, =∞##=Ú
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú# KÕÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞@, JO^Œi Ü«∞O^Œe Dâ◊fi~°∞x
QÆ∞iÎOK«∞@. g\˜HÍ~°}=Ú# h\˜ aO^Œ∞=ÙÅ∞ JO@x `å=∞~å‰õΩ
=Öˇ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú ÅO@x Ü≥∂y U~°Ê_»∞#∞.
37
10
<≥Â+≤ª‰õΩÅ∞
Ü«ÚHõÎó Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO `«ºHÍÎ fi âßOu =∂áÈflu <≥·+≤ªH©"£∞ I
JÜ«ÚHõÎó HÍ=∞HÍˆ~} Ñ¶¨ÖË ã¨HÀÎ x|^èŒº`Õ II 12
Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥· x+¨ªQÆ Hõ~°‡=Ú <åK«iOK«∞"å_»∞ âßOux
á⁄O^Œ∞#∞. Ü≥∂QÆÜÚ « ‰õΩ_Î ∞» HÍx"å_»∞ Hõ~‡° Ñ¶Å
¨ =ÚÅÜ«∞O ^•ã¨‰Ωõ Î
_»QÆ∞@KÕ, HÀiHõÅ ~°∂Ñ¨=Ú# |OkèOÑ¨|_»∞ K«∞<åfl_»∞.
^≥·==Ú Hõ~å‡K«~°}=Ú q+¨Ü«∞=Ú# J<ÕHõ Ñ¨~åºÜ«∞
=ÚÅ∞ qã¨∞QÆ∞, q~å=∞=Ú ÖËHõ „¿Ñ=∞`À, P^Œ~°}`À, Hõ~°∞}`À
XˆH ã¨∂„`«=Ú#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞. Wxfl=∂~°∞¡ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞
=Ú<Õ K≥ÑC¨ @Ü«∞O^Œ∞ J`«_O≥ `« Pf‡Ü«Ú_À =∞# "≥∞~°∞QÆ=Öˇ#∞.
P`«‡|O^èŒ∞=Ù Åx# ~Ú\˜ì "åˆ~. `≥eÑ≤#^Õ =∞~°Å =∞~°Å
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞, „âıÜ≥∂=∂~°æ=Ú QÆ∞~°∞Î KÕÜ«ÚK«∞ #∞O^Œ∞~°∞.
Hõ~°‡ =∞#QÆ Hõ~°Î=ºHõ~°‡. Hõ~°Î=º=Ú x~°fiiÎOK«=Åã≤#^Õ.
x~°fiiÎOÑ¨|_»‰õΩO_»∞@ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. ^ŒÑ≤ÊHõ Hõey#Ñ¨Ù_»∞ h~°∞
„`åQÆ=Åã≤#^Õ, PHõe Hõey#Ñ¨Ù_»∞ PÇ¨~°=Ú Éè∞í lOÑ¨=Åã≤#^Õ.
=∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞.
38 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Hõ~=Î° º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞@, HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛH˘#∞@ XHõ\˜

HÍ^Œ∞. ^ŒÑ≤ÊHõ Q˘#flÑ¨Ù_»∞ h~°∞ „`åQÆ∞@. PHõe Hõey#Ñ¨Ù_»∞ `«QÆ∞
=∂„`«=Ú Éèí∞lOK«∞@ Hõ~°Î=º=Ú ÅQÆ∞#∞. Jq HÀiHõÅ∞ HÍ=Ù.
Hõ~°Î=º=Ú ÖËqÜ≥∂, HÀiHõ ÖËqÜ≥∂ Z=iH˜ "å~°∞QÆ `≥Å∞ã¨∞H˘#
=K«∞Û#∞. D q+¨Ü∞« =Ú# ÃÑ^ŒÌ q^Œº ÅHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . qK«H} ∆õ
KåÅ∞#∞. qK«H} ∆õ ÖËx"åxH˜ Hõ~Î°=º=ÚÅ∞, HÀiHõÅ∞ HõÅQÍÑ¨ÙÅQÆ"∞≥ ÿ
HÀiHõÖË Hõ~Î°=º=ÚÅ∞QÆ „Éè=í ∞ Q˘Å∞Ê#∞. W\˜ì "åiH˜ LÑ¨C–HõÑC¨ ~°=Ú
XHõ¯ =∂kiQÆ<Õ QÀK«iOK«∞#∞. ¿Ñ_»–ÉˇÅ¡=Ú `Õ_® ‰õÄ_»
`≥eÜ«∞^Œ∞.
x~°fiiÎOK«=Åã≤#k Hõ~=Î° º"Õ∞ QÍx HÀiHõÅ∞ HÍ^Œ∞. Hõ~=Î° º
=ÚÅ∞ HÍx Hõ~‡° Hˆ =Å=Ú Ñ¶Å ¨ =ÚÅO ^•ã¨HÎ˜ =Å#<Õ KÕÜ∞« =Öˇ
#xÑ≤OK«∞#∞. Ñ¶¨ÖÏã¨H˜ÎÜÕ∞ HÍ=∞=Ú. HÍ=∞=Ú =Å# Ñ¶¨ÖÏã¨H˜Î
D Ô~O_»∞#∞ |eq∞QÆ JÅ∞¡H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì"åiH˜ Hõ~°Î=º
"Õ∞"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ~°Î=º=Ú#‰õΩ ™œHõ~°º=Ú J™œHõ~°º=Ú,
ÖÏÉèí=Ú #+¨ì=Ú, [Ü«∞=Ú JÑ¨[Ü«∞=Ú J#∞#q J„Ñ¨^è•#
=ÚÅ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ$Ç¨Ï=Ú#O ^≥=fiiÔH·# f„= Jã¨fiã¨÷`«
U~°Ê_ç#Ñ¨Ù_»∞ x„^•Ç¨~°=ÚÅ∞ =∂x ¿ã=KÕÜÚ « ^Œ∞~°∞. ™œHõ~º° =Ú
HÍ^Œx =∂#~°∞ Hõ^•! J>Ë¡ q"åÇ¨k ãÖ^Œ~ƒ° =ù ÚÅÖ’ ~å„u Ñ¨QÅ Æ ∞
„â◊=∞Ñ¨_∞» ^Œ∞~°∞. ™œHõ~º° =Ú HÍ^Œx =∂#~°∞ Hõ^•! ZO`« YÔ~ÛÂ##∞,
JÑ¨CÅ∞ KÕãÜ ≤ ∞ÿ≥ ##∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ K«kqO`«∞~°∞. #+¨=ì ∞x ÉèÏqOÑ¨~∞°
Hõ^•. ÉÏ^èŒº`åÜ«Ú`« HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞#Ñ¨Ù_»∞ [Ü«∂Ñ¨
[Ü«∞=ÚÅ#∞ K«∂_»~°∞ QÆ^•! "≥·^Œ∞º_»∞ B+¨^èŒ=Ú xK«∞Û@
39
Hõ~°Î=º=Ú. â◊GzH˜`«û KÕÜ«Ú@ ‰õÄ_» Hõ~°Î=º=Ú. "åºkè `«QÆ∞æ<À

`«QÆæ^À Jx ÉèÏqOK«∞K«∞ g∞# "Õ∞+¨=ÚÅ∞ ÖˇHõ¯ÃÑ@ì_»∞QÆ^•!
"åºkè x"å~°}=Ú`À ãÖ|O^è=Œ ÚÖËH,õ "åºkè x~°∂‡Å#=Ú#‰õΩ
`«#‰õΩ `≥eã≤# q^Œº#∞ qxÜ≥∂yOK«∞@ÜÕ∞ Hõ~=Î° º=Ú. Wk x+¨.ª
J~°∞˚#∞_»∞ Ü«Ú^Œú=Ú# ÔQÅ∞`«∞"≥∂ ÖË^À Jx ‰õÄ_»
ÑëH˜<å_»∞. [Ü«∂Ñ¨[Ü«∞=ÚÅ`À ãÖ|O^è=Œ Ú ÖËH,õ Hõ„∆ uÜ«Ú_»∞
^èŒ~°‡~°Hõ∆}=Ú#‰õΩ Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#x ^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨Ù
K«∞<åfl_»∞.
W@∞¡ Hõ~°Î=º=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞"å~°∞ ^≥·==Ú`À Ü«Ú‰õΩÎÖˇ·
x~°fiiÎOK«∞@=Å# âßOux ÉÁO^Œ∞K«∞<åfl~°∞. W@∞¡HÍHõ HÀiHõ
Å#∞ Ñ¶¨Å=ÚÅO ^•ã¨H˜Î`À x~°fiiÎOK«∞"å~°∞ Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎÅ∞
HÍHõáÈ=Ù@ =Å# |OkèOÑ¨|_»∞ K«∞<åfl~°∞. "åi Hõ~°‡ÖË "åix
|OkèOK«∞K«∞#flq. <≥·+≤ª‰õΩÅ∞ âßOux á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. W`«~°∞Å∞
á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° . J#QÍ Ñ¶Ö¨ Ïã¨HÎ̃ Ü«∞O^Œ∞ `«Q∞Æ Å∞H˘#Hõ Hõ~=Î° º Hõ~‡° Å
<åK«iOK«∞"åˆ~ âßOux á⁄O^≥^Œ~°∞. "å~°∞ x+¨ªQÆÅ"å~°QÆ∞@KÕ
<≥·+≤ª‰õΩÅx `≥Å∞Ñ¨|_çi.
40 w`ÀÑ¨x+¨`ü
11
=∂#ã≤Hõ ã¨<åfl ºã¨=Ú

ã¨~°fiHõ~å‡}˜ =∞#™ê ã¨#flº™êº¿ãÎ ã¨∞YO =j I
#=^•fiˆ~ Ñ¨Ùˆ~ ^ÕÇ‘Ï <≥·= ‰õΩ~°fi#fl HÍ~°Ü«∞<£ II 13
=∞#ã¨∞# ã¨<åflºã¨=Ú ã≤~÷ Ñ° _¨ #ç r=Ù_»∞ #=^•fi~°ÑÙ¨ ~°=∞QÆ∞
^ÕÇ¨Ï=∞O^Œ∞ ã¨∞Y=ÚQÆ rqOK«∞#∞. ã¨∞Y =∞`«x =â◊=Ú#
#∞O_»∞#∞. ã¨~°fiHõ~°‡Å∞ J`«x #∞O_ç x~°fiiÎOÑ¨|_»∞ K«∞#fl#∞
J`«_»∞ Hõ~°Î HÍ_»∞, HÍ~°}=Ú ‰õÄ_» HÍ_»∞.
ã¨<åflºã¨ =∞#QÆ =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^≥·==Ú
x~°fiK«# =∞OkOz<å_»∞. 1. ^Õxx HÍOH˜∆OÑ¨x"å_»∞, ^Õfi+≤OÑ¨x
"å_»∞ ã¨<åflºã≤. 2. ã¨`«`«=Ú ^≥·==Ú`À =∞## =∂~°æ=Ú#
Ü≥∂QÆÜÚ « ‰õΩ_Î #·≥ "å_»∞ ã¨<åflºã≤. ã¨<åflºã¨ nHõ∆ =Å# ~ÚO„kÜ«∞
=ÚÅ∞ xÜ«∞=∞=Ú# #∞O_»QÆÅ=Ù. =∞#ã¨∞ Ñïâ◊√^Œú=∞QÆ∞#∞.
3. ã¨<åflºã≤ ã¨~°fir=ÙÅ Ü«∞O^Œe ^≥·==Ú<Õ ^Œi≈OK«∞K«∞O_»∞#∞.
4. `«# #∞O_ç [~°∞QÆ∞K«∞#fl =∞<À ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ "åºáê~°=ÚÅ#∞
=∞##=Ú# #∞O_ç gHÕ∆ K«∞"å_»∞ ã¨<åflºã≤. 5. ^≥#· Ok# HÍ~°º=Ú
ÅxflÜ«Ú `«# =∞#ã¨∞# PÖ’K«#Å ~°∂Ñ¨=ÚQÆ =zÛ, x~°fiiÎOÑ¨
41
|_ç áÈ=ÙK«∞#fl=x „QÆÇ≤ÏOK«∞"å_»∞ ã¨<åflºã≤. J\˜ì"å_»∞ h\˜

aO^Œ∞=ÙÅKÕ JO@|_»x `å=∞~å‰õΩ=Öˇ #∞O_»∞#∞. 6. Hõ~°‡
Ñ¶Å
¨ =ÚÅ#∞ `«ºlOz#"å_»∞ ã¨<åflºã≤. =∞##=Ú`À ^≥=· Ü«Ú‰õΩÎ
_»QÆ∞@KÕ Wk ™ê^èŒºÑ¨_»∞#∞.
ÃÑ· P~°∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ r=Ùx =∞#ã¨∞# ã¨<åflºã¨=Ú
ã≤~÷ Ñ° _¨ ç Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨∞Y =∞`«x =â◊=Ú# #∞O_»∞#∞. J\˜"ì å_»∞
^ÕÇ¨Ï=Ú #O^Œ∞O_»∞@‰õΩ Z\˜ì J™œHõ~°º=ÚO_»^Œ∞. x[=Ú#
H˜\ì˜ ã¨<åflºã≤Ü∞Õ =∂#=^ÕÇÏ¨ ™œÅÉèºí =Ú, ™œHõ~º° =Ú J#∞Éè∂í u
Ñ¨~°=ÚQÆ <≥iy Ü«ÚO_»∞#∞.
ÃÑ· ã¨~fi° =Ú#∞ QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷ J~Ú##∞ x~°fiiÎOK«∞H˘# =K«∞Û#∞.
QÆ$Ç¨Ï=Ú, ãÖÑ¶¨∞=Ú, ^ÕÇ¨Ï=Ú |O^èŒ=ÚÅ∞ HÍ=Ù. „Ñü|O^èŒHõ
=ÚÅ∞ HÍ<Õ HÍ=Ù. HÍ=Ù# ã¨<åflºã¨=∞#∞ ¿Ñ~° ÉèÏ~åºÑ≤Å¡Å#∞
qãïO˚ K«∞@, =$uÎ "åºáê~°=ÚÅ#∞ =^Œe"ÕÜÚ « @, ãÖÑ¶∞¨ =Ú#
"Õ~°∞Ñ¨_ç "≥eQÆ #∞O_»=∞x ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ''=∞#™ê
ã¨#flºã¨º—— Jx Ñ¨Å∞‰õΩ@Ö’, =∞#ã¨∞# ã¨#flºã≤Oz# KåÅ∞#x,
Éè∫uHõ ã¨<åflºã¨=Ú J=ã¨~°=Ú HÍ^Œx `≥eÑ≤<å_»∞. `å #>Ë¡
PK«iOz K«∂Ñ≤<å_»∞. ~å[~°∞Å ¬ ∞, =∞Ç¨Ï~°∞Å
¬ ∞‰õÄ_» #>Ë¡ PK«iOz
~°x `≥eÑ≤<å_»∞. ãÖ™ê~°=∞^èºŒ =Ú# ‰õÄ_» ã¨<åflºã≤QÆ #∞O_»=K«∞Û
#x `≥eÑ≤<å_»∞. ''ã¨<åflºã¨∞ÅO^Œ∞ ‰õÄ_» KåÅ=∞Ok ãÖ™ê~°∞ÖË——
Jx J#∞K«∞ JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ =∂ã¨ì~ü W.ÔH. QÍ~°∞ Ñ¨Å∞‰õΩK«∞O_≥_ç
"å~°∞. =∂ã¨ì~ü W.ÔH. QÍ~°∞ ãÖ™ê~°=∞O^Œ∞ ã¨<åflºã≤QÆ Z@∞¡O_»
=K«∞Û<À rqOz K«∂Ñ≤Oz<å~°∞. ã¨<åflºã¨=Ú =∂#ã≤Hõ"Õ∞ Jx
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
42 w`ÀÑ¨x+¨`ü
12
ã¨<åfl ºã¨=Ú
# Hõ~°Î$`«fiO # Hõ~å‡}˜ Ö’Hõã¨º ã¨$[u „Ñ¨Éèí∞ó I
# Hõ~°‡Ñ¶¨ÅãÖÜ≥∂QÆO ã¨fiÉèÏ=ã¨∞Î „Ñ¨=~°Î`Õ II 14
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ r=ÙÅ‰õΩ Hõ~$Î° `«fi=Ú, Hõ~‡° =ÚÅ#∞ ã¨$lOÑ¨
ÖË^∞Œ . Hõ~$Î° `«fi=Ú, Hõ~‡° =Ú, Ñ¶Å
¨ =ÚÅO^•ã¨HÎ˜ PÜ«∞# ã¨fiÉèÏ==Ú
#∞O_ç U~°Ê_»∞K«∞#flq.
„â◊^ŒúQÆÅ "åiˆH D ã¨∞xfl`«=Ú, ã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞=Ú
J=QÍÇ¨Ï# HÍQÆÅ^Œ∞. Ñ¨~`° `« fiÎ« =Ú Hˆ =Å=Ú LO_»∞@QÆ #∞O_»∞#∞.
J`«x <å^è•~°=ÚQÆ Q˘x J<ÕHÍ<ÕHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ „Ñ¨Hõ$u
xi‡OK«∞K«∞#flk. Ñ¨~°`«`«Îfi=Ú #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# HÍÅ=Ú, „Ñ¨Hõ$u
ã¨$+≤ì ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ Je¡Hõ KÕÜÚ « K«∞ #∞O_»∞#∞. Ñ¨~`° `« fi« =Ú #∞O_ç
„Ñ¨Hõ$u â◊HÎ̃x Q˘x „uâ◊‰õΩÎÅ∞QÆ =∂i HÍÅ„Hõ=∞=Ú# r=ÙÅ #∞^Œƒù
qOÑ¨*ËÜ«Ú K«∞#flk. r=ÙÅ∞ „Ñ¨Hõ$u #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#"åˆ~ J~Ú
#Ñ¨Ê\˜H˜ "å~°∞ =ã¨∞Î`«Ç¨Ï Ñ¨~°`«`åfiOâ◊"Õ∞. JO^Œ∞=Å# "åiH˜x
„Ñ¨Hõ$ux ^•@∞ ™œÅÉèíº=Ú#flk. =tëêªk =∞Ç¨Ï~°∞›Å\˜ì"å~°∞.
43
„Ñ¨Hõ$u, „uâ◊‰õΩÎÖË „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=ÚQÆ ã¨$+≤ìx x~å‡}=Ú

KÕÜÚ « #∞. ã¨ÑÖ Î¨ ’Hõ=ÚÅ#∞ „uQÆ∞}=ÚÅ`À xi‡OK«∞#∞. JO^Œ∞
r=ÙÅ∞ =ã≤O`«∞~°∞. ~°[ã¨=Î ∞ã¨∞ûÅ#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞Ñ¨~z ° , ã¨`fiÎ« =Ú#
ãÖÜ«∞=∞=Ú K≥O^Œ∞@ ^•fi~å r=ÙÅ∞ ‰õÄ_» "åi "åi ã¨fiÉèÏ=
=ÚÅ#∞ ^•@=K«∞Û#∞. J@∞¡ ^•\˜#"å~°∞ `«=∞ ã¨fiÉèÏ==Ú
Hõ#fl "Õ~∞° QÆ `«=∞ Jã≤`Î fi« =Ú#∞ QÆ∞iÎO`«∞~°∞. "å~°∞ ã¨fiÉèÏ==Ú#‰õΩ
Ö’|_»~°∞. HÍ~°º=ÚÅ∞ `«=∞ ã¨fiÉèÏ==Ú x~°fiiÎOK«∞K«∞O_»QÆ
L^•ã‘#∞Öˇ· J=Ö’HÕ`«∞~°∞. W\˜ì "åi<Õ J=Ö’H˜`Õâ◊fi~°∞Å∞
JO^Œ∞~°∞. "åi #∞O_ç HÍ~°º=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞#∞. "åiH˜ KÕÜ«Ú
K«∞<åfl=∞#∞ „Éè=í ∞ Ü«ÚO_»^∞Œ . ã¨~fi° =Ú „Ñ¨H$õ u ãÖHõÅÊ"Õ∞. „Ñ¨H$õ u
k=º`«fi=Ú#∞O_ç "≥Å∞=_ç# ãÖHõÅÊ"Õ∞ Jx `≥eã≤ÜÚ « O_»∞#∞.
`«=∞ `«=∞ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ „Ñ¨Hõ$u ã¨fiÉèÏ==Ú`À ã¨=∞#fi~ÚOÑ¨
|_ç HÍ~°º=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞O_»Q,Æ `å=Ú gHÕ∆ K«∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞.
^≥·=ã¨$+≤ì Hõqã¨$+≤ì =O\˜k. Hõq #∞O_ç Zxfl~°Hõ=ÚÅ
áê„`«Å∞, ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ∞, qq^èŒ=ÚÅQÆ∞ Ñ¶¨∞@ì=ÚÅ∞ =ºHõÎ=∞QÆ∞
K«∞#fl#∞, JO^Œ∞ `å<˘Hõ áê„`«^è•iQÆ #∞#fl#∞ `«# #∞O_ç "≥Å∞
=_ç# Hõ^Œä `«##∞ |^Œ∞xú KÕÜ∞« ^Œ∞. Ç¨ã¨º Ñ¶∞¨ @ì=Ú, â’Hõ Ñ¶∞¨ @ì=Ú,
q[Ü«∞ Ñ¶∞¨ @ì=Ú, Ñ¨~å[Ü«∞ Ñ¶∞¨ @ì=ÚÅ∞, ÖÏÉè#í +¨ì Ñ¶∞¨ @ì =ÚÅ∞
~Ú>ˇx¡ flÜ≥∂ Ñ¶∞¨ @ì=ÚÅ∞ Hõ^Œä #∞O_ç "≥Å∞=_»∞ K«∞#flÑ¨C_»∞ P
Ñ¶∞¨ @ì=ÚÅ∞ „Ñ¨ÉÏè ==Ú HõqÃÑ· #∞O_»=Ù QÆ^•! J>Ë¡ ^≥=· =Ú ‰õÄ_».
r=Ù_»∞ ‰õÄ_» #>Ë¡ Ü«ÚO_»=K«∞Û#x, J\˜ì"åˆ~ ã¨<åflºã¨∞Åx
^≥·==Ú `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
44 w`ÀÑ¨x+¨`ü
13
`«@ã¨÷`«
<å^Œ`ÕÎ Hõã¨ºz `åÊÑÖ #K≥·= ã¨∞Hõ$`«O qÉèí∞ó I
J*Ï˝<Õ <å=$`«O *Ï˝#O `Õ# =ÚÇ¨ÏºOu [O`«=ó II 15
^≥·==Ú r=ÙÅ Ñ¨Ù}º=Ú#∞QÍx, áêÑ¨=Ú#∞QÍx
ã‘fiHõiOÑ¨_»∞. J`«_»∞ *Ï˝#=ÚKÕ `≥eÜ«∞|_»∞"å_»∞. J\˜ì *Ï˝#
=∞*Ï˝#=ÚKÕ HõÑ¨Ê|_ç Ü«ÚO_»∞@ =Å# r=ÙÅ∞ "≥∂Ç¨Ï=Ú
K≥O^Œ∞K«∞<åfl~°∞.
^≥·= `«`«Îfi=Ú `«@ã¨÷=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. áêÑ¨=ÚÅ∞ KÕã≤#
"åix ^≥·==Ú tH˜∆OK« #=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. "åi áêÑ¨=ÚÖË "åix
tHÕ∆ K«∞#∞. J>Ë¡ Ñ¨Ù}º=Ú KÕã#≤ "åix ^≥=· =∞#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞@Ü«Ú
ÖË^Œ∞. "åi Ñ¨Ù}º=ÚÖË "åiH˜ ã¨∞YâßO`«∞Å xK«∞ÛK«∞#flq.
XHõiÜ«∞O ^•„QÆÇ¨Ï=Ú, XHõiÜ«∞O ^Œ#∞„QÆÇ¨Ï=Ú ^≥·==Ú
K«∂Ñ¨_»∞. ^≥·==Ú ˆH=Å=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘#^Œy# "å_Õ! `≥Å∞ã¨∞
H˘x#"å_»∞ ^≥·==Ú=Öˇ `«@ã¨÷ ã≤÷u Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞. L^•Ç¨Ï~°
}‰õΩ PHÍâ◊=Ú, "åÜ«Ú=Ù, Jyfl, h~°∞, Ñ¨$käfi `«@ã¨÷=∞QÆ∞
ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ"åˆ~ "åxx qxÜ≥∂yOK«∞H˘#∞ r=ÙÅ∞
45
ã¨∞Y=Ú#∞, ^Œ∞óY=Ú#∞ ‰õÄ_» á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. J>Ë¡ ã¨∂~°ºHÍOu

‰õÄ_»#∞. qxÜ≥∂QÆ *Ï˝#=Ú QÆÅ"åiH˜ ã¨$+≤ì ã¨∞Yg∞Ü«∞ QÆÅ^Œ∞.
J\˜ì *Ï˝#=Ú ÖËx"åiH˜ ^Œ∞óY=Ú HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. WO^Œ∞ ÉèQí =Æ `ü
„Ñ¨"Õ∞Ü«∞ "Õ∞q∞Ü«Ú ÖË^Œ∞. '~å=∞, ~å=∞, ~å=∞— Ü«∞#∞K«∞ Jyfl
tYÃÑ· "ÕÅ∞Oz# HÍÅHõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞. ~å=Úx ã¨‡~°} =Å# *Ï˝#=Ú
Hõey#KÀ Jyfl tYÃÑ· „"ÕÅ∞OK«~å^Œx `≥Å∞Ü«Ú@ ãïÜ«∞QÆ∞
Ñ¨^Œúu.
U r=ÙxÔH·##∞ J`«_»∞ KÕÜ«Ú Hõ~°‡ÜÕ∞ J`«xH˜ Ñ¶¨Å=ÚÅ
xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. JO^Œ~°∞#∞ ÉÏQÆ∞O_»=Öˇ#x KÕÜ«Ú Ñ¨#∞Å∞
ã¨∞Yg∞Ü«∞QÆÅ=Ù. W`«~°∞Å‰õΩ ^Œ∞óY=Ú HõeyOK«∞ Ñ¨#∞Å∞ HÍÅ
K«„Hõ=Ú# ^Œ∞óY=Ú hÜ«∞QÆÅ=Ù. WO^Œ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x „Ñ¨"Õ∞Ü«∞
"Õ∞q∞Ü«Ú#∞ ÖË^Œ∞.
ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ÅxflÜ«Ú Ñ¨q„`«=Ú K≥O^Œ∞@‰õΩ, *Ï˝#=Ú
á⁄O^Œ∞@ˆH Jx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. *Ï˝#=Ú á⁄O^Œ∞@ Ü«∞#QÆ ^èŒ~°‡
ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú <≥iy PK«iOK«∞@. ã¨$+≤ì x~å‡}=Ú KÕÜ«Ú#Ñ¨Ù_Õ
^≥·==Ú ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ ^èŒ~°‡=Ú <Õ~°Ê~°K≥#∞. ^èŒ~°‡=Ú <åK«iOK«∞
"å~°∞ ~°H˜∆OÑ¨|_»∞@, PK«iOÑ¨x"å~°∞ ^Œ∞óY=Ú K≥O^Œ∞@ ã¨$+≤ì
Ü«∞O^Œ∞ [~°∞QÆ∞K«∞ #∞O_»∞#∞. ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞Å∞,
„u=¸~°∞ÎÅ∞, ã¨Ñ¨Î|∞∞+¨µÅ∞, =∞#∞=ÙÅ∞, „Ñ¨*ÏÑ¨`«∞Å∞,
Pk`«∞ºÅ∞, ~°∞„^Œ∞Å∞, =ã¨∞=ÙÅ∞, „QÆÇ¨ÏQÀàÏ^Œ∞Å∞, ÑÖK«Éèí∂`«
=ÚÅ∞, =∂#=ÙÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞, =$Hõ=∆ ÚÅ∞ Z=Ô~=i ^è~Œ ‡° =Ú
46 w`ÀÑ¨x+¨`ü
"åi‰õΩ#flk. ^èŒ~°‡=Ú Z=~°∞ x~°fiiÎOÑ¨‰õΩ#fl#∞ "åiH˜ ˆH¡â◊=Ú

`«Ñ¨Ê^Œ∞.
^≥=· =Ú ^ŒfiO^•fif`«"∞≥ #ÿ ã¨$+≤ì Hõf`«=Ú. ã¨$+≤Ü
ì ∞« O ^Œ`_« ∞»
^è~Œ ‡° =ÚQÆ<Õ =ã≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å# „Ñ¨`ºÕ Hõ=ÚQÆ J#∞
„QÆÇÏ≤ OK«∞@, P„QÆÇÏ≤ OK«∞@ Ü«ÚO_»Hõ ™êH©É∆ ∂íè `«∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨<åflºã¨ =∞#QÆ ‰õÄ_» ~ÚkÜÕ∞ ã≤÷u. ã¨<åflºã≤ J~Ú# "åxH˜
~Ú`«~°∞Å áêÑ¨Ñ¨Ù}º=ÚÅ`À ãÖ|O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞. J`«_»O^Œi
Ü«∞O^Œ∞#∞ XˆH q^èŒ=ÚQÆ ã¨=Ú_≥· „Ñ¨=iÎOK«∞#∞.
47
14
x~°Ç¨ÏOHÍ~°=Ú
*Ï˝<Õ# `«∞ `«^Œ*Ï˝#O ÜÕ∞ëêO <åt`« =∂`«‡#ó I
`Õëê =∂k`«º=^£ *Ï˝#O „Ñ¨HÍâ◊Ü«∞u `«`«Ê~°"£∞ II 16
*Ï˝#=ÚKÕ`« J*Ï˝#=Ú <åâ◊# "≥Ú#~°Ê|_ç#Ñ¨Ù_»∞
P*Ï˝#=Ú Pk`«∞ºx=Öˇ Ñ¨~°`«`«Îfi=Ú#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*ËÜ«Ú#∞.
*Ï˝#=Ú J*Ï˝#=ÚKÕ`« P=iOÑ¨|_ç Ü«ÚO_»∞#x,
JO^Œ∞KÕ`« r=ÙÅ∞ „Éè=í ∞#∞ K≥O^Œ∞K«∞<åfl~°x, Ñ¨~=° ∂`«‡ `«@ã¨∞_÷ ∞» ,
™êH©∆Éèí∂`«∞_»x =ÚO^Œ∞ â’¡Hõ=Ú# `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. D â’¡Hõ=Ú#
*Ï˝#=∞QÆ∞ "≥Å∞QÆ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flH˘Åk J*Ï˝#=∞QÆ∞ pHõ\˜
`˘ÅQÆ∞K«∞ #∞O_»∞#x `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. *Ï˝#=Ú ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« =Ú
=O\˜k. ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOK«∞ K«∞#flH˘Åk pHõ\˜ `˘Åy
áÈ=ÙK«∞ #∞O_»∞#∞. J>Ë¡ *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#flH˘Åk z`«„Î Éè=í ∞Å∞,
„ÉèÏO`«∞Å∞ #tOK«∞K«∞O_»∞#∞. ^≥·==Ú#∞ QÆ∂iÛ# ã¨^Œ=QÍÇ¨Ï#
*Ï˝#=ÚKÕ `≥eÜ«∞|_ç#@∞¡, J*Ï˝#=Ú# `≥eÜ«∞|_»^∞Œ . *Ï˝#=Ú
HõÅ∞QÆ∞K«∞#flH˘Åk „Ñü XHõ¯xH˜ `«# ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞
ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞. „Hõ=∞=ÚQÆ '`å#∞— J#∞ JÇ¨ÏOHÍ~°
48 w`ÀÑ¨x+¨`ü
Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ #tOz Ñ¨~`° `« fiÎ« "Õ∞ L#fl^Œx `≥eÜ«Ú#∞.'Pk`«º=`ü—

J#∞ â’¡H=õ Ú#∞ "å_»∞@Ö’ XHõ ã¨∂Hõ‡∆ =Ú#flk. Pk`«∞º_»∞ ã¨q„`«∞
=∞O_»Å=Ú#‰õΩ, ã¨∂~°º =∞O_»Å=Ú#‰õΩ "≥Å∞QÆ∞#∞ „Ñ¨™êkOK«∞
"å_»∞. J\ì̃ Pk`«∞º_»∞ ‰õÄ_» ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊‰õΩ_»∞ HÍ^Œ∞. J`«x
#∞O_ç "≥Å∞QÆ∞#k Ñ¨~°`«`«Îfi"Õ∞.
'<Õ#∞— J#∞ JO`«~åºq∞ `«`fiÎ« =Ú '<Õ#∞— J#∞ JÇ¨ÏOHÍ~°
Ñ¨Ù~°∞+¨µx ^•fi~å „Ñ¨HÍtOK«∞#∞. q^Œ∞ºnÌÑ¨=Ú ZO`« „Ñ¨HÍtOK«∞
K«∞#fl#∞, P „Ñ¨HÍâ◊=Ú#‰õΩ =¸Å=Ú Hõ#|_»x q^Œ∞º`ÕÎ Hõ^•!
„Ñ¨HÍtOK«∞ nÑ¨"Õ∞ QÀK«iOK«∞#∞ QÍx, q^Œ∞º`«∞Î QÀK«iOK«^Œ∞.
J>Ë¡ Hõ#|_»∞K«∞#fl "≥Å∞QÆ∞#‰õΩ Hõ#|_»x "≥Å∞QÍ^è•~°=Ú.
x[=ÚQÆ *Ï˝#=Ú Hõey#"å_»∞ `å #∞<åfl##∞ „Éè=í ∞#∞ K≥O^Œ_∞» .
^≥·="Õ∞ `å#∞QÆ #∞<åfl_»x `≥eã≤Ü«ÚO_»∞#∞. x[=ÚQÆ ^≥·="Õ∞
Ü«Ú<åfl_»x `≥eã≤Ü«ÚO_»∞#∞.
=ÚO^Œ∞ J^è•ºÜ«∞=ÚÅÖ’ ^≥·==Ú ''<Õ#∞ ã¨∂~°∞º#
‰õΩÑ¨^ÕtOzux. ã¨∂~°∞º_»∞ =∞#∞=Ù# ‰õΩÑ¨^ÕtOK≥#∞. =∞#∞=Ù
WH∆Ífi‰õΩ# ‰õΩÑ¨^ÕtOK≥#∞—— Jx Ü≥ÚHõ ~°Ç¨Ïã¨º=Ú `≥eÑ≤<å_»∞.
J#QÍ '<Õ#∞— J#∞ JO`«~åºq∞Ü«∞QÆ∞ "åã¨∞^Õ=Ù_»∞, <Õ ##∞
JÇ¨ÏOHÍ~° Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»QÆ∞ ãÖHõ~°¬}∞x Ü«∞O^Œ∞ „Ñ¨HÍtOK«∞#∞.
J@∞ÃÑ·# P <Õ<Õ |∞kúÜ«∞QÆ∞ „Ñ¨^Œ∞º=Úflx #∞O_ç, z`«Î=∞QÆ∞
Jx~°∞^Œ∞úx #∞O_ç ‰õÄ_» „Ñ¨HÍtOK«∞K«∞#flk. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
(z`«Î=Ú), =∞#ã¨∞, |∞kú, JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú g\˜#∞O_ç „Ñ¨HÍtOK«∞
#k XˆH "≥Å∞QÆ∞. Jk `«# Ü«∞O^Œ∞ Ñïã¨~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
49
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ `≥eã≤#"åxH˜ `å#∞, ~Ú`«~°∞Å∞

J#∞ ÉË^èŒ=ÚO_»^Œ∞. JO`«Ü«Ú Ñ¨~°`«`«Îfi"Õ∞ xO_ç Ü«ÚO_»∞#x
Ñ¨~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ `≥eã≤#"åˆ~ Pk`«∞ºx
=Öˇ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#‰õΩ "åÇ≤ÏHõÖˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. "åˆ~
ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞. x~°Ç¨ÏOHÍ~°∞Å∞. Ñ¨Ó~°‚ *Ï˝#∞Å∞.
50 w`ÀÑ¨x+¨`ü
15
JÑ¨Ù#~å=$uÎ
^Œ^Œ∞ƒ^ŒúÜ«∞ ã¨Î^•`å‡# ã¨Îxflëêª ã¨Î`«Ê~åÜ«∞}Ï I
QÆK«ÛùO`«ºÑ¨Ù#~å=$uÎO *Ï˝#x~°∂ú`« HõÅ‡ëêó II 17
ã¨~°fi=Ú#‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ# `«`«Îfi=Ú #O^Œ∞ `«=∞ |∞kúx
xÅ∞Ñ¨Ù"å~°∞, '<Õ#∞— J#∞ JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú#∞, '<Õ#∞— J#∞ ã¨~åfiO`«
~åºq∞ „Ñ¨[˝Ü«∞O^Œ∞ ã≤÷~°=ÚQÆ xÅ∞Ñ¨Ù"å~°∞ P `«`«Îfi=Ú #O^Õ
x+¨Qª Å
Æ "å~°∞, JkÜÕ∞ `å<≥#· "å~°∞. Ñ¨Ù#~å=$uÎÖxË ã≤u÷ x á⁄O^Œ∞
K«∞<åfl~°∞. *Ï˝# =∞#QÆ P `«`«Îfi=Ú`À =Ú_çÑ¨_»∞@ÜÕ∞ J\˜ì
"åix áêÑ¨=Ú ÅO@=Ù.
L#flk Ü≥ÚHõ>Ë. ^•x<Õ ã¨`«º=∞O^Œ∞~°∞. LO_»∞@ ã¨$+≤ì
Ü«∞O^Œ∞ Jxfl ã≤÷`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ L#flk. ã¨$+≤ìH˜ Ñ¨Ó~°fi=Ú ‰õÄ_»
#∞#flk. JO^Œ∞O_Õ HÍÅ=Ú, „Ñ¨Hõ$u, â◊H˜Î, „uQÆ∞}=ÚÅ∞, ÑÖK«
Éèí∂`«=ÚÅ∞ Ñ¨Ù@∞ìK«∞#flq. „uQÆ∞}=ÚÅ #∞O_çÜÕ∞ ã¨~°fir=
~åâ◊√Å∞ Ñ¨Ù@∞ìK«∞#flq. Jxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞ LO_»∞@QÆ P Ñ¨~°`«`«Îfi
=Ú#flk. JkÜÕ∞ ã¨`«º=Ú. ~å~Ú ~°Ñ¨Ê ‰õÄ_» LO_»∞@ Ü«∞#∞
ã≤÷uÜ«∞O^Œ∞#flk. Jxfl\˜Ü«∞O^Œ∞#fl#∞, Jxfl\˜H˜ Jf`«=ÚQÆ
51
#∞O_»∞#k, Jxfl\˜H˜ P^è•~°"∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#k D `«`fiÎ« =Ú. nx<Õ

Ñ¨~=° ∂`«‡Ü«∞x, JO`«~åºq∞Ü«∞x ãÖÉ’kèO`«∞~°∞. x[=Ú#‰õΩ
JO^ŒiH˜x, Jxfl\˜H˜x J^Õ =¸Å=Ú. ^•x`À =Ú_çÑ¨_ç
Ü«ÚO_»∞@ x[=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú, x[=∞QÆ∞ ÉèHí ,Î˜ x[=∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ=Ú,
x[=∞QÆ∞ ã¨<åflºã¨=Ú, "≥·~åQÆº=Ú.
|∞kú KÕ`«#∞, ã¨‡~°} KÕ`«#∞, x+¨ª KÕ`«#∞ ^•xÜ«∞O^Œ∞
ã≤÷~°Ñ¨_ç#"å~°∞ âßâ◊fi`«∞Å∞. J\ì̃"åix „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=∞QÆ∞ „Ñ¨Hõ$u
P~ÀÇ¨Ï}, J=~ÀÇ¨Ï} „Hõ=∞=ÚÅ‰õΩ QÆ∞iKÕÜ∞« ^Œ∞. ã¨#Hõ ã¨#O^Œ
<å^Œ∞Å∞, =t+¨ª JQÆã¨∞ÎºÅ∞ J\˜ì"å~°∞. `«`«Îfi=Ú`À =Ú_çÑ¨_ç#
"åix „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}=ÚÅ∞ ã¨$tOK«=Ù QÆ#∞Hõ, áêÑ¨Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞
Ñ¨Ù#~°˚#‡Å∞ "åi ‰õΩO_»=Ù. g~°∞ ã¨Ç¨Ï[ *Ï˝#∞Å∞. "åi ã≤÷u
ã¨Ç¨Ï[ ã¨=∂kè ã≤÷u.
52 w`ÀÑ¨x+¨`ü
16
ã¨=∞^Œ~°≈#=Ú
q^•º q#Ü«∞ãÖÑ¨<Õfl „ÉÏÇ¨Ï‡}Ë QÆq Ç¨Ïã≤Îx I
â◊√x K≥·= â◊fiáêˆH K« ÑÖ_ç`åó ã¨=∞^Œi≈#ó II 18
q^Œº, q#Ü«∞ ãÖÑ¨#∞flÖˇ#· „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å Ü«∞O^Œ∞, QÀ=ÙÅ
Ü«∞O^Œ∞, U#∞QÆ∞ #O^Œ∞#∞, ‰õΩHõ¯ Ü«∞O^Œ∞#∞, ‰õΩHõ¯ =∂Oã¨=Ú
u#∞ K«O_®Å∞x Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨=∞^Œ~≈° #=Ú KÕÜÚ « "åˆ~ *Ï˝#∞Å∞.
Jxfl\˜Ü«∞O^Œ∞ L#flk XHõ¯\˜ÜÕ∞. L#flk ã¨`«º=Ú Jx
=ÚO^Œ∞ `≥eÑ≤uq∞. L#fl^•x K«∞@∞ì#∞ „Ñ¨Hõ$u `«# QÆ∞}=ÚÅ
KÕ`«, ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅKÕ`« qq^èŒ=ÚÅQÆ∞ Je¡HõÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞
#∞O_»∞#∞. D Je¡HõÅÖ’ "≥·q^èŒº=Ú#flk. q^Œº, q#Ü«∞=Ú
ãÖÑ¨^ŒQÍ QÆey# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ =¸Å=ÚQÆ Uk Ü«Ú#fl^À
JkÜÕ∞ K«O_®Å∞x Ü«∞O^Œ∞, ‰õΩHõ¯ Ü«∞O^Œ∞, U#∞QÆ∞ #O^Œ∞
^Œi≈OK«∞@ ã¨=∞^Œ~°≈#=Ú.
™ê=∂#º=ÚQÆ =∞#ã¨∞, |∞kú P^è•~°=ÚQÆ rqOK«∞
=∂#=ÙÅ∞ ~Ú`«~∞° Å ã¨fiÉèÏ==Ú<Õ ^Œi≈O`«∞~°∞QÍx, ã¨fiÉèÏ==Ú
53
#‰õΩ =¸Å=Ú# #∞#fl `«`fiÎ« =Ú#∞ ^Œi≈OÑ¨Ö~Ë ∞° . Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞

=ã≤Oz Ü«Ú#fl@∞=O\˜ `«`«Îfi=Ú<Õ ^Œi≈OK«∞K«∞, ã¨fiÉèÏ==Ú
„Ñ¨Hõ$uÜ≥ÚHõ¯ qÖÏã¨=ÚQÆ ^Œi≈OK«∞"å~°∞ x[=∞QÆ∞ *Ï˝#∞Å∞,
ã¨<åflºã¨∞Å∞. =∞Oz ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅ"å~°∞, K≥_¤» ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅ
"å~°∞, „áê}=Ú HõÅq, „áê}=Ú ÖËxq Jxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞ L#fl
^˘Hõ¯>Ë. „uQÆ∞}=ÚÅ HõÅ~ÚHõÅ∞ "Õ~°QÆ∞@KÕ`« Jq "Õ~°∞ "Õ~°∞
ã¨fiÉèÏ==ÚÅ`À QÀK«iOK«∞#∞. ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ K«∂K«∞"å~°∞
=∂Ü«∞#∞ |_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. L#fl^•xx K«∂K«∞ "åix „Ñ¨Hõ$u
|OkèOÑ¨^Œ∞.
L#flk K«∂K«∞@ *Ï˝#=Ú, ã¨=∞^Œ~°≈#=Ú. J@∞¡ K«∂K«∞
"åˆ~ ÑÖ_ç`∞« Å∞. J#QÍ `≥eã≤#"å~°∞. W`«~=° ÚÅ#∞ K«∂K«∞"å~°∞
NHõ$+¨µx‚ ^Œ$+≤Ö
ì ’ ÑÖ_ç`∞« Å∞ HÍ~°∞. J\˜"ì å~°∞ Hˆ =Å=Ú K«kq#
"åˆ~ HÍx `≥eã≤#"å~°∞ HÍ~°x =∂ã¨ì~ü W.ÔH. `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞#∞O_çi.
Jkè‰õΩÅx, J^èŒ=ÚÅx ÉèË^Œ=ÚÅ∞ ã¨$+≤ìÖ’ #∞O_»∞@ „Ñ¨Hõ$u
J=∞iHõ. `«^Œf`«"≥∞ÿ# ã¨`«º=Ú# ~Úq UqÜ«Ú#∞ ÖË=Ù.
„Ñ¨ÑÖK«=Ú# „Ñ¨=iÎOz#Ñ¨Ù_»∞ ¿Ñ_»–ÉˇÅ¡=Ú HõÅ∞Ñ¨Ù
H˘#∞@, QÆ∞é]=Ú#∞–QÍ_ç^Œ#∞ ã¨=∂#=∞x ÉèÏqOK«∞@, QÆOy
QÀ=Ù#∞–^Œ∞#fláÈ`«∞#∞ ã¨=∂#=ÚQÆ ÉèÏqOK«∞@, ãÖ™ê¯~°∞Å∞–
‰õΩãÖ™ê¯~°∞Å∞ ã¨=∂#"Õ∞#x ÉèÏqOK«∞@ J*Ï˝#=Ú. Jk
ã¨=∞^Œ$+≤ì HÍ^Œ∞. ã¨=∞^Œ$+≤ì Ü«∞#QÆ "≥·q^èŒº=Ú#‰õΩ =¸Å=Ú
XHõ¯>Ë Ü«∞x `≥eÜ«Ú@. JOuÜÕ∞ HÍx ã¨fiÉèÏ==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
ã¨=∂#`«fi=Ú <åáêkOK«∞@ HÍ^Œ∞. ã¨fiÉèÏ=Ñ¨~°=ÚQÆ P~ÀÇ¨Ï},
54 w`ÀÑ¨x+¨`ü
J=~ÀÇ¨Ï} „Hõ=∞=ÚÅ∞#flq. =¸Å=Ú# Hõq =iÎOÑ¨=Ù. ãÖÑ¶¨∞

=Ú# ÉÏ^èŒº`« QÆÅ"å~°∞, ÉÏ^èŒº`« ÖËx"å~°∞ ~Ú~°∞=Ù~°∞
ã¨=∂#=∂? ã¨fiÉèÏ=Ñ¨~°=ÚQÆ "å~°∞ ã¨=∂#=Ú HÍ^Œ∞. HÍx
"åiÜ«∞O^Œ∞ =¸Å=ÚQÆ #∞#flk XHõ¯\˜ÜÕ∞. W>Ë¡Hõ`«fi=Ú#∞
QÆ=∞xOK«∞K«∞, "≥q· ^èºŒ =Ú#∞ =∞xflOK«∞K«∞ ™êQÆ=Öˇ#∞. UHõ`fi« =Ú
ã≤÷~°Ñ¨_ç#Ñ¨Ù_»∞ JxflO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ „¿Ñ=∞ Ü«ÚO_»∞#∞. JO`«
=∂„`«=Ú KÕ`« "≥·q^èŒº=Ú#∞ =∞~°∞=~å^Œ∞. tâ◊√áêÅ∞_»∞,
J~°∞˚#∞_»∞ `«`«Îfi=Ú# XHõ\˜ÜÕ∞. ã¨fiÉèÏ==Ú# KåÅ =º`åºã¨
=Ú#flk. J~°∞˚#∞x NHõ$+¨µ‚_»∞ „¿Ñ=∞`À ~°H˜∆OK≥#∞. tâ◊√áêÅ∞x
„¿Ñ=∞`À<Õ tH˜∆OK≥#∞. J>Ë¡ ~å=Úx „Ñ¨=~°Î#=Ú#O^Œ∞ ‰õÄ_»
`«`fiÎ« =Ú#∞ „¿Ñq∞OK«∞@, ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ |\ì̃ „Ñüã¨ÊOkOK«∞@
QÀK«iOK«∞#∞. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x, ã¨∞„w=Ùx, ~å=}∞x, qcè+µ¨ }∞x
‰õÄ_» ~å=Ú_»∞ „¿Ñq∞Oz<å_»∞. "åi "åi ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ |\˜ì
„Ñüã¨ÊOkOz<å_»∞. Ñ¨Ùex, Ñ≤e¡x `«`«ÎfiÑ¨~°=ÚQÆ „¿Ñq∞OK«∞@,
ã¨fiÉèÏ=Ñ¨~°=ÚQÆ `«QÆ∞ q^èŒ=ÚQÆ „Ñüã¨ÊOkOK«∞@ D â’¡Hõ=Ú#
`≥Å∞Ñ¨|_ç#^Õ HÍx, J#fl=Ú–ã¨∞#fl=Ú HõÅ∞Ñ¨ÙH˘#∞@ HÍ^Œx
`≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
LO_»∞@#∞ ã¨`«º =∞O^Œ∞~°∞. „Ñ¨Hõ$u ã¨fiÉèÏ==Ú#∞
K≥·`«#º=∞O^Œ∞~°∞. K≥·`«#º=Ú#ˆH ã≤÷u ÉèË^Œ=Ú. LO_»∞@‰õΩ ã≤÷u
Éè^Ë =Œ Ú ÖË^∞Œ . K≥`· #« º=Ú#‰õΩ x„^•=ã¨,÷ ã¨fiáêfl=ã¨,÷ =∂#ã≤HÍ=ã¨,÷
|∞kú ~Ú`åºk J=ã¨Å ÷ ∞. Z‰õΩ¯= K≥`· #« º=Ú, `«‰Ωõ ¯= K≥`· #« º=Ú
QÆÅ r=ÙÅ∞O^Œ∞~°∞. nxx |>Ëì ™ê÷=~°=ÚÅ∞, [OQÆ=∞=ÚÅ∞,
55
„áê}=Ú ÖËx, „áê}=Ú L#fl r=ÙÅ∞, Éè∂í q∞ r=ÙÅ∞, ^Õ=`«Å∞.

^Õ=`«ÅÖ’ ‰õÄ_», Ñ≤`$« ^Õ=`«Å∞, =ã¨∞=ÙÅ∞, ~°∞„^Œ∞Å∞, Pk`«∞ºÅ∞
U~°Ê_ç Ü«Ú<åfl~°∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œ∞ U_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞, U_»∞
~°Hõ=ÚÅ K≥·`«#º=Ú`À ‰õÄ_ç# r=ÙÅ∞<åfl~°∞. Wq Ü«∞xflÜ«Ú
K≥·`«<åº=ã¨÷Å∞. J*Ï˝#∞Å #∞O_ç, *Ï˝#∞Å =~°‰õΩ J<ÕHõ J=ã¨÷
ÅÖ’ =∂#=Ù Å∞<åfl~°∞. Wk Ü«∞O`«Ü«Ú „Ñ¨Hõ$u qÖÏã¨=Ú.
^•xHÍ^è•~°=ÚQÆ #∞#fl Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ =∂„`«=Ú Jxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞
XˆH ã≤÷u Q˘x Ü«Ú<åfl_»∞. Ñ¨Ù~°∞+¨µx ^Œi≈OK«∞@ ã¨=∞ ^Œ~°≈#=Ú
HõÅ"åiˆH gÅQÆ∞#∞. "å~°∞ „Ñ¨Hõ$u qÖÏã¨=Ú# JO`«~°æ`«∞_≥·
ã≤÷u K≥Ok# ^≥·==Ú#∞ ‰õÄ_» K«∂`«∞~°∞.
56 w`ÀÑ¨x+¨`ü
17
ã¨=∞ÉèÏ==Ú
WÃÇ·Ï= `≥·i˚`«ó ã¨~Àæ ÜÕ∞ëêO ™ê"Õ∞º ã≤÷`«O =∞#ó I
x~ÀÌ+Ö Ç≤Ï ã¨=∞O „|Ç¨Ï‡ `«™ê‡ „^ŒƒÇ¨Ï‡}˜ `Õ ã≤÷`åóII 19
ã¨=∞ÉèÏ==Ú, ã≤÷~°`«fi=Ú Z=i =∞#ã¨∞#‰õΩ HõÅ^À "åi
H˜K«Û@<Õ ã¨~°æ=Ú [~ÚOÑ¨|_ç, ^À+¨~°Ç≤Ï`«=Ú ã¨=∞=Ú J~Ú#
„|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤÷uQ˘#fl "å~°QÆ∞^Œ∞~°∞.
ã¨~°æ=Ú#∞ =∞#ã¨∞KÕ [~ÚOK«∞@=Å# „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞
ã≤÷~°Ñ¨_»∞@ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. ã¨~°æ=∞#QÍ ã¨$+≤ìã¨~°æ=Ú. Jk
Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨∞=~åk U_»∞Ö’Hõ=ÚÅ∞QÆ U~°Ê_ç Ü«Ú#flk. W=xflÜ«Ú
K≥·`«#ºã≤÷`«∞Å∞. Éè∫uHõ ã≤÷u, „áê}=∞Ü«∞ ã≤÷u, =∞<À=∞Ü«∞ ã≤÷u,
|∞kú ã≤÷u, PHÍâ◊ ã≤÷u (=∞Ç¨Ï`ü), `«áÈ ã≤÷u, ã¨`«º ã≤÷u ~Ú>Ë¡_»∞
Ö’Hõ=ÚÅ∞ =i‚OÑ¨|_ç#q. WO^Œ∞ „áê^äŒq∞Hõ ã≤÷`«∞ÅÖ’ Ñ¨^•~°÷
"≥∞‰õΩ¯=QÆ#∞, „Ñ¨[˝ `«‰õΩ¯=QÆ #∞O_»∞#∞. J>Ë¡ L#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’
„Ñ¨[˝ Z‰õΩ¯=QÆ#∞, Ñ¨^•~°=÷ Ú `«‰Ωõ ¯=QÆ #∞O_»∞#∞. „Ñ¨[˝ Z‰õΩ¯=QÆ
#∞#fl Ö’Hõ=ÚÅ#∞ "≥Å∞QÆ∞ Ö’Hõ=Ú ÅO^Œ∞~°∞. =∂#=Ù_»∞ `«#
Ü«∞O^Œe K≥`· #« º=Ú Ü≥ÚHõ¯ qÖÏã¨=Ú =Å# "≥Å∞QÆ∞ Ö’Hõ=Ú
57
ÅO^Œ∞, Ñ¨^•~°÷=∞Ü«∞ Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ K«iOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞. D

ÃÇÏK«∞Û `«QÆ∞æÅxflÜ«Ú K≥·`«#º=Ú Ü≥ÚHõ¯ „H©_»Ü«∞x ÉèÏqOz,
^•xH˜ =¸Å"≥∞ÿ# ã¨`«º=Ú# „Ñ¨"ÕtOK«∞@‰õΩ =∞#ã¨∞#‰õΩ
™ê=∞º=Ú, ã≤÷~°=Ú J=ã¨~°=Ú.
"≥O_ç`≥~°ÃÑ· ~°OQÆ∞Å∞, â◊|Ì=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã≤x=∂ Hõ^äŒ
#_»K∞« K«∞O_»QÆ ~°ã=¨ `«~Î =° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. HÍx ^•x HÍ^è•~°"∞≥ #ÿ
`≥~°‰õΩ ã≤x=∂ ã¨xfl"Õâ◊=Ú ÅxflÜ«Ú Ñ¨@ì=Ù. `≥~°g∞^Œ Hõ^äŒ#∞
QÆ=∞xOK«∞"å~°∞ Hõ^Ö Œä ’ b#=∞QÆ∞^Œ∞~°∞. `≥~#° ∞ ‰õÄ_» QÆ=∞xOK«∞
"å~°∞ ã¨=∞ãÎ̈=∞QÆ∞ ã¨xfl"Õâ=◊ ÚÅ∞ =zÛáÈ=Ù#qQÆ QÆ=∞xO`«∞~°∞.
rq`«=∞O^Œe ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ J<ÕHÍ<ÕH=õ ÚÅ∞ =zÛáÈ=ÙK«∞#fl#∞,
`å#∞ `≥~°=Öˇ Ü«Ú<åfl_»∞ Jx `≥eã≤#"å_»∞, =zÛáÈ=Ù ã¨xfl"Õâ◊
=ÚÅ‰õΩ „Ñ¨ÉèÏq`«∞_»∞ HÍ_»∞. J@∞¡ „Ñ¨Hõ$u qÖÏã¨=ÚÅ#∞ QÆ=∞
xOK«∞K«∞ "åx HÍ^è•~°"≥∞ÿ# „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤÷u Q˘#flKÀ D
â◊s~°=Ú#O^Õ „|Ç¨Ï‡`«fi=Ú á⁄O^Œ=K«∞Û#x ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
`≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
=∞#ã¨∞# „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ QÆ∂iÛ# ÉèÏ=#=Ú ã≤~÷ Ñ° _¨ ∞» K«∞#fl
H˘Åk =∞#ã¨∞#‰õΩ ã≤÷~°`«fi=Ú, ™ê=∞º=Ú ‰õΩ^Œ∞~°∞#∞. J\˜ì
=∞#ã¨∞`À ã¨~=æ° Ú#∞ (K≥`· #« º qÖÏã¨=Ú#∞) [~ÚOK«=K«∞Û#∞.
JÑ¨Ù_çK«Û>Ë „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤÷uQ˘x Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞. JkÜÕ∞
™ê=∞º=Ú. ã¨~=æ° Ú# Hõf`«=∞QÆ∞ ã≤u÷ . ã¨~=æ° Ú „Ñ¨H$õ u Ü«∞nè#=Ú.
™ê=∞º=Ú# „Ñ¨Hõ$u‰õÄ_» Ü«∞nè#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. JkÜÕ∞
„|Ç¨Ï‡=Ú #O^Œ∞ ã≤÷uQ˘#∞@ Ü«∞O^Œ∞~°∞.
58 w`ÀÑ¨x+¨`ü
18
|„Ç¨Ï‡*Ï˝ x
# „Ñ¨Ç¨Ï$¿+º„uÊÜ«∞O „áêÑ¨º <Àkfi*Ë „`åÊÑ¨º Kå„Ñ≤Ü«∞"£∞I
ã≤÷~°|∞kú ~°ã¨=¸‡_èÀ „|Ç¨Ï‡q^£ „|Ç¨Ï‡}˜ ã≤÷`«ó II 20
„|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤~÷ |° ∞kúHÅ
õ „|Ç¨Ï‡*Ï˝x "≥∂Ç¨Ï~°ÇÏ≤ `«∞_≥·
Ü«ÚO_»∞#∞. W+¨"ì ∞≥ #ÿ ^•xx á⁄O^Œ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖ`À+≤OK«∞@QÍx,
~Ú+¨=ì Ú ÖËx ^•xx á⁄O^Œ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^Œ∞ódOK«∞@ QÍx KÕÜ∞« _»∞.
„|Ç¨Ï‡*Ï˝x Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú<Õ ^Œi≈OK«∞#∞. J`«x
|∞kú „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ ã≤÷~°Ñ¨_ç Ü«ÚO_»∞#∞. J`«_»∞ „|Ç¨Ï‡
Ñ¨~åÜ«∞}∞_≥· Ü«ÚO_»∞#x, „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Õ x+ª̈ Hõey Ü«ÚO_»∞
#x, JxflO\˜Ü«∞O^Œ∞#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú<Õ ^Œi≈OK«∞#x, ã¨$+≤ì
ã¨~=æ° Ú#∞ ^•\˜# ^Œ$+≤ì HõÅ"å_»x =ÚO^Œ∞ â’¡H=õ ÚÅÖ’ `≥Å∞Ñ¨
|_ç#k. „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨Hõ$u qÖÏã¨"Õ∞
Ü«ÚO_»∞#∞ HÍx, =∂Ü«∞ P=iOÑ¨^Œ∞. "≥∂Ç¨Ï=Ú á⁄O^Œ∞@
Ü«ÚO_»^Œ∞. J`«_»∞ Jã¨=¸‡_è»∞_»∞. =¸_è»`«fi=∞x# "≥∂Ç¨Ï
Ñ¨_»∞@. „Ñ¨Hõ$u =∂Ü«∞ ÖËx "åxH˜ =¸_è»`«fi=Ú ÖË^Œ∞, "≥∂Ç¨Ï
59
#`«fi=Ú ÖË^∞Œ . "≥∂Ç¨Ï"Õ∞ ÖË#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ≤Ü∞« =Ú ÖË^∞Œ , J„Ñ≤Ü∞« =Ú

ÖË^Œ∞. Wk „|Ç¨Ï‡*Ï˝x ÅHõ∆}=Ú.
W\©=e HÍÅ=Ú# ~å=∞Hõ$+¨‚ Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨ rq`«=Ú
„|Ç¨Ï‡*Ï˝xH˜ ^Œ~°Ê}=Ú Ñ¨\˜ì#@∞¡O_»∞#∞. ã¨=∞HÍeHõ „|Ç¨Ï‡
*Ï˝#∞Å∞ ‰õÄ_» J`«xx K«∂z qã¨∞ÎáÈ~Úi. ~å=∞Hõ$+¨µ‚_»∞ ã¨^•
„|Ç¨Ï‡=Ú#O^Õ K«iOK≥#∞. `å<Õ „|Ç¨Ï‡=Ú J~Ú LO_»∞@
=Å#, `å#∞ „|Ç¨Ï‡*Ï˝x Ü«∞#∞ ã¨∞Êù~°} ‰õÄ_» `«#‰õΩ ÖË^Œ∞.
„|Ç¨Ï‡*Ï˝#∞ ÅO^Œ~°∞#∞ ã¨Éèí <Õ~åÊ@∞ KÕã≤ J`«xx „|Ç¨Ï‡*Ï˝xQÆ
x~°‚~ÚOz<å~°∞. P q+¨Ü«∞=Ú Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨‰õΩ `≥Å∞Ñ¨QÆ P
=∞Ç¨`«∞‡_»∞ ''JO>Ë Uq∞\˜—— Jx J_çy<å_»@. J`«_∞» =Ú~°∞QÆ∞
h\˜x ‰õÄ_» PK«=∞#=Ú QÍqOK≥_ç"å_»∞. â◊√#Hõ=Ú`À ã¨=∂#
=ÚQÆ Hõeã≤ Éèí∞lOK≥_ç"å_»∞. â◊√#Hõ =∞#∞ ÉèÏ= =∞`«x‰õΩO_»Hõ,
JkÜ«Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=ÚQÆ<Õ QÀK«iOK≥_çk.
„|Ç¨Ï‡*Ï˝# ã≤÷u „Ñ¨Hõ$u ã¨Ê~°≈ ^•\˜# ã≤÷u.
60 w`ÀÑ¨x+¨`ü
19
|„Ç¨Ï‡=Ú
ÉÏÇ¨Ïºã¨Êˆ~≈ +¨fiã¨HÍÎ`å‡ qO^Œ`åº`«‡x Ü«∞`«∞ûY"£∞ I
ã¨ „|Ç¨Ï‡ Ü≥∂QÆÜ«ÚHÍÎ`å‡ ã¨∞Y =∞Hõ∆Ü«∞ =∞â◊√fl`Õ II 21
„|Ç¨Ï‡=Ú`À Ü≥∂QÆ=Ú K≥Ok =Ú‰õΩ_Î #·≥ @∞=O\˜ r"å`«‡
JHõ∆Ü«∞=∞QÆ∞ ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞. J`«xH˜ ÉÏÇ¨Ïºã¨Ê~°≈
~Ú`åºk ~ÚO„kÜ«∞ ã¨Ê~°≈ Å∞O_»=Ù. "åxÜ«∞O ^•ã¨HÜ Î˜ Ú
«
Ü«ÚO_»^Œ∞.
„|Ç¨Ï‡=Ú „Ñ¨Hõ$uH˜ ‰õÄ_» Jf`«"≥∞ÿ# `«`«Îfi=Ú. ^•x
Ü«∞O^Œ∞ =Ú_çÑ_¨ #ç ã≤~÷ ° K≥`· #« º=Ú HõÅ"å_»∞ „Ñ¨H$õ u ãÖ|Okè`«
ã¨∞Y=ÚÅ#∞ ^•\˜# "å_»Q∞Æ K«∞<åfl_»∞. J`«xH˜ ^ÕÇÏ¨ ãÖ|Okè`«
=∞QÆ∞ ã¨∞Y=ÚÅ∞QÍx, ~ÚO„kÜ«∞Ñ¨~°=∞QÆ∞ ã¨∞Y=ÚÅ∞QÍx,
=∞<ÀÉèÏ==ÚÅ∞QÍx, JÇ¨ÏOHÍ~° ÉèÏ==ÚÅ∞QÍx Ü«ÚO_»=Ù.
JO`«Ü«Ú ^≥·==ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# ÉÏÇ¨Ïºã¨Ê~°≈
Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Îx ^•\˜# "å_»x "Õ~°∞QÆ K≥Ñ¨Ê=Öˇ<å!
61
20
ã≤÷~° K≥·`«#º=Ú
ÜÕ∞ Ç≤Ï ãÖã¨Ê~°≈*Ï Éè’QÍ ^Œ∞óYÜ≥∂#Ü«∞ U= `Õ I
P^ŒºO`«=O`«ó H“O`ÕÜ«∞ # `Õ+¨µ ~°=∞`Õ |∞^èŒó II 22
WO„kÜ«∞ ã¨∞Y=ÚÅ∞, ~ÚO„kÜ«∞ Éè’QÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞
ã¨∞Y=Ú HõeyOz##∞, `«~∞° "å`« ^Œ∞óY=Ú HõeyOK«QÅ
Æ =Ù. Jq
JO`«=O`«=ÚÅx `≥eã≤ „|Ç¨Ï‡*Ï˝x "åxÜ«∞O^Œ∞ ~°q∞OK«_»∞.
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=∞QÆ∞ „Ñ¨Hõ$u ã¨Ç¨Ï[ ÅHõ∆}=Ú =∂~°∞Ê. J+¨ì
„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ ZÑ¨C_»∞#∞ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. =¸Å
„Ñ¨Hõ$u =∂~°∞Ê K≥O^ŒHõÜ«ÚO_»∞ "≥Å∞QÆ∞. Jk `˘q∞‡^Œ=k. P
ã≤~÷ =° ∞QÆ∞ "≥Å∞QÆ∞# HÍ^è•~°=Ú ^•x HÍ=ÅÜ«Ú#fl „|Ç¨Ï‡`«`fiÎ« =Ú.
D `«`«Îfi=Ú <å„â◊~ÚOz#Ñ¨Ù_»∞ =∞#Ü«∞O^Œe K≥·`«#º=∞#∞
"≥Å∞QÆ∞ ã≤~÷ =° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ã≤~÷ K° `·≥ #« º=Ú P#O^Œ ^•Ü«∞Hõ=Ú.
Jk Ñ¨Ó~°‚=Ú ‰õÄ_». J+¨ì „Ñ¨Hõ$`«∞ÅÖ’x K≥·`«#º=Ú =∂~°∞Ê‰õΩ
x~°O`«~°=Ú QÆ∞iÜ«∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞. ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, ~°[ã¨Î
=∞ã¨`Î fi« =ÚÅ∞ ã¨xfl"Õâ=◊ ÚÅ#∞ |\˜,ì HÍÅ=Ú#∞ |\˜,ì ^Õâ=◊ Ú#∞
|\˜ì qq^èŒ=ÚQÆ J#∞Éèí==Ú HõeyOK«∞#∞. Jq ã¨∞Y=Ú
62 w`ÀÑ¨x+¨`ü
HõeyOK«∞#@∞¡QÆ JxÑ≤OK«∞#∞QÍx, P ã¨∞Y=Ú#∞ JOn JO^Œ

#@∞¡ J#∞Éèqí OÑ¨ KÕÜÚ« K«∞O_»∞#∞. u^ä∞Œ Å‰õΩ QÆ∞iÜ≥∞ÿ # K«O„^Œ∞_»∞
Z@∞¡ Ç¨x =$^Œ∞úÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«∞<À, =∂#=Ù_»∞ ‰õÄ_» J>Ë¡
^ŒfiO^Œfi=Ú ÅO^Œ∞ Tyã¨ÖÏ_»∞ K«∞O_»∞#∞. „Ñ¨H$õ u qÖÏã¨=Ú#∞
^•\˜, ã≤÷~°=ÚQÆ #∞O_ç „Ñ¨Hõ$u „H©_»#∞ K«∂K«∞@ =∞Ç¨Ï^•#O^Œ
^•Ü«∞Hõ=Ú.
#n „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú# H˘@∞ìH˘x áÈ=ÙK«∞#fl"å_»∞ #n QÆ=∞#
=Ú#∞ QÍx, Ñïã¨~=° ÚÅQÆÅ „Ñ¨H$õ u ~°=∞º`«#∞QÍx J#∞Éè∂í u
K≥O^ŒÖ_Ë ∞» . ã≤~÷ =° Ú, Ñ¨\+˜ =ª¨ Ú J~Ú# <å=Ü«∞O^Œ∞ ã¨∞MÏã‘#∞_≥,·
#kÃÑ· Ñ¨Ü∞« xOK«∞ „Ñ¨Ü∂« }˜‰Ωõ _»∞ „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú Ü≥ÚHõ¯ "ÕQ=Æ Ú#∞,
f~°=Ú#O^Œe ~°=∞º=∞QÆ∞ ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞ K«∂z P#OkOK«
QÆÅ_»∞. J>Ë¡ ã¨$+≤ì ~°=∞º`«#∞ âßâ◊fi`«=ÚQÆ J#∞Éè∂í u K≥O^Œ∞@‰õΩ
ã¨$+≤ì Hõkèëêª#"≥∞ÿ# `«`«Îfi=Ú# ã≤÷~°Ñ¨_»∞@ `≥eq. W\˜ì `≥eq
„|Ç¨Ï‡*Ï˝xH˜ =∂„`«"Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
63
21
ã¨‡~°}
â◊HÀfl fÃÇ·Ï= Ü«∞™Èû_è»∞O „áêH± â◊s~° q"≥∂Hõ∆}Ï`ü I
HÍ=∞„HÀ^èÀ^Œƒù=O "ÕQÆO ã¨ Ü«ÚHõÎó ã¨ ã¨∞v #~°ó II 23
HÍ=∞ „HÀ^èŒ=ÚÅ "ÕQÆ=Ú#∞ U =∂#=Ù_≥·`Õ D â◊s~°=Ú
q_»K«∞@‰õΩ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ [~ÚOK« ã¨=∞~°∞÷_»QÆ∞ K«∞<åfl_À, J\˜ì
=∂#=Ù_»∞ Ü≥∂yÜ≥ÿ∞ ã¨∞Y=O`«∞_»QÆ∞ K«∞<åfl_»∞.
HÍ=∞„HÀ^è=Œ Ú Å#flq „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# rqOK«∞ =∂#=Ù#‰õΩ
ã¨xfl"Õâ◊=Ú#∞|\˜ì, Ñïã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì L^ŒƒùqOK«∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. Wq z`«=Î $`«∞Å
Î ∞. gxx JiHõ@∞ì@ÜÕ∞ Ü≥∂QÆ=Ú.
JiHõ@∞ì@ Ü«∞#QÆ |Å=O`«=ÚQÆ „`˘H˜¯ÃÑ@∞ì@ HÍ^Œ∞. „`˘H˜¯
ÃÑ\˜ì#KÀ, Jq ã¨=∞Ü«∞=Ú#ÔH· "ÕzÜ«ÚO_ç q[$OaèOK«QÆÅ=Ù.
z`«Î=$uÎ x~À^èŒ=Ú#‰õΩ Ü≥∂QÆq^ŒºÜÕ∞ Ñïëê¯~°=Ú. Ü≥∂QÆ
=∞#QÍ Pã¨#=ÚÅ∞, „áê}ÏÜ«∂=∞=ÚÖË HÍ^Œ∞. ^≥·==Ú#O^Œ∞
„Ñ‘uÜÕ∞ x[=∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ=Ú. J\˜ì „Ñ‘u =∞^èŒ∞~åu =∞^èŒ∞~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@KÕ`« ~Ú`«~° q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ „Ñ‘u tkäÅ =∞QÆ∞K«∞
#∞O_»∞#∞.
64 w`ÀÑ¨x+¨`ü
â’¡Hõ=Ú K«kq#Ñ¨Ù_»∞ ''HÍ=∞ „HÀ^èŒ=ÚÅ "ÕQÆ=Ú#∞

[~ÚOz, Ü≥∂QÆ=Ú# ã¨∞YÑ¨_»∞=Ú—— J#fl@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞.
Wk ™ê^èºŒ Ñ¨_∞» #k HÍ^Œ∞. Ü≥∂QÆ=Ú# ã≤~÷ Ñ° _¨ ,ç HÍ=∞„HÀ^è=Œ ÚÅ#∞
[~ÚOK«=∞#∞@ ~ÚO^Œe ~°Ç¨Ïã¨º=Ú. pHõ@x áê~°„^Àe,
"≥Å∞QÆ∞ <Õ~°Ê~°K«∞H˘#∞=Ú Jx `≥eÑ≤#KÀ Jk ™ê^èŒºÑ¨_»∞#k
HÍ^Œ∞. "≥Å∞QÆ∞ <Õ~°Ê~°z#O`«<Õ pHõ\˜ J^Œ$â◊º=∞QÆ∞#∞.
'Ü«ÚHõÎó— J#∞ Ñ¨^Œ=Ú ~ÚO^Œ∞ KåÅ =ÚYº=Ú.
ÉèQí =Æ O`«∞x`À Ü«Ú‰õΩ_Î Ü
·≥ Ú
« O_»∞@ „Ñ¨^•è #=Ú. J#QÆ ÉèQí =Æ `«`fiÎ«
=Ú`À =Ú_çÑ¨_ç Ü«ÚO_»∞@. J@∞¡ =Ú_çÑ¨_»∞@‰õΩ KÕÜ«Ú
„Ñ¨Ü∞« `«fl"Õ∞ ã¨‡~°}, ÉèÏ=#. ÉèQí =Æ O`«∞xÜ«∞O^Œ∞ „Ñ‘u Ü«Ú#flKÀ,
ã¨‡~°} ÉèÏ=# x~°O`«~° =∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì ã¨‡~°} nÑ¨Ñ¨Ù
"≥Å∞QÆ∞=O\˜k. ã¨‡~°} Ü«∞#∞ "≥Å∞QÆ∞ L#flO`« ã¨=∞Ü«∞=Ú
HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ#∞ pHõ\˜ „Hõ=∞‡^Œ∞. J\˜ì #~°∞#‰õΩ ã¨∞Y
=ÚO_»∞#∞. JOuÜÕ∞QÍx HÍ=∞=Ú#∞ [~ÚO`«∞#∞, „HÀ^è=Œ Ú#∞
[~ÚO`«∞#∞ Jx JÇ¨ÏOHõiOK«∞"å~°∞ „â◊=∞ K≥O^Œ∞K«∞ ^Œ∞óY
Ñ¨_»∞^Œ∞~°∞. WK«Û@ ã¨=∞~°÷`« ÉèíQÆ=O`«∞x`À Ü«ÚHõÎ=Ú K≥O^Œ∞
@ÜÕ∞QÍx, HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ#∞ [~ÚOK«∞@ HÍ^Œ∞. HÍ=∞„HÀ^èŒ
=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ â◊s~°=∞O^Œ∞O_»QÆ<Õ [~ÚOK«xKÀ
=∞~°∞[#‡=Ú# QÆ∂_» ^Œ∞óY=ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# ÉèQí =Æ O`«∞_»∞
D â◊s~°=∞O^Œ∞#flÑ¨C_Õ <å`À Ü≥∂QÆ=Ú K≥Ok, HÍ=∞„HÀ^è=Œ ÚÅ#∞
Ç¨ÏiOz, âßâ◊fi`«=ÚQÆ ã¨∞YÑ¨_»∞=Ú—— Jx `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞<åfl_»∞.
65
22
|„Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú
Ü≥∂-O`«óã¨∞M’ -O`«~å~å=∞ ã¨Î^ä•O`«~À˚ºu ˆ~= Ü«∞ó I
ã¨ Ü≥∂w „|Ç¨Ï‡x~åfi}O „|Ç¨Ï‡Éèí∂`À-kèQÆK«Ûùu II 24
Ü≥∂y JO`«~°∞‡Y∞_≥· JO`«~°OQÆ=Ú #O^Œe "≥Å∞QÆ∞`À
~°q∞OK«∞K«∞, JO`«óã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞, P`«‡*’ºuÜ≥ÿ∞
„Ñ¨HÍtOK«∞K«∞ #∞O_»∞#∞. J`«_»∞ „|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥· „|Ç¨Ï‡=Ú
#O^Œ∞ x~åfi}=Ú K≥O^Œ∞K«∞<åfl_»∞.
JO`«~°OQÆ=Ú# „|Ç¨Ï‡=Ú =ã≤Oz Ü«Ú#flk. Jk
P^è•~°=ÚQÆ K≥·`«#º=Ú, K≥·`«#º=Ú P^è•~°=ÚQÆ „uQÆ∞}=ÚÅ∞
(„uâ◊‰Ωõ Å
Î ∞), "åx <å^è•~°=Ú KÕã∞¨ H˘x ÑÖK«É∂íè `«=ÚÅ∞ U~°Ê_ç
Ü«Ú#flq. W@∞¡ Ñ¨k JOâ◊=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨∂Å ÷ ã¨∂Hõ‡∆ =ÚÅQÆ∞
U_»∞ á⁄~°Å`À U~°Ê_ç# ~°∂Ñ¨=Ú# r=Ù_»∞<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å#<Õ
J`«_∞» ^Œâ~◊ ^° ∞Œä _»∞ Jx, ã¨ÑÑÎ̈ i¨ ‚ Jx ãÖÉ’kèOÑ¨|_»∞K«∞<åfl_»∞.
D "≥Ú`«=Î Ú#‰õΩ =¸Å=Ú „|Ç¨Ï‡"Õ∞ QÆ^•! J\˜ì „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞
Ü«ÚHõÎ=Ú K≥O^Œ∞@ Ü≥∂QÆ=∞QÆ∞#∞. `˘q∞‡k P=~°}Å∞ ^•\˜
Ñ¨kÜ«∞= JOâ◊=∞QÆ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú`À ÉèÏ=Ñ¨~°=∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ=Ú
66 w`ÀÑ¨x+¨`ü
K≥O^Œ∞@ „Ñ¨^•è #=Ú. JÑ¨Ù_»∞ K≥`· #« º=Ú ÑïÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ ÿ "≥Å∞QÆ∞#∞.

QÆ∞}=ÚÅ∞, ÑÖK«É∂íè `«=ÚÅ∞, ÑÖK«`<« å‡„`«Å∞, ÑÖKÕO„kÜ«∞
=ÚÅ∞, ÑÖKåOQÆ=ÚÅ∞ J\˜ì K≥·`«#º=Ú#‰õΩ Ö’|_ç
Ü«ÚO_»∞#∞. ÃÑ· q^èŒ=ÚQÆ ÉèÏ=# K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞ JO`«~°OQÆ=Ú#
`«# *’ºuã¨fi~°∂Ñ¨=Ú QÀK«iOK«∞#∞. P ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#‰õΩ =¸Å
"≥∞#ÿ `«`fiÎ« =Ú JO^Œe ã¨∂Hõ‡∆ ã¨ÊO^Œ# aO^Œ∞=ÙQÆ QÀK«iOK«∞#∞.
JkÜÕ∞ Ñ¨~=° ∂`«‡ ™ê÷#=Ú. ^•xÜ«∞O^Œ∞ ~°q∞OK«∞K«∞#fl Ü≥∂yH˜,
|∞kú =∞<À ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ Hõf`«=ÚQÆ ã¨∞Y=Ú ÅaèOK«∞
K«∞O_»∞#∞. P aO^Œ∞ ™ê÷#=Ú# ÅQÆfl"≥∞ÿ# K≥·`«#º=Ú HõÅ"å
_»Q∞Æ @KÕ JK«Û\˜ „|Ç¨Ï‡=Ú Ü≥ÚHõ¯ ™êxfl^èºŒ =Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
„Hõ=∞=ÚQÆ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. `å#∞O_»Hõ „|Ç¨Ï‡ =ÚO_»∞#∞.
`å#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ x~åfi}=Ú K≥O^Œ∞#∞. W@∞¡ Ü≥∂y
JO`«~°∞‡Y∞_≥· „|Ç¨Ï‡ ™êÜ«Ú[º=Ú#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
67
23
"≥∂Hõ∆ ã≤÷u
ÅÉèíO`Õ „|Ç¨Ï‡x~åfi} =∞$+¨Ü«∞ó H©∆}HõÅ‡ëêó I
zè#fl ^≥·fi^è• Ü«∞`å`å‡#ó ã¨~°fiÉèí∂`«Ç≤Ï`Õ ~°`åó II 25
|∞∞+¨µÅ∞ „|Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú J#∞„QÆÇÏ¨ =ÚQÆ á⁄Ok#"å~°∞.
"å~°∞ K«iOK«∞ „|Ç¨Ï‡=ÚÖË. „|Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú á⁄Ok#"åiH˜
HõÅ‡+¨=ÚÅ∞ âßâ◊fi`«=ÚQÆ #tOz Ü«ÚO_»∞#∞. =∞<À|∞kú ~ÚO„k
Ü«∞=ÚÅ∞ Ü«∞q∞OÑ¨|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. "å~°∞ Éèí∂q∞ÃÑ· K«iOK«∞
@‰õΩ HÍ~°}=Ú ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú HõeyOK«∞@ˆH.
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ ^è•ºxOz ™êÖ’Hõº, ™êg∞Ñ¨º, ™êÜ«Ú[º,
™ê~°∂Ñ¨º ™Èáê# =∂~°æ=Ú# „|Ç¨Ï‡"≥∞ÿ# "å~°∞ =tëêªk
„|Ç¨Ï‡~°∞¬Å∞. „|Ç¨Ï‡~°∞¬ Å#QÆ ã¨∞ÊùiOK«∞"å~°∞ J„u, Éèí$QÆ∞=Ù,
JOw~°ã¨∞_»∞, =t+¨µª_»∞, JQÆã¨∞Îº_»∞, Q“`«=Ú_»∞ PkQÍ QÆÅ
|∞∞+¨µÅ∞. gi Ü«∞O^Œ∞ "≥^ŒH˜ K«∂z##∞ HõÅ‡+¨ =ÚO_»^Œ∞.
"å~°∞ HÍÅ=Ú#∞, ^Õâ◊=Ú#∞, ^≥·==Ú#∞ Ziy# "å~°∞. "åiH˜
ãÖâ◊Ü«∞=Ú Å∞O_»=Ù. "å~°∞ ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=ÚQÆ<Õ
^Œi≈O`«∞~°∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅQÆ∞ =∞Oz K≥_∞» Å∞ "åiÃÑ· „Ñ¨ÉÏè ==Ú
68 w`ÀÑ¨x+¨`ü
K«∂Ñ¨=Ù. "åiHõO`«ÜÚ
« „|Ç¨Ï‡"Õ∞. J\˜"ì å~°∞ â◊s~°^•è ~°∞Öˇ· Éè∂í q∞ÃÑ·
K«iOK«∞@‰õΩ =ÚYº=∞QÆ∞ HÍ~°} "≥ÚHõ\Ü ˜ ∞Õ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ‰õΩ
Ç≤Ï`«=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú@‰õΩ "å~°∞ Jq∞`åã¨‰õΩÎÖˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
HÀi#"åiH˜ Ç≤Ï`«=Ú KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ Ñ¨xQÆ JÇ¨ÏŸ~å„`«=ÚÅ∞
L#∞‡Y∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. Ñ¨~∞° Å‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú KÕÜÚ « @ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ
KÕÜ«Ú P~å^èŒ#QÆ "å~°∞ ÉèÏqOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞.
„|Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú K≥O^Œ∞@, „|Ç¨Ï‡ ™êÜ«Ú[º=Ú
á⁄O^Œ∞@, „|Ç¨Ï‡=∞QÆ∞@ T~°HÜ õ Ú
« O_»∞@‰õΩ HÍ^Œ∞. "≥∂Hõ=∆ ∞#QÆ
U |O^è=Œ ÚÅ∞ ÖËH,õ U Ñ¨xÖËHõ ZHõ¯_À XHõ J^Œ∞ƒù`=« ∞QÆ∞ Ö’Hõ=Ú#
Ç¨~ÚQÆ #∞O_»∞@ Jx ™ê=∂#∞º ÅO^Œ~∞° ÉèÏqO`«∞~°∞. HõÅ‡+¨
=ÚÅ∞ ÖËxKÀ@ |O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞. ãÖâ◊Ü«∞=Ú ÖËxKÀ@ z‰õΩ¯
Ñ¨_»∞@Ü«Ú LO_»^Œ∞. „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ =∞#ã¨∞ xÅK«∞@ KÕ`«
â◊s~°=Ú, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞ =â◊=Ú# #∞O_»∞#∞.
JÇ¨ÏOHÍ~° ÉèÏ==Ú #tOz Ü«ÚO_»∞#∞. z`«=Î $`«∞Å Î O^Œ∞ `«#^≥#·
ã¨fiÉèÏ==Ú zO^Œ∞ÖÏ_»Hõ ^≥·g ã¨fiÉèÏ="Õ∞ q∞QÆ∞Å∞#∞. J\˜ì ã≤÷u
Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨~Ç° Ï≤ `« =∞#∞#k Ñ¨~=° ∞ ^è~Œ ‡° =ÚQÆ x~°fiiÎOÑ¨ |_»∞#∞.
JkÜÕ∞ "≥∂Hõ∆ ã≤÷u. â◊s~°=Ú =^Œe# "≥#∞Hõ =K«∞Û#k "≥∂Hõ∆=∞x
ÉèÏqOK«∞@ J*Ï˝#=Ú.
69
24
P`«‡ <≥iy# "å~°∞

HÍ=∞„HÀ^èŒqÜ«ÚHÍÎ<åO Ü«∞f<åO Ü«∞`«KÕ`«™ê"£∞ I
Jaè`À „|Ç¨Ï‡x~åfi}O =~°Î`Õ qk`å`«‡<å"£∞ II 26
„|Ç¨Ï‡ x~åfi}=Ú#∞ á⁄Ok#"å~°∞ qk`å`«‡Öˇ· =iÎO`«∞~°∞.
"å~°∞ Ü«∞`« KÕ`«ã¨∞ûÅ∞. Ü«∞`«∞Å∞. HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ #∞O_ç q_ç
=_ç#"å~°∞.
„|Ç¨Ï‡ x~åfi} =∞#QÆ „|Ç¨Ï‡=Ú#O^Œ∞ Hõ~y° # JÇ¨ÏOHÍ~°
ã≤÷u. =∞OK«∞QÆ_»¤ h\˜Ü«∞O^Œ∞ `ÕÅ∞K«∞#flÑ¨Ù_»∞ Jk "Õ~°∞QÆ
QÀK«iOK«∞#∞. h\˜Hõ#fl qÅHõ∆}"≥∞ÿ# ÅHõ∆}=ÚÅ∞ Hõey
Ü«ÚO_»∞#∞. Z=i =ÚY=Ú# <≥·##∞ h~°∞ K«e¡#KÀ K«Å¡QÆ
Ü«ÚO_»∞#∞ QÍx, ÉÏkèOÑ¨^Œ∞. =∞OK«∞QÆ_»¤`À H˘\˜ì#KÀ ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞#∞. JÇ¨ÏOHÍ~° ã≤÷u =∞OK«∞QÆ_»¤=O\˜ ã≤÷u. h\˜ ã≤÷u
„|Ç¨Ï‡=Ú ÖËHõ P`«‡ ã≤u÷ . JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú#‰õΩ =¸Å"≥∞#ÿ `«`fiÎ« "Õ∞
„|Ç¨Ï‡`«`«Îfi=Ú. Jk „uQÆ∞}=ÚÅ‰õΩ Ö’|_ç#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨`Õº
QÍ`«‡Ü≥ÿ∞ `å<˘Hõ_» #∞<åfl_»x ÉèÏ=# K≥O^Œ∞#∞. x[=Ú#‰õΩ
`«# ~°∂Ñ¨=Ú# #∞#flk Ñ¨~°`«`«Îfi"Õ∞. „|Ç¨Ï‡`«`«Îfi"Õ∞. P `«`«Îfi"Õ∞
70 w`ÀÑ¨x+¨`ü
`å#∞QÆ #∞<åfl_»∞. `«`fiÎ« "Õ∞ `å#∞QÆ #∞<åfl_»x `≥eÜ«Ú@, `«`fiÎ« =Ú

#∞áêã≤OK«∞@, `å#∞ Hõiy `«`«Îfi=Ú q∞QÆ∞Å∞@ [iy#KÀ Jk
„|Ç¨Ï‡ x~åfi} =∞QÆ∞#∞.
„|Ç¨Ï‡ x~åfi} ã≤÷ux á⁄Ok#"åi |∞kú #∞O_ç, =∞#ã¨∞
#∞O_ç, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç, "å‰õΩ¯ #∞O_ç, KÕ`«Å #∞O_ç
„|Ç¨Ï‡ `«`fiÎ« "Õ∞ „Ñ¨HÍtOK«∞#∞. J#QÆ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ Jxfl á⁄~°Å #∞O_ç
qk`«=∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞. "åi =∂@, KÕ`«, #_»=_çHõÅ #∞O_ç
„|Ç¨Ï‡"Õ∞ „Ñ¨HÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞. W\˜ì "åix qk`å`«∞‡ ÅO^Œ∞~°∞.
qk`å`«∞‡ Å#QÆ P`«‡ <≥iy# "å~°x J~°÷=Ú. P`«‡ `«`«Îfi"Õ∞
ã¨~°fi„`« qk`«=Ú QÍqOK«∞"å~°x =∞iÜ≥ÚHõ J~°÷=Ú. W\˜ì"åi
=~°Î#=Ú# K«∂Ñ¨~°∞Å‰õΩ P`«‡ `«`«Îfi=Ú qk`«=∞QÆ∞ K«∞O_»∞#∞.
WkÜ«∞O`«ÜÚ « 17= â’¡H=õ Ú# K≥ÑÊ¨ |_ç# suQÆ, „|Ç¨Ï‡ Ñ¨~åÜ«∞
}∞Öˇ· Ü«ÚO_»∞@ =Å# U~°Ê_»∞ ã≤÷u.
Z=i |∞kú, =∞#ã¨∞, ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, "å‰õΩ¯, KÕ+¨ìÅ
#∞O_ç P`«‡ `«`«Îfi=Ú qk`« =∞QÆ∞K«∞O_»∞<À J\˜ì"åx KÕ`«#
Ü«∞q∞OÑ¨|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. J#QÍ K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ≤}˜Ü«∞QÆ∞
N=∂`« `«# =∂Ü«∞#∞ „Ñ¨ãïOÑ¨*ËÜ«∞Hõ, J#∞‰õÄÅ=uÜ≥ÿ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. KÕ`#« `«`fiÎ« =Ú#‰õΩ J#∞‰õÄÅ=ÚQÆ #∞O_»∞@=Å#
ã¨~fi° =Ú Ü«∞q∞OÑ¨|_ç#"åÔ~· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. J\˜"ì åix Ü«∞`«∞Å∞
JO^Œ∞~°∞. Ü«∞fO„^Œ∞ ÅO^Œ~∞° x~°O`«~=° Ú `«`fiÎ« =Ú<Õ „Ñ¨HÍtOÑ¨
*ËÜÚ « ^Œ∞~°∞. J\˜"ì åix HÍ=∞ „HÀ^è=Œ ÚÅ∞ ^ŒiKÕ~Ö° =Ë Ù. ã¨Ê$tOK«
<≥·# ã¨Ê$tOK«ÖË=Ù. "å~°∞ HÍ=∞„HÀ^èŒ qÜ«Ú‰õΩÎÅ∞ Jx `≥Å∞Ñ¨Ù@
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ<Õ~°^Œ∞.
71
25
JO`«~°∞‡Y∞_»∞
ã¨Ê~å≈<£ Hõ$`åfi |Ç≤Ï~åƒÇ¨ºO â◊Û‰õ∆Ωâ‹·Û "åO`«ˆ~ „Éèí∞"À I
„áê}Ïáê<Ò ã¨=∞ø Hõ$`åfi <å™êÉèíºO`«~°Kåi}∫ II 27
ÉÏÇ¨Ïº=∞O^Œe ã¨Ê~å≈k q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ "≥Å∞Ñ¨Å<Õ =ke
„áê}Ïáê#=ÚÅ#∞ ã¨=∂#=Ú QÍqOz, K«∂Ñ¨Ù#∞ JO`«~°∞‡Y
=ÚQÆ <åã≤HÍ„QÆ=Ú# xeÑ≤ =Ú‰õΩ_Î ·≥ Ü«ÚO_»∞@ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k.
â◊|Ì ã¨Ê~å≈k q+¨Ü«∞=Ú ÅxflÜ«Ú ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑÖK«
ãÖ|Okè`=« Ú. ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÅ =¸Å=Ú# =∂#=Ù_»∞ gx
##∞ÉèíqOK«∞ K«∞<åfl_»∞. WO„kÜ«∞ ã¨∞Y=Ú ÅxflÜ«Ú ÉÏÇ¨Ïº
ã¨∞Y=ÚÖË. ÑÖKÕO„kÜ«∞=ÚÖË ÖËxKÀ r=Ù#‰õΩ ÉÏÇ¨Ïºã¨‡$u
Ü«ÚO_»^Œ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ J=∞iHõ ã¨$+≤ìÖ’ XHõ „Ñ¨^è•#
Ñ¶¨∞@ì=Ú. WO„kÜ«∞=ÚÅ J=∞iHõ ã¨$+≤ìOÑ¨Hõ =Ú#∞Ñ¨Ù r=Ù_»∞
JO`«~°∞‡Y∞_≥·, JO`«~°OQÆ=Ú#<Õ Ü«ÚO_≥_ç"å_»∞. „Ñ¨KÕ`«ã¨∞Å∞
J#∞ „Ñ¨[˝Å ~°∂Ñ¨=Ú# ~ÚO„kÜ«∞ „Ñ¨[˝Å <Õ~°Ê~°z, JO`«ó
KÕ`«##∞ |Ç≤Ï~°OQÆ=ÚQÆ „Ñ¨Hõ\˜`«=Ú QÍqOK«∞@ [iy#k.
WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•fi~å ÉÏÇ¨Ïº=Ú# HõÅ"å@∞Ñ¨_ç# r=ÙÅ∞,
72 w`ÀÑ¨x+¨`ü
ÉÏÇ¨ÏŸº#∞‡Y∞Öˇ· JO`«~O° QÆ=∞O^Œe ã¨fi™ê÷#=Ú#∞ =∞~°zi. WÅ∞¡

=∞~°z ~å„uO|=à◊√¡ áÈH˜iQÍ u~°∞QÆ∞ Ñ≤Å¡Å#∞ ãÖÑ¶¨∞=Ú#
K«∂K«∞K«∞<åfl=Ú Hõ^•! "åiH˜ ~ÚÅ∞¡ Ñ¨@^ì ∞Œ . J>Ë¡ ã¨~fi° ™ê=∂#º
=ÚQÆ =∂#=ÙÅ‰õΩ |Ç≤Ï~°OQÆ=Ú#<Õ rq`« =∞O`«Ü«Ú QÆ_çz
áÈ=Ù#∞. JO`«~O° QÆ J#∞Éè∂í u "åiH˜ HõeyOK«∞@ÜÕ∞ „Ñ¨^•è <À^ÕâÌ º◊
=ÚQÆ Ü≥∂QÆq^Œº U~°Ê_ç#k.
=∂#=Ùx „Ñ¨[˝ JO`«~°∞‡Y =∞QÆ∞@‰õΩ „Ñ¨^è•#=∞QÆ∞
LáêÜ«∞=Ú âßfiã¨#∞ QÆ=∞xOK«∞@, âßfiã¨ÃÑ· =∞#ã¨∞ ÅQÆfl=Ú
KÕÜ«Ú@. âßfiã¨=∂~°æ=Ú |Ç≤Ï~°∞‡Y"≥∞ÿ# =∞<À„Ñ¨[˝#∞ JO`«~°∞‡
Y=Ú KÕÜÚ « @‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» #∞. âßfiã¨ÃÑ· =∞#ã¨∞ xÅ∞Ñ¨Ù@
=Å# âßfiã¨ ##∞ãïOK«∞K«∞ =∞#ã¨∞ âßfiã¨ Ñ¨Ù@∞ìHõ ™ê÷#=Ú#‰õΩ
Ñ¨Ü∞« xOK«∞#∞. „Hõ=∞=ÚQÆ =∞#ã¨∞ ã¨ÊO^Œ# „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞ KÕ~∞° #∞.
=∞#ã¨∞ ã¨ÊO^Œ#=Ú#∞ QÆ=∞xOK«∞@ Ü«∞O^Œ∞ UHÍ„QÆ`« Hõey#
H˘nÌ, „áê}Ïáê#=ÚÅ∞ ã¨=∞#fi~ÚOÑ¨|_ç L^•# „áê}=Ú
^•fi~°=Ú# JO`«~°OQÆ=Ú# T~°÷fi =ÚY"≥∞ÿ [#∞#∞. „Éèí∂=∞^èŒº
=Ú#∞ KÕ~°∞#∞. „Éèí∂=∞^èŒº=Ú#∞ <åã≤HÍ„QÆ ˆHO„^Œ=ÚQÆ ‰õÄ_»
`≥Å∞Ñ¨Ù^Œ∞~°∞. JK«Û@ JO`«~°∞‡Y∞_≥· K«iOK«∞K«∞O_»∞#∞.
(„áê}ÏÜ«∂=∞ Ü«∞[˝=ÚQÆ nx<Õ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =ÚO^Œ∞ J^è•ºÜ«∞
=ÚÅÖ’ É’kèOz<å_»∞.)
JK«Û@ JO`«~À˚ºux ^Œi≈OK«∞K«∞, JO`«~å~å=Ú_≥,· JO`«ó
ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞ #∞O_»∞"å_»∞ ã¨<åflºã≤Ü∞« x 24= â’¡H=õ Ú#
`≥Å∞Ñ¨|_ç#k. J@∞¡ JO`«~°∞‡Y=ÚQÆ „Éèí∂=∞^èŒº=Ú#‰õΩ
KÕ~°∞@‰õΩ LáêÜ«∞=Ú#∞ ^≥·=g∞ â’¡Hõ=Ú# „ÑüáêkOz<å_»∞.
73
26
=∞##=Ú
Ü«∞`ÕO„kÜ«∞ =∞<À|∞kú ~°∞‡x ~À‡Hõ∆Ñ¨~åÜ«∞}ó I
qQÆ`ÕKåÛùÉèíÜ«∞„HÀ^èÀ Ü«∞ã¨û^• =ÚHõÎ U= ã¨ó II 28
"≥∂HõÑ∆ ~¨ åÜ«∞}∞Å∞ ~ÚO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞Å ú #∞ xÜ«∞=∞
=Ú`À „|Ç¨Ï‡=Ú# ã¨=∞~°Ê} KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. WK«Ûù, ÉèíÜ«∞=Ú,
„HÀ^è=Œ ÚÅ #∞O_ç "å~°∞ qQÆ`∞« Öˇ,· ÃÑ· `≥eÑ≤# ã¨=∞~°Ê} ÉèÏ=#KÕ
ZÅ¡Ñ¨C_»∞#∞ "≥∂Hõ∆ã≤÷u Ü«∞O^Œ∞O^Œ∞~°∞.
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ã¨∞à◊√=QÆ∞ =∂~°=æ ÚÅ#∞ É’kèOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
P É’^èŒ#Å∞ ã¨Ç≤Ï`«=Ú =∂#=ÙÅ∞ `«Å„HÕ^Œ∞Å∞ KÕã¨∞H˘x
„uÑ¨ÊÅ∞ Ñ¨_∞» K«∞O^Œ∞~°∞. D â’¡H=õ Ú#∞ ™ê=∂#º=ÚQÆ D „HÕk
q^èŒ=ÚQÆ ÉèÏqO`«∞~°∞.
W+¨ì=Ú, ÉèíÜ«∞=Ú, „HÀ^èŒ=Ú J#∞"åxx q_»z x„QÆÇ¨Ï
=Ú`À ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, =∞#ã¨∞#∞, |∞kúx JkèQÆq∞Oz
"≥∂Hõ∆Ñ¨~åÜ«∞}∞Å∞ ZÅ¡Ñ¨C_»∞#∞ =ÚHõÎã≤÷u Ü«∞O^Œ∞O^Œ∞~°∞.
ÃÑ· q^è=Œ ÚQÆ ÉèÏqOz HÀiHõ Å∞O_»~å^Œx, ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_~» å^Œx,
74 w`ÀÑ¨x+¨`ü
HÀÑ¨=Ú HõÅ∞QÆ~å^Œx `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞O^Œ∞~°∞. [#‡Å `«~°|_ç ™ê^èŒ#

[iÑ≤##∞ D =¸_»∞#∞ =^ŒÅ=Ù.
=^ŒÅ∞ÛH˘#^ŒÅz# q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ZÑ¨C_»∞#∞ =^ŒÅ=Ù.
á⁄O^Œ=Åã≤# ã¨kfi+¨Ü«∞=ÚÅ∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú
KÕÜ«∞=Öˇ#∞ QÍx =∞iÜ≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞. ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞
^≥·=Ñ¨~°=ÚQÆ P~åkèOK«∞K«∞, HÍÅ=Ú ^•xÜ«∞O^Œ∞ qxÜ≥∂
yOK«∞ H˘Åk, ~Ú`«~° QÆ∞}=ÚÅ∞ ^Œ∂~°=Ú HÍQÆÅ=Ù. p@¡¿ÑHõ
P_»∞ =ºH˜Î ÉèíQÆ=^Œƒù[#, É’^èŒ#, ™ÈÎ„`«áê~åÜ«∞}, ã¨`«¯~å‡
K«~°}=ÚÅÖ’ ã¨=∞Ü«∞=Ú qxÜ≥∂yOK«∞ K«∞#flKÀ „Hõ=∞=ÚQÆ
p@¡¿ÑHÍ_»∞@ `«Q∞Æ #æ ∞. Uq∞ KÕÜ∞« =Öˇ<À K≥ÑÊ¨ =Öˇ#∞QÍx, Uq∞
KÕÜ∞« ~å^À K≥ÑC¨ @ =Å# LÑ¨Ü∂≥ QÆ=Ú ÖË^∞Œ . "åÇ¨Ï#=Ú#O^Œ∞
„Ñ¨Ü«∂}=Ú KÕÜ«ÚK«∞#fl Ñ≤Å¡"åxH˜, KÕ`«∞Å∞ |Ü«∞@ ÃÑ@ì‰õΩ
Jx K≥Ñ≤Ê#@∞¡O_»∞#∞.
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ''=∞#™ê, "åK«, Hõ~‡° }Ï #<Õfl P„â◊~ÚOÑ¨Ù=Ú——
Jx Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ `≥Å∞Ñ¨ÙK«∞ #∞O_»∞#∞. „|Ç¨Ï‡=Ú <å„â◊~ÚOz#
"åxH˜ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ q∞QÆ∞Å∞#∞. ^≥·==Ú#∞ P„â◊~ÚOz# "åiH˜
^≥·="Õ∞ q∞QÆ∞Å∞#∞. ^≥·=™êxfl^èŒº=Ú# #∞#flÑ¨Ù_»∞ ^≥·==Ú<Õ
HÀ~°∞@ Ü«ÚO_»∞#∞ QÍx, ~Ú`«~°=ÚÅ#∞ HÀ~°∞@ Ü«ÚO_»^Œ∞
QÆ^•! ^≥=· ÉèÏ=# Ü«Ú#flKÀ@ ÉèÜ í ∞« ÉèÏ=# Z@∞¡ HõÅ∞QÆ QÆÅ^Œ∞?
„HÀ^èŒ"≥∞@∞¡ HõÅ∞QÆ QÆÅ^Œ∞? ^≥·= ã¨‡~°}Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞, |∞kú
ÅQÆfl"≥∞ÿ# "åxH˜ ~ÚKåÛù ÉèíÜ«∞ „HÀ^èŒ=Ú Å∞O_»∞@ Hõ=HÍâ◊"Õ∞
ÖË^Œ∞. =∞##=Ú# ^≥·==Ú#∞ ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞H˘x |∞kú, =∞#ã¨∞,
75
~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» J\˜ì ^≥·= =∞##=Ú# xOÑ≤#

=Ú#∞Å‰õΩ x`«º=ÚO_»∞ ã≤÷u =ÚHõÎ ã≤÷u. J\˜ì "åix ~ÚKåÛù
ÉèíÜ«∞ „HÀ^èŒ=ÚÅ∞ ã¨Ê$tOÑ¨<≥·<å ã¨Ê$tOÑ¨ ÖË=Ù.
D J^è•ºÜ«∞=Ú# P~°= â’¡Hõ=Ú#<Õ =∞##=Ú ^•fi~å
„|Ç¨Ï‡=Ú`À Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_≥· Ü«ÚO_»∞@ `≥Å∞Ñ¨|_ç#k. "åˆ~
=Ú#∞Å∞. "åi ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞, |∞kú, x~°O`«~°
=∞##=Ú HÍ~°}=ÚQÆ Ü«∞=∞=Ú K≥Ok Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì
=∞##=Ú HÍ~°}=ÚQÆ ÉèíÜ«∞„HÀ^è•k ÉèÏ==Ú Å∞O_»=Ù.
„Ñ¨Ç¨¡^Œ∞_»∞, JO|s+¨µ_»∞ J\˜ì"å~°∞.
76 w`ÀÑ¨x+¨`ü
27
™êxfl^èŒº=Ú
Éè’HÍÎ~°O Ü«∞[˝`«Ñ¨™êO ã¨~°fiÖ’Hõ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
ã¨∞Ç¨Ï$^ŒO ã¨~°fiÉèí∂`å<åO *Ï˝`åfi =∂O âßOu =∞$K«Ûùu II 29
`«Ñ¨ã¨∞û, Ü«∞[˝=ÚÅ Éè’HõÎ#∞ <Õ#∞. ã¨~°fiÖ’Hõ=ÚÅ
JkèÑ¨`«∞Å‰õΩ Dâ◊fi~°∞_»#∞ <Õ#∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì# ã¨=∞ã¨Î
„áê}∞Å‰õΩ ã¨∞Ç¨Ï$^ŒÜ«Ú_»#∞ <Õ#∞. D q^èŒ=ÚQÆ ##∞fl `≥Å∞ã¨∞
H˘x# "å_»∞ âßâ◊fi`«=ÚQÆ âßOux á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞.
ã¨<åflºã¨ ã≤÷uH˜ K«~°=∞ w`«=ÚQÆ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ D
"åHõº=Ú#∞ ÑëH˜<å_»∞. ''<Õ#∞—— J#∞ JO`«~åºq∞ „Ñ¨[Q˝ Æ JO^Œi
Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÅO^Œ∞ `å #∞<åfl_»∞. J\˜"ì åx K«∂K«∞@ „Ñ¨^•è #=Ú.
J`«_Õ ã¨=∞ã¨Î=Ú#‰õΩ ™êfiq∞. J`«_Õ QÆ=∞º=Ú. J\˜ì "åxx
'<Õ#∞—QÆ `«#Ü«∞O^Œ∞, ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^Œi≈OK«∞K«∞
^Õâ◊=Ú#∞, HÍÅ=Ú#∞ |\˜ì ãÖK«iOK«∞"å_»∞ ã¨<åflºã≤ Ü«∞x,
J\˜ì ã¨<åflºã≤ âßOuÜÕ∞ „Ñ¨^•è # ÅHõ}
∆ =ÚQÆ Ü«ÚO_»∞#x `≥eÜ«∞
=Öˇ#∞.
77
D J^è•ºÜ«∞=Ú#‰õΩ ''Hõ~‡° ã¨<åflºã¨Ü∂≥ QÆ=Ú—— Jx <å=∞

Hõ~°}=Ú KÕÜ«Ú@Ö’ QÆÅ Bz`«º "Õ∞=∞#QÆ, ã¨`åû^èŒ‰õΩ_»∞ `«#
=∞<À |∞kú ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ '<Õ#∞— J#∞ JO`«~åºq∞ „Ñ¨[˝
Ü«∞O^Œ∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤Ü«ÚO_»QÆ, J`«x ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ∞
Ü«∂O„uHõ=ÚQÆ ™êyáÈ=Ù#∞. KÕÜ«ÚK«∞#fl@¡xÑ≤OK«^Œ∞. nxH˜
Éèí‰õΩÎÅ rq`«=Ú# KåÅ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ QÆÅ=Ù.
1. QÀÑH≤ Åõ ∞ : QÀÑ≤HÅ
õ =∞#ã¨∞ JÇ¨Ïiflâ◊Å∞ NHõ$+¨µx‚ Ü«∞O^Õ
ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO_»QÆ, "åi ^≥·#Ok# rq`«=∞O`«Ü«Ú J<åÜ«∂ã¨
=ÚQÆ ™êyáÈ~Ú#k. Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ "å~°∞ Hõ$+¨µx‚ ^Œi≈OK«∞@KÕ
Hõ$+¨‚^Œ~°≈# =∂^èŒ∞~°º=Ú QÆ∂_» x~°O`«~° =ÚO_≥_çk.
2. ã¨‰õΩ¯ÉÏ~Ú : D"≥∞‰õΩ =∂#= ™ê^èŒº=Ú HÍx |~°∞=Ù
ÉÏ^èŒº`«Å∞ JÑ¨ÊK≥Ñ¨Ê|_ç##∞, Hõ$+¨‚ ™êxfl^èŒº=Ú# #∞O_»∞@KÕ,
J™ê^èºŒ =Ú ÅxflÜ«Ú ã¨∞™ê^èºŒ =ÚÖˇ#· q. ^Œ∞+¨¯~°"∞≥ #ÿ HÍ~°º=ÚÅ∞
‰õÄ_» `å#∞ KÕã≤u##∞ ÉèÏ=#ÜÕ∞ ÖËHõ Ñ¶ëOz#q.
3. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x ã¨=Ú„^ÀÅ¡OÑ¶¨∞#=Ú, <å~°^Œ∞x g}Ï
QÍ#=Ú ‰õÄ_» D HÀ=‰õΩ K≥Ok#"Õ.
(=∞#ã¨∞ Hõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞ ÅQÆfl=Ú HÍHõ, ^≥·==Ú#O^Œ∞
ÅQÆfl=∞QÆ∞@KÕ Hõ~°‡Å∞ J„Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚQÆ#∞, J<åÜ«∂ã¨=ÚQÆ#∞
™êQÆ∞#x `≥Å∞Ñ¨Ù@ 'Hõ~°‡ ã¨<åflºã¨Ü≥∂QÆ— ~°Ç¨Ïã¨º=Ú.)
^ÔÃ|wÔY
(leT<ÒÛ>·eBZÔá 6e n<ó«jáTeTT ` <ó«qjîÖ>·eTT)
eÖd¼sY bÍsÁÇrÅ£eÖsY
<ów÷
3
<ów÷
dÇ#áÌÛ+< dy d+d
»»<ów÷µµ nq>± <óq|P]Ôá ~e«yjáTTeÚ. <óqeTq>· ~e«
d+|<. n~ ¹¿e\eTT &TÒ¿±<T. &TÒÔÃ d+|<qT ¿=\Te ýñeTT,
¿=qýñeTT. d+|< Jeq yîÕuóeeTTqÅ£ d++~ó+ºq~.
eTq çXøÔáT\ýË nÐ, yjáTTeÚ, +ç<T&T, V²dÎÜ sTTÔ«~
~e« ç|Èã\qT <óqeT]. sÁü $C²ãqyûT ÈyîT®q <óqeTT. n{ì¼
<óq eTTqT Å£LsÁTÎ#ûd¾ y«|¾ï #ûjTá T³Å£ » <ó wµ÷ 1992ýË È+ºq~.
»»<ów÷µµ eÖd¼sY bÍsÁÇrÅ£eÖsY>±] yÅ£ØqT d¾.&.,
&jîÖ, M&jîÖ ¿±«d³¢ sÁÖ|eTTýËqT, |Údï¿£eTT\ sÁÖ|eTT
ýËqT uóç<|sÁº dÔà<óÅ£\ ¿£+~+#áTq{ì¼ jáTC²ãsÁ¿£sÁqT
#û|{ q¼ì ~.
»»<ów÷µµ ÿ¿£ #á¿£Ø ç>·+<¸\jáTeTTqT, <ó«q eT+~sÁeTTqT
d<ÃZw¾÷Â¿Õ e\d¾q yÔesÁDeTTqT ` »»È>·<TZsÁT eT+~sÁeTTµµ>·
@sÁÎsÁº, d¿ìï ¿£\y]¿ì <ó«qeTT, kÍÇ<ó«jáTeTT HûsÁTÎ#áTq~.
5
d+¿£\q¿£sÁï : eÖd¼sY bÍsÁÇrÅ£eÖsY

eÖÔá<ûXeø TT yîTT<\T>± Ôásï Á nyîT]¿±, ý²{ìH nyîT]¿± eT]jáTT
×sÃbÍ K+&eTT\ýË>·\ <ó«Ü¿£ C²ãdTeÚ\Å£ ç|#Ã<qeTT
¿£*Ð+#áT#áÖ, uó¿ìï, C²ãqeTT, yîÕs>·«eTT, jîÖ>±uó²«deTT sTTÔ«~
$wjTá eTT\ýË uË<óq \T >±$+#áT#áÖ, |seÁ T>·TsÁTeÚ\ eÖsZqTjáÖjáTT
\Å£ yî\T>·T<] #áÖ|¾+#áT #áTq dÔà<óH d+|Ü>ï \· qejáTT>· jîÖ>·
eÖsÁZ<]ô eÖd¼sY bÍsÁÇrÅ£eÖsY>±sÁT. y] uË<óq\T ýÉ¿£ØÅ£$T+º
jáTTqqÖ, |\TsÁ¿£eTTýÉÕq $wjáT, $C²ãq uË<óq\T>± Ôî*jáTe#áTÌqT.
n$ uË<óq\T>±Hû ¿±Å£+& Ôá«J$ÔáeTTq nqTdsÁD¡jáTyîT®, #ásÁD
jîÖ>·«yîT,® #á]+#áTy]¿ì dÔ«á <sôÁ qeTTq dÔÇá sÁ |* ÔáeTT\ q+~+#áT
#áTqe Ôî\T|Ú³ nÜXøjîÖ¿ìï ¿±HûsÁ<T.
kÍ+|¾T¿£, ]¿£, <ó«Ü¿£, kÍ+dØ Ü¿£, ¿£Þ²sÁ+>·eTT\ýË y]
sÁ+ÔásÁ de\qT >·T]ï+º, >sÁ$+º, +ç<ó $XøÇ¿£Þ² |]wÔY »»&¿£¼sY
|t ýÉ³sYàµµ |{²¼q+~+º, <sôÁ e+ÔáyTî q® y] de\qT ¿=jáÖ&q~.
]¿,£ kÍ+|T¾ ¿£, dysÁ+>·eTT\ýË ` eÖqy[ eTqT>·&ý Ë dTKeTT,
Xæ+Ü |]eT[+|Cj ñ Tá T dÖçÔeá TT>± <ó«Ü¿£Ôá n\s]q|ð&û <¿ì
kÍ|\ «Ôá, kÍsÁ¿ Ô£ á +&Tq, »»eÖqe dejûT eÖ<óe deµµ nqT eÖ³Å£
d]jî®Tq nsÁeTT sTT<ûq eÖds¼ TÁ >±sÁT ÔáeT ç|e sÁqï <Çs Ôî*jáT
|s#Á Tá #áTHsÁT. eÖds¼ Y bÍsÁÇrÅ£eÖsY>±sÁT u²<ó«Ôá>·\ >·V²dT\T,

|sÁTq ]¿£ d\Vä<sÁT, $C²ãqeTTqT $¿£d+¾ |Cj ñ Tá T >·TsÁTeÚ, Xæ¯sÁ¿£
` eÖqd¾¿£ sÁT>·Ôá\qT Ô=\Ð+|Cj ñ Tá T yî<Õ T «\T, XøÔ~ó¿£ ç>+· <¸e TT\
d+¿£\q ¿£sÁï, >·]Ç, sÁ\ V²<jáTT\T.
C²ãqeTT @ ÿ¿£Ø]¿ì #î+~q~ ¿±<jáTT, C²ãqT\T dÔÕ eá TT n+<sTÁ qÖ
C²ãqeTTq¹¿ #î+~q ysÁjáTÖ, C²ãqyûT d]jáT>·T yV¾²¿£\ HîqT¿=
ÔáqqT ÔqT ç|¿ {£ +ì #áT¿=qT#áT+&T qjáTÖ, n+<T#û ÈeTT>± meÇsÁÖ
ç>·+<¸¿£sÁï\T ¿±C²\ sÁjáTÖ, d+¿£\q ¿£sÁïýñ qjáTT eÖd¼sÁT>±] <&ó
$XæÇdeTT. $Xâw |]C²ãqeTT>·\ ç|Ü uó²e+ÔáT ýÉqÕ |Î{ì¿ì kåo\«eTTÔÃ
kÍeÖqT«\ $TçÔáÔáÇeTT q_ó\w¾+#áT deTe]ï.
eÖd¼sY bÍsÁÇrÅ£eÖsY>±] <óÇsÁ«eTTq mjîÖ <ó]¿£ d+d\T
<ûXø $<ûXeø TT\ýË |sVÁ ²¾ Ôáde >±$+#áT#áTq$. » |s VÁ ²¾ ÔáeTT |seÁ T<ós Á µ
eTqT sÃ«¿ìï y] J$ÔáeTTqT q&|¾+#áT#áTq~. uó>·e<Æ«qeTT,
kÍÇ<ó«jáTeTT, |sVÁ ²¾ ÔáeTT\Å£ çÜ<ó<T\Æ T>± m+<sÃ d¾Åï £ \Å£ ysÁT
ç||+#áeTTq ç|#Ã<qeTT >±$+#áT#áTHsÁT. |sÁeT>·TsÁT |sÁ+|sÁ
y] ¿±<sÁôeTT.
` <ócÍ÷ bå+&ûwH
7
$wjTá dÖº¿£
<ó«q jîÖ>·eTT ........... 9
1. ¿£sÁïe« ¿£sÁ ........... 11
2. ~e« d+¿£\ÎeTT ........... 13
3. Xæ+Ü ` XøeTeTT ........... 16
4. d+¿£\Î dH«deTT ........... 19
5. ÔÃ<ÆsÁD ........... 24
6. dÇuó²e ` $TçÔáÔáÇeTT ........... 31
7. Ôá ÔáÔáÇeTT ........... 35
8. jîÖ>· ¿±sÁ¿£eTT\T ........... 40
9. jîÖ>· dÖçÔáeTT\T ........... 48
10. ÔáC²ãqeTT ........... 51
11. d¾sdqeTT ........... 55
12. jîÖ>±uó²«deTT ........... 58
13. <ósÁD ........... 63
14. |PsÁ C²ãd ........... 64
15. |sÁeT Xæ+Ü ........... 67
16. deTÔáT\« ç|esÁïq ........... 69
17. jáTT¿£ï ç|esÁïq ........... 72
18. qÖÔáq ºÔáïeTT ........... 74
19. jáTÔáºÔáe ï TT ........... 79
20. nqTç>V · ² eTT ........... 81
21. V²<jáT ¹¿+ç<eTT ........... 84
22. ÔásÁÜ ........... 87
23. <ó«q d¾~Æ ........... 89

24. sÃV²D eÖsÁZeTT ........... 92
25. Ôá <sÁôqeTT ........... 96
26. Ôá yîÕuóeeTT ........... 97
27. ç|Xæ+Ôá d¾Ü ........... 99
28. nÔá«+Ôá dTKeTT ........... 101
29. nqq« d¾Ü ........... 103
30. ydT<ûyÃbÍdq ........... 105
31. @¿±Ôá T~Æ ........... 107
32. deT<sÁôqeTT ........... 109
33. d+XøjTá eTT ........... 112
34. nuó²«deTT ........... 115
35. d¾s ÔÁ Çá eTT ........... 122
36. eTHÃ ç>·V²eTT ........... 126
37. jîÖ>· $¿±sÁeTT\T ........... 128
38. jîÖ>· sÁkÍjáTqeTT ........... 131
39. Ôá«Jeq jîÖ>·kÍ<óq ........... 133
40. jîÖ>·d¾~Æ ........... 136
41. jîÖÐÈq ........... 138
42. Ôá d+jîÖ>·eTT ........... 141
43. jîÖ>±uó²«d d+kÍØsÁeTT\T ........... 144
44. jîÖ>· d+d¾~Æ ........... 146
45. jîÖûóe ........... 148
9
<ó«q jîÖ>·eTT
V²#áÌ]¿£ :
<ó«q jîÖ>·eTTqT »Ôá d+jáTeTµ jîÖ>·eT
|¾\TÔáTsÁT. Xø¯sÁeTT, sTT+ç~jáTeTT\T, eTqdTà, T~Æ
ÔáÔÃ d+jáTeTeTT #î+<T³Å£ e\d¾q dÖçÔáeTT\T
n<ó«jáTeTTq »»l¿£cÍsÁT¨q d+y<eTTµµ>· yû<y«d
eTV²]ü bõ+<T|sÁºH&T.
<ó«qeTT #ûjáTT³Å£ |PsÁÇeTT kÍ<óÅ£&T bõ+<
e\d¾q ¥¿£D, <ó«qeTT #ûjáTT#áT nqTd]+#áe\d¾q
ç|<óq dÖçÔáeTT\T n<ó«jáTeTTq $e]+|&q$.
<ó«qeTTqT >·Ö]Ìq yîÖE, y«yîÖV²eTT ç|dT Ôï eá TTq
uó>Ã[¿£eTT>· HûsÎÁ &q~. dsd] <ó«qeTTq Å£|ç¿£
$T+#áT³ n$yû¿£eTT, nbÍjáT¿£sÁeTT Å£L&. kÍ<óÅ£&T
ÔáqT ÔqT>· ¿=+Ôá jáT+çÔáD bÍ{ì+#áT#áT, <ó«qeTT
çbÍsÁ+_ó+ºq ¿±\eTT qT+& n<ó«jáTeTTq Ôî\T|
&q jáT+çÔáD\qT n+{ì bÍ{ì+#áe\d¾ jáTTq~.
jîÖ>·XægyîT®q uó>·eBZÔá jáT+<* dÖçÔáeTT\qT
bÍ{ì+|¿£ <ó«qeTTq Å£|ç¿£$T+#áTysÁT, y] nçXø<Æ,
nV²+¿±sÁeTT ¿±sÁDeTT>· ¿£w¼ qwe¼ TT\Å£ ýËqT ¿±>·\sÁT.
11
¿£sÁïe« ¿£sÁ
nHç¥Ôá' ¿£sÁ|\+ ¿±sÁ«+ ¿£sÁ ¿£sÃÜ jáT' ö
d dH«dÓ #á jîÖ^#á q sÁÐ sÁ #ç¿ìjáT' öö 1
me&T #ûjTá e\d¾q ¿£sÁ eTT\qT, |\ eTT\+ <|¿£
ýñ¿£ #ûjTá T#áT+&THÃ n{ìy¼ &û dH«d¾jTá T, jîÖÐjáTT ¿±>·\&T.
n+ÜjûT >± nÐVAçÔ~ $V¾²Ôá ¿£sÁ\qT e<*qy&T,
¿£seïÁ « ¿£sÁ \qT $&ºqy&T mq{ì¿ì dH«d¾jTá T, jîÖÐjáTT
¿±HûsÁ&T.
¿£seïÁ « ¿£sÁ qT |ý
²|¿£ ýñ¿£ sÁÇ]ï+#áT³ jîÖ>·eÖsÁeZ TTq
¿£Ô«á +Ôá ç|<ó qeTT. »»¿±sÁ«+ ¿£sÁ µµ nqTq~ ÔqT Ôá|Î ¿£
sÁÇ]ï+#áe\d¾q ¿£sÁ. n~ sÁÇ]ï+#áy&T e«sÁT&û. ×<e
d+eÔáàsÁeTTq n¿£s uó²«deTT yîTT<\T>· eÖqeÚqÅ£ ç¿£eTeTT>·
¿£seïÁ « ¿£sÁ ýñsÎÁ &TqT. yîTT<³ <ûV² eTTqÅ£ ¥¿£D #áTÌ³,
n³T|Õq sTT+ç~jáTeTT\Å£ ¥¿£D #áTÌ³, ÔásTÁ yÔá $<«
uó²«deTT <Çs eTqdTàqÅ£ ¥¿£D #áTÌ³, ÔáeT Ôá*¢<+ç&T
\qT, n<ó«|Å£\qT >sÁ$+#áT³, |¾<| J$ÔáeTTq ¿±ý²qT
12 ^ÔÃ|wÔY
kÍsÁeTT>· @sÁÎ&T u²<ó« Ôá\qT sÁÇ]ï+#áT³, d+|T eTTq yîTç® r

uó²eeTTq yîT\>·T³ sTTÔ«~ ejáTT ¿£sÁïe« ¿£sÁýñ. M
nçXø<Æ #ûjTá TysÁT meÇsÁTqT <ó«qjîÖ>·eTTq ç|y¥û +|C²\sÁT.
¿£seïÁ « ¿£sÁ \ H#á]+#áT³ TTDeTTqT rsÁTÌ³ e+{ì~.
<ûV² TTDeTT, d+|T TTDeTT, Å£³T+ TTDeTT, |¾Ôá
TTDeTT, >·TsÁT TTDeTT sTTÔ«~ TTDeTT \jáTT ¿£seïÁ «
eTT\ sÁÖ|eTTq kÍ<óÅ£ <] #ûsÁTqT. M sÁÇ]ï+|
Å£+&T³, <³yûjáTT³ e\q ¿£sÁeTT kÍ<óq ¿£&T¦|&TqT.
sÁÇ]ï+#áT³ TTDeTT rsÁTÌ³ e+{ì~ >·qT¿£ |\eTT\
H¥+#áT³ n$yû¿£eTT. n|ð r]Ì, |\eÖ¥+#áT³ e\q
n|Väd«eTTq¹¿ >·T]jáT>·T<TsÁT. $wjáTeTTq kÍ<óÅ£qÅ£
yîTT³¼yTî T<³>· >·T] Å£<seÁ ýÉqT. >·T] Å£<s¿Á ,£ dÖçÔáeTT
\qT sÁÇ]ï+|¿£ m sÁ¿e£ TT\ kÍ<óq \T #ûdq¾ qT sÁT|
jîÖ>·yTû . n+<T\¹¿ dÖçÔáeTTÔÃ Ôá d+jáTeT jîÖ>·eTT
çbÍsÁ+_ó+|&q~.
<ó«q jîÖ>·eTT
13
~e« d+¿£\ÎeTT
jáT+ dH«d $TÜ çbÍVQ sÃ«>·+ Ôá+ $~Æ bÍ+&e ö
q V²«dq«dï d+¿£ýËÎ jîÖ^ uóeÜ ¿£XøÌq öö 2
<û dH«deT #î|ð<TsÃ <Hû jîÖ>·eT >·Ö&
HîsÁT>·TeTT. d+¿£\Î dH«deTT #ûjáTy&T jîÖÐ ¿±HûsÁ&T.
(n{ì¼y&T dH«d¾jáTT ¿±<T.)
Ôá« HîÕ$TÜï¿£ ¿£sÁ\qT, ¿£sÁïe« ¿£sÁqT |ý²|¿£qT
çXøsTT+|¿£ sÁÇ]ï+#áTy&T, Ôáq<îÕq sTTÔásÁ d+¿£\ÎeTT\T
ýñy&T jîÖÐ jáT>·TqT. dH«d¾jáTT n>·TqT. |Ú³¼>=&T>·T\
eýÉ d+¿£\ÎeTT\T >·\ysÁT dH«dT\T ¿±sÁT, jîÖ>·T\T ¿±sÁT.
¿Ã]¿£\T >·\ysÁT, sTT#ÌÛ<ûÇweTT\T ¿£\ysÁT jîÖ>·eTTqT
>·Ö]Ì, dH«deTTqT >·Ö]Ì uó²$+#áT³ e«sÁeTT.
Ôá« HîÕ$TÜï¿£ ¿£sÁ \q>± <+Ôá<óeqeTT, kÍqeTT,
VäsÁ dÓÇ¿£sD
Á eTT, ç< yîTT<\>·Tq$. $ meÇ]Â¿qÕ qT Ôá|Î
d].
14 ^ÔÃ|wÔY
¿£seïÁ « ¿£sÁ \T çbÍsÁeÆ TT qT+&, d+ºÔáeTT qT+&

¿±\eTT sÁÖ|eTTq @sÁÎ&T#áT+&TqT. ¿±\eT+~+ºq ¿£sÁ eTTqT
|ý²|¿£ sÁV¾²ÔáeTT>· sÁÇ]ï+#áT³jûT kÍ<óÅ£qÅ£ ç|<óqeTT.
sÁÇ]ï+#áT ¿£sÁ \qT+&, ¿£seïÁ «eTT\qT+& sÁCË>·TDeTT ¿±sÁD
eTT>· qÖÔáq d+¿£\ÎeTT\T, qÖÔáq ¿£sÁ\qT kÍ<ósÁDeTT>·
eÖqeÚ&T |+#áT¿=qT#áT+&TqT. u²¿¡\T rsÁTÌ#áT, ç¿=Ôáï u²¿¡\T
@sÁÎsÁ#áT¿=qTy&T Ôî*$>·\y &qT¿=qT³Å£ M\T ýñ<T.
TTDeTT, ¿£sÁeTT ÔásÁT>·eýÉqq#Ã ¿£sÁïe« sÁÇV²DyûT>±
n+<T+& eTsÁ\ yîTT\¿£\T |Ú{ì¼+#áT¿=qT³ ¿±<T.
|PsÁÇeTT #ûd¾q ¿±eT|P]Ôá d+¿£\ÎeTT\ ¿±sÁDeTT>·
TTDeTT ýñsÎÁ &T³#û, TTDeTTýñ ç|dT Ôï á ÈqeTTq ¿£seïÁ «
eTT\T>· <] #ûsTÁ qT. çXø<ÆuÅó £ \
ï ÔÃ y sÁÇ]ï+#áT³jûT>±
qÖÔáq ¿£sÁ\ HûsÁÎsÁ#áT¿=qs<T. @~ ¿£sÁïe«yîÖ, ¿£sÁïe«eTT
Hî+ÔáesÁÅ£ sÁÇ]ï+#áeýÉHÃ, Ôî*d¾ sÁÇ]ï+#áeýÉqT. ÔáeT~ ¿±
¿£seïÁ «eTT ÔáeT<qT¿=qT³ n$yû¿e£ TT. sÁCË>·TD <ÃweTT e\q
<óq ¿±+¿£, ¿¡]ï ¿±+¿£, |<M ¿±+¿£ ýñsÎÁ &, #ûjTá T#áTq ¿£seïÁ «eTT\
qT+& nHû¿±Hû¿£ ¿±sÁ«eTT\T |Ú³T¼#áT qT+&TqT. dÇ¿±+¿£Â¿Õ
sÁÇ]ï+#áT³ jáTT+&TqT. >·qT¿£ #ûjáTT |qT\jáT+<T ne¿£
Ôáe¿£\T+&, y qT+& ¿£sÁ|\eTT\T |Ú{ì¼, eTsÁ\ TTD
sÁÖ|eTT <ó] +º, ¿£seïÁ «eTTýÉÕ ¿±\eTT sÁÖ|eTTq dMT|¾+#áTqT.
Ôáq d+¿£\ÎeTTýñ Ôáq +<óq eTT\Å£ ¿±sÁDeT Ôî*jáTT³Å£
¿= Èq\T |³¼e#áTÌqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
15
dw¾j
¼ Tá +<T ~e« d+¿£\ÎyîTT¿£{ì sÁ+uóe TT qT+&
q&#áT#áTq~. dw¾¼ ¿£<¸ eT<ó«eTTq eÖqeÚ &eÔá]+ºH&T.
nÔá&T ÈsÁT>·T#áTq ¿£<¸ýË Ôáq e+ÔáT ¿£sÁïe«eTTqT sÁÇ]ï+º
q#Ã rïsTÁ &>T· qT. ¿£Ôá¿£ ÔáT« &>T· qT. ýñ#Ã +B jáT>·TqT.
ÈsÁT>·T#áTq ¿£<ý ¸ Ë Ôáq ¿£<q¸ T dÇ+Ôá d+¿£\ÎeTT\ÔÃ #ûsTÁ Ì³
e\q eÖqeÚ&T <TÆ&>·T#áTH&T. nÔá¿ì <îÕeeTT dÇÔá+çÔá
T~Æ #îÌqT. dÇÔá+çÔá T~Æ u²<ó«ÔájáT m]Ð sÁÇ]ï+|
eýÉHû >±, V²Å£Ø>· uó²$+º <T]ÇjîÖ>·eTT #ûjTá s<T. n³T¢
#ûd¾q#Ã sÁÈdïeTdTà\T ÔáqjáT+<T ç|¿Ã|¾+º, ÔáqqT XæXøÇÔá
+B #ûjáTTqT. $yîÖ#áqeTT ¿±eýÉqq Ôá|q jáTTq#Ã,
dÇ+ÔáeTT>· d+¿£*Î+#áT³ eÖ ¿£sÁïe«eTT eÖçÔáyûT #á]+
#áT³ HûsÁÇeýÉqT. BsÁé¿±\eT³T¢ sÁÇ]ï+ºq|Ú&T, sÁÈdïyîÖ
>·TDeTT\T Xæ+Ü+º dÔáÇ eT\e&TqT. dÔáÇeTTq \&T
³Å£ d+¿£\Î dH«deTT eTTK«eTT. n{ìy¼ &û dH«deTTqÅ£
>±, jîÖ>·eTTqÅ£ >± nsÁ½Ôá >·\y&T. e«¿ì>ï Ô· á d+¿£\ÎeTT
\TqysÁT jîÖ>·eTTq, dH«deTTq ç|yû¥+|ýñsÁT. ~
XøÌjáTeTT.
16 ^ÔÃ|wÔY
Xæ+Ü ` XøeTeTT
sÁTsÁT¿Ã sÁTHû sÃ«>·+ ¿£sÁ¿±sÁD eTT#á«Ôû ö
jîÖ>±sÁÖ&ód« ÔádÕ«e XøeT' ¿±sÁD eTT#á«Ôû öö 3
ç|C²ãsÃV²DeTT #ûjáT<\ºq eTqqo\TsÁÅ£ cÍØeT
¿£sÁ kÍ<óq eT #î|Î &T#áTq~. jîÖ>·eÖsÁeZ TTq sÃV²DeTT
>±$+ºq jîÖÐ¿ì XøeTeTT ¿±sÁDeT #î|Î&T#áTq~.
ç|È\+<sTÁ qT Xæ+Ü, XøeTeTTqT ¿ÃsÁT#áT+<TsÁT. <Â¿Õ
<«eTeTT\T #û|&T<TsÁT. Xæ+Ü, Xæ+Ü jáT H<eTT\T
#ûjTá T<TsÁT. Xæ+Ü \_ó+#áeýÉqq#Ã eÖqeÚ&T cÍØeT
¿£sÁ eTTqT C²ãqeTTÔÃ CË&+º sÁÇ]ï+|eýÉqT. ¿£sÁ C²ãqeTT\
dÖçÔáeTT\qT eTT+<T n<ó«jáTeTT\+<T $e]+|&T³
È]Ðq~.
jáTC²ãsÁ ¿£sÁjûT <îÕeeTT ¹sÝ¥+ºq ¿£sÁ. |\eTT\
H¥+|¿£, ¿£sÁïe«eTTqT sÁÇ]ï+#áT#áT |*ÔáeTT\ ¿=sÁÂ¿Õ
<ó«q jîÖ>·eTT
17
¿£sÁeTT\T eç¿¡¿£]+#á¿£, @sÁÎ&q dÔáÎÛ\eTT\+<T sÁ$T+#á¿£,

sTTÔásÁT\ çXâjáTdTà H¥+#áT#áT ÔáÔáÎÛ\yîT®q ¿£sÁ\T sÁÇ
]ï+#áT#áT J$+#áT³ ¿£sÁjîÖ>·eTqT n<ó«jáTeTTq Ôî\T|
&q~.
C²ãqjîÖ>·eTqT n<ó«jáTeTTq cÍØeT ¿£sÁqT sÁÇ
]ï+#áT#áT |+ç&î+&T sÁ¿£eTT\>·T jáTÈãeTT\qT uó>·yqT&T
uË~ó+ºH&T. jáTÈãeTT\jáTT T~Æ, eTqdTà, sTT+ç~jáT
eTT\T, Xø¯sÁeTT, d+|< |sVÁ ²¾ ÔáeTTq ¿Â ³T¢ $jîÖÐ+|eýÉHÃ
Ôî*|¾H&T. <îÕejáTÈãeT, çV²jáTÈãeT, sTT+ç~jáT
d+jáTeT jáTÈãeT, XøÝjáTÈãeT, eTHÃjáTÈãeT, ç<e«
jáTÈãeT, Ôábþ jáTÈãeT, jîÖ>·jáTÈãeT, kÍÇ<ó«jáT jáTÈã
eT, C²ãqjáTÈã eT, çbÍD²jáÖeT jáTÈãeT, nq jáTÈãeT
|+ç&î+&T jáTÈãeTT\T sÁÇ]ï+#áT³ <Çs JeÚ&T ç|Èj ã Tá +<T
sÃV²DeTT #î+<>·\& Ôî*|¾H&T.
C²ãqeTTÔÃ Å£L&q cÍØeT ¿£sÁjáTÈãyûT kÍ+K«eT
Ôî*|¾H&T. ³T¢ sÁÇ]ï+#áT³ |]|PsÁeT>·T jîÖ>·eTT. n{ì¼
y¹¿ XøeTeTT kÍ<ó« eT>·TqT. XøeTeTT kÍ<ó« |&q Hû>± <ó«qeTT
Å£<sÁ<T. <ó«q jîÖ>·eTTqÅ£ kþbÍqç¿£eTeTT\ ¿£sÁjîÖ>·
dÖçÔáeTT\T, C²ãqjîÖ>· dÖçÔáeTT\T Ôá|Îd]jáT Ôî*jáT
eýÉqT. M sÁÇV²DeTTqHû XøeTeTT \_ó+#áTqT>±, ¿¹ e\eTT
18 ^ÔÃ|wÔY
XøeTeTT ¿ÃsÁT³ e\q XøeTeTT ¿£\T>·<T. Xæ+Ü, XøeTeTT

<ó«qeTTqÅ£ çbÍ<¸$T¿£eT>·T nsÁ½Ôá ¿£*Ð+#áTqT.
Xæ+Ü XøeTeTT\ ¿=sÁÅ£ <ó«qeTT\T #ûjáTT³ ¿£q,
cÍØeT ¿£sÁeTT, |sÁV¾²ÔáeTT\qT J$ÔáeTTq sÁÇ]ï+#áT³
ÈeT>·T Ôî*$.
<ó«q jîÖ>·eTT
19
d+¿£\Î dH«deTT
jáT< V¾² #û+ç~jáÖ¹sw§ q ¿£sÁ dÇqTwÈ¨Ôû ö
dsÁÇd+¿£\Î dH«dÓ jîÖ>±sÁÖ&ó dï<Ã#á«Ôû öö 4
jîÖ>·$<« kÍ<óq #ûjáTT#áTq|ð&T ç|Èã sÃV²D
ç¿£eTeTTq kÍ>·T³Å£ sTT+ç~jáÖsÁe TT\ <Çs u²V²«eTTqÅ£
}sÁ¿£ #áqT#áT+&T³ esÁ¨újáTeTT. nfñ¢ dsÁÇd+¿£\ÎeTT\qT
$d]¨+#áT³ eXø«¿£eTT.
kÍ<ósÁDeTT>· eÖqeÚ\T u²V²« ç||+ #áeTTq eT>·TýÉÕ
jáTT+<TsÁT. eTTÐjáTT+<TsÁT. eÖqe ç|Èã u²V²«eTTýË¿ì
ç|yû¥+#áT³Å£, nq>± ç||+#áeTTÔÃ d++<ó yûTsÁÎsÁ#Tá ¿=qT
³Å£ sTT+ç~jáTeTT\T <îeÕ yûTsÁÎsÁºq kå¿£s«Á eTT. +ç~jáT
eTT\ <Çs V¾²sÁ+>· $wjTá eTT\qT $qT³, #áÖ#áT³, sÁTº
#áÖ#áT³, ydq #áÖ#áT³, dÎsÁôqT Ôî*jáTT³ ÈsÁT>·T#áT+&TqT.
³T¢ u²V²«eTTq #áÖ#áTq|Ú&T ¿= $wjáTeTT\+ <d¿ìï
¿£\T>·T³, ¿= $wjáTeTT\+ <Hd¿ìï ¿£\T>·T³ ÈsÁT>·T
20 ^ÔÃ|wÔY
#áT+&TqT. u²V²« $wjTá eTT\qT ç>·V²¾ +#áT#áT, u²V²«eTTqÅ£

ç|ÜdÎ+~+#áT#áT kÍeÖq« J$ÔáeTT kÍ>·T#áT+&TqT.
+ç~jáTeTT \+~+#áT dTKeTT ÔÔØ*¿£yTû nsTTqqT eTsÁ\
eTsÁ\ y ¿ÃsÁT dÇuó²e yûTsÁÎ& $qT³, #áÖ#áT³, ÜqT³,
dÎ]ô+#áT³, eÖ{²¢&T ³>· ~qeT+ÔájTá T kÍÐ sçÜyûÞÅø £ ç|Èã
\VÓ²q|&TqT. ç|¿£Ü ç<<Çs ç|ÈãqT ÜsÃ>·$T+|Cñd¾,
eTsÁTH{ì <jTá eTTqÅ£ \eTT>·qT, ÔàV²e+ÔáeTT>·qT
@sÁÎsÁ#áTqT. ç< ç|¿£Ü n+~+ºq esÁeTT. <TsÁ qT+&
ýñºq eÖqe ç|Èã eTsÁ\ V¾²sÁ+>·eTTq ÔáTà¿£ÔáÔÃ ç|yû¥+
#áTqT. ×<T +ç~jáTeTT\ <Çs, ÈqHû+ç~jáTeTT <Çs,
yÅ£Ø <Çs @&T $<óeTT\T>· ç|Èã V¾²sÁZÔáeT>·T#áT, JeÚ&T
¯ÇsÁT« &>·T#áT+&TqT. ç¿£eTeTT>· eTsÁDeTT dMT|¾+#áTqT.
©jáTeTT>· V¾²sÁÔZ eá TT ýË¿ì sTT+ç~jáTeTT\ <Çs
ç|Èã @&T $<óeTT\T>· sTÖ&Ì&T#áT+&TqT. |XøeÚqT n
$<óe TT\T>· +~ó+º, ©jáTeTT>· ý²>·TÅ£ bþeÚq³T¢, eÖqe
ç|Èã yûTý²Ø+ºq~ yîTT<\T V¾²sÁ+>·eTTq #ûsÁT³Å£
¿±sÁDeTT sTT+ç~jáTeTT\T sÁTº #áÖ|¾+ºq $wjTá eTT\+<T
@sÁÎ&q n$TÔáeT>·T d¿j ïì Tû . {ì¼ ç|Èã ç|<e¸ TeTT>· yîqT¿£Å£
eTsÁ\Ì&eýÉqT. |ÚsÃ>·$T+#áT ç|ÈãÅ£ ÜsÃ>·eTqeTT Å£L&
d+¿£\Î eÖçÔáeTTq ¿£\T>·eýÉqT. ¿£ÞèßeTTýñ >·TiÀeTTeýÉ
|]Â>ÔáTï ç|ÈãÅ£ >·+Ôá\ ¿£ÞèßeTT @sÁÎsÁºq³T¢ yîqT¿£Å£ eTsÁ\Ì
<ó«q jîÖ>·eTT
21
>·\ |³TÔáÇ yûTsÁÎ&eýÉqT. V¾²sÁ+>·eTTq >·\ d¿ìï#û

V¾²sÁ+>·eTTýË¿ì rsÁT&ýñ¿£ ç|Èã ç|kÍsÁ eT>·T#áTq~ >·<!
$wjáTeTT\+ <d¿ìïjûT B¿ì ¿±sÁDeTT. d¿ìï nHd¿ìï>±
m³T¢ eÖsÁ>·\<T? +ç~jáT $wjáTeTT\ ¿£q sÁTº¿£sÁyîT®q
$wjáTeTT ÿ¿£³Tq< Ôî*jáTT³e\q, <jáT+ <d¿ìï
|sÁT>·T#áT+&T³ e\q º\¢sÁ $wjáTeTT\+ <d¿ìï Ôá>·TZ#áT
qT+&TqT.
V²<jTá eTT qT+& ç|Èã sTT+ç~jáTeTT\ <Çs V¾²sÁÔZ á
eT>·T#áTq~ >·qT¿£, V²<jáTeTTqT sÁ++|CñjáTT $wjáT
yîTT¿£Ø{ì Ôî*d¾q#Ã u²V²« $wjáTeTT\+ <Hd¿ìï¿ì ne¿±Xø
yûTsÁÎ&TqT. n+Ôás+Á >· eÖ<óT sÁ«eTT V¾²sÁ+>· eÖ<óT sÁ«eTT¿£q
$TqjáT JeÚqÅ£ ÔÃºq|Ú&û ~ kÍ<ó«eTT.
dÔà+>·Ôá«eTT, d<TZsÁT uË<ó n$TÔá eT<óTsÁeT>·T
$wjTá eTT H$wØ]+|>· <jáT+<T d¿ïì ¿£\T>·T³ ¿£e¿±Xø
eTT+&TqT. nfñ¢ d<+Z <¸e TT\T Å£L& n{ì¼ ç|#Ã<qeTT ¿£*Ð+|
>·\eÚ. <îeÕ eTTq+<T sÁTº ¿£\T>·T³ <îyÕ qTç>·V² yûT. sÁTº ¿£*Ðq
ysÁT dÔà+>·Ô«á eTT, d<+Z <¸ |sqÁÄ eTT ¿±$+#áT³ e\q sÁTº
|sÁT>·>\
· <T.
<îeÕ eTTqT >·Ö]Ìq sÁTº |sÁT>·T#áT+&>· ç|eÜï jáT+<T
eÖsÁTÎqÂ¿Õ ¿£w¾ Å£L& deÖ+ÔáseÁ TT>· kÍ>·eýÉqT. n³T¢ kÍ>·T³¹¿
22 ^ÔÃ|wÔY
ç|eÜï ¿±sÁ«eTT\+<T nq>± u²V²« ç|esÁïqjáT+<T ¿£sÁïe«

sÁÇV²DeTT eÖçÔáyûT sÁÇ]ï+#áT³ H=¿£ B¿£>· Â>Õ¿=qeýÉqT.
#ûjTá e\d¾q |qT\qT eÖçÔáyTû #ûjTá T#áT, #ûjTá <\ºq
ejáTT #ûjáTT³ eÖqeýÉqT. ¿£sÁïe« ¿±sÁ«eTT ýÉeÇ]¿ì
Ôá|ÎeÚ. y sÁÇV¾²+|¿£bþeÚ³ n$yû¿£eTT. ¿£sÁïe«eTTqÅ£
$T+º ¿£\T>·T d+¿£\ÎeTT\T ¿Ã]¿£ýñ jáT>·TqT. ¿Ã]¿£ýñ
¿£ÞèßeTT ýñ >·TiÀeTT\T. M n<T|Úq qT+#áT¿=q#Ã ç|Èã
u²V²«eTT qT+& n+ÔásÁ+>·eTT ýË¿ì ÜsÃ<óqeTT #î+<<T.
¿Ã]¿£\qT jáT$T+#áT³, ç>·V²¾ +#áT³ nq>±, ¿£seïÁ «eTT
¿± d+¿£\ÎeTT\ýË jáT$T+#áT³. $#á¿D £ eTT ýñ#Ã ¿£seïÁ «
yûTyîÖ Ôî*jáT<T. ¿±|qT\T Å£L& ¿£sÁïe«yûT n|¾+#áTqT.
n|Ú&T JeÚ&T rsÁT& ýñ¿£ ÜsÁT>·T#áT+&TqT. ¿£seïÁ «eTTq+<T
Ôá|Î sTTÔáseÁ TT\>·T d¿ïì q¥+#áT³Å£ u²V²«eTT>· B¿£q T>=qT³,
n+ÔásÁ+>·eTTq qºÌq ÿ¿£ yî\T>·T sÁÖ|eTTqT s~ó+#áT³
HûsÁÇeýÉqT. ¿£sÁïe« ¿£sÁqT eÖçÔáyûT sÁÇ]ï+#áT JeÚ&T sTT+ç~
jáÖsÁe TT\ yî+³& ç||+ #áeTTq |sTÁ >Â Ôá&ï T . VäsÁ e«eVä
s<T\qT Å£¢|ïeTT ¿±$+#áT¿=qTqT. d¿ìï n+ÔásÁ+>·eTTqT
>·Ö]Ì @sÁÎ&T#áT+&>· V¾²sÁ+>·eTTq y«|¾ï |Õ d¿ïì jáTT+&<T .
³T¢ uó>·e+ÔáT&T #î|¾Îq nHd¿£ïÔá d¾~Æ+#áT #áT+&TqT.
d+¿£\ÎeTT\T Å£L& ¿£seïÁ «eTT yûTsÁ¿¹ @sÁÎ&T#áT+&TqT
>±, }sÁT³ jáTT+&<T. eÖqeÚ\Å£ d+¿£\ÎeTT\T }³
<ó«q jîÖ>·eTT
23
u²$ýË úsÁTeýÉ }sÁT#áTHû jáTT+&TqT. n{ì¼ y]¿ì }sÁ³

¿£\T>·<T. ysÁT <ó«qeTTq ¿£sÁT½\T ¿±sÁT. Ôá d+jáTeTeTT
qÅ£ nsÁT½\T ¿±sÁT. ¿£sïÁy«û ÔásÁ d+¿£\ÎeTT\T kÍ<óÅ £ M&q|Ú&û
nÔá&T jîÖ>·eTTq |ÚsÃ>·Ü #î+<T ne¿±XøeTT ¿£*Ð jáTT+&TqT.
d¾ÜHû uó>·e+ÔáT&T d+¿£\Î dH«deT |*¿ìH&T.
+ç~jáÖsÁeTT\ yî+³& rsÁTÔîqT ýñÅ£+&, >·Ü
>·eT«eTT ýñÅ£+& u²V²«eTTqÅ£ ç|d]+#áT eÖqe ç|ÈãqT,
¿£seïÁ «eTT yûTsÁ¿¹ sÁÇ]ï+|Cj
ñ Tá T³, ¿£syïÁ «û ÔásÁ d+¿£\ÎeTT\qT
dq«d¾+#áT³ Ôá d+jáTeTeTTqÅ£ ç|<óqeT>·T dÖçÔáeTT.
24 ^ÔÃ|wÔY
ÔÃ<sÆ DÁ
<Æ ¹s<Ôáq--ÔH+ HÔq eTekÍ<jûTÔY ö
ÔîÕe Vä«ÔáHÃ +<óT sÔîÕe ]|Ú sÔáq' öö 5
ÔáqqT ÔHû <]Æ +#áT¿=qeýÉqT. ÔáqqT ÔqT n<óÃ>·Ü¿ì
#ûsTÁ Ì¿=q>·Ö&<T . ÔáqqT Ô qT<]Æ +#áT¿=q|ð&T, ÔáqÅ£ ÔqT
+<óTeÚ. n³T¢ ¿±#Ã ÔáqÅ£ ÔHû XøçÔáTe>·TqT.
ÔqT ` HûqT nqT ç|Èã eTqjáT+<T H\T>·T d¾ÔáT\ýË
jáTTq~. n+<T eTÖ&T d¾ÔáT\T ~e«eTT. ÿ¿£ d¾Ü ~e«yûT
nsTTqqT dÇuó²eeTTq +~ó+|& jáTT+&TqT. eTT+<T
eTÖ&T d¾ÔáT\T ydT<ûe, d+¿£sÁüD, ç|<T«eT eP«V²eTT
\jáTT, H\T>·e~ nsÁT<Æ eP«V² eTjáTT Ôî\T|Ú<TsÁT.
yîTT<{ì~ eTqjáT+<* <îÕeeTT. ç|Èã eTqjáT+<T
çÜ>·TDeTT\qT <{ì jáTT+&TqT. Âs+&e~ eTw¾ ÔH=¿£&T
yûsTÁ >· qTH& uó²$+#áT³. >Ã<óT eT|¾+&jTû #ábÍr>· jáTTq³T¢
d¾Ü uó²$+#áe#áTÌqT. nq>± sÂ +&e d¾Ü yîTTÔáeï TT qT+&
ç|Ôû«¿£eTT>· @sÁÎ&q d¾Ü. ~ çÜ>·TDeTT\ ¿¡e\jáTT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
25
yîTT<{ì ç|Èã eTqjáT+<* <îeÕ eTT ¿±>·, sÂ +&e ç|Èã »»eTqeTTµµ

n eTqqT>·Ö]Ì eTqeTT uó²$+#áT#áTq Ôî*$, yîTTÔáeï TTqT+&
çÜ>·TDeTT\ <Çs ç|Ôû«¿£eTT>· HûsÁÎ&q$. n+<Te\q
sÂ +&e d¾Ü »»ç|Ô«á >±Ôáµµ n Å£L& n+<TsÁT. yîTT<{ì ç|Èqã T
»|sÁeÖÔáµ, Âs+&e ç|ÈãqT JyÔá ýñ¿£ ç|Ôá«>±Ôá n+<TsÁT.
yîTT<{ì ç|ÈãqT ydT<ûe ç|Èã jáT, Âs+&e ç|ÈãqT d+¿£sÁüD
ç|Èã jáT Å£L& n+<TsÁT. nfñ¢ yîTT<{ì ç|Èqã T HsjáTDT&,
Âs+&e ç|ÈãqT qsÁT& Å£L& jáT+<TsÁT. yîTT<{ì ç|Èã eT+º
úsÁTeýÉ uó²$+ºq#Ã, sÂ +&e ç|Èã n+<T Ôû\T#áTq eT+#áT>·&¦
jáT uó²$+|e#áTÌqT. eT+ºú¹s eT+#áT>·&¦ nsTTq~. |sÁ
eÖÔájûT ç|Ô«á >±Ôá nsTTq~. eÖsÁTÎ çÜ>·TDeTT\ <Çs
ÈsÁT>·T³ e\q JyÔá|Õ çÜ>·TDeTT\ ç|u²ó eeTT+&TqT. ú¹s
eT+#áT>·&¦ nsTTq|Î{ì¿ì , eT+#áT>·&Å¦ £ ¿= ç¿=Ôáï >·TDeTT\T
e#áTÌqT. n$TÔáeT>·T oÔá\ÔáÇeTT, |Ð*bþeÚ³, >·{ì¼|&T³,
me]|ÕqqT $d¾]q#Ã y]¿ì ¿=~Ý>· <îÒÔá>T· \T³ jáTT+&TqT.
eT+º ú{ì¿ì ýñ >·TDeTT\T eT+#áT>·&¦Å£ @sÁÎ&q$. nfñ¢
<îeÕ eTTqÅ£ ýñ >·TDeTT\T JeÚq ¿¹ sÁÎ&q$. ÿ¿£ qÖÔáq dÇuó²e
yûTsÁÎ&TqT. >·TDeTT\ d$TçXøeTeTTqT {ì¼ nHû¿e£ TT\>·T
dÇuó²eeTT\T >Ã#á]+#áT #áT+&TqT.
Ôáq dÇuó²eeTT ¿£q ÔqT yûsTÁ >· T~ÆeT+ÔáT &>T· y&T
#áÖ#áT¿=qe#áTÌqT. ÔqT, Ôáq dÇuó²eeTT>· Ôáq ÔqT
$&eTsÁTÌ¿=q e#áTÌqT. dÇuó²eeTT u²V²« ç||+#áeT+<*
nqTuóeeTT\ <ósÁeTT>· >·{ì¼|&T#áT+&TqT. w¼eTT,
26 ^ÔÃ|wÔY
nsTTw¼eTT, n_óçbÍjáTeTT\T @sÁÎ& n$ dÔá« eT|¾+#áT

#áT+&TqT. Ô HûsÎÁ sÁ#Tá Å£q dÇuó²eeTT\T ¿= dyûXeø TT\
¿±sÁDeTT>· eÖsÁT#áT+&TqT. ¿= qeT¿£eTT\T, ¿= d¾<Æ+Ôá
eTT\T, ¿=+Ôá eT+º #î&T ne>±V²q ¿=+Ôá nqTuóeeTT
n+ÔájTá TqT ¿£*|¾ Ôáq<îqÕ Ôî*$ jîTT¿£{ì dÇuó²eeTT sÁÖ|eTTq
@sÁÎ&T#áT+&TqT.
ÔqT, Ôáq dÇuó²eeTT ¿±< Ôî*jáTT³Å£ e\d¾q T~Æ
Å£L& ÔáqjáT+<û jáTTq~. T~Æ $jîÖÐ+ºq#Ã dÇuó²eeTT
qT+& ÔqT $&|& e#áTÌqT. $#á¿£D T~Æ \¿£DyûT. ³T¢
n+ÔájTá T y«|¾+ºq ÿ¹¿ ÔáÔÇïá eTT >·TDeTT\ <Çs ç|Ô«û ¿£yTî ,®
T~Æ, dÇuó²eeTTqT ¿£*Ð jáTT+&TqT. ³T¢ ç|Èã H\T>·T
d¾ÔáT\ýË eÖqeÚ jáT+<Tq~. n$ esÁTd>± ÔáqjáT+<*
<îeÕ eTT, ÔqT, Ôáq T~Æ, Ôáq dÇuó²eeTT. H\T>·T d¾Ô Tá \ýË
qTq ç|ÈãHû ydT<ûeÚ&T, d+¿£sÁüDT&T, ç|<T«eTT&T,
nsÁT<T&Æ T n Å£L& Ôî\T|Ú<TsÁT. H\T>·T d¾Ô Tá \T #î+~q
ç|ÈãýË dÇuó²eeTTq+<T sTT$T&jáTTq ç|Èã +<óeTT\
HûsÁÎsÁ#áT¿=qTqT.
|Õ Ôî*|¾q H\T>·T ç|È\ ã T ÿ¹¿ ç|Èjã Tî T¿£Ø d¾Ü uó<ñ e TT
\ Ôî*jáTeýÉqT. H\T>·T ç|Èã\Hû seÖjáTDeTTq
seTT&T, \¿£ëDT&T, uósÁÔáT&T, XøçÔáT|TT&T n Å£L&
$e]+ÔáTsÁT. H\T>·T ç|Èã\Hû dq¿£ dq+<H~ q\T>·TsÁT
Å£eÖsÁT\T>· Ôî\T|Ú<TsÁT. H\T>·T ç|È\ã ç|u²ó eyûT H\T>·T
<ó«q jîÖ>·eTT
27
jáTT>·eTT\ýË |#ûjTá T #áT+&TqT. M {ì¼ C²ãqeTT H\T>·T

sÁ¿e£ TT\, esçXøeTeTT\T H\T>·T sÁ¿e£ TT\, yû<e TT\T H\T
>· Å£L& Ôî*jáTCñjáTT #áT+<TsÁT. H\T¹> dw¾¼¿ì |ÚH~.
H\T>·TqT H\T>·T uóT ÈeTT\T>· Å£L& ¿¡]+ï ºHsÁT. H\T>·T
uóT ÈeTT\T>·\ <ûeÔá \+<sTÁ qT, ç|Èj ã Tî T¿£Ø H\T>·T d¾Ô Tá \T
Ôî*d¾qysÁ nsÁe TT. eTq <ûeÔá \+<]¿ì H\T>·T uóT ÈeTT\T
ºçr¿£]+ÔáTsÁT. eÖqeÚ\Å£ sÂ +&T uóT ÈeTTýñ jáTTq$. nq>±
nV²+¿±sÁeTT, ºÔáï ç|eÜï eÖçÔáyTû y]¿ì Ôî*jáTTqT. eÖqeÚ\T
eTVäÔáT ýÉqÕ |Ú&T ysÁTqT #áÔTá sÁTÒÛEýñ. eÖqeÚ&T eTVäÔáT
&>T· ³¹¿ jîÖ>·$<«. jîÖ>·$<« yvjáTeTTqÅ£ leT<Ò>Û e· BZ
ÔájûT eTÅ£³eTT. <ûeÚ&T, JeÚ&T, T~Æ, ºÔáïeTT H\T>·T
ç|Èã\T>· qTqy&T eÖqeÚ&T. kÍeTq« eÖqeÚ ºÔáïeTT
u²V²« ç||+#áeTTÔÃ eTT&|& jáTT+&TqT. u²V²«eTTqT
<]ô+#áT³Å£, nqTuóÖ Ü #î+<T³Å£ bÍ+#áuó Ü¿£ Xø¯sÁeTTq~.
n+<T |+#á uóÖÔáeTT\T (|~¸$, úsÁT, nÐ, yjáTTeÚ,
¿±XøeTT), |+#á ¿£¹s+ç~jáTeTT\T (#ûÔáT\T, ¿±Þøß, yÅ£Ø,
>·T<eTT, ÈqHû+ç~jáTeTT), |+#á C²ãHû+ç~jáTeTT\T (#î$,
#ásÁ eTT, ¿£qT, H\T¿£, eTTÅ£Ø), |+#áÔHá çÔá\T ($qT³, dÎsÁô
Ôî*jáTT³, #áÖ#áT³, sÁTº Ôî*jáTT³, ydq Ôî*jáTT³), |+#á
çbÍDeTT\T (çbÍDeTT, nbÍqeTT, <qeTT, y«qeTT,
deÖqeTT).
ç|C²ã|sÁeTT>· eÖqeÚ&T H\T>·T d¾ÔáT\T>· H&T.
nÔá <ûV²eTT ×<T d¾ÔáT\ýË qTq~. <ûV²eTTqÅ£, JeÚqÅ£
28 ^ÔÃ|wÔY
d++<óe TT, ç|Èã H\T>·e d¾Ü ýË HûsÎÁ &TqT (ºÔáeï TT). ºÔáeï TT
H\T>·e~. n~jûT ç|eÜïýË¿ì nq>± u²V²« ç||+#áeTT
ýË¿ì JeÚ&T ç|yû¥+#áT³Å£ M\T ¿£*Ð+#áTqT. n+ÔásÁ+>·
eTTq qTq <îeÕ ç|Èã Jeç|È,ã T~Æ, ºÔáeï TT\ <Çs e«¿£eï T>·T
#áT+&TqT. H\TÐ+{ì n+Ôá'¿£sD Á eTT \+<TsÁT. |+#û+ç~
jáTeTT\T, |+#á ¿£s¹ +ç~jáTeTT\T, |+#áuÖó ÔáeTT\ÔÃ Å£L&q
Xø¯sÁeTT V¾²'¿£sÁD eT+<TsÁT.
V¾²'¿£sÁDeTT ç||+#áeTTÔÃ ç|ÜdÎ+~+#áT³Å£ ÿ¿£
yV¾²¿£. n+Ôá'¿£sÁDeTTq qTq eÖqeÚ&T V¾²'¿£sÁDeT>·T
<ûV² eTTqT yV²qeTT>· >=, |+#áuÖó ÔÔá¿£yTî q® ç||+ #áeTTq
ÜsÁT>±&T#áT+&TqT. yV²qyîT¿ìØ ÜsÁT>·T³ jáTq>±, d+¿¹ ÔsÁ
$T~jûT. <ûeÔá\+<sTÁ qT yV²qyîT¿ìØjûT ÜsÁT>·T<TsÁT. qsÁT&T
Å£L& <ûV² eTqT yV²qyîT¿ìØjûT ÜsÁT>·T#áTH&T. ~ Ôî*jáTT³
eTTK«eTT.
<ûV²eTT Ôáq yV²qyûT ¿± ÔqT ¿±<T. ÔqT ç|Èã,
Xø¯sÁeTT Ôáq yV²qeTT. yV²qeTTqT, ÔáqqT nqTd+<óqeTT
#ûjTá T ç|Èã ºÔáeï TT. ºÔáeï TT T~Æ qT+& ~ÐeºÌq~. T~Æ
<îÕeeTTqT+& ~ÐeºÌq~. JeÚ&T Å£L& <îÕeeTTqT+& ~Ð
eºÌH&T. ºÔáïeTT <ûV²eTTqÅ£ ýËHîÕq|Ú&T, ÔqT <îÕe
dÇsÁÖ|Ú&q, JeÚ&T XæXøÇÔáT&, T~ÆjáTqT yî\T>·T Ôáq
dV²ÈeT>·T >·TDeT eÖqeÚ&T eTsÁ#áTqT. {ì¼ eTsÁ|ÚqÅ£
¿±sÁDeTT u²V²«eT+<* $wjáTeTT\Å£ ºÔáïeTT cÍØsÁD
<ó«q jîÖ>·eTT
29
eTT>· ¿£]+ü |&T³jûT. {²¢¿]£ +ü |&q|Ú&T ºÔáeï TT ç|eÜï

eÖsÁeZ TTq+<û jáTT+&TqT>±, eÜï eÖsÁeZ TTq ç|y¥û +|<T .
jîÖ>·$<« qTbÍd¾+#áTysÁT yîTT³¼yîTT<³ ºÔáïeTTjîTT¿£Ø
ç|eÔáTï\qT sÃ~ó+#áeýÉq jîÖ>·XægeTT Ôî\T|Ú#áTq~.
ºÔáïeTT ç|eÔáTï\Å£ u²d nsTTq#Ã JeÚ &<óÃ>·Ü
#î+<TqT. nq>± ç||+#áeTTq +~ó+|&TqT. n{ì¿£q
$Tq>· <ûV² yûT +~ó+#áTqT. n|Ú&T <ûV² yûT ÔqqT uó²eeTTÔÃ
J$+#áTqT. ~jîTT¿£ $¿£Ôá d¾Ü. sÔáT >·TiÀeTTÔÃ #û],
>·TiÀeTT#û +~ó+|&, >·TiÀeTTqÅ£ u²d nsTTq#Ã n~
$¿±sÁyTû . >·TiÀeTT q~ósÃV¾²+º Ôáq |qT\qT #á¿Ø£ |³T¼¿=qT³
eÖ, >·TiÀeTTqÅ£ deÅ£ &>·T³ |ÔáqyûT ¿£<! sE deÅ£
&>T· ³, deÅ£&T sÈ>·T³ kÍeÖq« qsÁT d¾Ü . ¿±sÁDeTT
>·Hû ^Ô#sÁT«&îqÕ l¿£w§& T , ÔáqÅ£ ÔHû n<óÃ>·Ü #î+<T³qT
>·Ö]Ì uË~ó+ºH&T.
ºÔáïeTT ç|eÔáTï\Å£ ýË& q+Ôá¿±\eTT JeÚ&T
<ûV²<TÆ&îÕ jáTT+&TqT. ç|eÜï esÁ¨újáTeTT ¿±<T>±, J$Ôá
eTTq ç|eÜïjûT deTdïeTT ¿±s<T. ç|eÜïÔÃ qT+&T³ nqT
uóeeTTqT, q+<eTTqT sTT#áTÌqT. ¿± ç|eÜïýË qT+&T³
+<óeTT. +<óeTT <T'KV²ÔáTeÚ. d+kÍsÁV²ÔáTeÚ. ~
ÈsÁT>·Å£L&<T dTeÖ! n <îÕeeTT V²#áÌ]+#áT #áTH&T.
ºÔáeï TT ç|eÜïÔÃ <îqÕ +~qeTT>· e«eV²]+#áT #áTq|Î{ì
¿ì, eÜï eÖsÁeZ TTq T~ÆÔÃqT, JyÔáÔÃqT, |seÁ ÖÔáÔÃqT
30 ^ÔÃ|wÔY
nqTd+<óqeTT #î+<T³ }sÁÆÇ>·Ü jáT>·TqT. ºÔáïeTT ÔHû.

¿£qT¿£ ÔqT ÔáqqT n<óÃ>·Ü¿ì #ûsÌÁ e#áTÌqT. ÔáqqT ÔqT }sÁÇÆ
>·Ü¿ì #ûsÁÌe#áTÌqT. n+Ôá'¿£sÁD eÖsÁZeTT }sÁÆÇ>·Ü #áTÌqT.
V¾²sÁÔZ á eÖsÁeZ TTq sTT$T&bþsTTq#Ã n<óÃ>·Ü ¿£\T>·TqT. ÔáqT
ÔqT eTsÁº, ç||+ #áyTû dsÇÁ dÇeT J$+#áTy&T ÔáqÅ£ ÔHû
XøçÔáTe>·T #áTH&T. n+Ôá'¿£sÁD eÖsÁZeTTq Ôáq deTç>·
sÁÖ|eTTqT Ôî*d¾ <ûV² eTTqT yV²qeTT>· sÁÇ ]ï+#áT¿=qTy&T
ÔáqÅ£ ÔHû $TçÔáT&T, ÔáqÅ£ ÔHû +<óTeÚ. XË¢¿£eTT |sÁeT
|$çÔáeT>·T H=¿£ dÔ«á eTT H$wØ]+#áTqT. B T~ÆeT+ÔáT&T
çXø<ÆÔÃ #á<TeÚ¿=qeýÉqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
31
dÇuó²e ` $TÔáçÔáÇeTT
+<óT sÔ --Ôáq ddï « jûTHÔîÕ yÔáH Ôá' ö
nHÔáqdTï XøçÔáTÔûÇ e¹sï ÔÔîÕe XøçÔáTeÔY öö 6
Ôáq ºÔáï ç|eÔáT\
ï qT ÔqT jáT$T+#áT¿=qT kÍeTsÁ« eTT
¿£\y¿ì Ôáq dÇuó²eeTT ÔáqÅ£ +<óTyîÕ jáTT+&TqT. ýñ#Ã
Ôáq dÇuó²eyûT ÔáqÅ£ XøçÔáTyîÕ |#ûjáTTqT.
ºÔáeï TT ç|Èj
ã Tî T¿£Ø H\T>·e d¾Ü . ç|Èã jáTqqT, #îÔÕ qá «
eTqqT ÿ¿£{ìjûT. #îÕÔáq«eTq>· eTqýË msÁT¿£. msÁT¿£
ýñ#Ã eTq eTTHeT Å£L& eTqÅ£ Ôî*jáT<T. msÁT¿£
ýñ¿£ #îÔÕ qá «eTT eTqjáT+<* <îeÕ eTT. n~ eTqjáT+<T nV²+
¿±sÁeTT>·qT, T~Æ>·qT, ºÔáïeTT>·qT neÔá]+#áT #áTq~. eTq
jáT+<* #îÕÔáq«eTTqÅ£ ºÔáïeTT ÔÃ¿£ e+{ì~. <îÕeeTT Ôá\
e+{ì~. H\T>·TqT ¿£*|¾ ÿ¿£ <+&eTTeýÉ uó²$+#áe#áTÌqT.
B jîÖ>·<+&eT Å£L& |¾\Te e#áTÌqT.
32 ^ÔÃ|wÔY
ºÔáeï TT u²V²« ç||+ #áeTTÔÃ ç|e]ï+#áT³Å£ <ûV² eTTÔÃ

kÍ+>·Ôá«eTT #ûjáTT#áTq~. ç||+#áeTTq e«eV²]+#áT
#áTq|ð&T dÇuó²e yûTsÁÎ&T#áTq~. dÇuó²e eTq>± Ôáq<îÕq
nqTuóe eTT qT+& |Ú{ìq¼ ÿ¿£ ne>±V²q. ne>±V²qjáT+<T
n_óçbÍjáTeTT\T, d¾<Æ+ÔáeTT\T jáTT+&TqT. n$ jáTjáTT
dÇuó²eeTTqÅ£ d++~ó+ºq$jûT. ºÔáïeTTqÅ£ d++~ó+º
q$ ¿±eÚ. ÔqT, Ôáq dÇuó²eeTT $T[ÔáeTT¿±¿£ jáTTq|Ú&T
ºÔáeï TT +~ó+|&<T . $T[ÔáyTî q® |Ú&T +~ó+|&TqT. Ôáq
dÇuó²eeTTqÅ£ ÔqT ýË&Å£+&T³ ÔqT #ûjáTe\d¾q
kÍ<óq.
Ôáq dÇuó²eeTT ÔqT ¿±<, ÔqT #îÕÔáq«eT ç|Ü
Ôá«eTT >·TsÁT#ï dû T ¿=qT³ ç|<e¸ T ¿£seïÁ «eTT. B¿ì |]o\qeTT
nedsÁeTT. BHû Ôá|]o\q eT+<TsÁT. ÔqT yî\T>·,
yî\T>·TýË ç||+#áeTT >Ã#á]+#áT #áTq< Ôî*jáTeýÉqT.
N¿£{ì>·~ýË B| eTTq|Ú&T njáTT >Ã#á]+#áTqT. B|eTT
ýñ#Ã >·~ýË edTïeÚ \TqqT, ÔáqÅ£ >Ã#á]+#áeÚ. ÔqT
ç||+ #áeTTqT #áÖ#áT#áTq|Ú&T, Ôáq yî\T¹> ç||+ #áeTT H$wØ
]+#áT #áTq~. < >·Ö]Ìq n_óçbÍjáTeTT\T >·Ö& @sÁÎ&T
#áTq$. Ôáq n_óçbÍjáTeTT\T ¹¿e\eTT Ôáq¹¿ |]$TÔáeTT.
nfñ¢ sTTÔásÁT\Å£ Å£L& y] n_óçbÍjáTeTT \T+&TqT.
$<óe TT>· n+<] jáT+<* ºÔáeï TT ÿ¹¿ yî\TÂ>qÕ |Î{ì¿ì nqTuóe
eTTqT{ì¼ ne>±V²q, n_óçbÍjáTeTT\T @sÁÎ&T#áT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
33
n_óçbÍjáTeTT \jáTT ¿£*d¾ deTw¾¼>· ÿ¿£ dÇuó²e yûTsÁÎ&T

#áTq~.
Ôáq¿£q Ôáq dÇuó²eeTT >=|Î~ ¿±<T. Ôáq qT+& |Ú{ìq¼ ~
ÔáqqT Xæd¾+#ás<T. n³T¢ Ôáq dÇuó²eeTT ÔáqqT Xæd¾+#áT³
ÈsÁT>·s<T. ¿± nfñ¢ ÈsÁT>·T#áT+&TqT. ÜqÅ£L&< Ôî*d¾
ÜqT³, $qÅ£L&< Ôî*d¾ $qT³, #áÖ&Å£L&< Ôî*d¾
#áÖ#áT³, }sÁ¿£ ÜsÁ>·Å£L&< Ôî*d¾ ÜsÁT>·T³, n~ó¿£ ç|d+>·
eTT\T #ûjáTÅ£L&< Ôî*d¾ #ûjáTT³ kÍeÖq«eTT>· ÈsÁT>·T
#áTq~jûT >·<. #ûjTá e\d¾q$ eTsÁº #ûjTá <>· $ #ûjTá T#áT
çÔáTÅ£#áTq d¾Ü >·eT+#áT#áTHû jáTTHeTT >·<! nq>± Ôáq
dÇuó²eeTT ÔáqqT |]|PsÁeTT>· +~ó+ºq<jûT nsÁeTT.
B¿ì |]cÍØsÁeTT Ôá« Ôá|]o\qyûT. Ô H=+³]>·
Å£Ls=Ì Ôáq uó²eeTT\qT, dÇuó²eeTTqT |]o*+#áT¿=qT³.
³T¢ |]o*+#áT¿=qT³ýË Ôáq dÇuó²eeTT, Ôáq <ûV² eTTqT+&
ÔáqqT ÔqT yûsTÁ >· >·T]ï+#áeýÉqT. ýñ#Ã Ôáq dÇuó²eyûT
ÔeTT>± qT+&bþeÚ<TsÁT. ÔáeT <ûV² yûT ÔeTT>· uó²$+º
eTsÁDì+ÔáTsÁT. n+<Te\q XË¢¿£eTTq <îÕeeTT ÿ¿£ V²#áÌ]¿£
#ûjáTT#áTH&T. »»ú eÖ³ $q dÇuó²eeTT úÅ£ XøçÔáTyû. ú
eÖ³ $qT dÇuó²eeTT úÅ£ |ï+<óTyû.µµ
<jTá eTTqHû ç<ýºñ q#Ã u²>·T+&TqT, n n|¾+º
qqT ýñeýñ¿£bþeÚ³ dÇuó²eeTT #ûÜýË z³$T. fÉ¢jîÖ
34 ^ÔÃ|wÔY
<V²sÁD\T #î|Îe#áTÌqT. Ôî*jáTT³ yûsÁT, #ásÁD yûsÁT.

ÔáqÅ£ çXâjáTdØsÁeT Ôî*d¾q Å£L&, Ô H#á]+|ýñ d¾Ü
jáTTq#Ã Ôáq dÇuó²eyûT Ôáq XøçÔáTe Ôî*jáTeýÉqT. Ôî*d¾q~
#á]+| >·*Ðq#Ã Ôáq dÇuó²eeTT ÔáqÅ£ dV² ¿£]+#áT #áTq<
Ôî*jáT eýÉqT. Ôáq dÇuó²eeTT ÔáqÔÃ $TçÔáÔÇá eTT eV¾²+#áT³
ç|<óq eT ^Ô#sÁT«&T V²#áÌ]¿£ #ûjáTT#áTH&T. n{ì¼
dV²¿±sÁeTT \_ó+#áT³Å£ <îÕeeTT HçXøsTT+#áT³jûT |]cÍØ
sÁeTT. s<óq eÖsÁeZ TTq <îeÕ eTT HçXøsTT+| e#áTÌqT. cÍØeT
¿£sÁ sÁÇV²D eÖsÁeZ TTq eT]+Ôá \eTT #ûÅL£ sÁTÌqT. |sVÁ ²¾ Ôá
JeqeTT \eTTqT sTTqTeT&+| CñjTá TqT. eTT+<T
n<ó«jáTeTT\ýË Ôî\T|&q dÖçÔáeTT\ qqTd]+ºq#Ã
ÔáqÅ£, Ôáq dÇuó²eeTTqÅ£ yîTç® Ü @sÁÎ&, jîÖ>·eTTqÅ£
nqTÅ£L\ |]d¾Ü @sÁÎ&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
35
Ôá ÔáÔáÇeTT
ÔÔáq' ç|Xæ+Ôád« |sÁeÖÔ deÖV¾²Ôá' ö
XËÔÃw dTK<T'Uñw§ Ôá<¸ eÖHeeÖqjîÖ' öö 7
dÇuó²eeTT|Õ kÍÇ$TÔáÇeTT kÍ~ó+ºqy&T ç|Xæ+ÔáT
&>·TqT. n{ì¼y&T #á* ` yû&$T, dTKeTT ` <T'KeTT, ç|Xø+d
` neeÖqeTT\qT deT<w¾Ô¼ Ã <]ô+#á>\ · &T. |seÁ ÖÔáqT
#ûsÁT³Å£ deTsÁT&>·TqT.
Ôá jáTq>· |seÁ ÖÔá. Ôá jáTq>· JyÔá. JyÔájûT
ç|Ô«á >±Ôá. nÔá&T T~ÆjTá +<Tq|Ú&T, ºÔáeï TTq+ <Tq|Ú&T,
dÇuó²eeTTq+ <Tq|Ú&T, sTT+ç~jáTeTT\+ <Tq|Ú&T,
¿£s¹ +ç~jáTeTT\+ <Tq|Ú&T Å£L& ÔHû jáTTq³T¢ uó²$+#áTqT.
³T¢ ÔqT q&#Tá #áTHq uó²$+ºq|Ú&T ÔqT nq>± Xø¯sÁ
eT nsÁeTT. #áÖ#áT #áTq|Ú&T, $qT #áTq|Ú&T, ÜqT
#áTq|Ú&T, ÔHû #áÖ#áT #áTHq, $qT #áTHq, ÜqT
#áTHq uó²$+#áTqT. n|Ú&T ÔqT sTT+ç~jáTeTT\+<Tq
»»HûqT.µµ nfñ¢ uó²$+#áT #áTq|Ú&T uó²eeTT\jáTT dÇuó²eeTT
36 ^ÔÃ|wÔY
qT+& e#áTÌqT >·qT¿£, n#áÌ³ qTq HûqT eTqdTàjáT+<Tq

HûqT. n<û $<óe TT>· T~Æ jáT+<Tq|Ú&T Å£L& »»HûqTµµ njûT
uó²$+#áTqT. n|Ú&T Ôá T~ÆÔÃ Å£L&jTá Tq< Ôî*jáTeýÉqT.
³T¢ HûqT nqT ç|Ô«á >±Ôá Xø¯sÁeTTq sTT+ç~jáTeTT\
jáT+<T, dÇuó²eeTTq+<T, T~ÆjTá +<T d+kÍØsÁeTTqT {ì,¼
#ûjTá T |qT\qT {ì¼ jáTT+&TqT. Ôáeï T d+kÍØsÁeTTq|Ú&T
Ôá T~ÆjTá +<T+& ç||+ #áeTTq eTqdTà, sTT+ç~jáTeTT\T,
Xø¯sÁeTT kå¿£s«Á eTT>· (yV²qeTT>·) $jîÖÐ+#áTqT. ¿¹ e\eTT
ýË#áH|sÁT&T>· qTq|Ú&T dÇuó²eeTTýË¿ì d+dsÁDeTT
#î+~ d>³ · T eÖqe ç|È>ã · jáTT+&TqT. n|Ú&T »»HûqTµµ njûT
uó²$+#áTqT. eT]+Ôá ~>·C²]q|Ú&T ¿¹ e\eTT ÜqT³, $qT³,
#áÖ#áT³, dÎ]ô+#áT³ sTTÔ«~ bÍújáÖ<T\T sTT$T&, nq>±
sTT+ç~jáTeTT\ jáT+<T sTT$T& jáTT+&bþeÚqT. {ì¼ysÁT
eÖqe sÁÖ|eTTqHû jáTTqqT |Xø eÚ\ÔÃ deÖqyîT® jáTT+<TsÁT.
¹¿e\eTT Xø¯sÁyûT Ô eTqT¿=qTysÁT < bþwDeTT ¿=sÁÅ£
eÖçÔáeTT J$+#áTysÁT eÖqeÚ\ýË n+<]¿£q ºqysÁT.
d¾ÔáT\ýË¿ì ÔájûT nesÃV²DeTT #î+<T#áTq~. JyÔá
T~ÆýË jáTT+&e#áTÌqT. dÇuó²eeTTýË (eTqdTàýË) qT+&
e#áTÌqT. +ç~jáTeTT\ýË qT+&e#áTÌqT. Xø¯sÁeTTýË¿ì Å£L&
~>·e#áTÌqT. $ jáTjáTT ÔqT ç|yû¥+#áT eP«V²eTT\T.
>·V²eTT\ e+{ì$. $jáTjáTT ¿±¿£ Ô qTH&T. ÔqT
nV²]Xø\T |Õ d¾ÔáT\ýË \T#áT#áTbþsTTq#Ã Ôáq Èd¾Ü
eTsÁ#áTqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
37
ÔqT Xø¯sÁeTTq+ <TH&T ¿± Xø¯sÁeTT ÔqT ¿±<T

n Ôî*jáTeýÉqT. ÔqT ç||+ #áeTTqT sTT+ç~jáTeTT\<Çs
nqTuó$ +#áT#áTHqT ¿± ÔqT sTT+ç~jáTeTT\T ¿±<T. ÔqT
eTqdTà<Çs dÇuó²eeTTqT+& yî\Te&T#áTq uó²eq\jáT+<T
ç|yû¥+#áT#áTH&T. ¿± Ôáq uó²eeTTýñ ÔqT ¿±<T. ÔqT
T~ÆjáTqT ¿£¿£«qT+& ç|¿±¥+#áT#áTH&T. ç|¿±XøeTTqÅ£
Å£L& ÔHû <ósÁeTT. Ô H<ósÁeTT>·Hû Ôáq ç|¿±XøeTTq~.
nfñ¢ Ô H<ósÁeTT>·Hû Ôáq uó²eeTT\T, ¿Ã]¿£\T, Xø¯sÁeTT
q$. $ jáTjáTT ¿±¿£ Ô Hî³T¢H&T? HûqT, ÔqT n
eTqeTT |<û |<û |\TÅ£ |<eTTqÅ£ nsÁyûT$T? ÔqT
ç|yû¥+#áT ¿£¿£«\T ÔqT ¿±<T >·<! T~ÆjáT+<T ç|yû¥+º
q|Ú&T T~ÆeT+ÔáT &+<TsÁT. ýË#áq\ jáT+<Tq|Ú&T
ýË#áH|sTÁ &+<TsÁT. ýË#áq\T eTqdTà <Çs e#áTÌ
#áT+&TqT. eTqdTà ç|<óqeTT>· J$+#áT #áTq|Ú&T eÖqeÚ
&+<TsÁT. nfñ¢ nV²]Xø\T sTT+ç~jáT |]Ôá|¾ïÂ¿Õ, sTT+ç~
jáÖsÁe TT\ ¿=sÁÅ£ Xø$T+#áTy ¿±eTTÅ£ &+<TsÁT. ¿¹ e\eTT
Xø¯sÁ çXøeTjûT #ûjTá >·\T>·T³ nqT d¾Ü jáT+<Tq|Ú&T çXæ$TÅ£
&+<TsÁT. jáÖ ¿£¿«£ \ýË ç|y¥û +ºq|Ú&T jáÖ HeTeTT\T
y&T#áTHeTT. ¿± sTT$ jûT$TjáTT ÔqT ¿±<T.
ÿ¿£ >·V²dT sTT+{ìjTá +<Tq|Ú&T jáTÈeÖ. uó²sÁ«ÔÃ
qTq|Ú&T uósÁï. |¾\¢\ÔÃ qTq|Ú&T Ôá+ç&. Ôá*¢<+ç&T\Å£
Å£eÖsÁT&T. nq<eTT\Å£ kþ<sÁT&T. ¿±s«\jáTeTTq ¹¿Ð
38 ^ÔÃ|wÔY
q|Ú&T n~ó¿±], >·TeTkÍï, |P«qT sTTÔ«~>· >·T]ï+|&TqT.

dV¾²ÔáT\T dV¾²ÔáT&T>· >·T]ï+ÔáTsÁT. {ìjTá +<T Ô HîesÁT?
ÔqT jáTÈeÖjáÖ? n dyûXøeTT\jáT+<T ÔqT
jáTÈeÖ ¿±<T >·<! nfñ¢ ÔqT uósÁïjáÖ? Ôá+ç&jáÖ?
kþ<sTÁ &? n~ó¿±]jáÖ? dV¾²ÔáT&? $ @$jáTT ÔqT ¿±&T.
dyûXeø TTqT {ì¼ jáTÈeÖ, uós ,ïÁ kþ<sTÁ &T sTTÔ«~>· Ôî*jáT
&T#áTH&T.
ú yîesÁeÚ? |Õ Ôî*|¾q eÖqeÚ&y? çXæ$TÅ£&y?
jáTÈeÖ, uósÁï, kþ<sÁT&T sTTÔ«~ d¾ÜjáÖ? $ jûT$jáTT
¿±e, njáTT jáÖ d+<sÒÁ eÛ TTqT {ì¼ ÔÔØ*¿£ dÔ«á eTT
\ Ôî*jáTTqT. $ ¿±¿£ Ô HîesÁT?
ú yîesÁeÚ nqT ç|XøÅ£, HûqT nbÍÎseÚ, dTu²ÒseÚ,
kþyûTXøÇsÁseÚ n Ôî\T|Ú#áT+<TsÁT. n~Å£L& úeÚ |Ú{ì¼q
ÔásTÁ yÔá |{ìq¼ |¹s>±, úeÚ n+ÔáÅ£ eTT+<T Å£L& jáTTHeÚ
>·<! |sÁT |³¼¿e£ TT+<T ú yîesÁeÚ? »»Hû qTHqT, Hû
qTHqTµµ nqT#áT+<Tyû. Hû qT+&T³ nq>± @$T? ú yî³T¢HeÚ?
Ô«~ ç|Xø\Å£ deÖ<óqeTT Ôî\TdT¿=qeýÉqqT C²ãd
me]Å£+&THÃ nÔá&¹¿ jîÖ>·$<«.
jîÖ>·eTTq+<T nesÃV²DeTT, sÃV²DeTT Ôî\T|
&q~. »»HûqTµµ nqT ç|Èã T~ÆýË¿ì, eTqdTàýË¿ì (dÇuó²
eeTTýË¿ì), sTT+ç~jáTeTT\ýË¿ì, Xø¯sÁeTTýË¿ì ~Ð
<ó«q jîÖ>·eTT
39
e#áTÌ³ nesÃV²DeTT. eTsÁ\ Xø¯sÁeTT sTT+ç~jáTeTT, eTqdTà

<{ì T~Æ #û] n³T|Õ ÔqT>· qT+&T³ sÃV²DeTT.
eÖqeÚ\T dV² ÈeTT>· eTqdTà esÁÅ£ sÃV²DeTT #ûjTá >·\sÁT.
ÔáeT dÇuó²eeTTqT ÔeTT <{ìq|Ú&û T~ÆýË¿ì ç|yû¥+#áT³
ÈsÁT>·TqT. XË¢¿e£ TTq »ÔÔáq'µ nqT |<e TT çbÍsÁ+uóe TTq
y&&q~. nq>± ÈsTT+|&q Ôá n nsÁeTT. #áÌ³
dÇuó²eeTT|Õ ÈjáTyûT #î|Î&q~. Ôáq dÇuó²eeTTqT ÔqT
ÈsTT+#áT³Å£ e\d¾q dÖçÔáeTT\jáTT eTT+<T n<ó«jáT
eTTýË Ôî\T|&q$. y{ì bÍ{ì+ºq|Ú&T dÇuó²eeTT|Õ
ÈjáTeTT ¿£\T>·TqT. n{ì¼y¹¿ ç|Xæ+Ü ¿£\T>·TqT.
eTqdTàýË qTq|Ú&T n|Î&|ð &T Xæ+Ü ¿£\T>·e#áTÌqT.
Xæ+Ü yûsÁT, ç|Xæ+Ü yûsÁT.
40 ^ÔÃ|wÔY
jîÖ>· ¿±sÁ¿£eTT\T
C²ãq$C²ãq ÔábÍïÔ Å£L³kþ $Ôû+ç~jáT' ö
jáTT¿£ï ÔáT«#á«Ôû jîÖ^ deTýËcÍ¼Xø ¿±+#áq' öö 8
+ç~jáTeTT\qT ÈsTT+ºqy&T, C²ãqeTTqT
ç>·V¾²+ºqy&T, Ôá«J$ÔáeTTq C²ãqeTTqT sÁÇ]ï+º
$C²ãqeTTÔÃ Å£L& Ôá|Úï&îÕqy&T, eT{ì¼ +>±sÁeTT yîTT<\>·T
ý¿ì¿£eTT\>·T $\Te\qT <{ìqy&T` {ì¼ d<TZDeTT\ÔÃ
Å£L&qy&T jîÖÐ n #î|Î &T#áTH&T.
C²ãq deTTbÍsÁ̈q eÖqeÚqÅ£ Ô«Ôá« edTï $yû¿£eTT
¿£*Ð+#áTqT. XæXøÇÔáeTT, ÔÔØ*¿£eTT n>·T $wjTá eTT\qT $Xø<
|sÁ#áTqT. ÔÔØ*¿£eTT\ÔÃ Å£L&qy&T Ôáq Èd¾Ü
¿ÃýËÎsTT, nXæXøÇÔáTeýÉ sÁ¿£sÁ¿£eTT\ çuóeT\Å£ ýËq>·TqT.
Èqq eTsÁDeTT\T ÈeTTqÅ£ JeÚjáÖçÔáýË |T³¼eTTýñ
>±, <«+ÔáeTT\T ¿±eÚ. C²ãqeTT ¿£*ÐjáTTqqT n~ ~q
#ásÁ«jáT+<T $C²ãqeTT>· uó²d¾+|#Ã ÔqT eTsÁDì+#áTq
<ó«q jîÖ>·eTT
41
uój
Tá eTT ¿£\T>·TqT. C²ãqeTT ¿¹ e\eTT XægC²ãqeTT>·Hû +&
bþs<T. n~ nqTuóeC²ãqyîT® Ôá«JeqeTTq uó²d¾+|eýÉqT.
n{ì¼ y¿ì XæXøÇÔá $\Te\jáT+<T d¿ìï, nXæXøÇÔáeT>·T
$wjáTeTT\+<T nHd¿ìï dV²ÈeTT>· @sÁÎ&TqT. n{ì¼y&û
Ôá|Ú&ï T >· J$+#á>\
· &T. @ $wjTá eT+<T Ôáw jáTT+&<T . Ôá«
J$ÔáeTTq ¿±\eTTqT, <ûXøeTTqT {ì¼ <]#ûsÁT dyûXøeTT\
jáT+<T ¿£seïÁ «eTT yûTsÁÅ£ sÁÇ]ï+º Ôá|¾>ï · J$+#áT #áT+&TqT.
jáTC²ãsÁeTT>· e]ï+#áT #áT+&TqT. nq>· |sÁT\ V¾²ÔáeTT ¿=sÁ¹¿
ç|<óqeTT>· J$+#áTqT.
Ô«Ôá«eTT\T Ôî*d¾qy¿ì, ÔáeT ¿£sÁïe« sÁÇV²D
eTTq \ºqy¿ì d¾sÁÔáÇeTT+&TqT. ¿£sÁüD\T, $¿£sÁüD\T
nÔá çuóeT çuó²+ÔáT\Å£ ýËqT #ûjáTTqT. ç|Èã XøÌ\eTT>·
qT+&TqT. +ç~jáTeTT\T Å£L& nÔá qqTd]+ºjûT
jáTT+&TqT >±, +ç~jáÖsÁe TT\ yî|Õ Ú |sTÁ Ð&eÚ. ¿£seïÁ «eTT
qÅ£, |sÁV¾²ÔáeTTqÅ£, ~y«s<óqeTTqÅ£ +ç~jáTeTT\T,
eTqdTà dV² ¿£]+#áTqT. Xø¯sÁeTT, +ç~jáTeTT\T nÔá|Õ
ç|u²ó eeTT #áÖ|ýeñ Ú. nÔá&û y|Õ ç|u²ó eeTT #áÖ|Ú#áT, C²ãq
$C²ãqeTT\jáT+<T \ºjáTT+&TqT. n{ì¼ d¾Ô çá |Eqã Å£ eT{ì¼
uÉ&¦, ssTT, +>±sÁeTTq+<T ç|<óqeTT>· ç|ÈãjûT >Ã#á
]+#áTqT. ýË¿£eT+ÔájTá T ç|C²ã $ý²dyTû nqT uó²eeTT+&TqT.
|Õ Ôî*|¾q XË¢¿e£ T+<T H\T>·T n+XøeTT\T >Ã#á]+#áTqT.
jîÖ>·eTTq¿ì$ ç|<óqyîT®q$. n$ $<óeTT>· qTq$.
42 ^ÔÃ|wÔY
1. C²ãq $C²ãqeTT\#û Ôá|¾ï #î+<T³ (C²ãq $C²ãq ÔábÍïÔá ):

C²ãqeTT XægeTT\ <Çs, ÜVäd |ÚsDeTT\ <Çs,
uó>·eBZÔ~ ^Ôá\ <Çs, yû<+>·eTT\ <Çs, |wÔáTï\
<Çs, eT]jáTT >·TsÁTuË<ó\ <Çs T~ÆeT+ÔáT&>T· kÍ<óÅ £ &T
ç>·V¾²+|e#áTÌqT. ç>·V¾²+ºq C²ãqeTTqT ~q#ásÁ« jáT+<T
|PsÁe TT>· nqTuóÖ Ü #î+<T³ $C²ãqeTT. n~ kÍ<óq ÔÃ Å£L&q
|. bÍ¿£XægeTT HûsÁTÌ¿=q+ÔáeÖçÔáeTTq e+³ eºÌq <q
ýñeTT ¿£<! nqTuóe eTTqHû C²ãqeTT e#áTÌqT. nfñ¢ ÔáÔÇïá C²ãqeTT
d¾sÁ|&T³Å£ JeÚ&T J$ÔáeTTq ÿ¿£ kþbÍqç¿£eTeTT>· jáTC²ãsÁ
¿£sÁ ý²#á]+#áT#áT, <îÕeeTT Ôî*|¾q |sÁV¾²Ôá jáTÈãeTTqT
sÁÇV¾²+#áT#áT, dq«d¾+ºq eTqdT ¿£\y&îÕ jáTT+&eýÉqT.
¿£sÁjáT+<* dÇsÁÖ| dÇuó²eeTT\ Hî]Ð jáTC²ãsÁeTT
¿£sÁ sÁÇ]ï+#áT³ m{Ë¢ eTÖ&e n<ó«jáTeTTq Ôî\T|&q~.
n{ì¼ jáTÈã¿£sÁqT |+ç&î+&T $<óeTT\T>· C²ãq jîÖ>·eTTq
<îÕeeTT Ôî*|qT. y sÁÇ]ï+#áT³ e\q C²ãqeTTÔÃ
jîÖÐ+#áT³ d+uó$+#áTqT. n{ì¼ y¿ì ¿±+¿£, <ûÇweTT ýñ
d¾Ü n $wjáTeTT\jáT+<T @sÁÎ&T³ dH«d jîÖ>·eTTq
Ôî\T|&q~. n³T|Õq n<ó«jáTeTTq d+¿£\Î dH«deTT
Å£L& Ôî\T|&q~. ³T¢ ç¿£eTkþbÍq eÖsÁZeTTq Âs+&e
n<ó«jáTeTTq Ôî*|¾q kÍ+K«eTT 3, 4, 5 n<ó«jáTeTT\ýË
sÁÇ]ï+#áT³ e\q ç¿£eTeTT>· ÔáÔÇïá C²ãqeTT $C²ãqeTT>· |]DÜ
<ó«q jîÖ>·eTT
43
#î+<TqT. n{ì¼ y¿ì ÿ¿£³e n<ó«jáTeTTq Ôî*|¾q $cÍ<

eTT+&<T. ç¿£eT eT>·T kÍ<óq zsÁTÎÔÃ sÁÇ]ï+| kÍ<óÅ£
qÅ£ $T&$T& C²ãqyûT $T>·T\TqT. J$ÔáeTTq Ôá|¾ï jáTT+&<T .
2. Å£L³d : #á+#á\ÔáÇeTT, eÖsÁTÎ ýñ¿£ @¿£¯ÜýË q
ç|È.ã XøÌ\ÔáÇeTT, ]Ç¿±sÁÔÇá eTT ¿£*ÐjáTT+&T³ Å£L³d d¾Ü .
¿£sÁ|ÚsÁTw§&T >±*¿ì Âs|Âs|ý²&T#áT ]bþeÚ B|eTTeýÉ
qT+&TqT. n¿£s Á |ÚsÁTw§&T XøÌ\ CË«ÜeýÉ qT+&TqT. jîÖ>·
kÍ<óÅ£&T n{ì¼ d¾Ü bõ+<eýÉq XË¢¿£eTT dÖº+#áT
#áTq~. C²ãqeTT, $C²ãqeTT>· |]DÜ #î+<T#áTq|Ú&T jîÖ>·
kÍ<óÅ£qÅ£ Ô«Ôá« edTï $yû¿£eTT ¿£\T>·T#áT+&TqT. J$Ôá
eTTq ÈsÁT>·T dyûXøeTT \jáTT eºÌbþeÚ $wjáTeTT\
Ôî*jáTT#áT+&TqT. eTeT¿±sÁeTT, yîÖV²eTT e+{ì +<óe TT\T
ÔásTÁ >·T#áT+&TqT. uój Tá eTT, XË¿£eTT Ôá>T· #
Z Tá +&TqT. ç¿£eTeTT>·
n]w&Ç sÁeZ TT\T $d]+¨ |&TqT. ÔáÔÎá *Û ÔáeTT>· u²V²« dyûXø
eTT\T nÔá eTqdTàqT ¿£\esÁ|³¼eÚ. eTqdT #á+#á\ d¾Ü
qT+& n#á+#á\ d¾Ü¿ì #ûsÁTqT. ¹¿çÔáeTT qT+& jîÖ>·kÍ<óÅ£
ç|Èã n¿£s ÔÁ Çá eTT #î+<T#áT+&TqT. n{ì¼ y Å£L³dT& + <TsÁT.
m dyîT³ <îÒ\T ÔáÐ*qqT ¿£+kÍ* jîTT¿£Ø <Ð* #îÅ£Ø
#î<sÁ¿£ jáTT+&TqT. |<TqT ¿£*Ð jáTT+&TqT. <¿ì #á\q
eTT+&<T . ¿£+kÍ* <Ð* Å£L³ eT+<TsÁT. Å£L³dT& q >· n{ì¼
XøÌ\ÔáÇeTT ¿£\y& nsÁeTT.
44 ^ÔÃ|wÔY
|sÇÁ Ôá ¥KsÁeTT\qT Å£L& Å£L³eTT \+<TsÁT. ¥KsÁeTT

m+&Å£, yqÅ£, >±*¿ì, #á*¿ì, yû&$T¿ì Ôá³T¼¿=qT#áT ÔáïeT
d¾ÜjáT+<T+&TqT. Å£L³dT &{ì¼y&T.
Å£L³d¾Ü n¿£s Á d¾Ü . n~ Ôáeï T d¾Ü . n{ì¼ d¾Ô çá |ÈÔã Çá eTT
nsÁT<T>· qT+&TqT. C²ãqeTT $C²ãqeTT>· |]DÜ #î+~q|Ú&T
eÖçÔáyTû jîÖ>·kÍ<óÅ £ &T Å£L³dT& T ¿±>·\&T. n{ìy¼ &û +ç~jáT
eTT\qT ÈsTT+ºq y&>·TqT.
3. $Ôû+ç~jáT' : +ç~jáTeTT\qT u²>·T>· jáT$T+#á
>·\T>·Ty&T eT]jáTT ç>·VäqTç>·V²eTT ¿£\y&T eÖçÔáyûT
jîÖÐ ¿±>·\& uó> y· qT&T |\TÅ£#áTH&T. jîÖ>·kÍ<óÅ £ qÅ£
+ç~jáTeTT\T dV²¿£]+#áT³jûT>±, +ç~jáTeTT\Å£
ýË&T³ ÈsÁT>·<T. +ç~jáÖsÁeTT\ yîÕ|Ú |sÁTÐ&T eTqdT
C²ãq $C²ãqeTT\ <Çs $yû¿£eTTqT, yîÕs>·«eTTqT bõ+~
+ç~jáTeTT\ q~ó>$· T+#á>\ · <T. kÍ<óÅ £ &T ç¿£eT|<ÜÆ q jîÖ>±
uó²«deTT #ûjTá Ty&îqÕ #Ã, C²ãqeTTqT #ásD Á eTTq |³T¼³Å£
yîTT<³ ç|jáTÔáeTT #ûjáTTqT. <e\q $yû¿£ yîÕs>·«eTT\T
¿£\T>·eýÉqT. n³T¢ ¿£\T>·q+Ôá esÁÅ£ +ç~jáTeTTýñ ÈsTT+#áT
#áT+&TqT. n³T¢ È]Ðq|Ú&î\¢ sÁTÔàV²|&¿ £ |Úq' ç|jTá ÔáeTT
>±$+#áT #áT+&eýÉqT. Ôá« J$ÔáeTTqT C²ãq eÖ<ósÁeTT>·
sÁÇ]ï+#áT³Å£ |PsÁ ç|jTá ÔáeTT >±$+|eýÉqT. +ç~jáTeTT\T
ç¿£eTeTT>· eXøeT>·THû ¿±, y{ì eXøeTT #ûdT¿=qT³Å£ rçe
<ó«q jîÖ>·eTT
45
eT>·T B¿£\T |³¼s<T. dV²eTTq ý¤+Ðq³T¢ ÔásÁ eÖsÁZeTT

\ýË +ç~jáTeTT\T ý¤+>·eÚ. <$T+#áT³ jîÖ>·eÖsÁZeTTq
w¾<ÆeTT. ç|eTÔÃ, ý²\qÔÃ |¾\¢\qT qTKeTT #ûdT¿=qT
q³T¢, +ç~jáTeTT\qT u²~ó+#á¿£ dV²|PsÁÇ¿£eTT>· jáT
eTeTTýË¿ì Ôî#áTÌ¿=qeýÉqT. {ì¼ ¿±sÁ«eTT\Å£ \eTT
C²ãqeTT qT+& \_ó+#áTqT.
4. deTýËcÍ¼Xø ¿±+#áq' : ýËw¼ eTq>· ýËV²eTT ýñ¿£ qT|
eTT¿£Ø. nXøeTT nq>· ssTT (>·T+ç&sTT). ¿±+#áq eTq>·
+>±sÁeTT. ýËV²eTTqT, ssTT, +>±sÁeTTqT deÖqeTT>·
#áÖ#áT³ m]Ðqy&û jîÖ>±sÁÖ&óT &îqÕ jîÖÐ n uó> e· +ÔáT&T
#î|ð #áTH&T.
ssTT ¿£q ýËV²eTT, ýËV²eTT ¿£q +>±sÁeTT eÖqeÚ\
<w¾¼ýË $\TyîÕq$. nfñ¢ XøSç<T&T, yîÕXø«&T, ¿£çÜjáTT&T,
çu²V²DT&T Å£L& V²#áTÌÔá>·TZ\ÔÃ |]>·Dì+|&T #áTH&T.
nfñ¢ $<«e+ÔáT&T, nC²ã uóñ< <w¾¼ÔÃ #áÖ&&T#áTH&T.
fÉ¢ jîÖ nd+U²«¿£eTTýÉqÕ $wjTá eTT\T uó<ñ T~ÆÔÃ #áÖ&
&T#áTq$. <óÅ£&T, <]ç<T&T, n~ó¿±], kÍeÖqT«&T
Ô«~$ Å£L& qfñ¢. M³{ì deÖqeTT>· #áÖ#áT³ m³T¢?
nqeTTqT, nXø<eÆ TTqT deÖqeTT>· #áÖ&<> T· H? ~ kÍ<ó«
|&T $wjáTeÖ? dw¾¼jáT+<T <û $\Te <Å£q~ >·<!
>·TiÀeTT, >±&< ÿ¿£{ì m³¢>T· qT? |ð, ¿£|ð sÁeTT ÿ¿£Ø bþ*¿£
46 ^ÔÃ|wÔY
qTq y sÁT#áT\T yûsTÁ ¿£<! <TsÁq¨ T\Å£, dÈq¨ T\Å£, kÍeÖqT«
\Å£ uóñ<eTT ýñ<? Ô«~ ç|XøýÉjîÖ |Ú³T¼¿= e#áTÌqT.
|Õ Ôî*|¾q ejáTT deÖqeT #î|ð ³ yîT³¼y<û +ÔáyTû
n>·TqT. n~ #ásÁDjáTT¿£ïeTT Å£L& ¿±<T. eT] uó>·e+ÔáT
&³T¢ #î|¾ÎH&û$T? B sÁV²d« yûTeTq>·, n{ìjáT+<T
n+Ôás«$T<îeÕ yîTT¿£Ø¯Ü>·Hû jáTTH&T. n+Ôás«$T <îeÕ eTTqT
<]ô+#áTy&T jîÖÐ. |Õ Ôî*|¾q n n+XøeTT\T d¾Ü>=
jáTTq$ >·<. d¾Ü $wjáTeTTq n n+XøeTT\T ÿ¿£Ø{ìjûT.
sE H&T. |< H&T. çu²V²DT&T H&T. nfñ¢
¿£ç ÜjáT, yîXÕ «ø , XøSç<T\T HsÁT. ssTT q~. seTT &TH&T.
#áÌ³ >·eT+#áe\d¾q $wjTá eTT »»+&T³µµ nqT $wjTá eTT.
B d¾Ü n+<TsÁT. +&T³ n{ìjáT+<T deÖqyûT. ¿±
jáÖ edTeï Ú\ #îÔÕ qá « $¿±deTTq+<T uó<ñ e TT ¿£\<T. ¿={ì
jáT+<T #îÕÔáq«eTT mÅ£Øe $¿£d¾+º jáTT+&TqT. ¿={ì
jáT+<T ÔáÅ£Øe $¿£d¾+º jáTT+&TqT. #îÕÔáq«eTT jîTT¿£Ø
$¿±deTTqT{ì¼ ç|¿±XøeTT, ç|uó²eeTT yûsÁT yûsÁT>· qT+&TqT.
nXøeTT ¿£q ýËV²eT+<T ç|¿±Xø yîTÅ£Øe. qTeTT ¿£q
+>±sÁeTTq+<T ç|¿±Xø yîTÅ£Øe. nfñ¢ JeÚ\jáT+<T Å£L&
y] y] ç|¿±XøeTTqT {ì,¼ y] y] $\Te ýñsÎÁ &T#áT+&TqT.
ç>±eT bÍ\Å£qÅ£, kÍçeÖÈ« bÍ\Å£qÅ£ e«Ô«deTT y]
#îÕÔáq« $¿±deTTqT {ì¼ jáTT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
47
#îÔÕ qá « $ý²deT+ÔájTá T jîÖÐ<w¾j

¼ Tá +<T ÿ¿£ eÖjáÖ
H³¿£eTT. ÈqÅ£ sCÉÕqy&T |Õ ÈqÅ£ +³T ¿±>·\&T.
eTT+<T ÈqjáT+<T Å£L& +³TjûT nsTT +&e#áTÌqT.
ÈqýË <óÅ£&T ç¿ì+<{ì ÈqýË |< ¿±e#áTÌqT. ³T¢
JeÚ\T Èq¿=¿£ bÍçÔábþwDeTT #ûjáTT#áT, yû\ Èq\ýË
$$<óe TT\>·T bÍçÔá\T bþw¾+#áT#áT+<TsÁT. #îÔÕ qá « $ý²deTT
yîqT¿£>·\ nd¾ÔáÇeTTqT <]ô+#áTy&T ÈeT>·T jîÖÐjáT
l¿£w§ uó²eeTT. jîÖÐ JeÚ\qT, y]jáT+<T e]ï+#áT#áTq
n+Ôás«$T <]ô+º, deT<sÁôqT&îÕ \T#áTqT. dw¾¼jáT+<T
JeÚ\T bþw¾+#áT bÍçÔá qqTd]+º y]ÔÃ ç|ÜdÎ+~+#áTqT.
bÍçÔábþwDeTTq yî$Õ <ó« eTT+&e#áTÌqT. <¿±<ósÁuÖó ÔáT&>T·
JeÚjáT+<T ed¾+#áT n+Ôás«$T ÿ¿£Ø&û. ~ Ôî*d¾qy&T
jîÖ>±sÁT½&>·TqT >±, ¹¿e\eTT ç|¿£Ü $\Te\¹¿ |³¼eTT
¿£³T¼#áT J$+#áT $T&$T& C²ãqeTT ¿£\y&T ¿±<T. jîÖ>·
kÍ<óÅ£&T n+Ôás«$TÔÃ nqTd+<óqeTT #î+<T³ e\q
jîÖ>±sÁT½&îÕ, jîÖÐjî®T \&TqT. #îÕÔáq« $ý²deTT\Å£
¿£]ü+|&q#Ã jîÖ>· çuów§¼&>·TqT.
48 ^ÔÃ|wÔY
jîÖ>· dÖÔáçeTT\T
dTV²çÔsÁT«<dÓq eT<ó«d <ûÇw«+<óTw§ ö
kÍ<óTwÇ|¾ #á bÍ|w§ deTT~Æ ]Ç¥w«Ôû öö 9
jîÖ>·kÍ<óÅ£qÅ£ Ôád+jáTeTeTT ¿£\T>·T³Å£ eT]
¿= d~ÇwjáTeTT\T dÖº+|&q$. n$ |Õ XË¢¿£eTTq
Ôî\T|&q$. n+<T yîTT<{ì~ $$<óeTT\>·T eTqTE\qT
d+|TeTTq ¿£*jáTT#áT+&T³ kÍeÖq«eTT>· ÈsÁT>·T#áTHû
jáTT+&TqT. n+<T Ô=$T~sÁ¿£eTT\ eTqTw§«\qT >·Ö]Ì
XË¢¿£eTT Ôî\T|Ú#áT, n{ì¼y sÁ+<]jáT+<T jîÖÐ deTuó²eq
¿£*ÐjáTT+&eýÉq l¿£w§&T uË~ó+#áT#áTH&T. yÂsesÁq>·
1. dT¿£ÔY : nq>± ç|Ü|\eTT ¿ÃsÁ¿£ |¿±sÁeTT
#ûjTá TysÁT.
2. $TçÔá : |¿±sÁeTTqÅ£ ç|ÔáT«|¿±sÁeTT
#ûjTá TysÁT.
3. n] : XøçÔáTeÚ.
<ó«q jîÖ>·eTT
49
4. <dÓq : Ôá³dT& T
5. eT<ó«d : eT<ó«e]ï
6. <ûÇw« : <ûÇw¾+| <ÐqysÁT.
7. +<óT : +<óTeÚ
8. kÍ<óT : kÍ<óTeÚ
9. bÍ|Xø : bÍ|Ú\T.
|Õ Ôî*|¾q Ô=$T~ esÁZeTT\ y]jáT+<TqT deT
uó²eeTT >·\y&û çXâwj ÷¾ Tá >·T jîÖÐjáT <îeÕ eTT Ôî\T|Ú#áTH&T.
ç|dT Ôï á ¿±\eTTq jîÖ>·eTqT |<e TTqT $]$>· y&T³
ÈsÁT>·T#áTq~. uó>·e+ÔáT <w¾¼ýË Ôád+jáTeT jîÖ>·eTT
bõ+<T³Å£ jîÖ>·kÍ<óÅ£¿ì e\d¾q \¿£DeTT\T <îÕeeTT
$e]+ºH&T. n$ jáTjáTT eT]jîTT¿£Ø eÖsÁT |ÚqdsÁD
#ûjáTT³ ÔáïeTeTT. n$ $<óeTT>· qTq$.
1. |\eTT\ Hd¾+#á¿£ ¿£sÁïe«¿£sÁ sÁÇ]ï+#áT³.
2. d+¿£\ÎeTT\qT dq«d¾+#áT³.
3. +<óeTT ýñ¿£ ¿£sÁqT sÁÇ]ï+#áT³.
4. XøeTeTT ¿£*ÐjáTT+&T³.
5. oÔÃwe TT\qT, dTK<T'KeTT\qT, eÖHeeÖqeTT
\qT Ôá³dT&îÕ >·eT+#áT³.
50 ^ÔÃ|wÔY
6. C²ãqeTTqT #ásÁDeTTq $C²ãqeTT>· neT\T

|sÁ#áT³.
7. \¿£&, XøÌ\ÔáÇeTT ¿£*ÐjáTT+&T³.
8. ç>·V¾²+|&q +ç~jáTeTT\T ¿£*ÐjáTT+&T³.
9. eT{ì¼, ýËV²eTT, +>±sÁeTT {ì¼ yjáT+<T deT
<w¾¼ jáTT+&T³.
10. eTT+<T Ôî*|¾q Ô=$T~ esÁeZ TT\ y]jáT+<T deT
<sÁôq eTT+&T³.
|Õ Ôî*|¾q |~ dÖçÔeá TT\T bÍ{ì+#áT³Å£ jîÖ>· kÍ<óÅ £ &T
d+d¾<T &Æ T ¿±eýÉqT. n{ì¼ d+d¾<ÔÆ á ýñq|Ú&T <ó«qeTTq Å£|ç¿£
$T+#áT³ n$yû¿£eT Ôî*jáTeýÉqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
51
10
ÔáC²ãqeTT
jîÖ^ jáTT+JÔá dÔáÔá eÖÔq+ sÁV²d¾ d¾Ôá' ö
@¿±¿¡ jáTÔáºÔïÔ so sÁ|]ç>·V²' öö 10
sÁV² d« ç|<Xû eø TTq @¿±+ÔáeTT>· d¾Ü >= n+ÔásTÁ KyîTq®
ºÔáïeTT >·\y&îÕ, Xø ýñy&îÕ jîÖÐ dÔáÔáeTT ÔájáT+<T
eTqdTàqT \>·yîTTqsÁTÌqT.
XË¢¿e£ TTq Ôád+jáTeTeTT >±$+#áT $<óqeTT
Ôî\T|&q~. n~ ³T¢q~.
1. @¿±¿ì, sÁV² d¾ d¾Ô 'á : sÁV² d«eTT>·, @¿±+Ôá d¾Ü jáT+<T
+&eýÉqT. B ¿=sÁÅ£ |PsÁÇeTT Ôád+jáTeTeTT ¿=sÁÅ£
jîÖ>·kÍ<óÅ £ \T >·TV²\ýË @¿±+ÔáeTT>· qT+&î&y sÁT. @¿±+Ôá
ç|<Xû eø TTq ¿¹ >·T³ e\q ¿=+Ôá eTqdT Å£<T³|&T q ¿=+<sTÁ
uó²$+ÔáTsÁT. ¿± Å£<TsÁT >·\ eTqdTà m#áÌ³HîqÕ qT Å£<TsÁT>·Hû
jáTT+&TqT. >·TV²\Å£, n&eÚ\Å£ bþqedsÁeTT ýñ<T. Ôáq
52 ^ÔÃ|wÔY
>·V²eTTq+<T kÍ<óÅ£&T ÿ¿£ ¯Ôá ç|<ûXøeTTq @¿±+ÔáeTT>·

oqT&îÕ jáTT+&e#áTÌqT. eTqdà+ÔásÔZÁ yá Tî ® V²<jTá eTT q+<T
*|¾q#Ã @¿±+ÔáeTT \_ó+#áTqT. V²<jáT>·TV²ýË nqT
Ôá«eTT ÈsÁT>·T V²<jáT dÎ+<q jáT+<T eTqdTà \>·eTT
#ûjáTT³ ç|<óqeTT. dÎ+<qeT+<T eTqdTàqÅ£ >·\ d¿ìï
e\q ç|Èã \#áÌ³ \T|Ú³Å£ M\T|&TqT. n|Ú&T ºÔáïeTT
n+ÔásÁTK eT>·TqT. dÎ+<q|Õ jáT$T+#á& jáTT+&TqT.
ýñ< eTHÃ ç|ÈãqT çuóÖeT<ó«eT+<T \>·eTT#ûd¾ n#á³
yî\T>·T <sôÁ qeTT #ûjTá T³Å£ ç|jTá Ü+|eýÉqT. eTqdTà n³T
³T bþ>·\<T. ¿± eTsÁ\ eTsÁ\ ç|Èqã T çuóÖ eT<ó« eT+<*
yî\T>·T <sÁôqeTTqÅ£ çbþÔáàV¾²+#áeýÉqT.
|Õ sÂ +&T $<óe TT\ÔÃ Je\¿£D
eTTqT {ì¼ @ $<óqeTT
dT\uóyîÖ < qe\+_+#á e#áTÌqT. $<óq yûT<îÕqqT ÈsÁT>·
e\d¾q kÍ<óq sÁ+ÔásÁeTT ¿±eýÉqT. ÿ¹¿ ç|<ûXøeTTq sÁÇ
]ï+#áT³e\q ç|¿£Ü ç|<ûXøeTTq dV²¿£]+#á>·\<T. ¯Ôá
¿±\eTT Å£L& bÍ{ì+ºq#Ã ç|jáTÔáeTTqÅ£ d¾~Æ ¿£\T>·T³Å£
¿±\eTT Å£L& ÔÃ&Î&TqT. eTT+<T XË¢¿£eTT\ýË Ôî*|¾q³T¢
deTT~Æ @sÁÎ&T³ e\q ºÔáï eT+ÔásÔZÁ á eT>·T³Å£ >·\ nesÃ<ó
eTT\T Ôá>·TZqT. ÿ¹¿ ç|<ûXøeTT, ÿ¹¿ ¿±\eTT ÔÃ&>·T³ e\q
nesÃ<óeTT\T eT]+Ôá Ôá>·TZqT. n+ÔásÁ+>·eTTq+<T ç|Èã
<ó«q jîÖ>·eTT
53
\T|Ú³e\q kÍ<óq sÁV²d«eTT>· kÍ>·TqT. n+ÔásÁ+>·eTTq

ÔHû ¿±+ÔáT&T >·qT¿£ @¿±+ÔáeTT d¾~Æ+#áTqT.
2. s¥ : Xø >·\y¿ì Ôád+jáTeTeTT Å£<sÁ<T.
|+#áuÖó ÔÔá¿£yTî q® V¾²sÁ+>·eT+<T Xø, d¿ïì kÍ<óÅ £ n+Ôá
sÁ+>· ç|yXû eø TTqÅ£ ne¿±XøeTT ¿£\T>·újáT<T. Xø e\q ç|Èã
V¾²sÁTK eT>·T#áT+&>·, n+ÔásÁTKT&î³T¢ ¿±>·\&T? Xø
q+Ôá¿±\eTT JeÚ&T u²V²«eTTqHû J$+#áTqT >± n+Ôá
sÁ+>·eTTq #ûsÁC²\&T. ¿£qT¿£ rsÁ ¿Ã]¿£\T, Xø\T >·\ysÁT
<ó«qeTTÅ£ e\d¾q çbÍ<¸$ T¿£ nsÁ½ÔáqT ¿ÃýËÎeÚ<TsÁT. <ó«qeTT
|sÁTq n{ì¼ysÁT #ûjáTT ¿£w¾ jáT+ÔájáTT e<¸ ç|jáÖdjûT
n>·TqT. $wjáTeTT Ôî*jáTeýÉqT.
3. n|]ç>V· ² ' : ÔásTÁ \qT, ÔásTÁ \ d+|<q T ÔáeT ¿=sÁÅ£
$jîÖÐ+#áTysÁT ¿£sÁ<TÆ \>·T<TsÁT. ºÔáeTT>· ÔásÁT\
dV²¿±sÁeTTqT n+<T¿=qTysÁT TTDç>·dTï\T ¿±>·\sÁT.
ç>·V¾²+#áT³, |]ç>·V¾²+#áT³ Ôád+jáTeTeTTqÅ£ $sÁT<Æ
eTT\T. <qeTT #ûjTá T³, Ô«>·eTT #ûjTá T³ <ÃV²< ¿±sÁ¿e£ TT\T.
jîÖ>· kÍ<óÅ £ &T ÔásTÁ \ qT+& \_Æbõ+<T T~Æ ¿£*Ð jáTT+&
s<T. Ô ÔásTÁ \Å£ #ûjTá T V¾²ÔáeTT, Ô ÔásTÁ \ qT+& bõ+<T
V¾²ÔáeTT ¿£q $TÅ£Ø³yîT® jáTT+&eýÉqT. $\Te>·\ edTeï Ú\T
>±, yî+& +>±sÁeTT\T >±, <óqeTT>±, VQeTÔáT\T>·
54 ^ÔÃ|wÔY
dÓÇ¿£]+#ás<T. n³T¢ dÓÇ¿£]+ºqqT Ôá¿£DyûT d~ÇjîÖ>·eTT

#ûjáTeýÉqT. dÇ+ÔáeTTqÅ£ $jîÖÐ+|s<T.
4. jáTÔá ºÔïÔ : jáT$T+|&q ºÔáïeTT>·\y&îÕ
jáTT+&eýÉqT. n+<T\Å£ ¿£w¾ #ûjTá eýÉqT. Xø jáTÔáºÔáeï TT
qÅ£ e«Ü¹s¿£eTT. nfñ¢ |]ç>·V² eTT Å£L&. n+<Te\qHû sXø,
n|]ç>·V²eTT jáTÔáºÔáïeTTqÅ£ ç|<óqyîT®q \¿£DeTT\T>·
XË¢¿e£ TTq |s=Øq&q~. ÈeTTqÅ£ jáTÔáºÔáeï TT e\jáTT
qq#Ã nV¾²+d, dÔá«ç|esÁïqeTT, çV²#ásÁ«eTT, <=+>·T~Æ
ýñÅ£ +&T³, n|]ç>·V² eTT, u²V²«Xøº, n+Ôá'Xøº, d+ÔÃweTT,
Ôá« |sqÁÄ eTT, XøÇsÁ ç|D<ì ó qeTT ç|<ó qeT |Ô+á È* eTV²]ü
uË~ó+#îqT. n{ìy¼ ¹¿ d¾s eÁ TT, dTKeTT n>·T ºÔáï d¾Ü ¿£\T>·Tq
Ôî*|qT. uó> e· BZÔjá Tá +<T Å£L& eTT+<T XË¢¿e£ TT\ýË
$wjáTeTTýñ Ôî\T|&q$. ÔáC²ãqeTTq+ <d¿ìï >·\ysÁT
dTÔáeTT>· |Õ Ôî*|¾q jáTeTeTT\qT bÍ{ì+#áT³Å£ çÜ¿£sD Á
Xø~Æ>· çXø$T+#áeýÉqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
55
11
d¾sdqeTT
Xø#ê <ûXâ ç|ÜcÍ÷|« d¾sÁeÖdq eÖÔáq' ö
HÔáT«ºÌÛçÔá+ HÜú#á+ #ûý²q Å£XËÔáïsÁyT öö 11
|]Xø<yÆ Tî q® ç|<Xû eø T+<T $T¿ìØ* mÔáT>ï ± >±, ýËÔáT>±
>± ýñ deTÔá\ ç|<Xû eø T+<T ÿ¿£ <sÒÛdq eTT |]º, <|Õ
ÿ¿£ +¿£ #ásÁ eTTqT |]º, <|Õq egeTTqT |]º d¾s eÁ T>·T
dqeTTq Ôád+jáTeTeTTqÂ¿Õ Å£LsÁTÌ+&eýÉqT.
<ó«qeTTq Å£|ç¿£$T+#áT jîÖ>·kÍ<óÅ £ &T Ôá|Î ¿£ bÍ{ì+|
e\d¾q jáTeTeTT *$.
1. <ó«qeTT #ûjáTT ç|<ûXøeTT Xøº>· qT+&eýÉqT. ç|Ü
Ôá«eTT ç|<ûXøeTTqT ú{ìÔÃ Xøçuó|sÁ#áT¿=qeýÉqT. XøºÔáÇ
yûTsÁÎ&T³Å£ #á+<q|Ú n>·sÁTeÔáTï\qT Å£L& HûsÁÎsÁ#áT¿=q
e#áTÌqT.
2. XøºjáT>·T ç|<ûXøeTTq, eT¯ mÔáTï¿± #î¿£Ø|Ó³ H=¿£
56 ^ÔÃ|wÔY
< neTsÁTÌ¿=qeýÉqT. <|Õ <sÒÛdqeTT yûdT¿=q#Ã

eT]+Ôá çXâw÷eTT. ýËV²eTT, ssTT¿£q #î¿£Ø|Ó³ çXâw÷eTT. <
|Õq |sÁºq <sÒÛdqeTT dqeTTqÅ£ eT]¿=+Ôá kÍÜÇ¿£ÔáqT
bÍ~+#áTqT. <|Õ ÿ¿£ |\T#á Ôî\¢ qÖ\T egeTT
yûdT¿=q#Ã eT]¿=+Ôá kÍÜÇ¿£Ôá \_ó+#áTqT. XË¢¿£eT+<T
<sÒÛdqeTT|Õ +¿£ #ásÁeTTqT yûdT¿=qT³ Å£L& Ôî*|¾HsÁT.
e+XæqTç¿£eTeTT>· +¿£ #ásÁeTTq#Ã dqeTT>· y&T¿=q
e#áTÌqT. ýñ#Ã +¿£ #ásÁ eTTqT bõ+<T³Å£ #ûjTá T ç|jTá ÔáeTT
ç|dTïÔá ¿±\eTTq HûsÁeT>·TqT. |Ó³|Õ <sÁÒÛ #|, <|Õ Ôî\¢
egeTT Xøºjî®Tq ç|<ûXøeTTq @sÁÎsÁ#áT¿=q#Ã #\TqT.
3. kÍ<óÅ£&T d¾sdqeTTqT @sÁÎsÁ#áT¿=qeýÉqT. dq
eTq>· Å£LsÁTÌ+&T |<ÆÜ. n~ d¾sÁeTT>·, XøÌ\eTT>· qT+&eýÉ
qq#Ã <ûV²eTTqÅ£ dTK$T#áTÌq~>· qT+&eýÉqT. ýñ#Ã
kÍ<óÅ £ &³T³T ¿£<\ T³ Ôá|Î d]jîT® , eTqdTàqT Ôá|Õ
\>·eTT #ûjTá T³Å£ M\T|&<T. |PsÁÇ¿±\eTTq |<dqeTT
yûdT ¿=Hî&y sÁT. nfñ¢ MsdqeTT Å£L& y&T¿£ jáT+<T+&î&~ .
ç|dT Ôï eá TT Jeq $<óqeTT qqTd]+º Hû\|Õ Å£LsÁTÌ+&T
n\y³T Ôá|ð³#û, meÇsÁTqT |Õ Ôî*|¾q $<óeTT>· Å£LsÁTÌ+
&T³ ýñ<T. dq yûT<îÕqqT n~ ç|<óqeTT>· <ûV²eTTqÅ£
d¾s ÔÁ Çá eTT újáTeýÉqT. uó> e· BZÔj á Tá +<T d¾s eÁ ÖdqyûT Ôî*|¾]
>±, ç|Ô«û ¿£eTT>· @ dqeTTqT ¹s¥Ý +#á ýñ<T . <ó«qeTTqÅ£
<ó«q jîÖ>·eTT
57
ç|<óqeTT>· e\d¾q~, eTqdTàqT Ôá|Õ \>·eTT #ûjáTT³.

ç|jáTÔáeTTq <ûV²eTTq ¿£+ÔásjáTeTT ¿£*Ð+|s<T. ~
ç|<ó qeT kÍ<óÅ £ &T Ôî*jáTeýÉqT. <ûV² d¾s ÔÁ Çá eTT, eTHÃ
d¾s ÔÁ Çá eTT <ó«qeTTqÅ£ ç|<ó qeT>·T \¿£D
eTT\T. n+<Te\q
¿=+<sÁT d<TZsÁTeÚ\T |sÁT+&uÉ{ì¼ <ó«qeTT ÔáTïsÁT. eT]
¿=+<sÁT Å£LsÁTÌ+&uÉ{ì¼ ÔáTïsÁT. dq yûT<îÕqqT ÿ¿£ >·+³
deTjáTeTT <ûV² eTTqT ¿£<| q edseÁ TT ýñ<îÕ jáTT+&eýÉqT.
n³T|Õq eTqdTàqT d¾sÁeT>·T ç|<ûXøeTTq n+Ôá
sÁ+>·eTTq \>·eTT #ûjTá T³ ÈeT>·T dq eT>·TqT. eTqdTqT
V²<jáTeTTq+<T >±, çuóÖeT<ó«eTTq+<T >± d¾sÁeTT>·
\>·eTT #ûjáTT³Å£ ç|jáTÔáeTT kÍ>·eýÉqT. n{ì¼ d¾sÁÔáÇeTT
eTqdTàqÅ£ ¿£\T>·T³Å£ e\d¾q \¿£DeTT \jáTT eTT+<T
XË¢¿£eTT\ýË |Î{ì¹¿ Ôî\T|&q$. y{ì bÍ{ì+ºq|Ú&û
eTqdTàqÅ£ d¾sdqeTT @sÁÎ&TqT. ³T¢ XË¢¿£eTTq
d¾sdqeTT <ûV²eTTqÅ£, eTqdTàqÅ£ Å£L& dÖº+|&q~.
58 ^ÔÃ|wÔY
12
jîÖ>±uó²«deTT
ÔáÔîÕ¿±ç>·+ eTq' ¿£ÔÇ jáTÔáºÔûï+ç~jáTç¿ìjáT' ö
|$Xæ«dHû jáTT+C²« <Ã«>· eÖÔá$Xø<ÆjûT öö 12
d¾s eÁ T>·T dqeTT|Õ Å£LsÁTÌ+& eTqdTàqT +ç~jáT
y«bÍsÁeTT\ qT+& $sÁ$T+|Cdñ ¾ »»ÔáÔµY µ $wjTá eTT|Õ d¾s eÁ TT>·
\T|Ú³ nuó²«deTT #ûjáTeýÉqT. <e\q Ôá eTHÃ
+ç~jáT y«bÍsÁeTT\ qT+& Xø~Æ #î+~ ÔqqT yî\T>·T>·
\#áTqT.
XË¢¿e£ TT Ôád+jáTeT jîÖ>·eTTqÅ£ ¿¡\¿£ dÖçÔáeTT.
nuó²«deTT #ûjTá eýÉqq#Ã eTT+<T Ôî*|¾q nsÁ½Ôá \jáTT
kÍ<óÅ£qÅ£ Å£L&eýÉqT. n+<î{ì¼ ýË|eTTqqT Ôá d+jáT
eTeTT nuó²«deTT #ûjáTT³Å£ M\T|&<T.
Ôá qT+&jTû T~ÆjTá qT yî\T>·T e«¿£eï T>·TqT.
yî\T>·T <ósÁeTT>· |+#áçbÍDeTT\T, |+#û+ç~jáTeTT\T,
¿£s¹ +ç~jáTeTT\T, <ûV² eTT @sÁÎ&T#áT+&TqT. yî\T>·T n+Ôá'
<ó«q jîÖ>·eTT
59
¿£sÁDeTTq y«|¾+º jáTT+&TqT. {ìýË¿ì y«|¾+ºq~

Ôá yî\T¹>. dÖsÁT« qT+& ¿ìsD Á eTT\T y«|¾+ºq³T¢>·
ÔáqT+& yî\T>·T ¿ìsD Á eTT\T eTqdTà, +ç~jáTeTT\T,
<ûV²eTT, u²V²«eTTýË¿ì y«|¾ï #î+<T#áT+&TqT. dÖsÁ«
¿ìsDÁ eTT\T ç|#+á &eTT>· y«|¾ï #î+~q|Ú&T dÖsÁ«_+eTTqT
<sÁôqeTT #ûjáTýñeTT. nfñ¢ +ç~jáT y«bÍsÁeTT\ jáT+<T
nHû¿±Hû¿£ uó²eeTT\ÔÃ ÜsÁT>±&T#áTq kÍ<óÅ £ qÅ£ Ôá <sôÁ qeTT
<TsÁ¢uóeTT. ¿ìsÁDeTT\T |d+V²]+|&q|Ú&T dÖsÁ«
_+eTT eTHÃV²sÁeTT>· >Ã#á]+#áTqT. nfñ¢ kÍ<óÅ£ jáT+<T
uó²e |s+Á |s\
Á jáTT |d+ V²]+|&q|Ú&T y¿ì eTÖ\
yîT®q yî\T>·T Ôáq n+Ôá'¿£sÁDjáT+<T >Ã#á]+#áTqT. ¿±eÚq
n³T¢ >Ã#á]+#áT³Å£ eTHÃ +ç~jáT y«bÍsÁeTT\T jáT$T+|
&eýÉqT. eTqdTà, +ç~jáTeTT\T, jáT$T+|&eýÉ
qq#Ã, Jeq $<óqeTTq jáTeTjáTeTeTT\T bÍ{ì+|&
eýÉqT. jáTeTjáTeTeTT\qT bÍ{ì+#áT³Å£ JeÚ dÇuó²eeTT
n&T¦ Ôá>·T\T#áT+&TqT. dÇuó²eeTT n&T¦ Ôá>·T\Å£+&T³Â¿Õ
XøÇsÁ ç|Dì<óqeTT quó²«deTT #ûjáTeýÉqT.
¿¹ e\eTT <ó«qeTT|Õ d¿ïì #\<, J$ÔáeTTq jáTeT
jáTeTeTT\T bÍ{ì+|ysÁT jáTÔáºÔáTï\T ¿±ýñsÁ Ôî*jáT
eýÉqT. eTqdTà |]|] $<óe TT\ bþÅ£+&T³¹¿ jáTeTjáTeT
eTT\ nuó²«deTT. n+<Te\qHû XË¢¿£eTTq »»jáTÔáºÔáï
+ç~jáT'µµ nqT |<e TT\T dÖº+|&q$. jáTjáT jáTeT
60 ^ÔÃ|wÔY
eTT\T bÍ{ì+|&T³ e\q dÇuó²eeTT ¿=+Ôá Xæ+Ôá|&TqT.

eTqdTàqÅ£ \¿£& ºÅ£ØqT. \¿£&>· qTq eTqdTàqT
>·Ö]ÌjûT XË¢¿e£ TTq »|$Xø« dHµû nqT |<e TTq Ôî*jáT
q>·TqT. eTqdTà \¿£& #î+~q|Ú&T dqeTT d¾~Æ+ºqfñ¢.
eTqdT \¿£&> · qTq|Ú&T uó²e rçeÔá jáTT+&<T . #áÖºq$,
$q$, eÖ{²¢&q $, Üq$, dÎ¥+ºq$, ydq #áÖºq$
@$jáTTqT n{ì¼ deTjáTeTTq ¿£\esÁ |³¼eÚ. <ûV²eTTqÅ£
d¾sÁeT>·T dq yûTsÁÎ&TqT.
jîÖ>·eTTq dqeTT d¾s eÁ TT>· qT+&T³ nq>· eTqdTà,
+ç~jáTeTT\T, Xø¯sÁeTT d¾sÁeTT>· qT+&T³. d+#á\qeTT
ýñ¿£ jáTT+&T³. ÿ¿±H=¿£#Ã d+#á\eTT >Ã#á]+ºq, eTqdTàqT
#ÌÛÇd XæÇd\|Õ \>·eTT #ûjTá T³e\q d+#á\qeTT Ôá>T· qZ T.
XæÇd yû>e· TTqT ç¿£eTeTT>· ÔáÐ+Z ºq¿=\~ uó²eyû>e· TT Ôá>T· qZ T.
ç|Xæ+ÔáÔá ºÅ£ØqT. XæÇdjTá +<T eTqdTàqT \>·eTT #ûjTá T³
eTT+<T n<ó«jáTeTTýË Ôî\T|&q~.
mfÉ¢íqqT dqd¾~Æ ¿£*Ðq ÔásÁTyÔáHû eTqdTàqT
uó²eeTT\T |Ú³T¼ #Ã³TjáT+<T \>·eTT #ûjáTT³Å£ M\T
|&T qT. »ÔáÔî¿Õ ±ç>·+µ nqT |<e TT XË¢¿e£ TTq y&&q~. »»n¿£Ø&
eTqdT \>·eTT #ûjáTT³µµ n |< ÔÔáÎsÁ«eTT. n¿£Ø&
nq>· m¿£Ø& nqT ç|Xø |<\ Ý #û |]wØ]+|&q~. uó²eeTT\T
|Ú³T¼#Ã³T n sÁsTT+|&q~. #Ã³TqT <]ô+#áT³Å£
kÍ<óÅ£ eTHÃç|Èã \>·eTT #ûjáT&T³ nuó²«deTT>·
<ó«q jîÖ>·eTT
61
XË¢¿e£ TT Ôî\T|Ú#áTq~. |Ú³T¼ #Ã³TqT çuóÖ eT<ó« eTTq >±,

V²<jáTeTTq >± <]ô+#áT³Å£ ç|jáTÜ+|e#áTÌqT. {ì¼
ç|jáTÔáeTT #\¿±\eTT kÍ>·eýÉqT. n|Ú&T kÍ<óÅ£&T eTHÃ
XøÌ\ÔáqT {ì¼ n+Ôás+Á >· ç|yXû eø TT #ûjTá TqT. V¾²'¿£sD
Á eTT\
qT+& n+Ôá'¿£sÁDeTT\ ýË¿ì ç|yû¥+#áTqT. çuóÖeT<ó« ¹¿+ç<
eTT>±, V²<jTá ¿¹ +ç<eTT>± n+Ôá'¿£sD Á eTT ýË<û. n+<T
ç|yû¥+#áT³ ¿=sÁ¹¿ n+ÔásÁTKeTT>· eTqdTàqT \>·eTT #ûd¾
d¾s |Á s #
Á Tá ³. n³T¢ ç|y¥û +#áT ç|jTá ÔáeTT jîÖ>±uó²«deTT
(»jáTT+µ C²«ÔY jîÖ>·+).
|Õ $<óeT>·T $esÁeTT\T Ôî*jáT¿£ <ó«qeTT #ûjáTT³
wÎjîÖÈqeTT.
62 ^ÔÃ|wÔY
13
<ósÁD
deT+ ¿±jáT ¥sÃ çê+ <ósÁjáT q #á\+ d¾sÁ' ö
d+ç|¿£« Hd¾¿±ç>·+ dÇ+ ~XøXæÌ qeýË¿£jáTH öö 13
¿±jáTeTT, ¥sÁdT à, ¿£+sÄeÁ TT Üq>· *|¾ ¿£<* ¿£ ýñ¿£
d¾s eÁ TT>· Å£LsÁTÌ+& ºÔáeï TTqT ~Å£Ø\Å£ |jTá +|újáT¿£
Hd¾¿±ç>·eTTqT M¿ì+ #áT#áT +&eýÉq XË¢¿e£ TT ¹s¥Ý +#áT
#áTq~.
11, 12, 13, 14, 15 XË¢¿£eTT\ýË Ôá d+jáTeTeTTqÅ£
Ôá«eTT #ûjTá e\d¾q nuó²«deTT $e]+|&q~. dqeTTq
Å£LsÁTÌ+&T kÍ<óÅ£&T <ó«qeTTq Å£|ç¿£$T+#áT deTjáTeTTq
¥sÁdT àqT, ¿£+sÄeÁ TTqT, yîTT+&îeTTqT ³¼\TeÚ>· qT+#áT³Å£
ç|jáTÜ+|eýÉqT. ¥sÁdTà |ÕÂ¿ÔáTï³>±, ç¿ì+~¿ì ~+#áT³>±
#ûjáTs<T. yîHîeTT¿£qT u²DeTTeýÉ e+#á¿£, <+&eTTeýÉ
³¼\TeÚ>· qT+#áeýÉqT. {ì¼ dqeTT d¾~Æ+#áT³ #\
eTTK«eTT. {ì¼ dqeTT eÖçÔáyTû ç|C²ã ç|kÍsÁeTTqÅ£ dV² ¿£
]+#áTqT. nesÃ<óe TT\T ¿£\T>·eÚ. ³T¢ Å£LsÁTÌ+&T³ýË dTKeTT
<ó«q jîÖ>·eTT
63
¿£\T>·eýÉqT. d¾sÁeTT ¿£\T>·eýÉqT. nuó²«deXøeTTq n~

ÈsÁT>·>\
· <T.
dqeTT $wjáTeTTq nç|eTÔáïÔá kÍ<óÅ£qÅ£ Ôá|Î
d]. eTqdTà, +ç~jáTeTT\T, <ûV² eTT dV² ¿£]+|<û d¾s eÁ TT,
dTKeTT n>·T dqeTT Å£<s<Á T . d¾s eÁ TT, dTKeTT n>·T
dqeTT Å£~]q |¾<| Hd¾¿±ç>·eTTq <w¾¼ qT+#áeýÉqT.
Hd¾¿±ç>·eTq>· çuóÖ eT<ó« eTT. çuóÖ eT<ó« eTTq <w¾¼ kÍ]+#áT³
eÖqd¾¿£yûT>± uóÜ¿£eTT ¿±<T. ³T¢ çuóÖeT<ó«eTTq ç|ÈãqT
<ósÁD #ûjáTeýÉqT. ç|Èã dV²ÈeT>·T yî\T>·T ¿£qT¿£ çuóÖeT<ó«
eTTq yî\T>·TqT ÔqT>· <]ô+#áT³ ¹s¥Ý +|&q~. ~Å£Ø\Å£
eTqdTà #î<] qqT, eTsÁ\ çuóÖ eT<ó« eTTqHû \>·eTT #ûd¾
yî\T>·TqT <]ô+|e#áTÌqT. B »<ósÁDµ n+<TsÁT.
<ósÁD \T#áT³Å£ CË«Ü #áÖº ¿£qT\T eTÖdT¿=qT³
ÿ¿£ d+ç|<jáTeTT. >·TsÁTeÚ ýñ¿£ <îÕeeTTjîTT¿£Ø ç|dq e<q
eTTqT <ósÁD #ûjáTT³ eT]jîTT¿£ bÍjáTeTT. <sTT+#áT
#áTq dÖsÁ«_+eTTqT n+ÔásÁTKeTT>· <ósÁD #ûjáTT³
eT]jîTT¿£ bÍjáTeTT. dÖsÁT« ¿±+Ü#û $¿£d+¾ #áT#áTq Ôî\¢
|< eTT <ósÁD #ûjTá T³Å£L& ÿ¿£ bÍjáTyûT. nfñ¢ ÔqT, HûqT
nqT Ôáq yî\T>·TqT <ósÁD #ûjáTT³ ^Ô#sÁT«&T Ôî*|¾q
bÍjáTeTT. ºÔáeï TT <ósÁD#ûjTá T edTeï Úq+<T \>·yîT® n#á\
d¾Ü #î+<eýÉqT. n|ð&~ ç¿£eTeTT>· d¾sÁeT>·T yî\T>·T>·
>Ã#á]+#áTqT.
64 ^ÔÃ|wÔY
14
|PsÁ C²ãd
ç|Xæ+ÔÔ $>·Ôá;ó sÁÒV²#]çeÔû d¾Ôá' ö
eTq dà+jáTeT« eTºÌÔÃï jáTT¿£ï dÓÔá eTÔáÎsÁ' öö 14
ç|Xæ+ÔáyTî q® eTqdTà ¿£\y&î,Õ uój
Tá eTT M&qy&îÕ çV²
jáT+<T #á]+#áT³ d¾sÁeT>·T çeÔáeTT ¿£\y&îÕ, d+jáTeTeTT
#î+~q +ç~jáTeTT\ÔÃ Å£L&q eTqdTà ¿£\y&î,Õ »Hµ jáT+<T
d¿,ïì ç|eT ¿£\ ºÔáeï TT ¿£\y&î,Õ eTÔáÎsÁT&îÕ »HµÔÃ eTT&|& q
y&îÕ +&eýÉqT.
l¿£w§&T n+~+ºq |<ûXøeTT <ó«qeTTq eTDì
|Pd e+{ì~. #áÌ³ »HûqTµ n ¿£w§& T y&q |<e TT kÍ<óÅ £
jáT+<T n+Ôás«$T>· qTq HûqT. nq>· JeÚ jáT+<* <îeÕ eTT.
JeÚ\ jáT+<* <îeÕ eTTÔÃ nqTd+<óqeTT #î+<T³ jîÖ>·eTT.
JeÚ&V² +¿±sÁ ç|È.ã nÔá&T çÜ>·TD²ÔáÅ£&T. Hû qTHqqT ç|Ô«û ¿£
uó²eeTT ¿£\y&T. JeÚ\jáT+<Tq <ûeÚ&T çÜ>·TD²rÔáT&T.
n+Ôás«$T. n{ìjáT+<T >·TDeTT\ ¿±e\ +&Ty&T.
¿±eÚq dsÇ+Ôás«$T. nÔá&<ósÁeTT>· >·TDeTT ýñsÁÎ&,
<ó«q jîÖ>·eTT
65
n+<T+& ç|Ô«á >±Ôá>· JeÚ &ûsÎÁ &T#áTH&T. ÈeTTqÅ£ JeÚ&T

d¾Ü eÖsÁTÎ #î+~q <îÕeyûT. JeÚ |sÁT HûqT. <îÕeeTT |sÁT
Å£L& HûH.û HûqqT JeÚ&T, HûqT nqT <îeÕ eTTÔÃ nqTd+<óqeTT
#î+<T³Å£ #ûjTá T ç|jTá ÔáyûT jîÖ>±uó²«deTT. HûqqT ç|Ô«û ¿£
ç|Èã, HûqqT n+Ôás«$T ç|ÈãÔÃ ÈÔá|&eýÉqT. ~ n+³T
¿£³T¼³ e+{ì~. n³T¢ uó²eqÔÃ ¿£{e¼ì Ú+#áT³#û, ç¿£eTeTT>·
sÂ +&T>· qTq$ ÿ¿£{>ì · HûsÎÁ &>\· eÚ. »»jáTT¿£ï d¾µµ n XË¢¿e£ TT
#î|ð#áTq~. nq>· ¿£*|¾ jáTT+#áeýÉq nsÁe TT. ³T¢ #\
¿±\eTT ¿£*|¾jTá T+#áT³Å£ ç|jTá ÔáeTT kÍ>·eýÉqT.
ç|jTá ÔáeTTq çXø<,Æ uó¿ ïì <îqÕ +~qeTT>· qTq#Ã
ç¿£eTeTT>· ç|Xæ+ÔáÔá ºÅ£ØqT. uój Tá eTT Ô=\>·TqT. n+Ôás«$T
jáT+<û #á]+#áT ~q#ás«Á sÁ+uóe T>·TqT. +ç~jáTeTT\T eTqdTà
nqTÅ£L\eTT\>·TqT. ~ ÿ¿£ |<ÜÆ . |<ÜÆ jáT+<T <îeÕ yûT
¿£sj ïÁ T®î \#áTqT. eT]jîTT¿£ |<ÜÆ ç|Xæ+ÔáeT>·T eTqdTà HûsÎÁ
sÁ#Tá ¿=qT³, uój Tá eTTqT Ô=\Ð+#áT¿=qT³, eTqdTà +ç~jáT
eTT\qT eTºÌ¿£ #ûdT ¿=qT³, çV²eTTq+<T #á]+#áT³ ÔqT>·
dÇç|jTá ÔáeTTq sÁÇ]ï+#áT¿=qT#áT, Ôáq jáT+<* n+Ôás«$TÔÃ
jîÖÐ+#áT³. +<T yîTT<{ì |<ÜÆ uóÅ £ qï Å£ dV² ÈeTT. nÔá&T
<îeÕ yûT bÍjáTeT, n+Ôá³, n³ <îeÕ eTTHû #áÖ#áT#áT, <îeÕ
jáTTÅ£&ï > T· #áT+&TqT. C²ã |ÚsÁTw ç|jTá ÔáeTTq ÔáqqT ÔqT
deTÅ£LsÁTÌ¿= <ûeÚÔÃ jîÖ+#áT³Å£ ç|jáTÜ+#áTqT.
sÁTeÚ]¿ì |\ç|<Ôá <îÕeyûT.
66 ^ÔÃ|wÔY
ç|ÜÔá«eTT |Õ Ôî*|¾q eTÖ&T XË¢¿£eTT\ qqTd

]+#áT#áT, ¯Ôá deTjáTeTTq <ó«qeTT H#á]+#áT³ ç|<óq
eT Ôî*jáTeýÉqT. ¹¿e\eTT <îÕeeTTq+<û d¿ìï, ç|eT ¿£\
ysÁT Ôá d+jáTeTeTTqT dT\uóeTT>· &jáTT<TsÁT. y]
~q#ás«Á jáT+ÔájTá T Å£L& <îeÕ <sôÁ qeTTHû n+Ôá³, n³
#ûjáTT#áT sÁÇ]ï+#áT¿=qT #áT+<TsÁT. n{ì¼ y]¿ì Ôá
d+jáTeTeTT oç|T>·Ü d¾~Æ+#áTqT. ÔásÁeTT\T >Ã#á]+#áT
y]¿ì d¾~Æ+#áT³ ¿£w¼eTT. ºÔáï yîT+ÔáesÁÅ£ <îÕeeTT H¥+#áTHÃ
n+ÔáesÁÅ£ jîÖ>·eTT ÈsÁT>·T#áT+&TqT. ºÔáï $TÔásÁ $wjáT
eTT\|Õ d¿ïì #áÖ|¾q|Ú&T jîÖ>· eÖ>·TqT. ¿±eÚq |PsÁ
C²ãdT eÚ\¹¿ Ôá d+jáTeTeTT kÍ<ó« eT>·Tq Ôî*jáTeýÉqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
67
15
|sÁeT Xæ+Ü
jáTT+ÈHûe+ d<--Ôq+ jîÖ^ jáTÔáeÖqd' ö
Xæ+Ü+ sÇD|sÁeÖ+ eTÔáà+kÍ eT~ó>·#áÌÛÜ öö 15
jáTÔáeT>·T eTqdTà ¿£*Ð, m\¢|Ú&TqT ÔáÔÃ Å£L&
jáTT+&, H jáT+<T d¾Ü >=, ç|eÜï ¿£rÔáeT>·T Xæ+Ü jîÖÐ
bõ+<T#áT qT+&TqT.
uó>·yqT&T jîÖÐ \¿£DeTT H=¿£< #áÌ³ $wØ
]+#áT #áTH&T. \¿£D eTT jîÖ>·kÍ<óÅ £ qÅ£ \¿£« yîT® jáTT+&
eýÉqT. jáTÔá eÖqdT&q>· jáT$T+|&q eTqdTà >·\y&T.
|] |]$<óeTT\bþ¿£ ¹sÝ¥+ºq $wjáTeTTq+<T eTqdTà
d¾s eÁ TT>· qTq|Ú&T n{ì¼ eTqdTàqT d¾s eÁ T>·T eTqdTà ýñ¿£
ºÔáeï TT n+<TsÁT. n{ì¼ d¾s eÁ T>·T ºÔáeï TT bõ+<T³Å£ mjîÖ
jáTeT eTT\T |PsÁÇeTTq <îÕeeTT |s=Ø jáTTH&T. uó¿ìï,
çXø<Æ, B¿£ >·\ysÁT jáTeTeTT\qT bÍ{ì+ÔáTsÁT.
d¾sÁeT>·T eTqdTà ýñ¿£ <ó«qeTTq Å£|ç¿£$T+#áT³ |¾\¢
68 ^ÔÃ|wÔY
ÔáqeTT. eTHÃç|Èã d¾sÁeTT>· qTq|Ú&T ç|ÈãqT HûqT nqT

yî\T>·T|Õ \>·eTT #ûjáTT³Å£ kÍ<ó«|&TqT. n³T¢ \>·eTT
#ûd¾q|Ú&û kÍýË¿£«eTT d¾~Æ+#áTqT. kÍýË¿£«eTq>· kÍ]+º
#áÖ#áT³. #áÖ#áT $wjáTeTT\T Ôá|Î, ÔásÁ $wjáTeTT\T
uó²d¾+|eÚ. n|Ú&T ÔqT, #áÖ&&T#áTq$ eÖçÔáyTû jáTT+&TqT.
< #áÖ#áT³jûT jáTT+&TqT. ÔáseÁ TT\T >Ã#áseÁ TT\T ¿±eÚ.
n³T¢ sÁ+ÔásÁeTT>· #áÖ#áT³ e\q #áÖ&&T $wjáTeTT
yîÕ|ÚqÅ£ #áÖ#áTy &¿£]ü+|&TqT. {²¢¿£]ü+|&T³ e\q
#áÖ#áT $wjáTeTTqÅ£ kÍMT|«eTTq #ûsÁTqT. ç¿£eTeTT>·
kÍjáTTÈ«eTT \_ó+#áTqT. nq>· #áÖ&&T $wjáTeTTÔÃ ÈÔá
¿£³T¼qT. n³T¢ HûqqT Ôá yî\T>·TÔÃ eTHÃç|Èã ÈÔá¿£³T¼³
XË¢¿£eTTq Ôî\T|&T#áTq~.
»»jáTT+ÈHûe+ d<--Ôq+µµ n XË¢¿£eTT sÁ+uó
eT>·T#áTq~. jáTÔáeT>·T eTqdTà HûqqT yî\T>·TÔÃ m\¢|ð
&TqT ÈÔá¿£{ì¼ jáTT+&T³ <ó«q ç|ç¿ìjáT. n³T¢ ÈÔá¿£{ì¼
jáTT+&T³ e\q ç|eÜï uó²eeTT \T+&eÚ. nq>· çbÍ|+º¿£
$wjáTeTT ýñ$jáTT dTÎÛ]+#áeÚ. ÔqT, Ôáq yî\T>·T eÖçÔáyûT
jáTT+&TqT. n~ kÍ<óÅ £ qÅ£ #á¿Ø£ Xæ+Ü#áTÌqT. ÔásÁ uó²eeTT
\jáTT sÇDeTT #î+<T³ e\q |sÁeTXæ+Ü bõ+<TqT.
B sÁTº Ôî*d¾qy&T HûqqT yî\T>·Tq d¾sÁ|&T³Å£ Ôáà
V¾²+#áTqT. ÔásÁeTT ýñ$jáTT n+Ôá¿£q $\TyîÕq $wjáTeTT
\|¾+#áeÚ. ç|eÜï q~ó>·$T+º, eÜï jáT+<T d¾sÁ|&
<ûX¿ø ±\eTT\qT {ì¼ $TÔáeï ÖçÔáT&îÕ ¿±sÁ«eTT\qT sÁÇ]ï+#áTqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
69
16
deTÔáT\« |çesÁï q
HÔá«XøÔádTï jîÖ>Ã-d¾ï q #îÕ ¿±+Ôá eTqXøÔá' ö
q #ÜdÇ| o\d« C²ç>·ÔÃ HîÕe #sÁT¨q öö 16
nÜ>± uóT+#áTy&T, nd\T uóT+#áy&T jîÖÐ
¿±&T. nÜ>± yûTý¤Ø jáTT+&Ty&T eT]jáTT nÜ>· ç~+#áT
y&T Å£L& jîÖÐ ¿±&T.
deTÔáT\«yûT jîÖ>·eTTqÅ£ ç|<ó qeTT. nÜ>± uóT +º
qqT, nÜ>± ç~+ºqqT kÍ<óÅ £ jáT+<T $TÜMT]q ÔáeTdTà
@sÁÎ&TqT. <ûV²eTT sÁTyîÅ£ØqT. kþeT]ÔáqeTT ¿£\T>·TqT.
<e\q eTsÁ|Ú ¿£\T>·TqT. #ûjTá e\d¾q |qT\jáT+<T nçXø<,Æ
\d«eTT, yî|Õ \ «eTT ¿£\T>·T#áT+&TqT. kÍeÖq«eTT>· eÖqeÚ
qÅ£ ~qeTTq ¹s&T >·+³\¿£q ç< nedsÁeTT ¿£\T>·<T.
Âs+&TeTÖ&TkÍsÁT¢ ¿£q nqbÍújáTeTT ý²eXø«¿£Ôá ¿£\T>·<T.
¿£*, <V²eTT, ç< nÜ>±qTq#Ã J$ÔáyûT sÁTe>·TqT. ¿£
jîÖ>· yîT¿£Ø&? Ôáq <ûV² |]d¾Ü ÔHû >·eT+º, Ôáq <ûV² eTT
qÅ£ d]|&T VäsÁeTT ÔHû Ôî\TdT¿= uóT +|eýÉqT. nJ]ï¿ì
70 ^ÔÃ|wÔY
Ô$jáT«s<T. |>·{ì ç< w¾<ÆeT sÁT«\T Ôî\T|Ú<TsÁT.

m+&\T eT+&T ¿±\eTTq eT<ó«V²eTT ç~+#áT³ ¿£q,
sÁTe~ eTT|Î~ $TweTT\T $çXæ+Ü >=qT³ yûT\T. Xø¯sÁeTT
qÅ£ ÔáÐq y«jáÖeTeTT, kÍH~¿£ XøºÔáÇeTT, |]Xø<eÆ T>·T
uóËÈqeTT, kå¿£s«Á eTTqT >·ÖsÁTÌ eg<ósÁDeTT ç|<ó qeTT\T.
ÈeTTqÅ£ dÖsÁ«sÁ¥, |Ó\TÌ>±*, úsÁT Å£L& VäsÁeTTýñ.
M <+&>· >=qTysÁT çbÍDXø¿ìï #á¿£Ø>· H]¨+#áT¿=+<TsÁT.
yûTsÁÅ£ uóËÈqeTTqT ÔáÐ+Z #áT¿=+<TsÁT. @~ m³T¢qqT Xø¯sÁ
eTTqT sÃ>·«e+ÔáeTT>· qT+#áT¿=qT³, sÁTeÚ>· ÔáqÅ£ n
|¾+#áÅ£ +&T³ eTTK«eTT. |sTÁ >·Tq uËeÚ >·TiÀeTTeýÉ #áTsÁTÅ£>·
qTq Xø¯sÁeTT ç|<ó qeT Ôî*jáTeýÉqT. VäsÁeTT, |, ç<
$wjTá eTT\+<T deTÔáT\«eTTqT ç|Ü kÍ<óÅ £ &T ÔáqÅ£ ÔqT>·
kÍ~ó+#áT¿=qe\d¾q<û. n³T¢ ¿±#Ã jîÖ>· kÍ<óqÅ£ nsÁ½Ôá
ýñ<T .
n<û $<óe TT>· e\d¾q uóËÈqeTTqT uóT +|y&T,
eXø«¿£eT>·T ç<qT ]¨+#áTy&T Å£L& deTÔáT\«eTTqT
¿ÃýËÎeÚqT. {ì¼ yjáT+<T sÁCË>·TDeTT $TÜMTsÁTqT. <=]¿ìq~
ÜqT³, \d«eTT>· ç~+#áT³, ×<T>·+³\¿£q ÔáÅ£Øe
ç~+#áT³, ç<|³ ¿¼ b£ þeÚ³ {ì¼ ejáTT sÁCË>·TD <ÃweTTýñ.
Be\q Xø¯sÁeTT Xøw¾Ø+#áTqT. kÍ<óqÅ£ |¿ìs<T. $TÜ
MT]q |sTÁ >·TÔÃ |qT\T #ûjTá TysÁT VäsÁeTTqT, ç<qT ýÉ¿Ø£
#ûjáTsÁT. MsÁTqT jîÖ>±sÁ½Ôá ¿ÃýËÎeÚ<TsÁT.
<ó«q jîÖ>·eTT
71
ç|dTïÔá ¿±\eTTq VäsÁ e«eVäsÁ, ç<<T\jáT+<T

eÖqeC²Ü deTÔáT\«eTTqT ¿ÃýËÎsTTq~. jîÖ>·kÍ<óÅ£&T
d+|T JeqeTTq Ôáq<>T· ç¿£eTeTT HûsÎÁ sÁ#Tá ¿=qeýÉqT. nedsÁ
eT>·T#Ã ¿= kÍ+|T¾ ¿£ ¿±sÁ«eTT\qT $d]+¨ #áeýÉqT. $TÜMT]q
|qT\T, ¿±sÁ«eTT\T, ¿±sÁ«ç¿£eTeTT\T kÍ<óÅ £ dV² È ç|Xæ+Ôá
ÔáqT V²]+#áTqT. ¿±eÚq kÍ<óÅ£&T $#á¿£DÔÃ Ôáq<>·T ç¿£eT
¥¿£DqT kåeT«eTT>· HûsÁÎsÁ#áT¿=qeýÉqT.
nfñ¢ @¿±+ÔáeTT |sÁTq d+|T eTTqÅ£, Å£³T+eTTqÅ£
<ÖsÁeT>·T³ jîÖ>· kÍ<óqÅ£ |¿ìs<T. n³¢ y]ÔÃ eTyîT®¿£
eT>·T³ Å£L& kÍ<óq ¿£+ÔásjáTyûT. deTÔáT\«yûT jîÖ>·eTTqÅ£
ç|<óq dÖçÔáeTT.
72 ^ÔÃ|wÔY
17
jáTT¿£ï |çesÁï q
jáTT¿±ïVäsÁ $VäsÁd« jáTT¿£ï #ûw¼d« ¿£sÁdT ö
jáTT¿£ï dÇbÍ euË<ód« jîÖ>Ã uóeÜ <T'KVä öö 17
$TÔáeT>·T VäsÁeTT, $VäsÁeTT, jáTT¿£eï T>·T ¿£sÁ , ç<
bÍ{ì+#áT jîÖ>· kÍ<óÅ£qÅ£ <T'KeTT \jáTT V²]+|&
jîÖ>·eTT d¾~+Æ #áTqT.
VäsÁ, ç<, jáTeTeTT\ÔÃ bÍ³T $VäsÁeTT, ¿£s#ásÁ
DeTT Å£L& CË&+|&q$. n|Ú&û jîÖ>·kÍ<óq d¾~Æ+#áT
ne¿±XøeTT ¿£\<T. J$ÔáeTTq V¾²sÁ+>· ¿±sÁ«ç¿£eTeTT\T ¿£sÁ qT
{ì¼ +~ó+#áT ne¿±XøyîT+ÔîÕq ¿£\<T. eTq |qT\T, #ûw¼\T,
$VäsÁeTT\T, e«eVäsÁeTT\T d]>· sÁÇ]ï+#áq|Ú&T JeÚ&T
u²V²« ç||+#áeTTq +~óÔáT&>·TqT. VäsÁeTT, ç< $wjáT
eTT\jáT+<T jáTeTeTT\T bÍ{ì+|q|Ú&T nHsÃ>·«eTT ¿£*Ð
<ûV²eTT +~ó+#áTqT. <ûV²+<óeTT, u²V²«+<óeTT ¿£\T>·
Å£+&eýÉ qq#Ã $#á¿£DÔÃ dsÁÇeTTqT jáT+çÜ+#áT¿=q
<ó«q jîÖ>·eTT
73
eýÉqT. n{ì¼ $#á¿D

£ ² T~Æ ÔáqjáT+<T \|s#Á eá T <îeÕ eTTqT
n+ÔásÁ+>·eTTq çbÍ]+#áeýÉqT.
jáTT¿£eï T>·T VäsÁeTT, jáTT¿£eï T>·T $VäsÁeTT, jáTT¿£eï T>·T
e«eVäsÁeTT, jáTT¿£ïeT>·T ç< $ ç|ÜÔá«eTT >·eT+#áT
¿=qT#áT+&eýÉqT. $wjáTeTTq+<T nçXø<Æ jáTT+&s<T.
u²V²«eTTq kÍ<óÅ£&T ç|e]ï+#áT rsÁTqT+& ºÅ£Ø\T
¿=Ôî#áTÌ¿=qT³ ÈsÁT>·T#áT+&TqT. ~ dsÁÇkÍeÖq«eTT. Ôáq
dÇuó²eeTTq+<T>·\ ¿Ã]¿£\T, d+|T eTTq+<* bþ¿£&\ T ÔáqÅ£
n+~e#áTÌ ne¿±XøeTT\T kÍ<óÅ£ jáTT¿£ïeTT¿± $wjáT
eTT\ýË¿ì çbþÔáàV¾²+#áTqT. ÔáqÅ£>± $wjTá eTTq ÔqT
Ôá\<ÖsÁTÌ³ e\q ç¿=Ôáï ºÅ£Ø\qT Ôî#Tá Ì¿=qTqT. ÈqÔá'
q ºÅ£Ø\qT nq>± çbÍsÁeÆ TTqT sÁÇ]ï+|¿b£ þ>· eT]¿=+Ôá
CË&>T· #áT+&TqT. ÿ¿£ ºÅ£ØqT Ô=\Ð+#áT¿=quËsTT |~ ºÅ£Ø
\ýË |&T ³ kÍ<ósÁDeTT>· ÈsÁT>·T#áT+&TqT. ~ |¿ìeÖ*q
Ôî*$. Ôî*$Ôû³\ e\q eÖçÔáyûT ºÅ£Ø\qT Ô=\Ð+#áT¿=q
ýñeTT. d<TZDeTT \Tq#Ã³Hû Ôî*$ deTjáTeTTqÅ£ |¿ì
e#áTÌqT. d<T D
Z eTT\T ¿£\T>·T³Å£ d¿\ £ d<T D
Z d+|qT&>T·
<îÕeeTT Hs~ó+#áTfñ eÖsÁZeTT ¿±, n&¦<sÁT\T |jîÖ>·
|&e Ú. <T'KeTT ¿£\T>·¿£ jîÖ>·eTT kÍ>·eýÉ qq#Ã ¿£wy¼ Tî q® qT,
qw¼yîT®qqT XË¢¿£eTTq #î|¾Îq$ bÍ{ì+|eýÉqT.
74 ^ÔÃ|wÔY
18
qÖÔáq ºÔáïeTT
jáT< $jáTÔá+ ºÔáïeÖÔáHû« yeÜw÷Ôû ö
dÎV² dàsÁÇ¿±yûTuóË« jáTT¿£ï ÔáT«#á«Ôû Ôá< öö 18
$jáTÔáyîT®q ºÔáïeTT m|ð&TqT ÔájáT+<û Üw÷ yîÕº
jáTT+&Tq|Ú&T dsÇÁ ¿±eTeT\T dÎV² #î+<TqT. n³T¢ #î+<T³
e\q jîÖ>·kÍ<óÅ£&T, jîÖ>· jáTTÅ£ï&>·T #áTH&T.
kÍeÖq«eTT>· |]|] $<óeTT\ bþeÚ ºÔáïeTTqT ]Ýw¼
eTT>· ÿ¹¿ $wjTá eTTq qT+#áT³ eTT+<T Ôî\T|&q~.
ºÔáeï TTqT jáT$T+|ÚeTT n eTT+<T XË¢¿e£ TT\ýË Ôî\T|Ú³
È]Ðq~. ºÔáeï TTqT <û|Õ jáT$T+|eýÉqT? <ó«q deTjáT
eTTq ÔqT, HûqT nqT yî\T>·T|Õ Ôáq ýË|\ H=¿£#Ã³ jáT
$T+|eýÉqT. n³T¢ jáT$T+#áT³ V²<jáTeTTq+<T >±,
çuóÖ eT<ó« eTT q+<T >± #ûjTá eýÉqT. ³T¢ @¿±ç>·ÔÔá Ã ºÔáeï TT
ÿ¿£ ]Ýw¼ ¹¿+ç<eTTq jáT$T+#áT³Å£ e\d¾q nqT>·TDeTT
\qT eTT+<T XË¢¿£eTT\ýË $e]+#áT³ È]Ðq~.
<ó«q jîÖ>·eTT
75
nuó²«deXøeTTq ºÔáeï TT |]|] $<óe TT\ +ç~jáT

eÖsÁeZ TT\ýË ç|eÜï ýË¿ì |sTÁ yîÔTá # ï Tá +&TqT. < eTsÁ\
»»ÔqT ` HûqTµµ nqT yî\T>·T yîÕ|ÚqÅ£ eT[¢+#áT nuó²«deTT
eT]jîTT¿£{ì HûsÁÇeýÉqT. ~ nuó²«d eT>·TesÁÅ£ Ü|Î\T
Ôá|ÎeÚ. Ôá« |]çXøeT nuó²«deTTqT Å£LsÁÌ>·\<T. n+ÔásÁ+>·
eTTq ºÔáeï TT |P]ï>,· d¾s eÁ TT>· HûqqT yî\T>·Tq+<T Üwy÷ j û Tá T³
XË¢¿£eTTq #î|Î&q~. <¿ì e\d¾q~ nqTÔá«
nuó²«deTT. ç|Ü~qeTT Âs+&T eÖsÁT¢>±, eTÖ&T eÖsÁT¢>±
nuó²«deTT #ûjTá eýÉq |<\ Ý T Ôî\T|Ú<TsÁT. çÜd+<ó« \T
n{ì¼ nuó²«deTTqÅ£ nqTÅ£L\eT>·T ¿±\eT Å£L& |<Ý\T
Ôî*|¾].
+ç~jáT ç|eÔáT\ ï ýË ÜsÁT>·T³ Hû]Ìq ºÔáeï TT, |Õ
Ôî*|¾q $<óe TT>· jáT$T+|&T³Å£ kÍ<óÅ £ qÅ£ $T¿ìØ* zsÁTÎ,
dV²qeTT ¿±eýÉqT. Èq\ ÔásÁ& V¾²sÁ+>·eTTq ÜsÁT>±&î&
ºÔáeï TTqT ]Ýwe¼ TT>· H=¿£#Ã³ qT+#áT³ |]çXøeTÔÃ Å£L&q~.
ÜsÁT>·TuËÔáT dÇ#áÌÛ+<eTT>· +³qT+&T³ kÍ<ó«eÖ! ç>±eT
M<óT \ ÜsÁT>±&T ç>±eTd¾+V²eTT (}sÁÅ£ ¿£Ø) ÿ¿£ #Ã³ qT+&T³
¿ìw¼|&TH! kÍ<óÅ£ dÖÎÛ]ï {ì¼ nÔá jáT+<T eT]jîTT¿£
ºÔáï eTT<Ò$Û +#áTqT. n{ì¼ qÖÔáq ºÔáeï TTqÅ£ \ yûTsÁÎ&T³¹¿
nqTÔá« nuó²«deTT. dÖÎÛ]ï¿ì ¿±sÁDeTT <îÕe d+¿£\ÎeTT.
<îÕe d+¿£\ÎyûT qÖÔáq dÖÎÛ]ï>· uó²d¾+#áTqT. n~jûT qÖÔáq
76 ^ÔÃ|wÔY
ºÔáeï TT. ºÔáeï TTqT <îyÕ s<óq <Çs, Ôá« nuó²«deTT<Çs

\|sÁ#áT¿=qT³ kÍ<óÅ£ ¿£sÁïe«eTT.
dÔà+>·Ô«á eTT, dÔØá s#ásD
Á eTT, d<T D
Z ÃbÍdq, d<ÃZw÷¾
ºÔáïeTTqÅ£ \MTjáT>·\eÚ. |sÁTÐ&TÔáTq >·TiÀeTT\Å£
¿£ÞèßeTT yûd¾, sÔáT n<T|ÚýË¿ì Ôî#áTÌq³T¢ kÍ<óÅ£&T
ÔáqjáT+<ûsÎÁ &T#áTq qÖÔáq ºÔáeï TTqT ¿£Þßè eTT>· $jîÖÐ+º,
kÍÇuó²$¿£ ºÔáeï TTqT n<T|ÚýË¿ì Ôî#Tá Ì¿=qeýÉqT. n+<T\¹¿
jáTeT jáTeTeTT\qT bÍ{ì+#áT³ Å£L&. nuó²«deTT
kÍ<óÅ £ ¿ì ¿¡\¿£eTT. qÖÔáq ºÔáeï TT \|& <û Ôá d+jáTeT
eTTqÅ£ <] ýñ<T. \|&q|Ú&T kÍÇuó²$¿£ ºÔáïyûT qÖÔáq
ºÔáïeTTqT <$T+#áTqT.
d+<sÁÒÛeTTqT >·Ö]ÌjûT yûeTq jîÖÐ »m\T¿£ ÔÃ¿£
ÔîºÌ @&~ Ü¿ìq.....µ Ñ »¿£q¿£|Ú d¾+VädqeTTq Xøq¿£eTTqT
Å£LsÁTÌ+&uÉ{ì¼q...µ nqT |<«eTT\qT sÁº+#îqT. kÍ<óÅ£&T
jîÖÐ n>·T³>± ¿±Å£+&T³>± B|Õ <ósÁ|&jáTTq~.
qÖÔáq ºÔáïeTT \|&q#Ã dÇuó²eeT+<* eT*qeTT\T
q¥+º, <îÕM dÇuó²eeTT ýñsÁÎ&TqT. >=+>·[|ÚsÁT>·T dÓÔ¿Ã¿£
º\T¿£ nsTTq³T¢ eT*q dÇuó²eeTT <îMÕ dÇuó²eyîT® yî\T
>=+<TqT. ¿±#Ã, >=+>·[ |ÚsÁT>·T>·Hû J$+º q¥+#áTqT.
qTeTT njáTkÍØ+ÔáeT>·T³ e+{ì<û Ôá d+jáTeT
<ó«q jîÖ>·eTT
77
jîÖ>·eTTqÅ£ ÈsÁT>·T ç|¿ìjáT. njáTkÍØ+Ôá d~ó qTeTT

Ôáq dÇuó²eeTTqT ¿ÃýËÎsTT njáTkÍØ+Ôá eT>·TqT. n³T¢ #\
¿±\eTT njáTkÍØ+Ôá d~ó qTq|Ú&T dÇjáTeTT>· njáTkÍØ+
ÔáyîT® \#áTqT. ç|¿£Ü jáT+<* <ósÁeTT qqTd]+ºjûT
>·TsÁT`¥w« d+ç|<jáT yûTsÁÎ&q~. >·TsÁTeqT njáTkÍØ+ÔáeTT
d~ó ¥w§«&qT kÍ<óÅ£&T ÔáqjáT+<T <îÕyqTç>·V²eTT>·
¿£*Ðq qÖÔáq dÖÎÛ]ï \|s#Á Tá ¿=q>·\&T. n+<T\¹¿ uó²sÁrjáT
d+ç|<jáTeTTq >·TsÁT¥w« d+ç|<jáTeTT nÜ ÔáØwe¼ TT>·
Ôî\T|&q~.
dÖÎÛ]ï >·\ jîÖ>· kÍ<óÅ £ &T >·TsÁT kÍ<ó« eTTqT ¿ÃsÁT³
ýË +ÔásÁ«eTT ÔáqjáT+<T kÍÇuó²$¿£eT>·T eÖsÁTÎ. ~
¹¿e\eTT d<TZsÁTeÚ qT+&jûT \_ó+#áTqT. d<TZsÁTeÚ qT+&
ÔásÁ $wjTá eTT\ Hd¾+#áT³ n$yû¿e£ TT. ¿± |]bÍ{ì>· ÔásÁ
$wjáTeTT\Hû ¥+#áT #áT+<TsÁT.
qÖÔáq dÖÎÛ]ïe+ÔáeT>·T ºÔáï yûTsÁÎ&T³#û, kÍÇuó²$¿£
ºÔáeï TT jáT$T+|&, qÖÔáq ºÔáyï Tî ® \#áTqT. n{ì¼ qÖÔáq
ºÔáïeTTqÅ£ eTÖ\eTT ~e«dÖÎÛ]ï >·qT¿£, ºÔáïeTT Ôá
jáT+<T \#áT³¹¿ ÔáàV¾²+#áTqT. n{ì¼ deTjáTeTTq+<û Ôá
jáT+<T ºÔáïeTT Üw÷ yûjáTT³ ÈsÁT>·TqT. ÔájáT+<û ºÔáïeTT
Üwy÷ dû q¾ |Ú&T ÔásÁ ¿Ã]¿£\T dÎV² #î+<TqT. y{ì bþw¾+#áT
ºÔáïeTT ýñÅ£+&T³ e\q ¿Ã]¿£\T kÍ<óÅ£ M&TqT.
78 ^ÔÃ|wÔY
ÔájáT+<T sÁTº>=q ºÔáeï TTqÅ£ ý¿ì¿£ n+XøeTT\|Õ

sÁTº Ôá>·TZqT. y CË*¿ì bþsÁT. yjáT+<T d¿ìï ýñ¿£bþeÚ³
e\q Ôá³deTT>· \ºbþeÚqT. ÔásÁ $wjáTeTT\qT #ûsÁT³
¿£q Ôá $wjáTeTT ýñ¿£ <îÕe $wjáTeTTq+<T #ûsÁT³Å£
ÔáàV¾²+#áTqT.
»»q+TCË<sÁ ~e«bÍ<sÁ$+< º+ÔáHeTÔá bÍq$Xâw
eTÔáï ºÔáï jûT¯Ü ÔásÁ+T CñsÁHûsÁTÌ?µµ
leTVä $w§eÚ bÍ<|<eTT\qT d]+#áT ºÔáïeTT
bÍ<eTT\ <sôÁ q dÎsÁôq q+< neTÔáeTT ç>Ã\T#áT, ºÔáeï TT
eTÔî¿ï Øì jáTT+&TqT>·<. n{ì¼ ºÔáeï TTqÅ£ ÔásÁ $wjTá eTT\+
<d¿ïì m³T¢+&TqT? |Õ ç|Xø ç|Vä <¢ T &T V¾²sÁD«¿£¥|Ú n&T>·TqT.
kÍ<óÅ£qÅ£ n{ì¼ ºÔáïyûT >·eT«eTT. kÍ<óqjûT eÖsÁZeTT.
<ó«q jîÖ>·eTT
79
19
jáTÔáºÔáïeTT
jáT<¸ Bbþ yÔákþ Hû+>·Ôû kþ|eÖ d Ô ö
jîÖÐHÃ jáTÔáºÔáïd« jáTT+ÈÔÃ jîÖ>· eÖÔáq'öö 19
>±* Ôá>·T\ B|yîT³T¢ XøÌ\eTT>· qT+&THÃ n{ì¼ d¾sÁ
ºÔáeï TTÔÃ »HûqTµ nqT yî\T>·TqT çuóÖ eT<ó« eTTq jîÖÐ
<]ô+#áT #áT+&TqT.
yÔád B|eTq>· >±*kþ¿£ B|eTT. >±*kþ¿£ B|eTT
XøÌ\eTT>· qT+&TqT. ºÔáeï TT Å£L& nfñ¢ XøÌ\yîT,® »HûqTµ nqT
yî\T>·TqT çuóÖ eT<ó« eTTq jîÖÐ+#áT #áT+&eýÉqT. <ó«qeTT
qÅ£ jáTÔáºÔáïyûT ç|<óqeTT. ºÔáïeTT ç|eÔáTï\ jáT+<T
ÜsÁT>·¿£ ÿ¿£ edTeï Ú|Õ ¿¹ +çB¿£ÔáeT>·T³ nuó²«deTT #ûjTá eýÉqT.
nuó²«deTT ¿¹ e\eTT <ó«q deTjáTeTTq #ûdq¾ #Ã ÈsÁT>·<T .
<îÕq+~qeTT>· eTqeTT #ûjáTT |qT\{ì jáT+<T |PsÁeTT>·
eTqdTà \>·eTT #ûjáTT³ çbÍ<¸$T¿£eTT>· HûsÇÁ e\jáTTqT.
jáT<¸ý²|eTT>· @$TjáTT #ûjáTs<T. #ûjáTT| @<îÕqqT
<jáT+<û |PsÁºÔáïeTT jîÖÐ+#áeýÉqT. <+Ôá <óeqeTT,
80 ^ÔÃ|wÔY
kÍqeTT, eçdï<ósÁDeTT, uóËÈqeTT e+{ì ¿±sÁ«eTT\T

jáT<¸ý²|eTT>· #ûjTá ¿£ eTqdT|{ì¼ sÁÇ]ï+#áeýÉqT. çXø<>Æ ·
#ûjáTeýÉqT. n¿£suó²«d deTjáTeTT qT+& nuó²«deTT
çbÍsÁ+_ó+ºq y]¿ì jáTÔáºÔáï yûTsÁÎ&T³ dT\uóeTT. <îqÕ +~q
¿±sÁ«eTT\+<T jáT<¸ý²|eTT>· qT+&TysÁT <ó«qeTT HûsTÁ Ì³Å£
#\ çXøeT|&e\d¾ e#áTÌqT. ç|dTïÔáeTTq eTqdTà \T|Ú³,
ÔásÁ ýË#áq\T sÅ£+&T³ ÈsÁT>·eýÉqT. $qT #áTq|Ú&T
|P]ï>· $qeýÉqT. #áÖ#áT#áTq|Ú&T |P]ï>· #áÖ&eýÉqT. nq>·
eTqdTà |³¼eýÉqT. nfñ¢ ÜqT#áTq|Ú&T, ÜsÁT>·T #áTq|Ú&T
Å£L&. ç|dT Ôï eá TTq eTqdTà \#áT³ ç|<ó qeTT. <V²sÁDÅ£
ÿ¿£ bÍ³ $qT#áTq|Ú&T bÍ³qT |P]ï>· $qTysÁT nsÁT<T.
$TweTTýËHû nHû¿±Hû¿£ uó²eeTT\T ¿£*Ð bÍ³ $qT³
ÈsÁT>·<T .
jáTÔáºÔáïeTT >·Ö]Ì uó>·yqT&T #\eÖsÁT¢ |*¿ìH&T.
n{ì¼ jáTÔáºÔáeï TT ¿£\T>·T³Å£ ¿£seïÁ «eTTq+<T B¿£, |* ÔáeTT\
jáT+ <Hd¿,ïì d+¿£\ÎdH«deTT, çbÍ|+º¿£ $\Te\ jáT+<T
<dÓqÔá, JeÚ\jáT+<T deTT~Æ, Xø|& eTqdT, $TÔá
uó²wDeTT, $TÔáeT>·T e«eVäsÁeTT Ô«~ yîjîÖ ^ÔájTá +<T
Ôî\T|&q$. $ @$jáTTqT bÍ{ì+|¿,£ dsd] <ó«qeT+<T
Å£LsÁTÌ+&T³Å£ ç|jáTÜ+#áT³ n$yû¿£yûT n Ôî*jáTeýÉqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
81
20
nqT>·çV²eTT
jáTçÔÃ|sÁeTÔû ºÔáï+ sÁT<Æ+ jîÖ>·dejáÖ ö
jáTçÔá#Õî yÔáH--Ôq+ |X«ø HÔá ÔáTw«Ü öö 20
jîÖ>±uó²«deTTq <ÆeTT #ûd¾q ºÔáïeTT ÔáqT
<]ô+#áT#áT, |sÁ$T+#áT#áT ÔáTw¾¼#î+<TqT. Ôá »HûqTµ nqT
<îeÕ eTT>·qT, »HûqTµ nqT JeÚ&T>·qT, »HûqTµ nqT dÇuó²eeTT>·qT,
»HûqTµ nqT <ûV²eTT>·qT qw¼eTT #î+~jáTT+&TqT. nq>·
dÖçÔáeTT qT+& $&|&q |Pd\eýÉ $&|& \eTT ýñ¿£
|&jáTT+&TqT. HûqT nqT <ûVäÔáuó²eq, HûqT nqT
dÇuó²eeTT ýñ¿£ ºÔáeï TT Å£L& HûqT nqT yî\T>·Tq+<T \>·eTT
#ûjáTT³ Ôá d+jáTeT eT>·TqT. HûqT nqT JyV²+¿±sÁeTT
HûqT nqT <îeÕ eTTq+<T \>·eTT #ûdq¾ |Ú&T, n~ nuó²«deTT>·
\ºq|Ú&T ºÔáïeTT HûqT nqT yî\T>·Tq+<T |sÁÜ #î+~
q#Ã, ÔásÁeTT\ CË*¿ì bþ<T. HûqT, ÔqT nqT yî\T>·Tq+<T
d¿ïì sÁÜ>· eÖsÁeýÉqT. d¿ïì |+bõ+~q¿=\~ sÁÜ jáT>·TqT.
HûqT nqT yî\T>·Tq+<T sÁÜ uó²eeTT ýñ¿£ ç|eT uó²eeTT
82 ^ÔÃ|wÔY
ýñq|Ú&T Ôá <sÁôqeTTqÅ£ ne¿±XøeTT ýñ<T. HûqT nqT

JyV²+¿±sÁeTT HûqT nqT çÜ>·TD²rÔáeT>·T yî\T>·Tq+<T sÁÜ
¿£\T>·T³Å£ bÍjáTyûT$T?
d¿ìï, sÁÜ, ç|eT q#Ã³ nç|jáTÔáeTT>·Hû ºÔáïeTT
\>·eT>·TqT. n{ì¼ ç|eT ¿£*Ð+#áT¿=qeýÉ qq#Ã ¿£\T>·<T.
nqTç>·V²eTT e\qHû ¿£\T>·TqT. uó>·e<qTç>·V²eTT JeÚ
jáT+<Tq|Ú&T, JeÚ¿ì <îÕeeTT|Õ d¿ìï, ç|eT ¿£\T>·TqT.
ç|eT ýñ#Ã³ ¿£\jáT¿£ ýñ<T. jîÖ>·eTT ýñ<T. ÿ¿£]H=¿£sÁT
ç|$T+| jáTTer jáTTeÅ£\qT ÿ¿£ #Ã³ #û]ÌqqT ç|eT
|Ú³¼<T. ç|eT ¿£*Ðq|Ú&T ysÁT yûsÁT yûsÁT ç|<ûXøeTT\ýË
qTqqT ÿ¿£]H=¿£sÁT ç|$T+#áT¿=qT#áT, rjáT uó²eeTTÔÃ
eTT&|&T<TsÁT. m nesÃ<óeTT\T ¿£*ÐqqT ÿ¿£]H=¿£sÁT
#ûsÁT³ eÖqsÁT.
#áÌ³ uó> e· +ÔáT&T ÿ¿£ sÁV² d«eTTqT Ôî\T|Ú#áTH&T.
jîÖ>·de e\q nq>· jîÖ>±uó²«deTT e\q ºÔáeï TT sÃ~ó+|
&qqT n{ì¼ ºÔáeï T+<T>·\ ç|Èã HûqqT ÔájáT+<T \>·eTT
#ûd¾ ÔájáTqT yî\T>·TqT <]ô+#áT#áT |sÁ$T+#á eýÉq,
n³T¢|sÁ$T+#áTq|Ú&T ÔáTw¾¼ ¿£\T>·Tq #î|ð#áTH&T. n³T¢
uó> e· +ÔáT jáT+<T sÁ$T+#áT T~Æ ¿£\T>·T³ uó> e· <qTç>·V² eTT
qHû ÈsÁT>·eýÉqT>±, |Ú{ì¼+#áT¿=qT³ kÍ<ó«eTT ¿±<T.
VQeTÔáT\T, ¿±qT¿£\T, <óqeTT, ¿¡]ï, d+|< ³T¢
n&Ðq ejáTT ºÌqqT uó>·e+ÔáT|Õ ç|ÓÜ ¿£\T>·<T. n$
<ó«q jîÖ>·eTT
83
jáTjáTT e<* n&eÚ\¹¿ÐqqT uó> e· +ÔáT|Õ ç|ÓÜ ¿£\T>·<T .

Cñ#áÌÛHîÕq <îÕeeTTqT ç|$T+#áýñsÁT n uó²>·eÔáeTT Ôî\T|Ú
#áTq~. <îÕe ç|]ÔáyîT®q|Ú&T eÖçÔáeTT <îÕeeTTq+<T ç|eT
¿£\T>·TqT. ~ dÔá«eTT. <îÕeeTT kÍ~ó+#áT $wjáTeTT ¿±<T.
nqTç>·V²eXøeTT#û < bõ+<e#áTÌqT.
nqTç>·V² eTTqÅ£ rsÁTÔîqT\T ýñeÚ. nqTç>·V² eTT ¿£\T>·T
esÁÅ£ jáTC²ãsÁ ¿£sÁ \T sÁÇ]ï+#áT³, ÔáqÅ£q<ýË <qeTT\T
#ûjTá T³, Ôáq Xø¿yïì Tû sÁÅ£ s<óq \T >±$+#áT³ #ûjTá T#áT yûº
jáTT+&e\d¾ jáTT+&TqT. ¿£eT\eTT\T dÖsÁ« ¿ìsÁDeTT\Â¿Õ
yûºjáTTq³T\T, \Tº|Î kÍÇÜºqTÅ£¿Â Õ yûºjáTTq³T¢, yûº
jáTT+&T³jûT ¿£sÁïe«eTT.
84 ^ÔÃ|wÔY
21
V²<jáT ¹¿+<çeTT
dTK eTÔá«+Ü¿£+ jáTÔáï <TÒ~Æç>±V²« eTr+ç~jáTyT ö
yûÜï jáTçÔá q #îÕyjáT+ d¾Ôá XøÌ\Ü ÔáÔáïÇÔá' öö 21
+ç~jáTeTT\Å£ ç>·V²¾ +| q\$¿±~, T~Æ¿ì eÖçÔáyTû
Ôî*jáT<Ðq~, <«+ÔáeTT dTKeTT #áTÌq~ n>·T HûqqT
yî\T>·Tq+<T d¾Ô Tá &îÕ @ eÖçÔáeTT #+#á\«eTT ýñ¿£ jîÖÐ
dTU²qTuóÖ Ü Ôî*jáTT#áTH&T.
+ç~jáTeTT\#û bõ+<T dTU²qTuóÖÜ ÔÔØ*¿£eTT.
n~jáTTqT >±¿£ dTKeTT ¿£*Ðq³T¢ çuóeT ¿=\T|ÚHû>±, È
eT>·T dTKeTT újáT<T. <V²sÁDÅ£ sÁTº¿£seÁ T>·T edTyï =¿£{ì
uóT +ºq|Ú&T ÔÔØ*¿£eTT>· dTKeTT #áTÌqT. ¿±
+ç~jáTeTT <Çs eTqdTà edTïeÚqT |<û |<û ¿ÃsÁT#áT
qT+&TqT. nfñ¢ ¿£qT qT+& #áÖºq$, #î$qT+& $q$,
eTT³T¼¿=q$, ydq #áÖd¾q$ eTsÁ\ eTsÁ\ Èã|¾ï #ûjáTT#áT,
eTsÁ\ eTsÁ\ yHû ¿ÃsÁT#áT, y ¿=sÁÂ¿Õ JeÚ m&Ôî]|¾ ýñ¿£
çÜ|ð#áT qT+&TqT. Ôá|¾ï eÇ dTKeTT dTKyûT ¿±<T. Ôá|¾ï
<ó«q jîÖ>·eTT
85
¿£*Ðq#Ã eTsÁ\ ¿ÃsÁT³ jáTT+&<T ¿£<! ¿±eÚq dTKeTT

Ôá|¾ïújáT¿£, ÔÔØ*¿£eTT>· Ôá|¾ï ºÌq³T¢ çuó²+Ü eÖçÔáyûT
¿£*Ð+#áTqT. eTsÁ\ eTsÁ\ eTqdT ¿ÃsÁT³Å£ ¿±sÁD$T~jûT.
+ç~jáÖsÁe TT\ yî+³&T³Å£ JeÚ&T eTqdTàýË¿ì
~Ð, eTqdTàqT+& +ç~jáTeTT\ýË¿ì eT]+Ôá ~Ð, +ç~
jáÖsÁe TT\ yîqT¿£ u²V²«eTT ýË¿ì ×<T ~Xø\T>· |sTÁ Ð&TÔáT
n\d³ #î+~ eTsÁDì+#áT³ ÈsÁT>·TqT. Ôá|¾ï ¿£*Ð+#á y
yî+³, Ôá|¾ï ¿£\T>·Tq |sÁTÂ>ÔáTï³ m+Ôá n$yû¿£eTT! JeÚ
ºÔáïeTT eTqdTà qT+& u²V²«eTTqT <]ô+#áe#áTÌqT. <ûVäe
dsÁeTT\qT rsÁTÌ¿=qe#áTÌqT. <ûV²bþwDeTT Å£L& #ûdT¿=q
e#áTÌqT. $ jáTjáTT $yû¿£eTTÔÃ Å£L& #ûjáTT |qT\T.
$yû¿£eTT ¿ÃýËÎsTTq JeÚ&T eTqdTà qT+& Å£L& ~>·C²]
|XøyîÕbþeÚqT.
n³¢ eTqdàqT kå¿£s«Á yûT ýñ#Ã, +ç~jáTeTTýñ ýñ#Ã
<ûV² bþwDeTT ÈsÁT>·<T . <ûV² bþwDeTTqÅ£qT, u²V²« kå+<s«Á
nqTuóÖ Ü¿ì, Ôá<q+<eTTqÅ£qT JeÚ&T eTqdà+ç~jáTeTT
\qT <îÕe$TºÌq kå¿£sÁ«eTT\T>· #áÖ&eýÉqT. kå¿£sÁ«eTT
<T]ÇjîÖ>·eTT #ûjTá s<T.
ÔáïyîÖÔáïeTyîT®q yîÖ¿£ kÍ<óqÅ£ Å£L& <ûV²eTT ç|<óq
yîTq® ~ >·qT¿£, <ûV² sÁÇV²DÅ£ eTqd+ç~jáTeTT\T nedseÁ TT
¿£qT¿£, eTqd+ç~jáTeTT\qT ÔáÖ\H&s<T. nçXø<Æ #ûjáT
s<T. V¾²+d¾+|s<T. y#û +~ó+|&Å£ +&, y sÁÇ]ï+#áT
kÍeTsÁ«eTTqT bõ+<eýÉqT.
86 ^ÔÃ|wÔY
ºÔáeï TT u²V²«eTTq sÁÇ]ï+#áe\d¾q ¿±sÁ«eTT ýñ$jáTT

ýñq|Ú&T eTqdTàq Å£LsÁTÌ+& qedseÁ TT ýñ<T . eTqdTà ¿±s«
\jáTeTT e+{ì~. u²V²«d++~óÔá ¿±sÁ«eTT\qT sÁÇ]ï+#áT
³¹¿ ¿£< eTqeTT ¿±s«\jáTeTTq ¿¹ >·Tq~. u²V²« ¿±sÁ«eTT\T
ýñq|Ú&T ç|Ô«û ¿ì+º d\eÚ~qeTTq ¿±s«\eTTq ¿¹ >·eTT. nfñ¢
u²V²«eT>·T ¿±sÁ«eTT\T ýñq|Ú&T JeÚ&T eTqdTàq Å£LsÁTÌ+&
qedsÁyûT ýñ<T. nÔá&T T~ÆýË¿ì #áqT³ yûT\T.
T~Æ ¹¿+ç<eTT V²<jáTeTTq qT+&TqT. eTqdTàqT
XæÇd|Õ \>·eTT #ûdq¾ #Ã V²<jTá eTTqT #ûseÁ #áTÌqT. ºÔáeï TT
V²<jáTeTT q+<T+#áT³ Hû]Ìq#Ã T~ÆjáT+<T+&T³
M\T|&TqT. V²<jáTeTT q+<T+&T³ nqqT, T~Æ
jáT+<T+&T³ nqqT, n+ÔásÁ+>· eT+<T+&T³ nqqT
ÿ¿£{ìjûT. eTqdTà u²V²« sÁ+>·eTTq+<T ç|yû¥+#áT³Å£
<ósÁeTT. T~Æ n+ÔásÁ+>·eTTqT XË~ó+#áT³Å£ <ósÁeTT.
XË¢¿e£ T+<T Ôá T~Æç>±V²«eT, eTqd+ç~jáT
ç>±V²«eTT ¿±< #î|Î &q~. T~Æ nqT yî\T>·Tq #û], HûqqT
yî\T>·TqT uó²$+#áT#áT, <]ô+#áT#áT qT+&T³ #î|Î &q~. n³T¢
#ûjTá Ty¿ì <«+ÔáeTT\T ýñ dTKeTT+&Tq uó> e· +ÔáT&T
#î|ð #áTH&T. |Õ $<óe TT>· T~ÆjTá +<T d¾s eÁ TT>· qT+&, »»HûqTµµ
nqT yî\T>·TqT uó²$+#áT#áT, <]ô+#áT#áT qT+&Ty&T »jîÖÐµ
n Ôî*jáTeýÉqT. nÔá&T nedsÁeTTqT {ì¼ eTqdTàqT
ç|yû¥+#áTqT>±, dV²ÈeTT>· T~ÆjáT+<û jáTT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
87
22
ÔásÜÁ
jáT+ \u²ÆÇ #|sÁ+ ý²uó+ eTq«Ôû H~ó¿£+ ÔáÔá' ö
jáTd¾H d¾ÔÃ q <T'Uñq >·TsÁTD²|¾ $#\«Ôû öö 22
|Õ $<óe TT>· XøÌ\d¾Ü jáT+<T \º »HûqT`ÔqTµ nqT
yî\T>·TqT <]ô+#áT jîÖÐ¿ì ¿£\T>·T Ôá«+Ü¿£eT>·T dTKeTTqT
$T+ºq dTKeTT eT]jîTT¿£{ì jáTT+&<T. n{ì¼ d¾ÜjáT+<T
d¾sÁ|&Tq³Te+{ì jîÖÐ m+Ôá{ì <T'KyîT®qqT $#á\qeTT
¿£*Ð+#áý<ñ T .
ºÔáïeTT +ç~jáT ç|eÔáTï\qT+& sÃ~ó+|&, HûqT
nqT yî\T>·TqT n+ÔásTÁ KeTT>· <]ô+#áT#áT, yî\T>·Tq+<T
sÁ$T+#áT#áT, d¾sÁeTT>· \º, <«+ÔáeTT\T ýñ cÍØsÁD
eT>·T dTKeTT nqTuó$ +#áT³ Hû]Ìq|Ú&T, ¿£ sTTÔásÁ $wjTá eTT
\+<T d¿>ïì =qT³ ¿£we¼ TT. n³¢ jîÖÐ¿ì nHd¿ïì jáTT+&<T .
u²V²«eTTq ¿£sÁïe«eTTqT sÁÇ]ï+#áT#áT, $seTeTT ºÅ£Ø
q|Ú&î\¢ n+ÔásÁTKT&îÕ, n+Ôásq+<eTT #î+<T#áT qT+&TqT.
88 ^ÔÃ|wÔY
n+Ôásq+<eTT e~Æ ¿£*Ðq jîÖÐ¿ì ÔásÁeT>·T $wjáTeTT

ýñ$jáTT ÔáÔáTï\«eT>·T q+<eTTqT ¿£*Ð+#áýñeÚ. n+ÔáÅ£
$T+ºq q+<eTT q< #î|¾ÎqqT nÔá&T $XøÇd¾+|&T.
ÔásÁÜ ¿£q q+<eTT ¿£*Ð+#áT $wjáT yûTeTT+& >·\<T?
¿±eÚq ÔásÁ dTKeTT\T>±, <T'KeTT\T>± nÔá d¾s Á
ºÔáïeTTqÅ£ º¿±Å£ ¿£*Ð+|ýñeÚ.
dq¿£ dq+<H<T\T, HsÁ<T&T, ç|Vä¢< n+¯w§\T,
+<eqeT+<* >Ã|¾¿£\T {ì¼ q+<eTTHû sÁTº #áÖº].
y]¿ì çÜuóT eqeTT\T ¿£q ÔásÁÜjûT q+<<jáT¿£eTT.
sÁT#áT\T>=q *#áç¿£e]ï Ôáq deTdeï TTqT, ÔáqqT <îeÕ <Ôeïá TT
>±$+º çVäq+<eTTq \#îqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
89
23
<ó«q d¾~Æ
Ôá+ $<« <TÝ'Kd+jîÖ>· $jîÖ>·+ jîÖ>·d+ãÔáyT ö
d XøÌjûTq jîÖ¿±ïyÃ« jîÖ>Ã-]ÇD #ûÔákÍ öö 23
|Õ Ôî*|¾q $<óe TT>· <ó«q eÖsÁeZ TTq ÔáÔï á ÇeTTÔÃ jîÖ>·eTT
#î+~, jîÖ>· d¾Ü jáT+<T \&T³e\q d+jîÖ>· $jîÖ>·
<T'KeTT\T ¿£\T>·e Ôî\TdT¿=qTeTT. d¾Ü bõ+<T³jûT
¿£seïÁ «eT Ôî*jáTTeTT.
T~Æ Xø<eÆ TT >±$+º, n{ì¼ T~Æ n~ |Ú{ìq¼ #Ã³T
jáT+<T \>·eTT #ûjTá T³e\q, n³T¢ \>·eTT #ûd¾ n+<T d¾s Á
|&T ³ e\q jîÖ>· kÍ<óq eTT |]|PsÁe T>·TqT. d+jîÖ>· $jîÖ>·
eTT\T, ¿£\Ôá #î+<T³, #á*+#áT³ sTT{ì¼ d¾Ô Tá \jáTT eTHÃ
eTjáT ¿ÃXøeTTq qT+&TqT. n+<Te\q eTqdTà#û ÔáÔáÔÇïá
eTTqT bõ+<>ÃsÁT³ ¿±XøeTTqÅ£ #îÌq yûjTá T³ e+{ì~.
eTqdTàqT |]Xø<eÆ TT >±$+#áT¿=q¿=\~, n+<* ºÔáeï TT
(nq>· #îÔÕ qá «eTT) T~ÆýË¿ì ç|y¥û +#áTqT. T~Æ nqT yî\T>·T
#á*+|<T . T~Æ nqTq~ d¾s eÁ T>·T yî\T>·T. qÖHî B|eTT eTqdTà
90 ^ÔÃ|wÔY
e+{ì~. n~ >±*¿ì sÂ |sÂ | ý²&TqT. $<T«BÝ|e TT T~Æ e+{ì~.

<|Õ yjáTT ç|u²ó eeTT>±, ú{ì ç|u²ó eeTT>± jáTT+&<T .
eTqdTà +ç~jáTeTT\ qT+& u²V²«eTTýË¿ì ~>·C²sÁT
#áT+&TqT. n{ì¼ eTqdTàqT Å£L&Bd¾ T~ÆýË¿ì ç|y¥û +|Cj ñ Tá T³
ç|<ó q ¿£seïÁ «eTT. n+<T\¹¿ jáTT¿£eï T>·T VäsÁ e«eVäsÁeTT\T,
jáTT¿£eï T>·T #ûw\ ¼ T eTT+<T dÖº+|&q$. $TÔáuËó ÈqeTT,
$TÔá ç< Å£L& dÖº+|&q~. |Õ jáTeTeTT\ e\q eTqdTà
qÅ£ ¿=+Ôá d¾s ÔÁ Çá yûTsÁÎ&TqT. n+Ôá'sÁÒV¾² Xøº, d<ÒÛeeTT\T,
ýË¿£V²¾ ÔáeTT, Ôá³de T>·T eTqdTà Å£L& eTqdTàqÅ£ kÍ<óT ÔáÇeTT
¿£*Ð+#áTqT. ýñ#Ã +ç~jáTeTT\ ýË¿ì ~>·C²sÁT#áTq
eTqdTà ¿£*Ð+#áT yîÖV²eT+ÔájTá T dÔ«á eT|¾+#áTqT. oÔÃw
dTK<T'KeTT\T, eÖHeeÖqeTT\T, ¿£*<|ð \T, <ûV²
u²<ó\ T eTqdTàqT |Ó&+ #áT#áT+&>· n{ì¼ eTqdTàÔÃ jîÖ>·
kÍ<óq eTT ÈsÁT|Ú³ VäkÍ«dÎ<eTT.
|Õ Ôî*|¾q dÖçÔáeTT\qT BsÁé¿±\eTT ~q#ás«Á jáT+<T
d¾s |Á & q #Ã n|Ú&T eTqdTàqÅ£ d¾s Á yûTsÁÎ&TqT. n{ì¼ eTqdTàqT
T~Æ|Õ #\¿±\eTT \>·eTT #ûjTá T³ e\q ÔqT yî\T>·T
q+<T d¾s |Á & T qT. n{ìy¼ &T T~ÆeT+ÔáT&>T· qT. T~Æ ç|<ó q
eTT>· J$+#áTqT. T~ÆjTá qT yî\T>·Tq+<T d¾s |Á & yî\T>·TqÅ£
eTÖ\yîTq® < <ó«qeTT #ûjTá T³, <|Õ T~Æ \>·eTT
#ûjTá T³ <ó«q eTq&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
91
V²<jTá ýË¿£yTû ÈeT>·T T~ÆýË¿£eTT. V²<jTá yûT

ÈeT>·T Ôá|d T àqÅ£ >·TV². V²<jTá |Ú >·TV² <ûV² uó²>·eTTq
d¾+V²s¥ÔÃ deTqÇsTT+|&q~. +<T ç|yû¥+ºqy&T
V¾²+dqT eÖ V²+d jáT>·TqT. n#áÌ³ V²+d XøeÝ TT m|ð&TqT
çbÍDdÎ+<qeTT>· kÍ>·T#áT qT+&TqT. XøeÝ TT qqTd]+#áT#áT
yî\T>·T eTÖ\eTTýË¿ì, H< eTÖ\eTTýË¿ì ç¿£eTeTT>· ç|y¥û +
#áTqT. eTÖ\eTTqT #û] n#áÌ³ d¾s |Á & T ³ <ó«qeTTqÅ£ d¾~.Æ
n{ì¼ y¹¿ Ôá d+jáTeTeTT dÔ«á eTT.
92 ^ÔÃ|wÔY
24
sÃV²D eÖsÁZeTT
d+¿£\Î ç|uóyH ¿±eÖ+ dï«¿±ïÇ dsÇ qXâwÔá' ö
eTqdÕ yû+ç~jáTç>±eT+ $jáTeT« deT+ÔáÔá' öö 24
d+¿£\Î ç|u²ó eeTT#ûÔá ¿£*>Â & ¿Ã]¿£ \+{ì |]|PsÁ
eTT>· $&º|{ì,¼ eTqd+ç~jáTeTT\T $eTjáTeTT ¿£*Ð yîT\¢
yîT\¢>· <ó Ü, T~ÆjTá +<T $çXæ+Ü #î+<TqT. n{ì¼ <ó Ü T~Æ
eTÖ\eTTq+<T \>·eTT #ûjTá >· <ó«qeT>·TqT. n{ì¼ <ó«qeTT
ÔájîÖ>·eTTqT ¿£*Î+#áTqT. n|Ú&T ÔásÁ $wjTá eTT\T ýñ
¿¹ e\d¾Ü ¿£\T>·TqT. <Hû ¿Â eÕ \«eT+<TsÁT.
¿Ã]¿£\T >·\y¿ì jîÖ>·eTT ýñ< ¿£sÁ jîÖ>·eTTq Ôî\T|
&q~. ¿Ã]¿£\T >·\ysÁT ¿£sÁ jîÖ>·eTTq Å£L& #î+<ýsñ TÁ .
¿Ã]¿£\T +ç~jáTeTT\ sÁÖ|eTTq ç|Èqã T u²V²«eTTýË¿ì
ç|d] +|#j
û Tá TqT. m ¿Ã]¿£\Tq n+Ôá>· V¾²' ç|yV² yûTsÁÎ&
JeÚ&T úsÁd+¾ #áTqT. ¿Ã]¿£\Å£ >±, ýË#áq\Å£ >±, jîÖ>·
eTTqÅ£ >± |³T¼& Je#îÔÕ qá «yûT! <Hî³T¢ $jîÖÐ+|
eýÉHÃ ¿£w| s eÁ ÖÔá ¿£sÁ jîÖ>·eTTq dÖº+ºH&T.
<ó«q jîÖ>·eTT
93
J$ÔáeTTqT ¿Ã]¿£\¿Â Õ yîºÌ+|¿,£ ¿£seïÁ «eTTqÂ¿Õ eT[ß+#áT³

yîTT<{ìyîT³T¼. ¿£sÁïe« sÁÇV²DyûT ¿£sÁ sÁÇV²DeTT. n~
¿±\eTT, <ûXeø TT sÁÖ|eTTq ç|Ü e«¿ìï dMT|¾+#áTqT. y{ì
sÁÇV²DeTTq |ý ²d¿ïì ýñÅ£ +&T³, eç¿£Ô\
á T ýñÅ£ +&T³, $ÈjáT
eT+~q|Ú&T yîÖV²|&Å£+&T³, n|ÈjáTeTT ¿£*Ðq|Ú&T
XË¿£eTT #î+<Å£ +&T³ È]Ðq#Ã ¿£sÁ jîÖ>·eTT d¾~+Æ ºqfñ.¢ ³T¢
ÈsÁT>·T³Å£ <îeÕ eTTqT s~ó+#áT³, çXøsTT+#áT³ Hî+ÔájÖî
|jÖî >·¿s£ eÁ TT.
n³T|Õq ÔáqÅ£q<ýË Ôáe+#áq ýñ¿£ ÔásTÁ \Å£
V¾²ÔáeTT ÿqsÁTÌ³ e\q eTHÃeÖ*q«eTT\T Ô=\Ð, C²ãHd¿ïì
@sÁÎ&TqT. ÔáqÅ£qejáTT <îeÕ $TºÌqyûjTá Ôá\º, <îeÕ <Ôïá
eT m]Ð, sÁT\ ï >·T JeÚ\Å£ y |+#áT³e\q eTHÃHîsÕ Á \«
yûTsÁÎ& T~ÆjTá +<T ç|y¥û +#áT³ ¿£e¿±Xø yûTsÁÎ&TqT. Ôáq Xø¯sÁ
eTTqT, +ç~jáTeTT\qT, eTHÃyûT<ód T àqT ÔásTÁ \ Å£|jÖî >·
|&T q³T¢ ¿£seïÁ « sÁÇV²DeTTÔÃbÍ³T kÍ>·T#áT+&>· C²ãHÃ<jáT
eTTq ¿£e¿±Xø yûTsÁÎ&TqT. n+Ôás+Á >·eTTq $|¾+#áT³, ¿£|¾+
#áT³ È]Ð C²ãqjîÖ>·eTTqÅ£ <]#áÖ|ÚqT.
eTw¾¿ì C²ãqeTT ¿£\T>·T#áTq<, ýñ< nqT $wjTá eTT
qÅ£ ^³TssTT ÿ¿£{j ì Tû . m{ì¼ deTjáTeTTq+<T ¿±+¿£, <ûÇweTT
ýñÅ£ +&T³, C²ãqT\qT¿=q y]¿ì, uóÅ £ ï\qT¿=q y]¿ì, y] ¿±+¿±
<ûÇweTT ýÉ³T¢qyÃ, m|Î{ì¿|£ ð &T Ôásº
Á #áÖ#áT¿=qT#áT+& e#áTÌqT.
ç¿e£ TeTTq deT«>´ H«deTT \_ó+#áTqT. n~jûT dH«djÖî >·eTT.
94 ^ÔÃ|wÔY
¿±cÍjáTeTT ¿£{¼qì qT ¿±+¿£\ T, <ûÇweTT M&ysÁT dH«dT\T ¿±sÁT.

d+kÍsÁ eT+<TqqT, ¿±+¿±<ûÇweTT\T ýñysÁT dH«dTýñ. m+<sÃ
jîÖ>·T\T d+kÍsÁeT+<T dH«d d¾Ü ýË >·&| ]¾ . nfñ¢ dH«dT\
jáT+<T>·Ö& ÈeT>·T jîÖ>·T\THsÁT.
|Õ Ôî*|¾q kþbÍqç¿£eTyûT uó> y· qT&T eTsÁ\ eTsÁ\
Ôî*jáTCÉ|ð #áT eTT+<&T >·T yûsTT+#áT³ uó> e· BZÔj á Tá +<T
Ôá«eTT ¿£qÎ³T¼qT. d+¿£\ÎeTT dq«d¾+#áT³ jîÖ>·eTTq
¿±eXø«¿£eT n<ó«jáTeTTq sÂ +&e XË¢¿e£ TTq <îeÕ eTT Ôî*|¾
H&T. d+¿£\ÎeTT dq«d¾+ºq|Ú&T ¿Ã]¿£ýñ ¿£\T>·eÚ. ¿£seïÁ «
dTÎÛsD
Á jûT jáTT+&TqT. < dÖçÔáeTTq $wØ]+#áT
#áTH&T. ¿£seïÁ «eTT eÖçÔáyTû sÁÇ]ï+#áT#áT, ÔáseÁ T>·T ¿Ã]¿£\T
ýñq|Ú&T, +ç~jáTeTT\¿£+Ôá |jáTT+&<T. rsÁT&ýñ¿£
+ç~jáT <ÇsÁeTTq JeÚ&T u²V²«eTTq ÜsÁT>·&T . n|ð&
+ç~jáTeTT\T C²ÜÅ£¿£Ø\eýÉ eTqdàqT jáTÈeÖ n+{ì
|³T¼¿= jáTT+&TqT.
d+¿£\ÎeTT\T rçeeTT>· ýñq|Ú&T eTqdTàqÅ£>·Ö&
rsÁT& +&TqT. d+¿£\ÎeTTýñ dq«d¾+|&q|Ú&T eTqdTà
qÅ£ rsÁT& |sÁT>·TqT. ç|Xæ+ÔáÔÅá L£ & |sÁT>·TqT. n{ì¼
eTqdTàqT T~ÆÔÃ \>·eTT #ûjáTT³ dT\uóeTT. T~ÆjáTqT
yî\T>·T|Õ eTqdTà \ºq|Ú&T eTqdTà yî\TÂ>Õ, T~Æjî®T
\#áTqT. n{ì¼ T~Æ <eTÖ\eTT|Õ \>·eTT #ûjáTT³
n<ó«jáTeTTq Ôî\T|&T#áTq~. n³T¢ n+Ôás+Á >· <ó«qeTTq
<ó«q jîÖ>·eTT
95
\ºq d¾Ü eTHÃ T<Æ«Ôá d¾Ü . n|Ú& eTqdTàq ¿ìÔsá Á º+Ôá

ýÉ³T¢ ¿£\T>·TqT.
³T¢ |sÁeÖÔá kþbÍqç¿£eTeTTq ÔáÔÃ jîÖ>·eTTqT
n+~+ºH&T. kþbÍqeTTqT meÂsÕqqT $<óeTT>·Hû sÃV²
DeTT #ûjáTq>·TqT. ÔásÁ eÖsÁZeTT\T çuóeT >=\TÎqT.
96 ^ÔÃ|wÔY
25
Ôá <sÁôqeTT
XøH'Õî XøHÕî sÁT|syÁ Tû <TÒ<Æ« <ó Ü ç>·V²Ó ÔájÖá ö
Ôá d+d+ eTq' ¿£ÔÇ q ¿ì+º<|¾ º+ÔájTû ÔY öö 25
yîT\¢ yîT\¢>· n+ÔásÁTKyîT®q ºÔáïeTT T~ÆjáT+<T #û]
ÔájáT+<T \>·eTT ¿±>±, ÔásÁ º+Ôá\T ç¿£eTeTT>· Ô=\Ð
bþeÚqT. u²V²« ç||+ #á $wjTá eTT\ qT+& dT\uóe TT>· $&T<\
¿£*Ð n+Ôás+Á >· ~y«qTuóÖ ÜjáT+<T, < eTÖ\yîTq® ºÔáeï TT
q+<T d¾sÁeTT #î+~, BsÁéeT>·T ç|Xæ+Ü bõ+<TqT. Ôá
jáT+<T sÁÜ \eT>·T³#ûÔá u²V²«eTT q+<T Å£L& ç¿£eTeTT>·
Ôá<sôÁ qeTT çbÍ|¾+ï #áTqT. ÈeTTq ¿±Ôá n sÁÖ|eTT\Å£
eTÖ\yîT® q~ ¿£qT¿£ < #áÖ#áT³ çbÍsÁ+uó eT>·TqT.
n+ÔásÁ+>·eTTq+<û >±¿£ V¾²sÁ+>·eTTq Å£L& Ôá >Ã#á]+#áT
#áT+&T³ e\q, Ôá kÍ<óÅ£qÅ£ ÔàV²eTT ¿£\T>·T#áT
qT+&TqT. ~ ÿ¿£ XøuóeT>·T d¾Ü.
<ó«q jîÖ>·eTT
97
26
Ôá yîÕuóeeTT
jáTÔÃ jáTÔÃ XøÌsÁÜ eTq XøÌ+#á\ eTd¾sÁyT ö
ÔáÔádïÔÃ jáTyîT®« <ÔáHû«e eXø+ qjûTÔY öö 26
ç¿£eTeT>·T kÍ<óq #ûjáTT kÍ<óÅ£qÅ£ #á+#á\eT>·T
eTqdTà ç¿£eTeTT>· d¾s º
Á Ôáeï TT>· eÖ], T~ÆjTá +<T ç|y¥û +º,
ÔájáT+<T \>·eT>·T³ e\q eTqdà#áÌ³Å£ d+#á]+ºqqT,
n#á³ Ôá <sÁôqeTT ÈsÁT>·T#áT, deTdïeTTq+<T >·\ Ôá
<sôÁ q $TºÌ, Ôá jáT+<T \º, ÔáqT #áÖ#áT Ôáeï TeT>·T
d¾Ü ¿£\T>·TqT.
»»ÔáHû«e eXø+ qjûTÔYµµ nqTq~ XË¢¿£eTTq |\
çXøÜ. #á|\ dÇuó²eeTT>·\ eÖqeÚ&T \¿£&ýñ eTqdTàÔÃ
~esÁ Â¿#áfÉ#á³ d+#á]+#îHÃ n#á³#á³Hû ç¿£eTeTT>· Ôá
<sôÁ q eT>·T³ ¿£q n<TÒÛÔá yûTeTTq~? \T¢ y¿ì*, uós ïÁ uó²sÁ«,
|¾\¢\T, Ôá*¢<+ç&T\T, +<óTeÚ\T, dV¾²ÔáT\T, eÜï
y«bÍs<T\T, d¾ïbÍdTï\T ~esÁÅ£ >Ã#á]+ºq ¯Ü>· >±¿£
Ôá yîÕuóeeTT>· >Ã#á]+#áTqT. ÔáqqT +~ó+#áTq$>±¿£,
98 ^ÔÃ|wÔY
q+<eTTqÅ£ \jáTeTTýÉÕ >Ã#á]+#áTqT. uó²sÁ«qT #áÖº

qqT, nfñ¢ uó²sÁ« uósÁïqT #áÖºqqT |Õ Ôî*|¾q ÔásÁeTT
\jáTT @$T #áÖºqqT, n+<ÔáyîÕuóeyûT >Ã#á]+º
q+<eTT ¿£*Ð+#áTqT.
|PsÁÇeTT #á|\ dÇuó²eeTTÔÃ #áÖ#áT³ È]Ðq~. n~
ç>·T&y¦ #áÖ|Úe+{ì~. ç|dT Ôï eá TT Ôá, T~Æ, eTqdTà @¿£ÔÇá
yîTT+<T³ e\q deTdeï TT q+<* ÔájûT >Ã#á]+#áT#áT
qT+&TqT. jáTqTuóe eTTHû >Ã|¾¿\ £ nqTuóe eTT>· uó²>·eÔáeTT
<XøeT dØ+<óeTTq e]+&q~. {ì¼y J$ÔáeTT ~e«yîÕuó
eeTTÔÃ +&jTá T+&TqT. n³, n+Ôá³, dsÇÁ ¿±\eTT\
jáT+<T ÔájáT+<û Ô qTq³T¢, ÔáqjáT+<T Ôá jáTTq³T¢
uó²eq ¿£\T>·TqT. |sÁeT uóÅ£ï\T, jîÖ>·T\T Ôá«eTT bõ+<T
nqTuóÖÜ ~jûT. n{ì¼ y]¿ì dsÁÇeTTqT ~e«yûT. <îÕeeTT
jîTT¿£Ø ©ý²$ý²deTT.
<ó«q jîÖ>·eTT
99
27
|çXæ+Ôá d¾Ü
ç|Xæ+Ôá eTqd+ V²«q+ jîÖÐq+ dTK eTTÔáïeTyT ö
|ÕÜ Xæ+Ôá sÁÈd+ çV²uóÖÔá eT¿£\wyT öö 27
¿£\wsÁV¾²ÔáT&îÕ ÔáÔÃ jîÖ>·eTT #î+~q jîÖÐ ç|Xæ+
ÔáT&îÕ, çV²eTTqT bõ+~qy&îÕ ÔáïeT dTKeTTqT bõ+<T
#áTH&T. n{ì¼ y sÁÈdyï Öî >·TDeTT\ $¿±sÁeTT\T n+³eÚ.
sÁÈdeï TdTà\T J$ÔáeTTq Å£& m&eT\Å£ ý²>·T
#áT+&TqT. J$ÔáeTT }jáT\ Â¿¿ìØq yeýÉ Ôá\çÜ|Î³>·
kÍ>·TqT. V²#áTÌ Ôá>T· \
Z ÔÃ Å£L&q sÁV² <]jáT+<T ç|jÖá DeTT
#ûjáTT³eýÉ n\d³>· J$ÔáeTT+&TqT. esÁ< ç|yV²eTT
q+<T Ôá¿=³T¼³eýÉ qT+&TqT. $çXæ+Ü m+&eÖeÚ\eýÉ
>Ã#á]+#áTqT. ç|Xæ+Ü nqT |<eTTq ¿£sÁyûT ýñ<T. dTKeTT
¿=sÁÅ£ jáTÜ+#áTfñ >± dTKeTT+&<T . +ÔáýË nHsÃ>·«eTT,
eTTd*ÔáqeTT e]+º eTsÁDeTT <Çs eÖçÔáyûT $çXæ+Ü
\_ó+#áTqT. {ì¼ J$ÔáeTT \jáTT sÁÈdïeTdTà\T>·, ³T
bþ³¢ýË e<¸ nsTTq J$ÔáeTT\T>· Ôî*jáTeýÉqT.
100 ^ÔÃ|wÔY
>±*¿ì Âs| Âs|ý²&T#áT yî\T>·T#áTq BÇ|C²Ç\e+{ì

J$ÔáeTT\T m|ð&îÕqqT ]bþe#áTÌqT. sÁÈdïeTdTà\ ³T
bþ³¢ qT+& sÁ¿ì+|&T³Å£ B|eTTq ¹¿sÁÎsÁ#áT ºMT m{ì¼<Ã,
n+ÔásÁ+>· ç|yûXøeT{ì¼~. ºMT ýË|* B|eTT m³T¢ d¾sÁeTT>·
qT+&THÃ n+ÔásÁ+>·eTTqÅ£ eTsÁ\Ì&q eTqdàqT B|eTT
d¾sÁeTT>· qT+&T³ ¿£e¿±Xø yûTsÁÎ&TqT. >·TV²ýË qTqy|Õ
yÔesÁD ç|uó²eeTT m³T¢+&<Ã, nfñ¢ n+ÔásÁ+>·eTTq #ûsÁT
nuó²«deTTq V¾²sÁ+>·|Ú ³Tbþ³T¢ +&eÚ. n+ÔásÁ+>·eTT
>·TV² e+{ì~. >±* yq m+& #á* {ì¼y ç|uó²eeTT V¾²
sÁ+>·eT+<û jáTT+&T³ e\q >·TV²ýË y¿ì ç|Xæ+ÔáÔá dV² È
eTT>· qT+&TqT.
ç|Xæ+Ôá ºÔáeï TTqT < eTÖ\eT>·T T~Æ|Õ \|¾, T~Æ
jáTqT yî\T>·Tq+<T ç|y¥û +º, n³T|Õq T~Æ eTÖ\yîTq® Ôá
jáT+<T <ósÁD #ûd,¾ <ó«+º, ÔáÔÃ jîÖ>·eTT #î+<T³ e\q
sÁÈdïeTdTà\T Ô¿£ d¾sÁºÔáï yûTsÁÎ&TqT. n~jûT ÔáïeT
dTKeTT. ¿±eÚq ç|Xæ+Ôá eTqdTØ &>T· q Ôî\T|&q~.
ç|Xæ+ÔáeTq>· ç|XødïeT>·T Xæ+ÔáeTT. #î<sÁ Xæ+ÔáeTT Ôá
çV²eTTq+<T \ºqy¿ì {ì¼ #î<sÁ d¾Ü \º
jáTT+&TqT. eTsÁDeTTqT Å£L& <]ô+#áTHû ¿± ¿£\Ôá #î+<&T .
n{ì¼ y¿ì eTsÁDeTT <ûV² $dsÁ¨qyûT ¿± ÔáqÅ£ n+ÔáeTT
¿±<T.
<ó«q jîÖ>·eTT
101
28
nÔá«+Ôá dTKeTT
jáTT+ÈHûe+ d<--Ôq+ jîÖ^ $>·Ôá¿£\w' ö
dTUñq çV²d+dÎsÁô eTÔá«+Ôá+ dTK eTXøÔû öö 28
m\¢|ð &TqT ÔáÔÃHû kÍjáTTÈ«eTT #ûjTá T#áT jîÖ>·eTTq
\ºqy&T çV²dÎsÁô \_ó+#áT³#û nÔá«+Ôá dTKeTTqT
bõ+<T#áTH&T.
XË¢¿£eTT eTT+<T XË¢¿£eTTqÅ£ ¿=qkÍÐ+|. ÔáÔÃ
u²>·T>· sÁÜ #î+~q ºÔáeï TT deTdeï TT q+<T <Hû <]ô+#áT#áT,
çV²eTT dÎsÁôqT bõ+<T#áT, çVäq+<eTT bõ+<T#áT
qT+&TqT. n{ìy¼ &T $>·Ôá ¿£\w§&, dTKe+ÔáT& eTT+<T
XË¢¿£eTT\ýËHû #î|Î&q~. eTsÁ\ eTsÁ\ #î|ð³ýË dTK
yîT+Ôá dTKyîÖ Ôî\T|Ú#áTHsÁT. dTKeTT bõ+<Tq, ÔáïeT
dTKeTT bõ+<Tq, nÔáT«ÔáïeT dTKeTT bõ+<Tq, kþbÍq
ç¿£eTeTTq dTKeTTqT >·Ö]Ì ^Ô#sÁT«&T Ôî\T|Ú#áTH&T.
Xæ¯sÁ¿£ dTKeTT ¿£q sTT+ç~jáT dTKeTT >=|Î~. +ç~jáT
102 ^ÔÃ|wÔY
dTKeTT ¿£q eTHÃ dTKeTT >=|Î~. eTHÃ dTKeTT ¿£q T~Æ

ýË¿£ dTKeTT >=|Î~. n+Ôá¿£q >=|Î~ Ôá dTKeTT. Ôá
çV²dÎsÁôÔÃ bõ+<Tq~ |PsÁ dTKeTT. {ì¼ kþbÍqç¿£eTeTTq
çbÍ<¸$T¿£ dTKeTT\T nXæXøÇÔáeTT\T. eÖ<ó«$T¿£ dTKeTT\T
XæXøÇÔáeTT\T. ÔáïeT dTKeTT\T XæXøÇÔá dTKeTT\ýËÅ£L&
ÔáïeT çXâDì¿ì #î+~q$. n+<Te\q nÔá«+Ôá dTKeT
XË¢¿e£ TTq #î|Î &T#áTq~. ÔádTKeTT ¿£\y¿ì ÔásÁ dTK
eTT\T ýñ#Ã Ò+~ ýñ<T. n{ì¼ y¿ì eTqdà+ç~jáT Xø¯sÁ
eTT\T qqT ýñÅ£qqT ÿ¿£Ø{ìjûT. eTqdà+ç~jáT Xø¯sÁ
dTKeTT\T d¾sÁeTT\T ¿±eÚ. T<ó«Ôá dTKeTT\T d¾sÁeTT.
{ì¼ kþbÍq dTKeTTqT ne>±V²q #ûdT¿=qT³ T~ÆeT+ÔáT\
¿±eXø«¿£eTT. ¿¹ e\eTT nqbÍH<T\T, Väd ç<<T\T eÖçÔáyTû
dTK eTqT¿=qTysÁT |d¾ysÁT. eÖqeÚ\jáT+<T M¹s mÅ£Øe.
ÔáïyîÖÔáïeT dTKeTT\T Ôî*d¾qysÁT {ì¼ |d¾y]¿ì Å£L&
nÔáT«Ôáeï T dTKeTT ¿£\T>·eýÉq s³ |&T #áT+<TsÁT. y]
s³eTTqÅ£ $XøÇç|eTjûT ¿±sÁDeTT ¿±, Ô|çÔájáTeTT
¿±sÁDeTT ¿±<T.
<ó«q jîÖ>·eTT
103
29
nqq« d¾Ü
dsÁÇuóÖÔád eÖÔq+ dsÁÇuóÖÔ #Ôá ö
¿£Ôû jîÖ>·jáTT¿±ïÔ dsÁÇçÔá deT<sÁôq' öö 29
ÔáÔÃ jáTT¿£eï TT #î+~q jîÖÐ dsÇÁ eTT q+<TqT ÔáHû
<]ô+#áTqT. dsÁÇuóÖÔáeTT\qT ÔáqjáT+<T <]ô+#áTqT.
Ôá d+jáTeT jîÖ>·eTTq ~ ÿ¿£ $uóÖ Ü. Ô HÔáq
<ó«+º <]ô+ºqy&T ç||+ #áeTTq+< edTeï Ú\ jáT+<TqT
ÔáHû <]ô+#áTqT. Ô HÔáÔÃ jîÖ>·eTT #î+~jáTTH&T >·qT¿£
n JeÚ\T Å£L& Ôá dÇsÁÖ|yTû n Ôî*jáTTqT. #áÖ#áTy
jáT+<î\¢ Ôá ¿£q&T³#û ÔáqHû y]jáT+<T <]ô+#áT
#áT+&TqT. n{ì¼ y¿ì |]dsÁeTT\jáTT n<Ý|Ú >·~eýÉ
>Ã#á]+#áTqT. n<Ý|Ú >·~ýË ç|yû¥+ºqy¿ì m³T #áÖºqqT
ÔHû ¿£q|&TqT >·<! nfñ¢ Ôá<sÁôqT¿ì deTdïeTT q+<T
ÔHû >Ã#á]+º nqq« d¾Ü ¿£\T>·TqT. n+Ôû >±¿£ dsÇÁ uóÖ ÔáeTT\T
ÔáqjáT+<û q³T¢ Å£L& >Ã#á]+#áTqT. Ô q{ì jáT+<T
104 ^ÔÃ|wÔY
qfñ¢, ÔáqjáT+<û njáTT qe Ôî*jáTTqT. ~

nÔáT«ÔáïeTeT>·T $uóÖÜ. ^Ô#sÁT«&>·T ¿£w§ d¾Ü ~jûT.
{ì¼ d¾ÜjûT nsÁT¨qTqÅ£ Å£L& ¿£\T>·eýÉq bÍ«jáTeTT>·
uË~ó+#áT #áTH&T. |ÚsD |ÚsÁTw§&>·T l¿£w§&T eÖçÔáyûT
{ì¼ uË<óqqT #ûjáT>·\y&T. ¿£qT¿£Hû ÔásÁTyÜ XË¢¿£eTTq Ôáq
Èd¾Ü $e]+#áT #áTH&T. XË¢¿£eT+<* nqTuóÖÜ |PsÁ
eT>·T n<îÕÇÔá d¾Ü. nqq« d¾Ü n Å£L& Ôî*jáTq>·TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
105
30
ydT<ûyÃbÍdq
jîÖ eÖ+ |Xø«Ü dsÁÇçÔá dsÁÇ+ #á eTsTT |Xø«Ü ö
ÔákÍ«V²+ q ç|DXæ«$T d #á yûT q ç|DXø«Ü öö 30
deTdï uóÖÔáeTT\ jáT+<TqT me&T qqT #áÖ#áTHÃ,
nfñ¢ deTdï uóÖ ÔáeTT\qT HjáT+<T #áÖ#áTHÃ n{ì¼ y¿ì HûqT
¿£q&¿£bþqT. n{ì¼y&T HÅ£ ¿£q&¿£bþ&T.
~ l¿£w§ jîTT¿£Ø n+ÔásÇDì dÇsÁÖ|eTT. ¿£w§&T
ÔáqqT n³ <]ô+#áTqT. n{ì ÔáqjáT+<T Å£L& <]ô+
#áTqT. nÔá&T $XæÇÔá. $XøÇsÁÖ|Ú&T. deTdeï TT q+<T ed¾+º
jáTT+&Ty&T. deTdeï TT nÔájáT+<û ed¾+º jáTTq~ ¿£qT¿£
ydT<ûeÚ&T.
ydT<ûyÃbÍdq eTq>· ~jûT deTdeï TT q+<TqT,
ÔáqjáT+<TqT Ôá«eTT <îeÕ eTTqT <]ô+#áTy&T ydT<ûyÃbÍd
Å£&T. ~q#ásÁ«ýË ÔáqÅ£ >Ã#á]+#áT deTdï JeÚ\jáT+<TqT,
edTïeÚ\ jáT+<TqT, ç|¿£Ü jáT+<TqT <îÕeeTTqT <]ô+#áT³
ÈeT>·T kÍ<óq. {ì¼ kÍ<óq #ûjáTTy]¿ì ~q#ásÁ«jûT jîÖ>·
106 ^ÔÃ|wÔY
kÍ<óq >· kÍ>·TqT. jîÖ>·JeqeTT n\e&TqT. {ìy¼ sÁT ç|Ô«û ¿£

eTT>· ç¿£ÔTá eÚ\T, s<óq \T, n_ów¿£eTT\T, VAeTeTT\T
#ûjáTT n>·Ôá«eTT ýñ<T. #ûjáTT³ y] eTT#áÌ³.
jîÖ>·kÍ<óqeTT yûsÁT>·qT, jîÖ>·JeqeTT yûsÁT>·qT
uó²$+#áTysÁT nC²ãqeTTq |&q ysÁT. jîÖ>·kÍ<óq |]³ ysÁT
yîÖV²eTT #î+~ eÖjáTýË |&T<TsÁT. nfñ¢ uóÅ£ï\T, C²ãqT\T
Å£L&. n³, n+Ôá³ <îÕeyûT +&jáTTq|Ú&T #áÖ#áT³
<îÕeeTTqT #áÖ#áT³>·Hû jáTT+&eýÉqT. $qT³ <îÕeeTTqT
$qT³>·Hû jáTT+&eýÉqT. d+uó²w¾+#áT³ <îeÕ eTTÔÃ d+uó²w¾+#áT
³>· jáTT+&eýÉqT. de #ûjTá T³ <îeÕ eTTq¹¿ n Ôî*d¾ #ûjTá
eýÉqT. ÔáqÅ£ de#ûjTá Ty] sÁÖ|eTTýË Å£L& <îeÕ yûT jáTTH
& Ôî*jáTeýÉqT.
Ôáq ýË|\ jáT³ Å£L& q~ <îÕeyûT nsTTq|Ú&T,
< #áÖ#áTq|Ú&T n~ ÔáqqT #áÖ#áTqT. < $qT#áT+&T
q|Ú&T n~ ÔáqqT $qTqT. ÔqT d$+#áTq|Ú&T, ÔáqqT Å£L&
d$+#áTqT. $wjTá eTTq m{ì¼ d+<ûV² eTT nedseÁ TT ýñ<T .
~ eTTeÖ{ì¿ì dÔá«eTT.
nsÁT¨qT¿ì uË<ó #ûjáTT deTjáTeTTq ¿£w§&T, ÔqT
n+Ôás«$T>· uË~ó+#îHû >± ÿ¿£ e«¿ìï>· uË~ó+#áýñ<T. ~
kÍ<óq \ ¿£{ì ¿£qqT Ôáeï TyîTq® kÍ<óq . J$ÔáeT+<T $T[Ôá
yîTq® kÍ<óq . Ôá« Jeq kÍ<óq Ôá«jîÖ>· JeqyîT® \#áTqT.
{ì¼ y¿ì <îÕeeTTÔÃ n$Huó²e d++<ó yûTsÁÎ&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
107
31
@¿±Ôá T~Æ
dsÁÇuóÖÔád¾Ôá+ jîÖ eÖ+ uóÈÔû«¿£ÔáÇ eÖd¾Ôá' ö
dsÁÇ<¸ esÁïeÖHÃ-|¾ d jîÖ^ eTsTT esÁïÔû öö 31
me&T deTdï uóÖ ÔáeTT\ jáT+<Tq qqT <]ô+º
d$+#áT #áTH&Ã, dsÁÇçÔá nfñ¢ e]ï+#áT#áTH&Ã, n{ì¼ jîÖÐ
HjáT+<û ed¾+#áTqT, e]ï+#áTqT.
XË¢¿e£ TTq »»@¿£ÔÇá eÖd¾Ô 'á µµ nqTq~ ç|<ó qeTT. dsÇÁ
uóÖ ÔáeTT\ jáT+<T d¾Ü >=q qqT uó<ñ T~Æý¿ñ £ me&T <]ô+º
d$+#áTHÃ n{ì¼ jîÖÐ HjáT+<û e]ï+#áT #áTH&T, HjáT+<û
ed¾+#áT #áTH&T n <îÕeeTT |\TÅ£³ýË JeÚ\T #áÖ|¾+#áT
uóñ<T~Æ V²#áÌ]¿£ #ûjáTT#áTH&T. ºqy& ` |<Ýy&,
<óq e+ÔáT& ` |<y&, n~ó¿±]jáT ` deÅ£&, bÍ|¾jTá `
|ÚDT«&, C²ãjáT ` nC²ãjáT, Ôáeï TT& ` n<óe TT&,
dÇsÁZeT ` qsÁ¿£eT uóñ<T~Æ JeÚ\Å£q~ >± <îÕeeTTqÅ£
ýñ<T. <îÕeeTTq~ nuóñ< T~Æ. seT¿£cÍ<T\ J$ÔáeTT\ýË
108 ^ÔÃ|wÔY
nuóñ<T~Æ <]ô+#áe#áTÌqT. uóñ<T~Æ Ô=\>·<û <îÕeeTT

¿£q|&&T. uóñ<T~Æ $d]¨+ºq y¹¿ n+<]jáT+<Tq ÿ¹¿
<îÕeeTT ¿£|¾+#áTqT. eTÔáuóñ<eTT ¿£\yÂseÇsÁTqT <îÕeeTTqT
#áÖºqysÁT ¿±<T. ~ eTTeÖ{ì¿ì dÔá«eTT. eTqÅ£ sTTw¼yîT®q
yjáT+<T, sTTw¼eTT ¿± yjáT+<T Å£L& <îÕeeTTH&T.
dÔá«eTT q+^¿£]+#áT¿=\~ <îÕeeTTqÅ£ #ûsÁTe>·T<TeTT.
<]ô+ºq¿=\~, nfñ¢ nuóñ< T~ÆÔÃ d$+ºq¿=\~ <îÕeeTTÔÃ
jîÖ>·eTT d+uó$+#áTqT. n{ì¼y&T n e«eVäsÁeTT\
jáT+<TqT <îÕeeTTÔÃHû e]ï+#áT#áT, q+<eTT #î+<T#áT
qT+&TqT. nÔá&û ÈeT>·T jîÖÐ.
nuóñ< T~Æ @¿±Ôá T~ÆjáT+<TsÁT. ÿ¹¿ <îÕeeTTqT
n³ uóñ<eTT ýñ¿£ <]ô+#áT³ @¿±ÔáT~Æ. n{ì¼ @¿±ÔáT~Æ
¿£\y&T @ eÖsÁZeTTq+<T e]ï+#áT#áTq y&îÕqqT, nÔá&T
jîÖ>·dÜ¾ jáT+<Tqfñ.¢ »»dsÇÁ <ó esÁeï ÖHÃ|¾µµ nqT³ýË nÔá&T
e]ï+#áT eÖsÁyZ Tû <îqÕ qT ÔáqÅ£ deTÔáyTû n nsÁe TT. uó> e· <ÒÅÛ £ ï
\ýË Ôáyï Öî Ôáeï TTýÉqÕ ysÁT Å£eTsÁT\T>·qT, eç&+>·T\T>·qT,
eÖ+deTT qeTT¿=qT ysÁT>·qT, >ÃbÍ\Å£\T>·qT, >=iÉ\ À
¿±|sÁT\T>·qT Å£L& e]ï+º]. <îÕeeTTÔÃ Å£L&jáTTq y¿ì
çbÍ|+º¿£ $\Te\ÔÃ d++<óe TT ýñ<T . {ìy¼ sÁT eTVAqÔá
o\d+|Üï ¿£\ysÁT.
<ó«q jîÖ>·eTT
109
32
deT<sÁôqeTT
Ôê|yûT«q dsÁÇçÔá deT+ |Xø«Ü jîÖ-sÁT¨q ö
dTK+ y jáT~ y <T'K+ d jîÖ^ |syÁ Öî eTÔá' öö 32
z nsÁT¨H! dsÁÇçbÍDT\qT ÔáqeýÉHû Ôá\T>·
uó²$+#áT#áT, y]jáT+<* ÔáqT <]ô+#áT#áT, y] dTK
<T'KeTT\qT Ôáq dTK<T'KeTT\T>· deTyû<q #î+<Ty&T
jîÖ>·T\ýË çXâw§÷& H eTÔáeTT.
JesdT \{ì¿ì eTÖ\ eÖÔájûT. Ôá ¹¿+ç<eTT>·
çÜ>·TDeTT\T, |+#áuÖó ÔáeTT\T sÁÖ|eTT>· HûsÎÁ &, sÁÖ| ¿£<* ¿£Å£
çbÍDeTT ýñsÁÎ&TqT. n+<] jáT+<Tq~ ÔájûT. n+<]
sÁÖ|eTT\T çÜ>·TDeTT\T eT]jáTT |+#áuóÖÔáeTT\ dyûTÞø
qyûT. n+<]jáT+<T ¿£<*¿£ ¿£*Ð+#áTq~ çbÍDyûT. n+<]
jáT+<* #îÕÔáq«eTT Å£L& $XøÇ#îÕÔáq«yûT.
JeÚ\ yîÕ$<ó«eTT eT] m#áÌ{ì qT+& @sÁÎ&q~? y]
y] dÇuó²eeTTqT {ì¼ @sÁÎ&q~. dÇuó²e yî$Õ <ó« eTTqT {ìj
¼ Tû
110 ^ÔÃ|wÔY
>·TD dyTû ÞøqeTTq+<T, |+#áuÖó ÔáeTT\ dyTû ÞøqeTT q+<T

yî$Õ <ó« yûTsÁÎ&q~. ÔáÔØsÁDeTT>·Hû çbÍD>·ÔTá \ yî$Õ <ó« yûTsÁÎ&
q~. dÇuó²e yîÕ$<ó«eTT JeÚ\ |]|¿£ÇÔáqT {ì¼ @sÁÎ&q~.
|ºÌ¿±jáT e>·sÁT>· qT+&>·, |+&T rjáT>·, sÁTº>· qT+&TqT.
|]|¿Ç£ Ôá jáT+<* uó<ñ e TT e\q JeÚ\jáT+<T dTK<T'KeTT
ýñsÎÁ &TqT.
{ì¼ $<óe TT>· JeÚ\ dÇuó²e uó<ñ e TTqT {ì¼ y] y]¿ì
¿£\T>·T dTK<T'KeTT\qT, |¿£ÇÔá #î+~q ÔájîÖÐ JeÚ\
jáT+<T kÍqTuóÖ Ü ¿£*Ð jáTT+&TqT. y] <T'KeTT\qT Ôáq
<T'KeTT\T>· dV²yû<q eTqTuó$+#áTqT. <¿ì ¿±sÁDeTT,
sÁTeÚ] jáT+<* eTÖ\eTT ÔájûT ¿£<! ÈeT>·T jîÖ>·T\T
ÔásTÁ \ <T'KeTTqÅ£ d+Ôád+¾ #ásTÁ . Ôá³de TT>· >·Ö& qT+&sTÁ .
y]jáT+<T kÍqTuóÖ Ü ¿£*Ð Ôá>T· $<óe TT>· V¾²ÔáeTT >±$+ÔáTsÁT.
{ì¼ ¿±sÁTD«eTT >·\y¹s Ôá jîÖ>·eTTq qT+&>·\sÁT. y¹s
ÈeT>·T uóÅ £ \
ï T Å£L&. ¿¹ e\eTT yÔáà\«eTT #áÖ|ÚysÁT
¿£|³T\T.
{ì¼ ¿±sÁTD« uó²eeTT kþ<sÁÔáÇeTT n |¾\Te&TqT.
kþ<sÁT\|ÕHû ¿£sÁTD ýñy&T Ôákþ<sÁÔáÇyîT³T¢ kÍ~ó+#á
>·\&T.
XË¢¿£eTTq »»dsÁÇçÔá deT+ |Xø«Üµµ n uó>·yqT&T
<ó«q jîÖ>·eTT
111
|*¿ìH&T. dsÁÇçÔá nqT |<eTT deTdïeT>·T çbÍDT\qT

deTeTT>· <]ô+#áT³ n nsÁ$T#áTÌqT. Ôá <sÁôqyûT
deT<sÁôqeT Ôî*jáTeýÉqT. <ûXø ¿±\ eTÔá C²Ü uóñ<eTT\
q~ó>·$T+º ÔáqT <]ô+#áTy&û jîÖÐ >±, ÔásÁTýÉ³T¢
jîÖ>·T\T ¿±>·\sÁT! Ôá <sÁôqTqÅ£ dsÁÇeTT ÔqT>·Hû <sÁôq
eT>·T#áT+&TqT. ¿£qT¿£ y] u²>Ã>·T\T ÔáqÅ£ dV²yû<q
¿£*Ð+#áT³ dV² ÈeTT. n{ì¼ dV² È d¾Ü jáT+<Tq y&T jîÖ>·T
\ýË çXâw§ &÷ l¿£w§& T Ôáq n_óçbÍjáTeTTqT yî\&¢ + º H&T.
XøjáTeTT d¾~Æ+#áT esÁÅ£ jîÖ>·kÍ<óq kÍ>·T#áTHû jáTT+&
eýÉqT.
112 ^ÔÃ|wÔY
33
d+XøjáTeTT
jîÖ-jáT+ jîÖ>·dïÇjáÖ çbþ¿£ï kÍàyûT«q eT<óTdÖ<q ö
@ÔákÍ«V²+ q |Xæ«$T #á+#á\ÔÇÔY d¾Ü + d¾s yT öö 33
#á+#á\+ V¾² eTq' ¿£w ç|eÖ~¸ \e <Ý &óy T ö
ÔákÍ«V²+ ç>·V² + eTHû« yjîÖ ]e dT<TwØsÁyT öö 34
z eT<óTdÖ<H! @ jîÖ>·eTTHîÕÔû úeÚ kÍeT«eTT>±
Ôî*|¾ÜyÃ d¾s eÁ T>·T jîÖ>·eTTqT eTqkÍà+#á\«eTT #ûÔá HûqT
Ôî\TdT¿=qC²\Å£HqT.
z ¿£cÍ! eTqdT #\ #á+#á\yîT®q~. d+¿ÃuóeTT\qT
¿£\T>·CñjáTT#áT qT+&TqT. dÇuó²eeXøeTTq < \eTT <
Å£q~. < ç>·V²¾ +#áT³, n#á+#á\eTT>· HûsÎÁ sÁ#Tá ³ >±*
|¾&¿ *ì ýË |{j
¼ì Tá T+#áT³eýÉ #\ ¿£we¼ T H ¿£|¾+#áT #áTq~.
|Õ Âs+&T XË¢¿£eTT\ýË nsÁT¨qT&T qsÁC²Ü ç|Ü~óeýÉ
|]ç|Xø eTT #ûdqT. nÔá&T qsÁT&T. l¿£w§& T HsjáTDT&T.
<ó«q jîÖ>·eTT
113
HsjáTDTqÅ£ ÔáeXøeTTq T~Æ, T~ÆeXøeTTq ºÔáeï TT

jáTT+&TqT. ¿£qT¿£ nÔá&T kÍÇ$T. n~ nÔá dV²Èd¾Ü. nfñ¢
qsÁT\ dV² Èd¾Ü #á+#á\eT>·T eTqdTàq ¿£Bqó TýÉÕ jáTT+&T³.
kÍeÖq« eÖqeÚ\ eTqdTà +ç~jáTeTT\ <ÇsÁeTTq u²V²«
ç||+ #áeT+<T \>·yîT® jáTT+&TqT. ç||+ #áeTT m|Î{ì¿|£ ð &T
eÖsÁT#áT+&TqT >·qT¿£, ç||+#áeTTq eÖsÁTÎ dV²ÈeTT >·qT¿£
< ç|uó²eeTT eTqdTà|Õ sÁ+ÔásÁ eTT+&T³#û eTqdTà
nV²]Xø\T #á+#á\yîT® jáTT+&TqT. jîÖ>·eTTqÅ£ n#á+#á\
eT>·T eTqdTà ç|<ó qeTT. #á+#á\eT>·T eTqdTàÔÃ n#á+#á
\eTT n>·T eTqdTàqT m³T¢ ]+#áT³ ÈsÁT>·TqT nq~
nsÁT¨qT yîTT<{ì ç|Xø.
sÂ +&e ç|Xø eTqdTà ¿£\T>·Cj
ñ Tá T d+¿Ãuóe TT. dXâeTT\
jáT+<T eTqdTà d+¿ÃuóeTT ¿£\T>·CñjáTTqT. d+¿ÃuóeTT
qT+& jáT\Î&TfÉ³T¢? n+ÜjûT>±¿£ nuó²«deXøeTT #ûÔá
eTqdà|ð&T |sÁTÐ&TÔáTHû jáTT+&TqT. <ûVä+ç~jáÖ<T\qT
¿Ãuó |³T¼qT. \eTT >·\<îÕ +uËÔáTeýÉ ç|e]ï+#áTqT. eTHÃ
yû>·eTTqT $T+ºq yû>·eTT ýñ<T. uó²eeTT\ |sÁT>·T +Ü+Ôá
n Ôî\T|ýñeTT. |³¼Xø¿£«eTT ¿± $<óeTT>· n~ º+<T\T
yûjáTTqT. < |³T¼³ kÍ<ó«eÖ? ýñ&, Å£+<û\TqT |³¼
e#áTÌqT. #áTsÁTÂ¿Õq È+ÔáTeÚqT |³¼e#áTÌqT. |³¼Xø¿£«eTT ¿±
114 ^ÔÃ|wÔY
eTqdTàqT |³T¼f³ É T¢? |{q¼ì qT, >±* eTÖ³¿£{q¼ì ³T¢ +&TqT

>±, |³T¼ º¿£Ø<T. ¿±eÚq l¿£w§&T Ôî*|¾q jîÖ>·eTT
<TwØsÁyûT>±¿£ nÜ <TwØsÁeT nsÁT¨qT&T XøÌjáTeTT>·
|*¿ìH&T. nsÁTq¨ T ç|Xø jîÖ>·kÍ<óÅ £ \+<]¿ì $+ÔájT®î q
$wjáTyûT. ¿±eÚqHû jîÖ>±uó²«deTT eXø«¿£yîT® \ºq~.
<ó«q jîÖ>·eTT
115
34
nuó²«deTT
nd+XøjáT+ eTVäu²¬ eTHÃ <T]ç>·V²+ #á\yT ö
nuó²«dq ÔáT ¿+ÔûjáT yîÕs¹>«D #á >·V²« Ôû öö 35
nsÁTq¨ T ç|Xø Å£ uó> y· qT&T ºsÁTqeÚÇÔÃ ³T¢ deÖ<ó
qeTT #î|ð #áTH&T. »»eTVäu²VQeÚ\T >·\ z nsÁTH¨ ! #á+#á\
yîT®q eTqdTàqT ç>·V¾²+#áT³ #\ ¿£w¼eTT. n~ ÈeTT.
d+XøjáTeTT ýñ<T. ¿± nuó²«deTT #ûÔá, yîÕs>·«eTT#ûÔá
ç>·V¾²+#áe#áTÌqT dTeÖ!µµ
nuó²«deTT, yîsÕ >·«eTT nqTq$ ÔákÍ<óq Å£ nÔáT«qÔá
yîT®q kÍ<óqeTT\T. nuó²«deTT sÁ+ÔásÁÔáÇeTTqT ç|kÍ~+
#áTqT. nuó²«deTq>± n+ÔásÁeTT\T, n+ÔásjáTeTT\T ýñ¿£
sÁ+ÔásÁeTT ¿£w¾ d\TÎ³. n³T¢ d*|¾qy]¿ì @ |jî®TqqT
d¾~+Æ #áTqT. n¿£s uó²«deTT, nq>± n¿£s eÁ TT\qT sÁ+ÔáseÁ TT
nuó«d¾+#áT³. n³¢uó«d¾+ºq y]¿ì n¿£sÁeTT\T Å£DeTT>·
|\TÅ£³, çyjáTT³ Ôá|Î¿£ d¾~Æ+#áTqT. nfñ¢ $<«uó²«deTT
116 ^ÔÃ|wÔY
Å£L&. çbÍ<óq«Ôá $<«¹¿ ºÌ, sÁ+ÔásÁeTT>· $<« quó«d¾+º

q|Ú&T Ôá|Î ¿£ yûT<ód T à qTKyîT® $<« quó« d¾+#áT³ ÈsÁT>·TqT.
n<û $<óeTT>· jîÖ>±uó²«deTT Å£L& kÍ>·TqT.
»»nuó²«deTT Å£LdT$<«µµ nqT dÖ¿ìï ¿£\<T. <ûHîÕqqT
nuó«d¾+#áT³ çbÍsÁ+_ó+ºq|Ú&T n~ <TwØsÁeTT>· >Ã#á]+º
qqT nuó²«deXøeTTq dTÞøeÚ Ôî*jáTT³, nHjáÖdeTT>·
sÁÇ]ï+#áT³ Å£L& ÈsÁT>·>\ · <T. <V²sÁDÅ£ mÔîqíï ç|<Xû eø TT
\+<T ÿ¿£ ¥KsÁeTT qT+& eT]jîTT¿£ ¥KsÁeTTqÅ£, ýñ¿£ ÿ¿£
<óeeTTqT+& eT]jîTT¿£ <óeeTTqÅ£ çÔ{ì|Õ q&#áT³
kÍ<ó« eÖ! nuó²«deXøeTTq kÍ<ó« |&T qT. nfñ¢ sÂ +&T #áç¿£eTT\
+&|Õ (dÕ¿ì\T) dy] #ûjáTT³ kÍ<ó«eÖ! nuó²«deXøeTTq
kÍ<ó«yûT. fÉ¢HÃ <V²sÁD\T #î|Îe#áTÌqT. <TkÍà<ó«eT>·T
$wjáTeTT\T kÍ<ó«eT>·T³Å£ $jîÖ>·|&T @Â¿Õ¿£ kÍ<óqeTT
nuó²«deTT.
nuó²«deTTqÅ£ çXø<Æ, sÁ+ÔásÁÔáÇeTT eTTK«eTT. @
$wjTá eTT HûsÇÁ eýÉqqqT, ç|Ü~qeTT n<û deTjáTeTTq n<û
| çXø<ÆÔÃ #ûjáTT³ e\q $wjáTeTT|Õ |³T¼ ºÅ£ØqT.
y«jáÖeTeTT ¿±, çbÍD²jáÖeTeTT ¿±, çbÍsÁq ¿±, <ó«qeTT
¿± nfñ¢ Ôá«eTT sÁÇ]ï+#áT³ e\q, eT]jáTT çXø<ÔÆ Ã sÁÇ]ï+
#áT³ e\q kÍ<ó«eT>·TqT. çXø<Æ >·\y¹¿ d¾~Æ. nçXø<Æ ¿£\y&T
<ó«q jîÖ>·eTT
117
ndeTsÁT&T>·Hû +&bþeÚqT. nsÁT¨qT&T deTsÁT&û >±

ndeTsÁT& T ¿±<T >·<! nÔá¿ì deTsÁÔ á çXø<Æ e\qqT
nuó²«deTT e\qqT ¿£*Ðq~. ¿£qT¿£Hû Xæg $<«\jáTT
nÔá¿ì d¾~+Æ ºq$. n{ì¼ çXø<qÆ T n+ÔásÃ¨«Ü|Õ *|¾q|Ú&T
nuó²«deXøeTTq n~jáTTqT d¾~Æ+#áTqT.
sÁTº ¿£*Ðq $wjTá eTT\+<T JeÚ&{¼ì d¿j
ïì Tû #áÖ|ÚqT.
¿±|Ó, {¡ e+{ì bÍújáTeTT\T, bÍVäsÁeTT, uóËÈqeTT e+{ì
$wjáTeTT\jáT+<T sÁTº +&T³ e\qqT >·< y quó«
d¾+º, d¾~Æ+#áT¿=+<TsÁT. <jáTeTTqHû ¿±|Ó {¡\T çÔ>·eýÉ
q, |\VäsÁeTT #ûjáTeýÉq, uóËÈH~¿£eTT\T >±$+#á
eýÉq meÇsÁTqT #î|Î ¿£jTû #ûÔTá sÁT. ¿±sÁDeTT sÁ+ÔásÔÁ Çá yûT.
deTjáTeTTqÅ£ >·TsÁTï e#áTÌ³, sÁTº ¿£*Ð sÁÇ]ï+#áT³
ÈsÁT>·T#áTq~ >·<. nfñ¢ çbÍsÁH~¿£eTT\T >·Ö& sÁÇ]ï+#áT³
nuó«d¾+|eýÉqT. sÁTº, çXø<Æ sÁ+ÔásÁÔáÇeTT e\q eÖqeÚ&T
kÍ~ó+|ýñ~ @~jáTTqT ýñ<T.
ç|ÜÔá«eTT ¿±|Ó |\VäsÁeTT\ eýÉHû ¯Ôá deTjáT
eTTqÅ£ <ó«qeTT #ûjáTeýÉqT. 11, 12, 13, 14e XË¢¿£eTT\ýË
#î|¾Îq ¯Ü Xø¯sÁeTT, ¥sÁdTà, ¿£+sÄÁeTT Üq>· \|¾, ¿£<\¿£
d¾s eÁ TT>· Å£LsÁTÌ+& çuóÖ eT<ó« eTTqT ç|Xæ+ÔáºÔáT&ï Õî <]ô+#áT#áT
qT+&eýÉqT. n#á³ H=¿£ d¾sÁeT>·T CË«Ü <]ô+#áT#áT qT+&
118 ^ÔÃ|wÔY
eýÉqT. eTHÃuó²eeTT n#á{ì qT+& eTsÁ*q#Ã eTsÁ\ CË«Ü

<sÁôqeTTq¹¿ ç|jáTÜ+#áeýÉqT. ³T¢ Ôá«eTT ç|jáTÔáeTT
>±$+ºq#Ã ç¿£eTeTT>· eTqdà#áÌ³ \>·eTT #ûjáT&îHÃ,
n#áÌ³Hû jáTT+&T³ HûsTÁ ÌqT. ~ eTqdTàq ¿¡jTá e\d¾q ¥¿£D .
n³T³T ÜsÁT>±&T È+ÔáTeÚqÅ£ Å£L& zsÁTÎÔÃ ¥¿£D ºÌ
q|Ú&T n~ #î|Î¾ q #Ã³ Å£LsÁTÌ+&TqT. $çXæ+Ü¿ì ÿ¿£ ç|<Xû eø TT,
uóT +#áT³ ¿=¿£ ç|<Xû eø TT, eT\eTÖçÔá $dsq¨Á Å£ ÿ¿£ ç|<Xû eø TT
Hû]Îq#Ã, È+ÔáTeÚ\T dÕÔeá TT y{ì bÍ{ì+#áTqT. ¿±eÚq
eÖqe eTqdTàqÅ£ zsÁTÎÔÃ ¥¿£D $TºÌq#Ã Ôá|Î¿£ #á+#á\
d¾Ü qT+& n#á+#á\ d¾Ü¿ì #ûsÁe#áTÌqT. +<TÅ£ e\d¾q
n+XøeTT\T d¿ìï, çXø<Æ, sÁ+ÔásÁÔáÇeTT. n|Ú&û nuó²«deTT
n>·TqT. n{ì¼ nuó²«deTT e\q #á+#á\eTT, <T]ç>·V² eTT n>·T
eTqdTàqT. d¾sÁ|sÁ#áe#áTÌqT. ~ nuó²«deTT.
|Õ Ôî*|¾q nuó²«deTT d¾~Æ+#áT³Å£ yîÕs>·«eTT Å£L&
qedsÁeTT. n+<T\¹¿ uó>·yqT&T jáTT¿£ïeT>·T $VäsÁeTT,
VäsÁeTT Ôî*|¾H&T. n$TÔá uóËÈqeTT, |ydeTT\T Å£L&
< Ôî*|¾H&T. nÔáç<, nd\T ç< ýñÅ£+&T³ $d]¨+#á
eýÉq Ôî*|¾H&T. nqedsÁeT>·T uó²wDeTT\T, ÜsÁT>·T&T
$d]+¨ #áeýÉq Ôî*|¾H&T. ¿¹ e\eTT ¿£seïÁ «eTT\qT eÖçÔáeTT
sÁÇ]ï+#áT#áT, deTjáTeTT e<ó #ûjTá ¿£ $#á¿D £ ² T~ÆÔÃ
J$+#áT& Ôî*|¾H&T. $ jáTjáTT 15, 16, 17, 18, 19e
<ó«q jîÖ>·eTT
119
XË¢¿e£ TT\ýË Ôî*|¾H&T. eÖçÔá|Ú jáTeTeTT\qT bÍ{ì+º

q#Ã çbÍ<¸$T¿£eT>·T yîÕs>·«eTTÒqT. <e\q eTqdTà
¿£|Î >·+ÔáT\T yûjTá ¿£, º+<T\T Ô=¿£Ø¿£ @¿ÃqTKyîT® jáTT+&TqT.
Å£+<û\T q&¿>£ ± ¿±¿£, Ôuñ\T q&¿>£ · kÍ>·TqT. kÍ<óq d¾~+Æ #áTqT.
Ô«Ôá« edT$ï yû¿y£ Tû yîsÕ >·«eTTqÅ£ eTÖ\eTT. @~ Ôá«eTT,
@~ nÔá«eTT nqT $#á¿£D ýñq|Ú&T yîÕs>·«eTTqÅ£ ÔeÚ
ýñ<T. kÍ<óÅ£\Å£ Âs+{ìjáT+<T d¿ìï ¿£\>±|Ú\>·eTT>±
qT+&TqT. nÔá&T Ôá« ~q#ásÁ«jáT+<T uó²>·eTT>· Ôá«eT>·T
$wjáTyûT$T? nÔá«eT>·T $wjáTyûT$T? n $#]+º
Ôî\TdT¿=qT#áT+&TqT. ÔH=¿£&û ÔáT«&T. <ûV² eTTÔÃbÍ³T Ôáq
¿¹ sÁÎ&qeú nÔá«eTT. ÔqT Hû]Ìq~ Å£L& ÔáqÔÃbÍ³T Èq
Èq\T nqTd]+#áT #áT+&TqT. C²ãqeTT ` nC²ãqeTT, \eTT
` \VÓ²qÔá Å£L& ydq\ sÁÖ|eTTq yî+³q+{ì e#áTÌ
#áT+&TqT. nfñ¢ ¿£ÞøçÔá u²+<óe«eTT, d+ÔqeTT, +<óT
$TçÔáT\T, |]#ájáTeTT\T, d¾ïbÍdTï\T Å£L& @sÁÎ&T
#áT+&TqT. ~ @sÁÎ&T³Å£ Å£L& Xøuó²Xøuó ydqýñ ¿±sÁDeTT.
Xøuóydq\T çXâjáTdØsÁeT>·T d+|sÁØeTT\ #áTÌqT. nXøuó
ydq\T nbÍjáTeTT ¿£*Z+#áT d+|sÁØeTT\ #áTÌqT. $
njáTT $TçXøeTeTT>± d+kÍØsÁeTT\ sÁÖ|eTTq yî+³q+{ì
e#áTÌ#áT+&TqT. <ó Å£&>T· ³, |<jTá >·T³, |ÚsÁTw§&>T· ³, dÓï
jáT>·T³ sTTÔ«~ ejáTÖ Å£L& d+kÍØsÁeTT\ ¿±sÁDeTT>·Hû
ÈsÁT>·TqT.
120 ^ÔÃ|wÔY
ÔqT JeÚ& eÖçÔáeTT >·TsÁTï+&T³, JeÚ&T>± ÔqT

<ûeÚ¿ì #î+~qy& Å£L& >·TsÁTï+&T³ yîÕs>·«eTTqÅ£
ºV²eTT. ÔáseÁ T>·T d++<óe TT\jáTT <îeÕ ©\>± uó²$+º
<îeÕ $ý²deTTq Ôáq bÍçÔáqT V²#áTÌÔá>T· \ Z T ýñ¿£ bþw¾+#áTy&T
$sÐ. yîÕs>·«eTT ¿=sÁÂ¿Õ <ûHîÕqqÖ $d]¨+#áT³ ¿£w§&ºÌq
eÖsÁZeTT ¿±<T. $d]¨+#áT³, ]¨+#áT³, V¾²wØ]+#áT³
nqTq$ $sÐ¿ì eÚ+&eÚ. nfñ¢ n+³T¿= jáTT+&T³ Å£L&
eÚ+&<T. ¹¿e\eTT ç|eT|PsÁÇ¿£eT>·T Je d++<óyûT
jáTT+&TqT. JeÚ&T dV² ÈeTT>· ç|eT dÇsÁÖ|Ú&T >·qT¿£, n~
ÿ¿£Ø{ì C²ãqyîT® $T>·T\TqT. {ì¼ yîsÕ >·«eTT d¾~+Æ #áT³Å£ Ôá«
dsÁD eÖsÁZyîTT¿£{ì jáTTq~. »»HûqT JeÚ&qT. JeÚ&T>± <îÕe
Å£eÖsÁT&qT. nfñ¢ deTdï JeÚ\TqÖ. ysÁTqT <îÕeeTTqT+&
<Ò$Û +ºqy¹s. JeÚ\T>± n+<sTÁ qÖ deÖqTýñ. n+<]
jáT+<T HûqT kþ<sÁuó²eeTTqT ç|jáTÜ+ÔáTqT. ÔásÁeT>·T
$wjáTeTT\jáT+<T HÅ£q~ bÍçÔá bþwDyûT. < çXø<Æ,
uó¿ìï, nqTsÁ¿ìï\ÔÃ sÁÇ]ï+#î<qT. {ì¼ C²ãqeTT #ásÁ«\ýË \
&T³Å£ H ¿±<ósÁeTT <îeÕ yûT. nÔá«eT>·T $wjTá eTT \+<T
nHd¿ïì #áÖ|¿,£ n³¢ eTeT¿±sÁ|& ¿ £ J$+#áT dsí «Á eTT Å£L&
HÅ£ <îÕeyûT jáTeýÉqT.
yîÕs>·«eTTqÅ£ Âs+&T ç|<óqeT>·T $|TeTT\T ¿£\eÚ.
ÿ¿£{ì eTeT¿±sÁeTT, Âs+&T nV²+¿±sÁeTT. |Õ dsÁDeTTq
<ó«q jîÖ>·eTT
121
eTeT¿±sÁeTT ¿£*ZqqÖ nV²+¿±sÁeTT sTT+¿£qÖ jáTT+&TqT.

n~ ¿£\T>·T³Å£ <îeÕ yûT HûHÕî jáTTHqT, nÔá&û HûqT>· qTHqT
n Å£L& uó²$+|eýÉqT. XæÇd sÁÖ|eTTq dÔá«eTTHû
V²<jTá eTT |\TÅ£#áTq~. <Hû d+dØÔáeTTq »kþV²eTd¾µ
nqT eT+çÔáeTT>· Ôî*|¾]. B Ôá«eTT nqTcÍ÷qeTT #ûjTá T
y¿ì nV²+¿±sÁeTT Ô=\>·TqT. nÔá&û ÔqT>· qTH&T n
XøÌjáTyîT®q|Ú&T sTT¿£ ÔáqqT >·Ö]Ì uó²eq C²sÁTqT. n~jûT
sÁV²+¿±sÁ d¾Ü. {ì¼ yîÕs>·«eTT uó²eH|sÁeTT>· Ôá«eTT
|{ìw÷eTT >±$+#áT¿=qT#áÖ, eTT+<T Ôî*|¾q nuó²«deTTqT
sÁÇ]ï+#áT#áÖ jîÖ>·kÍ<óÅ£&T ç¿£eTeTT>± jîÖ>·d¾~Æ ~XøÅ£
kÍ>·TqT. ¿±sÁDeTT>·Hû nuó²«deTT, yîÕs>·«eTT Âs+{ì
kÍ<óqeTT\T>· uó>·e+ÔáT&T |s=ØH&T.
122 ^ÔÃ|wÔY
35
d¾sÁÔáÇeTT
nd+jáTÔÔáH jîÖ>Ã <TcÍÎ| Ü yûT eTÜ' ö
eXæ«ÔáH ÔáT jáTÔáÔ Xø¿Ã«-y|Úï eTTbÍjáTÔá' öö 36
d¾sÁºÔáïeTT ýñy]¿ì çV²eTTÔÃ jîÖ>·eTT #î+<T³
nXø¿«£ eTT. kÍÇBóqyîTq® eTqdTà ¿£*Ð <îeÕ eTTÔÃ jîÖÐ+#áT³Å£
ç|jáTÜ+#áTy¿ì Hû Ôî*|¾q bÍjáTeTT #ûÔá kÍ<ó«eT>·TqT.
~ H n_óçbÍjáTeTT.
#á+#á\yîTq® eTqdTà ×V¾²¿£ JeqeTTqÅ£ >·Ö& $jîÖ>·
|&<T. n{ì¼ eTqdTàqÅ£ kÍeTsÁ«eTT+&<T. ÿ¿£ ¿±sÁ«eTT|Õ
mÅ£Øed|Ú \º |#ûjTá T³ Å£L& jáTT+&<T . B¿£Ô Ã @¿±ç>·
yîT®q eTqdTàÔÃ ¿±sÁ«eTT\qT sÁÇ]ï+ºq|Ú&T ¿±sÁ«d¾~Æ
¿£e¿±XøeTT yîT+&T>· qT+&TqT. º+<T\T yûjáTT eTqdTàqÅ£
m{ì¼ ne¿±XøeTT +&<T . º+<T\T yûjTá T eTqdTqT nH~>·
eTsÁØ³eTTÔÃ bþ\TÌ<TsÁT. eTsÁØ³ eTq>· ¿ÃÜ. ¿ÃÜ ÿ¿£ #î³T¼|Õ
\¿£&>· +&<T. ÿ¿£ ¿=eT|Õ nd\T+&<T. @ |+&TqT
<ó«q jîÖ>·eTT
123
|P]ï>· uóT +#á<T . ÔÃ³ýË deT~Æ>· |+&Tq¢ |Ú&T n |+&q¢ T

m+Ð* #ûjáTT³jûT>±, deTç>·eTT>· uóT+|<T. ÿ¿£ |+&T
ÜqT#áT eTs=¿£ |+&TqT #áÖ#áTqT. n|Ú&Tq |+&TqT $d]+¨ º
eT]jîTT¿£ |+&TqÂ¿Õ Â>+ÔáTqT. fñ¢ kÍeÖq« eÖqeÚ\T Å£L&
>·eT«eTTq q&e¿£ ç|¿£Ø<sÁT\qT |{ì¼ bþeÚ#áT+<TsÁT. n{ì¼
ysÁT ¿±sÁ«eTT\qT #á¿£ØuÉ³¼ýñsÁT. u²<ó«Ôá\qT deTç>·eTT>·
sÁÇ]ï+#áýsñ TÁ . ÿ¿£ bÍsÄ«+XøeTTqT Å£L& |]|PsÁe TT>· |]+Ä #á
ýñsÁT. ÿ¿£ | #ûjáTT#áTq|Ú&T eT]jîTT¿£ | >·TsÁTï e#áTÌ
#áT+&TqT. <V²sÁDÅ£ uóËÈqeTT #ûjTá Tq|Ú&T eÜï|s yÁ Tî q®
uó²eeTT\T dTÎÛ]+#áT³, ÔáÔØsÁDeTT>· uóËÈqeTTqT nqTuóÖ Ü
#î+<ýñsÁT. nfñ¢ eÜï jáT+<Tq|Ú&T eT]jîTT¿£ n+XøeTT|Õ¿ì
eTqdTà Â>+ÔáTqT. n+<Te\q eÜï sÁÇV²DeTT ÈsÁT>·TqT.
<T]+#áT#áTq|Ú&T ÔqT #ûjTá e\d¾q |qT\T, eTsÁºq
|qT\T Èã|¾ï¿ì eºÌ <TsÁ |³¼<T. @ |jáT+<îÕqqT @¿±ç>·Ôá
+&Å£ +&T³ e\q | #î&, mÅ£Øe | @sÁÎ&TqT. |qT\T
ÈsÁT>·T³ eÖqTqT. <ÔÃ ndV² qÔá, ¿Ã|eTT |sÁT>·TqT. ³T¢
eTqdTà |³T¼ Ü|Î\T, çÜ|Î³\ e\q n\d¾bþeÚ³jûT
jáTT+&TqT. Je#îÕÔáq«eTT ÿ¿£ ç|yV²eTT>· kÍ>·<T. ³T¢
m+ÔîqÕ qT kÍeÖq« eÖqeÚ eTqdTà >·Ö]Ì $Xâw¢ +¾ #áe#áTÌqT.
s³ |&T ³jûT >±, Ôá>T· $<óe T>·T #ásD Á eTT+&¿b£ þeÚ³#û,
d¾sÁeTT ýñ¿£ dÖçÔáeTT ÔîÐq >±*|³eTTeýÉ J$ÔáeTT >±*
124 ^ÔÃ|wÔY
y³Tq kÍ>·T#áT+&TqT. ³T¢ eÔáeï TT\ýË ÐsÁÐsÁ ÜsÁT>·T

ºÔáeï TTqT ç>·V²¾ +#áT³ >±*|³eTTqÅ£ dÖçÔáeTT ¿£³T¼³
e+{ì~. m<TÝ eTTÅ£ØqÅ£ çÔ&T yûjTá T³ e+{ì~. >·TiÀeTTqÅ£
¿£ÞèßeTT ¿£³T¼³ e+{ì~. n|Ú&û ç|jáÖDeTT kÍ>·TqT. Jeq
ç|jîÖÈqeTT HîsÁyûsÁTqT. ~ dà+XøjáTeTT.
¿£Þßè eTT ýñ >·TiÀeTT|Õ ç|jÖá DeTT >·eT«eTTqÅ£ #ûsÌÁ <T.
eTTÅ£ØÅ£ çÔ&T yûjáT m<TÝÔÃ bõ\eTT <TqýñeTT. n³T¢
eTqdTàqT n+ÔásÁ+>·eTTqT+& |³¼#Ã n~ |\T $<óeTT\
|sTÁ >Â ³T¼#Tá +&TqT.
n+Ôás+Á >·eT+<T dT+<sÁ ÔûCËsÁÖ|eTTHÃ, CË«ÜHÃ ýñ¿£
dÎ+<HÔá¿£ #ás«Á HÃ |³T¼³ e\q ç¿£eTeTT>· d¾s eÁ T>·T eTqdT
@sÁÎ&TqT. n{ì¼ d¾sÁeTqdTà n+ÔásÁTKeTT>· n+ÔásÁ+>·eTTq
<]ô+ºq#Ã d¿ìï¿£sÁeTT, sÁTº¿£sÁeTT n>·T T~Æ esÁDeTT
>Ã#á]+#áTqT. n+<T ç|y¥û +ºq y¿ì T~ÆjTá qT yî\T>·TqÅ£
eTÖ\eT>·T <jáT+<T d¿ïì ¿£\T>·TqT. ³T¢ n+Ôás+Á >·eTTqT
XË~ó+#áT#áT Ôáq eTÖ\eTTqT #ûsTÁ ³ e\q jîÖ>·eTT |]|PsÁ
eT>·TqT. |seÁ ÖÔá, JyÔá, T~Æ, d¾s º
Á Ôáeï TT ÿ¹¿ dÖçÔáeTT>·,
ÔûCËeTjáTeTT>· >Ã#á]+#áTqT.
|Õ $<óe T>·T <sôÁ qeTT nqTuóÖ Ü ¿£\T>·eýÉ qq#Ã d¾s Á
ºÔáeï TT |ÚH~ssTT. d¾s º Á Ôáï yûTsÁÎ&T³¹¿ nHû¿e£ T>·T çbÍ<¸$ T¿£
<ó«q jîÖ>·eTT
125
B¿£ \Tq$. ç|ÜÔá«eTT ÿ¿£ | n<û deTjáTeTTq

sÁÇ]ï+#áT³, n+Ôû çXø<ÆÔÃ sÁÇ]ï+#áT³, d¿ìïÔÃ sÁTº ¿£*Ð
sÁÇ]ï+#áT³ e\q nd¾sÁÔáÇeTT qT+& ºÔáïeTTqÅ£ d¾sÁÔáÇ
yûTsÁÎ&TqT. nfñs¢ ÎÁ &T³Å£ #\¿±\eTfñ¢ sÁÇ]ï+#áeýÉqT.
sÁ+ÔásÁÔáÇeTT, BsÁé¿±\eTT nqT Âs+&+XøeTT ý²<ósÁeTT>·
HûsÁÇe\d¾q $wjáTeTTqT HûsÁTÌ³ d¾~Æ+#áTqT. eT]jîTT¿£
eÖsÁZeTT ýñ<T.
uó> e· +ÔáT&T l¿£w§& T XË¢¿e£ TTq »»d¾s º
Á Ôáeï TT ýñ#Ã
jîÖ>·eTT ýñ<T. ~ H eTÔáeTTµµ n |*¿ìH&T. ¹¿e\eTT
~ Ôáq n_óçbÍjáTeT Ôî*|¾qqT eT]jîTT¿£ eÖsÁZeTT ýñ<
Ôî*jáTeýÉqT. nuó²«deTT #ûÔáqT, yîÕs>·«eTT #ûÔáqT d¾sÁºÔáï
yûTsÁÎsÁ#áT¿=q e#áTÌqT. n|Ú&û jîÖ>·eTTq ¿£sÁ½Ôá ¿£\T>·TqT.
126 ^ÔÃ|wÔY
36
eTHÃ >·çV²eTT
njáTÜ çXø<ÆjîÖ|ÔÃ jîÖ>±#áÌ*Ôá eÖqd' ö
nçbÍ|« jîÖ>·d+d¾~Æ+ ¿±+ >·Ü+ ¿£w >·#áÌÛÜ öö 37
nsÁT¨qT&T eT]jîTT¿£ d+<ûV²eTTqT yî*T#îÌqT. çXø<Æ
jáTTqqT eTHÃç>·V² eTT ýñy&T, #á+#á\eT>·T eTqdTà
¿£\y&T jîÖ>·d¾~Æ bõ+<q|Ú&T nÔá &û >·Ü bõ+<TqT?
ç|Xø #\ deT+ÈdeT>·T ç|Xø. çXø<Æ jáTTqqT eTHÃ
ç>·V²eTT ýñ¿£bþeÚ³ dsÁÇkÍeÖq«eTT>· ¥w§¼\ m& >Ã#á
]+#áTqT. eTHÃ #+#á\«eTT e\q jîÖ>·eTT Å£<s<Á T . jáTÔá
ºÔáT&ï T ¿±<û jîÖ>±uó²«deTTqT >·Ö]Ì uó²$+#áT³ sÁs¿ÆÁ e£ TT
>·<! ¿±eÚq çXø<Æ ¿£\y&T yîTT³¼yîTT<³>· ¿£sÁ|\eTT\qT
$d]+¨ #áT³ HûsÇÁ eýÉqT. ¿£seïÁ « ¿£sÁ Hû sÁÇ]ï+#áT³ HûsÇÁ eýÉqT.
cÍ¼sTTw¼eTT\qT <ósÁeTT>· #ûdT¿= J$+#áT³>±¿£ ¿£sÁïe«
eTTHû nqTd]+#áT³ HûsÇÁ eýÉqT. ç¿£eTeTT>· dÇ+Ôá d+¿£\ÎeTT
\qT $d]+¨ º n+~e#áTÌ ¿£seïÁ «eTT\qT eÖçÔáeTT sÁÇ]ï+#áT#áT
<ó«q jîÖ>·eTT
127
J$+#áeýÉqT. oÔÃw dTK<T'KeTT\T, eÖHeeÖqeTT\T

yîsÕ >·« <w¾Ô¼ Ã ç>·V²¾ +#áeýÉqT. deT uó²eeTTqT n+<]jáT+<T
sÁÇ]ï+#áT³ HûsÁÇeýÉqT. çXø<Æ <ósÁeTT>· $wjáTeTT\qT
Hû]Ìq#Ã eTHÃ ç>·V² yûTsÁÎ&TqT. nsÁTq¨ T&T dV² ÈeTT>· çXø<Æ
e+ÔáT&T n>·T³#û çXø<Æ <ósÁeTT>· jîÖ>·eTTqT sÁÇ]ï+#áT³
M\T|&T HûyÖî q, #á+#á\yîTq® eTqdTà ¿£*ÐqqT jîÖ>·
eTuó« d¾+#áe#áTÌHûyÖî q ¿=+Ôá Ôá&e Ú uó²$+º, #á*Ôá eÖqdT
\Å£ jîÖ>±uó²«deTT Å£<sÁ< XøÌsTT+#áT¿= |Õ $<óeTT>·
ç|¥+#îqT.
çXø<Æ ç|<óqeT>·T $wjáTeTT. çXø<ÆqT eTT+<T Ôî*|¾q
çbÍ<¸$T¿£ $wjáTeTT\|Õ \T|eýÉqT. n|Ú&T d¾sÁeT>·T
eTqdTà ýñ¿£ jáTÔáºÔáeï TT @sÁÎ&TqT. jáTÔáºÔáï yûTsÁÎ&qy&T
jáTÜ. XË¢¿e£ TTq njáTÜ >·Ö]Ì nsÁTq¨ T&T |\TÅ£#áTH&T.
njáTÜ¿ì eTqdTà #á*+#áT #áT+&TqT. jáTÜ eTqdTà #á*+|<T .
jáTÜjîT® qy&¿¹ jîÖ>±uó²«deTT d¾~+Æ #áTqT. ¿±y&T eTT+<T
jáTÔáºÔáïeTT HûsÁÎsÁ#áT¿=qeýÉqT. ¹¿e\eTT çXø<Æ ¿£*Ð #á]Ôá
eTqdTØ\>·T ysÁT jîÖ>·d¾~Æ bõ+<ýñsÁT >·<! n{ì¼ysÁT @
>·Ü bõ+<T<TsÁ nsÁT¨qT ç|Xø.
128 ^ÔÃ|wÔY
37
jîÖ>· $¿±sÁeTT\T
¿£ºÌHÃ uójáT$çuów¼ ¥ÌÛHçuó$Te qXø«Ü ö
nç|Ücþ÷ eTVäu²¬ $eTÖ&óÃ çV²D' |~¸ öö 38
nsÁTq¨ T&T Ôáq |]ç|Xø eTT +¿£qT ¿=qkÍÐ+#îqT.
uójáTçuów§¼&T #î~]q yûT|TeTTeýÉ q¥+ºbþeÚqT >·<?
n+<Te\q jîÖ>·eÖsÁZeTT qqTd]+#áT njáTÜ V²|sÁeTT
\qT yîÖdeTT #î+~ q¥+#áTqT >·<?
ç|dTïÔá ¿±\eTTq ç|ÜysÁTqT jîÖ>·$<«jáT+<T
ç|y¥û +º jîÖ>·T\T ¿±eýÉq ¿±+¿ì+ #áT #áTHsÁT. {ì¼
¿±+¿£qT yûXø eÖe]+º ¿£sÁïe« $eTTKT\>·T #áTHsÁT.
¿£seïÁ « $eTTKT\Å£ jîÖ>·eTT ýñ<T . ¿£seïÁ «eTT qT+& bÍ]bþeÚ
y]¿ì jîÖ>·eTT Å£<sÁ<T. ¿£sÁïe«eTT\qT Ôá|¾Î+#áTÅ£ ÜsÁT>·T
y]¿ì jîÖ>·eTT Å£<sÁ<T. ¿£sÁïe« sÁÇV²DeTTq eç¿£T~Æ
ç|<] ô+#áT y]¿ì jîÖ>·eTT Å£<s<Á T . çÜ¿£sD
Á Xø~Æ>· ¿£seïÁ «eTT
\qT sÁÇV¾²+#áTy]¹¿ jîÖ>·eTT Å£<TsÁTqT. J$ÔáeTTq ¿£seïÁ «
<ó«q jîÖ>·eTT
129
sÁÇV²DeTT jîÖ>· kÍ<óqeTTq uó²>·yûT. n+<Te\q ç||+#á

eTTqT yîÖdÐ+#áT#áT jîÖ>·eTT kÍ~ó+#áT³Å£ M\T|&<T.
Å£³T+ bþwDeTT, d+|TeTT q+<T eÜï <Ã«>· y«bÍsÁ
eÖsÁeZ TTq dV² ¿±sÁeTT, JeÚ\ m&\ ¿±sÁTD«T~Æ, Ôá*<+ç&T\
m&\ uó¿ìï Ô«~$ ýñÅ£+& jîÖ>· ç|yûXøeTT wÎÛ\eTT. ¿£sÁ
|\
eTT\qT çXøsTT+#áT#áT jîÖ>±uó²«deTT #ûjTá Ty¿ì eTqdT
\T¿£&>· qT+&<T. $TÅ£Ø³eT>·T cÍ¼sTTw¼eTT\+<T ¿=³T¼
$T{²¼&T y¿ì jîÖ>·eTT ÈsÁT>·<T . n{ì¼ y¿ì ç|Xæ+ÔáÔá
jáTT+&<T. Ôá³dT~Æ, deTT~Æ nqTq$ eT>·«eTTýÉÕ, s>·
<ûÇweTT\ÔÃ J$+#áTqT. d+¿£\ÎeTT\T |Ú³¼\T |Ú³¼\T>· e#áTÌ
#áT+&>· jîÖ>±uó²«deTT #ûd¾ |jîÖ>·eTT ýñ<T. jîÖ>·$<«
dÔÇá >·TD d++~óÔeá TT. sÁÈdeï TdTà\ ¿£~ n+<<T . sÁCË>·TD
ç|]ÔáT&îqÕ y qT+& Ôá«eTT d+¿£\ÎeTT\T ¿Ã¿=\¢\T>·
e#áTÌ#áT+&TqT. n$ eÖqeÚ u²V²« ç||+ #áeTTýË¿ì Hî³T¼
#áT+&TqT. {ì¼y&T jîÖ>·eTT |sÁTq ¿£sÁïe« sÁÇV²DeTT
eÖ çuów § &¼ > T· ³ ÈsÁT>·TqT. jîÖ>·eTTqÅ£ ¿£sÁ jîÖ>· d¾<Æ+ÔáeTT
yîTT<{ì yîT³T¼. jáTC²ãsÁ JeqeTT sÂ +&e yîT³T¼. <Ç+<ÇeTT\qT
<³T³ eTÖ&e yîT³T¼. Ôá³dT&îÕ jáTT+&T³ H\Ze yîT³T¼.
n{ì¼y&T Ôá d+jáTeTeTTqÅ£ ¿£w¾ #ûjáTe#áTÌqT. kþbÍq
ç¿£eTeTTqT bÍ{ì+|¿£ n&~¦ &e¦ TT>· ÔÃºq~ #ûjTá TysÁT jîÖ>·
kÍ<óÅ£\ eT çuóeT|&T³jûT>±, jîÖ>·eTT d¾~Æ+|HûsÁ<T.
130 ^ÔÃ|wÔY
n¿£s eÁ TT\qT d]>· HûsÇÁ ¿£ ç>·+<¸e TT\qT sÁº+ÔáTq |PqTÅ£q

³T¢+&TqT. {ì¿Â¼ ¿£ØýñqeT dÇsZ¿ì #îÌq\T yûdq¾ ³T¢, jîÖ>·
kÍ<óq |sÁTq sÁ¿£sÁ¿£eTT\T>· $¿±sÁeTT\T ç|¿£{ì+|&T
#áT+&TqT. $ jáTjáTT qsÁC²Ü bþ¿£&\T. nsÁT¨qT&T
qsÁT&>·T³#û qsÁT\ ç|Ü~ó>· |]ç|XøeTTqT #ûdqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
131
38
jîÖ>· sÁkÍjáTqeTT
@Ôá+ yûT d+XøjáT+ ¿£w #óûÔáTï eTsÁ½ d«XâwÔá' ö
ÔáÇ<q«' d+XøjáTkÍ«d« #óûÔï q VQ«||<«Ôû öö 39
nsÁTq¨ T&+¿£qT |\TÅ£#áTH&T. »» H d+XøjTá eTTqT
XâweTT ýñÅ£+& #óû~+#áTeTT. n³T¢ #óû~+#áT³Å£ ú¿£q nqT«
&îesÁT \_ó+|>\ · &T?µµ
çXø<Æ ¿£*Ð jáTÔáºÔáeï TT ýñy >·Ö]Ì nsÁTq¨ T&T ç|¥+º
H&T. y |]d¾Ü @eT>·Tq ç|Xø . çXø<jÆ Tá TqqT jáTÔáeT>·T
eTqdT ýñy&T jîÖ>·eTTq ç|y¥û +ºqqT nÔá&T jîÖ>·eTTqT
bõ+<ý&ñ T . n{ìy¼ >·Ü @$T? jîÖ>·$<«ýË ç|y¥û +º jîÖ>·
jáTeTeTT\qT bÍ{ì+|ý¿ñ ,£ jáTÔáeT>·T eTqdTàqT bõ+<ý¿ñ £
dÔeá TÔáeT>·Ty sÂ +<sÃ eÚ+<TsÁT. Ôásï Á Èq\ýË y]¿ì
@eT>·TqT? n³T³T ¿±¿£ <T'K|&TH? q¥+#áTH?
jîÖ>·$<« ÿ¿£ sÁkÍjáTqeTT $<« e+{ì~. jîÖ>·
kÍ<óÅ £ &T qÔádÜ¾ qT+& Ôáeï Td¾Ü ¿=sÁ¿Â Õ kÍ<óH eÖsÁeZ TTq
132 ^ÔÃ|wÔY
jáTÜ+#áT #áT+&>· nÔáýË ¿= eÖsÁTÎ\T ÈsÁT>·TqT. eÖsÁTÎ\T

|P]ï>±¿£ nd+|PsÁe TT>· J$ÔáeTT #*+ºq#Ã @$T ¿±>·\<T?
e+³qT çbÍsÁ+_ó+º d>e· TT e+³ È]Ðq yîqT¿£ e+³ kÍ>·#Ã
e+&&T#áTq |<sÁ yûTeT>·TqT? jîÖ>·$<«ýË eÖqeÚ
bÍXø$¿£ dÇuó²eeTT V²]+|&TqT. eÖqe dÇuó²eeTT d+dØ
]+|&TqT. <îÕM dÇuó²eeTT $wØ]+|&TqT. ¿£+<
eTÖ\eTTqT Xøçuó|sÁº, Ô=Å£Ø rd¾, &¿£|{ì¼, bþ|Ú yûd¾
q|Ú&T>·< n~ sÁTº¿£sÁeTT>· qT+&TqT. ýñ#Ã ÜqT y¿ì
H\T¿£ÔÃ çbÍsÁ+uóyîT® <ûV²eT+ÔájáTT <TsÁ< ¿£\T>·TqT. nfñ¢
eÖqeÚ jáT+<T È$T*>· bÍXø$¿£eTT, eÖq$¿£eTT, <î$Õ ¿£eTT
n>·T dÇuó²eeTT\T ¿£\d¾bþsTT +&TqT. bÍXø$¿£ uó²eeTT\
qT+& d+dØ]+º eÖqeÔ uó²eeTT\qT |+bõ+~+º, <îÕM
dÇuó²eeTTq d¾sÁ|&Tq³T¢ #ûjáTT³, Üqýñ ¿£+<<T+|qT
sÁTº¿£seÁ TT>· uóT +|#j
û Tá T³ jîÖ>·$<« #ûjTá T eÖsÁTÎ. nfñ¢
>=+>·[|ÚsÁT>·T Ôáq #áT³T¼qT >·Ö&T ¿£³T¼¿= 90 ~qeTT\ýË
dÓÔ¿Ã¿£º\T¿£>· eÖsÁTqT. >=+>·[|ÚsÁT>·T <ûV²eTT|Õ bÍ¿ìq
¿£+|seÁ TT ¿£\T>·TqT. dÓÔ¿Ã¿£º\T¿£ yûTqT|Õ y*q Vä<¢ e TT
¿£\T>·TqT. {ì¼ sÁkÍjáTqyûT jîÖ>·$<« jáT+<Tq~. sÁkÍjáTq
ç|ç¿ìjáT d>·eTTýË Ðq#Ã @eT>·Tq nsÁT¨qT |]ç|XøeTT.
<ó«q jîÖ>·eTT
133
39
Ôá«Jeq jîÖ>·kÍ<óq
bÍsÁ HîÕ yûV² HeTTçÔá $HXø dïd« $<«Ôû ö
q V¾² ¿£ý²«D¿£ ÔáØ¥Ì<TÝsÁZÜ+ ÔÔá >·#áÌÛÜ öö 40
bÍs! n{ì¼ jîÖ>·çuów§¼qÅ£ ýË¿£eTTq+<T >±,
|sÁýË¿£eTTq+<T >± |ÔáqeTT+&< Ôî*jáTTeTT. eT+º
| #ûjáTT³Â¿Õ d+¿£*Î+ºqy&T <TsÁZÜ #î+<HûsÁ&T.
$wjáTeTTq úÅ£ d+<ûV²eTT e\<T.
l¿£w§&T ÿ¿£ $XâweT>·T dw¾¼sÁV²d«eTT nsÁT¨qTqÅ£
$wØ]+ºH&T. dÔàá +¿£\ÎeTTÔÃ ¿±sÁ«eTT\ HsÁ+_ó+#áT ysÁT
¿±sÁ«eTT\+<T ¿£Ôá¿£ ÔáT«\T ¿±¿£bþsTTqqT d+¿£\ÎeTT Xøuó¿ s£ Á
eT>·T³#û dw¾¼jáT+<T HXøqeTT #î+<sÁT. nÔá&T ¿±sÁ«eTT
\+<T |ÚDÔá ýñ¿b£ þeÚ³ e\q ¿= ºÅ£Ø ýñsÎÁ sÁ#Tá ¿=qqT,
d+¿£\ÎeTT <îÕeeTTqT #ûsÁT Xøuó d+¿£\ÎyûT >·qT¿£ d+¿£\Î
yîT]Ðq ç|¿£ Ü |ÚsÁTw§\T nÔá osÁÇ~+ÔáTs¹ >±, nÔá
çuów§¼ >±$+|sÁT. »»¿£ý²«D ¿£ÔYµµ nq>± ¿£ý²«DeTT
134 ^ÔÃ|wÔY
¿£*Ð+#áT ¿±sÁ«eTT. ÔáqÅ£>±, sTTÔásÁT\Å£ >± #îÕÔáq«|sÁ

eT>·T qÜ >±$+#áT ¿±sÁ«eTT. #ûjáTT³ýË deTsÁÔáqT{ì¼
d¾~Æ jáTT+&TqT. jîÖ>·$<«Å£ ¿±e\d¾q @Â¿Õ¿£ deTsÁÔá eTHÃ
jáTÜ. çXø<Æ ¿£*ÐqqT eTHÃjáTÜ ýñ#Ã jîÖ>·eTT d¾~+Æ #áT³
ÈsÁT>·<T . yî|Õ \
«eTT ¿£*Ðq|Ú&î\¢ eT]¿=+Ôá jáTÜ jîÖ>·
kÍ<óÅ£&T bõ+<T³Å£ jáTÜ+#áTqT. n³T¢ jáTÜ+|eýÉqT
Å£L&. jáTÜ+#áT³Å£ Å£L& yîÕ|\«eTT \T+& e#áTÌqT. ¿±
eTsÁ\ eTsÁ\ jáTÜ+#áT³ýË nuó²«deXøeTTq jáTr+ç~jáTT&T
¿±>·\&T. jáTÔáºÔáT&ï T ¿±>·\&T. ç¿£eTeTT>· nuó²«deXøeTTqHû
deTT~Æ bõ+<>·\&T. oÔÃweTT\Å£, dTK<T'KeTT\Å£,
eÖHeeÖqeTT\Å£ rçeeT>·T u²<ó bõ+<T³ ç¿£eTeTT>· Ôá>T· qZ T.
Ôá« J$ÔáeTTq nuó²«deXøeTTq Ôá>T· HZ û ¿± eT]jîTT¿£
eÖsÁZeTT ýñ<T. Ôá« J$ÔáeTTq nqTuóe C²ãqeTT #ûÔáqT,
n³T|Õq n<ó« jáTq C²ãqeTT #ûÔqá T ç¿£eTeTT>· Å£L³dT& > T· qT.
Å£L³dT&>·T³ jáTq>· #á+#á\ÔáÇeTT qT+& d¾sÁÔáÇeTTqÅ£
#û]qy&T. n{ìy¼ ¿ì dyûXeø TTqT {ì¼ $¿±sÁeT>·T eÖsÁTÎ\T
¿£\T>·eÚ. ]Ç¿±sÁT&T >·Hû jáTT+&TqT.
<îÕq+~q J$ÔáeTTq ¿£sÁ C²ãq dH«d jîÖ>·dÖçÔáeTT
\qT Ôá«eTT nqTd]+#áT³ e\qHû jáTÔáºÔáïeTT ¿£\T>·TqT
>± ¹¿e\eTT |sÄÁqeTT e\q >±, uójáT d+<ó«\jáT+<T
kÍ<óqe\q >± |³T¼ º¿£Ø<T. ¿£qT¿£Hû jîÖ>·kÍ<óq Ôá«
<ó«q jîÖ>·eTT
135
J$ÔáeTTq+<T $©qeTT ¿±eýÉqT. jîÖ>·kÍ<óq yûsTÁ >·qT,

Ôá«J$ÔáeTT yûsÁT>·qT sÁÇ]ï+#áTy]¿ì jáTÔáºÔáïeTT \_ó+
#á<T. jáTÔáºÔáïeTT \_ó+|<û jîÖ>·d¾Ü¿ì ne¿±XøeTT ýñ<T.
n+<Te\q Ôá«Jeq nuó²«deTT>· jîÖ>·eTT kÍ>·
eýÉqT. çXø<Æ +&T³#û ç|jTá ÔáeTTq qTqy&T ç¿£eTeTT>·
e~Æ #î+<TqT. HXøqeTT bõ+<&T . »»¿£ý²«D ¿£ÔY ¿£¥ÌÔY <TsÁÜZ
>·#áÌÛÜµµ. ¿£ý²«DeT>·T ¿£sÁÅ£ |PqT¿=qTy¿ì <TsÁZÜ m³T¢
¿£\T>·TqT? ¿£\T>·T³Å£ M\T ýñ<T. n{ì¼y¿ì V²eTTq+<T
>±, n³T|Õq >± $HXøeTT ýñ<T n Ôî*jáTTeTT nqT#áT
¿£w§&T dà+<ûV²eTT>· Ôî*|qT.
136 ^ÔÃ|wÔY
40
jîÖ>·d¾~Æ
çbÍ|« |ÚD«¿£Ô+ ýË¿± qTw¾ÔÇ XæXøÇr' deÖ' ö
XøNH+ leTÔ+ ¹>V² jîÖ>·çuócþ÷-_óC²jáTÔû öö 41
jîÖ>·eTTq+<T d¾~Æ bõ+< jîÖ>·kÍ<óÅ £ &T, jîÖ>·eTT
quó« d¾+#áT#áT jáTÔáºÔáeï TT ýñ¿b£ þeÚ³ e\q C²]q jîÖ>·
çuów § &¼ T . #ûdq¾ |ÚD«eTT\qT {ì,¼ nHû¿£ d+eÔáàsÁeTT\T |ÚD«
ýË¿£eTT\jáT+<T ed¾+º Ôá<T|] |]Xø<TÆýÉÕq{ì¼ leT+ÔáT\
>·V²eTT\ýË eTsÁ\ |Ú³T¼qT.
jîÖ>±uó²«d¾ #ûdq¾ nuó²«deTT dTeT+Ôá nsTTqqT n~
Ôásï Á Èq\ýË çXâjTá dà ¿£*Ð+#áTqT >± çuów Ô¼ Çá eTT ¿£*Ð+#á
< Ôî\T|Ú#áT, n{ìy¼ &T jîÖ>·d~¾ Æ bõ+<¿>£ ±, jîÖ>· çuów Ô¼ Çá eTT
bõ+~>± eTsÁDì+ºq|Ú&T #ûd¾q |ÚD«eTT\qT {ì¼ ¿=
d+eÔáàsÁeTT\T |ÚD« ýË¿£eTT\+<T ed¾+º n³T |Õq Xøº,
d+kÍØsÁeTT >·\ leT+ÔáT\ Å£³T+eTTýË |Ú³T¼q l¿£w§& T
Ôî\T|Ú#áTH&T. Be\q jîÖ>·$<«jáT+<T ç|yû¥+#áT³
çXâjTá dØsÁeT, Ôáeï TeT Ôî*jáTT#áTq~. nV¾²+d, dÔ«á eTT,
<ó«q jîÖ>·eTT
137
çV²#ás«Á eTT, dïjTá eTT, n|]ç>·V² eTT, ¿£sÁ |\ Ô«>·eTT,

<q<ósÁeTT\T Ô«~ ¿±sÁ«eTT\T jîÖ>·JeqeTTq sÁÇ
]ï+#áT³ e\q #ûd¾q |ÚD«eTT ¿±sÁDeTT>· eTsÁDì+ºq |¾<|
jîÖ>±uó²«d¾ |ÚD«ýË¿£eTT\¹¿ #áqTqT. n³T|Õq È+#áTqT.
n{ì¼y¿ì dÔáà+|< ¿£*Ðq >·V²eTT\+<T Èq ¿£\T>·T³
e\q #á¿Ø£ d+kÍØsÁeTT\T ºqÔáqeTT qT+& nTÒqT.
dÔàá +|< jáTT+&T³#û <q<ós ~ >·TDeTT\T Å£L& n\e&TqT.
nqeçkÍï<T\Å£ ýË³T +&<T >·qT¿£ qÔá uó²eeTT\|Õ
J$ÔáeTTqT ¹¿+çB¿£]+#áT T~Æ ¿£\T>·TqT. eTsÁ\ jîÖ>·$<«
jáT+<T ç|y¥û +#áT³Å£, kÍ<óq #ûjTá T³Å£ e\d¾q yÔesÁD
yûTsÁÎ&TqT. Å£d+kÍØsÁ eTTq#Ã³ nXøº jáTT+&TqT. d+|<\ T
ýñ#Ã³ nqekÍï<Týñ J$ÔXøjáTeTTýÉÕ, J$Ôá eT+ÔájáTT
<óH sÁq¨ eTTq¹¿ ¿£w¾ d\T|e\d¾ jáTT+&TqT. {ì¼ |]d¾Ô Tá \ýË
jîÖ>±uó²«deTT kÍ>·<T. jîÖ>±uó²«deTT kÍ>·T³Å£ e\d¾q
yÔesÁDeTT ºqÔáqeTTqHû n+~e#áTÌ³ n<w¼eTT. n{ì¼
n<w¼eTT |PsÁÇÈq\jáT+<* jîÖ>±uó²«d ç|jáTÔáeTT>·
\_ó+#áTqT. n+<Te\q jîÖ>·$<« HûsÁTÌy&T eTsÁDì+#áT
deTjáTeTTq jîÖ>·d~¾ Æ ¿£\T>·ý<ñ <T'KeTT #î+< qedseÁ TT
ýñ<T . jîÖ>·çuów § &¼ H ÜÕî q u²<ó |&q edseÁ TT ýñ<T . jîÖ>·eTT
¿±sÁDeTT>· nÔáT«ÔáïeT $<«>· Ôî*jáT<>·TqT. l¿£w§&T
nsÁT¨qT »»jîÖ^ uóe nsÁT¨qµµ nqT#áT nsÁT¨qT|Õ ÔáqÅ£ >·\
ç|eTqT #³T¿=HîqT.
138 ^ÔÃ|wÔY
41
jîÖÐÈq
n<¸y jîÖÐH yûTe Å£ýñ uóeÜ BóeTÔyT ö
@Ôá~Æ <TsÁ¢uóÔásÁ+ ýË¹¿ Èq jáTB<XøyT öö 42
jîÖ>±uó²«d¾ jîÖ>· $<«jáT+<T ç|yû¥+º çXø<ÆÔÃ
jîÖ>·eTT #ûjTá T#áT, jîÖ>·d~¾ Æ #î+<¿j
£ Tû eTsÁD+ì ºq#Ã nÔá
jîÖ>±uó²«d HD«ÔáqT {ì¼ jîÖ>·T\ Å£³T+eTTqHû È+#á
>·\&T.
jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq È+#áT³, leT+ÔáT\
Å£³T+eTTq È+#áT³ ¿£q çXâw÷eT Ôî\T|&T#áTq~.
jîÖ>·T\ Å£³T+eTTýË È+ºq|Ú&T |PsÁÇ Èq ydq\
e\q ºqejáTdTàqHû jîÖ>·eTTq ç|yû¥+#áT ³Å£ ne¿±Xø
yûTsÁÎ&TqT. jîÖ>·T\ Å£³T+eT+<T <îÕM yÔesÁDeTT
dV²ÈeTT>· qT+&TqT. uó¿ìï C²ãqeTT \T+&TqT. º\¢sÁ $wjáT
eTT\T >·Ö]Ì #ásÁÌ>±, #ûw¼>± jáTT+&<T. uó²sÁÔá uó²>·eÔá
<ó«q jîÖ>·eTT
139
seÖjáTD²~ d<Z+<¸eTT\ #ásÁÌ\T, jîÖ>±uó²«d |sÁyîT®q

ç|esÁïq jáTT+&TqT.
jîÖ>·eTT ¿=qkÍ>·T³ ¿£+Ôá¿£q ÔáïeTyîT®q yÔ
esÁDeTT @$T ¿±e\jáTTqT?
ç||+ #áeTTq n sÁ¿e£ TT\ Èq\ ¿£+fÉqT eÖqe Èq
ÿ¿£ n<we¼ TT. n{ì¼ eÖqeÈq jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq È]Ð
q#Ã n+Ôá¿£q >=|Î ne¿±XøeTT JeÚqÅ£ eT]jîTT¿£{ì ýñ<T.
<óÅ£\T, n~ó|ÔáT\T, sC²~ósE\ Èq\ ¿£q jîÖ>·T\
ÈqyûT >=|Î~. +ç<T Èq ¿£q Å£L& jîÖÐÈq >=|Î~.
jîÖ>·T\T BóeT+ÔáT\T. ÔseTT\T. wØ|³T\T
ysÁT ¿¹ e\eTT ç||+ #áeTTqÅ£ V¾²ÔáeTT #ûjTá T³¹¿ È+ÔáTsÁT.
n{ì¼ y] Å£³T+eTT\ýË |Ú³T¼³ eTVä<TsÁu¢ yó Tî q® $wjTá eTT.
e¥w÷ eTV²]ü kÍ¿±ÔáTï çV²yûT. nÔá Å£³T+eTTq
|Ú{ì¼q Xø¿ìï eTV²]ü dÖ{ì>· <ó«qeT+<T \º, çV²eTTqT
#û] çV²yîT® jáTTH&T. nÔá Å£eÖsÁT>· È+ºq |sXøsÁ
eTV²]ü eTVäjîÖÐjîT® , È>·<T sZ TÁ yî,Õ yîTç® ÔûjÖá ~ È>·<T sZ TÁ eÚ\Å£
Å£L& >·TsÁTkÍqeTT q\+¿£]+ºH&T. |sXøsÁ eTV²]ü Å£eÖsÁT&T
yû<y«dT&T. Ôá+ç& $T+ºq ÔáqjáTT&T. Ôá+ç& n+~+ºq
jîÖ>·eTTqT, <ó«qeTTqT deTdïeTTqT $|Ú©¿£]+º, yû<eTT
\qT sÁÇº+º, |ÚsDeTT\qT e¯Z¿£]+º, uó²sÁÔá uó²>·eÔ~
140 ^ÔÃ|wÔY
ç>·+<¸e TT\T sÁº+º, ¿£*jáTT>·eT+<T eÖqeÚ\T Ôá]+#áT³Å£

eTV²ÔáïsÁ ¿£w¾ >±$+ºH&T. nÔá Å£eÖsÁT&T XøÅ£&T
ºqÔáqeTTqHû çV²ÔáÇeTT kÍ~ó+ºH&T. jîÖ>·dÎ sÁô >·\y¹s
jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq È+ÔáTsÁT. n³T¢ È+º jîÖ>·d~¾ Æ
bõ+<T<TsÁT.
ÈeTTqÅ£ JeÚ\T eTsÁD deTjáTeTTqÅ£ @ jûT
ydq\T ¿£*ÐjáTT+<TsÃ jáÖ ydq\ |]Ôá|¾¿Âï Õ Ôá<q T>·TD
yîT®q yÔesÁDeTTq eTsÁ\ È+ÔáTsÁT. nfñ¢ jîÖ>·ydq
ç|\eTT>· qT+&>· eTsÁD+ì ºqysÁT jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq
È+ÔáTsÁT. >·TiÀeTTqÅ£ >·TiÀeTT, >±&<Å£ >±&< |Ú³T¼³
ç|¿£Ü $<óqeTT. ¿±¿ì¿ì ¿Ã¿ì\ |Ú³¼<T. ¿Ã¿ì\Å£ ¿±¿ì |Ú³¼<T.
Xøuóy dq\T >·\ysÁT Xøuó+ ¿£seÁ T>·T >·V²eTT\ýË È+ÔáTsÁT.
nXøuó ydq\T >·\ysÁT n{ì¼ ydq\T >·\ Å£³T+eTT\ýË
È+ÔáTsÁT. kÍeÖq«eTT>· Xøuó²Xøuó $TçXøeTeTT>· ydq
\T+&TqT. ¿±eÚq n{ì¼ Å£³T+eTTýË È+#áT³ ÈsÁT>·TqT.
eTT+<T Èq\T ÔáïeTeTT>· qT+&eýÉqq#Ã, Xøuó ydq\
HçXøsTT+#áT³ ¿£seïÁ «yîT® \#áTqT. nfñ¢ jîÖ>·T\ Å£³T+eTT
\ýË È+#áT³ Å£L& |PsÁÇ ydq\qT {ì¼ jáTT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
141
42
Ôá d+jîÖ>·eTT
ÔáçÔá Ôá+ T~Æd+jîÖ>·+ \uóÔû båsÁÇ<îÕV¾²¿£yT ö
jáTÔáÔû #á ÔáÔÃ uóÖjáT' d+d¾<êÆ Å£sÁTq+<q öö 43
|PsÁÇÈqeTT q+<T T~ÆÔÃ d+jîÖ>·eTT #î+<T³Å£
ç|jTá ÔáeTT ÈsÁT>·T³ e\q ÈqýË T~Æ d+jîÖ>·eTT bõ+<T
³Å£ e\d¾q yÔesÁDeTTq+<T È+º, d¾~Æ¿=sÁÅ£ jîÖ>·
kÍ<óÅ£&T ç|jáTÔáeTT kÍÐ+#áTqT.
jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq+<T È+#áT³ <TsÁu¢ eó T,
Ôáyï Öî Ôáeï T eT, nÔá«+Ôá çXâjTá dØsÁeT Ôî*|¾q uó> y· qT&T,
n{ì¼ jîÖ>·T\ Å£³T+eTTq |Ú³T¼³ ¿¹ e\eTT jîÖ>·|s eÁ T>·T
|PsÁÇÈq d+kÍØsÁeTTqT d+d¾~>Æ · bõ+<T³¹¿. |PsÁÇÈqeTTq
nd+|P]ï>· $T>·T\Tq{ì¼ ç|jTá ÔáeTT Ôásï Á ÈqeTTq ¿=q
kÍ>·TqT. |PsÁÇÈq d+kÍØsÁeTT e\qHû ÈqjáT+<T
ne¿±XøeTT eTsÁ\ \_ó+ºq~. ¿£qT¿£ ÈqeTTq |PsÁd¾~Æ
¿=sÁÅ£ nÔá&T Ôá|Î¿£ ç|jáTÜ+#áTqT. eTVäsheTTq |Ú+&¯
142 ^ÔÃ|wÔY
Å£ ¿£<¸, +ç<óeTTq yûeTq¿£<¸ d+<sÁÒÛeTTq <V²sÁD

eTT>· #î|ð ¿=qe#áTÌqT. y]sÁTeÚsÁTqT |PsÁÇ ÈqeTTq jîÖ>·
d+kÍØsÁeTTÔÃ bÍ³T ¿=+Ôá dÓï ¿±eT d++~óÔyá Tî q® d+kÍØsÁeTT
Å£L& $TÐ*q~. ÔáÔØsÁDeTT>· ÔásÁTyÔá ÈqýË jîÖ>·T\
Å£³T+eTTq È+º, uóË>· $wjî®T¿£ d+|sÁØeTTq Ôá<qT
>·TDyîTq® $T<¸« qT ç>·V²¾ +º, d+kÍØsÁ eT+ÔáeTT ¿±>· jîÖ>·
d+kÍØsÁeTTqHû \º d¾~Æ bõ+~].
nC²MTÞø ¿£<¸Å£L& <îÕedsÁDÔÃ eTsÁDì+ºqysÁT
eTsÁT Èq\ýË d+kÍØsÁeTT\T yî+³s>±, esÁTd>· ¿=
Èq\ýË jîÖ>·d¾~Æ #î+<T<TsÁ dÖº+#áTqT. nC²MTÞø&
ÈqjáT+<T »Hsµ XøÝeTT |\TÅ£#áT eTsÁDì+#îqT. eTsÁT
Èq\ýË Ôáyï Öî Ôáeï T eT>·T çÜyûDì d+>·eT rsÁeTTq+<T Èq\T
bõ+~, <îMÕ d+kÍØsÁeTTqT |+bõ+~+#áT¿=qT#áT kÍÂ>qT. ¿=~Ý
Èq\ýËHû d¾~Æ bõ+<îqT.
¿±eÚq JeÚ\ yî+³e#áTÌ d+kÍØsÁeTT\ýË <îMÕ d+|sØÁ
d+kÍØsÁeTT JeÚ yî+³q+{ì nÔá ¿£&ÔûsÁTÌqT. ÔásÁ
d+kÍØsÁeTT\T eÖsÁeZ TTq q¥+#áTqT. ¿±eÚq eTqdTqT T~ÆÔÃ
#ûsÁTÌ#áT |]Xø<ÆeTT, dT>·+<óuó]ÔáeTTq>·T Ôá d+kÍØsÁeTT
¿=sÁÂ¿Õ ç|jáTÜ+#áT³jûT Xøuó¿£sÁeTT. #ûd¾q ç|Ü ç|jáTÔáeTT
JeÚjáT+<T $¿±deTT ¿£*Ð+#áT#áTHû jáTT+&TqT.
<ó«q jîÖ>·eTT
143
{ì¼ jîÖ>· d+kÍØsÁeTTqHû JeÚ&T eTsÁDeTTqT <{ì,

Ô HîesÃ ÔáqÅ£ Ôî*d¾, ºsÁ+J$jîT® \º, È>·ÔØá ý²«D ¿±sÁ¿£
eT>·T ~e« ç|D²[¿£ýË n+ÔásÒÛ>·yîT® XæXøÇÔáeTT>· \º
jáTT+&TqT. B¿=sÁ¿¹ T~ÆjÖî >·eTT, n³T|Õq ÔájîÖ>·eTT
eXø«¿£yîT®q$. {ì¼ XæXøÇÔáÔáÇeTT#áTÌ $<« eÖqeÚ\¹¿
kÍ<ó«eTT. ¿£qT¿£ eÖqeÚ&T Ôáq ¿£+~eºÌq qsÁÈqeTTqT,
eTHÃ sTT+ç~jáT Xø¯sÁeTT\ |]Ôá|¾ï ¿=sÁÅ£ e«sÁe TT #ûjTá s<T.
JeÚ&T |XøÈq ýÉÔáTïq|Ú&T +ç~jáT |]Ôá|¾ï, Xø¯sÁ |]Ôá|¾ï
#\¿±\eTT kÍÐ+#áTqT. T~Æ |]Ôá|¾ï, Ôá |]Ôá|¾ï ¿=sÁ¹¿
qsÁÈq ç|¿£Ü n+~+#áTqT. Ôá d+jîÖ>·eTT È]Ðq|Ú&û
qsÁÈq kÍsÁ¿£«eT>·TqT. n{ì¼ ç|jáTÔáeTT ÈsÁT>·T#áTq Ôá&
e+ÔájáTT ç|¿£Ü qsÁÈq eT+~+#á>·\<T. ç¿£eTeTT>· Ôáï
yîÖÔáeï T Èq\T Å£L& Ôáqe+ÔáT dV² ¿±sÁeTT>· n+~+#á>\ · <T.
<îeÕ $TºÌq ¿£sÁ C²ãq dH«d dÖçÔáeTT\qT Ôá« JeqeT+<T
bÍ{ì+#áT#áT, jáTÔáºÔáTï&îÕ, eTqdTàqT T~Æ|Õ \|¾ T~ÆÔÃ
d+jîÖ>·eTT #î+~, |¾eT³ T~ÆjTá +<T \º, Ôá
d+jîÖ>·eTTqÅ£ ¿£w¾ d*|¾ ÔájîT® \TeeýÉqT. n|Ú&T Ôá,
T~Æ, eTqdT, +ç~jáTeTT\T, Xø¯sÁeTT dÖçÔáeTTq ¿Â ¿ìØ+ºq
eTDT\eýÉ ÿ¿£ eÖ\>· @sÁÎ&TqT. n|Ú&T JeÚ&T deTsÁT&îÕ,
d+|PsÁT&îÕ ç|¿±¥+#áTqT.
144 ^ÔÃ|wÔY
43
jîÖ>±uó²«d d+kÍØsÁeTT\T
|PsÇuó²«dq ÔûHîÕe çV¾²jáTÔû V²«eXË-|¾ d' ö
C²ãdT sÁ|¾ jîÖ>·d« XøÝçVäÜesÁïÔû öö 44
ç¿£eTeTT>· |PsÁÇ jîÖ>±uó²«d d+kÍØsÁeTT\T Èq
Èq\Å£qT \|&T#áT+&>·, jîÖ>±uó²«d¾ Ôá<uó²«deXøeTT#û
jîÖ>·$<« yîÕ|ÚqÅ£ \eTT>· &Ç&TqT. n{ì¼ C²ãdTeÚ
yû<Ã¿£ïeT>·T ¿£sÁ\qT nç|jáTÔáeTT>·Hû sÁÇ]ï+#áTqT. ¿£sÁ
\+³ ¯Ü ç|e]ï+#áTqT.
Èq\ ÔásÁ & jîÖ>±uó²«deTT #ûdq¾ kÍ<óÅ £ &T ç¿£eTeTT>·
cÍØeT ¿£sÁjîÖ>·eTT q+<T |ÚDT&îÕ e]ï+#áTqT. |\eT+
<d¿ìï ýñ¿£, eç¿£T~Æ ýñ¿£ çÜ¿£sÁDXø~Æ>· Ôáqe+ÔáT ¿£sÁïe«eTTHû
sÁÇ]ï+#áT³, ÔásÁ $wjTá eTT\ CË*¿ì bþÅ£+&T³, n{ìy¼ ¿ì
dV² È \¿£D
yîT® jáTT+&TqT. |sVÁ ²¾ ÔáeTT, <q <ós Á eTT\T dV² È
eTT>· qT+&TqT. <ó«qeTT q+<T d¿ìï yîT+&T>· qT+&TqT.
cÍ¼sTTw¼eTT\T rçeeTT>· qT+&eÚ. M¿ì ¿±sÁDeTT |PsÁÇ
<ó«q jîÖ>·eTT
145
¿£w¾jûT. |PsÁÇ¿£w¾jûT ç|dTïÔáeTTq Ôá<qT>·TDyîT®q d¾~ÆºÌ

eÖsÁeZ TT dT>·eTeTT #ûjTá TqT. ºqÔáqeTT qT+&jTû Ôáq
ç|esÁïqeTTq+<T yîÕ¥w«eTT ¿£qÎ³T¼#áT+&TqT. n{ì¼y&T
d+kÍØsÁ|s eÁ TT>· yû<Ã¿£ï ¿£sqTcÍ÷qeTTqT nÜç¿£$T+º jáTT+&T
q l¿£w§&T #î|ð³ýË n+ÔássÁeTT |Õ Ôî*|¾q dÔá«yûT.
»»XøÝ çV² nÜesÁïÔûµµ nq>· yû<Ã¿£ï ¿£sqTcÍ÷qeTTqT
nÜç¿£$T+#áTqT n nsÁe TT. #á³ nÜç¿£eTD eTq>· <³T³
n nsÁe TT>±, sÁ¿¢ «£ eTT #ûjTá T³, sÁÇV¾²+|Å£ +&T³,
e«Ü¹s¿ì+#áT³ ¿±<T. Je¿Ã³T¢ |\ eTT\ H¥+º ¿£sÁ <ÔÆ Çá eTT
¿£*Ð jáTT+<TsÁT. |\ eTT\Â¿Õ eç¿£>Ô· Tá \T nqTd]+ÔáTsÁT. bõ+~q
|\eTT\+<T yîÖV²eTT#û Ôá>·T\T¿= jáTT+<TsÁT. ³T¢
n$<«esÁDeTTqHû Èq |sÁ+|sÁ\T kÍ>·T#áT+&TqT. jîÖ>·
¿±sÁDeTTq JeÚ&T ç¿£eT<ÆeTT>· ÔsÁDeTT #î+<T#áT ¿£sÁ
|\
eTT\qT çXøsTT+#á¿£ ¿£sÁ \qT Xø~Æ>· sÁÇ]ï+#áT d¾Ü ¿ì #ûsTÁ qT.
nÔá ç|esÁqï eTTq ¿£sÁ C²ãq dH«d jîÖ>· dÖçÔáeTT\T
ç|¿£{ìÔáeT>·T #áT+&TqT. n{ì¼y&T ¿£sÁ\#û +~ó+|&&T.
+<óe TT ýñ¿£ ¿£sÁ \qT sÁÇ]ï+#áT #áT+&TqT. jîÖ>· eÖsÁeZ TTq
{ì¼ d¾Ü ¿ì #û]q kÍ<óÅ £ &T, Ôá d+jîÖ>·eTTqÅ£ nÜ #ûsTÁ eýË
\#áTqT. ³T¢ Èq\ ÔásÁ& jîÖ>·$<«uó²«deTT kÍ>·TqT.
{ì¼y&T kÍ+|¾T¿£ d+ç|<jáT rsÁeTT\qT Å£L& <³T³
dTÔáeTT>· ÈsÁT>·TqT.
146 ^ÔÃ|wÔY
44
jîÖ>· d+d¾~Æ
ç|jáTÔ <«ÔáeÖqdT jîÖ^ d+Xø<Æ¿ì*Òw' ö
nHû¿£Èq d+d¾<Æ dïÔÃ jáÖÜ |s+ >·ÜyT öö 45
jáTÔá eÖqdT&îÕ Èq\ ÔásÁ & ç|jTá ÔáeTT #ûjTá T#áTq
jîÖ>±uó²«d¾ ¿ì*ÒweTT \jáTT V²]+|&>,· d+Xø<T&Æ Õî jîÖ>·
d+d¾~Æ #î+~ Ôá]+#áTqT.
l¿£w§& T Ôî\T|Ú#áTq jîÖ>·$<« JeÚ\Å£ ÈqÈq\
nuó²«deTT>· kÍ>·Tq n+Ôá¿+£ ÔáÅ£ qT dÎw¼ eT>·T#áTq~. ç¿£eT
<ÆeTT>· HûsÁTÌ jîÖ>·$<« d¾~Æ+#áT³Å£ m d+eÔáàsÁeTT\T
|{q¼ì qT uój
Tá eTT ýñ<T . nuó²«deTT sÃV²D ç¿£eTeTTq
kÍ>·eýÉqT. jîÖ>±uó²«deTT kÍ>·T#áT+&>· JeÚ n+Ôá'¿£sÁD
V¾²'¿£sDÁ eTT\T |]Xø~Æ #î+<eýÉqT. y q&TeT d+jáTeT
yûTsÁÎ&eýÉqT. ¿£sÁ Ñ ¿£seïÁ « ¿£sÁ yûT ¿±eýÉqT. ¿±eT«¿£sÁ ¿±s<T.
¿£sÁ\+ <d¿ìï È+#áT³ Å£L& Ôá]+|&eýÉqT. nV¾²+d,
dïjáTeTT, n|]ç>·V²eTT ~>± >·\ >·TDeTT\T dV²ÈyîT®
<ó«q jîÖ>·eTT
147
jáTT+&eýÉqT. <q<ós <T\T ~q#ás«Á ýË uó²>·yTî ® bþe\jáTTqT.

cÍ¼sTTwe¼ TT\T ¿£sTÁ >·eýÉqT. Ô«~ n+XøeTT\T d¾~+Æ #áT³Å£
Èq\T |³T¼³ýË XøÌsÁ«eTT ýñ<T. |Ôá+È* eTV²]ü Ôî*|¾q
jáTeT jáTeT, dq, çbÍD²jáÖeÖ~ dÖçÔáeTT\T, l¿£w
uó> y· qT&T Ôî*|¾q ¿£sÁ C²ãq dH«d dÖçÔáeTT\T d¾~+Æ #áT³Å£
¿= Èq\ |sÁ+|sÁ kÍ>·e#áTÌqT. ¿± $ jáTjáTT jîÖ>·
eÖsÁZeTTq kÍsÁ¿£Ôá #áTÌq$, kÍ|\«ÔáqT ¿£*Ð+#áTqyû.
JeÚ dÇuó²eeTTýË nHû¿±Hû¿£ Èq |sÁ+|sÁ\ ydq
\T+&TqT. n{ì¼ ydq \jáTT ÿ¿£ØeÖsÁT>· bþeÚ³Å£ M\T
|&<T. ç¿£eT ç¿£eTeTT>· Xøuóydq ýñsÁÎ& nXøuó ydq\T
Ô=\Ð+|& JeÚ&T eTT+<TÅ£ kÍ>·TqT. nÔájáT+<*
uójáTeTT, ¿±eTeTT, ç¿Ã<óeTT, yîÖV² ýËuóeTT\T, sÁü«
ndÖjáT\T, eT<eÖÔáàsÁ«eTT\T Ô«~ ydq\qT` jîÖ>·
dÖçÔáeTT\qT BsÁé¿±\eTT nuó« d¾+#áT³ <Çs eÖçÔáyTû sÁÖ
*+| e#áTÌqT. nuó²«deTT kÍ>·TÔáTq+Ôá¿±\eTT Xø~Æ @sÁÎ&T#áT
qT+&TqT. nXø~Æ qT+& jáT\Î&TqT. ³T¢ d+jáTÔY Xø~Æ
#ûsTÁ d]¿ì kÍ<óÅ £ &T #\ <&óº ÔáT&ï Õî Ôáq eTÖ\eTTÔÃ jîÖ>·eTT
#î+<T³Å£ d+d¾<T &Æ T ¿±>·\&T. ¿£qT¿£ jîÖ>·eTT nHû¿£ Èq\
d+d¾~Æ n Ôî*jáTeýÉqT.
148 ^ÔÃ|wÔY
45
jîÖûóe
Ôá|d¾ÇuóË«-~ó¿Ã jîÖ^ C²ãuóË«-|¾ eTÔÃ-~ó¿£' ö
¿£]uó« XæÌ~ó¿Ã jîÖ^ ÔákÍ <Ã«^ uóysÁT¨q öö 46
jîÖÐH eT|¾ d¹sÇcÍ+ eT<ZÔû H+ÔásÔáH ö
çXø<ÆyH uóÈÔû jîÖ eÖ+ d yûT jáTT¿£ïÔáyîÖ eTÔá'öö 47
Ôá|d T à #ûjTá Ty] ¿£+fÉqT, C²ãqT\ ¿£+fÉqT, Ôáyï Öî Ôáeï T
¿£sÁ \T #ûjTá Ty] ¿£+fÉqT jîÖÐ n~óÅ£ &T. ¿±eÚq z nsÁTH¨ !
úeÚ jîÖÐ$ ¿£eTT.
l¿£w§& T jîÖÐ jîTT¿£Ø Ôáeï T d¾Ü Ôî\T|Ú#áTH&T.
Ôá|dTà\T #ûjáTTysÁT, C²ãqT\T, çXâw÷eT>·T ¿£sÁ\ H#á]+#áT
ysÁT ýË¿£eTTq+<T n~óÅ£\T>· uó²$+|&T<TsÁT. ¿± y]
jáT+<T deTuó²eeTT, deT<sôÁ qeTT, deTÔáT\«eTT qT+&T³
nsÁT<T>· qT+&TqT.
rçe Ôá|dTà\T #ûd¾ <îÕyqTç>·V²eTT bõ+~qysÁT Å£L&
<ó«q jîÖ>·eTT
149
deT<sôÁ qT\T ¿±¿£ ç|e]ï+#áT dyûXeø TT\Tq$. ¿ÃbÍç~¿£Ôï Ôá Ã

Xø|+¾ ºq Ôá|d Ç¾ ÈqT\T ¿£\sÁT. Ôá|d Ç¾ ÈqT\T Xø¿eïì +ÔáT \>·T<TsÁT.
eTV¾²eT\T ¿£*Ð jáTT+<TsÁT. ¿± eT{ì¼ , +>±sÁeTTqT, bÍ|¾,
|ÚDT«, @qT>·TqT, <ÃeTqT, sEqT, +³TqT #áÖºq|Ú&T
deT<w¾¼ ýñ¿£ yîÕ$<ó«eTTqT #áÖ|Ú<TsÁT. ç|Ôû«¿ì+º bÍ|Ú\qT
#áÖ#áTq|Ú&T <dÓqTýÉÕ jáTT+&ýsñ TÁ . VÓ²qT\qT #áÖ#áTq|Ú&T
sÁd¾+#áT³ Å£L& ÈsÁT>·TqT. jîÖ>·T\T n{ì¼ysÁ+<] jîT&\
<dÓqTýÉÕ jáTT+<TsÁT. l¿£w§&T jîÖ¹>XøÇsÁT&T. nÔá&T Ôáq
J$ÔáeTTq <TsÇdT&T, $XæÇ$TçÔáT&T, ¿£DTÇ&T Ô«~ Ôá|d Ç¾
ÈqT\qT #áÖ#îqT. y] ç|esÁqï eTTq deT<sôÁ qeTT ýñ¿£ ysÁT
Xø|¾+ºqy] ÔqT ¿±#áT³ È]Ðq~. Ôá|'Xø¿ìï e\q n|Ú
&|Ú&T dV²qeTT ¿ÃýËÎeÚ³ ÈsÁT>·T#áT+&TqT. deT<sÁôqeTT
ýñ#Ã dV² q eTT+&<T . dV² qeTT ¿ÃýËÎsTTq|Ú&T d+jáTeT
eTT+&<T . deTuó²eeTT ¿£\T>·<T . jáÖ<eÚ\ ç|esÁqï Å£ ¿£\Ôá
#î+~q ¿£DÇ $XæÇ$TçÔá eTV²sÁT\ ü T dV² qeTTqT ¿ÃýËÎsTT].
n{ì¼ jáÖ<eÚ\ÔÃ Ôáq J$Ôá eT+ÔájTá T >·&| q¾ y&T l¿£w§& T .
nÔá&T jîÖ¹>XøÇsÁT&T. n{ì¼y] e~ÆÂ¿Õ çXø$T+ºqy&T ydT
<ûeÚ&T. nÔá&T jîÖ^XøÇsÁT&T. ³T¢ jîÖ>·T\T deTÔáT\«yîTq®
ç|esÁïq ¿£*ÐjáTT+<TsÁT. ¿±eÚq Ôá|d¾ÇÈqT\ ¿£q n~óÅ£\T.
C²ãqT\T C²ãqT\ kÍ+>·Ô«á yûT ¿ÃsÁT<TsÁT. nC²ãqT\ q&TeT
qT+&ýñsÁT. n$<«qT dV¾²+#áýñsÁT. n$<«esÁïqT\qT #áÖº
q|Ú&T y]¿ì (C²ãqT\Å£) #áT\¿£q uó²eq ¿£\T>·TqT. n{ì¼
150 ^ÔÃ|wÔY
y]jáT+<T Å£L& XøÇsÁT &TH& eTsÁÔáTsÁT. ysÁT n$<«,

nXøº\qT dV¾²+|ýñsÁT. l¿£w§&T >Ã|Å£\ÔÃ Å£L& m+Ð*
eTT<Ý\qT ÜHîqT. |P\eTT¿=qT y oç|TeTT>· nqT
ç>·V²¾ +#îqT. |ºÌ¿£jáTÞøß|Õ |sTÁ +&îqT. ¿±\eTTqT <ûXeø TTqT
{ì¼ ÔqTq |]dseÁ TT\jáT+<T, JeÚ\ jáT+<T n+Ôás«$T
<]ô+#áT deTT~Æ jîÖ>·T\ Å£q³T¢ C²ãqT\ Å£+&<T.
lseTT&T n&$ eTqTw§\ÔÃqT, ¿ÃÔáT\ÔÃqT, ndTsÁT\ÔÃqT,
TTw§\ýËqT ÿ¹¿ $<óe T>·T yîTç® ruó²eeTTÔÃ yîT\Â>qT. n{ìy¼ sÁT
jîÖ>·T\T. {¡e* ¿±\eTTq seT¿£w |sÁeTV²+d, w¾]&
kÍsTTu² n{ì¼ deT<sôÁ qeTTqT Hîs|Á ¾ jîÖ>· eTq HûyÖî Ôî*|¾].
Å£eT]jáT+<T, ¿£eT]jáT+<T, eÖ+deTT neTT¿= J$+#áT
y] jáT+<T, >·V¾²DT\jáT+<T jîÖ>·T\T >Ã#á]+ÔáTsÁT. {ì¼
jîÖ>·T\T |Õ Ôî*|¾q C²ãqT\ ¿£q mÅ£Øe>· V¾²ÔáeTT #ûÅ£LsÁÌ
>·\sÁT. n+<Te\q jîÖ>·T \~óÅ£\T.
Ôáyï Öî Ôáeï T ¿£sÁ \T #ûjTá TysÁT Å£L& ¿£sÁ \ kÍ|\
«
eTTqT {ì¼ ¿¡]ïç|Üw÷\T bõ+<T#áT y|Õ yîÖV²eTT ¿£*Ð
jáTT+<TsÁT. d<TZDeTT\T ¿£*Ð, <q<ós~ jáTÈãeTT\T
#ûjáTT#áT ç||+#á|Ú >·T]ï+|Úq+<T d+Ôá|¾ï #î+<T#áT >·TV²«
eT>·T JeqeTT ýñ¿£ u²V²«eT+<* yûTÞøeTT\Å£ n\e&
J$+ÔáTsÁT. n{ì¼ y]¿ì deTuó²eeTT+&<T.
jîÖÐjáT+<T Ôá|dTà, C²ãqeTT, jáTÈãeTT, <qeTT
njáTT $T& jáTT+&TqT. ¿±\eTTqT <ûXeø TTqT {ì¼ y
<ó«q jîÖ>·eTT
151
sÁÇ]ï+#áTfñ>±, sÁÇ]ï+|&T $wjáTeTT\jáT+<T Ôá>·T\T

¿=q&T. C²ãq eTÔájáT+<T uó²d¾+#áT³jûT >±, C²ãqeTTq
Å£L& Ôá>T· \T¿=q¿£ ÔqT>· qT+&TqT. C²ãq ç|<s ôÁ q Hî|Ú &TqT
#ûjTá &T. nfñ¢ Ôá|dTà e\q ¿£*Ðq XøÅ£ï\ HçXøsTT+|¿£
e]ï+#áTHû >± y ÔáqÂ¿Õ ÔqT>· $jîÖÐ+|&T. jîÖÐ
nq>± <îeÕ eTTÔÃ jîÖ>·eTT #î+~jáTT+&Ty&T. n{ìy¼ qT+&
<îeÕ yûT dsÇÁ eTT sÁÇ]ï+#áTqT. ÔqT>· nÔá&$û TjáTT sÁÇ]ï+#á&T .
{ì¼ jîÖ>·dÜ¾ ¿£q dT+<seÁ TT yîuÕ eó eTT n>·T JeqeTT ýñ<T .
nÔá&T Ôáq ¿=sÁÅ£ >±¿£ <îÕeeTT ¿=sÁÅ£, <îÕeeTTq+<T ed¾+º
jáTT+&TqT. n{ì¼ jîÖÐ¿£q <îeÕ eTTqÅ£ ç|¾jTá T &îeÇsÁTqT ýñsTÁ .
jîÖÐ nq>· uóÅ£ï&û. <îÕeeTTÔÃ $uó¿ìï ýñ¿£ jáTT+&TqT. nÔá
jáT+<T C²ãqeTT uó²d¾+#áTqT. eTV²ÔáïsÁeT>·T ¿±sÁ«eTT\T
ÈsÁT>·TqT. sÁV²d«eTT\T Ôî*jáTT³¹¿ seÖjáTDeTTq
dT+<s¿Á ±+&eTT jáT&q~. V²qTeT+ÔáT&T |sTÁ \T >·T]ï+|
ýñ eTVäjîÖÐ. V²qTeT+ÔáT J$ÔáeTT Ôáq¿=sÁÅ£ J$+|&
ýñ<T. <îÕeeTT ¿=sÁ¹¿ Ôáq ¿ì. nÔá&T dV² ÈjîÖÐ. nÔá
jáT+<T H\T>·T yû<e TT\T uó²d¾+#áTqT. nÔá $T+ºq C²ã
ýñ&T . ¿± nÔá&T C²ãqeTTqÅ£ Ôá>T· \T¿= jáTT+&&T . nÔá&T
eTV²ÔáïsÁeT>·T ¿±sÁ«eTT\qT sÁÇ]ï+#îqT. nÔá&T kÍ~ó+ºq
¿±sÁ«eTT\T nÔásÁ kÍ<ó«eTT. ¿± y >·Ö]Ìq Èã|¾ï Å£L&
nÔá¿ì +&<T . nÔá&T Ôá« Ôá|d Ç¾ . $XæÇÔá seTT º+ÔáqýË
ÔáqqT ÔqT eTsÁº jáTT+&TqT. ÔqT uóÅ £ &ï q , jîÖÐq,
152 ^ÔÃ|wÔY
C²ãq, Xø¿ìïe+ÔáT&q uó²$+|&T. Ôáq uó²eq, ÔáqT uó²eq

ýñ¿£ ¹¿e\eTT çV²eTT eýÉ ed¾+º jáTT+&TqT. l¿£w§&T
nsÁT¨qTqÅ£ jîÖ>·eTTqT uË~ó+#áT deTjáTeTTq nsÁTq¨ T
sÁ<e¸ TT|Õ CÉ+&eýÉ jáTT+&îqT. n<ós Á eTTqÅ£ ç|ÜÅ£L\eTT>·,
<ós Á eTTqÅ£ nqTÅ£L\eTT>· yjáTTeÚ\qT ç|d] +|Cdñ ¾ nsÁTq¨ T
qÅ£ ÔÃ&Î&îqT. nÔá& jáTT¿ì mesÁT >·T]ï+º]? dVäjáTeTT
bõ+~qysÁT Å£L& >·T]ï+|ýñ ¯ÔáT\ýË dVäjáTeTT #ûjáTT
eTVäjîÖÐ. n{ì¼y&T ¿£w§&T nsÁT¨qT¿ì uË~ó+ºq|Ú&T
n#á³Hû jáTTH&T. nÔá jáTT¿ì ¿£w§ ¿¹ Ôî\TdTqT. jîÖ>·T
\qT >·Ö]Ì m+Ôá $e]+ºqqT n~ nd+|PsÁyûT jáT>·TqT.
n+<Te\q l¿£w§& T nsÁTq¨ T¿ì J$Ôá >·eT«eTTqT sÁÇº+º
eÖsÁZeTTqT ¹sÝ¥+#îqT.
Ôá d+jáTeT jîÖ>·eTT nqT sÁe n<ó«jáTeTT
<ó«q jîÖ>·eT |¾\TÔáTsÁT. Ôá d+jáTeTeTTqÅ£ e\d¾q
dÖçÔáeTT \jáTT sÁT n<ó«jáTeTT\jáT+<T uó> e· +ÔáT
|\TÅ£\T>· Ôî\T|&q$. $ nÔá«+Ôá >·+;óseÁ TT\T. +<*
sÁV² d«eTT \jáTT çXø<Æ >·\y]¿ì >Ã#á]+|>\ · eÚ. y uó¿ ïì
çXø<\ Æ ÔÃ nuó« d¾+#áTy&T Ôá|Î ¿£ jîÖÐ ¿±>·\&T. dÖçÔáeTT\T
#ásD Á ¿¹ >± bÍsjáTDÅ£ ¿±<T. #á]+ºqysÁT Ôá]+#áT³
Ôá<¸«eTT. #á]+#á ysÁT Ôá]+#áÅ£+&T³ Å£L& Ôá<¸«eTT.
^Ô dÖçÔáeTT\qT ne>±V²q #ûdT ¿=qT³, BósÔÁ Ôá Ã #á
]+#áT³ ÔásÁTDÃbÍjáTeTT. dÖçÔáeTT\ yîÕ¥w«eTT ýÉ¿£Ø
<ó«q jîÖ>·eTT
153
#ûjáT¿£ <=&¦<sÁT\ýË >·eT«eTTqT #ûsÁeýÉq uó²$+#áTysÁT

ÔáeTÅ£ ÔeTT yîÖdÐ+#áT¿=qTysÁT.
¿£sÁ eTT dTÞøeÚ Ôî*d¾ ¿£sÁ eTTq \º, <qeTT\ $\Te
Ôî*d¾, <q<ós <T\ H#á]+#áT#áT, <Ç+<ÇeTT\ eÖjáT Ôî*d¾
yjáT+<T deT«¿ù H«deTT #î+~, Ôá<ÇsÁeTTq jáTÔáºÔáT&ï Õî
T~Æ #û], T~ÆjáTqT yî\T>·T eTÖ\eTTqT <ósÁD#ûd¾,
<ó«+º Ôá>· ÔáqqT ÔqT Ôî*jáTT³ yîTTÔáïeTT kÍ<óq.
ç¿£eTeTT q+ÔájTá T $|Ú\eTT>·, $¥we¼ TT>· <îeÕ yîT]Ð+ºH&T.
¿±eÚq sÁT n<ó«jáTeTT\qT kÍ<óq w³ØeT |s=Ø].
#á]+º Ôá]+#áT³Å£ uó> e· BZÔ¿á q£ $T+ºq ç>·+<¸e TT ç||+ #á
eTTýË ýñ<T. ~ eTTeÖ{ì¿ì dÔá«eTT. bÍsÄÁÅ£\T ç>·V¾²+º,
BósÁÔáÔÃ #á]+º Ôá]+ÔáTsÁT >±¿£!
leT<ÒÛ>·eBZÔá jáT+<* 6e n<ó«jáTeTT

»<ó«q jîÖ>·µ $esÁDeTT
d+|PsÁeTT.
Dhanistha Publications
155
OTHER BOOKS THROUGH

MASTER K. PARVATHI KUMAR
The following books are available in: English (E), German
(G), Spanish (S), French (F), Hebrew (H), Telugu (T), Hindi (HI)
and Kannada (K) languages.
1. Agni (E/G/S) 60-00

2. Amanaskudu (T/K) 18-00
3. Antardarsana Dhyanamulu (T) 100-00
4. Anveshakudu (T) 60-00
5. Asangudu (T) 15-00
6. Ashram Leaves (E/G/S) 100-00
7. Ayurvedic Principles (E)
8. Bharateeya Sampradayamu (T/Hi) 10-00
9. Cow (Govu Mahatyam Vivarana) (E/T/K) 20-00
10. Devapi Maharshi Bodhalu (T/Hi) 60-00
11. Dhanakamuni Katha (T) 25-00
12. Doctorine of Eternal Presence (E) 10-00
13. Gayatri Mantra - Avagahana (T) 10-00
14. Geetopanishad - Gnana Yogamu (T) 25-00
15. Geetopanishad - Karma Yogamu (T) 20-00
16. Geetopanishad - Sankhya Yogamu (T) 25-00
17. Geetopanishad - Karmasanyasa Yogamu (T) 20-00
18. Good Friday (E/G/S/F/H) 10-00
19 Gurupaduka Sthavam (E)

20. Health & Harmony (E) 120-00
21. Hercules-The Man and the Symbol (E/G/S/F) 100-00
22. Himalaya Guru Parampara (T/Hi) 12-00
23. Jupiter-The Path of Expansion (E/G/S) 40-00
24. Jyotirlinga Yatra (T) 20-00
25. Katha Deepika (T) 40-00
26. Listening to Invisible Master (E/G/S/F/H) 20-00
27. Lord Maitreya-The World Teacher (E/G/S/F/H)
28. Maitreya Maharshi Bodhalu (T/Hi) 60-00
29. Mana Mastaru Garu (T) 60-00
30. Mantrams-Their Significance
and Practice (E/G/S) 35-00
31. Maria Magdalena (E/S/G/F)
32. Marriage-A Sacrament (E)
33. Maruvu Maharshi Bodhalu (T/Hi) 60-00
34. Master C.V.V. (Birthday Message) (T) 30-00
35. Master C.V.V. Noothana Yogamu (T) 20-00
36. Master C.V.V. Yogamu (T) 20-00
37. Master C.V.V. Yogamu-Karma Rahityamu (T) 10-00
38. Master C.V.V. - May Call !(E/G/S) 100-00
39. Master C.V.V. - May Call ! II (E) 100-00
157
40. Master C.V.V. The Initiator -

Master E.K. The Inspiror (E) 15-00
41. Master C.V.V. - Saturn Regulations 125-00
42. Master E.K. - The New Age Teacher (E/G/S) 70-00
43. Mithila-A New Age Syllabus (E/G/S) 100-00
44. Occult Meditations (E/G/S) 100-00
45. Omkaram (T) 30-00
46. On Change (E/G/S) 50-00
47. On Healing (E/G/S) 100-00
48. On Love (E/G/S) 50-00
49. On Service (E/G/S) 50-00
50. On Silence (E/G/S) 50-00
51. Pranayamam (T) 10-00
52. Prayers (E/G/S) 100-00
53. Rudra (E/G/S) 30-00
54. Sankhya - The Sacred Doctrine (E/G/S) 75-00
55. Saraswathi - The Word (E/G/S) 60-00
56. Saturn-The Path of Systematised Growth (E/G/S) 40-00
57. Shodasopachara Pooja - Avagahana (T) 10-00
58. Sound-The Key and its Application (E/G/S) 40-00
59. Spiritualism - Business and Management (E/G/S) 25-00
60. Sri Dattatreya (E/G/S/T/Hi) 33-00
61. Sri Gurupaduka Sthavam (T) 30-00
62. Sri Krishna Namamrutham (T) 25-00

63. Sri Lalitha-1 (T) 40-00
69. Sri Sastri Garu (E/G/S/F/T/H) 40-00
70. Sri Shiridi Sai Sayings (E/G/S/T/Hi) 80-00
71. Steps on Silence (E) 75-00
72. Suvarna Sopanamulu
73. The Aquarian Cross (E/G/S) 100-00
74. The Aquarian Master (E/G/S) 75-00
75. The Doctorine of Ethics (E) 35-00
76. The Etheric Body (E/G/S)
77. The Path of Synthesis (E) 40-00
78. The Splendor of Seven Hills (E/T/Hi) 15-00
79. The Teachigs of Lord Sanatkumara 150-00
80. The Theosophical Movement (E/G/S) 60-00
81. The White Lotus (E/G/S) 20-00
82. Time - The Key (E/G/S)
83. Uranus - The Alchemist of the Age 150-00
84. Venus - The Path of Immortality (E/G/S) 80-00
159
85. Violet Flame Invocation (E/G) 60-00

86. Vrutrasura Rahasyam (T) 35-00
87. Varunagraha Prabhavamu (T) 22-00
88. Wisdom Buds (E/S) 20-00
89. Wisdom Teachings of Vidura (E/G/S) 80-00
90. Moon & Spiritual Astrology (S)
91. The Death & Reincarnation (S)
92. Commentary on Om Namonarayanaya (S)
93. Master Jesus, Life and Teachings (S)
94. The Science of Ayurveda & Homoeopathy (S)
95. The Teachings of Master D.K. (S)
96. The Human Constitution (S)
97. The Masters of Wisdom (S)
98. The Path of Meditation (S)
99. Stories for Disciples (S)
100. Spirituality in Daily Life (S)
101. Special Practices for Disciples (S)
102. Fundamentals of Health & Healing (S)
103. Ganesha, The Cosmic Lord of Groupings (S)
104. Astrology and Healing (S)
DHANISHTA OTHER PUBLICATIONS
1. Puranapurushuni Pooja Vidhanam (T) 10-00
2. Sarannavaratra Pooja Vidhanamu (T) 30-00
3. Sri Dattatreya Pooja Vidhanamu (T) 10-00
4. Sri Hanuman Chalisa (T) 15-00
5. Sri Mahalakshmi Pooja Vidhanamu (T) 12-00
6. Sri Rama Pooja Vidhanamu (T) 10-00
7. Sri Siva Hridayamu (T) 5-00
8. Sri Siva Pooja (T) 15-00
9. Sri Soukumarya Satakam (T) 10-00
10. Sri Surya Pooja Vidhanamu (T) 7-00
11. Sri Venkateswara Pooja Vidhanamu (T) 8-00
12. Vinayaka Vratakalpamu (T) 25-00
13. Vishnu Sahasranamam (T) 12-00
14. Sri Rama Charitramu (T)
15. Sri Subrahmanya Pooja Vidhanamu (T) 10-00
16. Sri Yoga Ganapathi Pooja Vidhanamu (T) 12-00

Geethopanishat

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Geethopanishat

Uploaded by

Copyright:

w`ÀÑ¨x+¨`ü

(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 2= J^è•ºÜ«∞=Ú – ™êOYº Ü≥∂QÆ=Ú)

=∂ã¨ì~ü ÔH. áê~°ﬁf‰õΩ=∂~ü

''^èŒx+¨ª——, _®II HõOÉèíOáê\˜ áê~°ﬁf‰õΩ=∂~ü QÍi

''^èŒx+¨ª—— XHõ K«Hõ¯x „QÆO^ä•ÅÜ«∞=Ú#∞, ^è•º#

ã¨OHõÅ#Hõ~°Î : =∂ã¨ì~ü HõOÉèíOáê\˜ áê~°ﬁf‰õΩ=∂~ü

q*Ï˝#=Ú#∞ qHõã≤OÑ¨*ËÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù, âßs~°Hõ – =∂#ã≤Hõ

N áê~°fif‰õΩ=∂~üQÍi P^èŒfi~°º=Ú# ZxflÜ≥∂ ^è•i‡Hõ

ÉèQí =Æ næ`« ã¨~Àﬁ`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ „QÆO^ä=Œ Ú. Hõ~å‡K«~}° =Ú

ÉèíQÆ=næ`« Ü≥∂QÆâßG=Ú. JO^Œ∞ „|Ç¨Ï‡q^Œº xH˜∆Ñ¨Î"≥∞ÿ

qHÍã¨=Ú HõeyOK«∞#∞. Ü«∞*Ï˝~=÷° Ú Hõ~å‡K«~} ° =∂K«iOK«∞ "åiˆH

21. Hõ~°‡ ã¨∂`«„=Ú ..... 55

''J<å~°º=Ú, #~°H=õ Ú, JÑ¨Hi© Î Hõ@Éì @

|Ü«∞@ â◊„`«∞=ÙÅ∞ [~ÚOÑ¨|_»∞^Œ∞~°∞. ^≥·==Ú J#QÍ qâ◊ﬁ

J~°∞˚#∞_»∞ HÀ~°∞@ÜÕ∞ J`«xH˜ `«~°}ÀáêÜ«∞=Ú#∞ K«∂Ñ≤#k.

„Ñ¨â◊ﬂ=Ú KÕÜ«Ú t+¨µºxÜ«∞O^Œ∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#‰õΩ "å`«ûÅº=Ú

J~°∞˚#∞_»∞ =∞Ç¨g~°∞_»∞. J`«x <å=∞"Õ∞ "≥·Éèí"À¿Ñ`«

ÅQÆ∞ rq`«=Ú <Õ~Ê° ~°K∞« H˘x<å~°∞. #g# Ü«ÚQÆ=Ú# ~°*’QÆ∞}

`«QÆ^Œx w`å"åHõº=Ú. HÍÖÏ#∞QÆ`«=ÚÖˇ· ~Úq =zÛ–áÈ=Ù

„Ñ¨ã¨∞ÎuOÑ¨|_ç Ü«Ú<åﬂ_»∞. J@∞Å<Õ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =∞^èŒº

=zÛ áÈ=Ù#q – F~°∞Ê

K≥·`«#º=Ú P^è•~°=ÚQÍ Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ö’‰õΩÅ∞ U~°Ê_»∞

ÖËx"å_»∞ ^Œ∞óYÑ¨_∞» #∞. ã¨$+≤ì Ü«∞O^Œe ã¨=∞ã¨Î q[Ü«∞=ÚÅ‰õΩ#∞

„Ñ¨[˝#∞ „uQÆ∞}=ÚÅ‰õΩ Jf`«=ÚQÆ ‰õÄ_» JÉèÏºã¨=â◊=Ú#

L#ﬂk áÈ^Œ∞ – ÖËxk ~å^Œ∞

J#∞Éèí∂u ÖËx"å~°∞ ÖË=O^Œ∞~°∞. J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ#O`« =~°‰õΩ

#∞O_ç ã¨∂Å÷ =Ú#‰õΩ, ã¨∂Å÷ =Ú #∞O_ç ã¨∂Hõ‡∆ =Ú#‰õΩ =zÛáÈ=Ù

L^Œƒù==Ú, =$kú, ÅÜ«∞=Ú, =∞~°Å L^Œƒù==Ú, J#O`«=ÚQÆ

Å∞QÍ HÍHõ ^ÕÇ¨ïÅ∞QÍ J#QÍ ^ÕÇ¨Ï=ÚÅ#∞ ^èŒiOz#"åiQÍ

^ÕÇÏ¨ =ÚÖ’ `å <≥@∞¡O_≥<À `≥eÜ«Ú q^Œº HõÅ^Œ∞, Jk Ü≥∂QÆq^Œº.

P`«‡ ã¨ﬁ~°∂Ñ¨Ù_≥·# N Hõ$+¨‚ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Ô~O_»=

P`«‡ – J^Œ∞ƒù`«=Ú – Pâ◊Û~°º=Ú

„Éèí=∞}=Ú# JQÆ∞Ñ≤OK«∞K«∂ J^Œ$â◊º=∞QÆ∞K«∂, x~°O`«~°=¸

'Hõe— „Ñ¨ÉèÏ==Ú# „Ñ¨uÜ≥ÚHõ¯~°∞ ã¨ﬁ^èŒ~°‡=Ú#∞ x~°¡Hõ∆º=Ú

ZO_»=∂qQÆ ÉèÏqOK«|_»∞`«∂ Ü«Ú#ﬂk. HÍh, Éè„í ^ŒÑ^¨ =Œä Ú#∞

WxﬂO\˜H© HÍ~°} "≥ÚHõ¯\˜Ü∞Õ . =∞#‰õΩ KåÖÏ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞

QÆ∞iÎOz# r=Ù_»∞, Jq HÍÖÏ#∞QÆ∞}=ÚQÆ =zÛáÈ=Ù K«∞O_»∞#x

<≥éy˜ # "åˆ~. É’^è#Œ Å#∞ q#∞@=Å#, „QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ Ñ¨iOî K«∞@

ÖË^Õ"≥∂!! J#∞ xã¨Ê$Ç¨Ï HõÅ∞QÆHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. JkèHÍ~°=ÚÖËx

Hõ~°_»∞Hõ\˜ì# ™êﬁ~°÷=Ú`À `«#‰õΩ ÖÏaèOK«∞#x „Ñ¨u

„Ñ¨u rqÜ«Ú `«# r=# x~å‡} Ñ¨^=Œä Ú# ZÑ¨Ê\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞

Hõ~°Î=º=Ú – áêÑ¨ – Ñ¨Ù}º=ÚÅ∞

iOz ‰õΩ~°∞ =Oâ◊=Ú#‰õΩ #+¨ì=Ú HõeyOK≥#∞. ã¨`«º=f^Õq

H˘é‰õΩ „Ñ¨Ü«∞`«ﬂ=ÚO_»^Œ∞. LO_»∞@ÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ~°Î=º

x~°ﬁiÎOK«∞@ [~°∞QÆ^Œ∞. J\˜ì =∞#¿ãû H“â◊Å=Ú ¿Ñ~°∞# ‰õΩ\˜

x~°ﬁiÎOK«∞"å_»∞ ã≤÷~°„Ñ¨[˝ HõÅ"å_»∞. Wëêì~Ú+¨ì=ÚÅ∞, ÖÏÉèí#+¨ì

ã≤÷`« Ñ¨„A˝x ÅHõ∆}=ÚÅ∞

WO„kÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÖË^∞Œ . ™ê^è‰Œ Ωõ x Ü«∞O^Õ Ü«Ú#ﬂk.

=∞uÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. J`«xx ^≥·==Ú `«Ñ¨Ê =∞i W`«~°=ÚÅ∞

q+¨Ü∞« =Ú HÍ^Œ∞. P`«‡ qKå~° "≥ÚHõ\Ü ˜ ∞Õ Ñ¨iëê¯~°=Ú. P`«‡

WOk„Ü«∞=ÚÅ∞ – ™œÅÉèíº=Ú – Ñ¨„=∂^Œ=Ú

JO^Œ∞Å‰õΩ WO„kÜ«∞=Ú ÖË~Ê° ~°z, WO„kÜ«∞=ÚÅ ^•ﬁ~å r=Ùx

JO^Œ∞ r=Ù# ˆHk ~°∞zOK«∞<À ^•x ^•ﬁ~°=Ú# ^≥·==Ú#∞

Ü«∞O^Œ∞ ^Õﬁ+¨=Ú QÍx ÉèÏqOÑ¨H,õ ~°∞zÜ«∞O^Œ∞ Ü«Ú‰õΩ_Î Ü

#KÀ Jk ~åQÆ^Õﬁ+¨=ÚÅ‰õΩ, HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ‰õΩ, Ö’Éèí"≥∂Ç¨Ï=Ú

J`«_∞» ÃÑ· HÍ~°º=ÚÅ#∞ ã¨`ﬁ« QÆ∞} „Ñ¨^•è #=ÚQÆ x~°ﬁiÎOK«∞

"å_»∞^Œ∞~°∞. ™ê^Œ J#ﬂ Ñ¨^=Œ Ú ã¨Ê+¨` ì ‰« Ωõ ã¨OHˆ `«"∞≥ #ÿ KÀ „Ñ¨™ê^Œ

WO„kÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜ J^èÀQÆu K≥O^ŒQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù#<Õ Hõ~°‡‰õΩ

^•ﬁ~å WO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ H˘~°ÔH· Ñ¨~°∞"≥`«∞Î =∞#ã¨∞û =∞#∞Ax

ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ÃÑ· â’¡H=õ Ú# ''ã¨~ﬁ° â◊ó—— J#∞ Ñ¨^=Œ Ú#∞

ã¨=∂#∞ºÅ‰õΩ *Ïu =∞`« ‰õΩÅ eOQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ QÀK«

=∞iO`« âßOux, `«$Ñ≤Îx WK«∞Û@ [~°∞QÆ^Œ∞. xO_ç# ã¨=Ú„^Œ

J@∞¡ Hõ~=Î° º=Ú#∞ =∂„`«"∞Õ KÕÜ∞« nHõ∆ Ñ¨Óx# "åxH˜

x[=Ú#‰õΩ `å#∞ÖË_∞» . `å#∞QÆ ^≥=· "Õ∞ Ü«Ú<åﬂ_»∞. HÍx

`«`ﬁÎ« =Ú#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú JO^Œ∞~°∞. D `«`«Îﬁ=Ú#∞ ^Œi≈Oz#

(N=∞^ŒƒùQÆ=næ`« 3= J^è•ºÜ«∞=Ú – Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú)

=∂ã¨ì~ü ÔH. áê~°ﬁf‰õΩ=∂~ü

qÏ˝#=Ú#∞ qHõã≤OÑ¨ËÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù, âßs~°Hõ – =∂#ã≤Hõ

qÏ˝#=Ú#∞ qHõã≤OÑ¨ËÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù, âßs~°Hõ – =∂#ã≤Hõ

qÏ˝#=Ú#∞ qHõã≤OÑ¨ËÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù, âßs~°Hõ – =∂#ã≤Hõ