G02/G03 Kružna interpolacija za glodalicu

sl. 4.20. Kružna interpolacija u smijeru suprotno kazaljke na satu

Format naredbe:
N … G02/G03 X, Y, Z, I, J, K, F ili
N … G02/G03 X, Y, Z, U, F

X,Y, Z – koordinate završne tačke kružnog luka (apsolutno ili relativno)

I, J, K – relativni kružni parametar (udaljenost od početne tačke kružnog luka do
centra, izražena u relativnim koordinatama, I se odnosi na X – osu, J na
Y – osu, a K na Z – osu)
U – radijus kružnog luka (ako je kružni luk manji od polovine ukupnog kruga
tada je U pozitivno, a ako je veći od polukruga tada je U negativno) može
se unijeti umjesto I, J, K

Kružna interpolacija se vrši samo u aktivnoj ravni. Alat će se kretati po kružnom

luku do krajnje tačke sa programiranim posmakom. Jedan od parametara I, J ili K ne
smije imati vrijednost nula. Pozicija kruga i krajnje tačke će biti provjerena sa
dozvoljenom tolerancijom od 100 [µm], greška izračunavanja i zaokruživanja. Prema
DIN 66025 odreñivanje G02 ili G03 je uvijek iz smijera vertikalnog na aktivnu ravan.

Helikoidna (zavojna) interpolacija

Obično su potrebne dvije koordinatne ose za determinisanje kružnog luka, ove dvije ose
odreñuju ravan u kojoj krug leži. Ako se doda i treća (vertikalna) osa, kretanje nosača
će biti kuplovano u smislu da će se dobiti putanja u obliku zavojne linije. Programirani
posmak se neće održati na stvarnoj putanji ali hoće na kružnoj putanji (projekciji).
Linearno pomijeranje po trećoj pravolinijskoj osi će biti upravljano tako da doñe u krajnju
tačku istovremeno kada doñu u krajnju tačku i pomijeranja po osama u ravni projekcije
kruga. Ograničenja su:
- zavojna interpolacija je moguća samo u ravni G17
- ugao penjanja zavojnice mora da bude manji od 45°.
 G347 Tangencijalni polukružni ulaz alata u zahvat

sl. 4.28. Funkcija G347 za glodalicu

Format naredbe:
N … G347 X, Z, B (za strug)
N … G347 X, Y, U (za glodalicu)

Funkcije ulaza u zahvat (G147, G247, G347) i fukcije izlaza iz zahvata (G148,
G248, G348) vrijede samo u datom bloku (rečenici) programa.
U ulaznom bloku mora biti definisano:
- koordinata početne tačke obrade date konture P2 i
- vrijednost U za glodalicu, odnosno B za strug, koja označava udaljenost
tangentnog prilaza bez dodira sa konturom obrade.
U izlaznom bloku mora biti definisano:
- koordinata krajnje tačke poslije izlaza iz date konture P4 tj. eventualno je
to startna tačka za narednu konturu i
- vrijednost U za glodalicu, odnosno B za strug koja označava udaljenost
tangentnog izlaza bez dodira sa konturom obrade.

U ulaznom odnosno izlaznom bloku nikakva daljnja pomijeranja ne smiju biti

programirana. Poslije ulaznog ili izlaznog bloka (rečenice) ne smije biti programirana
rečenica koja sadrži samo pomoćne funkcije. Funkcije G41 ili G42 moraju biti aktivne
prije ulaznog bloka. U izlaznom bloku funkcija G40 će biti pozvana automatski, to znači
da ako su potrebne funkcije G41 ili G42 moraju se ponovo programirati. Funkcije
tangencijalnog ulaza ili izlaza nije moguće programirati na konturama koje su definisane
(programirane) konturnim definicijama.

PA – startna tačka prije prilaženja konturi (P1)

PS – pomoćna tačka, biće izračunata na osnovu U, odnosno B
PO – krajnja tačka ulaznog bloka, početna tačka konture (P2)
- krajnja tačka konture (P3)
PE – krajnja tačka poslije napuštanja konture (P4)
R – radijus alata
U,B – udaljenost bez dodira sa konturom
 4.3.3. Opis definisanih ciklusa (podprograma) za glodalicu

U programu se ciklusi programiraju tako da se prvo upišu R parametri a zatim se

pozove odreñeni ciklus i definiše broj ponavljanja istog. Primjer programiranja ciklusa:
N… R00=… R01=…R02=… R03=… R04=… R05=… R10=…
R11=… L83 P2
Ovo znači da će ciklus L83 sa programiranim parametrima biti izvršen dva puta.

Napomena:
- prije poziva ciklusa alat mora biti definisan iz registra alata
- posmak, brzina obrtanja i smijer obrtanja moraju biti programirani u
glavnom programu prije poziva ciklusa.

Ciklusi L81÷L89 su ciklusi bušenja, koji se pozivaju funkcijama G81÷G89,

vrijednosti promjenljivih veličina se definišu parametrima R00÷R17.

Parametri za programiranje G81÷G89:

R00 – vrijeme zadržavanja u početnoj tački (oslobañanje strugotine)
R01 – dubina prvog bušenja (inkrement.)
R02 – referentna ravan (apsolutna)
R03 – konačna dubina otvora
R04 – vrijeme zadržavanja na dnu otvora (lomljenje strugotine)
R05 – iznos digresije (inkrement.)
R06 – smijer rotacije za retrakciju (M03, M04)
R07 – smijer rotacije obrtanja (M03, M04)
R08 – urezivanje navoja sa/bez enkodera
R09 – korak navoja (samo za mašine sa enkoderom)
R10 – izlazna ravan (apsolutna)
R11 – bušenje dubokih otvora sa lomljenjem ili vañenjem strugotine (L83)
R11 – broj osa bušenja
R12 – horizontalna putanja izlaza, sa predznakom (inkrement.)
R13 – vertikalna putanja izlaza, sa predznakom (inkrement.)
R16 – posmak, veličina pomijeranja
R17 – izlazna veličina pomijeranja (posmak)

Ciklusi L900÷L930 služe za bušenje i glodanje šablona (uzorka). Parametri koji

se upotrebljavaju za programiranje su:

R01 – pomijeranje po dubini (inkrement.)

R02 – referentna ravan (apsolutna)
R03 – dubina (apsolutna)
R06 – smijer glodanja (G03, G04)
R10 – izlazna ravan (apsolutna)
R12 – dužina džepa (inkrement.)
R12 – širina žlijeba (inkrement.)
R13 – širina džepa (inkrement.)
R13 – dužina utora (inkrement.)
R15 – veličina pomijeranja, posmak, po površini
R16 – veličina pomijeranja, posmak, po dubini
R22 – tačka centra (horizontalno)
R23 – tačka centra (vertikalno)
 R24 – radijus
R25 – početni ugao
R26 – prirast ugla
R27 – broj žlijebova, otvora, izduženih otvora
R28 – broj ciklusa bušenja (L81÷L89)

L82 Bušenje sa zadržavanjem

sl. 4.32 Bušenje sa zadržavanjem

Alat za bušenje se brzo pozicionira na referentnu ravan (R02) i sa prethodno

programiranim posmakom vrši bušenje na dubinu (R03), zadržava se vrijeme (R04) i
brzim povratnim hodom ide na izlaznu ravan (R10).
Potrebni parametri: R02, R03, R04, R10

L83 Bušenje dubokih otvora

sl. 4.33 Bušenje dubokih otvora

Ovaj ciklus služi za bušenje dubokih otvora ili za bušenje u materijalima sa

slabim osobinama rezanja. Sa parametrom R11 definiše se način povratnog kretanja:
 - lomljenje strugotine (R11=0). Alat buši radni komad do prve dubine
bušenja (R01), zadržava se (R04), vraća se vertikalno gore 1 [mm] i nastavlja bušenje;
- vañenje strugotina (R11=1). Alat buši obradak do prve dubine bušenja
(R01), zadržava se (R04), izlazi izvan radnog komada (na ravan R02), zadržava se
(R00) i nastavlja bušiti dalje.

Naredna dubina bušenja je svaki put za R05 kraća nego prethodna. Sekvence
bušenje—izlaženje će biti ponavljane dok se ne postigne tražena dubina. Ako posmak
bude manji od R05 (prilikom izračunavanja narednog posmaka), posmak će postići
konstantane vrijednosti R05 do kraja bušenja. Ako do konačne dubine otvora R03
preostane manje od dvostrukog iznosa digresije (2×R05), ostatak će biti urañen iz dva
prolaza koji su jednaki polovini preostale dubine, tako da najmanji posmak nikad ne
bude manji od R05/2.
Potrebni parametri: R00, R01, R02, R03, R04, R05, R10, R11

L84 Urezivanje navoja sa/bez enkodera

sl. 4.34. Urezivanje navoja

Ciklus L84 omogućuje urezivanje navoja sa i bez enkodera pri brzini glodanja. U
oba slučaja ureznica mora biti definisana sa kompenzacijom u ragistru alata.
Potrebni parametri: R02, R03, R04, R06, R07, R08, R09, R10, R11.

Napomena:
R04 – zadržavanje se programira samo bez enkodera
R09 – korak navoja ima efekta samo sa enkoderom, za izrčunavanje
brzine posmaka na osnovu brzine obrtaja. Na mašinama bez
enkodera veličina posmaka mora biti programirana prethodno u
programu.
 L900 Bušenje otvora po kružnom šablonu

sl. 4.35. Ciklus L900

Sa L900 se vrši bušenje otvora po kružnom šablonu (uzorku). Pojedinačni otvor

može biti bušen sa nekim od ciklusa za bušenje L81÷L89. Parametri za odabrani ciklus
trebaju biti programirani prije u programu. Ciklus radi u aktivnoj ravni.
Potrebni parametri: R22, R23, R24, R25, R26, R27, R28

L901 Glodanje utora po kružnom šablonu

sl. 4.36. Ciklus L901

 Ciklus selektuje i deselektuje kompenzaciju radijusa alata automatski. Kretanje
alata u otvoru je suprotno smijeru kazaljke na satu. Ciklus radi u aktivnoj ravni.
Potrebni parametri: R01, R02, R03, R12, R13, R15, R16, R22, R23, R24, R25, R26,
R27.

L903 Glodanje pravougaonog džepa

sl. 4.37. Ciklus L903

Kompenzacija radijusa alata biće poništena automatski, vrijednost radijusa alata

uzeće se u obzir iz registra alata. Ciklus radi u aktivnoj ravni.
Potrebni parametri: R01, R02, R03, R12, R13, R15, R16, R22, R23, R24
 5.1. OPIS SOFTVERA EMCO WinCAM
Softver EMCO WinCam za strug ili glodalicu, omogućava crtanje konture obratka
(CAD dio), zatim automatsko prepoznavanje konture obratka i definiranje parametera i
režima obrade (CAM dio), generisanje CNC koda datog upravljačkog sistema mašine,
te upravljanje samom CNC mašinom (NC dio). Programiranje CNC mašina danas se
praktično izvodi preko automatskog prepoznavanja konture obratka. Automatski
generisan CNC program moguće je modificirati u NC editoru programa. Princip rada je
sljedeći: u CAD modu se jednostavno nacrta kontura radnog komada, crtež se prebaci u
CAM mod gdje se interaktivno generiše automatski CNC program obrade, koji se u NC
modu predaje mašini.

Svaka ispravka CNC programa u NC editoru automatski se prenosi i na CAM

mod softvera, dok crtež ostaje nepromijenjen. To omogućava da se u CAD modu
nacrtaju pomoćne tačke, linije ili konture koje će služiti kao pomoć pri programiranju u
CAM modu, a po završenom programiranju ti se objekti obrišu bez uticaja na sam
generisani CNC program. Za rad sa softverom potrebno je predznanje MS Windows
operativnog sistema kao i osnovno poznavanje rukovanja i programiranje date CNC
mašine i njenog upravljačkog sistema.

Potrebna je sljedeća minimalna konfiguracija računara:

- PC Pentium 75 IBM – compatible
- 8 MB RAM
- 19 MB slobodnog prostora na hard disku za instalaciju jednog sistema
(38 MB za oba)
- 3,5” disketni pogon 1,44 MB
- VGA grafička kartica
- VGA color monitor
- operativni sistem Windows 95

U nastavku ovog poglavlja bit će prezentiran rad sa softverom EMCO WinCAM

(kroz primjere), te prikazane i objašnjene neke komande, za strug i glodalicu.
 5.4. EMCO WinCAM Milling – CAD/CAM SISTEM PROGRAMIRANJA
ZA GLODALICU

sl. 5.11. Crtež radnog komada za primjer

Na slici 5.11. prikazan je radni komad koji je uzet za primjer rada sa EMCO
WinCAM Milling – CAD/CAM sistemom za programiranje glodalica. Svi podaci koji se
snimaju (sačuvaju) nalaze se u fajlu sa ekstenzijom DFM (description file mill), bit će
napravljeni i drugi fajlovi (programi i podprogrami) za date upravljačke sisteme.
Simulacija 3D uzima podatke iz glavnog fajla.
 5.4.1. CAD mod, EMCO WinCAM Milling

Definisanje izgleda CAM prozora je slično kao i kod struga. Razlika je u tome što
ovdje postoje dvije ravni i to: ravan XY i ravan XZ. Može se odabrati način na koji će biti
postavljene u CAD/CAM prozoru (samo jedna, dvije vertikalne ili dvije horizontalne).

sl. 5.12. CAD mod sa nacrtanom konturom

Crtanje konture pripremka se odvija kao i kod struga. U toku crtanja definiše se
ravan stezanja i neobrañeni dio (slika 5.13.), referentna tačka, prikaz stezne glave kao i
vrsta linija koje se crtaju (vidljive ili nevidljive). Konvertovanje crteža u DXF format
omogućeno je naredbom “Export Drawing”.

sl. 5.13. Definisanje polaznih dimenzija obratka i ravni stezanja

 5.4.2. CAM mod, EMCO WinCAM Milling

sl. 5.14. CAM mod, sa prikazom alata u zahvatu

Za generisanje CNC koda u CAM modu prethodno treba uraditi sljedeće: nacrtati
konturu dijela, definisati polazni oblik, odrediti alate za obradu,utvrditi redoslijed
operacija obrade, brzine rezanja i posmake (rezanja i poniranja). Definisanje nosača
alata iz biblioteke alata je slično kao kod struga, kao i definisanje upravljačkog sistema i
mašine.

sl. 5.15. Automatsko prepoznavanje konture

Prilikom poziva komandi za rezanje moguće je automatsko prepoznavanje

konture obrade (slika 5.15.) za tu komandu. CNC program se nalazi u NC programskom
editoru, dok se u CAM modu još može definisati izmjena alata, uključenje obrtanja ili
uklučenje sredstva za podmazivane i hlañenje.

5.5. KOMANDE EMCO WinCAM CAD/CAM SISTEMA ZA GLODALICU

 U ovom dijelu će biti prikazane komande iz menija rezanja koje omogućavaju
automatsko rezanje tj. generisanje CNC koda. Prije poziva svake od komandi potrebno
je definirati parametre rezanja i obrade, poziciju alata i odabrati (selektovati) potrebnu
konturu.

5.5.1. Glodanje džepova sa ostrvima

Odabiranjem ove funkcije (komande) starta ciklus rezanja koji služi za glodanje
unutrašnje zatvorene konture (džepa). U toj konturi mogu postojati zatvorene konture
(ostrva) koje ne treba glodati.
Komanda ima tri dijela:
- definiranje konture džepa, potvrda konture je dvostruki klik
- unošenje parametara ciklusa (u prozor ciklusa)
- automatsko rezanje konture i generisanje CNC koda

sl. 5.16. WinCAM prozor ciklusa glodanja džepa sa ostrvima

U WinCAM prozor na slici 5.16. upisuju se parametri glodanja ciklusa.

Parametri glodanja ciklusa su:
T – ukupna dubina rezanja džepa
Z(t) – dubina jednog prolaza rezanja džepa
RE – ravan vraćanja glodala poslije obrade
SE – startna ravan glodala prije obrade
SA – dodatak za daljnju obradu
F(t) – posmak po Z – osi
F(f) – posmak u XY ravni (posmak rezanja)
S – brzina obrtanja

Napomena:
- moguće je programirati ciklus datog upravljačkog sistema, ako postoji
- selekcija konture ostrva se vrši poslije selekcije konture džepa.
 5.5.2. Glodanje vanjske konture

Preduslovi za poziv ove komande su isti kao i za predhodnu obradu,osim razlike

koja postoji samo u drugom dijelu komande. Na sljedećoj slici je prikazan CAM prozor
za glodanje vanjske konture (slika 5.17.).

sl. 5.17. WinCAM prozor za glodanje vanjske konture

Parametri obrade su: T, Z(t), RE, SE, SA, F(t), F(f), S (objašnjenja data u 5.5.1.).
U ovom prozoru se definiše pravac ulaza u zahvat i kompenzacija radijusa vrha rezne
oštrice. Ulaz u zahvat može biti linearan (alat ulazi u zahvat linearno iz brzog hoda, a
izlazi iz zahvata konture ponovo linearno) ili radijalan (alat ulazi u zahvat putanjom
tangente na kružni luk početne tačke konture a izlazi iz zahvata u smijeru tangente na
kružni luk krajnje tačke konture). Definiranje kompenzacije radijusa reznog vrha alata
(CRC) ima tri mogućnosti:
- bez CRC, kompenzacije
- control CRC, upravljačka kompenzacija, softver ne računa kompenzaciju
ali generiše kod sa funkcijama (G41 ili G42) tako da upravljački sistem
mašine izračunava kompenzaciju
- internal CRC, unutrašnja kompenzacija, softver WinCAM izračunava
kompenzaciju radijusa vrha alata.
 5.5.3. Glodanje kružnih džepova

Drugi dio ove komande je WinCAM prozor za unos parametara kružnog džepa
(slika 5.18.)

sl. 5.18. WinCAM prozor ciklusa glodanja kružnog džepa

Parametri glodanja ciklusa su:

MP(1) – osa simetrije džepa po Y – koordinati
MP(2) – osa simetrije džepa po X – koordinati
R – radijus kružnog džepa
T – ukupna dubina rezanja džepa
Z(t) – dubina jednog prolaza rezanja džepa
RE – ravan vraćanja glodala poslije obrade
SE – startna ravan glodala prije obrade
F(t) – posmak po Z – osi (posmak poniranja)
F(f) – posmak u XY – ravni (posmak rezanja)
S – brzina obrtanja
 5.5.4. Glodanje pravouglih džepova

sl. 5.19. WinCAM prozor ciklusa glodanja pravouglih džepova

Parametri glodanja ciklusa su: MP(1), MP(2), R, T, Z(t), RE, SE, F(t), F(f), S
(objašnjenja su ista kao u tački 5.5.3.) i parametri L i B.
L – dužina džepa u smijeru X – ose
B – širina džepa u smijeru Y – ose

Napomena:
Ako se koristi programiranje u ciklusu (DIN), ose simetrije džepa mogu biti zarotirane za
neki ugao u odnosu na X i Y osu u XY – ravni.
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

5.6. SIMULACIJA OBRADE DIJELOVA

Pri izradi simulacije tj. generisanja CNC koda sa EMCO WinCAM softverom
potrebno je definirati sljedeće:
- mašinu
- materijal radnog komada
- početne dimenzije obratka i ravan stezanja
- crtež radnog komada
- redoslijed operacija obrade
- odabrati alate za obradu
- odrediti optimalnu brzinu rezanja
- odrediti optimalni posmak za grubu i finu obradu.

Napomena:
- Odreñivanjem mašine (strug ili glodalica) odreñuje se softver sa kojim
se radi, EMCO WinCAM Turning (za strug) ili EMCO WinCAM Milling (za
glodalicu);
- Crtežom radnog komada definišu se konture obrade, koje se mogu
automatski prepoznati softverom EMCO WinCAM;
- Redoslijed operacija obrade definisan je tehnološkim postupkom;
- Optimalna brzina rezanja se odreñuje na osnovu mašine,materijala i
alata za obradu, takoñe zavisi i od, posmaka, dubine rezanja, hlañenja i
podmazivanja i slično;
- Parametri rezanja (brzina rezanja, posmak i dubina rezanja) su odreñeni
na osnovu podataka proizvoñača mašine i alata za dati materijal.

Prikaz obrade (2D i 3D) i generisani upravljački kod mašine za više upravljačkih
sistema dati su u prilogu II, i za strug i za glodalicu.

5.6.1. Simulacija obrade na strugu EMCO PC TURN 55

98
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

- mašina: EMCO PC TURN 55

- softver: EMCO WinCAM Turning

- materijal: AlCuBiPb 3.2011 DIN 1798 (Automatic aluminium)

- početne dimenzije: ∅22×100 (čeono poravnan i centriran)

- ravan stezanja: cZ=70

- crtež radnog komada: slika 5.20.

- redoslijed operacija obrade:

010 stezanje i centriranje
020 gruba uzdužna obrada
030 fina uzdužna obrada
040 usijecanje žlijeba
050 narezivanje navoja

- alati za obradu (pločice od tvrdog metala):

- desni nož za vanjsko tokarenje: 260601/260610 (HM)
- nož za usijecanje žlijeba: 260629
- nož za rezanje navoja: 260620/260621 (HM),max. korak Pmax=1,5[mm]

- parametri rezanja:
- gruba obrada; brzina rezanja VC=175 [m/min], posmak fC=0,1 [mm/o]
- fina obrada; brzina rezanja VC=188 [m/min], posmak fC=0,04 [mm/o]
- usijecanje žlijeba; brzina rezanja VC=80 [m/min], posmak fC=0,02 [mm/o]
- narezivanje navoja; brzina rezanja VC=15 [m/min], posmak fC=1,0 [mm/o]

sl. 5.20. Crtež radnog komada za simulaciju obrade na CNC strugu

Cijeli CNC kod upravljačkog sistema ISO format T i SINUMERIK 810T su dati u
prilogu II. Poreñenjem ta dva koda, vidi se da je kod SINUMERIK 810T kraći i sa
ciklusima (podprogramima) što olakšava programiranje mašine i kontrolu koda.

99
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

5.6.2. Simulacija obrade na glodalici EMCO PC MILL 55

- mašina: EMCO PC MILL 55

- softver: EMCO WinCAM Milling

- materijal: AlCuPbBi F38 (Aluminium)

- početne dimenzije: 50×50×30

- ravan stezanja: cX=10 i cZ=10

- crtež radnog komada: slika 5.21.

- redoslijed operacija obrade:

010 stezanje i centriranje
020 glodanje gornje površine
030 obaranje ivice
040 glodanje utora po kružnom šablonu
050 bušenje otvora

- alati za obradu:
- valjkasto čeono glodalo HSS ∅40×20 [mm]
- ugaono glodalo HSS DIN 1833, B, 45°, ∅16×4 [mm]
- vretenasto glodalo za utore HSS DIN 844, B, ∅4 [mm]
- alat za bušenje 271230

- parametri rezanja:
- operacija 20; brzina obrtanja VC=700 [o/min], posmak fC=250 [mm/min]
posmak po dubini fZ=150 [mm/min]
-operacija 30; brzina obrtanja VC=2200 [o/min], posmak fC=300 [mm/min]
posmak po dubini fZ=100 [mm/min]
- operacija 40; brzina obrtanja VC=2200 [o/min], posmak fC=300 [mm/min]
posmak po dubini fZ=100 [mm/min]
- operacija 50; brzina obrtanja VC=2200 [o/min], posmak fC=150 [mm/min]

100
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

sl. 5.21. Crtež radnog komada za simulaciju obrade na CNC glodalici

Cijeli CNC kod upravljačkog sistema ISO format M i SINUMERIK 810M su dati u
prilogu II. Poreñenjem ta dva koda, vidi se da je kod SINUMERIK 810M kraći i sa
ciklusima (podprogramima) što olakšava programiranje mašine i kontrolu koda.

101
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

6. ZAKLJUČAK
Mašinsko programiranje CNC struga – glodalice je automatizirani oblik
programiranja koji ima značajan uticaj na industrijsku proizvodnju dijelova sa CNC
mašinama. Smanjenje troškova i vremena programiranja je osnovna prednost
mašinskog programiranja u odnosu na ručno programiranje. Pravljenje datoteke gotovih
programa mašinskom programiranju omogućuje jednostavno i brzo modifikovanje CNC
programa. Unapreñenje i proširenje mogućnosti mašinskog programiranja daju softveri
za podršku mašinskom programiranju

Primjenom softvera EMCO WinNC upravljačkog sistema SINUMERIK 810/820 T

(za strug) i SINUMERIK 810/820 M (za glodalicu) moguće je programirati obradu na
mašini sa upravljačkim, programskim, ciklusima (podprogramima). CAD/CAM
programiranje sa EMCO WinCAM programskim sistemom omogućava automatsko
generisanje CNC koda za strug ili glodalicu. U prilogu II dati su programski kodovi za
primjere simulacije obrade dijelova (tačka 5.6.) i njihovim poreñenjem vidi se da je kod
SINUMERIK 810 (sa podprogramima) kraći i jednostavniji od koda programa u ISO
formatu.

Mašinsko programiranje CNC struga – glodalice je brže i jednostavnije ako se

izvodi sa softverom EMCO WinCAM, CAD/CAM programskim sistemom. Potrebno je
praviti i koristiti ugrañene podprograme (cikluse) zbog pojednostavljenja programskog
koda. Optimizaciju parametara rezanja obavezno provesti da se izbjegnu
neracionalnosti procesa obrade.

102
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

PRILOG I
Pregled glavnih komandi i funkcija za EMCO WinNC SINUMERIK 810/820 M
Grupa Komanda Funkcija
0 G00 Brzo pozicioniranje
G01 + Linearna interpolacija
G02 Kružna interpolacija u smijeru kazaljke na satu
G03 Kružna interpolacija u suprotnom smijeru kazaljke na satu
G10 Brzo pozicioniranje u polarnom koordinatnom sistemu
G11 Linearna interpolacija u polarnom koordinatnom sistemu
G12 Polarni koord. sistem, kružna interpolacija u smijeru kazaljke na satu
G13 Polar. koord., kružna interpolar. u suprotnom smijeru kazaljke na satu
G33 Narezivanje navoja
1 G09 # Precizno zaustavljanje
2 G17 + Odabiranje ravni X-Y
G18 Odabiranje ravni Z-X
G19 Odabiranje ravni Y-Z
3 G40 + Isključena kompenzacija radijusa reznog vrha alata
G41 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na lijevo
G42 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na desno
4 G53 # Suspenzija premiještanja koordinatnog sistema
5 G54 + Koordinatni sistem 1
G55 Koordinatni sistem 2
G56 Koordinatni sistem 3
G57 Koordinatni sistem 4
6 G04 # *) Vrijeme zaustavljanja u sekundama za adrese X ili F
G58 # *) Programabilni koordinatni sistem 1
G59 # *) Programabilni koordinatni sistem 2
7 G60 Precizno zaustavljanje (mod)
G62 Isključenje preciznog zaustavljanja
G64 + Isključenje preciznog zaustavljanja
8 G70 Mjerenje u inchima
G71 Mjerenje u milimetrima
9 G80 + Isključenje funkcija G81 ÷ G89
G81 Poziv ciklusa L81
G82 Poziv ciklusa L82
G83 Poziv ciklusa L83
G84 Poziv ciklusa L84
G85 Poziv ciklusa L85
G86 Poziv ciklusa L86
G87 Poziv ciklusa L87
G88 Poziv ciklusa L88
G89 Poziv ciklusa L89
10 G90 + Programiranje u apsolutnom koordinatnom sistemu
G91 Programiranje u relativnom koordinatnom sistemu
11 G94 + Posmak u milimetrima po minuti
G95 Posmak u milimetrima po obrtaju
12 G48 # Tangencijalni izlaz iz konture kao ulaz u konturu obrade
G147 # Linearni prilaz ulazu u konturu obrade
G247 # Prilaz ulazu u konturu obrade, sa četvrtinom kruga
G347 # Prilaz ulazu u konturu obrade, sa polovinom kruga
G148 # Linearni izlaz iz konture obrade
G248 # Izlaz iz konture, sa četvrtinom kruga
G348 # Izlaz iz konture, sa polovinom kruga
13 G50 + Isključenje geometrijske modifikacije
G51 Uklučenje geometrijske modifikacije
Napomena: “+” inicijalni status; “#” efektivno u bloku; “*)” nema drugih funkcija u istom bloku

103
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

Pregled glavnih komandi i funkcija za EMCO WinNC SINUMERIK 810/820 T

Grupa Komanda Funkcija
0 G00 Brzo pozicioniranje
G01 + Linearna interpolacija
G02 Kružna interpolacija u smijeru kazaljke na satu
G03 Kružna interpolacija u suprotnom smijeru kazaljke na satu
G10 Brzo pozicioniranje u polarnom koordinatnom sistemu
G11 Linearna interpolacija u polarnom koordinatnom sistemu
G12 Polarni koord. sistem, kružna interpolacija u smijeru kazaljke na satu
G13 Polar. koord., kružna interpolar. u suprotnom smijeru kazaljke na satu
G33 Narezivanje navoja
1 G09 # Precizno zaustavljanje
3 G40 + Isključena kompenzacija radijusa reznog vrha alata
G41 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na lijevo
G42 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na desno
4 G53 # Suspenzija premiještanja koordinatnog sistema
5 G54 + Koordinatni sistem 1
G55 Koordinatni sistem 2
G56 Koordinatni sistem 3
G57 Koordinatni sistem 4
6 G04 # *) Vrijeme zaustavljanja u sekundama za adrese X ili F
G58 # *) Programabilni koordinatni sistem 1
G59 # *) Programabilni koordinatni sistem 2
G92 # *) Ograničenje brzine obrtanja
7 G60 Precizno zaustavljanje (mod)
G62 Isključenje preciznog zaustavljanja
G64 + Isključenje preciznog zaustavljanja
8 G70 Mjerenje u inchima
G71 Mjerenje u milimetrima
10 G90 + Programiranje u apsolutnom koordinatnom sistemu
G91 Programiranje u relativnom koordinatnom sistemu
11 G94 + Posmak u milimetrima po minuti
G95 Posmak u milimetrima po obrtaju
G96 Konstantna brzina rezanja
G97 # Konstantna brzina obrtanja
12 G48 # *) Tangencijalni izlaz iz konture kao ulaz u konturu obrade
G147 # *) Linearni prilaz ulazu u konturu obrade
G247 # *) Prilaz ulazu u konturu obrade, sa četvrtinom kruga
G347 # *) Prilaz ulazu u konturu obrade, sa polovinom kruga
G148 # *) Linearni izlaz iz konture obrade
G248 # *) Izlaz iz konture, sa četvrtinom kruga
G348 # *) Izlaz iz konture, sa polovinom kruga
13 G50 + Isključenje geometrijske modifikacije
G51 Uklučenje geometrijske modifikacije
Napomena: “+” inicijalni status; “#” efektivno u bloku; “*)” nema drugih funkcija u istom bloku

104
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

SIMULACIJA OBRADE NA CNC GLODALICI

Glodanje čeone površine

Obaranje ivice

105
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

Glodanje utora po kružnom šablonu

Glodanje utora po kružnom šablonu (djelimični presjek)

Bušenje centralnog otvora (djelimičan presjek)

106
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

Gotov komad sa završnom pozicijom alata

Generisani CNC programi

ISO format M

(* WinCAM by EMCO [c] 95-96, N0060 G1 X25. Y25. N0145 X35. Y15.
NC-program ISO format M
*) N0065 G1 Z0. F150 N0150 G1 X25. Y15.

N0070 X25. Y25. F250 N0155 G2 X25. Y25. I0. J5.

N0005 G54 N0075 G1 X25. Y15. N0160 G0 X25. Y25. Z2.

N0010 G97 G94 N0080 X15. Y15. (**#00004 end **)

N0015 G58 X0. Y0. Z0. N0085 X15. Y35. N0165 G0 X-19.963 Y31.491

N0020 T1 D1 M0 (* H.D.sh.end N0090 X35. Y35. N0170 T5 D9 M0 (* Dovetail c.

mill 40mm *) 16mm *)
N0095 X35. Y15.
N0025 M5 N0175 M4
N0100 G1 X25. Y15.
N0030 M4 N0180 F300
N0105 G2 X25. Y25. I0. J5.
N0035 F250 N0185 S2200
N0110 G1 X25. Y25.
N0040 S700
N0115 G1 Z-1. F150
(**#00002 Contour milling, ISO
N0120 X25. Y25. F250 format **)
(**#00004 rectangular pocket,
ISO format **) N0125 G1 X25. Y15. N0190 G94 F100 G97 S2200

N0045 G94 F250 G97 S700 N0130 X15. Y15. N0195 G0 Z1.

N0050 G0 X25. Y25. M4 N0135 X15. Y35. N0200 G1 Z-1.5 F100

N0055 G1 Z1. N0140 X35. Y35. N0205 G1 G41 X5. Y31.491 F300

107
 Diplomski rad
N0210 G1 X5. Y45.
N0215 G1 X45. Y45.
N0220 G1 X45. Y5.
N0225 G1 X5. Y5.
N0230 G1 X5. Y31.491
N0350 G2 X10.028 Y29.012 I-
N0235 G1 G40 X-19.963 Y31.491 0.483 J0.129
N0240 G1 Z-4. F100
N0245 G1 G41 X5. Y31.491 F300 N0360 G0 X10.799 Y31.211
N0250 G1 X5. Y45.
N0255 G1 X45. Y45.
N0260 G1 X45. Y5.
N0265 G1 X5. Y5.
N0270 G1 X5. Y31.491
N0275 G1 G40 X-19.963 Y31.491
N0280 G0 Z2.
(**#00002 end **)
N0285 T2 D3 M0 (* Slot mill cutter N0400 G2 X21.247 Y39.006
4mm *)
N0290 M4
(**#00001 Pocket milling with
isles, ISO format **)
N0295 G94 F300 G97 S2200
N0300 G0 X10.028 Y29.012
N0305 Z1.
N0310 G0 X10.028 Y29.012
N0315 G1 Z-3. F100
N0320 F300
N0325 G2 X12.303 Y33.89
I14.972 J-4.012
N0330 G2 X16.11 Y37.697
I12.697 J-8.89
Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici
N0335 G2 X20.988 Y39.972 I8.89 N0455 G3 X10.994 Y28.753
J-12.697
N0340 G2 X21.247 Y39.006
I0.129 J-0.483
N0345 G3 X10.994 Y28.753
I3.753 J-14.006
N0355 G0 Z2.
N0365 G1 Z-3. F300
N0370 F300
N0375 G1 X11.897 Y31.211
N0380 G2 X13.662 Y34.039
I13.103 J-6.211
N0385 G1 X12.409 Y34.039
N0390 G2 X15.03 Y36.868
I12.591 J-9.039
N0395 G1 X16.669 Y36.868
I8.331 J-11.868
N0405 G3 X21.573 Y39.696 I-
0.129 J0.483
N0410 G1 X20.073 Y39.696
N0415 G0 Z2.
N0420 G0 X10.028 Y29.012
N0425 G1 Z-5. F100
N0430 F300
N0435 G2 X12.303 Y33.89
I14.972 J-4.012
N0440 G2 X16.11 Y37.697
I12.697 J-8.89
N0445 G2 X20.988 Y39.972 I8.89
J-12.697
N0450 G2 X21.247 Y39.006
I0.129 J-0.483
108
I3.753 J-14.006
N0460 G2 X10.028 Y29.012 I-
0.483 J0.129
N0465 G0 Z2.
N0470 G0 X10.799 Y31.211
N0475 G1 Z-5. F300
N0480 F300
N0485 G1 X11.897 Y31.211
N0490 G2 X13.662 Y34.039
I13.103 J-6.211
N0495 G1 X12.409 Y34.039
N0500 G2 X15.03 Y36.868
I12.591 J-9.039
N0505 G1 X16.669 Y36.868
N0510 G2 X21.247 Y39.006
I8.331 J-11.868
N0515 G3 X21.573 Y39.696 I-
0.129 J0.483
N0520 G1 X20.073 Y39.696
N0525 G0 Z2.
(**#00001 end **)
(**#00001 Pocket milling with
isles, ISO format **)
N0530 G94 F300 G97 S2200
N0535 G0 X28.753 Y39.006
N0540 Z1.
N0545 G0 X28.753 Y39.006
N0550 G1 Z-3. F100
N0555 F300
N0560 G2 X29.012 Y39.972
I0.129 J0.483
N0565 G2 X33.89 Y37.697 I-
4.012 J-14.972
 Diplomski rad
N0570 G2 X37.697 Y33.89 I-8.89 N0690 G2 X39.972 Y29.012 I-
J-12.697
N0575 G2 X39.972 Y29.012 I-
12.697 J-8.89
N0580 G2 X39.006 Y28.753 I-
0.483 J-0.129
N0585 G3 X28.753 Y39.006 I-
14.006 J-3.753
N0590 G0 Z2.
N0595 G0 X38.103 Y31.211
N0600 G1 Z-3. F300
N0605 F300
N0610 G1 X39.201 Y31.211
N0615 G3 X37.697 Y33.89 I-
14.201 J-6.211
N0620 G3 X37.591 Y34.039 I-
12.697 J-8.89
N0625 G1 X36.338 Y34.039
N0630 G3 X33.331 Y36.868 I-
11.338 J-9.039
N0635 G1 X34.97 Y36.868
N0640 G3 X33.89 Y37.697 I-9.97 N0760 G3 X29.927 Y39.696 I-
J-11.868
N0645 G3 X29.927 Y39.696 I-
8.89 J-12.697
N0650 G1 X28.427 Y39.696
N0655 G0 Z2.
N0660 G0 X28.753 Y39.006
N0665 G1 Z-5. F100
N0670 F300
N0675 G2 X29.012 Y39.972
I0.129 J0.483
N0680 G2 X33.89 Y37.697 I-
4.012 J-14.972
N0685 G2 X37.697 Y33.89 I-8.89 N0795 G1 Z-3. F100
J-12.697
Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici
12.697 J-8.89
N0695 G2 X39.006 Y28.753 I-
0.483 J-0.129
N0700 G3 X28.753 Y39.006 I-
14.006 J-3.753
N0705 G0 Z2.
N0710 G0 X38.103 Y31.211
N0715 G1 Z-5. F300
N0720 F300
N0725 G1 X39.201 Y31.211
N0730 G3 X37.697 Y33.89 I-
14.201 J-6.211
N0735 G3 X37.591 Y34.039 I-
12.697 J-8.89
N0740 G1 X36.338 Y34.039
N0745 G3 X33.331 Y36.868 I-
11.338 J-9.039
N0750 G1 X34.97 Y36.868
N0755 G3 X33.89 Y37.697 I-9.97
J-11.868
8.89 J-12.697
N0765 G1 X28.427 Y39.696
N0770 G0 Z2.
(**#00001 end **)
(**#00001 Pocket milling with
isles, ISO format **)
N0775 G94 F300 G97 S2200
N0780 G0 X10.994 Y21.247
N0785 Z1.
N0790 G0 X10.994 Y21.247
N0800 F300
109
N0805 G3 X21.247 Y10.994
I14.006 J3.753
N0810 G2 X20.988 Y10.028 I-
0.129 J-0.483
N0815 G2 X16.11 Y12.303 I4.012
J14.972
N0820 G2 X12.303 Y16.11 I8.89
J12.697
N0825 G2 X10.028 Y20.988
I12.697 J8.89
N0830 G2 X10.994 Y21.247
I0.483 J0.129
N0835 G0 Z2.
N0840 G0 X15.389 Y12.84
N0845 G1 Z-3. F300
N0850 F300
N0855 G1 X17.102 Y12.84
N0860 G2 X13.902 Y15.668
I7.898 J12.16
N0865 G1 X12.624 Y15.668
N0870 G2 X12.303 Y16.11
I12.376 J9.332
N0875 G2 X10.93 Y18.496
I12.697 J8.89
N0880 G1 X12.04 Y18.496
N0885 G2 X10.994 Y21.247
I12.96 J6.504
N0890 G3 X10.966 Y21.325 I-
0.483 J-0.129
N0895 G1 X10.056 Y21.325
N0900 G0 Z2.
N0905 G0 X10.994 Y21.247
N0910 G1 Z-5. F100
N0915 F300
N0920 G3 X21.247 Y10.994
I14.006 J3.753
 Diplomski rad
N0925 G2 X20.988 Y10.028 I-
0.129 J-0.483
N0930 G2 X16.11 Y12.303 I4.012
J14.972
N0935 G2 X12.303 Y16.11 I8.89
J12.697
N0940 G2 X10.028 Y20.988
I12.697 J8.89
N0945 G2 X10.994 Y21.247
I0.483 J0.129
N0950 G0 Z2.
N0955 G0 X15.389 Y12.84
N0960 G1 Z-5. F300
N0965 F300
N0970 G1 X17.102 Y12.84
N0975 G2 X13.902 Y15.668
I7.898 J12.16
N0980 G1 X12.624 Y15.668
N0985 G2 X12.303 Y16.11
I12.376 J9.332
N0990 G2 X10.93 Y18.496
I12.697 J8.89
N0995 G1 X12.04 Y18.496
N1000 G2 X10.994 Y21.247
I12.96 J6.504
N1005 G3 X10.966 Y21.325 I-
0.483 J-0.129
N1010 G1 X10.056 Y21.325
N1015 G0 Z2.
(**#00001 end **)
(**#00001 Pocket milling with
isles, ISO format **)
N1020 G94 F300 G97 S2200
N1025 G0 X28.753 Y10.994
N1030 Z1.
Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici
N1035 G0 X28.753 Y10.994
N1040 G1 Z-3. F100
N1045 F300
N1050 G3 X39.006 Y21.247 I-
3.753 J14.006
N1055 G2 X39.972 Y20.988
I0.483 J-0.129
N1060 G2 X37.697 Y16.11 I-
14.972 J4.012
N1065 G2 X33.89 Y12.303 I-
12.697 J8.89
N1070 G2 X29.012 Y10.028 I-
8.89 J12.697
N1075 G2 X28.753 Y10.994 I-
0.129 J0.483
N1080 G0 Z2.
N1085 G0 X32.898 Y12.84
N1090 G1 Z-3. F300
N1095 F300
N1100 G1 X34.611 Y12.84
N1105 G3 X37.376 Y15.668 I-
9.611 J12.16
N1110 G1 X36.098 Y15.668
N1115 G3 X37.96 Y18.496 I-
11.098 J9.332
N1120 G1 X39.07 Y18.496
N1125 G3 X39.972 Y20.988 I-
14.07 J6.504
N1130 G3 X39.944 Y21.325 I-
0.483 J0.129
N1135 G1 X39.034 Y21.325
N1140 G0 Z2.
N1145 G0 X28.753 Y10.994
N1150 G1 Z-5. F100
N1155 F300
110
N1160 G3 X39.006 Y21.247 I-
3.753 J14.006
N1165 G2 X39.972 Y20.988
I0.483 J-0.129
N1170 G2 X37.697 Y16.11 I-
14.972 J4.012
N1175 G2 X33.89 Y12.303 I-
12.697 J8.89
N1180 G2 X29.012 Y10.028 I-
8.89 J12.697
N1185 G2 X28.753 Y10.994 I-
0.129 J0.483
N1190 G0 Z2.
N1195 G0 X32.898 Y12.84
N1200 G1 Z-5. F300
N1205 F300
N1210 G1 X34.611 Y12.84
N1215 G3 X37.376 Y15.668 I-
9.611 J12.16
N1220 G1 X36.098 Y15.668
N1225 G3 X37.96 Y18.496 I-
11.098 J9.332
N1230 G1 X39.07 Y18.496
N1235 G3 X39.972 Y20.988 I-
14.07 J6.504
N1240 G3 X39.944 Y21.325 I-
0.483 J0.129
N1245 G1 X39.034 Y21.325
N1250 G0 Z2.
(**#00001 end **)
N1255 G0 X27.868 Y30.99
N1260 T3 D5 M0 (* Twist drill
5mm *)
N1265 M4
N1270 F150
 Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

(**#00006 Drilling cycle - redraw, N1295 G1 Z-5. N1325 G1 Z-13.

ISO format **)
N1300 G0 Z0. N1330 G4 X1
N1275 G94 F150 G97 S2200
N1305 G0 Z-4. N1335 G0 Z5.
N1280 G0 Z5.
N1310 G1 Z-9. (**#00006 end **)
N1285 X25. Y25.
N1315 G0 Z0. N1340 G0 X67.504 Y39.352
N1290 Z0.
N1320 G0 Z-8. N1345 M30

SINUMERIK 810M

(* WinCAM by EMCO [c] 95-96, N0085 M4 N0185 G1 X5. Y39.308

NC-program SINUMERIK 810M
*) N0090 F300 N0190 G1 G40 X-25.602 Y39.308

N0095 S2200 N0195 G0 Z2.

N0005 G54 N0100 G0 X-25.602 Y39.308 (**#00002 end **)

N0010 G97 G94 N0235 T2 D3 M0 (* Slot mill cutter

4mm *)
N0015 G58 X0. Y0. Z0. (**#00002 Contour milling, ISO
format **) N0240 M4
N0030 T1 D1 M0 (* H.D.sh.end
mill 40mm *) N0105 G94 F100 S2200 N0245 R2=1 R3=-4 R10=3 R12=5
R13=60 R15=200 R16=100
N0035 M5 N0110 G0 Z-1. R22=25 R23=25 R24=15 R25=15
R27=4 L904 P1
N0040 F250 N0115 G1 Z-3.5 F100
N0255 T3 D5 M0 (* Twist drill
N0045 S700 N0120 G1 G41 X5. Y39.308 F300 5mm *)

N0050 G0 X-37.54 Y25.953 N0125 G1 X5. Y45. N0260 M4

N0055 G0 Z5. N0130 G1 X45. Y45.

N0060 M4 N0135 G1 X45. Y5. (**#00023 Drilling cycle - redraw,

(**#00021 rectangular pocket,
SINUMERIK 810M **)
N0065 G94 F250 G97 S700
N0070 R1=1. R2=0. R3=-1. R6=2
R12=60. R13=60. R15=250
R16=150 R22=25. R23=25.
R24=0. L903 P1
N0075 G0 Z2.
(**#00020 end **)
N0080 T5 D9 M0 (* Dovetail c. N0180 G1 X5. Y5.
16mm *)
SINUMERIK 810M **)
N0140 G1 X5. Y5.
N0265 G94 F150 G97 S2200
N0145 G1 X5. Y39.308
N0270 G0 X25. Y25.
N0150 G1 G40 X-25.602 Y39.308
N0275 R0=0 R1=5. R2=0. R3=-
N0155 G1 Z-5. F100 13. R4=1 R5=0 R10=5. R11=1
L83 P1
N0160 G1 G41 X5. Y39.308 F300
(**#00023 end **)
N0165 G1 X5. Y45.
N0325 M5
N0170 G1 X45. Y45.
N0330 G0 X69.001 Y24.273
N0175 G1 X45. Y5.
N0335 M30

111
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

112
Diplomski rad Osnovni preduslovi mašinskog programiranja na CNC strugu-glodalici

113