Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ nhà thơ thời kì chống Mỹ cứu nước.

Thơ ông hấp

dẫn bởi sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về
đất nước, con người Việt Nam. Bài thơ “Đất nước” nằm phần đầu của chương năm
trường ca “Mặt đường khát vọng”.

“Mặt đường khát vọng” được tác giả hoàn thành ở chiến khu Trị Thiên năm 1971
và in lần đầu năm 1974. Đó là những năm tháng nhân dân miền Nam kiên cường
chống đế quốc Mĩ và tay sai. “Mặt đường khát vọng” là một trong những bản
trường ca lớn của thơ ca chống Mĩ viết về đất nước, nhân dân. Tác phẩm viết về sự
thức tỉnh của tuổi trẻ vùng tạm chiến miền Nam, nhận rõ bộ mặt xâm lược của đế
quốc Mĩ, hướng về đất nước, hướng về nhân dân, ý thức được với xứ mệnh của thế
hệ mình đứng dậy xuống đường đấu tranh hòa nhập với cuộc chiến đấu của dân
tộc.

Trường ca “Mặt đường khát vọng” gồm nhiều chương, mỗi chương có một chủ đề
riêng: “Lời chào”, “Báo động”, “Giặc Mĩ”, “Tuổi trẻ không yêu”, “Đất nước”,
“Xuống đường”. Đoạn trích “Đất nước” nằm phần đầu của chương V, là một trong
những đoạn thơ hay nhà thơ viết về tư tưởng: Đất nước của nhân dân, của ca dao
thần thoại.

Kết hợp nhuần nhuyễn giữa cảm xúc và suy tưởng. Giữa yếu tố chính luận và màu
sắc trữ tình. Giọng điệu thủ thỉ tâm tình như là trò truyện của anh với em tạo nên
âm vang ngân nga sâu lắng thiết tha và trang trọng về đất nước nhân dân. Tác
phẩm sử dụng phong phú sáng tạo các yếu tố văn hóa dân tộc, phong phú tập quán,
huyền thoại, huyền sử, ca dao, tục ngữ tạo nên một thế giới nghệ thuật riêng. Đất
nước thật bình dị gần gũi mà vô cùng thiêng liêng, sâu xa, bay bổng, lãng mạn và
lấp lánh sắc màu ca dao, cổ tích.
“Đất nước” góp phần thổi lên khí thế hào hùng tham gia kháng chiến của tuổi trẻ
đô thị vùng tạm chiến miền Nam nói riêng, thế hệ thanh niên Việt Nam nói chung
hòa nhịp vào cuộc chiến đấu hào hùng sôi nổi của toàn dân tộc.