Definisanje patenta

Patent je pravo koje se priznaje za pronalazak iz bilo koje oblasti tehnike, koji je nov, koji ima inventivni nivo i
koji je industrijski primenljiv. Patentom se štiti pronalazak koji ispunjava zakonom predviđene uslove.
Patent je subjektivno pravo koje pripada fizičkom ili pravnom licu ukoliko su ispunjeni zakonom predviđeni
materijalni i formalni uslovi. Patent se dokazuje pomoću patentne isprave koja važi na određenoj teritoriji i u
ograničenom vremenu.Predmet patentne zaštite je pronalazak kao materijalizovan proizvod pronalazačkog
rada pojedinca ili grupe ljudi. Predmet pronalaska koji se štiti patentom može biti proizvod (kao npr. uređaj,
supstanca, kompozicija, biološki materijal) ili postupak.
Predmet pronalaska koji se štiti patentom može se odnositi i na:
• proizvod koji se sastoji od biološkog materijala ili koji sadrži biološki materijal;
• postupak kojim je biološki materijal proizveden, obrađen ili korišćen;
• biološki materijal koji je izolovan iz prirodne sredine ili je proizveden tehničkim postupkom, čak iako je
prethodno postojao u prirodi.
Biološki materijal je materijal koji sadrži genetsku informaciju i koji je sposoban da se sam reprodukuje ili da
bude reprodukovan u biološkom sistemu (npr. mikroorganizam, biljna ili životinjska ćelijska kultura, sekvenca
gena).
Pronalascima se ne smatraju : otkrića, naučne teorije i matematičke metode,estetske kreacije,planovi, pravila
i postupci za obavljanje intelektualnih delatnosti, za igranje igara ili za obavljanje poslova,programi računara i
prikazivanje informacija.
Patentom se ne mogu štititi pronalasci čija bi komercijalna upotreba bila protivna javnom poretku ili moralu
: postupci kloniranja ljudskih bića, korišćenje ljudskog embriona u industrijske ili komercijalne svrhe, postupci
izmene genetskog identiteta životinja, pronalasci koji se odnose na hirurške ili dijagnostičke postupke ili
postupke lečenja koji se primenjuju neposredno na ljudskom ili životinjskom telu, osim proizvoda,biljna sorta
ili životinjska rasa...
40. Uslovi za sticanje patenta
Novost pronalaska se utvrđuje objektivno, da li je rešenje bilo poznato naučnoj i stručnoj javnosti pre
nastajanja pronalaska, pri čemu se uzima postojeće stanje tehnike u svetu. Stanje tehnike čine dve grupe
tehničkih rešenja. Prvu grupu čine sva tehnička rešenja koja su postala dostupna javnosti pre datuma
podnošenja prijave za patent. Drugu grupu čini stanje tehnike, odnosno tehnička rešenja sadržana u domaćim
prijavama za priznanje patenta.
Inventivni nivo u praksi predstavlja problem. Smatra se da pronalazak ima inventivni nivo ako rešenje koje on
sadrži ne proizilazi iz poznatog stanja tehnike.
Primenjljivost znači da patent treba da bude primenjljiv u industriji ili drugoj privrednoj ili neprivrednoj
delatnosti.
41. Vrste patenta
Patenti mogu da se podele po zemlji porekla, odnosno zemlji odobravanja patentne zaštite. Ta podela je na
nacionalni i nadnacionalni patent.
Svi patentni zakoni u svetu predviđaju patent kao osnovni oblik pravne zaštite pronalaska. Naš zakon predviđa
još sledeće vrste patenata-mali patent, dopunski, poverljiv patent i zavisan patent.
• Mali patent je pravo kojim se štiti pronalazak koji ima niži inventivni nivo od pronalaska koji se štiti
patentom. Pronalazak kao predmet prijave za priznanje malog patenta ograničen je samo na ona tehnička
rešenja koja se odnose na oblikovanje ili konstrukciju nekog predmeta a to znači neki uređaj, aparat, pribor,
konstrukcijski elemenat i električna šema. Pravna zaštita je 6 godina.
• Dopunski patent je vezan materijalnom sadržinom za osnovni patent, deli sudbinu osnovnog patenta i
u pogledu trajanja pravne zaštite. Nosilac dopunskog patenta i nosilac osnovnog patenta moraju da budu isto
fizičko ili pravno lice, jer je dopunski patent proizvod usavršavanja i dopune prijavljenog, odnosno zaštićenog
pronalaska.
• Poverljivi pronalsci su oni koji se odnose na narodnu odbranu i bezbednost. Za ovu vrstu patenata
pronalazaču pripada jednokratna naknada. Zavisni patent je patent kojim se zaštićuje pronalazak koji se ne
može samostalno primenjivati, bez istovremene primene drugog pronalaska koji je vremenski ranije zaštićen
patentom.
Jedna od mogućih podela je i podela na patente za proizvod i patente za postupak. Patentom za proizvod se
predviđaju kao radnje iskorišćavanja proizvodnja, ponuda, stavljanje u promet i upotreba.Patent za postupak
može da bude vezan za postupak proizvodnje ili za radni postupak.
42. Pravo prvenstva u patentnom pravu
Ako su dva ili više pronalazača, nezavisno jedan od drugog, stvorili isti pronalazak, prvenstvo u pogledu prava
na priznanje patenta ima podnosilac prijave patenta sa ranijim datumom podnošenja. Prvenstvo važi od
datuma podnošenja prijave nadležnom organu

43. Subjekti zaštite i prava pronalazača

Pravo na zaštitu pronalaska imaju domaća i strana fizička i pravna lica. Pravo na zaštitu pripada pronalazaču.
Pravo na pronalazak je prenosivo pravo i pronalazač može da ga ustupi zainteresovanom fizičkom ili pravnom
licu.Pronalazač nezavisno od toga da li je nosilac prava na patent ili ne, ima zakonom predviđena moralna i
materijalna prava.
Moralno pravo pronalazača se sastoji u pravu pronalazača da bude naznačen u patentnoj prijavi i u svim
ispravama koje se odnose na njegov pronalazak.
Materijalno pravo se sastoji od prava na korišćenje pronalaska, raspolaganje i ostvarivanje prava na naknadu
ukoliko drugo lice koristi pronalazak.
44. Sadržina, sticanje i obim prava na patent
Nosilac patenta ima isključivo pravo:

• da koristi u proizvodnji zaštićeni pronalazak;

• da stavlja u promet predmet pronalaska zaštićen patentom;
• da raspolaže patentom.

U ostvarivanju svog isključivog prava na ekonomsko iskorišćavanje zaštićenog pronalaska, nosilac patenta ima
pravo da spreči svako treće lice koje nema njegovu saglasnost:

• da proizvodi, nudi, stavlja u promet ili upotrebljava proizvod koji je izrađen prema zaštićenom
pronalasku ili da uvozi ili skladišti taj proizvod u navedene svrhe;
• da primenjuje postupak koji je zaštićen patentom;
• da nudi postupak koji je zaštićen patentom;
• da proizvodi, nudi, stavlja u promet, upotrebljava, uvozi ili skladišti za te svrhe proizvod direktno
dobijen postupkom koji je zaštićen patentom;
• da nudi i isporučuje proizvode koji čine bitne elemente pronalaska licima koja nisu ovlašćena za
korišćenje tog pronalaska, ako je ponuđaču ili isporučiocu poznato ili mu je iz okolnosti slučaja moralo biti
poznato da je taj proizvod namenjen za primenu tuđeg pronalaska.

Patent se stiče objavom priznatog patenta u službenom glasilu, a važi od datuma podnošenja prijave.

45. Iscrpljenje prava na patent

Ako je zaštićeni proizvod stavljen u promet na teritoriji Srbije od strane nosioca patenta ili uz njegovu
saglasnost, sticalac tog proizvoda može slobodno da ga upotrebljava i da njime raspolaže.
46. Pravo ranijeg korisnika patenta
Patent ne deluje prema savesnom licu koje je pre datuma priznatog prava prvenstva prijave na teritoriji Srbije
već otpočelo korišćenje u proizvodnji zaštićenog pronalaska, odnosno izvršilo sve neophodne pripreme za
otpočinjanje takvog korišćenja.
Takvo lice ima pravo da nastavi korišćenje pronalazaka isključivo u proizvodne svrhe, u svom sopstvenom
pogonu ili u tuđem pogonu za sopstvene potrebe, ali ne može preneti svoje pravo na korišćenje pronalaska na
drugog, osim ako zajedno s pravom prenosi i preduzeće, odnosno deo preduzeća u kome je pripremljeno,
odnosno otpočelo korišćenje tog pronalaska.
47. Prinudna licenca
Ako nosilac patenta odbije da drugim licima ustupi pravo na ekonomsko iskorišćavanje zaštićenog pronalaska,
ili im postavlja neopravdane uslove za takvo ustupanje, organ nadležan za poslove iz oblasti u kojoj pronalazak
treba da se primeni može, dati prinudnu licencu, na zahtev zainteresovanog lica:
• ako nosilac patenta, sam ili preko drugog lica, ne koristi ili nedovoljno koristi zaštićeni pronalazak na
teritoriji Republike Srbije;
• ako bez korišćenja tog pronalaska, u celini ili delimično, nije moguće ekonomsko iskorišćavanje drugog
pronalaska koji je kasnije zaštićen na ime drugog lica.
Zainteresovano lice dužno je da dokaže da je, pre podnošenja zahteva za dobijanje prinudne licence, pokušalo
da dobije ovlašćenje nosioca prava za korišćenje zaštićenog pronalaska pod razumnim ekonomskim uslovima i
rokovima, i da ovlašćenje nije dobilo u razumnom roku.Takvo zainteresovano lice, može biti samo lice koje
dokaže da raspolaže tehnološkim mogućnostima i proizvodnim kapacitetima potrebnim za ekonomsko
iskorišćavanje zaštićenog pronalaska.
U slučaju pozitivnog odgovora nadležnog organa, zainteresovano lice može biti samo nosilac patenta za kasnije
zaštićeni pronalazak, i to pod uslovom da:
• kasnije zaštićeni pronalazak predstavlja značajan tehnički napredak od posebnog ekonomskog značaja
u odnosu na ranije zaštićeni pronalazak i da
• nosilac ranije zaštićenog pronalaska ima, pod razumnim uslovima, pravo na unakrsnu licencu za
korišćenje kasnije zaštićenog pronalaska.
Ovlašćenje za korišćenje ranije zaštićenog pronalaska nije prenosivo, osim u slučaju istovremenog prenosa
kasnije zaštićenog pronalaska.
Prinudna licenca se može dati i pre isteka roka za dobrovoljno davanje licence, ako je korišćenje zaštićenog
pronalaska neophodno zbog nacionalne ili druge izuzetne potrebe (zaštita zdravlja i ishrana stanovništva,
zaštita javnog interesa u oblastima od vitalnog značaja za društveno-ekonomski i tehnološki razvoj) ili je
zaštićeni pronalazak korišćen na način koji je, od strane nadležnog organa države, utvrđen kao protivan načelu
slobode konkurencije.
O zahtevu zainteresovanog lica za davanje prinudne licence u javnom interesu odlučuje Savet ministara, nakon
razmatranja svakog pojedinačnog slučaja.Prinudna licenca u javnom interesu može da se ukine ako i kad
okolnosti koje su do nje dovele prestanu da postoje i ako je malo verovatno da će se ponovo javiti. Savet
ministara može da odbije ukidanje prinudne licence u javnom interesu.Nosilac prinudne licence u javnom
interesu ima obavezu da nosiocu patenta plaća naknadu.
48. Pronalasci ostvareni u radnom
Pronalaskom iz radnog odnosa smatra se:
• pronalazak koji zaposleni stvori izvršavajući svoje redovne radne obaveze ili posebno naložene zadatke
u vezi sa naučno-tehničkim istraživanjem i razvojem, kao i pronalazak koji nastane u izvršavanju ugovora o
istraživačkom radu zaključenog sa poslodavcem;
• pronalazak koji zaposleni stvori u vezi s aktivnostima poslodavca ili korišćenjem materijalno-tehničkih
sredstava, informacija i drugih uslova koje je obezbedio poslodavac;
• pronalazak koji zaposleni stvori u roku od godinu dana od dana prestanka radnog odnosa, a koji bi, da
je stvoren u toku radnog odnosa, bio pronalazak koji je ostvaren pod napred navedenim okolnostima.
Pravo na zaštitu pronalaska iz radnog odnosa ima poslodavac, ako ugovorom između pronalazača i poslodavca
nije drugačije uređeno.Ako je pronalazak iz radnog odnosa zaštićen na ime poslodavca, pronalazaču pripadaju
moralna prava u vezi s tim pronalaskom, kao i pravo na naknadu zavisno od efekata ekonomskog
iskorišćavanja pronalaska.Pronalazaču pripada pravo na naknadu i u slučaju kad poslodavac prenese pravo ili
ustupi licencu za iskorišćavanje zaštićenog pronalaska na treće lice.
Pravo na zaštitu pronalaska koji zaposleni stvori u roku od godinu dana od dana prestanka radnog odnosa ima
zaposleni, s tim što poslodavac ima pravo ekonomskog iskorišćavanja pronalaska, uz obavezu da zaposlenom
isplati naknadu u skladu sa ugovorom koji zaključe povodom konkretnog pronalaska.
Regulisanje materije pronalazaka nastalih u radnom odnosu konvencijsko pravo prepušta nacionalnim
zakonodavstvima.Kriterijumi za utvrđivanje visine naknade, kao i način i vreme plaćanja, treba da se odrede ili
ugovorom o radu ili opštim aktom poslodavca.
Pronalazač je dužan da po nastanku pronalaska pisanim putem o tome obavesti poslodavca, kao i da pruži na
uvid podatke o sadržaju pronalaska, načinu primene, sredstvima koja je koristio i saradnicima koji su radili sa
njim. Poslodavac ima rok od dva meseca da odgovori da li smatra da se radi o pronalasku iz radnog odnosa, jer
ukoliko to ne učini u navedenom roku, zaposleni ima pravo da pronalazak registruje na svoje ime.
49. Know how
Know how predstavlja kategoriju intelektualne svojine koja ne zahteva određenu materijalizaciju da bi znanje
kao takvo imalo vrednost i bilo priznato. Osim tajnosti, značajan element je i prenosivost, odnosno sposobnost
da se znanja i iskustva koja ga sačinjavaju prenose od jednog korisnika na drugog
U vreme velike konkurencije i stalnih inovacija posedovanje prave informacije u pravo vreme osigurava
kompaniji vodeći položaj na tržištu i stvara održivu konkurentsku prednost.
Poslovna tajna se može definisati kao skup dokumenata i podataka čije saopštavanje trećem licu može naneti
štetu poslovnim interesima i poslovnom ugledu kompanije.
Proizvodna tajna podrazumeva svaku šemu, formulu, izum ili informaciju koja se primenjuje u poslovanju i
time stiče konkurentska prednost nad kompanijama iz istih ili sličnih delatnosti koje ih ne znaju i ne
primenjuju.Znanje ima presudan uticaj za stvaranje konkurentske prednosti, ekonomski rast i razvoj.
50. Žig
Žig je pravo kojim se štiti znak koji u prometu služi za razlikovanje robe, odnosno usluga jednog fizičkog ili
pravnog lica od iste ili slične robe, odnosno usluga drugog fizičkog ili pravnog lica. Žigom se štiti znak koji služi
za razlikovanje robe, odnosno usluga u prometu, koji se može grafički predstaviti. Svi elementi koji sačinjavaju
jedan žig su zaštićeni
Žigom može biti zaštićena reč, kombinacija određenih slova, slog, kao i reč ili kombinacija slova sa određenim
grafičkim rešenjem ili logotipom kompanije. Da bi proizvođač zaštitio određeni znak u inostranstvu mora da
ispuni dva osnovna uslova: da je znak podoban, odnosno da se ne odnosi na neke isključive karakteristike
proizvoda ili usluga, i da nije sličan ranije zaštićenim znacima na određenoj teritoriji. Kad preduzeće ima žig koji
je zaštitilo na nacionalnoj teritoriji, ali to nije učinilo u inostranstvu, bilo koje strano preduzeće u svojoj zemlji
može da zaštiti identičan znak za istu vrstu roba ili usluga i da na taj način spreči izvoz u tu zemlju. U tom
slučaju izvoz je onemogućen, a preduzeće mora da dobije saglasnost tog pravnog lica koja se po pravilu plaća
jer predstavlja neku vrstu licence.
Reč “brending” vuče korene iz engleskog i znači “obeležiti”, “žigosati”. Brend je proizvod koji ima takve
osobine da ga kupci više vole i radije kupuju od drugih proizvoda.
Komunitarnim žigom se štiti znak koji se može grafički prikazati, posebno reči, uključujući i vlastita imena,
crteže, slova, brojeve, oblik robe ili njenog pakovanja, pod uslovom da se takvim znacima mogu razlikovati
robe ili usluge jednog preduzeća od onog drugog preduzeća.
Posedovanje robnog žiga daje ekskluzivno pravo (tj. licencu) titularu žiga da pod njim proizvodi i plasira na
tržište svoje proizvode ili usluge, u isto vreme sprečavajući druge da koriste isti robni žig za iste ili slične
proizvode ili usluge.Robni žig se registruje na period od 10 godina od dana podnošenja registracione prijave, a
može se dalje obnavljati takođe na periode od 10 godina.
Nekorišćenje registrovanog žiga u prometu roba ili usluga u roku od 5 godina, povlači poništavanje registracije.
Od 2004. god, titulari komunitarnog žiga mogu da dobiju i međunarodnu zaštitu svog robnog žiga
podnošenjem međunarodne prijave u skladu sa Madridskim protokolom. I obrnuto, vlasnici robnih žigova u
drugim zemljama, potpisnicama Madridskog protokola (preko 60 zemalja), takođe mogu tražiti zaštitu svojih
robnih žigova u EU.
51. Funkcija žiga
Primarna funkcija žiga je da označi poreklo robe odnosno ime proizvođača ili u uslužnoj delatnosti da označi
nosioca privredne delatnosti.
Druga funkcija je da individualizuje robu odnosno usluge.
Garantna funkcija znači da je proizvod obeležen žigom proizvod određenog kvaliteta. Uvođenje žiga garancije
u naš zakon je učinjeno sa namerom da se obezbedi zaštita žiga čije će pravo korišćenja nosilac prava
dodeljivati onim preduzećima čija roba odnosno usluge zadovoljavaju potrebne uslove u pogledu kvaliteta,
geografskog porekla, načina proizvodnje i drugih zajedničkih obeležja.Žig je postao i moćno sredstvo reklame i
kao takav ima propagandnu funkciju.
Pravna zaštita žiga treba da pruži zaštitu savesnim privrednim subjektima koji prilikom obavljanja svoje
privredne delatnosti obeležavaju proizvode i usluge zaštićenim žigovima. Potrošači u sistemu pravne zaštite
žiga imaju garanciju za proizvod.
52. Vrste žigova
Osnovna podela žigova je na: nacionalne i nadnacionalne.
Nacionalni žigovi su znaci za koje je dobijena zaštita na teritoriji zemlje čiji nacionalni organ je odobrio žig.
Nadnacionalni žigovi se registruju sa važenjem na teritoriji više država.
Druga podela je na: robne i uslužne, zatim na individualne i kolektivne.
Individualni žig je onaj koji stekne jedno fizičko ili pravno lice na znak obeležavanja robe ili usluga.
Kolektivni žig je žig pravnog lica koje predstavlja oblik udruživanja proizvođača ili davalaca usluga, koji imaju
pravo da koriste subjekti koji su članovi tog udruženja .Žig garancije je takav žig koji može da koristi više
preduzeća pod nadzorom nosioca prava na žig.
Deskriptivni žigovi su oni kojima se označava neko svojstvo robe – kvalitet usluga, količina, namena, vreme i
način proizvodnje.
53. Deskriptivni žigovi
Deskriptivni žigovi su oni kojima se označava neko svojstvo robe-kvalitet usluga, količina, namena, vreme i
način proizvodnje. To su znaci koji potrošačima pružaju informaciju o svojstvima jednog proizvoda, koji su
opšte poznati, razumljivi i jasni i koji ustvari predstavljaju proizvod kupcu
54. Internet adresa
Internet adresa je nematerijalno dobro čija je funkcija da obeleži mesto u virtuelnom kibernetskom prostoru,
na kome se nalazi određena informacija o vlasniku adrese.
Pravila kojima se uređuje upravljanje imenima internet domena vrlo su liberalna, što odgovara otvorenom
karakteru globalne mreže.
Fizičko ili pravno lice koje prvo podnese zahtev za registraciju nadležnom organu i koje ispuni propisane
formalne uslove, postaje titular imena internet domena.
Registrovati domen nači da se korisnik upisuje kao vlasnik domena i da se na Internetu pod nazivom
registrovanog domena nalazi on ili njegova delatnost.Sopstvena adresa na Internetu se koristi kako za pristup
WEB prezentaciji tako i za mail kontakte i predstavlja značajan element u građenju savremenog imidža
preduzeća.
Dve vrste problema:
• Sukobi između titulara različitih prava intelektualne svojine nad istim znakom
• Sporovi između titulara prava intelektualne svojine i lica koja su registrovala neko ime internet domena
iako nemaju nikakvo pravo nad tim znakom
55. Sadržina, sticanje i obim prava na žig
Postupak zaštite žiga je vrlo jednostavan. Potrebno je da se podnese prijava žiga koja sadrži nekoliko osnovnih
elemenata : zahtev za priznavanje žiga, izgled znaka za koji se traži zaštita i spisak roba i usluga na koje se taj
žig odnosi. Takva prijava dobija svoj redni broj i nakon toga ulazi u redovan postupak koji po pravilu traje oko
godinu i po dana. U slučaju da se podnosi međunarodna prijava žiga moguće ga je zaštititi po hitnom postupku
koji se završava u roku od dve do tri nedelje. Postupak međunarodne prijave žiga sličan je našem i pokreće se
podnošenjem domaće prijave kod Zavoda za zaštitu intelektualne svojine. Po dobijanju nacionalne prijave, vrši
se njeno ispitivanje po hitnom postupku. Ukoliko se utvrdi da prijava ispunjava sve propisane uslove
preduzeće je, u daljem postupku, dužno da uplati određeni iznos takse za registraciju i objavljivanje žiga, kao i
taksu Međunarodnom birou svetske organizacije za intelektualnu svojinu u Ženevi za podnošenje
međunarodne prijave. Po izvršenoj uplati, registrovani nacionalni žig se prosleđuje Međunarodnom birou koji
ima obavezu da žig registruje kao međunarodno priznat i kao takav objavi u svojoj publikaciji. Troškovi zaštite
žiga zavise od broja zemalja od kojih se traži zaštita. Sva prava koja su priznata ograničena su vremenskim
periodom i podležu, pod određenim uslovima, poništavanju, odnosno prestanku važenja. Žig može da traje i
deset godina, a nakon tog perioda može da se obnovi. Sadržinu prava na žig čini imovinsko-pravno ovlašćenje
nosioca prava da žig koristi za obeležavanje robe ili usluga. Pravo je monopolskog karaktera i sadrži i negativno
ovlašćenje nosioca prava na žig, koje se sastoji u pravu nosioca da zabrani drugim licima da upotrebljavaju
njegov žig. Pravo na žig traje 10 godina.Žig se stiče upisom u registar a važi od datuma podnošenja prijave.
56. Predmet i uslovi zaštite geografske oznake porekla
Geografska oznaka porekla je geografski naziv koji se upotrebljava da označi da određeni proizvod potiče iz
jedne zemlje, regiona, mesta. Ovlašćeni korisnik geografske oznake porekla ima pravo da koristi tu oznaku za
obeležavanje proizvoda za koje je ta oznaka dobijena od strane Zavoda. To mogu da budu proizvodi, sredstva
za pakovanje, katalozi, oglasi, ponude, poslovna korespodencija kao i uvoz i izvoz proizvoda sa tom
geografskom oznakom porekla. Geografsku oznaku porekla mogu koristiti samo lica koja su kao ovlašćeni
korisnici te usluge upisana u odgovarajući registar. Geografska oznaka identifikuje određenu robu kao robu
poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gde se određeni kvalitet,
reputacija ili druge karakteristike robe suštinski mogu pripisati njenom geografskom poreklu. Trajanje
registrovanog imena porekla odnosno registrovane geografske oznake nije ograničeno
57. Postupak zaštite geografske oznake porekla
Postupak se pokreće prijavom koju mogu da podnesu samo lica koja proizvode na određenom geografskom
području proizvode koje obeležavaju nazivom tog geografskog područja. Prijava mora da sadrži zahtev za
priznanje, dokaz o obavljanju određene delatnosti i dokaz o izvršenoj kontroli proizvoda.
Druga faza se sastoji od formalnog i materijalnog ispitivanja prijave za ustanovljenje geografske oznake
porekla i prijave za priznanje svojstva ovlašćenog korisnika.
Ako prijava za ustanovljenje geografske oznake porekla ispunjava predviđene uslove Zavod će doneti rešenje o
priznanju prava i oznaku upisati u registar.
58. Ugovor o licenci
Ugovor o licenci je sporazum između dva nezavisna privredna subjekta o korišćenju prava industrijske svojine,
između nosioca ili vlasnika prava kao davaoca licence i zainteresovanog korisnika prava, primaoca licence. To
je dvostrano obavezan, teretan ugovor, kojim se davalac licence obavezuje da ustupi pravo privrednog
iskorišćavanja zaštićenih ili nezaštićenih prava industrijske svojine, dok se korisnik licence obavezuje da će
iskorišćavati predmet licence na ugovoreni način i da će davaocu licence platiti predviđenu naknadu. Ovaj
ugovor je osnovni način pravnog prometa patenata, znakova razlikovanja, know how-a i topografije.
59. Obaveza davaoca licence
Obaveza davaoca licence da korisniku preda predmet licence u određenom roku, koji je predviđen ugovorom.
Ova obaveza podrazumeva i predaju tehničke dokumentacije potrebne za praktičnu primenu predmeta
licence. Druga obaveza je garancija za tehnička svojstva predmeta ugovora, što podrazumeva garanciju za
tehničku izvodljivost i tehničku upotrebljivost. Treća obaveza je pravna garancija koja može da bude različita u
zavisnosti od predmeta ugovora. Davalac licence nema pravo da se odrekne monopolskog prava, ako je ono
predmet ugovora, bez saglasnosti korisnika licence. Druga pravna garancija sastoji se u garantovanju davaoca
licence da je on nosilac prava i da ima isključivo pravo raspolaganja. Treća pravna garancija je garantovanje da
je predmet ugovora bez tereta.
60. Pojam i predmet ugovora o licenci
Predmet ugovora o licenci može da bude i tehničko znanje i iskustvo, zajedno sa nekim monopolskim pravom
ili kao samostalni predmet ugovora.
61. Obaveza korisnika licence
Najvažnije pravo korisnika licence je pravo korišćenja predmeta licence. Obaveza korisnika je da je dužan da
licencu koristi na ugovoreni način, u ugovorenom obimu i u ugovorenim granicama. Znači da korisnik licence
ima pravo i obavezu da iskorišćava predmet licence. Sankcije za neizvršenje ove ugovorne obaveze su pravo na
raskid ugovora i pravo na naknadu štete.
Plađanje naknade za ustupljenju licencu je glavna obaveza korisnika. Visina naknade se precizira ugovorom.
62. Pravna zaštita prava na patent
Predmet patentne zaštite je pronalazak kao materijalni proizvod pronalazačkog rada pojedinca ili grupe.
Predmet pronalaska može biti: proizvod – uređaj, supstanca, kompozicija, biološki materijal ili postupak.
Zakon o patentima predviđa dvostruku pravnu zašitu za patente – upravnopravnu i građanskopravnu zaštitu.U
upravnom postupku koji vodi Zavod za intlektualnu svojinu,lice koje smatra da je njegov pravni interes
povređen može pokrenuti spor. Tuženi je Zavod a predmet spora može biti neko od rešenja Zavoda, na pr.
ukidanje rešenja o priznavanju prava na patent ili donošenje rešenja kojim je odbijen predlog za oglašavanje
ništavim patenta.
Građansko pravna zaštita obuhvata četiri tužbe koje može podneti lice koje smatra da je njegov pravni interes
povređen. To su tužba zbog povrede prava, tužba za utvrđivanje prava na zaštitu, tužba za zaštitu prava
poslodavca, odnosno zaposlenog i tužba za utvrđivanje svojstva pronalazača.
63. Pravna zaštita prava na dizajn
Pravo na zaštitu dizajna pripada autoru ili njegovom pravnom sledbeniku, odnosno poslodavcu, ako se radi o
delu iz radnog odnosa. Strana fizička i pravna lica u pogledu zaštite dizajna uživaju ista prava kao i domaća
fizička i pravna lica, ako to proizlazi iz međunarodnih ugovora ili iz načela uzajamnosti.
Pravo na dizajn stiče se upisom u Registar dizajna i traje 25 godina od dana podnošenja prijave, pod uslovom
da se plaćaju propisane takse za održavanje prava.
Pravo važi od dana podnošenja prijave dizajna organu uprave Saveta ministara nadležnom za poslove
intelektualne svojine. Nadležni organ vodi Registar dizajna (za priznanje i domaćih i međunarodnih prijava)
.Registar međunarodnih prijava za priznanje dizajna je zbirka prijava podnetih za priznanje zaštite dizajna na
osnovu Haškog aranžmana o međunarodnom registrovanju industrijskog dizajna.Registri su javne knjige i
zainteresovana lica mogu da ih razgledaju u prisustvu službenog lica.Nosilac prava na dizajn, odnosno
podnosilac prijave za priznanje prava na dizajn, može da podnose zahtev za međunarodno registrovanje
dizajna, u skladu sa međunarodnim ugovorima.
Podnosilac prijave uživa od datuma podnošenja prijave pravo prvenstva u odnosu na sva druga lica koja su za
isti dizajn docnije podnela prijavu.
Pravnom ili fizičkom licu koje je podnelo urednu prijavu dizajna sa dejstvom u nekoj zemlji članici Pariske unije
ili Svetske trgovinske organizacije, priznaće se i u Srbiji.
Podnosilac prijave koji je, u roku od tri meseca pre dana podnošenja prijave, na domaćem sajmu ili izložbi
međunarodnog karaktera, ili u nekoj drugoj zemlji članici Pariske unije ili Svetske trgovinske organizacije
izlagao dizajn, može da u prijavi traži priznanje prava prvenstva od dana prvog izlaganja tog dizajna.Prijave se
ispituju po redosledu određenom datumom njihovog podnošenja.
Autor dizajna ima moralna i imovinska prava.Moralno je pravo autora dizajna da njegovo ime bude navedeno
u prijavi, spisima i ispravi o dizajnu.Imovinsko je pravo autora da uživa ekonomsku korist od iskorišćavanja
zaštićenog dizajna.
Ako autor dizajna nije nosilac prava na dizajn, oblik ekonomske koristi koju uživa autor zaštićenog dizajna od
njegovog iskorišćavanja određuje se ugovorom između nosioca prava na dizajn i autora dizajna.
Nosilac prava na dizajn ili podnosilac prijave može da ustupi pravo korišćenja prava na dizajn, odnosno prava iz
prijave.
Pravo na dizajn prestaje:
• ako vlasnik prava na dizajn propusti da plati propisanu taksu za održavanje prava - narednog dana od
dana isteka roka za plaćanje;
• ako se vlasnik odrekne prava - narednog dana od dana predaje nadležnom organu podneska o
odricanju;
• na osnovu sudske odluke ili odluke nadležnog organa, u slučajevima predviđenim ovim zakonom -
danom koji je određen tom odlukom;
Tužba zbog povrede prava na dizajn može da se podnese u roku od tri godine od dana kada je tužilac saznao za
povredu i učinioca, a najdocnije u roku od pet godina od dana kada je povreda prvi put učinjena.Povredom se
smatra svako neovlašćeno korišćenje dizajna zaštićenog na ime drugog lica, podražavanje zaštićenog dizajna
kao i neovlašćeno objavljivanje predmeta prijave. Tužba se podnosi u roku od 3 godine.
64. Pravna zaštita na žig
Obuhvata upravnopravnu, građanskopravnu i kaznenu zaštitu. Pravna zaštita prava na geografsku oznaku
porekla je upravnopravna i građanskopravna zaštita.
65. Pravna zaštita prava na geografsku oznaku porekla
Geografska oznaka porekla je geografski naziv koji se upotrebljava da označi da određeni proizvod potiče iz
jedne zemlje, regiona ili mesta.
Geografska oznaka je oznaka koja identifikuje određenu robu kao robu poreklom sa teritorije određene
zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike robe
suštinski mogu pripisati njenom geografskom poreklu. Ovlašćeni korisnik geografske oznake porekla ima pravo
da koristi tu oznaku za obeležavanje proizvoda za koje je ta oznaka dobijena od strane Zavoda.Zaštitu
geografskog porekla za proizvode ne moraju da traže samo proizvođači. To mogu da urade i udruženja,
privredne komore, pa i organi vlasti.Zaštita imena porekla je komplikovana i traje oko godinu dana.
Postupak se pokreće prijavom koju mogu da podnesu samo lica koja proizvode na određenom geografskom
području proizvode koje obeležavaju nazivom tog geografskog područja.
Ime porekla je geografski naziv zemlje regiona ili lokaliteta koji služi da označi proizvod koji odande potiče, čiji
su kvalitet i posebna svojstva isključivo ili bitno uslovljena geografskom sredinom, koja obuhvata prirodne i
ljudske faktore i čija se proizvodnja, prerada i priprema u celini odvijaju na određenom ograničenom području.
Oznakom geografskog porekla ne može da se zaštiti naziv koji
• koji predstavlja ime zaštićene biljne sorte ili životinjske vrste;
• čiji izgled ili sadržaj može da stvori zabunu kod potrošača u pogledu prirode, porekla, kvaliteta, načina
proizvodnje ili drugih karakteristika proizvoda;
• koji predstavlja tačan naziv zemlje ili regiona sa koga proizvod potiče, ali koji kod potrošača izaziva
lažnu predstavu da proizvod potiče iz druge zemlje ili regiona;
• koji nije zaštićen, ili je prestao da bude zaštićen u zemlji porekla, ili koji je prestao da se koristi u toj
zemlji.
• protivan javnom poretku ili moralu;
Srbija tek počinje da radi na takvoj zaštiti svojih proizvoda. U Srbiji je geografsko poreklo zaštićeno za samo
mali broj proizvoda. Među njima su goveđa i svinjska užička pršuta, kosovska i metohijska vina, sremski kulen,
domaća kobasica i salama....
66. Zaštita autorskog i srodnih prava
Upis u registar autorskih prava ne konstituiše pravo. Autorsko pravo nastaje kada je i delo nastalo i od tog trenutka autor
stiče sva ovlašćenja koja mu kao autoru pripadaju.Pravna zaštita obezbeđena je i za autora koji je svoje delo upisao u
registar i za autora koji svoje autorstvo nigde nije upisao.Zavod za intelektualnu svojinu izdao je dozvolu dvema
kolektivnim organizacijama za zaštitu autorskih i srodnih prava: SOKOJ-u – Savez organizacija za zaštitu autorskih
muzičkih dela sa rečima i bez reči, i OSPJ-u – organizacija koja se bavi zaštitom proizvođača fonograma i nosača zvuka i
trajnih muzičkih snimaka. Zavod ima pravo nadzora nad njihovim poslovanjem. Domaći autor je po zakonu u svemu
izjednačen sa stranim autorom bilo gde u svetu, jer je naša zemlja harmonizovala regulativu sa svim međunarodnim
ugovorima i konvencijama, kao i sa sedam direktiva EU zaključno sa 2006.

67. Menadžment znanja

Menadžment znanja se definiše kao kolektivno znanje (uključujći iskustvo, veštine, podatke i informacije) jedne
organizacije. Uključuje interno znanje i znanje koje se selektivno prikuplja iz eksternih izvora radi poboljšanja
organizacije. Menadžment znanja je više od pukog prikupljanja informacija i njihovog ubacivanja u kompjutersku bazu
podataka ili na WEB stranicu. Omogućuje pojedincima, na svim nivoima organizacije, pristup informacijama koje su im
potrebne za obavljanje zadataka dajući doprinos ispunjenju sveukupnih ciljeva organizacije

Znanje se prenosi putem lične komunikacije, telefonskim razgovorima ili na sastancima. Vrednosti znanja i know-how-a
stvaraju se kroz ove procese i usmeravaju se u obliku različitih izveštaja. Oni potom postaju deo znanja kompanije.

Menadžment znanja je strateška primena kolektivnog znanja kompanije i know-how-a za stvaranje profita i povećanja
udela na tržištu. Imovina znanja stvara se kompjuterizovanim prikupljanjem, čuvanjem, podelom i usmeravanjem
korporativnog znanja.

Menadžment znanja pokriva tri glavne aktivnosti znanja:

• generisanje - uključuje sve aktivnosti koje prenose novo znanje pojedincima, grupi ili organizaciji, kao što su
stvaranje, pribavljanje, sinteza, fuzija i adaptacija

• kodifikaciju - Kodifikacija znanja je takva vrsta predstavljanja znanja koja omogućava pojedincima i
organizacijama da ga ponovo koriste

• transfer - Transfer znanja uključuje premeštanje znanja sa jednog mesta na drugo i njegovu apsorbciju.

Snaga znanja je u tome što organizacijama omogućava da poboljšaju produktivnost svih aktivnosti i da pruže njihovu
vrednost kako grupi tako i pojednicima.

Imalac ovog prava uživa faktički monopol na tržištu, čiji je osnov tajnost sadržine prava.

68. Uloga zavoda za intelektualnu svojinu

69. Svetska trgovinska organizacija za intelektualnu svojinu

Osnovni izvor međunarodnog prava intelektualne svojine je Konvencija o osnivanju Svetske organizacije za intelektualnu
svojinu. GATT je potpisan 15.aprila 1994. i sastoji se od Sporazuma o osnivanju Svetske trgovinske organizacije sa
pripadajućim aneksima, Ministarske deklaracije i još 25 različitih odluka.

Osnivački akt – statut je Sporazum o osnivanju Svetske trgovinske organizacije – Sporazum o WTO koji predstavlja sistem
od 29 zasebnih ugovora organizovanih u četiri aneksa. Sproazum o WTO zajedno sa tri aneksa, nazivamo multilateralnim
trgovinskim sporazumima i oni su obavezni za sve potpisnike, članice WTO koje su tim ugovorima pristupile.
70. TRIPS sporazum

Sporazumom o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine uključujući i trgovinu krivotvorenom robom (TRIPS
sporazum) se ustanovljava svetska trgovinska organizacija.TRIPS sporazum je stupio na snagu 1.1.1995 godine i
obavezujući je za sve članice Svetske trgovinske organizacije. TRIPS sporazumom se uspostavljaju principi kojima se
obezbeđuje :

• zaštita prava intelektualne svojine koja su sadržana u nekom proizvodu

• standardizacija međunarodne zaštite

• uspostavljanje obaveze državi potpisnici TRIPS sporazuma da pruži određena prava,povlastice,imunitete....

Jedan od ključnih principa je nacionalni tretman koji znači da su države članice obavezne da pruže nacionalni tretman i
pravo predviđeno sporazumom državljanima drugih država članica.

Drugi princip je tretman najpovlašćenije nacije, koji znači da se sva prava koje država članica pruža državljanima druge
države ugovorenice moraju dodeliti i državljanima bilo koje druge države članice.

Načelo transparentnosti određuje da zakoni opšte namene države članice, koje se odnose na predmet TRIPS sporazuma
moraju biti objavljeni i dostupni javnosti na jeziku zemalja članica.

Predviđena su pravna sredstva u građanskom i upravnom postupku.

Obavezno je obezbeđivanje ravnopravnosti, pravičnosti i nepristrasnosti.Sudskim vlastima se daje ovlašćenje da nalože

povlačenje sa tržišta robe koja predstavlja povredu prava i to bez naknade vlasniku. Sporazum predviđa pogranične mere
kojima nosilac intelektualne svojine može da se obrati zahtevom nadležnim sudskim ili upravnim vlastima, da bi carinske
vlasti obustavile puštanje robe u slobodan promet. Predviđena je mogućnost vođenja krivičnih postupaka i krivičnog
kažnjavanja počinilaca povreda prava intelektualne svojine.

Sporazumom je predviđen i Savet za trgovinske aspekte prava intelektualne svojine – Savet za TRIPS kome će zemlje
članice davati informinformacije o svojim aktivnostima