სითბო; გაგრილების მექანიზმები; სითბური მოვლენების ფიზიკური საფუძვლები.

საკითხავი მასალა:
The Silicon Web: Physics for internet age. Michael G. Raymer. 2009 პარაგრაფი: 4

Google Classroom

https://classroom.google.com კოდი: z73xa37

როგორ შეგვიძლია კორპით დახურული ცარიელი ბოთლიდან მარტივად ამოვაძროთ საცობი?

ცივ ბოთლში მოლეკულები გარედან და შიგნიდან

საცობს ერთნაირი საშუალო სიჩქარით ეჯახებიან.
ამიტომ წნევა ორივე მხარეს ერთნაირია.

წნევა ერთეულ ფართობზე მოქმედი ძალაა

F
p F - ძალების ტოლქმედი; S - ფართობი.
S
ერთეული: 1 პა = 1 ნ/მ2.

თუ ბოთლში შევათბობთ ჰაერს, ჰაერის მოლეკულები მასში უფრო სწრაფად დაიწყებენ მოძრაობას.
უფრო გრძელი ისრები ამაზე მიუთითებს. მათი დაჯახება საცობთან უფრო ძლიერია, ვიდრე გარედან.
შიდა წნევა მეტია გარე წნევაზე. საცობი დაიწყებს ზემოთ მოძრაობას.
როცა ვათბობთ სხეულს, მისი ტემპერატურა იზრდება.
რა არის ტემპერატურა?

ტემპერატურა არის სხეულის მოლეკულების საშუალო შინაგანი

ენერგიის (მოლეკულების კინეტიკური + პოტენციური ენერგიის)
მახასიათებელი.

ტემპერატურის სკალა:

ცელსიუსის სკალა - 0
C ფარენჰეიტის სკალა - 0
F

კავშირი ფარენჰეიტისა და ცელსიუსის ტემპერატურულ სკალებს შორის:

TF   9 5 Tc  320 F
მაგალითად,
00 C  320 F
1000 C  2120 F
0 0C -ზე წყალი კი იყინება, მაგრამ ტემპერატურას შეუძლია უფრო ქვემოთაც დაიწიოს.
რომელია ყველაზე დაბალია ტემპერატურა? ასებობს ასეთი ტემპერატურა?
ასეთი ტემპერატურა არსებობს, მას აბსოლუტური ნული ეწოდება. ის უდრის -2730C.
ამ ტემპერატურაზე მოლეკულების კინეტიკური ენერგია ნულს უდრის.

ფიზიკაში იყენებენ ტემპერატურის უფრო ბუნებრივ სკალას - კელვინის სკალას:

TK  2730 C  Tc
ტემპერატურა ცელსიუსით,
1538 რკინის დნობა
1414 სილიციუმის დნობა
100 წყლის დუღილი
50 კომპიუტერული ჩიპის ტიპიური ტემპერატურა
36.8 ადამიანის სხეულის ტემპერატურა
20 ოთახის ტემპერატურა
0 წყლის გაყინვა
-183 ჟანგბადის გათხევადება
-196 აზოტის გათხევადება
-273.15 აბსოლუტური ნული
სითბური ენერგია. თბოგადაცემა

სითბური ენერგია - ნივთიერების შემადგენლი მოლეკულების ჯამური ენერგია.

მის ცვლილებას თან ახლავს ტემპერატურის ცვლილებაც:

Q - გადაცემული სითბო (სითბური ენერგია)

Q  CT С - სითბოტევადობა.
T - ტემპერატურის ცვლილება.

როცა ცივი და ცხელი სხეულები ეხებიან ერთანეთს, ცხელი სხეულებიდან სითბური ენერგია გაადის
ცივ სხეულებში. ამას ეწოდება თბოგადაცემა. რაც მეტია ტემპერატურების სხვაობა, მით მეტია
თბოგადაცემის სიჩქარე (1წმ-ში გადაცემული სითბოს რაოდენობა).
საბოლოოდ, დიდი ხნის კონტაქტის შემდეგ სხეულების ტემეპერატურა გათანაბრდება.
როგორ აიხსნება მოლეკურ დონეზე თბოგადაცემა? ცხელი სხეულის მოლეკულები უფრო სწარფად
მოძრაობენ, ვიდრე ცივი სხეულის. სხეულების შეხებისას ცხელ მოლეკულებს კონტაქტი აქვთ ცივ
მოლეკულებთან, ანუ ეჯახებიან მათ და აჩქარებენ. ამავდროულად თავად უმცირდებათ ენერგია
(სიჩქარე) შედეგად, ცხელი სხეულის შინაგანი ენერგია იკლებს, ხოლო ცივისა იზრდება. ეს
გაგრძელდება მანამ, სანმ სხეულების მოლეკულების საშუალო კინეტიკური ენერგია არ გათანაბრდება,
სხვა სიტყვებით, სანამ არ დამყარდება სითბური წონასწორობა.
თბოგადაცემის სახეები თბოგამტარობა: მაღალი აქვთ ლითონებს
(ვერცხლს, ალუმინს...)
თბოგამტარობა
კონვექცია
გამოსხივება
კონვექციის დროს თბილი სითხე ან აირი
ფართოვდება, მსუბუქდება და ამომგდები
ძალის ზემოქმედებით ზემოთ ადის.
სითბო გადაეცემა ისეთი გარემოს გავლით, სადაც
1კუბურ მეტრში სულ რამდენიმე ატომი შეიძლება
იყოს - ვაკუუმი.
ენერგიის გადამტანია ელექტრომაგნიტური ტალღები
- ინფრაწითელი სპექტრი.
კომპიუტერული ჩიპის გაგრილება

ტიპიური პროცესორის ჩიპი, რომელიც მთავარი მოაზროვნეა კომპიუტერში,

აქტიური მუშაობისას გამოჰყოფს სითბოს 25-100ვტ სიმძლავრით. ჩიპი რომ
შეუფერხებლად მუშაობდეს, ეს სითბო უნდა მოვაცილოთ.

სილიციუმის ჩიპი, რომელიც მოთავსებულია სპილენძის ბლოკზე.

დავუშვათ ჩიპის ზომებია 1მმ×10მმ×10მმ.

თბოგამტარობა გვიჩვენებს, სითბოს რა რაოდენობა Q გაედინება მოცემულ ფართობზე A. დროის

მოცემულ მონაკვეთში t, მოცემული ტემპერატურული სხვაობისას ΔT. მისი ერთეულია [ ჯ / (K მ წმ) ]

თბოგამტარობა × ფართობი
თბოგადაცემის სიჩქარე = × ტემპერატურის სხვაობა
სისქე

სილიციუმის სითბოგამტარობა = 150 ვტ/ (მ × 0C) თბოგადაცემის სიჩქარე = 75 ვტ.

ფართობი = 10-4 მ2
სისქე = 10-3 მ ეს არის სიმძლავრე, რომელსაც პროპელერი მოერევა.
ტემპერატურის სხვაობა = 5 0C
კომპიუტერული ჩიპის გაგრილება

პროპელერი უბერავს ცივ ჰაერს ჩიპს, რომელიც აართმევს სთბოს და

აგრძელებს სვლას.
ზოგი მომხმარებელი განსაკუთრებული დატვირთვით ამუშავებს ჩიპს,
რის გამოც მას დამატებით მოწყობილობა სჭირდება სითბის
ასართმევად. ასეთია, მაგალითად, რადიატორი, რომელიც წარმოადგენს
ლითონის თხელი ფირფიტების ერთობლიობას, მათ ფუძე სპეციალური
თბოგამტარი წებოთ მიწებებულია ჩიპის თავზე.
დაახლოებით წამში 5ლ ჰაერი უნდა ცირკულირებდეს რადიატორის
გავლით, რომ 65 ვტ სითბური სიმძლავრე გამოიტანოს.

თუ რადიატორი საკმარისად ვერ აცივებს, მაშინ წყლით გაციებას მიმართავენ. წყლის

სითბოტევადობა შედაფრებით დიდია, და წამში 0.01ლ წყალი დაახლოებით 150 ჯ
სითბურ ენერგიას გაიტანს.