ÊÀÒß ÁÀÊÚÐÄÆÈÅÂÀ

60 ÅÑÅÒÀ
ÇÀ ÂÀÑ,
Ó×ÅÍÈÖÈ!

Âàðíà
2004
© Êàòÿ Áàêúðäæèåâà – àâòîð, 2004

Ðèñóíêà íà êîðèöàòà: Ñèÿ Íèêîëîâà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Éîðäàíêà Áîãäåâà

Èçäàòåëñòâî: ÑËÀÂÅÍÀ

ISBN 954-579-422-4
ÑÚÐÄÅ×ÍÀ ÁËÀÃÎÄÀÐÍÎÑÒ
ÊÚÌ
ÌÎß ÑÊÚÏ Ó×ÅÍÈÊ
ÍÅÉ×Î ÍÅÉ×ÅÂ

Ñ ×ÈÅÒÎ ÑÚÄÅÉÑÒÂÈÅ
ÈÇËÈÇÀ
ÒÀÇÈ ÊÍÈÃÀ
 Åñåòî êàòî ëè÷íà ðàçìèñúë âúðõó òåìàòè÷íî
ïîñòàâåí ïðîáëåì îò ðàçëè÷íî åñòåñòâî, å âèä
ëèòåðàòóðíî ñú÷èíåíèå-ðàçñúæäåíèå, ñ êîåòî ó÷å-
íèöèòå âñå îùå òðóäíî ñå ñïðàâÿò. Áåäíà å æè-
òåéñêàòà èì ïðàêòèêà, íå ñà íàïúëíî îâëàäåíè
îñîáåíîñòèòå íà õóäîæåñòâåíèÿ è ïóáëèöèñòè÷åí
ñòèë, òðóäíî ñú÷åòàâàò åìîöèîíàëíîòî ñ ðàöèî-
íàëíîòî íà÷àëî ïðè íàïèñâàíåòî íà åñå, ÷èÿòî
ñïåöèôèêà íå ñà äîáðå îïîçíàëè.
Íàñòîÿùèÿò ñáîðíèê íå ñúäúðæà òåîðåòè÷íè
ïîñòàíîâêè çà åñåòî êàòî âèä ïèñìåíî ëèòåðà-
òóðíî ñú÷èíåíèå, êàêâèòî òåîðåòè÷íè íàñîêè ó÷å-
íèöèòå ìîãàò äà íàìåðÿò â äðóãè ìåòîäè÷åñêè
ïîìàãàëà. Ïðåäëàãàìå ñàìî ïðèìåðíè àâòîðñêè
åñåòà.
Òåçè åñåòà ñà ñ ðàçëè÷íà òåìàòèêà: ïàòðèî-
òè÷íà, íðàâñòâåíà, åêîëîãè÷íà; ðàçðàáîòêè âúðõó
ñåíòåíöèè íà äðåâíè ôèëîñîôè âúðõó èçó÷àâàíè
ëèòåðàòóðíè òâîðáè; êàêòî è âúðõó îòíîøåíèÿòà
ó÷èòåë-ó÷åíèê.
Åäíà ÷àñò îò åñåòàòà ñà ñúîáðàçåëè ñ âúçðàñ-
òîâèòå îñîáåíîñòè íà ó÷åíèöèòå îò ñðåäíèÿ êóðñ,
äðóãè — ñ âúçìîæíîñòèòå íà ãèìíàçèñòà.
Íà ìåñòà å èçïîëçâàíî „àç“ — ïîâåñòâîâàíèå
çà àêöåíòóâàíå âúðõó ëè÷íîòî ñòàíîâèùå íà àâ-
òîðà. Íî è â îñòàíàëèòå ñëó÷àè ëè÷íàòà ïîçèöèÿ
ïî ðàçãëåæäàíèÿ ïðîáëåì å ÿðêî ïîä÷åðòàíà.
Ñ÷èòàìå, ÷å åñåòàòà â ñáîðíèêà ùå áúäàò ïî-
ëåçíè êàòî âàðèàíòè — â ìåòîäè÷åñêî îòíîøå-
íèå, à è êàòî ÷åòèâà çà øèðîêàòà ÷èòàòåëñêà ïóá-
ëèêà.
 ÇÍÀÉ

ÑÂÎß

ÐÎÄ

ÅÇÈÊ

#
$
Ñ ÊÀÊÂÎ ÁÚËÃÀÐÑÊÀÒÀ ÈÑÒÎÐÈß È ÊÓË-
ÒÓÐÀ ÓÒÂÚÐÆÄÀÂÀÒ ÑÀÌÎ×ÓÂÑÒÂÈÅÒÎ
ÍÈ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈ ÃÐÀÆÄÀÍÈ

Ìîÿò ìàëúê íàðîä íà Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðîâ ñ

äðåâíî ìèíàëî ìå êàðà äà ñå ãîðäåÿ! Íàøèòå ïðåäöè
ñà èçãðàäèëè ñâîÿ äúðæàâà îùå ïðåç II âåê. ïð. Õð.
Åäèí îò íàé-äðåâíèòå öèâèëèçîâàíè íàðîäè — íå
òþðêñêî ïëåìå íà ÷åðãàðè, à èíäîåâðîïåéñêè íàðîä
ñúñ ñâîÿ ìàòåðèàëíà, ñòîïàíñêà è äóõîâíà êóëòóðà, ñ
ðàçâèòà äúðæàâíà óðåäáà. Ñòàðè èçòî÷íèöè òâúðäÿò,
÷å òîâà å íàðîä, „êîéòî èìàøå âñè÷êî, êîåòî å ïîæå-
ëàâàë“. „Ìíîãî÷èñëåí è áåçáðîåí“, îñíîâàë òðè äúð-
æàâè — êðàé ïëàíèíàòà Èìåîí â Ïàìèð, Âåëèêà
Êóáðàòîâà Áúëãàðèÿ è Àñïàðóõîâàòà äúðæàâà. Íàðîä,
îñòàâèë â öÿë ñâÿò ñëåäè ñúñ ñâîåòî íàçâàíèå „áóëãàð“.
Àñïàðóõîâà Áúëãàðèÿ ñå óòâúðæäàâà ñ äúðæàâíè-
÷åñêàòà ñè è âîåííà óðåäáà, ñúñ ñòàáèëíè ãðàäîâå, ñòî-
ïàíñêà è òúðãîâñêà äåéíîñò è óñïÿâà äà ïðîòèâîñòîè
íà ìîãúùàòà Âèçàíòèÿ. Ãîðäåÿ ñå, ÷å Áúëãàðèÿ å åäíà
îò ñèëíèòå è àâòîðèòåòíè äúðæàâè â Åâðîïà ìíîãî
ïðåäè òàì äà ñå ôîðìèðàò äíåøíèòå åâðîïåéñêè äúð-
æàâè. Äàëíîâèäíèòå âëàäåòåëè Îìóðòàã, Êðóì,
Ñèìåîí, Èâàí Àñåí, Èâàí Àëåêñàíäúð ïðîçîðëèâî
óêðåïÿâàò ìîùòà íà äúðæàâàòà.
Ñëåä ïðèåìàíåòî íà õðèñòèÿíñòâîòî îò êíÿç Áîðèñ
I ñà ïðèåòè è ó÷åíèöèòå íà Êèðèë è Ìåòîäèé, à òîâà
ïðàâè ìîÿòà ñòðàíà âèñîêî èçäèãíàòà äóõîâíî. Ãîðäåÿ
ñå ñ òîâà, ÷å â äàëå÷íèÿ IX âåê Êèðèë Ôèëîñîô ñúçäà-
âà ñëàâÿíñêàòà àçáóêà è èçëèòà „êàòî îðåë“ ñðåùó
äîãìàòèöèòå-òðèåçè÷íèöè, êàòî ãè îáîðâà ñ äóìèòå:
„Íå ïàäà ëè îò Áîãà åäíàêâî äúæä çà âñè÷êè? Ñúùî

%
ñëúíöåòî íå ãðåå ëè åäíàêâî çà âñè÷êè? Íå äèøàìå ëè
åäíàêâî âúçäóõ?“ Íåãîâèòå ïðîãðåñèâíè è äåìîêðàòè÷-
íè èäåè ñå ðàçïðîñòðàíÿâàò â ìîÿòà Áúëãàðèÿ è îò òàì
— è èç äðóãè ñòðàíè.
Ñòàðîáúëãàðñêàòà êóëòóðà å óíèêàëíà — íîñè
ñâåòñêè õàðàêòåð ñ ïðîñëàâàòà íà ñëîâîòî, êîåòî „êúð-
ìè ÷îâåøêèòå äóøè“. Âåëèêî å ïðîçðåíèåòî íà Êè-
ðèë: „Ãîëè ñà áåç êíèãè âñè÷êè íàðîäè“.
Äúëáîêî õóìàííà å àïîêðèôíàòà êíèæíèíà, ïðî-
íèêíàëà è â Åâðîïà, äðúçêî å ó÷åíèåòî íà áîãîìèëè-
òå, èçãàðÿíè íà êëàäà çàðàäè áóíòàðñêèòå ñè èäåè. Íå
ãè óíèùîæàâà îãúíÿò — îò òóê òå òðúãâàò êúì Åâðîïà.
Áóäíèÿò ìîé íàðîä ðàæäà òàëàíòè. Îùå ïðåäè
åâðîïåéñêèÿ ðåíåñàíñ íèå èìàìå ñâîÿ. Áîÿíñêàòà
öúðêâà å çîãðàôèñàíà ðåíåñàíñîâî, ïî-êúñíî ðåàëèç-
ìà â èçêóñòâîòî óòâúðæäàâàò Êîëüî Ôè÷åòî, Çàõàðè
Çîãðàô, ìàéñòîð Ìàíîë. Âèçàíòèéñêîòî è îñìàíñêî
èãî íå ñëîìÿâàò íàðîäà ìè. Áóíò ñëåä áóíò, õàéäóøêè
ãëàâè íà êîë, íî áúëãàðñêèÿò ãåí å æèâ. Íÿìà áúëãàð-
ñêà äúðæàâà, íî èìà áúëãàðñêè ó÷èëèùà, ÷èòàëèùà,
âúçðîæäåíñêà ëèòåðàòóðà.
Ïàèñèé ïèøå ñâîÿòà áåçöåííà èñòîðèÿ, ×èíòóëîâ
çîâå: „Âñè÷êè íà îðúæèå!“ Áîòåâ îòêðèâà, ÷å „òîç, êîé-
òî ïàäíå â áîé çà ñâîáîäà, òîé íå óìèðà!“ À Ëåâñêè å
ïðîçðÿë: „Àêî ñïå÷åëÿ, ïå÷åëè öÿë íàðîä, àêî çàãóáÿ,
ãóáÿ ñàìî ñåáå ñè“. Âàçîâ èçðè÷à, ÷å òàçè ïúñòðà è
áîãàòà çåìÿ å „çåìÿ, ïúëíà ñ äîáðèíè“.
Ïðåç ìíîãî ñòðàäàíèÿ, âîéíè, íåäîèìúê ïðåìèíà
ìîÿò íàðîä, óñïÿ äà ñå ïðåáîðè ñ íåäîñòàòúöèòå íà
ñîöèàëèñòè÷åñêàòà ñèñòåìà è ïîå ïúòÿ êúì äåìîêðà-
öèÿòà. Âÿðâàì, ÷å ùå ïðåîäîëåå òðóäíîñòèòå è ùå
äîêàæå, ÷å íàèñòèíà ñìå ìåæäó ïúðâèòå â ñâåòà ïî

&
èíòåëåêò. Ìîè âðúñòíèöè ïå÷åëÿò ìåæäóíàðîäíè
êîíêóðñè è ïðîñëàâÿò íàðîäà íè.
Ãîðäåÿ ñå è ñúñ ñàìîáèòíîòî ðîäíî èçêóñòâî, êîå-
òî øåñòâà ïî ñâåòà. Ðåå ñå èç êîñìîñà ãëàñúò íà Âàëÿ
Áàëêàíñêà, íå ñëèçàò îò ñâåòîâíèòå ñöåíè îïåðíè ïåâ-
öè, íàðîäíèòå íè ïåñíè ñå ïðèåìàò ñ îâàöèè. Ñïîðòè-
ñòèòå íè ñúùî ñà ñðåä ïúðâèòå. Ïîñòèæåíèÿòà íà áúë-
ãàðñêè ó÷åíè ïå÷åëÿò ïðèçíàíèÿ â ñâåòîâíàòà íàóêà.
Ìîãà ëè äà íå ñå ãîðäåÿ, ÷å ñúì ñèí íà åäèí òà-
ëàíòëèâ äîáðîäåòåëåí è äðóæåëþáåí íàðîä, êîéòî èäå
îò âåêîâåòå è ùå ïðåáúäå âúâ âåêîâåòå!

„ÍÅÊÀ, ÍÎ ÍÈÉ ÇÍÀÅÌ, ×Å Â ÍÀØÒÎ

ÍÅÄÀÂÍÎ ÈÌÀ ÍÅÙÎ ÍÎÂÎ, ÑÂÅÒÈ ÍÅÙÎ
ÑËÀÂÍΓ

Ãîðäåÿ ñå ñ ìîÿòà äðåâíà è ìëàäà ðîäèíà. Òÿ å åäíà

îò íàé-ñòàðèòå äúðæàâè â ñâåòà, ïðàáúëãàðèòå ñà îñ-
íîâàòåëè íà òðè äúðæàâè!
Ìîÿò íàðîä å ïðåìèíàë ïðåç áóðè è îãúí, äàë å
ìíîãî íà ñâåòîâíàòà öèâèëèçàöèÿ. Çëàòíèòå ñúêðîâè-
ùà, îòêðèòè â íàøèÿ êðàé, ñà íàé-ñòàðèòå â ñâåòà.
Ïðàáúëãàðñêèÿò êàëåíäàð å â îñíîâàòà íà ñúâðåìåí-
íèÿ åâðîïåéñêè.
Ñëàâàòà íà ìîÿòà ðîäèíà ñå íîñè è ñëåä îñíîâàâà-
íåòî íà Äóíàâñêà Áúëãàðèÿ îò Àñïàðóõ — ñèí íà
Êóáðàò îò ðîäà Äóëî, ñúçäàòåë íà Âåëèêà Áúëãàðèÿ
êðàé Âîëãà. Ñëàâíè áúëãàðñêè öàðå ñà óòâúðäèëè ïðå-
ñòèæà íà íàøàòà äúðæàâà — Êðóì, Îìóðòàã, Áîðèñ,
Ñèìåîí, Èâàí Àëåêñàíäúð, Ñàìóèë ñà áèëè ñðåä

'
àâòîðèòåòíèòå âëàäåòåëè â Åâðîïà.
Îùå ïðåç IX âåê ðàçöúôòÿâà åïîõàëíîòî äåëî íà
áðàòÿòà Êèðèë è Ìåòîäèé. Èìàìå Çëàòåí âåê íà áúë-
ãàðñêàòà êíèæíèíà! Ó íàñ ñå ðàçâèâà ïðîñâåòà òîãà-
âà, êîãàòî â Åâðîïà ñà ìàëêî ãðàìîòíèòå õîðà. È äî
äíåñ íàøèÿò íàðîä åäèíñòâåí â ñâåòà èìà ïðàçíèê íà
ïðîñâåòàòà è êóëòóðàòà!
Ìîÿò íåïîêîðåí è ñâîáîäîëþáèâ íàðîä äîêàçà, ÷å
íå çàãèâà áúëãàðñêîòî ïëåìå — âúïðåêè âåêîâíèòå
ðîáñòâà — âèçàíòèéñêî, îñìàíñêî… Áóäåí å áèë áúë-
ãàðñêèÿò äóõ â ãîäèíèòå íà òóðñêàòà ðîáèÿ. „Ïîðàäè
ùî ñå ñðàìèø äà ñå íàðå÷åø áúëãàðèí?“ — ïðèçîâàâà
Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè â çíàìåíèòàòà ñè „Èñòîðèÿ ñëà-
âÿíîáúëãàðñêà“. „Çíàé ñâîÿ ðîä è åçèê“ — ïîó÷àâà
õèëåíäàðñêèÿò ìîíàõ. È òàì, â òúìíàòà åïîõà, çàêè-
ïÿâà íîâîáúëãàðñêàòà êóëòóðà. Äåöàòà ó÷àò â áúëãàð-
ñêè ó÷èëèùà, èçäàâàò ñå áúëãàðñêè âåñòíèöè, ïîÿâÿâà
ñå òåàòúðúò, ÷èòàëèùàòà ñòàâàò îãíèùà íà êóëòóðà.
Ïåòêî Ñëàâåéêîâ, Äîáðè ×èíòóëîâ, Ëþáåí Êàðàâåëîâ,
Õðèñòî Áîòåâ, Èâàí Âàçîâ ñà àâòîðè íà çàáåëåæèòåëíè
òâîðáè. È âñè÷êî å èçïúëíåíî ñ ðåâîëþöèîíåí äóõ.
Ñëàâàòà íà õàéäóòè è áóíòîâíèöè ñå ðàçíàñÿ ïî öÿëà-
òà íàøà çåìÿ. Ïðåç òðàãè÷íèòå, íî ñëàâíè äíè íà
Àïðèë 1876 ã. âúñòàíèöèòå çàãèâàõà ñ ÷åñò, äîêàçâàé-
êè, ÷å ñà ñèíîâå íà ãåðîè÷åí íàðîä. Îïúë÷åíöèòå
óäúðæàõà âúðõà íà ñëàâàòà — Øèïêà, áèõà ñå „êàòî
ñêàëè òâúðäè“, ïîñðåùàéêè „æåëÿçîòî ñ æåëåçíè ñè
ãúðäè“, ãîòîâè çà ñàìîæåðòâà, áèåéêè ñå „âåäíî æèâè
è óìðåëè“. Òÿõíàòà ñëàâà, „äèâíà êàòî íÿêîé åê“ è äî
äíåñ ñå íîñè „îò óðâà íà óðâà è îò âåê íà âåê“ — íàïè-
ñà âäúõíîâåíî Âàçîâ.
È äíåñ áúëãàðñêàòà ñëàâà ñå íîñè ïî ñâåòà. Ïåâöèòå


Áîðèñ Õðèñòîâ, Íèêîëàé Ãÿóðîâ, Ðàéíà Êàáàèâàíñêà,
Ãåíà Äèìèòðîâà ñà ïåëè ïî âñè÷êè îïåðíè ñöåíè â
ñâåòà. Ñïîðòèñòèòå íè çàâîþâàò ìíîãî ïúðâè ìåñòà
íà ïðåñòèæíè ñúñòåçàíèÿ. Áàùàòà íà êîìïþòúðà å
áúëãàðèíúò Äæîí Àòàíàñîâ. Íàøè ìëàäåæè ñà íà
÷åëíè ìåñòà â ðåäèöà êîíêóðñè íà ñâåòîâíè ðàâíèùà.
Ñúâñåì ñêîðî âàðíåíñêè ó÷åíèöè áÿõà íàãðàäåíè íà
ìåæäóíàðîäíî ñúñòåçàíèå ïî åêîëîãèÿ â ÑÀÙ, êúäåòî
ñà ó÷àñòâàëè ñúñ ñîáñòâåí ôèëì.
Àç ìèñëÿ, ÷å äíåøíèÿò áúëãàðèí ùå çàùèòè ìèíàëàòà
ñëàâà íà Áúëãàðèÿ âúïðåêè òðóäíîñòèòå, êîèòî ïðåæè-
âÿâà ìîÿòà ðîäèíà. Ñ òðóäîëþáèå è óïîðèòîñò, ñ äî-
ñòîéíñòâî è ãîðäî âäèãíàòà ãëàâà!
Ïðîó÷âàíèÿ äîêàçâàò, ÷å áúëãàðèòå ñà âòîðè ïî èí-
òåëåêò â ñâåòà è ñà ìåæäó íàé-äðåâíèòå íàðîäè, ïîñòàâèëè
íà÷àëîòî íà öèâèëèçàöèÿòà.
Ãîðäåÿ ñå, ÷å ìîÿòà ðîäèíà å Áúëãàðèÿ! Ñòðàíàòà,
ðîäèëà òèòàíèòå Áîòåâ è Ëåâñêè, ïðåîäîëÿëà òðóäíè
èñòîðè÷åñêè ïåðèîäè, ïðåáîðèëà ñå ñ ÷óæäè íàøåñò-
âèÿ, ñ ôàøèçúì è òîòàëèòàðèçúì, âúðâè ñìåëî ïî ïúòÿ
íà äåìîêðàöèÿòà. Íåéíàòà ñâåòëà íÿêîãàøíà ñëàâà ùå
ÿ èçâåäå íàïðåä è íàãîðå, êúì ùàñòëèâè áúäíèíè!

ÊÀÊ ÕÓÁÀÂÎ ÑÈ ÒÈ, ÎÒÅ×ÅÑÒÂÎ!

„Îáè÷àì òå, ìîå ìèëî îòå÷åñòâî! Îáè÷àì òâîèòå

áàëêàíè, ãîðè, ñèïåè, ñêàëè è òåõíèòå áèñòðè è ñòóäåíè
èçâîðè!“ „Òè ñè îíàÿ áëàãîñëîâåíà çåìÿ, êîÿòî öúôòè,
êîÿòî å ïúëíà ñ íåæíîñò, ñúñ ñèÿíèå è âåëè÷èå!“
Òåçè äóìè íà Ëþáåí Êàðàâåëîâ ñà è ìîè. Òàçè ÷óäíà


ñòðàíà — Áúëãàðèÿ — òîâà å ×åðíî ìîðå ñúñ ñâîÿòà
ñèíÿ áåçáðåæíîñò, òîâà å Ñòàðà ïëàíèíà — çàêðèëíè-
öà íà õàéäóòè è áóíòîâíèöè, òîâà ñà ãîðäèòå Ðèëà è
Ïèðèí, Ðîäîïèòå ñ ëåãåíäèòå çà Îðôåé. Íå ñëó÷àéíî
Àëåêî Êîíñòàíòèíîâ íàïèñâà ôåéëåòîíà „Êàêâî,
Øâåéöàðèÿ ëè?“, çà äà äîêàæå, ÷å ïðèðîäàòà íà Áúë-
ãàðèÿ å íå ïî-ìàëêî âåëè÷åñòâåíà îò òàçè íà ïðî÷óòàòà
Øâåéöàðèÿ. À Âàçîâ âúçêëèêâà: „Îòå÷åñòâî ëþáåçíî,
êàê õóáàâî ñè òè!“. Âúçñëàâÿ îíåçè „Ðîäîïè ãîðäåëèâè
— ãðàìàäà âåêîâå÷íà“, êàêòî è óñîèòå íà Ñòàðà ïëà-
íèíà. Îäóõîòâîðÿâà ïðèðîäàòà, ïðåä êîÿòî ñå ïîêëàíÿ:
„Ïîêëîí, ñêàëè, âîäè! Ïîêëîí, åëè ãèòàíòè!“. Çà ïîåòà
ïðèðîäàòà å ñâúðçàíà ñ ëþáîâòà êúì ðîäèíàòà, îò êú-
äåòî èäå êîðåíúò íà ÷îâåêà, ñúçäàäåí, çà äà òâîðè
äîáðî.
Âðúçêàòà ìåæäó êðàñîòàòà íà ðîäíàòà ïðèðîäà è
áîðáèòå çà ñâîáîäà îòêðèâà è Õðèñòî Áîòåâ. Â ãåíèàë-
íàòà ñòðîôà èç „Õàäæè Äèìèòúð“ â åäíî ÷åòèðèñòè-
øèå ñà îïèñàíè íÿêîëêî êàðòèíè:

Íàñòàíå âå÷åð, ìåñåö èçãðåå,

çâåçäè îáñèïÿò ñâîäà íåáåñåí,
ãîðà çàøóìè, âÿòúð ïîâåå —
Áàëêàíúò ïåå õàéäóøêà ïåñåí.

Çà ìåíå êðàñîòàòà íà ðîäíàòà ïðèðîäà å ñâúðçàíà

è ñ ìîåòî ×åðíî ìîðå. Âúëíèòå ìó èãðàÿò íà ãîíåíè-
öà, à íàä òÿõ ñå íîñè ìåòàëíèÿò ãðà÷ íà ÷àéêèòå, ðàç-
ìàõàëè êðèëå íàä âîëíàòà ìîðñêà øèð, âúðõó êîÿòî
ïëóâàò õèëÿäè èñêðèöè êàòî ñâåòóëêè — ñëúíöåòî ñå
êúïå êàòî æèâî â ìîðåòî...
Ãîðäåÿ ñå, ÷å ñúì ñå ðîäèëà â ñòðàíà ïðèêàçíî
êðàñèâà!


 ÌÎßÒÀ ÐÎÄÈÍÀ

Çà âñåêè ÷îâåê ðîäèíàòà å òàçè çåìÿ, â êîÿòî òîé ñå

å ðîäèë, ïðîõîäèë, ïðîãîâîðèë è èçðåêúë íàé-ñêúïàòà
äóìà „ìàìà“. Ðîäèíàòà äàâà íà ÷îâåêà âñè÷êî äîáðî,
êîåòî ïðèòåæàâà. Ðîäíèÿò êðàé å ñâúðçàí ñ íàé-áëèç-
êèòå, ñ ïðèÿòåëè, ñúñ ñâèäíè ñïîìåíè, êîèòî îñòàâàò â
ñúðöåòî ìó çà öÿë æèâîò.
Ìîÿòà ðîäèíà — òîâà å ×åðíî ìîðå ñúñ ñâîÿòà ñèíÿ
áåçáðåæíîñò, òîâà å Ñòàðà ïëàíèíà — çàêðèëíèöà íà
õàéäóòè è áîðöè, òîâà ñà ãîðäèòå Ðèëà è Ïèðèí, Ðîäî-
ïèòå ñ ëåãåíäèòå çà Îðôåé.
Ãîðäåÿ ñå ñ ìîÿòà äðåâíà è ìëàäà ðîäèíà. Òÿ å åäíà
îò íàé-ñòàðèòå äúðæàâè â Åâðîïà, à ïðàáúëãàðèòå ñà
îñíîâàòåëè íà òðè äúðæàâè â ñâåòà.
Ìîÿò íàðîä å ïðåìèíàë ïðåç áóðè è îãúí, äàë å
ìíîãî íà ñâåòîâíàòà êóëòóðà. Çëàòíèòå ñúêðîâèùà,
îòêðèòè â íàøèòå çåìè, ñà íàé-ñòàðèòå â ñâåòà.
Íàøèÿò íàðîä å äóõîâåí íàðîä. Îùå ïðåç IÕ âåê
òóê ðàçöúôòÿâà âåëèêîòî äåëî íà áðàòÿòà Êèðèë è Ìå-
òîäèé. Íå ñëó÷àéíî íèå èìàìå åäèí Çëàòåí âåê íà áúë-
ãàðñêàòà êíèæíèíà. Ðàçâèâà ñå ïðîñâåòàòà ó íàñ, êî-
ãàòî â Åâðîïà ñà ìàëêî ãðàìîòíèòå õîðà. È äî äíåñ
íàøèÿò íàðîä åäèíñòâåí â ñâåòà èìà ïðàçíèê íà ïðî-
ñâåòàòà è êóëòóðàòà.
Íàøèÿò íàðîä äîêàçâà, ÷å å òàëàíòëèâ. Ìíîãî ñà
ïåâöèòå, ñïîðòèñòèòå, äåéöèòå íà íàóêàòà, ïðîñëàâè-
ëè ðîäèíàòà íè ïî öåëèÿ ñâÿò. Ïðîó÷âàíèÿ äîêàçâàò,
÷å áúëãàðèòå ñà âòîðè â ñâåòà ïî ñâîÿ èíòåëåêò.
 ìîÿòà ðîäèíà ñå ðîäèõà è çàãèíàõà òèòàíèòå
Ëåâñêè è Áîòåâ è ìíîãî äðóãè âåðíè íàðîäíè ñèíîâå,
áîðöè çà íåéíàòà ñâîáîäà.

!
 Ãîðäåÿ ñå, ÷å ìîÿòà ðîäèíà å Áúëãàðèÿ. Ãîðäåÿ ñå,
÷å è äíåñ íàøèÿò íàðîä ïðåîäîëÿâà òðóäíîñòèòå â
æèâîòà ñ óïîðèòà òâúðäîñò è îïòèìèçúì, çà äà èçâåäå
ðîäèíàòà íè êúì ùàñòëèâè áúäíèíè.

ÁÓÄÈÒÅËÈ ÍÀÐÎÄÍÈ!

Íàðîä, êîéòî åäèíñòâåí â ñâåòà èìà ïðàçíèê íà

ïðîñâåùåíèåòî! Íàðîä, êîéòî åäèíñòâåí â ñâåòà èìà
ïðàçíèê íà ïðîñâåòèòåëèòå ñè, íàðå÷åí Äåí íà Áóäè-
òåëèòå! Íàçâàíèåòî ìó èäå îò ãëàãîëà „áóäÿ“ — ò. å.
ïðîáóæäàíå íà äóõà, çà äà çàñèÿå áîæåñòâåíîòî íà÷à-
ëî ó ÷îâåêà.
Åäèí äðåâåí íàðîä — íàøèÿò, áúëãàðñêèÿò! Îïè-
òèòå äà áúäå ïîêîðåí è çàëè÷åí îò ëèöåòî íà Çåìÿòà
ñà ñå îêàçâàëè áåçóñïåøíè. Çàùîòî å ïðèòåæàâàë âúç-
âèøåíîñò íà äóõà, çàùîòî å èìàë ñâîèòå äóõîâíè ó÷è-
òåëè. Áóäèòåëè å íàðåêúë îíåçè, êîèòî ïðåç òúìíàòà
åïîõà íà ðîáñòâîòî ñà ñååëè ïðîñâåòà è êóëòóðà.
Ïúðâèÿò — Õèëåíäàðñêèÿò ìîíàõ, èçðåêúë çíàìå-
íàòåëíèòå ñëîâà „Áúëãàðèíî, çíàé ñâîÿ ðîä è åçèê!“.
Ïî íåãî — íåñëîìèìèÿò Ñîôðîíèé Âðà÷àíñêè, íåäî-
îáåñåí è íåäîóáèò, ïðîêëåë íà êàìúê äà ñòàíå îíàÿ
ðúêà, êîÿòî îòêðàäíå ñâåùåíàòà Èñòîðèéöà... Ïîñëå
îíÿ íåâåðîÿòåí ÷åðíîêàïåö, ïîíåñúë â äèñàãèòå ñè
áåçöåííè ñúêðîâèùà — êíèãèòå, çà äà ãè ðàçíàñÿ ïî
ñåëà è ïo ïàëàíêè — îòåö Ìàòåé Ïðåîáðàæåíñêè —
Ìèòêàëîòî. È ìíîæåñòâî ìîíàñè, îáó÷àâàëè áúëãàð-
ñêèòå àçáóêàð÷åòà íà ÷åòìî è ïèñìî â êèëèéíèòå
ó÷èëèùà. È îáðàçîâàíè ìëàäè ïàòðèîòè, ðàçíàñÿùè

"
èäåèòå íà åâðîïåéñêèÿ ðåíåñàíñ, çà äà ïîñåÿò â ñúðöàòà
íà ðîáèòå ìå÷òàòà çà ëåëåÿíàòà ñâîáîäà.
Òå ñà öÿëà ïëåÿäà — Áóäèòåëèòå íà Âúçðàæäàíåòî!
Ïåòúð Áåðîí — áàùàòà íà çíàìåíèòèÿ áóêâàð, Íåîôèò
Ðèëñêè — ñúçäàòåë íà ïúðâàòà áúëãàðñêà ãðàìàòèêà,
âåñòíèêàðÿò Èâàí Áîãîðîâ, ôîëêëîðèñòèòå áðàòÿ
Ìèëàäèíîâè, ïðîñâåòèòåëèòå íà äóõà — Ïåòêî Ñëà-
âåéêîâ, Ãåîðãè Ðàêîâñêè, Êîíñòàíòèí Ôîòèíîâ, Âàñèë
Àïðèëîâ, Ðàéêî Æèíçèôîâ, Èëàðèîí Ìàêàðèîïîëñêè,
áðàòÿ Ãåîðãèåâè è îùå, è îùå... Íàðåä ñ òÿõ — ïúðâèòå
áúëãàðñêè ïèñàòåëè îò òàÿ ñâåòëà åïîõà — Âàñèë Äðó-
ìåâ, Äîáðè Âîéíèêîâ, Ëþáåí Êàðàâåëîâ, Äîáðè ×èí-
òóëîâ, òèòàíúò íà ãåíèàëíîòî ïåðî — Õðèñòî Áîòåâ,
ïðå÷èñòèÿò ñúçäàòåë íà êîìèòåòèòå — Âàñèë Ëåâñêè.
Ïàðàëåëíî ñ áîðáàòà çà ñàìîñòîÿòåëíà áúëãàðñêà
öúðêâà êîé íàø âúçðîæäåíåö íå å ðàòóâàë çà ìîäåðíî
ñâåòñêî îáðàçîâàíèå, çà ñàìîáèòíà áúëãàðñêà êóëòó-
ðà, êîÿòî ñå å ðàçâèâàëà è ïðîöúôòÿâàëà ïîä íîñà íà
äóõîâíî ëåíèâèÿ îñìàíåö. È ó÷èëèùà, è ÷èòàëèùà, à
â òÿõ — êíèãè è âåñòíèöè, è òåàòðàëíè ïðåäñòàâëåíèÿ
â ìàëêà êëàñíà ñòàÿ...
Çàáåëåæåòå — ïðåäè äà áúäàò èäåîëîçè, ïèñàòåëè,
ïóáëèöèñòè, íàðîäíèòå áóäèòåëè ñà áèëè ó÷èòåëè. Çà-
ùîòî ñà ñúçíàâàëè, ÷å ñàìî ïðîñâåòåíèÿò íàðîä, ïðî-
ãëåäíàë äóõîâíî, ìîæå äà âçåìå â ðúöå ñúäáàòà ñè.
Êîëêî ñà íè íóæíè è äíåñ â íåëåêèòå íè âðåìåíà
òÿõíàòà íðàâñòâåíà ñèëà è âúçâèñåíîñò íà ñâåòëèÿ èì
äóõ, áåçêîðèñòíàòà èì âñåîòäàéíîñò è ëþáîâ, îòäàäåíè
íà íàðîäà!
Ïîêëîí ïðåä âàñ, áóäèòåëè íàðîäíè! Íåêà ñå ìíî-
æàò ñëåäîâíèöèòå âè è ñåãà, è â áúäíîòî!

#
ÏÐÅÄÈÇÂÈÊÀÒÅËÑÒÂÀÒÀ ÍÀ ×ÓÆÄÈß ÑÂßÒ

Ìîÿò ñâÿò — òîâà å ìîÿò ðîäåí äîì, ðîäåí ãðàä,

îòå÷åñòâîòî. Ìîÿò ñâÿò ñà ðîäèòåëèòå, áðàòÿ, ñåñòðè,
ðîäíèíè, ñúó÷åíèöè è ïðèÿòåëè. Ñâèäåí ìè å ìîÿò
ñâÿò, çàùîòî å ñâúðçàí ñúñ ñïîìåíèòå çà äåòñòâîòî è
þíîøåñòâîòî, ñ ðàäîñòíè ñåìåéíè ïðàçíèöè, ñ ìîðàëà
è ìèíàëîòî íà ìîÿ ñëàâåí íàðîä.
Òîçè ñâÿò îñòàâà çàâèíàãè ó ÷îâåêà ñ âñè÷êî ñêúïî,
ñúêðîâåíî ó âñåêèãî, ðîäåí è èçðàñúë îò ñâîèòå êîðå-
íè. Ìîæå äà å æèâÿë â áåäíà êîëèáà, äà íå å ïðèòåæà-
âàë áîãàòñòâà, íî å çàïàçèë ñâåòëè ñïîìåíè çà äîáðîòà
è åòè÷íîñò, âíóøàâàíè îò ðîäèòåëèòå ñïîìåíè, êîèòî
íå ñå çàáðàâÿò.
Íî ÷îâåê âèíàãè ñå ñòðåìè è êúì ïðåäèçâèêàòåë-
ñòâàòà íà íÿêàêúâ ÷óæä, íåïîçíàò ñâÿò. Òîé ñè ãî ïðåä-
ñòàâÿ êàòî ïðèêàçíî êðàñèâ, ïðèìàìëèâ, êúäåòî ëåñíî
ñå ïîñòèãàò ìå÷òèòå, êúäåòî ëåñíî è áúðçî ñå ïå÷åëÿò
ïàðè. Òîâà ãî êàðà äà ñå óñòðåìè êúì òîÿ ñâÿò è äà
òúðñè òàì íåùî íîâî è èçìàìíî. Óñïÿâà ëè? Ïîíÿêîãà
äà, ïîíÿêîãà íå. Íèêîãà ìå÷òèòå íå ñå ñáúäâàò îòâåä-
íúæ ñ ìàãè÷åñêà ïðú÷êà. ×óæäèÿò ñâÿò ñè îñòàâà ÷óæä
è òðóäíî ñå ñâèêâà ñ íåãîâèòå íðàâè è îáè÷àè. Íàøè
ñúíàðîäíèöè, çàìèíàëè â ÷óæáèíà, ðàçêàçâàò êîëêî
íåëåêî ñà ïðèâèêíàëè êúì åìèãðàíòñòâîòî ñ ÷óâñòâî-
òî, ÷å íå ñà ñâîè â ÷óæäèòå çåìè ñðåä ÷óæäè õîðà, êú-
äåòî ïðîáèâàò ïúò ñ êúðòîâñêè òðóä. Óâåðèëè ñà ñå, ÷å
òàì ñúâñåì íå ñå çàáîãàòÿâà ëåñíî è áúðçî, à íîñòàë-
ãèÿòà ïî ðîäèíàòà îñòàâà çàâèíàãè...
Íî èìà è äðóãè ïðåäèçâèêàòåëñòâà êúì íåïîçíàòè
ñâåòîâå. Òîâà ñà æåëàíèÿòà è àìáèöèèòå íà òúðñåùè-
òå õîðà, êîèòî èñêàò äà âèäÿò èëè äà îòêðèÿò íåùî

$
íîâî. Òå íå òðúãâàò äà ïå÷åëÿò áîãàòñòâà. Òîâà ñà íå-
ñïîêîéíèòå äóøè è óìîâå íà îòêðèâàòåëèòå. Òå èñêàò
äà äîêàæàò âåëè÷èåòî íà ÷îâåêà, êàòî ïðîó÷àò äðåâíè
ïàìåòíèöè, òàéíè íà çåìÿòà, ôëîðàòà è ôàóíàòà íà
íåïîçíàòè çåìè.
Ñâèäåòåëè ñìå è äíåñ íà „÷óäàöè“, êîèòî îáèêàëÿò
ñâåòà ñ âåëîñèïåäè, ëåòÿò ñ áàëîíè, ïðåñòîÿâàò â ïå-
ùåðè èëè ñå êàòåðÿò ïî íåäîñòúïíè âúðõîâå. Òå ñà ãîð-
äîñòòà íà ÷îâå÷åñòâîòî. Ìåæäó òÿõ ñà è êîñìîíàâòè-
òå, êîèòî ñà ñå óñòðåìèëè êúì ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà
íà âñåëåíàòà, ïðåäèçâèêàòåëñòâà ïðåä ÷îâåøêèÿ óì è
÷îâåøêèÿ äóõ.
×óæäèÿò ñâÿò êàòî ïðèìàìêà çà ïî-äîáúð æèâîò
íå ìîæå äà çàìåñòè ðîäèíàòà. Ìíîãî îò çàáîãàòåëèòå
ñ ìíîãî òðóä è óñèëèÿ òàì íå çàáðàâÿò ðîäíàòà ñòðàíà.
Äàðÿâàò ñóìè èëè îáçàâåæäàò òóê äåòñêè äîìîâå,
áîëíèöè è äð., çàùîòî èì å ñâèäåí ñïîìåíúò çà îòå÷å-
ñòâîòî, çàùîòî ñà íåãîâè ÷åäà.
À äðóãèÿò âèä ïðåäèçâèêàòåëñòâà, ïîðîäåíè îò èí-
òåðåñ êúì íàóêàòà è ðàçãàäàâàíå íà òàéíè îò ìèíàëî-
òî è ñúâðåìèåòî, îò æèâîòà íà âñåëåíàòà, ñà äîêàçà-
òåëñòâà çà óñòðåìà êúì ïðîãðåñà.
À êîëêîòî äî áúëãàðèíà, ïîïàäíàë â ÷óæä ñâÿò, òîé
ñè îñòàâà âñå òàêúâ õîìî ëóäåíñ, òúðñåù è îòêðèâàù.
Äà ñè ñïîìíèì çà áàùàòà íà êîìïþòúðà — áúëãàðèí,
çà áúëãàðèíà, êîéòî îïàêîâà ñãðàäè, äðóã, êîéòî ðú-
êîâîäè îïàçâàíåòî íà âñè÷êè ìîñòîâå â Íþéîðê, çà îùå
åäèí, êîéòî ñ ãóìåíè ìóñêóëè ñå êàòåðè ïî íåâåðîÿò-
íî âèñîêè ñãðàäè... Òîé å ïðåâúðíàë ÷óæäèÿ ñâÿò â ñâîé,
ñìàéâàéêè ãî ñúñ ñïîñîáíîñòè è æèëàâ ãåí íà èíòå-
ëåêò è èíòåëèãåíòíîñò. Ñèí íà þíàøêî ïëåìå, êîåòî å
øåñòâàëî ïî ñâåòà îò äðåâíè âðåìåíà è âñå å ñìàéâàëî
ñ íåùî ÷óæäèÿ ñâÿò...

%
 ÀËÈÅÍÀÖÈßÒÀ

Êîãàòî íè âüçïèòàâàøå ñîöèàëèçìúò, òîâà ïîíÿ-

òèå — îò÷óæäåíèåòî — ñå ñâúðçâàøå ñ „ìðúñíàòà“ êà-
ïèòàëèñòè÷åñêà äåéñòâèòåëíîñò, êúäåòî ÷îâåêúò ñå
îò÷óæäàâàë è æèâååë ñàì çà ñåáå ñè. Àëåêî áå îïðèëè-
÷èë õîðàòà òàì ñ ÷àðêîâå íà ìàøèíà çà ïå÷åëåíå íà
äîëàðè. Áÿõà ãî ðàçòðåâîæèëè òåõíèòå íåìè, áåçèç-
ðàçíè ëèöà. È èìàøå ñâîåòî ïðàâî Ùàñòëèâåöúò...
Âå÷å è íèå ñìå ãîðå-äîëå â êþïà. Ñòàðèòå âñå îùå
ñå çà÷èòàò åäèí-äðóã è ñå ñáèðàò äà ñå ïîâèäÿò, ïî-
ìëàäèòå ãî ïðàâÿò îò íàâèêà íà ïàòðèàðõàëíîòî âúç-
ïèòàíèå — íå ñúâñåì óìúðòâåíî â íàøèòå ðîäîâå. Íî
èíà÷å âñè÷êî ñå å þðíàëî äà ïå÷åëè. Òèÿ, äåòî èìàò
ìèëèîíè, ñè ïðàâÿò èçèñêàíè ïàðòèòà ñ êîíêóðñè çà
„ìèñ“. Íî ïúê ïîíÿêîãà ãè ãðúìâàò çà åäíîòî ÷óäî
ïîñðåä áÿë äåí. Íå ñà çà çàâèæäàíå... Îíèÿ ïúê, äåòî
ãè íÿìàò çåëåíèòå ïà÷êè, îòâàðÿò äóøà íà íÿêîé ñúáîð
ïî ðîñíè ïîëÿíè. Èíà÷å, çàòâîðåí â ñåáå ñè, ÷îâåê ñòè-
ñêà çúáè è ñå ìú÷è äà óñòèñêà. Çà ñìåòêà íà áëèçîñòòà
ñ áëèæíèÿ...
„Å, àìè êîãà ùå æèâååì?“ — áå âúçêëèêíàë Àëåêî.
×åñòî íÿêîè ñå ñäóøàâàò ïî çàâåäåíèÿ. Àìà íå, çà
äà ñå ïîðàçãîâîðÿò — êàê ñòå, ùî ñòå — àìè çàðàäè
áèçíåñäåëà. Ïîï Ìèí÷î, àâòîð íà çíàìåíèòàòà êíèãà
„Âèäðèöà“, íè äàâà ïðèìåð êàê áàø áúëãàðèíúò å ñúâ-
ìåñòÿâàë äåëîâîòî ñ ÷îâåøêîòî, ÷å è ñ õàðàìèéñêîòî.
Ðàçêàçâà îò÷åòî êàê õîäè îò ñåëî íà ñåëî ïî ñâàòáè è
êðúùåíåòà, ïà ïðèòóðÿ, ÷å äîáðå ñè å ïîõàïâàë òàì. À
íàêðàÿ ñêðîìíî óòî÷íÿâà è êîëêî íîâè êîìèòåòà áóí-
òîâíè å îñíîâàë. Çà íàðîäíîòî äåëî!
Òà åòî ùî å íóæíî äà âçåìåì îò îíèÿ âðåìåíà — äà

&
èìà âðåìå è çà áèçíåñ, è çà æèâîòà ÷åëîâå÷åñêè, è çà
ïîëåçíè íàðîäíè äåëà. Ùîòî òîâà, àëèåíàöèÿòà, ìîæå
äà ñè å íà ìÿñòî â ÷óæäèíñêè êðàèùà, íî íèå íå áèâà
äà £ ñå äàâàìå, íå íè ïðèëÿãà íÿêàêñè, äåòî ñìå ñâèê-
íàëè è ïðåä íåïîçíàòè ñîôðà äà ñëàãàìå, è íà ïðàçíèöè
ñ ðîäàòà äà ñå ñáèðàìå!...

ÒÀÌ, ÊÚÄÅÒ΅

Åäèí êúò ñÿêàø îò äðóãà ïëàíåòà. Âñåêè ïðèñòúïÿ

òèõî è êðîòêî ïî çåëåíàòà ìîðàâà, íàáîæíî ñâåë ãëàâà
ïðåä òîâà ìèñòè÷íî ìÿñòî ñðåä âåëè÷àâàòà ïðèðîäà.
×óêè è âúðõàðè ñå èçâèñÿâàò êúì Áîãà. Åäèí õðàì.
Åäíà àëåÿ ñ ïàðàêëèñè, ïîñòðîåíè îò áëàãîäàðíè ëþäå.
Åäèí êðúñò, âúðõó êîéòî ðúöåòå íà ìîëåùèòå ñå çà
çäðàâå è êúñìåò ñà îñòàâèëè ñêðîìíè äàðîâå — êúðïè,
ïåøêèðè, ÷åðâåí êîíåö, ïúñòðî øàë÷å, äåòñêà ãðèâíà...
Ñâÿò êðúñò! Íà ñâÿòî ìÿñòî. Â Êðúñòîâà ãîðà.
Îò äðóã ñâÿò ñà ñÿêàø âñè÷êè, êîèòî èäâàò òóê.
Çàáðàâåíè ñà íåñïîëóêè, ãðèæè, ñâàäè ÷îâåøêè çà èìîò
è ïàðè, ëàìòåæè çà ïîâå÷å, çëè ñëîâà ñðåùó áëèæíèÿ.
Ïî ìîáèôîíèòå ñå ãîâîðè òèõî, ïî÷òèòåëíî: „Äà, òóê
ñìå, îòèâàìå â öúðêâàòà, ïîñëå íà êðúñòà. Ùå äîíåñåì
âîäà îò àÿçìîòî“...
Ñâèðíèòå íà ÷àëãàòà ñà îñòàâåíè â êîëèòå, òóê
çâó÷àò ñàìî ïåñíèòå íà ïòè÷êèòå áîæèè.
Âñåêè òúðïåëèâî ÷àêà ðåäà ñè, çà äà çàñòàíå ïðåä
êðúñòà ñúñ ñúêðîâåíè ìèñëè è ìîëèòâè. Íà ìÿñòîòî,
çàðåäåíî ñ äîáðà åíåðãèÿ, êîÿòî ëåêóâàëà òåçè, êîèòî
èäâàò ñ óïîâàíèå è íàäåæäà — ìÿñòî, îñâåòåíî îò ëå-

'
ãåíäè. Äðåâíà áúëãàðñêà ñâåòèíÿ, êúäåòî Áîðèñ I
ïîñòðîèë ìàíàñòèð, çàùîòî òóê áèëî çàðîâåíî ïàð÷å
îò êðúñòà Õðèñòîâ. Ïîðîáèòåëèòå ïî-êúñíî îïîæàðè-
ëè ìàíàñòèðà. Ðàêëàòà ñ ïàð÷åòî îò êðúñòà — îòíåñå-
íà. Ìîíàñèòå ÿ îòêóïèëè ñðåùó òîðáà æúëòèöè, ñú-
áðàíè îò áëàãî÷åñòèâè ëþäå. Çàðîâèëè ÿ â çåìÿòà. Íî
ïëàòèëè ñ ãëàâèòå ñè äúðçîñòòà... È äíåñ ñâåòëèíà-
ïîëè÷áà ñå ÿâÿâà íà Êðúñòîâà ãîðà êàòî çíàìåíèå...
 íîâàòà öúðêâà áèÿò ñåäåìòå êàìáàíè. Ñìèðåíè
õðèñòèÿíè ïàëâàò ñâåùèöè. Èç ïîëÿíàòà — òèøèíà,
êàòî ÷å ëè íÿìà õîðà. Íè âèêîâå, íè êðÿñúöè.
Òîâà â ñòðàíàòà íà ÷óäåñàòà áîæèè ëè áåøå? Çíà÷è
ìîãëî è òàêà!...


 ÁÎÁÅÍÀ

×ÎÐÁÀ

ÇÀ

ÄÓØÀÒÀ

**


 ÇÀ ÑÂÎÁÎÄÀÒÀ

„Ñâîáîäà“ — 1. Âúçìîæíîñò íà ÷îâåê äà ïðîÿâÿâà

ñâîÿòà âîëÿ; 2. Ëèïñà íà îãðàíè÷åíèÿ èëè ðîáñòâî. Òåçè
ñà îïðåäåëåíèÿòà íà ïîíÿòèåòî ñïîðåä òúëêîâíèÿ
ðå÷íèê.
Ñâîáîäàòà ìîæå äà áúäå ëè÷íà — òîâà å ïðàâîòî
íà ÷îâåêà äà èçÿâÿâà ñåáå ñè, æåëàíèÿòà è âîëÿòà ñè,
íî òàêà, ÷å äà íå âðåäè ñ òîâà íà äðóãèòå. Ñâîáîäàòà íå
å ñëîáîäèÿ — òðÿáâà äà ñå ñúîáðàçÿâàø ñ îáùîïðèå-
òèòå íîðìè íà ïîâåäåíèå. Êàêòî ñå êàçâà, ÷îâåêúò å
îáùåñòâåíî æèâîòíî è òðÿáâà äà ñïàçâà îôèöèàëíèòå
è íðàâñòâåíè çàêîíè. Íåãîâàòà ëè÷íà ñâîáîäà íå ìîæå
äà áúäå â óùúðá íà îáùåñòâîòî. Àêî íÿêîé ñå ÷óâñòâà
„ñâîáîäåí“ íàïðèìåð äà ñè îòìúñòè ÷ðåç ñàìîðàçïðàâà
è èçâúðøè ïðåñòúïëåíèå, ñïîðåä çàêîíà ìó ñå îòíåìà
ñâîáîäàòà çà îïðåäåëåíî âðåìå èëè çàâèíàãè è òîé
ïðèíóäèòåëíî ïðåêàðâà íàêàçàíèåòî ñè â çàòâîð, çà
äà íå áúäå îïàñåí çà îáùåñòâîòî è çà äà îñìèñëè âèíàòà
ñè.
Ñâîáîäàòà å íóæíà êàêòî íà îòäåëíèÿ èíäèâèä, òàêà
è íà íàðîäèòå „Ñâîáîäàòà å ñúñòîÿíèå íà äóõà, çàòîâà
òÿ íå ìîæå äà ñå äàðÿâà“ — êàçâà äðåâíèÿò ìèñëèòåë
Åçîï. È ÷îâåêúò, è íàðîäèòå íå òðÿáâà äà áúäàò òèðà-
íèçèðàíè è àêî ñå íàëîæè, òå òðÿáâà äà ñå áîðÿò çà
ñâîáîäàòà ñè.
 òîâà îòíîøåíèå íàøèÿò íàðîä â ñâîåòî âåêîâíî
ñúùåñòâóâàíèå å äîêàçàë, ÷å å ñâîáîäîëþáèâ íàðîä. Òîé
íå å òúðïÿë ïîêîðíî è âèçàíòèéñêîòî, è îñìàíñêîòî
èãî. „Òúðïåíèåòî íå å íàïðàâèëî íèêîãî ñâåòèÿ“ — å
ïðîçðÿë Áîòåâ. „Íàì òðÿáâà íå ãîñïîäàð, à ñâîáîäà è

!
÷îâåøêî ðàâåíñòâî“ — äîáàâÿ Ëåâñêè.
Íåïðåêúñíàòèòå áóíòîâå, ïðèñúñòâèåòî íà õàéäóø-
êè ÷åòè, âúñòàíèÿòà ñà äîêàçàòåëñòâî çà óñòðåìà íà
áúëãàðèòå êúì ñâîáîäàòà — ñîöèàëíà è ïîëèòè÷åñêà.
„Ñâîáîäà èëè ñìúðò!“ å áèë äåâèçúò íà áúëãàðñêèòå
ðåâîëþöèîíåðè. Òîçè äåâèç å èçðàç íà íåïðåêëîííîñòòà
íà äóõà, íà îòõâúðëÿíåòî íà ðîáñòâîòî è ãîòîâíîñòòà
çà ñàìîæåðòâà â èìåòî íà ñâîáîäàòà. Ãåíèàëíèÿò Áî-
òåâ ïðîñëàâè áîðöèòå çà ñâîáîäà, êàòî ãè îáåçñìúðòè
â ñòèõîâåòå:

Òîç, êîéòî ïàäíå â áîé çà ñâîáîäà,

òîé íå óìèðà!

 ìîðàëåí è äóõîâåí àñïåêò îöåíÿâà ïîíÿòèåòî

„ñâîáîäà“ âúçðîæäåíåöúò-äåìîêðàò Êàðàâåëîâ: „Áåç
ñâîáîäà ÷îâåê íå ìîæå äà áúäå òàêúâ, êàêúâòî ãî å
ñúçäàëà ïðèðîäàòà, ñëåäîâàòåëíî íå ìîæå äà áúäå è
ùàñòëèâ“. Òàêà ñå îöåíÿâà ñâîáîäàòà è â ñâåòîâíàòà
ëèòåðàòóðà. Ãåðîÿò íà Ñåðâàíòåñ — Äîí Êèõîò çàÿâÿ-
âà: „Ñâîáîäàòà å íàé-ñêúïîöåííîòî áëàãî, êîåòî íåáåòî
å äàðèëî íà ÷îâåêà. Çà ñâîáîäàòà è ÷åñòòà ÷îâåê ìîæå
äà æåðòâà æèâîòà ñè“.
Íàëè÷èåòî íà ñâîáîäà ïðè âñÿêî îáùåñòâåíî
óñòðîéñòâî å áåëåã çà äåìîêðàöèÿ. Äèêòàòóðàòà â åäíà
äúðæàâà ïîðàæäà íàñèëèå — êàêòî âúðõó îòäåëíàòà
ëè÷íîñò, òàêà è âúðõó öåëè îáùåñòâåíè ãðóïè. Âñåêè
ãðàæäàíèí, âñÿêà îáùåñòâåíà ñòðóêòóðà òðÿáâà äà
èìàò ïðàâî äà èçÿâÿò ñâîèòå ïîëèòè÷åñêè óáåæäåíèÿ,
ñâîåòî ìíåíèå ïî îòäåëíè ïðîáëåìè, áåç äà áúäàò ñàíê-
öèîíèðàíè çà òîâà.
Ñâîáîäàòà å æèçíåíîíåîáõîäèìà è çà îòäåëíèÿ èí-
äèâèä, è çà íàðîäà. Òÿ å ãëüòêà ÷èñò âúçäóõ, òÿ å æèâè-

"
òåëíà êàïêà âîäà, òÿ å ïîëúõ íà ïðîëåòåí âåòðåö.
Ñâîáîäàòà, ñâîáîäàòà!...

„ÆÈÂÎÒÚÒ ÈÑÊÀ ÒÀÊÀ“ — ÄÀ ÌÓ ÑÅ

ÏÎÄ×ÈÍÈÌ ËÈ ÈËÈ ÄÀ ÌÓ ÑÅ ÏÐÎÒÈÂÎ-
ÏÎÑÒÀÂÈÌ?

Íà ÷îâåê ìó ñå íàëàãà äà ðåøàâà âñÿêàêâè ïðîáëå-

ìè â æèâîòà ñè è äà ñå ñïðàâÿ ñ âñÿêàêâè òðóäíîñòè.
„Æèâîòúò èñêà òàêà“, à òîâà å ñúäáàòà, òîâà ñà îá-
ñòîÿòåëñòâàòà, êîèòî íå âèíàãè çàâèñÿò îò íàñ. Äà ñå
ïîä÷èíèì ëè íà òåçè îáñòîÿòåëñòâà èëè äà èì ñå ïðî-
òèâîïîñòàâèì?
Àêî ñå ïîä÷èíèì è òðúãíåì ïî òå÷åíèåòî, íÿìà ëè
òî äà íè îòâëå÷å è äà ñå óäàâèì? Òîçè, êîéòî áåçðîïîò-
íî ñå ïîä÷èíÿâà, òîé å ÷îâåê áåç âîëÿ, áåç ñîáñòâåíî
ìíåíèå. Ó íåãî ëèïñâà æåëàíèå çà áîðáà ñðåùó òðóä-
íîñòèòå. Òîé ñàìî ñå îïëàêâà îò æèâîòà, ìèñëè, ÷å íà
íåãî íå ìó âúðâè èëè ÷å äðóãèòå ãî ìðàçÿò. Íèêîãà íå
òúðñè âèíàòà çà íåóñïåõèòå ó ñåáå ñè. Ïðèìèðÿâà ñå
èëè ïðåâèâà ãðúá ïðåä ïî-ñèëíèòå è íå ïðàâè íèùî,
çà äà ïðîìåíè æèâîòà ñè.
Èñòèíñêè õîðà ñà òåçè, êîèòî óìåÿò äà ñå ïðîòèâî-
ïîñòàâÿò íà ñúäáàòà. Òå ñà ðåøèòåëíè, è äðúçêè, è
ñìåëè, è ñèëíè. Âúïðåêè íåî÷àêâàíèòå òðóäíîñòè, òå
ñúáèðàò ñèëè è ñå áîðÿò... Äîðè êîãàòî íå óñïÿâàò, íå
ñå îò÷àéâàò, à îïèòâàò îòíîâî è òúðñÿò ðàçëè÷íè íà-
÷èíè äà ïîáåäÿò. Òîâà ñà õîðàòà íà äåëîòî, òå èìàò
ñèëíà âîëÿ è õàðàêòåð, óìåÿò äà äîêàæàò, ÷å ñà ïðàâè,

#
àêî ñà îáâèíåíè â íåùî ëîøî. Òå âèíàãè ïðåîäîëÿâàò
íåñãîäèòå.
Âúçõèùàâàì ñå îò òàêèâà õîðà. Ìîåòî ìíåíèå å,
÷å òðÿáâà äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿìå íà ïðåäèçâèêàòåë-
ñòâàòà íà æèâîòà. Èíà÷å ùå áúäåì ìîñò, ïî êîéòî ùå
êðà÷àò äðóãèòå è ùå íè ñìàæàò. Ñèëíèòå õîðà óñïÿâàò
äà ñå ïðåáîðÿò ñ âñÿêàêâè òðóäíîñòè è âúïðåêè ÷å „æè-
âîòúò èñêà òàêà“, òå ïðåñêà÷àò áàðèåðèòå ïðåä ñåáå
ñè è èçëèçàò ïîáåäèòåëè!

ÄÎÁÐÎÒÀÒÀ ÊÀÒÎ ÍÅÃÀÒÈÂÍÎÑÒ

Íÿìà ãðåøêà â çàãëàâèåòî. Íÿìà è îáúðêâàíå íà

ïîíÿòèÿòà çà íðàâñòâåíîñò. Ñòàâà äóìà çà íàèâíàòà
äîáðîòà.
Èìà õîðà, êîèòî ñòàâàò æåðòâà íà ñâîÿòà ìåêà äîá-
ðîòà, êðèâîðàçáðàíà. Íå ñòå ëè ñðåùàëè òàêèâà äîá-
ðÿöè, êîèòî ñå ðàçäàâàò áåçîòêàçíî, áåç äà ðàçáåðàò,
÷å òÿõ ãè èçïîëçâàò àë÷íî è ñòðúâíî? Òå ñå õâúðëÿò äà
ïðàâÿò óñëóãè íà ïîçíàòè èëè íà ñëó÷àéíè õîðà, íà
êîèòî íå èì å íåóäîáíî, ÷å îòíåìàò ñèëè è âðåìå íà
äîáðèÿ ÷îâåê, à ïîíÿêîãà èçìúêâàò è ïàðè èëè äðóãà
ìàòåðèàëíà áëàãèíêà îò íåãî... Ïàê òîçè „äîáúð ÷î-
âåê“ ñå çàåìà äà îïðàâÿ áàêèè ÷óæäè, äîêàòî òåçè, êîè-
òî ñà ãè çàáúðêàëè, íå ñè ïîìðúäâàò ïðúñòà, î÷àêâàéêè
„äîáðèÿò ïðèÿòåë“ äà ðàçïëèòà êîíöèòå âìåñòî òÿõ.
Íàñòúðâåíî êàòî ïèÿâèöè èëè ñ íÿêàêâè õèòðèíêè ñå
âïèâàò â äîáðÿêà, à òîé íå âåäíúæ ñå ïîñâåùàâà, áåç äà
ðàçáåðå, íà òóíåÿäöè è èçïîëçâà÷è. Äàâà ñ ïúëíè øåïè,
òðóïà â êîøíèöèòå íà äðóãèòå è òâúðäå êúñíî îñúç-

$
íàâà, ÷å íåãîâàòà å îñòàíàëà ïðàçíà, çàùîòî íå å
ïîìèñëèë çà ñåáå ñè.
Ïîÿâè ñå çàïàäíà ïñèõîëîãè÷åñêà ëèòåðàòóðà, êàòî
íàïðèìåð çàãëàâèåòî: „Èçêóñòâîòî äà áúäåø åãîèñò“.
Âúçïèòàíèåòî â òîòàëèòàðíè âðåìåíà íè êàðà äà íà-
ñòðúõâàìå îò ïîäîáíè çàãëàâèÿ. Êàê ìîæå äà áúäåø
åãîèñò, íàëè ÷îâåê çà ÷îâåêà òðÿáâà äà áúäå áðàò! Äà,
íî òîâà íå îçíà÷àâà ÷îâåêúò-áðàò äà áúäå åêñïëîàòè-
ðàí íðàâñòâåíî îò ñâîÿ ñúáðàò, à äà áúäàò ðàâíî âúç-
âèñåíè äóõîì!
Äîáðîòàòà íå å ðàâíà íà ìåêóøàâîñò, îò êîÿòî èç-
ãóáâàø ñåáåëè÷íîñòòà ñè, ðàçäàâàéêè íà ïîðàçèè äîá-
ðîñúðäå÷èåòî ñè êàòî ìèëîñòèíÿ â èìåòî íà õóìàí-
íîñòòà! Äîáðîòàòà íå îçíà÷àâà äà áúäåø „ìîì÷å çà
âñè÷êî“, áåçìèëîñòíî îïóñòîøàâàíî è îãðàáâàíî îò
ïî-õèòðèòå è ïðàêòè÷íè ëþäå.
Òàêàâà äîáðîñúðäå÷íîñò íå äîïðèíàñÿ íèùî äîáðî
íà òîçè, êîéòî ïîçâîëÿâà äà áúäå èçñìóêàíà îò „âàì-
ïèðè“ äóõîâíè íåãîâàòà êðèâîðàçáðàíà íåãàòèâíà äîá-
ðîòà...

ÇÀÂÈÑÒÒÀ

Çàùî ïîíÿêîãà „àçúò“ íà ÷îâåêà ïðèåìà íà íîæ

èçÿâàòà íà áëèæíèÿ? Çàùî èìà õîðà, êîèòî íå ïîíàñÿò
óñïåõèòå íà ÷îâåêà äî òÿõ? Çàùî ïî-ðÿäêî ïîìàãàò íà
áëèæíèÿ, à ñå ñòðåìÿò äà óòâúðäÿò ñåáå ñè çà ñìåòêà
íà äðóãèòå? Çàùî äà áúäå òîé, à íå àç? Ñ êàêâî ñúì ïî-
íåñïîñîáåí îò íåãî? Íî ïðè òàêà çàäàäåí êúì ñåáå ñè
âúïðîñ, çàâèñòëèâèÿò íå ïîòúðñâà íåãàòèâèòå ó ñåáå

%
ñè, à ñå èçðåï÷âà: „Ùå âèäè òîé... ùå ìó äàì àç äà
ðàçáåðå êîé ñúì!“.
Âåçäåñúùàòà çàâèñò ñúïúòñòâà ÷îâåêà ïðåç âåêî-
âåòå íà íåãîâîòî ñúùåñòâóâàíèå. Çàùî íå àç, à òîé?!
Àìè ñèãóðíî çàùîòî „òîé“ ïðèòåæàâà íåùî ïîâå÷å îò
ìåíå. Òàêà áè òðÿáâàëî äà ñè îòãîâîðè íåçàâèñòíèêúò.
Òîé áè ïîòúðñèë ñïîêîéíî ïðè÷èíèòå, ïîðàäè êîèòî
ñòîè ïî-äîëó îò äðóãèÿ. Ìîæå áè ãåííè äàäåíîñòè èëè
ñîöèàëíè íÿêàêâè ïðè÷èíè. Òîãàâà èëè äà ñå õâàíå äà
íàâàêñà ïðîïóñíàòîòî èëè äà íàñî÷è óñèëèÿòà ñè êúì
äðóãî ïîïðèùå, çà êîåòî èìà ïîâå÷å çàëîæáè.
Çàùî ñúùåñòâóâà òîçè ñòðåìåæ äà áúäåø òè è åäèí-
ñòâåíî òè âìåñòî íÿêîé äðóã, ìàêàð è ïî-òàëàíòëèâ
îò òåáå? Çëîáíà çàâèñò è íàòðàï÷èâè ìèñëè, ÷å íå òè
âúðâè, çàùîòî òå ïðåñëåäâàò çëîæåëàòåëè. Òúæíî å,
÷å çàâèñòòà ñúùåñòâóâà è äíåñ, êàêòî îò âðåìå îíî...
Ãîâîðè ñå è çà òàêà íàðå÷åíàòà áëàãîðîäíà çàâèñò.
Íå, òîâà íå å çàâèñò, à âúçõèùåíèå îò óñïåõà íà ñú-
ïåðíèêà. Òîâà ïîäòèêâà êúì áëàãîðîäíî ñúñòåçàíèå.
„Ùîì òîé ìîæå, çàùî äà íå îïèòàì è àç?“ Àêî íå
óñïååø, çíà÷è íå òè ñòèãàò âúçìîæíîñòèòå, òîãàâà äà
å áëàãîñëîâåí ìîæåùèÿò, ïúê àç — êàêâîòî è êîëêîòî
ìîãà.
Çëîáàðñêàòà çàâèñò å â ñúñòîÿíèå äà îìúðñè è îò÷àå
÷èñòèÿ ÷îâåê, äà ñêúðøè êðèëåòå ìó, äà îòðîâè äóøà-
òà íà íåèìóíèçèðàíèÿ ñðåùó íåÿ. Òîé ìîæå èëè äà ñå
ñâèå â ñåáå ñè îãîð÷åí, èëè äà ïðîòèâîäåéñòâà, àêî å
ñèëåí äóõîì, íî íå çà äà îòìúùàâà, à çà äà äîêàæå
ñâîåòî äîñòîéíñòâî.
Êîëêî ïî-áîãàò äóõîâíî áè áèë ÷îâåêúò, àêî ñúóìåå
äà èçòðúãíå îò ñåáå ñè çàâèñòòà è äà ÿ çàïîêèòè âäúí
ãîðè òèëèëåéñêè!...

&
 ÂËÈßÍÈÅÒÎ ÍÀ ÇÀÁÐÀÍÈÒÅ ÂÚÐÕÓ
ÐÀÇÂÈÒÈÅÒÎ ÍÀ ËÈ×ÍÎÑÒÒÀ

Ïðîáëåìà çà çàáðàíàòà ðàçáèðàìå êàòî íåâúçìîæ-

íîñò äà ñå ÷óâñòâàø ñâîáîäåí. Ñïîðåä òúëêîâíèÿ
ðå÷íèê ñâîáîäàòà å: âúçìîæíîñò ÷îâåê äà ïðîÿâè ñâî-
ÿòà âîëÿ, ëèïñà íà îãðàíè÷åíèå èëè ðîáñòâî.
„Ñâîáîäàòà å ñúñòîÿíèå íà äóõà“— îïðåäåëÿ äðåâ-
íèÿò ìèñëèòåë Åçîï. Íàëè÷èåòî íà ñâîáîäà ïðè âñÿêî
îáùåñòâåíî óñòðîéñòâî å áåëåã çà äåìîêðàöèÿ: ñâîáî-
äà íà ëè÷íîñòòà, íà ñëîâîòî è ïå÷àòà è ò. í. Äèêòàòó-
ðàòà ïîðàæäà íàñèëèå è âúðõó îòäåëíàòà ëè÷íîñò, è
âúðõó öåëè îáùåñòâåíè ãðóïè. Âñåêè ãðàæäàíèí òðÿá-
âà äà èìà ïðàâî äà èçðàçè ñâîå ñòàíîâèùå ïî ïîëèòè-
÷åñêè, èêîíîìè÷åñêè, íðàâñòâåí, êóëòóðåí è äðóãè
ïðîáëåìè, ñòèãà òîâà äà íå å â óùúðá íà îáùèòå íà-
ðîäíè èíòåðåñè. Â òoçè ñìèñúë ñâîáîäàòà å íåîáõîäè-
ìîñò çà âñÿêî îáùåñòâî.
Ãåðîÿò íà Ñåðâàíòåñ — Äîí Êèõîò çàÿâÿâà: „Ñâî-
áîäàòà å íàé-ñêúïîöåííîòî áëàãî, êîåòî íåáåòî å äà-
ðèëî íà ÷îâåêà“.
Íàøèÿò íàðîä å ñâîáîäîëþáèâ. „Ñâîáîäà èëè
ñìúðò“ å áèë äåâèçúò íà íàøèòå âúçðîæäåíñêè ðåâî-
ëþöèîíåðè. Ëþáåí Êàðàâåëîâ òàêà îöåíÿâà ïîíÿòèå-
òî „ñâîáîäà“: „Áåç ñâîáîäà ÷îâåê íå ìîæå äà áúäå òà-
êúâ, êàêúâòî ãî å ñúçäàëà ïðèðîäàòà, ñëåäîâàòåëíî íå
ìîæå äà áúäå ùàñòëèâ“.
Íàëîæåíèòå çàáðàíè ñà ðàâíè íà çàòâîð, â êîéòî
÷îâåê íå ìîæå äà ñå ðàçâèâà ïúëíîöåííî. Çàáðàíàòà
âúçñïèðà ñâîáîäîìèñëèåòî, ïðàâîòî íà èíäèâèäà äà
äåéñòâà ïî ñîáñòâåíà âîëÿ, ñïîðåä ñâîèòå óáåæäåíèÿ è

'
ðàçáèðàíèÿ — êàêòî â ëè÷íèÿ ñè æèâîò, òàêà è â îá-
ùåñòâîòî.
Íî øèðîêîòî ïîíÿòèå „ñâîáîäà“ íå áèâà äà ñå ðàç-
áèðà êàòî ðàçïóñíàòîñò — äà ñå ÷óâñòâàø ñâîáîäåí äà
îòìúñòèø ÷ðåç óáèéñòâî, äà íàïàäíåø è äà ïðåáèåø
íÿêîãî, äà îòêðàäíåø ÷óæäà âåù. Òóê ñå ïîñòàâÿ âú-
ïðîñúò çà çàáðàíàòà. Òÿ å íåîáõîäèìà, êîãàòî âúçñïèðà
âîëÿòà íà íÿêîãî, àêî âðåäè íà äðóãèòå.
Îôèöèàëíèòå è íðàâñòâåíè çàêîíè òðÿáâà äà ñå
ñïàçâàò, çà äà èìà ñèãóðíîñò, ÷å îòäåëíàòà ëè÷íîñò å
çàùèòåíà îò äåìîêðàòè÷íàòà âëàñò â ñâîÿòà äúðæàâà.
Íî çàáðàíèòå íå âèíàãè ñà ïîä ôîðìà íà çàêîí. Òå
ñúùåñòâóâàò è â ïî-òåñåí ñîöèàëåí êðú㠗 â ñåìåéñò-
âîòî, â ó÷èëèùå, â ïðîôåñèîíàëåí êðúã è â äðóãè ñî-
öèàëíè îáùíîñòè. Ïîíÿêîãà èçâåñòíè çàáðàíè äåéñò-
âàò îòðèöàòåëíî âúðõó ðàçâèòèåòî íà ëè÷íîñòòà, îñî-
áåíî âúðõó ìëàäèòå õîðà. ×åñòî ðîäèòåëèòå çàáðàíÿ-
âàò îò ñâîÿ ãëåäíà òî÷êà — äà íå äðóæèø ñ åäè-êîãî
ñè, äà íå õîäèø íà äèñêîòåêè èëè ðîæäåíè äíè è ò. í.
Çà äà çàïàçÿò äåöàòà ñè îò çëî, áè òðÿáâàëî äà ãè
ïðèó÷àò äà áúäàò ñàìîñòîÿòåëíè, äà óìåÿò äà ïðåöå-
íÿâàò ñèòóàöèèòå, â êîèòî ïîïàäàò è ñàìè äà âçåìàò
ðàçóìíè ðåøåíèÿ. Ïðåêàëåíèòå èëè íåîáìèñëåíè çà-
áðàíè ñêîâàâàò ÷îâåêà. Àêî ñå ðúêîâîäè ìëàäåæúò
ñàìî îò òÿõ, òîé ñòàâà áåçâîëåâ, ñòðàõëèâ, íåñàìî-
ñòîÿòåëåí; æèâåå ïî ÷óæäî ïðåäïèñàíèå. Òàêúâ ÷îâåê
ëåñíî ìîæå äà áúäå ìàíèïóëèðàí è äà ñòàíå æåðòâà
íà îòðèöàòåëíè âëèÿíèÿ. Ïîðàäè çàáðàíè íÿêîè äåöà
íå èçæèâÿâàò äåòñòâîòî ñè. Çàáðàíåíî èì å äà èãðàÿò,
çà äà ñå çàíèìàâàò ñ äðóãè äåéíîñòè ïîä äèêòîâêàòà
íà ðîäèòåëèòå — äà òðåíèðàò, äà ó÷àò åçèê è äð.
Òàêèâà äåöà íàìðàçâàò òîâà, ñ êîåòî íàñèëà ãè êàðàò
äà ñå çàíèìàâàò.

!
 Çàòîâà òðÿáâà äà ñå ñïàçâàò íîðìèòå íà ïîâåäåíèå
â îáùåñòâîòî, òðÿáâà äà ñå ñúîáðàçÿâàìå ñ îôèöèàë-
íèòå çàêîíè. Íî ïðåêàëåíèòå çàáðàíè íå áèâà äà íè
îãðàíè÷àâàò, çàùîòî òîâà íÿìà äà íè íàïðàâè ïúëíî-
öåííè ëè÷íîñòè — ñúñ ñîáñòâåíî ìíåíèå è ñ ÷óâñòâî
çà îòãîâîðíîñò.

ÒÀÉÍÀÒÀ — ÂÅ×ÍÎÒÎ ×ÎÂÅØÊÎ ÏÐÅÄÈÇ-

ÂÈÊÀÒÅËÑÒÂÎ

Ñàìàòà äóìà „òàéíà“ ïðåäèçâèêâà åäíà òðúïêà.

Íåùî íåïîçíàòî, ñêðèòî, êîåòî ïðîâîêèðà ëþáîïèò-
ñòâîòî — òîçè å êîäîâèÿò çíàê íà äóìàòà.
Òàéíàòà — äà áúäå ðàçêðèòà èëè íå? Çàâèñè îò ïðî-
áëåìà, çàùîòî òàéíèòå ñà îò ðàçëè÷íî åñòåñòâî.
 íàó÷åí àñïåêò ðàçêðèâàíåòî íà åäíà òàéíà å ïúò
êúì íîâè ïîçíàíèÿ çà íåèçâåñòíè ôàêòè — èñòîðè÷å-
ñêè, ãåîãðàôñêè è äð. À òàéíè ïðåä íàóêàòà âñå îùå
èìà ìíîãî. Íàïðèìåð: Áåðìóäñêèÿ òðèúãúëíèê, åãè-
ïåòñêèòå ïèðàìèäè, êàìåííèòå ôèãóðè íà Ñòîóí-
õåíäæ, èç÷åçíàëèòå ìîðñêè åêèïàæè íà êîðàáè-ïðè-
çðàöè è ìíîãî äðóãè. ×îâå÷åñòâîòî æèâåå ñ íàäåæäà-
òà, ÷å ïîäîáíè òàéíè ùå áúäàò ðàçêðèòè...
Òàéíèòå íà ìåñòíè è ðîäîâè ëåãåíäè ïúê ñà îòêëèê
îò ìèíàëè ñúáèòèÿ, êîèòî êðèÿò èñòèíà è èçìèñëèöà
— íàïðèìåð çà äóõîâå â ïðîêúëíàòà êúùà èëè çàìúê
è ò. í.
Ðàçêðèâàíåòî íà åäíà òàéíà ñ îáùåñòâåíî çíà÷å-
íèå å ïðåäèçâèêàòåëñòâî êúì íåñïîêîéíèÿ ÷îâåøêè

!
äóõ, çîâå êúì òúðñà÷åñòâî è å ñòèìóë çà îòêðèâàòåë-
ñòâî. Òàêà Âàøêî äà Ãàìà, Àìåðèêî Âåñïó÷è, Õðèñ-
òîôîð Êîëóìá ñà áðîäèëè äà îòêðèÿò íîâè ñâåòîâå,
íåïîêîðíèòå ãëàâè íà Êîïåðíèê è Ãàëèëåé ñà ñå âãëåæ-
äàëè â êîñìîñà, òúðñåéêè âðúçêàòà íà íàøàòà ïëàíå-
òà ñ âñåëåíàòà, ìàêàð ÷å çà òîâà ñà çàïëàòèëè ñ æèâîòà
ñè. È ìíîãî, ìíîãî äðóãè...
Íî èìà è äðóãè òúðñà÷è íà òàéíè, êîèòî ñà êîìåð-
ñèàëèñòè. Òàêèâà ñà èìàíÿðèòå, êîèòî ðàçðóøàâàò
ìíîãî öåííîñòè çà àðõåîëîãèÿòà, êîèòî ïðèíàäëåæàò
íà íàóêàòà è íàðîäà, âîäîëàçè ñå ñïóñêàò â ìîðñêîòî
äúíî ïàê ñ êîìåðñèàëíà öåë...
Òàéíàòà ìîæå äà ñå ðàçãëåäà è â äðóã àñïåêò. Êî-
ãàòî òÿ å ñâúðçàíà ñ äúðæàâíè èíòåðåñè, à å èçäàäåíà
âîëíî èëè íåâîëíî ñðåùó çàïëàùàíå — òîâà ñå íàðè-
÷à ïðåäàòåëñòâî. À ïðåäàòåëÿò å ïðåçðÿí ÷îâåê. Òîé
ìîæå äà ñå èçÿâè è â ëè÷íè âçàèìîîòíîøåíèÿ. Ñïîäå-
ëèë å íÿêîé ñ òåáå ñâîÿ òàéíà, à òè íå óìååø äà ÿ ïàçèø,
ðàçãëàñÿâàø ÿ ñ êëþêàðñêà îõîòà. Äîáðèÿò òè ïðèÿ-
òåë å íàðàíåí, îãîð÷åí è òè ãî èçãóáâàø, òîé ïîâå÷å
òè íÿìà äîâåðèå. Òàêà êàêòî òè íå áè èñêàë äà áúäåø
ïðåäàòåë, òàêà òðÿáâà äà áúäåø ÷åñòåí è ïî÷òåí — ñ
÷èñòà ñúâåñò ïðåä äðóãèòå.

ÊÎÐÀÁÚÒ ÍÀ ÈËÞÇÈÈÒÅ ÏÚÒÓÂÀ...

Âñåêè ÷îâåê ñè èìà åäèí ñâîé êîðàá, ñ êîéòî ïúòóâà.

Êîðàá íà èëþçèèòå... Çàùîòî âñåêè ÷îâåê å ïîâå÷å èëè
ïî-ìàëêî ìå÷òàòåë. Òðúãâàéêè ìèñëåíî íà ïúòåøå-
ñòâèå ñ âúëøåáíèÿ êîðàá, î÷àêâà òîé äà ãî îòâåäå êúì

!
íåçíàéíè áðåãîâå, êúäåòî öàðè ìèð, ñïðàâåäëèâîñò,
÷åñòíîñò.
Íå îòêðèâàìå ëè è â íàðîäíèòå ïðèêàçêè ìå÷òè çà
ïîäîáíè öàðñòâà ïðåç äåâåò çåìè â äåñåòà, êúäåòî õî-
ðàòà æèâåÿò ùàñòëèâî? Îòêàê ñâÿò ñâåòóâà, ÷îâå÷åñò-
âîòî ìå÷òàå çà åäíî ïî-ñúâúðøåíî îáùåñòâî è ñå ïèòà:
„À ìîæå áè íÿêúäå ãî èìà?“. Ïúòåøåñòâåíèöè, ìîðå-
ïëàâàòåëè ñà áèëè òúðñà÷è íà íîâè çåìè, êúäåòî å âúç-
ìîæíî õîðàòà äà æèâåÿò êàòî áðàòÿ... Òàì äîáðèÿò
ðàçäàâà ñâîÿòà äîáðîòà íà äðóãèòå è ÿ ïîñÿâà ñðåä òÿõ;
ñèëíèÿò ïîìàãà íà ñëàáèÿ; çäðàâèÿò ñå ãðèæè çà áîë-
íèÿ. Òàì íÿìà çàâèñò è çëîáà. Íèêîé íå ñå îïèòâà äà
çàãðàáè çà ñåáå ñè ïîâå÷å, äà ñïå÷åëè çà ñìåòêà íà äðó-
ãèãî. Çàòîâà òàì íÿìà ïîäëè íàïàäåíèÿ â ãðúá, íÿìà
ïðåñòúïíèöè. Âñåêè áäè íàä æèâîòíèòå è ðàñòåíèÿòà,
ïàçè ïðèðîäàòà ÷èñòà è âúçäóõúò ñå äèøà ëåêî.
Ïúòóâàìå íàòàì ñ íàøèÿ êîðàá íà èëþçèèòå... È
òîé å íåðåàëåí, êàêòî è ôàíòàñòè÷íèòå íè ìå÷òè...
Òàêàâà ñòðàíà íÿìà íà ïëàíåòàòà Çåìÿ. Ïîíå
çàñåãà. À çàùî íå ÿ ñúçäàäåì? Â áúäåùå. Ñëåä êàòî åäíà
ãîëÿìà ÷àñò äîáðî ÷îâå÷åñòâî ñèëíî æåëàå äà ÿ îòêðèå
è âåêîâå íàðåä ñå íîñè ñúñ ñâîÿ êîðàá íà èëþçèèòå...
Íå å ëè âúçìîæíî äà áúäå ñúòâîðåí òàêúâ ñâÿò íà ñî-
öèàëíî ðàâåíñòâî è äóõîâíà èçâèñåíîñò?
Êîãàòî ÷îâåê ïîâÿðâà â èëþçèèòå ñè è ñå áîðè ñìåëî
çà òÿõíîòî îñúùåñòâÿâàíå, òå íå áèõà îñòàíàëè ñàìî
èëþçèè. Çåìíèòå õîðà òðÿáâà äà ãè ïðåâúðíàò â
ðåàëíîñò. Ìîæå áè íèå èëè íàøèòå äåöà, èëè íàøèòå
âíóöè? Çàùîòî íå ñå æèâåå ñàìî ñ ïðàçíè èëþçèè, íàëè!
Òå ïîäõðàíâàò âúîáðàæåíèåòî, íî ÷îâåøêàòà âîëÿ è
æåëàíèå çà ïî-äîáúð è ñïðàâåäëèâ ñâÿò òðÿáâà äà ãè
ïðåâúðíàò â äåéñòâèòåëíîñò.

!!
 Äà ïîåìàìå ñ íàøèÿ áÿë êîðàá íà èëþçèèòå. Òîé
ùå íè îòâåäå êúì áðåãîâåòå íà ñáúäâàùèòå ñå ìå÷òè...

ÑËÅÄ ÏÎÁÅÄÀÒÀ

Ïîáåäàòà ïîðàæäà ÷óâñòâî íà îïèÿíåíèå è âúçòîðã

ó ïîáåäèòåëÿ. Òîé å ùàñòëèâ, òîé å ãîðä, òîé å áîãîïî-
äîáåí! Îò íåãî ñå âúçõèùàâàò, ïîçäðàâÿâàò ãî, íàãðàæ-
äàâàò ãî, àêî ïîáåäàòà ìó å îáùåñòâåíîçíà÷èìà. Òîé
ìîæå äà å ïîñòèãíàë ïîáåäàòà ñè ñëåä ìíîãî óïîðèò
òðóä è óñèëèÿ íà âîëÿòà. Òàêàâà ïîáåäà èçèñêâà ñèëåí
õàðàêòåð è ïîñòîÿíñòâî. Ïîáåæäàâà ñàìî ñèëíèÿò
äóõîì.
Íî èìà ïîáåäè, êîèòî íå ñà øóìíè è âåëè÷åñòâåíè,
êîèòî ìîæåø äà ïîñòèãíåø ìîðàëíî, êàòî íàäìîãíåø
ñåáå ñè. Òàêàâà ïîáåäà ñúùî âäúõâà ñèëè è îïòèìè-
çúì.
Àëà êàêâî ñëåäâà ñëåä âñÿêà ïîáåäà? Êîéòî çàñïè-
âà âúðõó ëàâðèòå ñè, íå äîñòèãà äî ñëåäâàùà ïîáåäà, à
ñëèçà íàäîëó îò âúðõà, äîêàòî ñå ñðèíå. Îñòàâà ñàìî
áèâø, íÿêîãàøåí ïîáåäèòåë, êîãîòî ñêîðî çàáðàâÿò,
çà êîãîòî íå ñè ñïîìíÿò. À îíÿ, êîéòî ñëåä îïèÿíåíèå-
òî ïîåìå íà ïúò êúì ñëåäâàùàòà öåë, ùå äîñòèãíå äî
íîâà ïîáåäà.
Íå å íóæíî äà ñå ñòðåìèø ñàìî êúì áëÿñêàâè óñ-
ïåõè. Âñÿêî ìàëêî íàäìîãâàíå íàä ñåáå ñè ïðàâè ÷î-
âåêà ïî-ñèëåí è ãî èçäèãà íðàâñòâåíî. Òîé òðúãâà êúì
ñâîåòî äóõîâíî óñúâúðøåíñòâàíå.
Äà íå ñå ãëàâîçàìàéâàìå ñúùî å ìíîãî âàæíî, äà
íå ñå ñ÷èòàìå íåïîáåäèìè, åäèíñòâåíè. Ãëàâîçàìàÿ-

!"
íèÿò ñêîðî ñå îêàçâà áèòà êàðòà...
Çàòîâà ñëåä âñÿêà ïîáåäà å íóæíà ñàìîîöåíêà, à íå
âúçãîðäÿâàíå. È îòíîâî íàïðåä êúì ñëåäâàùàòà ïîáå-
äà!

ÑÊÐÎÌÍÎÑÒ È ÍÀÕÀËÑÒÂÎ

Äâå ïðîòèâîïîëîæíè ïîíÿòèÿ — ñêðîìíîñòòà è

íàõàëñòâîòî.
Ñêðîìíîñòòà (ñïîðåä îïðåäåëåíèåòî â òúëêîâíèÿ
ðå÷íèê) å êà÷åñòâî íà ÷îâåê, êîéòî íå èçòúêâà ñâîèòå
äîñòîéíñòâà è çàñëóãè. Íàõàëåí å òîçè, êîéòî ïðîÿâÿ-
âà áåçñðàìèå è ñàìîóâåðåíà äúðçîñò, êîéòî å áåçî÷ëèâ
(ïàê ñïîðåä ñúùèÿ ðå÷íèê).
Äàâàò ëè íè âúçìîæíîñò òèÿ îïðåäåëåíèÿ äà ïðå-
öåíèì êîå îò äâåòå ïîíÿòèÿ íîñè ïîëîæèòåëåí çàðÿä?
Åñòåñòâåíî — ïúðâîòî. Çàùî ïðåäïî÷èòàì ñêðîìíîñò-
òà ïðåä íàõàëñòâîòî? Íàðîäúò å êàçàë: „Ñêðîìíîñòòà
êðàñè ÷îâåêà“. Õóáàâà ìèñúë, êîÿòî íàñî÷âà êúì ðàç-
ìèñëè çà íðàâñòâåíèòå äîáðîäåòåëè íà ëè÷íîñòòà.
Ñêðîìíèÿò å âúòðåøíî êðàñèâ ñ òîâà, ÷å íå èçòúêâà
ñàì ïîëîæèòåëíèòå ñè êà÷åñòâà è èçâúðøåíèòå äîáðè
äåëà, à îñòàâÿ õîðàòà äà ïðåöåíÿò, ÷å òîé å íîñèòåë íà
äîáðîäåòåëè. „Íå ñå õâàëè ñàì, à îñòàâè äåëàòà òè äà
òå ïîõâàëÿò“ å åäíà ïîãîâîðêà, êîÿòî ïîòâúðæäàâà
òîâà.
Êàêâî âïå÷àòëåíèå ïðàâè íàõàëíèÿò ÷îâåê? Òîé íå-
ïðåêúñíàòî òúðñè âúçìîæíîñò äà ñå ïðåäñòàâè êàòî
ïîçèòèâíà ëè÷íîñò.  íåãîâèÿ ðå÷íèê âèíàãè ïðèñúñò-
âà íåãîâîòî „àç“. Òîé ñúîáùàâà äîðè çà äîáðè äåëà,

!#
êîèòî íå å èçâúðøèë. Íåïðåêúñíàòî òúðñè âúçìîæ-
íîñò äà àíãàæèðà âíèìàíèåòî íà äðóãèòå, çà äà èçòúêíå
ñîáñòâåíàòà ñè îñîáà.  íÿêîè ñëó÷àè íàõàëñòâà è êàòî
èçèñêâà îò îêîëíèòå äà ìó ïðàâÿò áåçêðàéíè óñëóãè.
Ñúñ ñâîÿòà äðúçêà íàñòîé÷èâîñò ñòàâà áåçî÷ëèâ è
áåçñðàìåí. Íà æàðãîí íàðè÷àò ñïîëó÷ëèâî íàõàëíè-
êà „ëåêå“. „Áÿãàé îò ïèÿíèÿ è îò íàõàëíèÿ“ — ïðà-
âèëíî ñúâåòâà íàðîäíèÿò ìúäðåö.
Äîêàòî ñêðîìíèÿò ïðèòåæàâà äîñòîéíñòâà, êîèòî
íå èçòúêâà, òî íàõàëíèÿò ñå ñàìîèçòúêâà, áåç äà å íî-
ñèòåë íà ïîëîæèòåëíè êà÷åñòâà.
Íî äàëè å äîáðå âèíàãè äà áúäåø ïðåêàëåíî ñêðî-
ìåí? Íå, êàêòî è íå å äîáðå äà ñè íàõàëåí. Òðÿáâà äà
èìàø ñàìî÷óâñòâèå, ñ êîåòî äà ñå ïðåäñòàâÿø ïðåä îá-
ùåñòâîòî, à íå âèíàãè äà ÷àêàø äà áúäåø çàáåëÿçàí.
Åòî òàêà ðàçáèðàì ïðîáëåìà çà ñêðîìíîñòòà è
íàõàëñòâîòî.

!$
 ÇÀ ÍÀÑÈËÈÅÒÎ

Íàñèëèåòî å ñîöèàëíî çëî. Ìíîãîñòðàííè ñà ïðè-

÷èíèòå çà áîðáàòà ìåæäó äîáðî è çëî, êîÿòî ñå âîäè îò
âåêîâå...
Ëèïñàòà íà ñîöèàëíà ïðàâäà, íà ñîöèàëíî ðàâåí-
ñòâî å îñíîâíà ïðè÷èíà çà ñúùåñòâóâàíåòî íà íàñè-
ëèåòî. Áåäíÿêúò, åêñïëîàòèðàíèÿò å îçëîáåí îò íå-
ñïðàâåäëèâîñòòà â ñâåòà. ×åñòî òîâà ãî àôåêòèðà, ïñè-
õèêàòà ìó íå èçäúðæà è òîé òúðñè íà÷èíè äà ñè îò-
ìúñòè ÷ðåç íàñèëèå.
Íî íàñèëèå óïðàæíÿâàò è çàäîâîëåíèòå, áîãàòèòå
â æåñòîêà ñõâàòêà â áîðáà çà íàäìîùèå: „Êîé êîãî?“
Àë÷íîñòòà, åãîèçìúò, çàáðàâåíèòå äîáðîäåòåëè îâúë÷-
âàò è òîÿ, êîéòî èìà. Òîé èñêà îùå è îùå è òúðñè íà-
÷èíè çà âúðëà åêñïëîàòàöèÿ èëè çà èçìàìà íà êîíêó-
ðåíòèòå ÷ðåç ãàíãñòåðñêè âîéíè. Îáèðè, ìîøåíè÷å-
ñòâà, óáèéñòâà — â ãëîáàëåí ìàùàá ïî öåëèÿ ñâÿò.
 ïî-òåñíè ðàìêè ñúùåñòâóâà áèòîâî íàñèëèå. Îò
ðåâíîñò çà èçíåâÿðà â ñåìåéñòâîòî ñå èçâúðøâàò íà-
ñèëèÿ ãëàâíî âúðõó æåíàòà è äåöàòà. Ïðè ïîäÿëáà íà
èìîòè áðàò áðàòà óáèâà, ñèí ñðåùó áàùà çàìàõâà ñ
áðàäâà...
„Íàñèëèåòî ðàæäà íàñèëèå“ — ãëàñè åäíà ïîãîâîð-
êà. ×åñòî â íÿêîè ñåìåéñòâà ðîäèòåëèòå ñà ïðåêàëåíî
ñòðîãè, ïåäàíòè÷íè, ñóðîâè. Çàáðàâèëè, ÷å ñà áèëè
äåöà, òå èçèñêâàò, çàáðàíÿâàò, ïðèëàãàò è ôèçè÷åñêè
òîðìîç. Òoâà íå ñå çàáðàâÿ îò äåöàòà. Íàñèëâàíîòî äåòå
ïîìíè ãîð÷èâèíèòå è ïî-êúñíî â æèâîòà ñúùî ïðèëà-
ãà íàñèëèå, ñòàâà ïðåñòúïíèê, ñàäèñò, â ÷èåòî ñúðöå
íå òðåïâà îáè÷ êúì íèêîãî, à ñàìî æåëàíèå çà ìúñò

!%
äîðè è êúì íåâèííè. „Íàåìåí óáèåö“ ñå ïðèåìà äàæå
êàòî ïðîôåñèÿ...
Íàñèëèåòî å ôîðìà íà ïðåâúçõîäñòâî íà ïî-ñèëíèÿ
âúðõó ïî-ñëàáèÿ. Òî ñúùåñòâóâà è â ó÷èëèùå — ðåêå-
òèðàò ñå ïî-ìàëêèòå è òå îò ñòðàõ ïîäàâàò øåïè÷êà
ñúñ ñòîòèíêèòå çà çàêóñêà...
À ïðåñòàíàëè ëè ñà âîéíèòå îò âåêîâå íàðåä? Òå
èìàò ñâîèòå èêîíîìè÷åñêè, ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëíè
ïðè÷èíè. Íå íàðîäèòå æåëàÿò âîéíèòå, êîèòî èì
íàíàñÿò íåèçëå÷èìè ðàíè. Ïîëèòèöèòå, èêîíîìè÷åñ-
êèòå ìàãíàòè ïîäêëàæäàò âîéíèòå â áîðáà çà íàäìî-
ùèå.
À êàêâî äà êàæåì çà íàñèëèåòî íà òåðîðèçìà —
îïàñåí áè÷ çà öÿëîòî ÷îâå÷åñòâî! Òåðîðèñòèòå ñà
ôàíàòèçèðàíè íà ðåëèãèîçíà îñíîâà, ïîãðåøíî
âúçïèòàâàíè äà èçáèâàò íåâèííè õîðà, ëèøàâàéêè è
ñåáå ñè îò æèâîò. Â èìåòî íà íÿêàêúâ ïðîòåñò, ñìúòåí
è íåÿñåí... Òåðîðèçìúò å ñòðàøåí çà öÿëîòî ÷îâå÷åñò-
âî, êîåòî îáåäèíÿâà óñèëèÿòà ñè ñðåùó íåãî. Íî òîâà
÷îâå÷åñòâî îáà÷å íå æèâåå â õàðìîíèÿ íèòî ñ äðóãèòå,
íèòî ñ ïðèðîäàòà. Çàáðàâåíè ñà äîáðîäåòåëèòå, êîèòî
íè âíóøàâà áèáëèÿòà. ×îâåê çà ÷îâåêà âå÷å íå å áðàò,
ëþáîâòà ìåæäó õîðàòà íå å îñíîâíî ÷óâñòâî...
Îò÷óæäåíèå, ñòðàõ, íåäîâåðèå, çëîáà âèòàÿò â
ñâåòà.
Íî òðåçâèòå, ðàçóìíèòå, äîáðèòå õîðà ñà ïîâå÷å îò
íàñèëíèöèòå. Òå ñìåëî âîäÿò áîðáà ñðåùó òÿõ.
Ìëàäîòî ïîêîëåíèå òðÿáâà äà ñå âëåå â òåõíèòå ðåäèöè,
çà äà èçæèâåå ùàñòëèâî ñâîÿ æèâîò â åäíî ìîðàëíî è
õàðìîíè÷íî îáùåñòâî...

!&
 ÇÀ ÎÏÀÊÀÒÀ ÑÒÐÀÍÀ ÍÀ
ÁËÀÃÎÒÂÎÐÈÒÅËÍÎÑÒÒÀ

Ëèöåâàòà £ ñòðàíà å ÿñíà — äà ïîäàäåø ðúêà íà

áëèæíèÿ, äà ïîìîãíåø ìàòåðèàëíî íà íóæäàåùèÿ ñå,
äà ïîäêðåïèø ñòðàäàùèÿ. Ìåöåíàòè, ñïîìîùåñòâîâà-
òåëè, äíåñ — ñïîíñîðè — ïîíÿòèÿ, ïîçíàòè îò ðàçëè÷-
íè âðåìåíà, ñèíîíèìè íà „áëàãîòâîðèòåë“.
 íàøåòî îçúáåíî âðåìå îñîáåíî ñå ðàç÷èòà íà
áëàãîòâîðèòåëíîñòòà è ñå ïîîùðÿâà òÿ, îñúùåñòâÿâà-
íà è îò ìåñòíè äîáðè ìîæåùè õîðà è îðãàíèçàöèè îò
÷óæäåíöè. Õâàëà èì!
Íî çà æàëîñò áëàãîòâîðèòåëíîñòòà å ìîíåòà ñ äâå
ñòðàíè èëè íîæ ñ äâå îñòðèåòà. Îùå ñàòèðè÷íîòî ïåðî
íà Àëåêî Êîíñòàíòèíîâ ïîêàçà îáðàòíàòà ñòðàíà íà
òàçè ìîíåòà, â ðàçêàçà „Ïàçè, áîæå, ñëÿïî äà ïðîãëå-
äà“. Òàì ñàìîçàáðàâèëèÿò ñå ãåðîé èçðàçÿâà ïðåçðåíèå
êàêòî êúì áåäíèÿ ñè áàùà, òàêà è êúì áëàãîäåòåëÿ ñè
— ÷óæäåñòðàííèÿ êîíñóë.
Óâè, è äíåñ ñðåùàìå íåãîâè èçäúíêè. Íàçîâàâàì
ôàêòè áåç êîíêðåòíîñòè:
* Êðúãúë ñèðàê äúëãî âðåìå å ïîäïîìàãàí îò áëà-
ãîòâîðèòåëíà îðãàíèçàöèÿ. Ñòàíàë ïúëíîëå-
òåí, òîé íàïóñêà äåòñêèÿ äîì, íî... Íå
õàðåñâà ïðåäëîæåíà ìó ðàáîòà, íå õàðåñâà
êâàðòèðà, íå õàðåñâà... Î÷àêâà îòíîâî äà
ïîëó÷àâà îò áëàãîäåòåëèòå.

* Íà áîëåí îò ñîöèàëíî ñëàáî ñåìåéñòâî ñå îêàçâà

ïîìîù ñ äàðÿâàíå íà ñêúïè ëåêàðñòâà.
Ïðåîäîëÿâàò ñå äîñòà íåâúçìîæíîñòè, çà äà

!'
 áúäàò äîñòàâåíè îò ÷óæáèíà ñúñ ñðåäñòâà íà
äàðèòåëèòå. Ñåìåéñòâîòî ãè ïðèåìà äîðè áåç
åäíîòî „áëàãîäàðèì“ è ïðîäúëæàâà êàïðèçíî
äà èñêà...

* Íà ñàìîòåí è áåçäîìåí ìëàäåæ ñòàðèöà îò äðóòî

ñåëèùå ïðåäëàãà äîì è âúçìîæíîñò çà ðàáî-
òà. „Íåùàñòíèÿò“ ìëàä ÷îâåê âúçêëèêâà:
„Àéäå áå, äà íàïóñíà Âàðíà è äà ñå çàâðà â
ïðîâèíöèÿòà!“

* Äåòñêî çàâåäåíèå çà äåöà-ñèðàöè ïåðèîäè÷íî

ïîëó÷àâà ïîìîùè è äàðåíèÿ îò áëàãîòâîðè-
òåëíà îðãàíèçàöèÿ. Íî åòî ÷å íà 1 þíè îñâåí
îò „ðåäîâíèòå“ áëàãîäåòåëè òîÿ äîì å ïîñåòåí
è îò ïî-âèñî÷àéøè ãîñòè, êîèòî ñà ïîêàíåíè
íà ïî÷åðïêà, à ïîñòîÿííèòå ñà îòïðàòåíè
ñëåä ïîëó÷åíîòî îò òÿõ, çàùîòî „ñ âàñ âèíàãè
ñå âèæäàìå“.
È ò. í., è ò. í. Èçâîäúò: îÿäåíè îò áëàãîòâîðèòåë-
íîñò, íÿêîè íóæäàåùè ñå ñòàâàò íàõàëíè êîíñóìàòîðè,
íàâèêâàéêè äà æèâåÿò ñàìî ïîëó÷àâàéêè îò „äëúæ-
íèòå“ òÿì áëàãîòâîðèòåëè...
Íà ïîñëåäíèòå ìîæå äà ñå ïðåïîðú÷à äà áúäàò è
ïñèõîëîçè...

"
 ÂÑÈ×ÊÈ ÑÌÅ ÏËÅÍÍÈÖÈ — ÍÀ ÑÅÁÅ ÑÈ,
ÍÀ ÂÅÙÈÒÅ, ÍÀ ÄÐÓÃÈÒÅ

Ïîíÿòèåòî „ïëåííèê“ â ñëó÷àÿ ðàçáèðàìå â ïðå-

íîñåí ñìèñúë. ×îâåêúò å åâîëþèðàë â ïîñòîÿíåí êîí-
òàêò ñúñ ñåáåïîäîáíèòå è â ïðîöåñà íà ñâîåòî öèâèëè-
çîâàíå âèíàãè å áèë çàâèñèì îò ñåáå ñè, îò äðóãèòå è
îò âåùèòå.
Íî ïðåäè âñè÷êî òîé å ïëåííèê íà ñâîåòî „àç“.
Âñåêè æèâåå ñúîáðàçíî ãåííîòî ñè íàñëåäñòâî, â çàâè-
ñèìîñò îò óñëîâèÿòà, â êîèòî å ïîñòàâåí è âëèÿíèåòî
íà îáêðúæåíèåòî ñè. Êàçâà ñå, ÷å ïðåäè äà îáèêíåø
äðóãèòå, òðÿáâà äà îáèêíåø ñåáå ñè — ò. å. äà ñúóìååø
äà óðåäèø ñîáñòâåíèÿ ñè æèâîò — ðàöèîíàëíî è åìî-
öèîíàëíî äà ïîä÷èíÿâàø æèòåéñêèòå îáñòîÿòåëñòâà
íà ñâîèòå íóæäè. Ðàçáèðà ñå òàêà, ÷å ñ òîâà äà íå âðå-
äèø íà îêîëíèòå, äà íå áúäåø àáñîëþòåí åãîèñò. Êàêòî
íå å äîáðî îáðàòíîòî — â ñòðåìåæà ñè äà ïîìàãàø íà
äðóãèòå, äà ïðåíåáðåãíåø ñåáå ñè.
Íà „äðóãèòå“ ÷îâåê ñúùî å ïëåííèê — â ñìèñúë,
÷å íå ìîæå äà íå áúäå çàâèñèì îò õîðàòà, ñ êîèòî å
îáêðúæåí. Íàé-íàïðåä òå ñà ðîäèòåëèòå, ðîäíèíèòå,
ïîñëå ïðèÿòåëèòå, êîëåãèòå íà ðàáîòíîòî ìÿñòî.
Ñëó÷àéíèòå âðúçêè ñúùî íå ñà áåç çíà÷åíèå â êîíòàê-
òèòå íà îáùóâàíåòî. Îòíîøåíèÿòà „ñ äðóãèòå“ ñà äîñòà
äåëèêàòíè. Òå òðÿáâà äà áúäàò ïðåäè âñè÷êî ÷îâåøêè
— ñâúðçàíè ñ íàøèÿ ðàçóìíî-åìîöèîíàëåí ñâÿò. Äà
ðàçáèðàø ÷îâåêà äî òåáå, äà ìó ñú÷óâñòâàø, äà ïîäà-
äåø ðúêà çà ïîìîù — òîâà å ÷îâåøêîòî ó ÷îâåêà.
„Ïðèÿòåë ñå â íóæäà ïîçíàâà“ — êàçâà íàøèÿò ìúäúð
íàðîä. È îùå: „Áðàò áðàòà íå õðàíè, íî âñå ãî áðàíè“.

"
Èçâåñòíà å áîãàòàòà äóøåâíîñò íà áúëãàðèíà, ãîòîâ
äà ïîñðåùíå è íåïîçíàòè, íà êîåòî ñå ó÷óäâàò ìíîãî
÷óæäåíöè.
Òðåâîæíî å, ÷å äíåñ àëèåíàöèÿòà (îò÷óæäåíèåòî)
âçåìà âñå ïî-ãîëåìè ðàçìåðè. Òîâà å îïàñíî ÿâëåíèå,
ïîãóáâàùî äóõîâíîòî íà÷àëî. Ñòðåìåæúò êúì ìàòå-
ðèàëíî áëàãîïîëó÷èå íå áèâà äà áúäå â àë÷íà êîíêó-
ðåíöèÿ çà ïðîâàë íà ñúïåðíèêà îò ñúùèÿ áèçíåñ.
Ìàòåðèàëíîòî è äóõîâíîòî òðÿáâà äà ñúùåñòâóâàò â
äîçèðàíî åäèíñòâî, ñàìî òîãàâà ÷îâåê ùå ñå ÷óâñòâà
ùàñòëèâ. Òîâà îçíà÷àâà äà ñå ãðèæèø çà ñåáå ñè, êàòî
íå çàáðàâÿø è äðóãèòå. È îáðàòíî — äà îáè÷àø äðó-
ãèòå, êàòî ìèñëèø è çà ñåáå ñè.
Àêî òàêà æèâååø, òâîåòî „ïëåííè÷åñòâî“ ùå áúäå
âîëíà ñâîáîäà. Æèâååéêè â êîëåêòèâ, ÷îâåê å äëúæåí
äà ñå ñúáðàçÿâà ñúñ çàäúëæèòåëíèòå è ñ íðàâñòâåíèòå
çàêîíè, íî èìà ïðàâî è äà äåéñòâà ñúñ ñâîè ðåøåíèÿ,
ñâúðçàíè ñ òâîð÷åñêèòå ìó çàëîæáè.
 ñâîåòî ñúùåñòâîâàíèå íèå ñìå âú⠄âçàèìîîòíî-
øåíèÿ“ è ñ âåùèòå, êîèòî èçïîëçâàìå. Áåçñïîðíî òå
íè ñà íóæíè, ïîäáèðàìå ãè îò íåîáõîäèìîñò ñúîáðàç-
íî ëè÷íèÿ ñè âêóñ è ïðåäïî÷èòàíèÿ, äðóãè èçïîëçâà-
ìå â ïðîôåñèîíàëåí ïëàí. Íî èìà õîðà — ðîáè íà ñâîè-
òå âåùè, êàòî íåïðåêúñíàòî èçòúêâàò òÿõíàòà „óíè-
êàëíîñò“. Òàêèâà ëè÷íîñòè ñå ïðåâðúùàò â ïëåííèöè
íà ñâîèòå âåùè è çàáðàâÿò, ÷å òå ñà ñúçäàäåíè, çà äà
ñëóæàò íà ÷îâåêà, à íå òîé íà òÿõ. Ïðåêàëåíîòî îò-
ðóïâàíå ñ âåùè, ñ àòðèáóòè íà ñíîáèçìà, ïîêàçâà îã-
ðàíè÷åíîñò, à íå åñòåòèêà.
 áåäíà êèëèÿ å ïèñàë Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè,
ñêðîìíà å áèëà êàþòàòà íà Õðèñòîôîð Êîëóìá. Òîâà
íå çíà÷è, ðàçáèðà ñå, äà áúäåì àñêåòè, íî íå è äà ñå
ïðåâðúùàìå âúâ âåùîìàíè.

"
 À èíà÷å — òàêà å ïðîãðåñèðàë ÷îâåêúò ïðåç âåêî-
âåòå — çàâèñèì îò îáêðúæåíèåòî ñè, óâàæàâàù ñåáå
ñè, íî è äðóãèòå, ñúçäàòåë íà âåùè ÷ðåç îòêðèâàòåëñò-
âî, âåùè — äåëî íà íåãîâàòà ðúêà è íåãîâèÿ óì, êîèòî
ñà ìó ñëóæèëè, çà äà âúðâè íàïðåä!

ÏÐÈßÒÅËßÒ

×îâåê ïðåæèâÿâà è ðàäîñòè, è íåñïîëóêè. Àêî èìà

ñ êîãî äà ñïîäåëèø ðàäîñòòà ñè, òÿ ùå áúäå äâîéíà, à
ìúêàòà òè ùå íàìàëåå. Ïðèÿòåëÿò òè âåðåí ùå òå
óñïîêîè, ùå òå óòåøè èëè ùå ñå ðàäâà çàåäíî ñ òåáå. Â
äðóã ñëó÷àé ùå òè âäúõíå êóðàæ, ùå òå íàñúð÷è äà
èçâúðøèø íåùî äîáðî è ùå áúäå ñúïðè÷àñòåí êúì
òâîèòå óñïåõè.
„Ïðèÿòåë â íóæäà ñå ïîçíàâà“ — å êàçàë íàðîäúò.
Èñòèíñêè ïðèÿòåë å òîçè, êîéòî å ãîòîâ äà òè ïîìîãíå
è â íàé-òðóäíè îáñòîÿòåëñòâà. Íî ïðèÿòåëñòâîòî ñå
ïðîÿâÿâà íå ñàìî ïðè îñîáåíè ñèòóàöèè, à è â îáèêíî-
âåíèÿ æèâîò. Èñòèíñêèòå ïðèÿòåëè íå ñêðèâàò
ãðåøêèòå ñè, à âçàèìíî ñè ïîìàãàò äà ãè ïðåîäîëåÿò.
„Ïðèÿòåëÿò — òîâà å òðåòîòî ìè ðàìî“ — ñå ïåå â åäíà
ïåñåí. Òîé å òîçè, íà ÷èåòî ðàìî ìîæåø âèíàãè äà ñå
îïðåø. Ïðèÿòåëèòå èìàò îáùè èíòåðåñè, îáùà öåí-
íîñòíà ñèñòåìà îò äîáðîäåòåëè. Äîêàòî íÿêîëêî êðàä-
öè èëè ìàôèîòè, ñúáðàëè ñå çà çëè äåëà, íå ñà ïðèÿòå-
ëè. ×åñòî íÿêîé îò òÿõ å ãîòîâ äà îãðàáè äðóãèÿ, äà ãî
ïðåäàäå, äîðè äà ãî óáèå.
Ïðèÿòåëñòâîòî å áåçöåííî áîãàòñòâî. Ïîãîâîðêàòà

"!
„Ïî-äîáðå ïðèÿòåë âåðåí, îòêîëêîòî êàìúê áåçöåíåí“
äîêàçâà êîëêî å öåííî ïðèÿòåëñòâîòî. Çà íàé-äîáðèÿ
ñè ïðèÿòåë ÷îâåê å ãîòîâ íà âñè÷êî: äà ãî ïîñúâåòâà,
äà ìó ñå ïðèòå÷å íà ïîìîù, äà æåðòâà íåùî ñâîå.
È âñå ïàê: êàêâî íå áèõ èñêàë çà ïðèÿòåëÿ ñè? Íå
áèõ èñêàë äà òðúãíå ïî êðèâèòå ïúòåêè íà æèâîòà. Íå
áèõ èñêàë äà âúçïðèåìå íÿêîè ìîè îòðèöàòåëíè
êà÷åñòâà. Íåêà ìè ïîìîãíå äà ãè ïðåîäîëåÿ, âìåñòî äà
ñå ïîâëèÿå îò ìåíå. Íå áèõ ïîçâîëèë äà ñå ñàìîçàáðà-
âè îò ãîðäåëèâîñò èëè äà ñå îò÷àå ïðè íåñïîëóêà. Íÿìà
íèêîãà äà ìó îáúðíà ãðúá, ùå ìó êàæà â î÷èòå ãîð÷è-
âàòà èñòèíà. Ìîæå äà ìå ïðåçðå â ïúðâèÿ ìèã, íî ïîñëå
ùå ñå îñúçíàå è ùå ìè áëàãîäàðè. Êàêòî è àç íà íåãî â
ïîäîáíà ñèòóàöèÿ.
Ïðèÿòåëñòâîòî å íàé-öåííîòî â ÷îâåøêèòå âçàè-
ìîîòíîøåíèÿ. Äóõîâíàòà âðúçêà ìåæäó ïðèÿòåëè å ïî-
âàæíà îò âñè÷êî ìàòåðèàëíî!

""
 ÒÈ,

×ÎÂÅÊÎ!

"#
"$
×ÎÂÅÊÚÒ — ÏÐÈÂÈËÅÃÈÐÎÂÀÍÎ ÑÚÙÅÑÒÂÎ
ÈËÈ ÅÄÍÎ ÎÒ ÑÚÇÄÀÍÈßÒÀ ÍÀ ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ

×åñòî ÷óâàìå ôðàçàòà, ÷å ÷îâåêúò å âåíåöúò íà

ïðèðîäàòà. À òîé ôèçèîëîãè÷åñêè å ïîäîáåí íà ìíîãî
îò æèâèòå ñúùåñòâà íà ïëàíåòàòà Çåìÿ, çà ðàçëèêà îò
êîèòî ïðèòåæàâà ñïîñîáíîñòòà äà ðàçñúæäàâà è êîí-
òàêòóâà ÷ðåç ðå÷òà ñè.
Òîâà îáà÷å íå áèâà äà ãî âúçäèãà ñàìîäîâîëíî äî-
òîëêîâà, ÷å äà ñå âúçãîðäÿâà è äà ñå ÷óâñòâà ãîñïîäàð
íà ïðèðîäàòà. Òîé ñúùî å íåéíà ðîæáà è òðÿáâà äà
æèâåå ïî çàêîíèòå £ è äà ÿ ñúõðàíÿâà.
Ïðèìèòèâíèÿò ÷îâåê, êàêòî ñõâàùà Åðíñò Êàñèåð,
„íå îòðåæäà íà ñåáå ñè íÿêàêâî óíèêàëíî è ïðèâèëå-
ãèðîâàíî ìåñòîïîëîæåíèå â ñòúëáèöàòà íà ïðèðîäà-
òà“, à óñåùà „íåçàëè÷èìàòà ñïëîòåíîñò íà æèâîòà“,
êúäåòî å è íåãîâîòî ìÿñòî.
Ïîñòåïåííî â ñâîåòî ðàçâèòèå ÷îâåêúò ñòàâà
ÎÁÙÅÑÒÂÅÍÎ ÑÚÙÅÑÒÂÎ. Îôîðìÿ ñå â îïðåäåëå-
íà ñîöèàëíà ñðåäà, êîíòàêòèòå ìó ïîäïîìàãàò îôîð-
ìÿíåòî ìó êàòî äåéñòâåíà ëè÷íîñò. Òîé èçãðàæäà,
ñúçèäàâà. Åäèíñòâåíî òîé íà Çåìÿòà èçïîëçâà îïèòà
íà äåäèòå ñè è ïðèëàãà íîâè íàó÷íè èäåè. Òàêà âúðâè
ïî ïúòÿ íà ïðîãðåñà. Òîé å ÌÈÑËÈÒÅË, ÔÈËÎÑÎÔ,
Ó×ÅÍ è ÏÐÀÃÌÀÒÈÊ. Åäèíñòâåí òîé íà Çåìÿòà òâîðè
èçêóñòâî, êîåòî ãî îáëàãîðîäÿâà è ïðàâè îò íåãî
ÄÓÕÎÂÍÀ ËÈ×ÍÎÑÒ.
 ïðîöåñà íà âåêîâíèÿ èêîíîìè÷åñêè è òåõíè÷å-
ñêè ïðîãðåñ ÷îâå÷åñòâîòî áè òðÿáâàëî äà çàïàçè ñõâà-
ùàíåòî çà ñâîåòî ìÿñòî â õàðìîíè÷íîòî åäèíñòâî íà
æèâîòà, ñðåä ìàéêàòà-ïðèðîäà. Òàêà ëè å íàèñòèíà?

"%
  åâîëþöèîííîòî ñè ðàçâèòèå îáà÷å ÷îâåêúò ñå å
îòäàëå÷èë îò áîæåñòâåíîòî ïðîçðåíèå, ÷å å äåòå íà
ïðèðîäàòà è çàïî÷âà äà ñå âúçïðèåìà êàòî óíèêàò,
ïðèâèëåãèðîâàí îò Áîãà. Ñðàñòíàë ñå ñúñ ñâîÿ ìàòå-
ðèàëåí ñâÿò, è äíåñ, çà ñúæàëåíèå, ÷îâåêúò íå å ëè ãëà-
âîçàìàÿí îò òîâà ñâîå ïîãðåøíî ñõâàùàíå? Íå å ëè
èçãóáèë ÷óâñòâîòî çà õàðìîíè÷íîòî åäèíñòâî ñ âñåëå-
íàòà? „Âåíåöúò íà ïðèðîäàòà“, âäèãíàë ðúöå ñðåùó
ñâîÿòà ìàéêà, áåçîãëåäíî óíèùîæàâà æèâàòà è ìúðòâà
ïðèðîäà. Ñå÷å è ïàëè ãîðèòå £, èçáèâà ðåäêè æèâîòíè
è ïòèöè, çàìúðñÿâà ðåêèòå è âúçäóõà.
Íå âèæäàìå ëè, ÷å ñå÷åì êëîíà, íà êîéòî ñåäèì?
Ðîäíàòà Çåìÿ ìúë÷àëèâî è òúæíî íè ãëåäà. Îïèòâà ñå
äà íè âðàçóìè êàòî âñÿêà ìàéêà, íàëè ñìå íåéíè äåöà!
Îòäàâíà ñìå èçãóáèëè äðåâíîòî ÷óâñòâî, ÷å ñìå ÷àñò
îò ãîëÿìîòî ñåìåéñòâî íà Âñåëåíàòà...
Âñè÷êî èìà íà íàøàòà ïðåêðàñíà ïëàíåòà: ïúñò-
ðîïåðè ïòèöè è âåëèêîëåïíè æèâîòíè, æèòî è ñî÷íè
ïëîäîâå, êðàñèâè ðàñòåíèÿ. È çà ïðåõðàíà, è çà åñòå-
òè÷åñêà íàñëàäà...
Íî êîëêîòî è äà å áëàãîðîäíà Çåìÿòà, òÿ íÿìà äà
òúðïè áåçêðàéíî íàøåòî íàäìåííî ãîñïîäàðñêî îòíî-
øåíèå êúì íåÿ. Çàïî÷âà äà îòìúùàâà çà íàçèäàíèå.
Ïðåñúõâàò ðåêèòå èëè áóéíî ïðåëèâàò, âóëêàíèòå
ñèïÿò ëàâà, òàéôóíè è óðàãàíè âðúõëèòàò âúðõó ãðà-
äîâå è ñåëà. Ïðåç îòúíÿëàòà îçîíîâà äóïêà ñëúíöåòî
æàðêî íè îáãàðÿ ñ îãíåíè ëú÷è...
Íå ñè ïðèâèëåãèðîâàíî ñúùåñòâî, ÷îâå÷å, òè ñè
ñàìî åäíî îò ñúçäàíèÿòà íà ïðèðîäàòà. À òîâà, ÷å Áîã
òè å äàðèë óì è ÷îâåøêà ðå÷, òðÿáâà äà òå ïðàâè ïî-
ìúäúð!
Îñúçíàéòå ñå, îïîìíåòå ñå, õîðà!

"&
 ÊÀÊÂÎ ÁÈÕ ÍÀÏÐÀÂÈË, ÇÀ ÄÀ ÑÒÀÍÅ
ÇÅÌßÒÀ ÏÎ-ÄÎÁÐÎ ÌßÑÒÎ ÇÀ ÆÈÂÅÅÍÅ

Íàøàòà ïëàíåòà Çåìÿ å âåëèêîëåïíà è êðàñèâà. Ñëúí-

öåòî, âîäàòà è âúçäóõúò ñúçäàâàò óñëîâèÿ çà ïðåêðàñåí
æèâîò. Íàøàòà ñèíÿ ïëàíåòà å áîãàòà ñ ðàçíîîáðàçíà ðàñ-
òèòåëíîñò, ñ ðàçëè÷íè æèâîòíè è ðàçóìíè ñúùåñòâà —
õîðàòà. Áè òðÿáâàëî çåìëÿíèòå äà áúäàò ñúâúðøåíè
ñúùåñòâà, êàêòî å ñúâúðøåíà è ïëàíåòàòà Çåìÿ. Íî
òàêèâà ëè ñà òå?
Îòãîâîðúò, çà ñúæàëåíèå, å îòðèöàòåëåí. Êàêâî íå
áèõ äàë, çà äà ãî ïðåâúðíà â ïîëîæèòåëåí! Îò âåêîâå,
òà äî äíåñ, ÷îâå÷åñòâîòî ñå ñàìîèçòðåáâà ÷ðåç âîéíè.
Óìèðàò õîðà, êîèòî ìîãàò äà äàäàò íåùî íà ñâîèòå
ñúáðàòÿ, ðàçíè òúìíè ñäåëêè ñúùî êîâàðíî ñëàãàò
êðàé íà ÷îâåøêè æèâîòè.
Àêî èìàõ ñèëà, áèõ ñïðÿë âîéíèòå, áèõ ïðåêðàòèë
áðàòîóáèéñòâàòà. Íåñúâúðøåíè ñà îòíîøåíèÿòà ìåæ-
äó õîðàòà, èìà è ñîöèàëíî íåðàâåíñòâî. Áåäíè è áîãà-
òè, àë÷íè è ùåäðè, äîáðè è çëè, êîðàâîñúðäå÷íè è õó-
ìàííè —òàêèâà ñà ðàçóìíèòå ñúùåñòâà, êîèòî íàñå-
ëÿâàò íàøàòà ïëàíåòà. Àç íå èñêàì âñè÷êè õîðà äà
áúäàò ñúâúðøåíî åäíàêâè, òå òðÿáâà äà èìàò ñâîè èí-
äèâèäóàëíè êà÷åñòâà, íî äà ñå ñòðåìÿò êúì ïî-äîáðî,
äà ñå óñúâúðøåíñòâàò äóõîâíî. Áèõ ñúäåéñòâàë çà òîâà,
àêî ìîæåõ...
Òðåâîæè ìå ôàêòúò, ÷å íèå íå îïàçâàìå íàøàòà
ïëàíåòà è òÿ íå å åêîëîãè÷íî ÷èñòà. Áåç äà ñå çàìèñëÿ,
÷îâåêúò ïîãîëîâíî óíèùîæàâà ïðèðîäàòà ñ ôëîðàòà
è ôàóíàòà â íåÿ. Íàðóøàâà ñå ðàâíîâåñèåòî. Îñâåí òîâà
ñå ñúçäàâàò õèëÿäè çàìúðñèòåëè, êîèòî òðîâÿò æèâîòà

"'
íà òåõíèòå ñúçäàòåëè — õîðàòà. Òå íå ìèñëÿò, ÷å óòðå
áúäåùèòå ïîêîëåíèÿ íÿìà äà ìîãàò äà ïîëçâàò ïúëíî-
öåííî áëàãàòà íà Çåìÿòà è ÷å ÷îâåøêèÿò æèâîò å
çàñòðàøåí. Àë÷íîñòòà çàñëåïÿâà, ñòðåìåæúò êúì ïî-
âå÷å áîãàòñòâà ìîæå äà ñå îêàæå ãèáåëåí.
Àêî èìàõ òàçè âúçìîæíîñò, áèõ âðàçóìèë ÷îâå÷å-
ñòâîòî, çà äà çàæèâåå òî íà åêîëîãè÷íî ÷èñòà ïëàíåòà.
Àêî ìîæåõ äà íàïðàâÿ âñè÷êî òîâà, ùå ñå ïðîìå-
íÿò îòíîøåíèÿòà ìåæäó õîðàòà è òå ùå çàæèâåÿò â
ìèð è äóõîâíà õàðìîíèÿ. Êàêâî ïî-äîáðî îò òîâà!
Ãîâîðè ñå, ÷å 21 âåê ùå ïðîìåíè íåùî ó ÷îâåêà, ùå
áúäå ñúçäàäåíî åäíî íîâî îáùåñòâî, ïî-ðàçâèòî è ïî-
öèâèëèçîâàíî.
Ìîæå áè è àç ùå ñïîìîãíà çà òîâà!...

ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ È ÍÈÅ

Êîãàòî ñå íàìèðà ñðåä ïðèðîäàòà, Èâàí Âàçîâ êàç-

âà: „Ñåãà ñúì ó äîìà“. Òàêà, êàêòî â ñâîÿ äîì ñå ÷óâ-
ñòâà óþòíî è ñïîêîéíî, ÷îâåê èìà ïîäîáíî óñåùàíå è
êîãàòî å ñðåä ïðèðîäàòà. Â ïëàíèíàòà çàáðàâÿø
äðåáíèòå ïðîáëåìè, íåïðèÿòíîñòèòå, äîðè îáèäèòå,
êîèòî ñà òå îãîð÷èëè. Ñòàâàø äðóã.
Âåëè÷èåòî íà ãîðäèòå áîðîâå è êëîíåñòèòå äúáîâå
è áóêè ñå ïðåíàñÿ âúðõó ÷îâåêà è òîé ñå ÷óâñòâà âúç-
âèøåí. Áîæèèòå ïòè÷êè îæèâÿâàò ãîðàòà ñúñ çâó÷íèòå
ñè ïåñíè. Êàêâà åñòåòè÷åñêà íàñëàäà äîñòàâÿò òåçè
ïåñíè! Âúëøåáíàòà ìóçèêà ñå íîñè íå îò êàñåòà, íå îò
çàäèìåíè äèñêîòåêè, çâó÷è ñâåòëà è ÷èñòà ñðåä ñâåæàòà
ïðèðîäà, êîÿòî óïîéâà ñ àðîìàò íà ìàùåðêà, çäðàâåö
è áðúøëÿí...
#
 Ñÿäàø íà òîïúë êàìúê è ñå óíàñÿø... Â ñúðöåòî
ñòðóè äîáðîòà, âåëè÷åñòâåíîòî ñïîêîéñòâèå ëåêóâà
äóøàòà, ïðå÷èñòâà îò íåãàòèâíà åíåðãèÿ, êîÿòî ñìàçâà
÷îâåêà â ãðàäà. ×óâñòâàø ñå ïðîñòî äîáúð, âåñåëî è
ëåêî òè å. Ïðèðîäàòà å åäèí ñàìîòåí îñòðîâ, êúäåòî ñå
âãëúáÿâàø â ñåáå ñè, îñâîáîæäàâàø ñå îò òðåâîãè, çà-
ðåæäàø ñå ñúñ ñèëè è óâåðåíîñò â ñåáå ñè. Äà, íàèñòè-
íà ñðåä ïðèðîäàòà ìîæåø äà ñå ïî÷óâñòâàø ó äîìà...
Îòñðåùà — ÷óêè, ïî-íàãîðå — âúðõîâå. Èçêà÷âàø ñå
ïîëåêà, çà äà ñòèãíåø íàé-âèñîêèÿ âðúõ, îïðÿë ÷åëî
äî íåáåòî. Ìèñëèø ñè — íå å ëè òàêà è â æèâîòà —
âúðâèø íàãîðå, íàãîðå, ñòðåìèø ñå êúì íåùî äîáðî è
êðàñèâî. Ïðîòÿãàø ðúöå êúì ñëúíöåòî, ïîãëåæäàø
êúì ïðåêðàñíàòà ðîäíà ñòðàíà. Èçïúëíåí ñè ñ âîëÿ è
æåëàíèå äà áúäåø ñìåë è ñèëåí.
Íî òè îáè÷àø è ìîðåòî — òàÿ áåçáðåæíà ñòèõèÿ,
øèðíàëà ñå íåñïîêîéíî ïðåä òåáå. Øóìúò íà âúëíèòå,
ãðà÷úò íà ÷àéêèòå, ìèðèñúò íà âîäîðàñëè — òîâà òè å
ñúùî ñêúïî è ðîäíî. È ìîðåòî äàâà ìíîãî íà ÷îâåêà.
Íàìèðàø ñïîêîéñòâèå ñðåä âîäèòå ìó, ãàëåí îò âúë-
íèòå, íî ñðåùàø è ïðåäèçâèêàòåëñòâîòî íà áóðíèòå
âúëíè...
À êàêâî äàâàìå íèå, õîðàòà, íà ïðèðîäàòà? Äàâàìå
èëè ñàìî âçåìàìå? Ïàçèì ëè ÿ èëè áåçîãëåäíî óíèùî-
æàâàìå? Òÿ íè çàðåæäà ñ ïîëîæèòåëíà åíåðãèÿ, ïðåä-
ëàãà íè áîãàòñòâàòà ñè, à èñêà òîëêîâà ìàëêî îò íàñ!
Íåêà äà ÿ ïàçèì, çà äà îöåëååì íà ïëàíåòàòà Çåìÿ!

#
 ÎÃÐÀÁÅÍÈßÒ ÑÂßÒ ÍÀ ×ÎÂÅÊÀ

Âñåêè ÷îâåê èäâà ñ îïðåäåëåíà ìèñèÿ íà òîÿ ñâÿò:

äà ðàçãúðíå òâîð÷åñêèòå ñè ñïîñîáíîñòè, äà òâîðè
äîáðî, äà ñå áîðè ñúñ çëîòî. Êàòî ðîæáà íà ïðèðîäàòà
ùå ïîñòèãíå ñúâúðøåíñòâî, àêî æèâåå â õàðìîíèÿ ñ
äðóãèòå è ñ ïðèðîäàòà.
×îâåê ìå÷òàå äà ñå ðåàëèçèðà êàòî ëè÷íîñò, íîñè
ó ñåáå ñè ñâîèòå ìå÷òè è ñå áîðè òå äà ñå ñáúäíàò. Òîâà
ñå ïîñòèãà ñ öåíàòà íà òðóä, âîëÿ, óñèëèÿ, æåðòâè.
Âñÿêî ïîêîëåíèå ïðèåìà è ïðåäàâà ïëîäîâåòå íà ïî-
çíàíèåòî è òàêà ñå ñúòâîðÿâà ïðîãðåñúò ïðåç âåêîâå-
òå. Âúðõó ñòàðèòå óìåíèÿ ñå òðóïàò íîâè íàó÷íè ïî-
ñòèæåíèÿ. Íî çà æàëîñò ÷îâå÷åñòâîòî å èçãóáèëî ÷óâ-
ñòâîòî çà õàðìîíèÿ ìåæäó äóõîâíèÿ è ìàòåðèàëíèÿ
ñâÿò. Òàêà ñå å ñòèãíàëî äî ñîöèàëíî íåðàâåíñòâî, äî
ìîðàëíà äåãðàäàöèÿ. Àë÷íîñòòà, ñòðàñòòà äà èìàø
ïîâå÷å îò äðóãèòå, åãîèçìúò, âëàñòîëþáèåòî, êîðèñòòà
ñúùåñòâóâàò â ãëîáàëåí ìàùàá. Òîâà âîäè äî ïðåñòúï-
ëåíèÿ, âîéíè. Íåðàâåíñòâîòî, áåäíîòàòà êàðàò ÷îâåêà
äà ïîñÿãà êúì íàðêîòèöèòå, äà ðàçìàõâà îðúæèÿ, äà
âúðøè ïðåñòúïëåíèÿ. Íî ÷åñòî è çàìîæíèòå ñà îáñå-
áåíè îò òèÿ ïîðîöè...
Ñâåòúò íà ÷îâåêà íà ïðåêðàñíàòà ïëàíåòà Çåìÿ å
îãðàáåí — îò ñàìîòî ÷îâå÷åñòâî. Ïîñåãíàë è ñðåùó
ïðèðîäàòà, ÷îâåêúò å ñâèäåòåë íà íåéíèòå îòìúùåíèÿ,
îãðàáåí å îò íåÿ, êàêòî è òÿ îò íåãî.
Íî ÷åñòî è âåñåëîòî äåòñòâî å îãðàáåíî. Ïîíÿêîãà
— îò áåäíîñòòà, â äðóãè ñëó÷àè — îò ïðåêàëåíîòî çà-
äîâîëÿâàíå ñ ìíîãî ïàðè, îò êîåòî äåöàòà ïîåìàò ïî
ëîøè ïúòèùà.

#
 Ñëàáèÿò ñå îãúâà, íå íàìèðàéêè ñèëè äà ñå áîðè.
Íàèâíèÿò ÷åñòî ñòàâà æåðòâà íà èçìàìíèöè. Äîáðèÿò
ïîíÿêîãà ñúùî å æåðòâà. Ñàìîòåí è îò÷óæäåí â åäèí
îãðàáåí ñâÿò, ÷îâåêúò èçãóáâà ñâîèòå ñâåòëè ìå÷òè èëè
ñòàâà ñúùî ìîøåíèê, çà äà ìàìè ïî-ñëàáèòå îò íåãî.
×åñòíèòå ÷åñòî ñà ëåêîâåðíè è äîâåð÷èâè è ñå õâàùàò
â êàïàíèòå íà äâóëè÷íèòå.
Ó íàøèÿ íàðîä âñå îùå ñå å çàïàçèëî äðóæåëþáèå-
òî, ãîñòîïðèåìñòâîòî, ãîòîâíîñòòà äà ïîäàäåø ðúêà
íà èçïàäíàëèÿ â áåäà, äà ïîæàëèø áëèæíèÿ.
Ñâåòúò íà äîáðîòî âñå îùå íå å íàïúëíî èçãóáåí,
îãðàáåí. Íå îò÷àÿíèåòî å äîáúð ñúâåòíèê íà îãðàáå-
íîòî ÷îâå÷åñòâî. Áèáëèÿòà íè ñúâåòâà äà íå ïðàâèì
îíîâà, êîåòî íå æåëàåì è íà íàñ äà íè ñå ñëó÷è. Êðàéíî
âðåìå å äà îñúçíàåì ñìèñúëà íà æèâîòà ñè, çà äà íå ñå
÷óâñòâàìå îãðàáåíè.

#!
 ÏÎÅÇÈßÒÀ

Ï — Ïðèòèõíàëà çàëà, ñðåä êîÿòî çâó÷è ìóçèêàòà íà

÷îâåøêîòî ñëîâî.

Î — „Î, ìèã! Ñïðè! Òè ñè òúé ïðåêðàñåí!“

Å — Åðàòî. Ìóçàòà íà ïîåçèÿòà.

Ç — Çâúíÿò ðèìè çàäóøåâíî...

È — Èñêðåíè, òîïëè ÷óâñòâà òå îáçåìàò.

ß — ßòî áåëè ãúëúáè ëåòÿò êðàé òåáå, êîãàòî çâó÷àò

ïîåòè÷íè ñëîâà...
Êîé å ñúçäàë ïúðâîòî ñòèõîòâîðåíèå? Òî å áèëî òî-
ãàâà, êîãàòî â÷îâå÷åíèÿò ÷îâåê å óñåòèë ïúðâèòå òðå-
ïåòè íà áîæåñòâåíîòî ñè íà÷àëî. Òîãàâà, êîãàòî å ïî-
÷óâñòâàë íóæäà íå ñàìî äà íàõðàíè òÿëîòî ñè, à è äó-
øàòà ñè. Âäúõíîâèëà ãî å êðàñîòàòà íà èçãðåâà è çà-
ëåçà, åäíî ãîðñêî ëèñòî, ìîðñêà âúëíà, äåòñêà óñìèâêà,
ëþáîâåí òðåïåò...
Ïðàçíèê íà ïîåçèÿòà! Íà ñöåíàòà ïðèòåñíåíî ñå
êà÷âà ïðîâèíöèàëíèÿò ïîåò. Âå÷å íà âúçðàñò, ïðèçíàò
ñàìî â ðîäíèÿ ñè êðàé. Çà ïðåä èçèñêàíàòà ãðàäñêà
ïóáëèêà å îáëÿêúë íîâèÿ ñè ñòàð ñâàòáåí êîñòþì, âå÷å
äåìîäå. Ïîäêîâàíèòå ìó îáóùà ãëóõî ïîòðàêâàò
ñìóòåíè. Âðàòîâðúçêàòà ñÿêàø èçëèøíî ãî ïðèñòÿãà.
Ïîñðåùíàò ñíèçõîäèòåëíî îò ïðèñúñòâèåòî íà
îêðúæíèÿ ãðàä, òîé íå çíàå êúäå äà ñå äåíå. Îòåã÷åíî
ùå äî÷àêàò äà ñâúðøè. Ñàìî äàíî íå ñå ñàìîçàáðàâè è
äà íå ñïðå... Òàêà ãîâîðÿò íàñìåøëèâî î÷èòå â çàëàòà.

#"
 È åòî ÷å ñå ïîíàñÿò çâóöèòå íà ïðîâèíöèàëíàòà
ïîåçèÿ. Ìúë÷àíèå. Ó÷óäâàíå. Âúçõèòà. Âúçòîðã.
Íåâåðîÿòíî! Íåâçðà÷íèÿò ïîåò íåñïîêîéíî áðîäè ïî
ñöåíàòà ñàìîâãëúáåí, çàáðàâèë êúäå å. Íå âèæäà íè-
êîãî. Ðàçãîâàðÿ ñÿêàø ñúñ ñåáå ñè. Íèêîé âå÷å íå çà-
áåëÿçâà ñòàðîìîäíîòî ìó îáëåêëî, íå ÷óâà ïîäêîâà-
íèòå ìó îáóùà.  î÷èòå íå ñå ÷åòå îíîâà îòåã÷åíèå è
ñêóêà, êîåòî... Ðåöèòèðà ïðîâèíöèàëíèÿò ïîåò, ïîçíàò
è îöåíåí ñàìî â ñêðîìíèÿ ñè ðîäåí ðåãèîí. Ïîåçèÿ
èñêðÿùà, ìúëíèåíîñíà, âåëèêîëåïíà.
Ñòàâàò íà êðàêà. Àïëîäèðàò. Èñêàò îùå, îùå...
„Ñàìîðîäåí òàëàíò“ — ïðîøåïâà íÿêîé. À òîé íåëîâêî
ïðèåìà íåî÷àêâàíîòî è ñå ïîêëàíÿ ñ íàâåäåíà ãëàâà.
Áëàãîäàðè ñìóòåíî è ïîäåìà íîâ ñòèõ. Ïîåòúò ñúñ ñòà-
ðèÿ íîâ ñâàòáåí êîñòþì... Ïðîâèíöèàëåí, âòîðîêà÷å-
ñòâåí èëè ïðîñòî íàäàðåí îò Áîãà?

ÌÓÇÈÊÀÒÀ — ÅÇÈÊÚÒ ÍÀ ÂÑÅËÅÍÀÒÀ

Âúçíèêíàëà â çîðàòà íà ÷îâå÷åñòâîòî, ìóçèêàòà å

íàèñòèíà åçèê íà âñåëåíàòà. Íåçàâèñèìî îò êàêâà
íàöèÿ ñà, íåçàâèñèìî êàêâè åçèöè ãîâîðÿò, õîðàòà
ìîãàò äà êîìóíèêèðàò ÷ðåç ìóçèêàòà, êîÿòî âúçäåé-
ñòâà âúðõó ÷óâñòâàòà.
Îùå îò äðåâíè âðåìåíà, íåøëèôîâàë îùå ñâîÿ
ãîâîð, ÷îâåêúò ñè ïîìàãà ñ îáùè çâóöè â òðóäà — ïðè
ëîâ è äðóãè ñúâìåñòíè äåéíîñòè. Òàêà ñå ðàæäà ïå-
ñåíòà è ïðèìèòèâíèòå ìóçèêàëíè èíñòðóìåíòè — ñúñ
ñòðóíè îò ðàñòåíèÿ, êîñìè è ò. í. ×îâåêúò ñå çàñëóøâà

##
è äóøàòà ìó ñå èçïúëâà ñ ïúðâèòå åñòåòè÷åñêè ïðå-
æèâÿâàíèÿ. Ìóçèêàòà å èçêóñòâî, ïîíÿòíî ïî âñè÷êè
êðàèùà íà ïëàíåòàòà.
 êîíöåðòíàòà çàëà èìà õîðà îò ðàçëè÷íè íàðîä-
íîñòè, ñ ðàçëè÷íè èíòåðåñè, íî òå âñè÷êè èçïèòâàò
åäíàêâà íàñëàäà. Âàëñîâåòå íà Ùðàóñ îìàéâàò âèõðå-
íî, ðîìàíòè÷íèòå ïåñíè íà Øóáåðò ãàëÿò äóøàòà,
Ìîöàðò çâó÷è ëåêî è âåñåëî, à Áåòîâåíîâàòà „Îäà íà
ðàäîñòòà“ âäúõâà íàäåæäà, ÷å ìîæå áè ùå íàñòúïè åäíî
ïðåêðàñíî áúäåùå çà ÷îâå÷åñòâîòî...
Ðàäîñò è áîëêà, âäúõíîâåíèå, ìúêà, ñòðàäàíèå, ëþ-
áî⠗ ðàçëè÷íè ÷óâñòâà ìîæå äà èçïèòà ÷îâåê ÷ðåç
åçèêà íà ìóçèêàòà — åçèêà íà âñåëåíàòà. Íî ìóçèêà-
òà ñúùåñòâóâà è âúí îò êîíöåðòíèòå çàëè. Íîñè ñå èç
ïîëÿòà ìåëîäèÿòà íà êàâàëà, ãúäóëêàòà, ïðèäðóæàâà
òàíöèòå, íàðîäíèòå âåñåëèÿ è ïðàçíèöè.
Áüëãàðñêàòà íàðîäíà ìóçèêà å áîãàòà è êðàñèâà ñ
íåðàâíîäåëíèòå ñè òàêòîâå, ïîêîðÿâà ÷óæäåíöèòå, à
ïåñåíòà íà Âàëÿ Áàëêàíñêà ñå íîñè â êîñìîñà, çà äà
ñëàâè áúëãàðèòå è ÷îâå÷åñòâîòî. À êîëêî äðóãè ïåâöè
ðàçíàñÿò è äíåñ òàëàíòà ñè ïî ñâåòîâíèòå ïîäèóìè...
Ìóçèêàòà îáëåê÷àâà òðóäà. Åëèí Ïåëèí îïèñâà
ïåñåíòà ïî âðåìå íà æúòâà: „Òÿ ñå øèðè âîëíà è ìëà-
äà, ÷èñòà êàòî èçâîð, ïúëíà ñ íàäåæäè è æåëàíèÿ“...
Íî ìóçèêàòà ñúùåñòâóâà è â ïðèðîäàòà. „Ïèëåíöå ïåå,
ãîâîðè“ — ñå ïåå â åäíà íàðîäíà ïåñåí. Ìåëîäè÷íèòå
òðåëè íà áîæèèòå ïòè÷êè ðàäâàò óõîòî è äóøàòà èç
ãîðè è ïîëÿ. Çàáðàâÿø òðåâîãèòå ñè è òå èçïúëâà
òîïëîòà è äîáðîòà.
Ìóçèêàòà âúçäåéñòâà îáëàãîðîäÿâàùî âúðõó ÷îâå-
êà... Äà, òÿ å åçèêúò íà âñåëåíàòà!

#$
 ÒÅÀÒÚÐÚÒ

Òàì êúäåòî ñå ðàæäàò è îæèâÿâàò ÷óäåñà

Ò — Òèøèíàòà. Òÿ å ìàãèÿòà, ïðåäè äà ñâåòíàò ïðî-
æåêòîðèòå, ïðåäè äà çàçâó÷è ìóçèêàòà, ïðåäè
äà ñå ïîÿâÿò àêòüîðèòå-âúëøåáíèöè.

Å — Åõîòî, êîåòî îòåêâà â äóøàòà è íà íåâðúñòíèÿ,

è íà âúçðàñòíèÿ çðèòåë. Åõîòî, ðîäåíî îò
ñöåíàòà, èçïúëíèëî ñ õèëÿäè çâóöè ðàìïàòà è
ïðåëåòÿëî êúì ÷îâåêà â çàëàòà.

À — Àñîöèàöèèòå. Çâóêúò íà ñëîâîòî, ñèëàòà íà

ñëîâîòî, ïðîâîêàöèÿòà íà òîâà ñëîâî, êîåòî
ñöåíàòà èçëú÷âà, êîåòî êàðà çðèòåëÿ äà ñå
çàìèñëè çà Ñåáå ñè, çà Áëèæíèÿ ñè, çà
Äîáðîòî è Çëîòî...

Ò — Òðåïåòúò â ïðèòèõíàëàòà çàëà, êîãàòî

áåçøóìíî ñå âäèãà è ñïóùà çàâåñàòà. Äúõ
çàòàåí, î÷è, âïåðåíè íàòàì, êúäåòî ñå ðàæäàò
è îæèâÿâàò ÷óäåñà.

Ú — Úãúëúò, â êîéòî ñå ïðåñè÷à ðåàëíîñòòà ñ ôàí-

òàçèÿòà. Èñòèíà èëè ïðèêàçêà? À ïðèêàçíîòî
íå èäå ëè îò èñòèííîòî? Â äåéñòâèòåëíîñòòà
íÿìà ëè âúëøåáíè ìå÷òè?

Ð — Ðàçìèñëè, êîèòî èäâàò îò ñöåíàòà, è ïðîïðàâÿò

ïúòå÷êà äî ñúðöåòî íà ìëàä è ñòàð, äî âñÿêî
ñúðöå ÷îâåøêî. È ïðàâè ÷óäåñà ìàãè÷åñêàòà
ñèëà íà èçêóñòâîòî, êîåòî è â òðóäíèòå äíåñ
âðåìåíà îñòàâà æèâî! Âúïðåêè âñè÷êî!

#%
 Íåêà äà ãîðè íåãîâîòî îãúí÷å è äà íè òîïëè!
À òè, ÷îâåêî, ñå çàìèñëè: äîñòàòú÷íî ëè ñè
áëàãîäàðåí íà èçêóñòâîòî íà òåàòúðà, êîåòî òå îáëàãî-
ðîäÿâà...

ÂÅÊ ÑËÅÄ ÂÅÊ...

Ôàðàîí, èìïåðàòîð, âàñèëåâñ, ôåîäàë, ïîìåø÷èê,

áóðæîà, ÷îðáàäæèÿ, ñóëòàí, öàð, êðàë, ïàðòèåí ñåê-
ðåòàð...
Ïîíÿòèÿ, èçáðàíè ïðîèçâîëíî. Çàä òÿõ ñòîÿò ëè÷-
íîñòè, ñëóæèëè íà ñåáå ñè è íà îáùåñòâåíèÿ ðåä, êî-
ãàòî âñè÷êî â òîÿ ñâÿò å èçãëåæäàëî çäðàâî è íåïîêëà-
òèìî. Âåíöåíîñöèòå íà âëàñòòà ñà æèâååëè ñ ÷óâñòâî-
òî, ÷å ñèñòåìàòà èì å âå÷íà, ÷å âå÷íè ñà è òå. Ïîäòèñêàí
è îáåçïðàâåí å æèâååë îáèêíîâåíèÿò ÷îâåê. Êîãàòî îò-
äåëíè ñâîáîäîëþáöè ñà ñå îïèòâàëè äà íå ïðåêëîíÿò
ãëàâà, ñà çàïî÷âàëè áóíòîâå ãåðîè÷íè, íî ñà ïîòúâàëè
â êðúâ. Àëà âúïðåêè òîâà â åäèí ìîìåíò ñîëèäíàòà
îáùåñòâåíî-ïîëèòè÷åñêà ñèñòåìà ñå å ñãðîìîëÿñâàëà.
Ïîìåòåíè ñà òèòëèòå áàðàáàð ñ „âå÷íàòà“ âëàñò íà
íîñèòåëèòå èì. Íÿêîè îò êîðîíÿñàíèòå ãúâêàâî ñà
ïîåìàëè íîâ æåçúë è ïàê ñà çàñòàâàëè íà÷åëî ñëåä íîâ
ãîñïîäàð. Íîâèòå âëàñòèìàùè ñ íîâà ñòðúâ çàïî÷âàò
äà ãðàäÿò íîâàòà ñèñòåìà. Óáåäåíè, ÷å ñåãà òÿ ùå áúäå
âå÷íà è âå÷íè ùå ñà è òå... À îíèÿ — „äîëó“ ñà äðåáíè
è íèùîæíè. Òàêà èçãëåæäà îò âúðõîâåòå. Íî èçìàìíè
ñà âúðõîâåòå, ñðèâàò ñå, äîêàòî „äîëó“ å ñèãóðíî,
òâúðäà å çåìÿòà ïîä êðàêàòà íà íèùèòå.

#&
 Âåê ñëåä âåê çëîâåùî çâúíêàò øïàãè è ðàïèðè,
õðóùÿò ãèëîòèíè, ñâèñòÿò êóðøóìè. Âåê ñëåä âåê...
Îïîìíè ñå, ÷îâåêî! Òè íå ñè âå÷åí! Âå÷íî å ÷îâå-
÷åñòâîòî, êîåòî ïîêîëåíèå ñëåä ïîêîëåíèå ñå èçêà÷âà
ïî ñòðúìíèÿ ïúò íà ïîçíàíèåòî, ÷îâå÷åñòâîòî,
æàäóâàùî çà õàðìîíèÿ. Ïðåõîäíè ñà ñèëàòà è âëàñòòà.
Ñïîìíè ñè êîëêî çåìÿ å íóæíà íà ÷îâåêà! Ïîãëåäíè â
ïîçëàòåíèòå ãðîáíèöè íà ôàðàîíèòå. È çàïîìíè: íàé-
âàæíîòî å äà òå çàïîìíÿò ñ äîáðî.
Îïîìíè ñå, ÷îâåêî!

#'
$
ÐÀÇÌÈÑËÈ

ÂÚÐÕÓ

ÑËÎÂÀ ÍÀ

ÄÐÅÂÍÈ

ÌÚÄÐÅÖÈ

$
$
 ÇÀ ÄÀ ÏÐÅÄÂÈÄÈÌ ÁÚÄÅÙÅÒÎ, ÒÐßÁÂÀ
ÄÀ ÇÍÀÅÌ ÌÈÍÀËÎÒÎ

Åäèí äðåâåí ìèñëèòåë å íàðåêúë èñòîðèÿòà ìàéêà

íà íàðîäèòå.  ñâîÿ äúëãîëåòåí õîä çåìíîòî ÷îâå÷å-
ñòâî íàòðóïâà îïèò è ïîçíàíèÿ, êàòî ñå ó÷è îò óñïå-
õèòå è ãðåøêèòå íà äåäèòå ñè. ×îâåøêèÿò ïðîãðåñ å
åäíà âåðèãà îò áðúíêè íà ìèíàëîòî, êúì êîèòî ñå ïðè-
áàâÿò òåçè íà íàñòîÿùåòî è áúäåùåòî. À çà äà ïðåäâè-
äèì òîâà áúäåùå, òðÿáâà äà ïðîó÷âàìå ìèíàëîòî, êîå-
òî êðèå ïîóêè çà òåçè, êîèòî ùå ñå ðîäÿò ïî-êúñíî.
Êîéòî íå ïîçíàâà ìèíàëîòî ñè — êàçâà íàðîäúò — å
êàòî äúðâî áåç êîðåí.
Ìèíàëîòî íà âñåêè íàðîä å èçâîð ñ æèâèòåëíà ñèëà
çà ïîêîëåíèÿòà. Èìà ñ êàêâî äà ñå ãîðäååì ñ èñòîðèÿ-
òà íà íàøèÿ íàðîä. Íèå ñìå ñëåäîâíèöè íà åäèí äóõî-
âåí íàðîä. Îïèòèòå äà áúäå ïîêîðåí ñà ñå îêàçâàëè âñå
áåçóñïåøíè. Çàùîòî å ïðèòåæàâàë ïðåäè âñè÷êî âúç-
âèøåíîñò íà Äóõà.
Íàðîä, ÷èèòî àçáóêàð÷åòà ñà ñå îãðàìîòèëè íà
ðîäåí åçèê ñ ïèñìåíîñòòà íà ñâåòèòå áðàòÿ Êèðèë è
Ìåòîäèé — ÷åòâúðòèÿò ïèñìåí åçèê â Åâðîïà; íàðîä,
ñúçäàë áîãîìèëèòå, ïðåäâàðèë åâðîïåéñêèÿ ðåíåñàíñ
ñúñ ñàìîáèòíè ñòåíîïèñè â öúðêâè êàòî Áîÿíñêàòà;
íàðîä, êîéòî åäèíñòâåí â ñâåòà èìà ñâîé ïðàçíèê íà
ïðîñâåòàòà è êóëòóðàòà è ïðàçíèê íà ñâîèòå íàðîäíè
áóäèòåëè, å áîãîïîìàçàí íàðîä.
Áëåñòÿò â íàøåòî ìèíàëî èìåíàòà íà áåçêîðèñòíè
áîðöè çà ñîöèàëíà è ïîëèòè÷åñêà ñâîáîäà, îòäàëè
æèâîòà ñè â èìåòî íà ñâåòëè èäåàëè. Ìèíàëîòî, îò
êîåòî èäàò âñè÷êè òå, å äîñòîéíî äà èìïóëñèðà è ñú-

$!
âðåìåííèòå, è áúäíèòå ïîêîëåíèÿ.
Òúìíèòå ïåðèîäè â íàøàòà èñòîðèÿ — ïðåäàòåë-
ñòâà, ðàçåäèíåíèÿ, ïîëèòè÷åñêè èíòðèãè — ñúùî ñà
ïîó÷èòåëíè è äíåñ, è â áúäåùå.
„Çíàé ñâîÿ ðîä è åçèê!“ — çîâå ìîíàõúò Ïàèñèé
îòðîäåíèòå è íè íàïîìíÿ äà íå áúäåì ÷óæäîïîêëîí-
íèöè, êàêâèòî óêëîíè ñå íàáëþäàâàò è â íàøåòî ñú-
âðåìèå. Çàòîâà è äíåñ íè å íóæíî äà ñå îáðúùàìå ïî-
÷åñòî êúì ìèíàëîòî, çà äà ÷åðïèì ñèëè çà ðîäîëþáèâè
äåëà îò äîñòîéíèòå íàøè ïðåäöè.
Çà äà ïðåëåå ó íàñ òÿõíàòà âúçâèñåíîñò íà Äóõà è
ëþáîâ, îòäàäåíà íà íàðîäà! Çà äà ïðåëåå è ó íàøèòå
äåöà, è ó íàøèòå âíóöè, êîèòî ùå ãðàäÿò áúäíà Áúë-
ãàðèÿ!

ÍÅ ÎÑÒÀÂÀÉÒÅ ÍÈÊÎÌÓ ÄËÚÆÍÈ

„Íå îñòàâàéòå íèêîìó äëúæíè â íåùî, îñâåí åäèí äðóã

äà ñå îáè÷àòå“
Ïîñëàíèå íà Àïîñòîë Ïàâåë êúì ðèìëÿíèòå12:8

Àïîñòîë Ïàâåë å åäèí îò Õðèñòîâèòå ó÷åíèöè. Ïî

ïðèìåðà íà ñâîÿ ó÷èòåë òîé ïðîïîâÿäâà íîâîòî ó÷åíèå
÷ðåç ïðèò÷è è ñåíòåíöèè, çà äà ñòàíå ïî-ïîíÿòíî çà
îáèêíîâåíèÿ ÷îâåê.
Ïîñëàíèÿòà íà Õðèñòîâèòå ó÷åíèöè ñà îòïðàâÿíè
ïðåç I â. ñëåä Õðèñòà — âðåìå íà æåñòîêî ãîíåíèå íà
õðèñòèÿíèòå, íà æåñòîêà ðàçïðàâà ñ òÿõ. Ó÷åíèåòî íà
áîãî÷îâåêà å è íðàâñòâåíî, è ñîöèàëíî. Òî ðàçêëàùà
óñòîèòå íà íåïîêëàòèìàòà Ðèìñêà èìïåðèÿ.

$"
 Â êàêâî ñå ñúñòîè ôèëîñîôèÿòà íà õðèñòèÿíñòâî-
òî? Òî å ðåëèãèÿ, â îñíîâàòà íà êîÿòî ñòîè ëþáîâòà,
íðàâñòâåíàòà äîáðîòà, õóìàííîñòòà, ñîöèàëíàòà ñïðà-
âåäëèâîñò. Ñèëàòà íà òàçè ðåëèãèÿ å â òîâà, ÷å òÿ ïðà-
âè ÷îâåêà ìîðàëíî îòãîâîðåí çà äåëàòà ñè â îáùåñòâî-
òî. À òåçè äåëà òðÿáâà äà áúäàò òàêèâà, ÷å äà ñà ñâúð-
çàíè ñ îñíîâíàòà ñúùíîñò íà õðèñòèÿíñòâîòî.
Ïîäîáíî íà äðóãèòå Õðèñòîâè ó÷åíèöè, è àïîñòîë
Ïàâåë ñå çàåìà äà ïðîïîâÿäâà èäåèòå íà ñâîÿ ó÷èòåë
ñëåä íåãîâàòà çåìíà ñìúðò. Òåçè èäåè íå áèâà äà ïîòú-
íàò â çàáðàâà, à äà ñå ïîïóëÿðèçèðàò â èìåòî íà äó-
õîâíîòî ñïàñåíèå íà ÷îâå÷åñòâîòî.
 öèòèðàíàòà ôðàçà íà àïîñòîë Ïàâåë ñå ñúäúðæàò
äâå ìèñëè. Ïúðâàòà å ñúâåò êúì ÷îâåêà äà íå áúäå
äëúæíèê íèêîìó, à âòîðàòà — äà îáè÷à áëèæíèÿ ñè.
Äà íå äúëæèø íèùî íèêîìó òðÿáâà äà ðàçáèðàìå
â äâå ïîñîêè: äà íå ñè äëúæíèê íèòî ìàòåðèàëíî, íèòî
ìîðàëíî, ò. å. äà ñå ÷óâñòâàø ñâîáîäåí, äà æèâååø ñ
÷èñòà ñúâåñò. Òàêúâ ÷îâåê íå å îãðàáèë íèêîãî, íå å
èçìàìèë, íå å åêñïëîàòèðàë, íå å âçåë çàåì, êîéòî íå å
âúðíàë. Äà íå äúëæè íèùî íèêîìó îçíà÷àâà è îùå
íåùî â ìîðàëåí àñïåêò — äà íå ñè îáèäèë, äà íå ñè
çëîñëîâèë, äà íå ñè îãîð÷èë íÿêîãî â ìîìåíò íà àôåêò.
Òîâà îçíà÷àâà îùå àêî ñè ðåøèë äà ïîìîãíåø íÿêîìó,
äà ãî ñòîðèø íàâðåìå, äà íå îòëàãàø êàòî äëúæíèê,
çà äà íå ïðîïóñíåø ìîìåíòà è äà ñòàíå êúñíî îñúùå-
ñòâÿâàíåòî íà áëàãîðîäíèòå òè íàìåðåíèÿ.
Àïîñòîë Ïàâåë äîèçÿñíÿâà: ÷îâåê òðÿáâà òàêà äà
æèâåå, ÷å äà îáè÷à áëèæíèÿ ñè. Áåçãðàíè÷íàòà ëþáîâ
êúì ÷îâåêà ñòîè â îñíîâàòà íà õðèñòèÿíñêàòà ðåëèãèÿ.
Ëþáîâòà â øèðîê ñìèñúë îçíà÷àâà èçâúðøâàíå íà
äîáðè äåëà, îòõâúðëÿíå íà àêòà íà íàñèëèåòî, íà

$#
îòâðúùàíå íà çëîòî ñúñ çëî. Ëþáîâòà ïðåäïîëàãà
óìåíèåòî äà ïðîñòèø, äà ïðîÿâèø äîñòîéíî áëàãîðîä-
ñòâî â îòíîøåíèÿòà ñè ñ õîðàòà. Ñëåä êàòî „Áîã å ëþ-
áîⓠè å çàëîæèë áîæåñòâåíà èñêðà ó ÷îâåêà, òîâà çíà-
÷è, ÷å òðÿáâà äà ñå ñòðåìèì êúì áîæåñòâåíî ñúâúð-
øåíñòâî.
Çàòúíàë â äåéíîñòè çà ñîáñòâåíîòî ñè áëàãîïîëó-
÷èå, ÷îâåêúò îáà÷å îòäàâíà íå å äîñòàòú÷íî äóõîâåí.
Òîé íå äàâà åäíàòà ñè ðèçà îò ñâîèòå äâå íà íóæäàåùèÿ
ñå, à àë÷íî è åãîèñòè÷íî ãðàáè, íå äàâà, à ñå ñòðåìè äà
âçåìà ïîâå÷å è ïîâå÷å... Îòäàâíà „åäèí äðó㓠íå ñå îáè-
÷àìå, íå ñè ïðîùàâàìå. Íÿêîè íàáîæíî ñå êðúñòÿò â
öúðêâà, íî òîâà å ëèöåìåðåí ôàëø. Äà áúäåì èñòèíñêè
õðèñòèÿíè ÷ðåç äåëàòà ñè îçíà÷àâà èìåííî „åäèí äðóã
äà ñå îáè÷àìå“. Êàêòî ñå ïåå â åäíà ïåñåí: „Àêî äî
âñÿêî äîáðî ñúùåñòâî çàñòàíå îùå åäíî...“.
Ìîæå áè àêî ÷îâåêúò íà áúäåùåòî ñúóìåå äà ñå èçÿ-
âÿâà òàêà, ÷å äà áúäàò çàáðàâåíè âîéíèòå è æåñòîêèòå
ïðåñòúïëåíèÿ, àêî è äúðæàâíèöèòå ïðîóìåÿò, ÷å òðÿá-
âà äà ìåðÿò íå ñ ìÿðêàòà íà âðàæäàòà, à ñ òàçè íà áî-
æèÿòà ëþáîâ êúì ÷îâåêà, ñâåòúò ñèãóðíî ùå ñå ïðî-
ìåíè.
Äà âÿðâàìå, ÷å òîãàâà ïîñëàíèåòî íà àïîñòîë Ïàâåë
ùå ñòàíå ðåàëíîñò!

$$
 ÍÅ ÑÅ ÏÐÎÒÈÂÅÒÅ ÍÀ ÇËÎÒÎ

„Àç ïúê âè êàçâàì äà íå ñå ïðîòèâèòå íà çëîòî, íî

àêî íÿêîé âè óäàðè ïëåñíèöà ïî åäíàòà áóçà, îáúðíåòå
ìó è äðóãàòà è íà òîÿ, êîéòî èñêà äà ñå ñúäè ñ òåáå äà
òè âçåìå ðèçàòà, äàé ìó è ãîðíàòà äðåõà“
Åâàíãåëèå îò Ìàòåÿ 6:39-40

Åâàíãåëèñòúò Ìàòåé å åäèí îò Õðèñòîâèòå ó÷åíè-

öè. Ïî ïðèìåðà íà ñâîÿ ó÷èòåë òîé ïðîïîâÿäâà íåãî-
âîòî ó÷åíèå ÷ðåç æèòåéñêè ïðèìåðè è ïðèò÷è, çà äà
áúäå ïî-ïîíÿòíî òîâà ó÷åíèå íà ìàñèòå.
Âúâ ôèëîñîôñêàòà îñíîâà íà õðèñòèÿíñêàòà
ðåëèãèÿ ñòîè íðàâñòâåíàòà äîáðîòà, ëþáîâòà êúì ÷î-
âåêà è âñè÷êî ïðåêðàñíî. Ðåëèãèÿòà ïî ñâîÿòà ñúù-
íîñò å åäíà ñîöèàëíà ñèëà, êîéòî ïðàâè ÷îâåêà ìîðàëíî
îòãîâîðåí çà ñâîèòå ïîñòúïêè. Â òîçè ñìèñúë òÿ
ïðîïîâÿäâà íåïðîòèâåíå íà çëîòî — çà ðàçëèêà îò
þäàèçìà: „îêî çà îêî, çúá çà çúá“. Íåïðàâèëíî òîçè
àôîðèçúì ñå ïðèïèñâà íà õðèñòèÿíñêàòà ðåëèãèÿ. Íî
ñå ñ÷èòà, ÷å ïðîðîêúò Ìîéñåé å èìàë îñíîâàíèÿ äà ñå
ïðèäúðæà êúì òàÿ ìàêñèìà, çà äà îöåëåå ïëåìåòî ìó.
Õðèñòèÿíñêàòà ðåëèãèÿ ðàçãëåæäà ñúùåñòâóâàíå-
òî íà äîáðî è çëî êàòî ïðè÷èííîñò îò ÷îâåøêèòå âçà-
èìîîòíîøåíèÿ, à íå êàòî âúçìåçäèå îò Áîãà. Õðèñòè-
ÿíèíúò å íàñî÷âàí êúì èçâúðøâàíå íà äîáðè äåëà,
èçêëþ÷âàùè çàâèñòòà, êîðèñòòà è îñîáåíî îòìúùåíèå-
òî. Îòõâúðëåí å àêòúò íà îòâðúùàíå íà çëîòî ñúñ çëî.
Èçïðàâåí ïðåä òúëïàòà, çà äà áúäå îñúäåí, Õðèñòîñ
÷óâà îçâåðåëè ãëàñîâå: „Ðàçïíè ãî!“. À ñêîðî ïðåäè
òîâà å áèë ïîñðåùàí ñ „Îñàííà“ — ò. å. „Ñïàñè íè“.
Áîæèÿò ñèí íå èçïèòâà íèòî ïðåçðåíèå, íèòî ãíÿâ

$%
ñðåùó òàçè òúëïà, à îòïðàâÿ ìîëáà êúì íåáåòî: „Ãîñ-
ïîäè, ïðîñòè èì, òå íå çíàÿò êàêâî ïðàâÿò!“. Òîé
îíåâèíÿâà íàñòðîåíèòå âðàæäåáíî ñðåùó íåãî ñâîè
ñúíàðîäíèöè, ðàçáèðàéêè, ÷å òå ñà ïîäâåäåíè, ñúçíà-
íèåòî èì å ìàíèïóëèðàíî è çàòîâà ñå ïîääàâàò íà
îòðèöàòåëíà ïñèõè÷åñêà åóôîðèÿ. Çàòîâà âìåñòî äà
èçïèòà îìåðçåíèå, òîé ñå ìîëè çà ñïàñåíèå íà òåõíèòå
äóøè.
 òàêàâà ñâåòëèíà òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà è ìè-
ñúëòà íà Èñóñ, èçðàçåíà îò Ìàòåé ÷ðåç îáðàçíè æè-
òåéñêè ïðèìåðè. Àêî òå íàïàäíàò èëè òå óäàðÿò ñ
íåîáóçäàí ãíÿâ, íå îòâðúùàé íà óäàðà ñ óäàð, à íàêàðàé
íåâúçäúðæàíèÿ äà ñå ñìóòè è çàñðàìè îò ñâîÿòà ïî-
ñòúïêà, êàòî ìó ïîäíåñåø è äðóãàòà ñè áóçà. Ïîäîáíî
òúëêóâàíèå òúðñèì è â äðóãèÿ ïðèìåð: àêî ñå îïèòàò
íåñïðàâåäëèâî äà òè îòíåìàò ðèçàòà, ïðîÿâè âåëèêî-
äóøíî áëàãîðîäñòâî, êàòî äàäåø íà áåçî÷ëèâèÿ íàõàë-
íèê è ãîðíàòà ñè äðåõà.
Ìåòàôîðè÷íèÿò ñìèñúë íà ïðèìåðèòå íàñî÷âà êúì
ïðîáëåìà çà ïðèîðèòåòà íà Äîáðîòî íàä Çëîòî, çà ïî-
áåäàòà íà Äîáðîòî íå ÷ðåç íàñèëèå, à ÷ðåç âèñîêà íðàâ-
ñòâåíîñò. Ðàçáèðà ñå, íå ìîæåì äà ðàçãëåæäàìå ìè-
ñúëòà íà Ìàòåé êàòî ïðåïîðú÷âàíå íà ðàáîëåïèå èëè
êàòî ñâèâàíå â ÷åðóïêàòà ñè îò ñòðàõ ïðåä ñèëíèÿ,
íàãëèÿ. Áîðáåíîñò å íóæíà, íî íå è îòâðúùàíå íà óäàðà
ñ óäàð.
Òàêúâ ïîäõîä âîäè äî îçâåðÿâàíå íà ÷îâåêà, äî èç-
êðèâÿâàíå íà íåãîâàòà ïñèõèêà, à òîâà ãî îòäàëå÷àâà
îò áîæåñòâåíèÿ äóõ, çàëîæåí îò Ãîñïîäà.
Çà æàëîñò, è ñåãà, êàêòî âåêîâå íàðåä, ñå èçâúðøâàò
ìíîãî ïðåñòúïëåíèÿ, âîäÿò ñå âîéíè ìåæäó îòäåëíè
íàðîäè, êîåòî äîêàçâà, ÷å è äíåñ âñå îùå íå å îñúçíàòà

$&
ñúùèíàòà íà õðèñòèÿíñêàòà ðåëèãèÿ, ÷èÿòî êëþ÷îâà
äóìà å ËÞÁÎÂ!
Àêî ñè ñïîìíèì è îñúçíàåì äúëáîêèÿ ñìèñúë íà
õðèñòèÿíñêèÿ ïðàçíèê íà „ïðîøêàòà“, ìîæå áè ùå
ïðîìåíèì íåùî ó ñåáå ñè...
„Ìèð, ëþáîâ íà âñè÷êè áðàòÿ“ — áå ïîæåëàë õðèñ-
òèÿíèíúò Èâàí Âàçîâ.
Äà ñå íàäÿâàìå, ÷å íîâèÿò âåê ùå íè ãè äîíåñå!

ÍÀ ÂÅËÈÊÈÒÅ ÑÀ ÎÒÐÅÄÅÍÈ ÂÅËÈÊÈ

ÈÇÏÈÒÀÍÈß

„Íà âåëèêèòå ñà îòðåäåíè âåëèêè èçïèòàíèÿ“

Åâðèïèä

Âåëèêèòå ëè÷íîñòè... Òå ñà åäèíèöè â ñâåòîâíàòà

èñòîðèÿ. Èìåííî çàùîòî ñà âåëèêè — ò. å. íå êàòî âñè÷-
êè îñòàíàëè. À ñ êàêâî ñà ïî-ðàçëè÷íè?
Ñúäáàòà ãè å íàäàðèëà ñ ïîâå÷å è ñ ïî-ãîëåìè ñïî-
ñîáíîñòè. Ìíîãî îò òÿõ ñà è ìíîãîñòðàííî íàäàðåíè
— ãåíèè. Êàòî Ëåîíàðäî äà Âèí÷è íàïðèìåð — åíöè-
êëîïåäèñò, êîéòî óñïåøíî ñå èçÿâÿâà â ðàçëè÷íè
êëîíîâå íà íàóêàòà è èçêóñòâîòî ñ îòêðèòèÿ, èçîáðå-
òåíèÿ, à å è ãåíèàëåí õóäîæíèê.
Ñâðúõíàäàðåíîñòòà íà Âîëôãàíã Àìàäåóñ Ìîöàðò
â îáëàñòòà íà ìóçèêàòà ñå ïðîÿâÿâà îùå â äåòñêàòà ìó
âúçðàñò.
Íî íå å çàäúëæèòåëíî âåëèêàòà ëè÷íîñò íåïðåìåí-
íî äà å ãåíèé. Âåëèêèòå äåëà ìîæå äà ñà íàñî÷åíè ñàìî
â åäíà îáëàñò, íî îñúùåñòâåíè ñ îðèãèíàëíîñòòà íà

$'
èäåèòå ñè è ñúñ ñìåëè ðåøåíèÿ. Çà äà äîêàæå ñ äåëàòà
ñè ñâîÿòà íîâàòîðñêà ñúùíîñò, âåëèêèÿò òðÿáâà äà
ïðèòåæàâà ñèëåí õàðàêòåð, äà äåéñòâà öåëåíàñî÷åíî,
ñ ðàçìàõ, äà ïðîÿâÿâà òâúðäîñò è ïîñòîÿíñòâî, óìåíèå
äà äîâåæäà äîêðàé äåëàòà ñè.
 íàøàòà èñòîðèÿ âåëèê å íàïðèìåð Âàñèë Ëåâñêè,
çà êîãîòî âñåêè áúëãàðèí çíàå, ÷å ïðèòåæàâà êðèñòàë-
íî ÷èñòà íðàâñòâåíîñò è ÷å íåãîâàòà èäåÿ çà âúòðåø-
íèòå ðåâîëþöèîííè êîìèòåòè å ïðèíîñ â ñâåòîâíàòà
èñòîðèÿ íà ðåâîëþöèèòå.
Íàðîäúò êàçâà, ÷å íà êîãîòî Áîã å äàë ìíîãî, îò
íåãî è èçèñêâà ìíîãî. Êàê äà ðàçáèðàìå òàÿ ìúäðîñò?
Ìíîãîíàäàðåíèÿò å òúðñåùà ëè÷íîñò. Íóæíà ìó å àðå-
íà, êúäåòî äà èçÿâè ñâîÿòà íåñòàíäàðòíîñò. Íåñïîêîé-
íèÿò ìó äóõ å íîâàòîðñêè, ó íåãî áóøóâà ñòèõèéíî
áîãàò èíòåëåêò è êîìáèíàòèâíà ìèñúë. Òîé å êàòî ïåð-
ïåòóóì ìîáèëå — âå÷íîäâèæåùàòà ñå ìàøèíà, êîÿòî
âñå îùå å íåñúòâîðåíà.
Íî îáùåñòâîòî íå âèíàãè ïîäêðåïÿ è ïîäïîìàãà
èíàêîìèñëåùèòå. Òå ñà êàòî áåëè âðàíè, çàùîòî íå ñà
êàòî âñè÷êè.  òîçè ñìèñúë ñúäáàòà ïîñòàâÿ èçïèòàíèÿ
ïðåä âåëèêèòå. Çà äà óñïåÿò, òðÿáâà äà áúäàò èçêëþ-
÷èòåëíî âîëåâè, ñèëíè è ñìåëè, çà äà íå ñå îãúíàò ïðåä
òðóäíîñòèòå. Åòî çàùî ïî-íàäàðåíèÿò òðÿáâà äà áúäå
íàñúð÷àâàí äà óñâîÿâà çíàíèÿòà ÷ðåç èçïðåâàðâàùî
oáó÷åíèå, íî è äà ñå âúçïèòàâà õàðàêòåðúò ìó — çà äà
óñòîè íà âñè÷êè èçïèòàíèÿ. Ñëàáîõàðàêòåðíèÿò,
áåçâîëåâèÿò èëè âúçãîðäåëèÿò ñå, êîëêîòî äà å íàäàðåí,
íå ñòàâà âåëèê, íå ïðåóñïÿâà.
Âåëèêèòå èçïèòàíèÿ ñå ïðåîäîëÿâàò ñàìî îò ñèëíè
ëè÷íîñòè. Òå ñå áîðÿò çà ñâîÿòà ïðàâäà, èçïðàâÿéêè ñå
ñðåùó áþðîêðàòà, ñðåùó çàâèñòíèêà, ñðåùó òèðàíèíà,

%
äàæå àêî å çàñòðàøåí æèâîòúò èì. Ãàëèëåé çàãèíà
òðàãè÷íî, íî íå ñå îòêàçà îò îòêðèòèåòî ñè, ÷å Çåìÿòà
ñå âúðòè...
Âåëèêèÿò å èñòèíñêè âåëèê, ñàìî êîãàòî ñúóìÿâà
äà ïðåìèíå áàðèåðèòå íà ñúäáîâíèòå èçïèòàíèÿ!

ÅÄÍÎ Å ÄÀ ÃÎÂÎÐÈØ ÌÍÎÃÎ, ÄÐÓÃÎ Å ÄÀ

ÊÀÆÅØ ÍÅÙÎ

„Åäíî å äà ãîâîðèø ìíîãî, äðóãî å äà êàæåø íåùî“

Ñîôîêúë

Òàçè ìúäðà ìèñúë íà Ñîôîêúë îòêðèâàìå è â èç-

ðå÷åíîòî îò Êèðèë Ôèëîñîô: „Ãîëÿì óì â ìàëêà ðå÷“.
×îâåê êîíòàêòóâà ÷ðåç åçèêà — ñðåäñòâî çà îáùó-
âàíå, êîåòî ãî îòëè÷àâà îò äðóãèòå æèâè ñúùåñòâà íà
Çåìÿòà. Âñåèçâåñòíà å ìàêñèìàòà: „Àêî íå ìîæåøå äà
ãîâîðè, ÷îâåêúò íÿìàøå äà å ÷îâåê“. Ìèñúëòà è ãîâî-
ðúò ðàçâèâàò èíòåëåêòà, ÷ðåç êîèòî ÷îâå÷åñòâîòî êî-
ìóíèêèðà è ïðîãðåñèðà ïðåç äúëãèÿ ïúò íà ñâîåòî âå-
êîâíî ñúùåñòâóâàíèå.
À êîéòî óìåå äîáðå äà îáùóâà, ðåøàâà ïî-óñïåøíî
ëè÷íèòå ñè è ïðîôåñèîíàëíè ïðîáëåìè; äîêàçâà ñå
êàòî ëè÷íîñò, ðàäâà ñå íà óâàæåíèå, ïðèäîáèâà ïðèî-
ðèòåò, êîéòî èçäèãà àâòîðèòåòà ìó è òîé ïðîñïåðèðà.
Ðå÷òà å ñðåäñòâî çà ñúçäàâàíå íà äîáðè ÷îâåøêè âçàè-
ìîîòíîøåíèÿ. Íàðîäúò íå ñëó÷àéíî å êàçàë: „Åçèêúò
êîñòè íÿìà, íî êîñòè òðîøè“, „Áëàãà ðå÷ æåëåçíè
âðàòè îòâàðÿ“.
Ðå÷òà íà ìúäðèÿ ÷îâåê å ïðåìåðåíà. Îáèêíîâåíî

%
ãîâîðè ìíîãî ñàìîëþáåöúò, íàõàëíèÿò, ïðàçíîãëàâå-
öúò. È, åñòåñòâåíî, êàçâà èçëèøíè è íåñúùåñòâåíè
íåùà. Ïîäîáíè òèïàæè íåïðåêúñíàòî òúðñÿò âúçìîæ-
íîñò äà ñå ïðåäñòàâÿò êàòî ïîçèòèâíè ëè÷íîñòè. Â
ðå÷íèêà èì ïðèñúñòâà íåèçìåííîòî „àç“. Òàêîâà ëèöå
àíãàæèðà âíèìàíèåòî íà îêîëíèòå, çà äà ñå ñàìîèç-
òúêíå èëè äà èñêà óñëóãè. Òîé å íàõàëíî áåçî÷ëèâ,
íàðè÷àí íà æàðãîí „ëåêå“. Íàðîäíèÿò ìúäðåö ïðà-
âèëíî ñúâåòâà: „Áÿãàé îò ïèÿíèÿ è íàõàëíèêà“.
Ñúâñåì äðóã òèï ñà ñäúðæàíèòå, êîèòî âèíàãè ïðå-
öåíÿâàò êàêâî òðÿáâà èëè íå òðÿáâà äà ñïîäåëÿò. Òÿõ-
íàòà ðå÷åâà èíôîðìàöèÿ å ïåñòåëèâà, ñìèñëåíà, èí-
òåðåñíà, çàèíòðèãóâàùà. Òå âèíàãè êàçâàò „íåùî“ —
ñúùåñòâåíî è âàæíî, êîåòî ùå çàèíòåðåñóâà àäðåñàòà,
ñ êîãîòî îáùóâàò. Ðå÷åâèÿò èì èçêàç å íåìíîãîñëî-
âåí, òî÷åí, èçèñêàíî ïîäíåñåí. Òå õàðàêòåðèçèðàò
îáåêòèâíî äðóãèòå, áåç äà çëîñëîâÿò, äà èçòúêâàò ñåáå
ñè, îñòàâÿò îáùåñòâîòî äà ïðåöåíè äîáðîäåòåëèòå èëè
÷îâåøêèòå èì ãðåøêè. „Íå ñå õâàëè ñàì, îñòàâè äåëàòà
òè äà òå ïîõâàëÿò“ — òàêîâà å òÿõíîòî êðåäî è òî èì
ïðèäàâà âúòðåøíà äóõîâíà êðàñîòà. Â òîçè ñìèñúë
ðå÷òà ìîæå äà ñå ïðèåìå è êàòî îòðàæåíèå íà ÷îâåø-
êàòà ïñèõèêà. Ïîçèòèâíèòå êà÷åñòâà è èíòåëåêòúò
ãîâîðÿò çà ñâîÿ ïðèòåæàòåë ÷ðåç ïðåìåðåíîòî ìó ñëî-
âî. À ðå÷òà íà ïðåêàëåíî ñëîâîîõîòëèâèÿ „îëåêâà“.
×åñòî òîé ñúîáùàâà ìàëîâàæíè ôàêòè èëè êëþêè,
ïðåìèíàâà ïî ïîâúðõíîñòòà íà ñúáèòèÿòà, áåç äà èì
äàäå âÿðíà è òî÷íà îöåíêà, ñëîâåñíàòà ìó òèðàäà å
çàòëà÷åíà îò æàðãîí è ïðîñòîðå÷èå.
Åçèêîâàòà êîìóíèêàöèÿ å ñìèñëîâà è ñúùåñòâåíà
òúêìî êàêòî å çàáåëÿçàë Ñîôîêúë — äà óìååø äà
êàæåø íåùî, áåç äà ãîâîðèø ìíîãî!

%
 ÏÎ-ÄÎÁÐÅ Å ÄÀ ÑÈ ÏÐÎÑÒ È ×ÅÑÒÅÍ,
ÎÒÊÎËÊÎÒÎ ÓÌÅÍ È ËÚÆËÈÂ

„Ïî-äîáðå å äà ñè ïðîñò è ÷åñòåí, îòêîëêîòî óìåí è

ëúæëèâ“
Ñîêðàò
Äíåâíèÿò ôèëîñîô çâó÷è ñúâðåìåííî, òàêà êàêòî
è ïðåç âñè÷êè âåêîâå. Åäíà ìúäðà è âå÷íà ìèñúë.
Êàêâî èìà ïðåäâèä Ñîêðàò, êîãàòî ðàçäåëÿ äâà òèïà
ëè÷íîñòè: ïðîñò, íî ÷åñòåí; è óìåí, íî ëúæëèâ? Ïîíÿ-
òèåòî „ïðîñò“ íå îçíà÷àâà „ïðîñòàê“. Òîâà å îáèêíî-
âåíèÿò ÷îâåê îò íàðîäà, íåîáðåìåíåí îò ñêðóïóëè, îò
êîìåðñèàëíîñò, ïðîñòîñúðäå÷åí, äîáðîäåòåëåí è ÷èñò
íðàâñòâåíî. Òîé å äîáðèÿò ÷îâåê, êîéòî íå ñå ðúêîâî-
äè îò ïîäëè èíòåðåñè, êîèòî åäèí êîìáèíàòèâåí óì
ìîæå äà ìó ïîäñêàæå. Ïðîñòèÿò, íî ÷åñòåí ÷îâåê íÿìà
äà òå èçëúæå èëè äà òå îãðàáè.
Èìàøå ñëó÷àé, êîãàòî åäèí îáèêíîâåí êàíòîíåð
íàìåðè ìèëèîíè äúðæàâíè ïàðè, êîèòî ïðåäàäå, áåç
äà ñå ñúáëàçíè îò ãîëÿìàòà ñóìà. Ñèìâîëè÷íàòà íà-
ãðàäà íå ãî îñêúðáè, âàæíîòî áå, ÷å å ÷èñò ïðåä ñú-
âåñòòà ñè.
Íå ñà ìàëêî òàêèâà îáèêíîâåíè áúëãàðè, ïðîñòè è
÷åñòíè õîðà, ãîòîâè äà ïîìîãíàò, äà äàäàò îò ñåáå ñè
âìåñòî äà ïðèñâîÿò. Åäèí àìåðèêàíñêè ìëàäåæ ñ âúç-
òîðã ðàçêàçâà â òåëåâèçèîííî ïðåäàâàíå êàê ñå èçãó-
áèë íà ìðúêâàíå â íàøà ïëàíèíà, ïîïàäíàë â íÿêàêâî
ñåëî è ïðèòåñíåíî ïîõëîïàë íà åäíà âðàòà. Ïðèåëè ãî,
íàõðàíèëè ãî, äàëè ìó ïîäñëîí. Íåùî, êîåòî åäâà ëè
áè ñå ñëó÷èëî â ðîäèíàòà ìó, êàêòî ñïîäåëÿ òîé.
 íàøàòà ëèòåðàòóðà ñà îïèñàíè îáðàçè íà ïðîñòèÿ
÷îâåê îò íàðîäà ñ ãîëÿìî ñúðöå. Äîñòàòú÷íî å äà ñè

%!
ñïîìíèì ñàìî Ìîêàíèíà è Ñåðàôèì — ãåðîè íà Éîâ-
êîâ, ÷èèòî ïîñòúïêè äîêàçâàò êîëêî ïðàâ å äðåâíèÿò
Ñîêðàò...
À çàùî òîé îòðè÷à óìíèÿ ëúæëèâåö? Íåãîâèÿò óì
óñëóæëèâî ðàáîòè, íî íå çà äà òâîðè äîáðè äåëà. Òàçè
ëè÷íîñò å ãîòîâà äà îñúùåñòâè êîìáèíàòèâíè èäåè â
ñâîÿ ïîëçà çà ñìåòêà íà äðóãè, êîèòî îñòàâàò èçëúãàíè
îò íåãî, àêî ñà íàèâíè è íåäîñåòëèâè. Äíåñ ìíîãî õîðà
ñå ëúæàò ïî ëåñíà ïå÷àëáàè è ñå äîâåðÿâàò íà ôèðìè-
ôàíòîìè, ïðåäëàãàùè ðàáîòà â ÷óæáèíà ñðåùó êðóïíè
ñóìè. Èìà è òàêèâà, êîèòî ïðåõâúðëÿò èìîòè ñðåùó
íÿêàêâà „èçãîäà“ è ñúùî îñòàâàò èçëúãàíè.
Ëúæëèâèòå óìíèöè íå âèíàãè îñòàâàò íåíàêàçàíè.
Íàðîäúò êàçâà: „Êàêâîòî ñè äðîáèë, òîâà ùå ñúðáàø“
èëè „Àêî ñååø âåòðîâå, ùå æúíåø áóðè“...

ÄÓÌÀÒÀ ËÅÊÓÂÀ ÃÍÅÂÀ

„Äóìàòà ëåêóâà ãíåâà“

Åñõèë

Äóìàòà — ÷îâåøêîòî ñëîâî — êàçâàò, ïðèòåæàâà

ìàãíåòè÷íà ñèëà. Ó íàøèòå äåäè å áèëî âúïðîñ íà ÷åñò
äà ñå äúðæè íà äàäåíàòà äóìà. „Êàçàíà äóìà — õâúðëåí
êàìúê“ å áèëî òÿõíî êðåäî. Áåç äîãîâîðè è ïîäïèñè
ïîä òÿõ çàíàÿò÷èè è òúðãîâöè ñà çàëàãàëè íà îôåðòè
ñðåùó åäíàòà ÷åñòíà äóìà.
Ñëîâîòî å äàäåíî íà ÷îâåêà êàòî áîæè äàð, êîéòî
ãî èçäèãà íàä îñòàíàëèòå æèâè ñúùåñòâà ñ âúçìîæ-
íîñòòà äà ìèñëè è êîíòàêòóâà ÷ðåç ðå÷òà ñè. Äóìàòà

%"
èìà ñòðàøíà ñèëà. Òÿ ìîæå äà îêàæå áëàãîòâîðíî âëè-
ÿíèå âúðõó àäðåñàòà, íî ìîæå äà èìà è îáðàòíî âúç-
äåéñòâèå — äà ãî îãîð÷è, „Áëàãà ðå÷ æåëåçíè âðàòè
îòâàðÿ“ — óòâúðæäàâà íàðîäíàòà ìúäðîñò, à äðóãà
ïîñî÷âà ïðîòèâîïîëîæíèÿ åôåêò: „Åçèêúò êîñòè íÿìà,
àëà êîñòè òðîøè“.
Êàê äà òúëêóâàìå ñåíòåíöèÿòà íà Åñõèë: „Äóìàòà
ëåêóâà ãíåâà“. Óòâúðæäàâà ñå ïîçèòèâíîòî íà÷àëî íà
ñëîâîòî. Àôåêòèðàíèÿò ÷îâåê å ðàçãíåâåí. Òîé íÿìà
çàäðúæêè — ìîæå äà íàïàäíå îáåêòà, êîéãî ãî å ðàç-
ãíåâèë íå ñàìî ñëîâåñíî, à è ñ ôèçè÷åñêà ñèëà — ò. å.
ìîæå äà ñòàíå ïðåñòúïíèê. Ïðè íàìåñà íà äîáðîíà-
ìåðåíî ëèöå, êîåòî ùå âúçäåéñòâà âúðõó àôåêòèðàíèÿ,
íåãîâîòî ñëîâî å â ñúñòîÿíèå äà èçëåêóâà ãíåâà. Êàê?
Äîáðàòà äóìà âíàñÿ ïñèõîëîãè÷åñêî óñïîêîåíèå. Òÿ
êðîòêî óáåæäàâà è ïîñòåïåííî âúçäåéñòâà çà äóøåâ-
íîòî ðàâíîâåñèå íà ñóáåêòà, êàòî âíóøàâà íåîáõîäè-
ìîñò îò ðàçóìíà è ñïîêîéíà êîìóíèêàöèÿ.
Ñëàäêàòà äóìà, áëàãàòà ðå÷ å ïî-ñèëíà îò ÿäîâèòî
èçòúðâàíàòà ôðàçà. Íå ñëó÷àéíî íàðîäúò å íàðåêúë
„ñëàäêîäóìíè“ õîðàòà, êîèòî óìåÿò äà ïðåäðàçïîëàãàò
äðóãèòå ÷ðåç ðå÷òà ñè, à â åäíà ïåñåí ñå ïåå: „Êàòî
äóìà — áèñåð ðîíè“. Ïîçèòèâíîòî ñëîâî ìîæå äà èç-
ãëàäè ñòàðà âðàæäà, äà ñäîáðè êðúâíè âðàãîâå, äà ñïðå
ðúêàòà íà ïðåñòúïíèê.
Îñîáåíî çíà÷åíèå â áèòóâàíåòî èìà „ïðîøêàòà“.
Òîçè, êîéòî óìåå äà ïîèñêà ïðîøêà çà ãíåâíî èçðå÷åíà
îáèäà, ñïå÷åëâà èëè ñè âðúùà åäèí ïðèÿòåë. „Äåí íà
ïðîøêàòà“ å ðåëèãèîçåí ïðàçíèê, â êîéòî ðîäíèíè è
áëèçêè âçàèìíî ñè ãîñòóâàò, çà äà ïîèñêàò ïðîøêà çà
åâåíòóàëíè îáèäè ñ äóìèòå: „Êàçàíî — íåêàçàíî, ñòî-
ðåíî — íåñòîðåíî — ïðîñòåíî“.

%#
 Äà ñå oâëàäååø, äà ïðåãëúòíåø ãíåâà ñè, êàòî ïî-
äàäåø ðúêà ñ äîáðà äóìà — òîâà å èñòèíñêî ÷àðîäåé-
ñòâî, âúçäåéñòâàùî áëàãîòâîðíî. Òî îòâàðÿ ñúðöåòî
êúì äîáðîòà!
 òîçè ñìèñúë å âÿðíà ìúäðàòà ñåíòåíöèÿ íà
äðåâíèÿ Åñõèë — ÷å äóìàòà ìîæå äà ëåêóâà ãíåâà —
äîáðàòà äóìà!

ÏÎ-ÄÎÁÐÅ ÂÐÀÁ×Å Â ÐÚÊÀÒÀ, ÎÒÊÎËÊÎÒÎ

ÑÎÊÎË Â ÍÅÁÅÑÀÒÀ

Õîðàòà ñå ðàæäàò ðàâíè ïîä ñëúíöåòî, à â ïðîöåñà

íà ñâîåòî ñúùåñòâóâàíå âñåêè ïðàâè ñâîÿ èçáîð. Åäèí
àë÷íî ñå ñòðåìè êúì ïîâå÷å, êàòî îãðàáâà, äðóã ñêðîì-
íî ñå çàäîâîëÿâà ñ ïî-ìàëêî, íî öåííî. Åäèí å äîâîëåí
äà äúðæè âðàá÷å â ðúêà, äðóã ñå å çàðåÿë êúì íåáåñàòà
ñîêîë äà óëîâè.
Ïî-äîáðå íå å ëè äà ñå ñòðåìèì ðåàëíî êúì íåùî
îñúùåñòâèìî? Òðÿáâà äà ïðåöåíÿâàø âúçìîæíîñòèòå
ñè ñúîáðàçíî ñèòóàöèèòå, â êîèòî ñè ïîñòàâåí îò ñúä-
áàòà. Äà îðãàíèçèðàø æèâîòà ñè òàêà, ÷å öåëèòå òè äà
ñà ïîñòèæèìè. Ìàêñèìàëèçìúò íèêîãà íå å áèë äîáúð
ñúâåòíèê. Àêî ïðåöåíÿâàø, ÷å ñè â ñúñòîÿíèå äà îñú-
ùåñòâèø ìå÷òèòå ñè, òðÿáâà òðåçâî è óïîðèòî äà ðà-
áîòèø, çà äà êàöíå íà äëàíòà òè âðàá÷åòî-óñïåõ.
Èìà ëè÷íîñòè, êîèòî ñå ñòðåìÿò êúì âèñîêè öåëè,
êîåòî å äîáðå, àêî ñà ñúîáðàçåíè ñ âúçìîæíîñòèòå èì
èëè â êîíêðåòíèòå îáñòîÿòåëñòâà. Ìå÷òèòå íà ðîìàí-
òèöèòå, êîèòî íå ñå ñúîáðàçÿâàò ñ ðåàëíîñòòà, ñà
ìå÷òè-õèìåðè. Òàêèâà õîðà ãîíÿò ïðèìàìëèâàòà

%$
ñÿíêà íà ñîêîë, êîéòî ñå ðåå â íåáåñàòà, íî å íåäîñòè-
æèì.
Ñúùåñòâóâàò îáà÷å äðóã òèï õîðà, êîèòî òúð÷àò
ïîäèð „ñîêîëà“ íå çàùîòî íå ìîãàò äà ïðåöåíÿò âúç-
ìîæíîñòèòå è îáñòîÿòåëñòâàòà, à ïîðàäè ñòðúâåí ñòðå-
ìåæ àë÷íî äà èìàò ïîâå÷å è ïîâå÷å. Òåõíèÿò äåâèç å:
„Àç òðÿáâà äà èìàì òîâà, êîåòî äðóãèòå íÿìàò, çà äà
âëàñòâàì íàä òÿõ“, àëà ñå ñàìîçàëúãâàò, ÷å íà òÿõ ùå
èì ïðèíàäëåæè ñèëíàòà ïòèöà ñîêîë. Èçìàìíè ñà ïî-
äîáíè ïîäáóäè! È íå÷åñòíè. Ëè÷íîñòè, êîèòî ñå ðúêî-
âîäÿò îò òàêúâ äåâèç, ÷åñòî ãóáÿò è ðóõâàò, íåäîñòèã-
íàëè ñâîÿ ìå÷òàí ñîêîë. Åãîèñòè÷íî âèñîêîìåðåí,
ìàêñèìàëèñòüò íå ðÿäêî îñòàâà ñ ïðàçíè ðúöå...
Åòî çàùî å ïî-äîáðå äà ñå ïðåäïî÷åòå ïî-ìàëêàòà,
íî ñèãóðíà ïîáåäà, îòêîëêîòî íåñèãóðíèÿ ïîðèâ êúì
ïðèìàìëèâè, íî íåðåàëíè èëè èçòúêàíè îò àë÷íîñò æå-
ëàíèÿ...

ÂÑÅÊÈ ÈÌÀ ÑÂÎßÒÀ ÃÎËÃÎÒÀ

„Âñåêè èìà ñâîÿòà Ãîëãîòà è òðúíëèâ ïúò, êîéòî

òðÿáâà äà èçâúðâè ñàì.“

Ãîëãîòà! Õúëìúò, êúì êîéòî Õðèñòîñ íîñè âúðõó

èçðàíåíèòå ñè ðàìåíå ñâîÿ òåæúê êðúñò!... Ïðåïúâà
ñå, ïàäà, êðúâ êàïå îò òÿëîòî ìó, íî òîé âúðâè ñ
æåðòâîãîòîâíîñò â èìåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî. Åäíè ãî
æàëÿò, äðóãè ãî çàìåðÿò ñ êàìüíè. Ðàçïúíàò íà êðúñòà,
òîé ìîëè çà êàïêà âîäà, íî ðèìñêèòå âîéíèöè ìó
ïîäíàñÿò ãúáà, íàïîåíà ñ îöåò. „Ãîñïîäè, ïðîñòè èì,

%%
òå íå çíàÿò êàêâî ïðàâÿò“ — øåïíàò íàïóêàíèòå ìó
óñòíè. Íî òîé å èçâúðâÿë ïúòÿ êúì ñâîÿòà Ãîëãîòà ñ
òðúíåíèÿ âåíåö íà ÷åëî è ñ äîñòîéíñòâî ïðèåìà ñìúðò-
òà...
 æèòåéñêîòî ñè áèòèå âñåêè ÷îâåê èçâúðâÿâà
òðúíëèâèÿ ïúò êúì ñâîÿòà Ãîëãîòà. Â çàâèñèìîñò îò
îáñòîÿòåëñòâàòà òðóäíîñòèòå ïðåä íÿêîãî ñà ïî-ìàë-
êî è ïî-ëåêè, íà äðóãèãî ñúäáàòà ïîäíàñÿ ïîâå÷å ïðå-
ìåæäèÿ.
×îâåê íå å ñàì â ñâîÿ ïúò. Çàâèñèì å îò îáêðúæå-
íèåòî ñè, ñðåä êîåòî èìà äîáðîæåëàòåëè, è òàêèâà, êîè-
òî íå ìó ñèìïàòèçèðàò.  íÿêîè ñëó÷àè èíäèâèäúò å
ïîäïîìîãíàò îò äîáðèòå õîðà, áëèçêè è ïðèÿòåëè, êîè-
òî ãî ïîäêðåïÿò, âäúõâàò ìó âÿðà â ñèëèòå. Íàëè „÷î-
âåê çà ÷îâåêà å áðàò!“. Íî â äðóãè ñèòóàöèè, âàæè, çà
ñúæàëåíèå, ïîãîâîðêàòà ñ îáðàòåí ñìèñúë: „×îâåê çà
÷îâåêà å âúëê!“. Îáà÷å è òîãàâà, êîãàòî ñðåùà íÿêàê-
âà ïîäêðåïà è òîïëî ïîäàäåíà ðúêà, âñåêè òðÿáâà ñàì
äà âçåìà âàæíèòå ðåøåíèÿ, äà ñå ñïðàâÿ ñàì â òðóäíè-
òå ìîìåíòè, äà ïðåñêî÷è ñúñ ñîáñòâåíè ñèëè áàðèåðè-
òå, ïîñòàâåíè îò ñúäáàòà.
Àêî âñå ðàç÷èòà íà äðóãè äà ðåøàâàò ïðîáëåìèòå
ìó âìåñòî íåãî è äà ñå áîðÿò çà óñïåõèòå ìó, ñòàâà
íåñèãóðåí â ñåáå ñè, õàðàêòåðúò ìó ñå îôîðìÿ êàòî
íåñòàáèëåí. ×åñòî „ìàìèíî äåòåíöå“, î÷àêâàùî ìàìà
è òàòêî äà íàñî÷âàò íåãîâèòå ñòúïêè è äà ãî âîäÿò çà
ðú÷èöà, íå å â ñúñòîÿíèå ïî-êúñíî äà óðåäè æèâîòà
ñè, à òúðñè ó äðóãèòå âèíàòà çà íåóñïåõèòå ñè, èçðàñòâà
êàòî íåóäà÷íèê, ñúðäèò íà ñâåòà...
Òðúíëèâèÿò ïúò êúì ñâîÿòà Ãîëãîòà âñåêè ñàì
òðÿáâà äà èçâúðâè. Òîâà ãî êàëÿâà, ïðàâè ãî íðàâñòâåíî
ñèëåí, ìúæåñòâåí.

%&
ÅÑÅÒÀ ÂÚÐÕÓ

ËÈÒÅÐÀÒÓÐÍÈ

ÒÂÎÐÁÈ È

ÒÂÎÐÖÈ

%'
&
 „ÃÎËÈ ÑÀ ÁÅÇ ÊÍÈÃÈ ÂÑÈ×ÊÈ ÍÀÐÎÄȓ

„Ïðîãëàñ êúì åâàíãåëèåòî“ — Êèðèë Ôèëîñîô

Êíèãàòà å áåçöåííî ñúêðîâèùå. Òÿ å ïàìåòòà íà

÷îâå÷åñòâîòî. Áèëà å öåíåíà îùå â äðåâíè âðåìåíà.
Ïúðâèòå êíèãè ñà áèëè âúðõó ãëèíåíè ïëî÷êè, ïîñëå
âúðõó ïàïèðóñ, äîêàòî ñå ïîÿâè ïå÷àòíàòà êíèãà. Â
ñòàðîáúëãàðñêèòå êíèãè å èçïèñâàíà êðàñèâî âñÿêà
áóêâà, êîðèöàòà å óêðàñÿâàíà ñúñ ñêúïîöåííà îáêîâêà.
„Ïðîãëàñ êúì åâàíãåëèåòî“ å óâîä êúì ïðåâåäåíîòî
îò ãðúöêè åçèê åâàíãåëèå îò Êèðèë Ôèëîñîô. Íî íàðåä
ñ ðåëèãèîçíèÿ õàðàêòåð íà òåêñòà å âëîæåí è ãðàæ-
äàíñêè ïîäòåêñò — çà çíà÷åíèåòî íà ïèñìåíîòî ñëîâî
â èñòîðèÿòà íà ÷îâåøêèÿ ðîä, çà äóõîâíèÿ ïðîãðåñ íà
íàðîäèòå. Ñÿêàø è äíåñ ÷óâàìå òúðæåñòâåíèÿ òîí, ñ
êîéòî Ïúðâîó÷èòåëÿò ïðîñëàâÿ áóêâåíîòî ñëîâî è çîâå:

Ñëóøàéòå ñåãà, ñëàâÿíñêè íàðîäå,

ñëóøàéòå ñëîâîòî, êîåòî îò Áîãà äîéäå...

È îùå:

Ãîëè ñà áåç êíèãè âñè÷êè íàðîäè,

íå ìîæåéêè äà ñå áîðÿò áåç îðúæèå
ñ ïðîòèâíèêà íà íàøèòå äóøè.

Åäíà åïîõàëíà ìèñúë íà ãåíèàëíèÿ Êèðèë Ôèëî-

ñîô! Ñ íåÿ òîé èçðàçÿâà ñâîåòî ïðîãðåñèâíî ñõâàùàíå
çà ðîëÿòà íà ïðîñâåòàòà è êóëòóðàòà â ñúùåñòâóâà-
íèåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî ïðåç âåêîâåòå.  íåãî å çàêîäè-
ðàíà ìèñúëòà, ÷å äóõîâíîñòòà ðåøàâà îöåëÿâàíåòî íà

&
÷îâåøêîòî ïëåìå. Áåç ïèñìåíîñò, áåç òðàäèöèè â ïî-
ëåòî íà êóëòóðàòà åäèí íàðîä íÿìà áúäåùå. Òîé íå
ìîæå äà ñå áîðè ñ âðàãîâåòå íà ïðîãðåñà áåç ãëàâíîòî
ñè îðúæèå — êíèãàòà, íàóêàòà, çàùîòî „áåçêíèæíàòà
äóøà ìúðòâà ñå ÿâÿâà ó õîðàòà“. Òàêà îùå âåäíúæ
Êèðèë îáîðâà òðèåçè÷íèöèòå, êàòî äàâà ïðàâî íà âñå-
êè íàðîä äà ÷åòå è ïèøå íà ñâîÿ ðîäåí åçèê.
Ìàòåðèàëíîòî å ïðåõîäíî, à óñòîé÷èâîòî â ÷îâåø-
êîòî áèòèå å äóõîâíîòî íà÷àëî. Ïîñòèæåíèÿòà íà íàó-
êàòà, íà èçêóñòâîòî ñà äåëî íà äóõîâíèòå ó÷èòåëè íà
÷îâåøêèÿ ðîä. Ìåòàôîðàòà â Ïðîãëàñà: „Ãîëè ñà áåç
êíèãè âñè÷êè íàðîäè“ äîêàçâà ãîëÿìàòà ðîëÿ íà ïðî-
ñâåùåíèåòî çà êóëòóðíîòî èçäèãàíå íà „âñè÷êè íàðî-
äè“ — ò. å. â ïëàíåòàðåí ìàùàá.
Íàøèÿò íàðîä å äóõîâåí íàðîä. Èìåííî çàòîâà íå
å èç÷åçíàë ïðåç âåêîâåòå. Òðàäèöèÿòà, îñòàâåíà îò ó÷å-
íèöèòå íà äâàìàòà áðàòÿ, êîãàòî ïðåç IX âåê ñå ðàç-
ïðîñòðàíÿâà ìàñîâî ïðîñâåòàòà íà ðîäåí åçèê, ïðî-
äúëæàâà è ïî-êúñíî. Ïðåç òúìíèòå âåêîâå íà ïåòâå-
êîâíîòî èãî â êèëèéíè ó÷èëèùà è â ÷èòàëèùà ïðî-
öúôòÿâà ðîäíàòà ïðîñâåòà è êóëòóðà. Ïîÿâÿâàò ñå
áúëãàðñêè âåñòíèöè è òâîðáè íà áúëãàðñêè ïèñàòåëè
è ïîåòè. È â íàøè äíè ðîäèòåëèòå æåðòâàò âñè÷êî, çà
äà ñå èçó÷àò ÷åäàòà èì. Äîêàçâà ñå, ÷å íàøàòà íàöèÿ å
âòîðà â ñâåòà ïî ñâîÿ èíòåëåêò.
Íèå åäèíñòâåíè â ñâåòà èìàìå ñâîé ïðàçíèê íà ïðî-
ñâåòàòà è êóëòóðàòà — 24 ìàé, ïîñâåòåí íà âåëèêîòî
äåëî íà Êèðèë è Ìåòîäèé — ïðîñâåòèòåëè è ñâåòöè!
Íî è äíåñ èìà íóæäà äà ñå çàìèñëèì íàä ìüäðèòå
ñëîâà íà Êèðèë Ôèëîñîô: „Ãîëè ñà áåç êíèãè âñè÷êè
íàðîäè!“. Çà äà îöåëååì êàòî íàöèÿ, à ïëàíåòàòà —
êàòî ëþëêà íà åäíî ìúäðî ÷îâå÷åñòâî!

&
 ÌÎßÒÀ ÏÐÅÄÑÒÀÂÀ ÇÀ ÏÀÈÑÈÉ ÕÈËÅÍ-
ÄÀÐÑÊÈ

Eäíî äàëå÷ío ìèíàëo — XVII âåê. Ðîäèíàòà òúíå â

ðîáñòâî. Íàðîäúò å çàáðàâèë ñâîåòî íÿêîãàøíî öàð-
ñòâî, êîãàòî Áúëãàðèÿ å áèëà ñèëíà äúðæàâà ñ âîåííà
ìîù è ïðîöúôòÿâàùà êóëòóðà.
 ñòàðèíåí ìàíàñòèð íà Àòîíñêèÿ ïîëóîñòðîâ
ãðúöêè è ñðúáñêè ìîíàñè ñèïÿò õóëè ñðåùó áúëãàð-
ñêèòå ñè ñúáðàòÿ, ÷å òåõíèÿò íàðîä å ðîáñêè, ïðîñò è
áåçêíèæåí. Ñðåùó òÿõ ñå èçïðàâÿ Ïàèñèé Õèëåíäàð-
ñêè. Òîé èìà äúðçîñòòà äà âëåçå â ïîëåìèêà ñúñ ñâîè-
òå îïîíåíòè. Âèæäàì ãî èçïðàâåí ñðåùó ìíîæåñòâî-
òî. Îãúíÿò íà ðîäîëþáèåòî ãîðè â òúìíèòå ìó î÷è.
Ïðåäñòàâÿì ñè êàê ïðåëèñòâà ñòàðè êíèãè, çà äà îáîðè
ñúðáè è ãúðöè íå ñ õóëè è íàïàäêè, à ñ íàó÷íè ôàêòè.
Ñâåùòà îñâåòÿâà ñ òðåïåòíî ïëàìú÷å êàìåííàòà
ìó êèëèÿ, äúðâåí îäúð, ãðóáà ìàñà, âúðõó êîÿòî ñà
îòðóïàíè êíèãè, ïà÷è ïåðà è ìàñòèëî îò øèêàëêè. Òîé
áóäóâà äî êúñíè íîùè. ×åòå è ïèøå, ïèøå è ÷åòå.
Íå ìîãà äà ãî âúçïðèåìà êàòî ñìèðåí è áîãîáîÿçëèâ
äóõîâíèê. Èçïúëíåí å ñ áîð÷åñêè äóõ. Ùå äîêàæå íà
ìàíàñòèðñêèòå ñè áðàòÿ, ÷å áúëãàðèòå ñà èìàëè ñëàâíà
äúðæàâà è ñà áèëè äîñòîåí çà óâàæåíèå íàðîä. Íî
îãíåíèòå ìó ñëîâà òðÿáâà äà äîñòèãíàò è äî âñè÷êè
áúëãàðè — ïðîñòè îðà÷è è êîïà÷è, êîèòî íå ñå ñðàìÿò
îò ñâîÿ ðîä è åçèê. Íî Ïàèñèé âëàãà è êîíòðàñòíî ÷óâ-
ñòâî íà ãíÿâ ñðåùó îíåçè, êîèòî êðèÿò áúëãàðñêèÿ ñè
ïðîèçõîä. „Î, íåðàçóìíè è þðîäå! Çàùî ñå ñðàìóâàø
äà ñå íàðå÷åø áúëãàðèí è íå ÷åòåø è íå ãîâîðèø íà
ñâîÿ åçèê?“ — ÷óâàì ãíåâíèòå ìó ñëîâà. Îáðúùà ñå

&!
êúì îòðîäåíèòå, ïîääàëè ñå íà ãðúöêî âëèÿíèå: „Íî
ïîðàäè ùî òè, ãëóïàâè ÷îâå÷å, ñå ñðàìóâàø îò ñâîÿ
ðîä è ñå âëà÷èø ïî ÷óæä åçèê?“
Ñêúðöà ïà÷åòî ïåðî, ñúíÿò ïðèòâàðÿ î÷èòå, ñòðàø-
íè ñòîìàøíè áîëêè è ãëàâîáîëèå ïðåãúâàò òÿëîòî. Íî
ãîðäèÿò ïîòîìúê íà áàíñêàëèéñêèÿ êðàé íåóìîðíî
ïèøå. Âèæäàì âèñîêî âäèãíàòîòî ìó ÷åëî è ãîðäàòà
ìó îñàíêà. Ëè÷íèÿò ìó æèâîò å ïîâå÷å îò ñêðîìåí.
Íèêàêâè ñâåòñêè ïðîÿâè, ñàìî ãîðåùè ìîëèòâè êúì
Áîãà äà ìó äàäå ñèëè äà äîâúðøè ñâÿòîòî ñè äåëî. Óñå-
ùàì íåïîêîðíèÿ ìó äóõ, êîéòî íå ñå ïîáèðà â ìîíà-
øåñêàòà êèëèÿ. Òîé áðîäè ïî ñâåòà, çà äà ñúáåðå äàííè
è ôàêòè çà èñòîðèÿòà íà îòå÷åñòâîòî.
Êîãàòî íàé-ïîñëå ïðîèçíàñÿ ñ äóìèòå íà ïîåòà:
„Êîíåö! Íà æèòèå íîâî àç òóðèõ âåíåö!“, ðîäîëþáè-
âîòî ìó ñúðöå ãî êàðà äà ñêúòà ïîä ðàñîòî ñâèäíàòà
êíèæêà è äà ïîåìå ïî ïðàøíèòå ïúòèùà íà ðîäèíàòà.
„Ïðåïèñâàéòå òàÿ èñòîðèéöà è ïëàòåòå, íåêà âè ÿ ïðå-
ïèøàò, êîèòî óìåÿò äà ïèøàò è ïàçåòå ÿ äà íå èç÷åç-
íå!“ — òèõî øåïíàò òåçè ãîðåùè ñëîâà íåãîâèòå íà-
ïóêàíè óñòíè. Îò ñåëî íà ñåëî, îò êúùà íà êúùà òîé
áðîäè, çà äà áóäè çàñïàëèòå. Ïðåõëàñíàòî ñëóøàò ïðîñ-
òèòå îðà÷è è êîïà÷è, íåãîâèòå áðàòÿ è ïðåñòàâàò äà ñå
÷óâñòâàò ðîáè.
È äíåñ ñìåëèÿò ïàòðèîò â ìîíàøåñêî ðàñî íè íà-
ïîìíÿ, ÷å òðÿáâà äà ñå ãîðäååì ñúñ ñâîÿòà ñëàâíà èñ-
òîðèÿ, ñ äóõîâíàòà êóëòóðà, êîÿòî ñìå âíåñëè è ïðî-
äúëæàâàìå äà âíàñÿìå â ñâåòîâíàòà öèâèëèçàöèÿ. Îòåö
Ïàèñèé è äíåñ íè çîâå äà íå áúäåì „íåðàçóìíè è
áåçóìíè“, äà ïîìíèì ñâîÿ ñëàâåí äðåâåí ðîä è äà ñå
ãîðäååì ñúñ ñâîÿ åçèê. Ïàèñèé, êîëêî ñè íè íóæåí è
äíåñ, ñâåòè îò÷å!

&"
 ÍÈÊÎË×ÎÂÖÈÒÅ Â ÍÀØÈß ÆÈÂÎÒ

„Ìàìèíîòî äåòåíöå“ — Ëþáåí Êàðàâåëîâ

Ëþáåí Êàðàâåëîâ íàïèñâà ïîâåñòòà „Ìàìèíîòî

äåòåíöå“, çà äà èçîáëè÷è íÿêîè îò áúëãàðñêèòå ÷îð-
áàäæèè ïðåç XIX âåê. Òå íå ñà ñïîñîáíè äà âúçïèòàò
ïðàâèëíî ñâîèòå äåöà, òúé êàòî íå ãè ó÷àò íà òðóä,
÷åñòíîñò è ïî÷òåíîñò. Òàêèâà ñà Íåíî è Íåíîâèöà â
ïîñî÷åíàòà ïîâåñò. Êàòî èìàìå ïðåäâèä îáðàçà íà
ðàçãëåçåíèÿ è ðàçõàéòåí Íèêîë÷î, çàìèñëÿìå ñå äàëè
íÿìà íèêîë÷îâöè è â íàøè äíè, ìàêàð ÷å æèâååì åäèí
âåê ñëåä âðåìåòî, îòðàçåíî â ïîâåñòòà íà Êàðàâåëîâ.
Âúïðîñúò çà âúçïèòàíèåòî íà äåöàòà è çà ïðèìåðà
íà ðîäèòåëèòå å ñòàð êîëêîòî ñâåòà. Äíåñ ðàñòåì â
äðóãî âðåìå, ñ äðóãè èäåàëè, íî íÿìà ëè ìåæäó íàñ
ðîäèòåëè è äåöà, ïîäîáíè íà òåçè, êîèòî å îïèñàë Êà-
ðàâåëîâ? Ñïîðåä ìåíå äíåñ ñúùî èìà íèêîë÷îâöè.
Òå ñà äåöà, ÷èèòî ðîäèòåëè èì ïîçâîëÿâàò âñè÷êî,
íå ãè ëèøàâàò îò íèùî è íå ñà ãè íàó÷èëè íà òðóä.
Ìíîãî îò òÿõ æèâåÿò ìåæäó íàñ, äúðæàò ñå ïðåíåáðå-
æèòåëíî êúì îêîëíèòå, îñîáåíî àêî ðîäèòåëèòå èì ñà
áîãàòè. Òàêèâà äåöà ðàçïîëàãàò ñ ïîâå÷å ïàðè, õàð÷àò
áåçðàçáîðíî è ñå õâàëÿò ñ òîâà. Ñúâðåìåííèòå íèêîë-
÷îâöè óñâîÿâàò çíàíèÿòà â ó÷èëèùå íåáðåæíî, ïîâúðõ-
íîñòíî. Çà òÿõ ñ ïàðè ìîæå âñè÷êî äà ñå êóïè. Òå ñè
ìèñëÿò, ÷å âñè÷êî èì å ïîçâîëåíî, íå ñàìî îò ðîäèòå-
ëèòå, íî è îò îáùåñòâîòî. Òàêèâà äåöà èçðàñòâàò êàòî
áåçîòãîâîðíè è êúì ñåáå ñè, è êúì äðóãèòå. Òå íÿìàò
ñèëåí õàðàêòåð è âîëÿ, êîåòî å ïðè÷èíà äà òðúãíàò ïî

&#
ëîøè ïúòèùà è äà ñå ïðîâàëÿò ìîðàëíî. Íÿìàò öåë â
æèâîòà ñè è ïîëîæèòåëíè ñòðåìåæè, êîèòî äà ãè âîäÿò
êúì äîáðî. Òàêà çàòúâàò âñå ïîâå÷å, ïîäîáíî íà Íè-
êîë÷î, â áëàòîòî íà æèâîòà.
Ïîçíàâàì òàêèâà äåöà è èìàì âïå÷àòëåíèå îò òîâà
êàê òåõíèòå ðîäèòåëè ñàìè ãè òëàñêàò êúì ïðîïàñòòà,
çàùîòî íå ñà ãè íàó÷èëè íà òðóä, íå ñà ñúçäàëè ó òÿõ
÷óâñòâî çà ëè÷íà îòãîâîðíîñò, à ñàìî ãè çàäîâîëÿâàò
è èì ðàçðåøàâàò âñè÷êî, êîåòî òå ïîæåëàÿò. Êîëêî
ìíîãî ïðèëè÷àò òåçè ðîäèòåëè íà Íåíî è Íåíîâèöà îò
ìèíàëèÿ âåê!  ìíîãî ñëó÷àè òàêèâà ðîäèòåëè ñà ïî-
ðî÷íè è áåç÷åñòíè õîðà, êîèòî äàâàò ïðèìåð íà äåöà-
òà ñè äà æèâåÿò â ëúæà è ëèöåìåðèå. Òîçè ïðèìåð çà-
ðàçÿâà äíåøíèòå íèêîë÷îâöè è ïðèáàâÿ êúì òåõíèòå
õàðàêòåðè è äðóãè îòðèöàòåëíè ÷åðòè.
È äíåñ òðÿáâà äà ñå áîðèì ñðåùó ïîãðåøíèòå ìå-
òîäè íà âúçïèòàíèå, êàêòî òîâà å ïðàâèë Ëþáåí Êàðà-
âåëîâ!

&$
 ÁÎÒÅÂ È ÍÈÅ

Íå, òîâà íå å ñúïîñòàâêà. Íèå äíåñ íÿìàìå äúðçî-

ñòòà äà çàñòàíåì ðàâíèñ ñ íåãî — ãåíèàëíèÿ ïîåò, âå-
ëèêèÿ ðåâîëþöèîíåð, áåçñìúðòíèÿ âîéâîäà. Íî èìà-
ìå êàêâî äà âçåìåì îò íåãî, çà äà íè èçïúëâà íåãîâîòî
ðîäîëþáèå, çà äà ãîðèì ñ íåãîâèÿ ïëàìúê, çà äà ñå îò-
äàâàìå íà ñâîÿ íàðîä êàòî íåãî — íåïîñòèæèìèÿ...
Îùå îò ïúðâèòå ó÷åíè÷åñêè ãîäèíè îñúçíàâàìå, ÷å
„òîç, êîéòî ïàäíå â áîé çà ñâîáîäà, òîé íå óìèðà“, ÷å
òðÿáâà êàòî íåãî äà ñå îçîâàâàìå íà ãëàñ íàðîäåí, äà
ñëóæèì íà Áúëãàðèÿ.
Òîé å ñ íàñ è äíåñ, çàùîòî ïðîäúëæàâàìå äà êîïíå-
åì çà åäèí ïî-ñïðàâåäëèâ è õóìàíåí ñâÿò, êîéòî ïëà-
íåòàðíî äà óíèùîæè

òîâà öàðñòâî êúðâàâî, ãðåøíî

öàðñòâî íà ïîäëîñò, ðàçâðàò è ñúëçè.

Îò Áîòåâ ñå íàó÷èõìå êàòî îáè÷àìå ðîäèíàòà, äà

îáè÷àìå è ðîäíàòà ïëàíåòà è äà äîïðèíåñåì ñ íåùî çà
äîáðóâàíåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî. Ïðîçðÿõìå äà íå áúäåì
„ñëåïöè ñ î÷è“, à äà æèâååì çà „÷åñòòà, ìàéêî, þíàø-
êà“, äà íå áúäåì ïðàçíîäóìöè, à õîðà íà äúëãà è äåëîòî.
Áúëãàðñêèÿò íè ãåí âîäè êúì ñâîáîäîëþáèå, çàùîòî
ìàéêèòå íè çàêúðìÿò „ñúñ ñúðöå, ìúæêî, þíàøêî“...
Áîòåâ áåøå ñõâàíàë æèëàâàòà ïåðìàíåíòíîñò íà íà-
øàòà æèçíåíîñò è ïîðèâ êúì ñâîáîäàòà. Îò ïîêîëå-
íèå íà ïîêîëåíèå ñå ïðåäàâàõà ïóøêà è ñàáÿ íà ìëà-
äèòå áðàòÿ, çà äà ñå íàó÷àò „ñèëíî äà ëþáÿò è ìðàçÿò“,
êîãàòî ñðåùíàò íàðîäåí äóøìàíèí.
Òîé áåøå è âåëèê, è îáèêíîâåí. Äúëáîêî åìîöèî-

&%
íàëíî îáè÷àøå ñâîèòå áëèçêè, íî èñêàøå îò ñâîÿòà ëþ-
áèìà äà áúäå ðåäîì ñ íåãî òàì, äåòî

áóðÿ êúðøè êëîíîâå,

à ñàáÿ ãè ñâèâà íà âåíåö...

 ïðîùàëíîòî ñè ïèñìî äî ñâîÿòà Âåíåòà òîé íà-

ïèñà: „Çíàé, ÷å ïîñëå îòå÷åñòâîòî ñúì îáè÷àë íàé-
ìíîãî òåáå“. Èíòèìíèòå ÷óâñòâà, êîëêîòî è äà ñà ñèë-
íè, ñòîÿõà çà íåãî „ïîñëå îòå÷åñòâîòî“ è íàðîäà, êîé-
òî ùå ñå ïîêëîíè ïðåä íåãî ñ äóìèòå:

Óìðÿ ñèðîìàõ çà ïðàâäà,

çà ïðàâäà è çà ñâîáîäà.

Êîëöèíà äíåñ ìîãàò äà ñå ïîõâàëÿò, ÷å çà òÿõ ëè÷-

íîòî è ìàòåðèàëíîòî ñòîè „ïîñëå îòå÷åñòâîòî“?
Èìà êàêâî äà íàó÷èì îùå îò íåãî... Òîé ïîâåäå
ñâîèòå „þíàöè ëè÷íè è íàïåòè“, çàñòàíà ïðåä êàïè-
òàí Åíãëåíäåð è ãî çàñòàâè äà ñïðå „Ðàäåöêè“ íà áúë-
ãàðñêèÿ áðÿã. Íàêàðà Åâðîïà äà ñå ïðîñúëçè ïðåä åäèí
ðîäîëþáèâ ïîäâèã. Ùå ÿ íàêàðàìå ëè è íèå äà ñå âãëåäà
â íàøåòî äðåâíî ìîãúùî ïëåìå?
Ñ ïåðî è ñàáÿ Õðèñòî Áîòåâ å ñ íàñ è äíåñ. Êàêòî è
íèå ñ íåãî. È ñ íåãîâèÿ ïðèìåð. Íàøåòî ìëàäî ïîêî-
ëåíèå ùå îñìèñëè âåëè÷àâèÿ ìó ïîäâèã, èçïÿò â ïåñíè
è ïðîñëàâåí ñ îðúæèå!

&&
 „ÊÜÄÅ ÑÈ, ÂßÐÍÀ ÒÈ ËÞÁΠÍÀÐÎÄÍÀ?“

„Êüäå ñè, âÿðíà òè ëþáîâ íàðîäíà?" — Äîáðè ×èí-

òóëîâ

Åäíà ïåñåí íà Äîáðè ×èíòóëîâ, ñòàíàëà õèìí íà

ðîäîëþáèåòî. Òÿ øåñòâà è äî äíåñ, çà äà áëåñòè èñêðàòà
ëþáîðîäíà âñå òàêà ñèëíî!...
Ðàæäà ñå â òúìíèòå ðîáñêè âðåìåíà, êîãàòî áúë-
ãàðèíúò íàäèãà ãëàâà è ñå çàêëåâà ïðåä ñâåòèòå äóìè
„Ñâîáîäà èëè ñìúðò!“. Åäíà ïåñåí — ïðåäèçâèêàòåë-
ñòâî, êîåòî ïðîâîêèðà íàðîäíîñòíîòî ñúçíàíèå.

Êúäå ñè, âÿðíà òè ëþáîâ íàðîäíà,

êúäå áëåñòèø òè, èñêðà ëþáîðîäíà?

Òîçè å çîâúò íà àïîñòîëèòå â îíèÿ ñëàâíè äíè, êîè-

òî Âàçîâ íàðå÷å „Ïèÿíñòâîòî íà åäèí íàðîä“.  èìåòî
íà ëþáîâòà êúì îòå÷åñòâîòî àïðèëöè èçãîðÿõà íà êëà-
äàòà, ïîãèíàõà ïîñå÷åíè, ïàäíàõà äîñòîéíî â ïîñëåä-
íèÿ áîé. Çà ñâîáîäàòà íà îòå÷åñòâîòî ïðåäè òÿõ ãðàá-
âàõà ïèùîâè è øèøàíåòà õàéäóòè è áóíòîâíèöè è âñÿ-
âàõà ñìóò è ñòðàõ ñðåä ïîðîáèòåëèòå è íàðîäíèòå èçåä-
íèöè.
Îáè÷òà êúì ðîäèíàòà ñáèðàøå õúøîâåòå íà áðåãà
íà Äóíàâà â Áðàèëà è òå øåïòÿõà: „Î, Áúëãàðèéî, íè-
êîãà íå ñè òúé ìèëà, êàêòî êîãà ñìå âúí îò òåáå!“
Òÿ, ðîäèíàòà, ìîæå è áåç íàñ, íî êàêâî ñìå íèå áåç
íåÿ? Íàðîä è ðîäèíà ñàìî íà ïðúâ ïîãëåä ñà îòâëå÷åíè
ïîíÿòèÿ. Òå ñáèðàò â åäíî ðîäåí äîì, ðîäåí êðàé, ðî-
äèòåëè, áëèçêè, ïðèÿòåëè. Ðîäèíàòà — òîâà ñà ñâèäíè

&'
êúò÷åòà ñúñ ñïîìåíè, ñèíüî ìîðå è âåëè÷åñòâåíè áàë-
êàíè.
 ìîìåíòè íà èñòîðè÷åñêè êàòàêëèçìè áóäíèòå
óìîâå îòíîâî ñå âðúùàò êúì ïðèçèâà: „Êúäå ñè, âÿðíà
òè ëþáîâ íàðîäíà?“.  êðèòè÷åí ìîìåíò â íàøå âðåìå
ìëàäè õîðà çàïÿõà ×èíòóëîâèÿ õèìí è òîé îòíîâî
ñòàíà çîâ.
Ïðèçèâúò „Êúäå ñè, âÿðíà òè ëþáîâ íàðîäíà?“
ïðîâîêèðà íàøåòî ñúçíàíèå è äíåñ. Â ÷óæäèòå êðàè-
ùà ùå ñè îñòàíåì ÷óæäåíöè, öÿë æèâîò ùå íè ïàðè
íîñòàëãè÷íà áîëêà ïî èçãóáåíîòî îòå÷åñòâî è ëþáîâ-
òà êúì íåãî.

Êúäå áëåñòèø òè, èñêðà ëþáîðîäíà,

ÿ ñèëåí ïëàìúê òè ïëàìíè,
òà áóåí îãúí ðàçïàëè
íà ìëàäèòå â ñúðöàòà...

Òîçè ôàíôàðåí ïðèçèâ íà íàðîäíèÿ ó÷èòåë Äîáðè

×èíòóëîâ, ñúçäàë è ìåëîäèÿòà íà ñâîÿòà áóíòîâíà ïå-
ñåí, çâó÷è è â íàøèòå ñúðöà, áóäè è äíåñ çàñïàëè
ñúâåñòè...

'
 ÏÚÒßÒ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈÍÀ ÎÒ ÐÎÁÑÒÂÎÒÎ
ÊÚÌ ÑÂÎÁÎÄÀÒÀ

„Èñòîðèÿ ñëàâÿíîáúëãàðñêà“ —
Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè è
„Èçâîðúò íà Áåëîíîãàòà“ — Ïåòêî Ñëàâåéêîâ

Äúëúã å ïúòÿò íà áúëãàðèíà îò ðîáñòâîòî êúì ñâî-

áîäàòà. Íî òîé ãî èçâúðâÿâà ñ ÷åñò è äîñòîéíñòâî.
Ïðåæèâÿâà äâå ðîáèè, åäíàòà îò êîèòî ïåòâåêîâíà. Íå
ïðåêëàíÿò ãëàâà íàøèòå ïðàäåäè: ñ õàéäóøêè ÷åòè, ñ
áóíòîâå òå äîêàçâàò ñâîáîäîëþáèåòî ñè.
Îùå â òúæíèÿ 17 âåê õèëåíäàðñêèÿò ìîíàõ Ïàèñèé
ñ ãîðåùî ïàòðèîòè÷íî ÷óâñòâî çîâå ñâîèòå ñúáðàòÿ äà
âçåìàò ïðèñúðöå „ñâîÿ ðîä è ñâîåòî áúëãàðñêî îòå÷å-
ñòâî“. Ïîäáóæäà íàöèîíàëíîòî ñàìîñúçíàíèå è ñ ÷óâ-
ñòâî íà ãîðäîñò ðàçãðúùà ñòðàíèöè îò ñëàâíàòà áúë-
ãàðñêà èñòîðèÿ. Íàïèñâà ñâîÿòà „Èñòîðèÿ ñëàâÿíîáúë-
ãàðñêà“ „íà ïîëçà ðîäó“ è îòïðàâÿ äóìè-çîâ: „Òè,
áúëãàðèíî, çíàé ñâîÿ ðîä è åçèê“, äóìè, êîèòî íå ñà
èçãóáèëè ñâîåòî çíà÷åíèå è äíåñ.
×óâñòâîòî íà ëþáîâ êúì ÷îâåêà îò íàðîäà ñå ñìå-
íÿ îò äðóãè, êîíòðàñòíè ÷óâñòâà ñðåùó îíèÿ, êîèòî ñå
îòðîäÿâàò: „Î, íåðàçóìíè è þðîäå! Çàùî ñå ñðàìóâàø
äà ñå íàðå÷åø áúëãàðèí è íå ÷åòåø è íå ãîâîðèø ñâîÿ
åçèê?“. Õèëåíäàðñêèÿò ìîíàõ âÿðâà, ÷å ùå ïîñòèãíå
òàéíàòà ñè íàäåæäà — áúëãàðèíúò äà íàìåðè ïúòÿ îò
ðîáñòâîòî êúì ñâîáîäàòà...
Ñëåä Ïàèñèé ñå ïîÿâÿâàò íîâè áîðöè ñ ïåðî, êà-
êúâòî å Ïåòêî Ñëàâåéêîâ.  ïîåìàòà „Èçâîðúò íà Áå-
ëîíîãàòà“ òîé ïðîêàðâà èäåÿòà, ÷å â åïîõàòà íà ðîá-

'
ñòâîòî ÷îâåê ìîæå äà íå å ãîñïîäàð íà æèâîòà ñè, íî
âîëÿòà çà ñâîáîäíà æèòåéñêà ïîçèöèÿ íå ìîæå äà ìó
áúäå îòíåòà ñ êóðøóì.
Ãåðãàíà å èçðàçèòåëêà íà íàðîäíàòà ôèëîñîôèÿ
çà ñìèñúëà íà æèâîòà. Âúïðåêè ÷å å áåççàùèòíà, òÿ ñå
ïðîòèâîïîñòàâÿ íà òóðñêèÿ âåçèð, êîéòî èñêà äà ÿ âçå-
ìå ñúñ ñåáå ñè â Ñòàìáóë. Ñïîðåä íåãî ùàñòèåòî ñå
ñúñòîè â áîãàòñòâîòî. À Ãåðãàíà å ùàñòëèâà ⠄îíÿ ìîÿ
áàùèí äîì“, ìàëúê è ñêðîìåí ïðè ðîäèòåëèòå ñè è
ðîäíîòî îãíèùå. Ñáëúñêâàò ñå äâå öåííîñòíè ñèñòå-
ìè. Äåâîéêàòà íå ñå ñúáëàçíÿâà îò ïðåäëàãàíèòå áî-
ãàòñòâà è íàêèòè. Íà íåÿ £ íîñè ðàäîñò òðóäúò — òÿ å:

ðàñëà-ïîðàñëà
êîãà íà íèâà, íà ëîçå

Âåçèðúò å óäèâåí êàê òàêàâà êðàñèâà ìîìà ìîæå

äà ãîðè ëèöå ñíåæàíî,

äà êîñè ðúöå íåæàíè

Ñ èçêëþ÷èòåëíî ñàìîîáëàäàíèå Ãåðãàíà èçÿâÿâà

ñâîáîäàòà ñè íà èçáîð â ëþáîâòà. Íå ñå îãúâà, íå ñå
èçïëàøâà îò âëàñòíèêà, ìàêàð ÷å òîé å ñâèêíàë äà ìó
ñå ïîä÷èíÿâàò è ïðîöåæäà, ÷å å ãîñïîäàð íàä íåÿ.
Èçïðàâåí å çàïëàøèòåëíî ïðåä äåâîéêàòà, íî òÿ ñúáèðà
ñèëè è âîëÿ è ñ ïðàâîòî ñè íà ñâîáîäåí ÷îâåê çàÿâÿâà,
÷å àêî òîé å ãîñïîäàð íà æèâîòà £, íå å ãîñïîäàð íà
âîëÿòà £:

Áåç âîëÿ ñòîïàí ñòàâàø ëè

íà ìúðòâî ñúðöå ñòóäåíî?

'
 Òàêà òÿ äîêàçâà ëè÷íîòî ñè ÷îâåøêî äîñòîéíñòâî
è ñâîáîäîëþáèå. Äàëè äíåñ áèõìå ìîãëè òàêà äðúçêî
äà îòñòîÿâàìå ðîäîëþáèåòî ñè è äà ñå îòêàæåì îò
ñúáëàçíèòå íà ÷óæäîòî...
Íå å ëåê ïúòÿò íà áúëãàðèíà îò ðîáñòâîòî êúì ñâî-
áîäàòà. È äíåñ, â íàøå âðåìå, òîé òúðñè âúçìîæíîñò
ñâîáîäíî äà ñå èçÿâÿâà â åïîõàòà íà äåìîêðàöèÿòà. Íî
íå ñà èçãóáèëè ñìèñúë íèòî ïàòðèîòè÷íèÿò çîâ íà
Ïàèñèé, íèòî äðúçêèòå ñëîâà íà Ãåðãàíà — ïðèìåð çà
ïàòðèîòèçúì è ñâîáîäîëþáèå!

ÒÅ ÑÀ ÁÅÇÑÌÚÐÒÍÈ!

„Åïîïåÿ íà çàáðàâåíèòå“ — Èâàí Âàçîâ

Ãåðîèòå íà íàøåòî âúçðàæäàíå! Ñ âúçâèøåíè èäå-

àëè è æèâîò, îòäàäåí íà ðîäèíàòà è íàðîäà! Íî êîé ñè
ñïîìíÿ çà òÿõ ñëåä îñâîáîæäåíèåòî? Òîãàâà ðîäîëþ-
áåöúò Èâàí Âàçîâ íàïèñâà ñâîÿòà çíàìåíèòà „Åïîïåÿ
íà çàáðàâåíèòå“, çà äà âúçâåëè÷è òåõíèòå ïîäâèçè è
äà ñúáóäè ÷óâñòâî íà ïðèçíàòåëíîñò â ïàìåòòà íà íà-
ðîäà. È òå îñòàâàò çàâèíàãè íåçàáðàâèìè...
Ïúðâî ìÿñòî â ñòèõîñáèðêàòà å îòðåäåíî íà âåëè-
êèÿ Àïîñòîë íà ñâîáîäàòà — Âàñèë Ëåâñêè. Åäèí íà-
öèîíàëåí ãåðîé ñ îáùî÷îâåøêè èçìåðåíèÿ! Òîé íà-
ìèðà ïúò äî ñúðöàòà íà õîðàòà, ñëóæåéêè ñè ñ „äóìè
ïðîñòè“ è ñåìåòî ïîêúëâà „çà æúòâà áîãàòà“. Îòäàäåí
íà âåëèêàòà èäåÿ çà âñåíàðîäíî âúñòàíèå, òîé, „ãîë,
áîñ, ëèøåí îò èìîòúò“, äàâà æèâîòà ñè çà òàÿ èäåÿ.

'!
Åäíà ëè÷íîñò ñ íàé-÷èñòà íðàâñòâåíîñò, èäåàëúò íà
Áúëãàðèÿ!
Èäåîëîãúò íà áúëãàðñêàòà ðåâîëþöèÿ å Ðàêîâñêè,
÷èéòî îáðàç å èçâàÿí ñ àíòèòåçè — ðîìàíòè÷íî îáçåò
îò „ëþáîâ èñïîëèíñêà“ è îò „âðàæäà ñàòàíèíñêà“, ñ
íåñïîêîåí äóõ è âÿðà â áúäíîòî.
Âðúùàéêè ñå íàçàä â òúìíàòà åïîõà íà ðîáñòâîòî,
ïîåòúò íå çàáðàâÿ õèëåíäàðñêèÿ ìîíàõ Ïàèñèé. Ïðåä-
ñòàâÿìå ñè ãî â ìðà÷íàòà ìàíàñòèðñêà êèëèÿ êàê ïèøå
ñ ïà÷åòî ïåðî çà ñëàâíîòî ìèíàëî íà ïîðîáåíèòå ñè
áðàòÿ. Åäèí ìîíàõ èçâúðøâà êóëòóðåí è ïîëèòè÷åñêè
ïîäâèã. Âàçîâ âúçâåëè÷àâà îáðàçà íà ðåíåñàíñîâèÿ
íîâàòîð â ÷åðíî ðàñî, êîéòî îñúçíàâà âåëè÷èåòî íà
ñâîåòî äåëî: „È íà æèòèå íîâî àç òóðèõ âåíåö!“
Àïîñòîëèòå îò àïðèë 1876 ã. ïðîäúëæàâàò òîâà
äåëî. Ñúáóäåíèÿò ðîá ñå ïðåâðúùà â ãåðîé. Ñ áîð÷åñêè
ïàòîñ å âúçïÿòî âåëè÷èåòî íà ãåðîèçìà. Îæèâÿâàò ïðåä
íàñ Áåíêîâñêè, Êàáëåøêîâ, Âîëîâ, Êî÷î ×èñòåìåíñêè,
áðàòÿ Æåêîâè. Òîãàâà, êîãàòî

è â íÿêîëêî äåíà òàéíî è ïîëåêà

íàðîäúò ïîðàñòå íà íÿêîëêî âåêà...

Îïîçèöèÿòà ñòðàõ-áåçñòðàøèå äîáèâà íîâè èçìå-

ðåíèÿ.  „Êî÷î“ ïåðóùåíöè ñà ñòàíàëè „ñ âåëèêèòå
ðàâíè“, ïðèåìàéêè ñâîÿ òðàãè÷åí èçáîð. È òàì, ñðåä
ìíîæåñòâîòî, â ìàëêàòà öúðêâà ñå èçâèñÿâà „ïðîñòèÿ
÷èçìàð“. Ïîòðúïâàìå è ñå ãîðäååì ñ íåãî — ïðèåë
ñìúðòòà íà öÿëîòî ñè ñåìåéñòâî ïðåä ïîçîðà... Êî÷î
— ñèìâîë íà áúëãàðñêèÿ äóõ!
Ñ êàêâà ïñèõîëîãè÷åñêà íàáëþäàòåëíîñò Âàçîâ
âèæäà îáëèêà íà ìàëîäóøíèòå â òàçè êúðâàâà åïîõà!
Áðàòúò Ìèõàèë Æåêîâ óáèâà ïî-ìàëêèÿ ñè áðàò, ãîòîâ

'"
íà ïðåäàòåëñòâî îò ñòðàõ...
À ñ êîëêî ìíîãî ïàòîñ è ïàòðèîòèçúì å âúçâåëè÷åí
ïîäâèãúò íà îïúë÷åíöèòå — ïðèåìíèöè íà ïîäâèãà íà
àïðèëöè!  „Îïúë÷åíöèòå íà Øèïêà“ íÿìà èíäèâè-
äóàëíè ñìåë÷àöè, ïîäâèãúò å êîëåêòèâåí. Íå ñòèãàò
ñðàâíåíèÿòà, ìåòàôîðèòå è àíòèòåçèòå, çà äà ïðåäàäàò
áåçãðàíè÷íèÿ ãåðîèçúì. Âúðõîâíà å ãîòîâíîñòòà çà
ñàìîæåðòâà, çàùîòî „Áúëãàðèÿ öÿëà ñåãà íàçè ãëå-
äà“. Ãåðîèòå ñà âêóñèëè âå÷å îò ñâîáîäàòà è çàòîâà
ìúæåñòâåíî ñðåùàò „æåëÿçîòî ñ æåëåçíè ñè ãúðäè“ è
äîðè êîãàòî „ïàòðîíèòå ëèïñâàò“, òîãàâà „âîëèòå
òðàÿò“... Íåâåðîÿòíà å êóëìèíàöèÿòà, êúäåòî ñå áèÿò
„âåäíî æèâè è óìðåëè“.
 åïèëîãà ñè ïðåäñòàâÿìå êàê âåëè÷àâèÿò Áàëêàí
íàïîìíÿ â áóðíè äíè çà ñëàâíàòà åïîïåÿ è íàøåïâà
„îò óðâà íà óðâà è îò âåê íà âåê“ çà ãåðîèçìà.
„Åïîïåÿ íà çàáðàâåíèòå“! Ñòèõîñáèðêàòà íà íà-
ðîäíèÿ ïîåò, êîÿòî íàïðàâè íåçàáðàâèìè îáðàçèòå íà
âåëèêè ìúæå, îòäàëè æèâîòà ñè íà íàðîäà, ðîäèíàòà è
ñâîáîäàòà!

×ÎÂÅÊÚÒ È ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ

„Êúì ïðèðîäàòà“ è „Ïðè Ðèëñêèÿ ìàíàñòè𓠗

Èâàí Âàçîâ

Êîãàòî ñå íàìèðà ñðåä ïðèðîäàòà, Èâàí Âàçîâ êàç-

âà: „Ñåãà ñúì ó äîìà“. Ïðèåìàìå òåçè íåãîâè äóìè è
çà ñâîè. Òå ìíîãîêðàòíî ñå ïîâòàðÿò çà äîêàçàòåëñò-

'#
âî, ÷å ÷îâåê ñå ÷óâñòâà ïî-äîáðå äàëå÷ îò ôàëøà íà
îáùåñòâîòî. Âåëè÷èåòî íà ïðèðîäàòà ñå ïðåíàñÿ âúð-
õó ÷îâåêà è òîé ñå ÷óâñòâà èçâèñåí. ×ðåç ñòèõîâåòå íà
ïîåòà âèæäàìå ïðèðîäàòà êàòî ÷àñò îò Âñåëåíàòà.
Ñïîêîéñòâèå òå îáçåìà ñðåä „ïëàíèíè è âúðõîâå“,
„ãîðè âèñîêè“, êúäåòî ñå ëåÿò „ïîòîöè êðèñòàëíè è
ïåíëèâè“. Åäíà ïàíîðàìà, èçâàÿíà ñÿêàø îò ÷åòêàòà
íà õóäîæíèê. Ïðèðîäàòà å êàòî ìàéêà íåæíà è íèå
ñìå ÷àñòèöà îò íåÿ, ÷óâñòâàìå ñå ùàñòëèâè, óñåùàéêè
õàðìîíèÿòà, ñðåä êîÿòî äèøàìå âîëíî êàòî ëèðè÷åñ-
êèÿ ãåðîé. Äóõúò ñå ðàçêðåïîñòÿâà — äàëå÷ îò æèòåé-
ñêàòà ñóåòà, èçïúëíåí ñúñ ñèëè è æåëàíèå çà òâîð÷å-
ñòâî. Òàì, ñðåä ìàéêàòà-ïðèðîäà „ñâåòîâíèòå çëèíè,
òðåâîãè ñà äàëå÷“ è ÷îâåê ñå âúçðàæäà, óñåùà ñå ïî-
äîáúð, „ïî÷òè íåâèíåí âå÷“.
Êîëêî ìíîãî íàñëàäà äîñòàâÿ è òèøèíàòà, è ïåñåí-
òà íà ïòèöèòå! Âúëøåáíàòà ìóçèêà ñå íîñè íå îò êàñå-
òè è îò çàäèìåíè äèñêîòåêè, çâó÷è ñâåæà è ÷èñòà...
Ïðèðîäàòà å âå÷íà, çàãàòâà çà òîâà ïîåòúò. Åäíî-
âðåìåííî íåïðîìåíåíà è íîâà, âúçäåéñòâà åñòåòè÷å-
ñêè è íàñî÷âà êúì ðàçìèñúë. „Íè âåõòà, íè ñòàðà“ å
âå÷íàòà ïðèðîäà, äèíàìè÷íà ñúñ ñìÿíà íà ïàíîðàìàòà:
òó „õóáîñòè äèâíè“, òó „íåáå ïðîñòðàííî“, òó „ñíåæíè
÷åëà“... Âúðõîâåòå òå ìàìÿò — äà äîñòèãíåø íàé-âè-
ñîêèÿ, îïðÿí ñÿêàø äî íåáåòî. Íå å ëè òàêà è â æèâîòà
— âúðâèø íàãîðå êúì íåùî äîáðî è êðàñèâî. Êúì ôèëî-
ñîôñêè ðàçìèñëè íè íàñî÷âà ïîåòúò. ×îâåêúò òóê å
íåòðàéíà òâàð, íî Âñåëåíàòà å âå÷íà. „Êàêâî ïî-âåëè-
êî îò òâîåòî âåëè÷èå?“ — âúçêëèêâà òîé è òúðñè òàéí-
ñòâîòî íà ñúçèäàíèåòî, íà ìíîãîîáðàçèåòî è õàðìîíèÿ-
òà â ïðèðîäàòà.
Ëèðè÷åñêèÿò ãåðîé ñå ñëèâà ñ àâòîðà. ×èòàòåëÿò

'$
ñúùî òúðñè âðúçêàòà ìåæäó ÷îâåêà è ïðèðîäàòà ÷ðåç
íåéíîòî êîñìè÷åñêî íà÷àëî. Ïðèðîäàòà å âäúõíîâè-
òåëêà çà òâîð÷åñòâî ó ïîåòèòå — òÿ âäúõâà „ïåñíè è
æàð“ ó òÿõ. Íî îáèêíîâåíèÿò ÷îâåê å ñúùî ðîæáà íà
òàÿ ïðèðîäà, êîÿòî ìó äàðÿâà óñïîêîåíèå îò æèòåé-
ñêèòå ãðèæè. Òàì, ñðåä íåÿ

äóõúò íè îòðóäåí îò ñâåòñêèòå ìúêè

íàìèðà óòåõà, ïîêîé, ðàäîñòòà.

×åòåéêè ñòèõîâåòå íà ãîëåìèÿ ïîåò èçïèòâàìå

ñúùèòå ÷óâñòâà íà ïðåêëîíåíèå ïðåä áúëãàðñêàòà ïðè-
ðîäà, êúäåòî ñå ÷óâñòâàìå „ó äîìà“. Áëàãîòâîðíî å âëè-
ÿíèåòî îò ñúïðèêîñíîâåíèåòî ñ ìàéêàòà-ïðèðîäà,
îáîæåñòâåíà îò ïîåòà. Êîëêî äúëáîêî å ïðîçðÿë Âàçî-
âèÿò ëèðè÷åñêè ãåðîé íåîáõîäèìîñòòà îò áëèçîñò íà
÷îâåêà ñ ïðèðîäàòà-ìàéêà íà ñâîèòå äåöà, íå îñîáåíî
áëàãîäàðíè ÷åäà...
Íå ñàìî ðàçíîîáðàçèå è ðàçâëå÷åíèå òðÿáâà äà òúð-
ñèì ñðåä íåÿ, à äà âíèêíåì â äúëáîêèòå ôèëîñîôñêè
ðàçìèñëè íà ïîåòà çà âðúçêàòà íè ñ âå÷íîñòòà íà ïðè-
ðîäàòà, íà êîñìîñà, çà òîâà, ÷å ïðèðîäàòà îáëàãîðî-
äÿâà, ïðàâè ÷îâåêà ïî-äîáúð è ãî âäúõíîâÿâà çà òâîð-
÷åñêè äåëà.

'%
 ÙÀÑÒËÈÂÅÖÎ, ÙÀÑÒËÈÂÅÖÎ, ÊÚÄÅ ÑÈ?

„Áàé Ãàíüî“ — Àëåêî Êîíñòàíòèíîâ

Êúäå ñè äà âèäèø âíóöèòå íà áàé Ãàíüî êàê øåòàò

èç Åâðîïàòà è ïî Áúëãàðñêî! Ïðåä òÿõ äÿäî èì íèùî
íå ÷èíè, ñèòíà ðèáà å. Òðúãíàë ñ ìóñêàë÷åòàòà â ïîÿñà
äà ïðîäàâà ìóðàôåòè èç Åâðîïà íà äðåáíî! Ïðåöàêàõà
òå âíóöè è ïðàâíóöè, ÿíëúø ñè, Ãàíüî Áàëêàíñêè!
Òâîèòå ïîòîìöè òåãëÿò çåëåíàòà âàëóòà îò áàíêèòå
÷ðåç èíòåðíåò, áåç äà ñà âíåñëè ïóêíàò äîëàð! È äóõâàò
ïî ÷óæáèíèòå äà ñè ãè õàð÷àò — ïî Ðèâèåðàòà è Êà-
íàðñêèòå îñòðîâè! Ïúê òâîÿ Ãàíüî, Ùàñòëèâåöî, ñè
ãîíè êèëèì÷åòî è ñâèäëèâî ðåæå „äåëèêàòíè“ êúñ÷åòà
êàøêàâàë çà èêîíîìèÿ. Âåõòîðèÿ å òîé, âåõòîðèÿ! Íå
âëèçà â õîòåë è ðåñòîðàíò, à òúðñè íÿêîé áàëàìà êàòî
Èðå÷åê è äå ñ íàõàëñòâî, äå óæ ñ áóäàëëúê ñÿäà íà
ñîôðàòà ìó ñ ëþòèòå ñè ÷óøêè.
Ïîòîìöèòå ìó ñåãà íà òîéîòè ñå âîçÿò, êîêòåéëè
äàâàò è òúíêî ïðåöàêâàò áèçíåñâðàãîâåòå ñè. Îôèñè
ãúðìÿò, ëèìóçèíè ïëàìâàò, áàíêè ôàëèðàò. Çàùî òå
íÿìà, Ùàñòëèâåöî, ñåãà äà âúçâåëè÷èø äíåøíèÿ êå-
ëåïåðäæèÿ Ãàíüî! Òðúãíàë òâîÿò ñ Ãî÷îîëó è Äî÷îîëó
èçáîðè äà ïðàâè ñúñ ñîïè è çóðëè! Âåñòíèöè ñå õâàíàë
äà èçäàâà! Ñåãà äà âèäèø íà êîå ñå êàçâà ïëþåíå è õðà-
÷åíå âúðõó ïîëèòè÷åñêè ñúïåðíèöè. È ïî ãàçåòèòå, è
â ïàðëàìåíòà! ×å òî Ãàíüîâîòî íèùî íå å! Ñ ìåä äà ãî
áëèæåø! Ïðàâåäíèê, ñâåòåö å òâîÿò Ãàíüî. Ïîñìååø
ñå íà âúçòî÷íàòà ìó èçîñòàíàëîñò, ñúæàëèø ñâèäëè-
âàòà ìó äóøèöà, ïà êàòî ñå ïîâçðåø â ïîëèòè÷åñêàòà
ìó êàðèåðà — ñòàíå òè ÿñíî êúäå ñà êîðåíèòå íà

'&
äíåøíàòà íè ïîëèòè÷åñêà ãîðà òèëèëåéñêà... Íàäìè-
íàõà òå è òå ïðåöàêàõà, Ãàíüî! Ùî çíàåø òè? Íè îò
ðåêåò îòáèðàø, íè îò áîìáåíè àòåíòàòè! Òâîåòî —
ñàìî ëÿâà ðúêà — äåñåí äæîá íà äðåáíî.
Êúäå ñè, Ùàñòëèâåöî, äà ðàçêàæåø çà äíåøíàòà
îìàñêàðåíà åïîõà íà äðåáíè õàðàêòåðè — áàø êåëå-
ïèðäæèè!

ÁÚËÃÀÐÈÍÚÒ ÏÚÒÓÂÀ...

„Äî ×èêàãî è íàçàä“ — Àëåêî Êîíñòàíòèíîâ

Æàäíà è íåñïîêîéíà äóøà íîñè áúëãàðèíúò. Îò

ñòàðè âðåìåíà òîé îáè÷à äà ïúòåøåñòâà ïî ñâåòà. Äîðè
ïî âðåìå íà ðîáñòâîòî áúëãàðñêè òúðãîâöè ñà îáèêà-
ëÿëè èç Åâðîïà, ïðåíàñÿëè ñà åâðîïåéñêè äóõ, à ìëàäè
áúëãàðñêè ñèíîâå ñà ó÷èëè â ïðåñòèæíè ó÷åáíè çàâå-
äåíèÿ â ÷óæáèíà.
Àëåêî Êîíñòàíòèíîâ íàïèñâà ïúðâèÿ ïúòåïèñ â
áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà, â êîéòî èçëàãà âïå÷àòëåíèÿ-
òà ñè îò ïúòóâàíåòî äî ×èêàãñêîòî èçëîæåíèå â Àìå-
ðèêà. Íî ñàìî çà òîâà ëè å îòèøúë íà äàëå÷íî ïúòå-
øåñòâèå? Íå, ñ íåòúðïåëèâî ëþáîïèòñòâî òîé î÷àêâà
äà âèäè òàì åäíà íîâà, ïî-ðàçëè÷íà äåéñòâèòåëíîñò —
äåìîêðàòè÷íà, ñïðàâåäëèâà. Äà, äåìîêðàöèÿòà ãî
ðàäâà, ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî — ñúùî, ìàùàáèòå íà
èêîíîìèêàòà ãî âïå÷àòëÿâàò. Íî íåãîâàòà îáåêòèâíîñò
íå ñêðèâà ðàçî÷àðîâàíèåòî îò õèùíàòà ïàñò íà êàïè-
òàëà...

''
 Æàäíàòà áúëãàðñêà äóøà òúðñè íåùî íîâî, ïî-ïðî-
ãðåñèâíî, ùå âúçïðèåìà íîâàòîðñòâîòî, ùå òúðñè, ùå
îòêðèâà... Ñòðåìåæúò êúì äåìîêðàöèÿ ùå ãî âîäè íà-
ïðåä, êúì íîâè, íåïîçíàòè çåìè. Çàòîâà áúëãàðèíúò
ùå ïúòóâà ñ íàìåðåíèåòî äà ïðåíåñå íà ðîäíà çåìÿ
íÿêàêâî îáùåñòâî — õóìàííî è ñïðàâåäëèâî. Òîâà å è
ñêðèòîòî æåëàíèå íà õóìàíèñòà Àëåêî. Ñ òàçè öåë òîé
ïîñåùàâà Àìåðèêà, à èçëîæåíèåòî å ñàìî ïðåòåêñò...
Áúëãàðèíúò â ëèöåòî íà àâòîðà å òúðñåùà ëè÷íîñò
— íåïðåêúñíàòî ñðàâíÿâà òîâà, êîåòî âèæäà â Íîâèÿ
ñâÿò ñ îíîâà, êîåòî ïîçíàâà â Åâðîïà. Íî íå ñïåñòÿâà
íèòî âúçòîðãà, íèòî ðàçî÷àðîâàíèåòî ñè. È ñ ìúêà ðàç-
áèðà, ÷å â öåëèÿ ñâÿò íÿìà õàðìîíèÿ ìåæäó äóõîâíî-
òî è ìàòåðèàëíîòî... Ïúòåøåñòâåíèêúò-áúëãàðèí å
ïîêëîííèê è íà ïðèðîäàòà. Âúçõèùàâà ñå îò âåëè÷èåòî
íà âîäíèòå ñòèõèè íà îêåàíà, ñ áëàãîãîâåíèå ñå
ïðåêëàíÿ ïðåä Íèàãàðà. Èçïúëâàò ãî áëàãîðîäíè ÷óâ-
ñòâà, çàùîòî ïðèðîäàòà îáëàãîðîäÿâà ÷îâåêà.
Äà, áúëãàðèíúò ïúòóâà, îáõîæäà ñâåòà ñ æåëàíèåòî
äà ãî ïðîìåíè!...

ÑÅÌÅÉÑÒÂÎÒÎ È ÄÅÒÑÊÈÒÅ ÑÒÐÀÄÀÍÈß

„Çèìíè âå÷åðè“ — Õðèñòî Ñìèðíåíñêè

Ñåìåéñòâîòî... Ïúðâàòà ÷îâåøêà îáùíîñò, êîÿòî

ïîñî÷âà íà äåòåòî ïúòÿ êúì ãîëåìèÿ æèâîò. Íî äàëè å
òàêà âúâ âñè÷êè ñåìåéñòâà?
Áåäíîñòòà å ðóøèòåë íà ñåìåéíîòî ñúãëàñèå. Òîâà


å îáðèñóâàë Ñìèðíåíñêè ⠄Çèìíè âå÷åðè“. Ìúêà,
ñòðàäàíèÿ è îò÷àÿíèå — òàêèâà ñà åëåãè÷íèòå ÷óâñòâà,
êîèòî íàâÿâàò áîëêà ó ÷èòàòåëÿ. Ïîòðåñàâàùà å êàð-
òèíàòà, íàðèñóâàíà ñëîâåñíî…
Âèæäàì ñõëóïåíàòà êúùóðêà, ÷óâàì ãðóáèòå êðÿ-
ñúöè íà ïèÿí ìúæ — áàùàòà, îòíîâî çàâúðíàë ñå „áåç-
õëåáåí“, çàùîòî å áåçðàáîòåí. Èçïëàøåíè, îáåçóìåëè
îò ñòðàõ, äåöàòà ïèùÿò è ñå ìîëÿò, ìàéêàòà „ïðîðè-
äàâà åäâà“, ñëîìåíà îò òåðçàíèå. À ÷èòàòåëÿò ïðèåìà
ñúñòðàäàíèåòî íà àâòîðà êúì íåãîâèòå „áðàòÿ“ ïî
ñúäáà...
Ñåìåéñòâîòî... Òî íÿìà äà äàäå òîïëèíêà íà äåöà-
òà ñè, òå íÿìà äà èçðàñíàò ñúñ ñèãóðíîñòòà íà çàäîâî-
ëåíèÿ ÷îâåê.
Òðúãâàì íàâúí çàåäíî ñ ëèðè÷åñêèÿ ãåðîé. Ñðåä
ìúãëàòà — ñëåïåö, à ñ íåãî — äåòå, íåïîçíàëî ñâîåòî
äåòñòâî. Äðóãè „áðàò÷åòà íà Ãàâðîø“ ìúêíàò íåïî-
ñèëíè òîâàðè — ÷óâàë÷åòà ñ âúãëèùà â ïîìîù íà áåä-
íèòå ñè ñåìåéñòâà. È òåõíèòå áàùè ñà „áåçõëåáíè“, è
â òåõíèòå „ñìúë÷àíè õèæè âèòàå ãëàä è ñòó䓅
Ðîäèòåëè è äåöà ñà æåðòâè íà åäèí íåñïðàâåäëèâ
ñâÿò. Åäíî äåòñòâî â ìèçåðèÿ è íèùåòà. Áåç âåñåëè
äåòñêè èãðè, áåç òîïëè ïëàìú÷åòà â î÷èòå. Äåöà —
ïîåëè ãðèæè çà ñåìåéñòâàòà ñè, äåöà-ñòàðöè. Êàêâî
ùå ñòàíå ñ òÿõ ïî-êúñíî? Íÿêîè ùå çàïàçÿò íðàâñòâå-
íàòà ñè ÷èñòîòà, íî äðóãè ùå ñòàíàò îçëîáåíè ïðåñòúï-
íèöè. À òúæíèòå ñïîìåíè îò íåèçæèâÿíîòî äåòñòâî ùå
ãîðÿò öÿë æèâîò äóøèòå…
Íî ìîæå áè ùå íàñòúïÿò âðåìåíà, êîãàòî âñè÷êè
äåöà ùå áúäàò ñòîïëåíè îò ãðèæîâíèòå ñè ðîäèòåëè?
È äåòñòâîòî ùå áúäå âåäðî è óñìèõíàòî? Ìîæå áè?
Äàíî!


 ÈÇÊÓØÅÍÈÅÒÎ

„Ïðèêàçêà çà ñòúëáàòà“ — Õðèñòî Ñìèðíåíñêè

Èçêóøåíèåòî îçíà÷àâà ñúáëàçúí.  íàðîäíàòà

ìèòîëîãèÿ Çëîòî å ïðåäñòàâåíî â îáðàçà íà Äÿâîëà,
êîéòî èçêóøàâà ÷îâåêà, êàòî ãî âúâåæäà â èçêóøåíèå,
â ñúáëàçíè. Òå ïðåäëàãàò íåùî ïðåêðàñíî — âëàñò,
áîãàòñòâî, ëåê æèâîò. ×îâåê ñå èçêóøàâà äà ïîñåãíå
êúì âñè÷êî òîâà, àë÷íî ïîæåëàâà äà ãî èìà. Íî íå ãî
ïîëó÷àâà áåçêîðèñòíî, à ñðåùó „íåùî“, ìíîãî ñêúïî
è öåííî.  òàçè íå÷èñòà ñäåëêà ãóáåùèÿò å òîçè, êîé-
òî ñå å ïîääàë íà èçêóøåíèåòî.
Òàêèâà ðàçìèñëè ïîðàæäà „Ïðèêàçêà çà ñòúëáàòà“
íà Ñìèðíåíñêè. Ãåðîÿò — ìëàä ìîìúê — å
ñúïðè÷àñòåí êúì ñòðàäàíèÿòà íà áåäíèòå ñè ñúáðàòÿ:
„Àç ñúì ïëåáåé ïî ðîæäåíèå è âñè÷êè äðèïëüîâöè ñà
ìîè áðàòÿ“. Ãîòîâ å äà ñå áîðè ñ „ïðèíöîâåòå“, êîèòî
ñòîÿò íàé-ãîðå íà ñòúëáàòà íà ñîöèàëíîòî íåðàâåíñò-
âî. Ïîÿâèëèÿò ñå èçêóñèòåë — Äÿâîëúò — ïîñòàâÿ áà-
ðèåðè ïðåä ïëàìåííîòî æåëàíèå íà ìëàäåæà. Êàê äà
ïîñòúïè? Äà ñå ïîääàäå èëè?... Çà äà ãî ïóñíå „ãîðå“,
òðÿáâà äà çàïëàòè. Ëåêîâåðíèÿò ìëàäåæ íå ñõâàùà
ëîâêèòå õèòðîñòè è íàèâíî ñå ëèøàâà îò... ñëóõà ñè,
î÷èòå, ñúðöåòî è ïàìåòòà ñè. Ñèìâîëè÷íà å ñèëàòà íà
èçêóøåíèåòî, ïðèåòî óæ â èìåòî íà äîáðè íàìåðåíèÿ
çà îòìúùåíèå íà „ïðèíöîâåòå“. Ïîïàäà â êëîïêàòà íà
Çëîòî. Ïîäêóïåí îò Äÿâîëà, íå å ëè èçãóáèë ÷îâåøêà-
òà ñè ñúùíîñò? Íå ÷óâà âå÷å âîïëèòå íà áðàòÿòà ñè, íå
âèæäà ñòðàäàíèÿòà èì, íå ãè æàëè. Âúçïðèåìà ñå êàòî
„ïðèíö ïî ðîæäåíèå“, áåçñúðäå÷åí êàòî çàäîâîëåíèòå


ïèðóâàùè „ãîðå“ — íà âúðõà íà ñòúëáàòà. Ïëà÷úò íà
áåäíÿöèòå òîé ÷óâà êàòî òúðæåñòâåí õèìí... Åòî äî
êàêâî å äîâåëà êîâàðíàòà ñèëà íà èçêóøåíèåòî!
Ïîó÷èòåëíà å ïðèêàçêàòà íà Ñìèðíåíñêè. ×îâåê
íå òðÿáâà äà îòñòúïâà îò ìîðàëíèòå öåííîñòè, äà íå
ñå ñúáëàçíÿâà ëåêîìèñëåíî è àë÷íî. Çà äà áúäå âèñî-
êîíðàâñòâåí, íå òðÿáâà äà ñå âëèÿå îò ñàòàíèíñêè óëîâ-
êè.
Íå ñëó÷àéíî â åäíà îò ìîëèòâèòå ÷îâåê ìîëè Áîãà:
„È íå âúâåäè íàñ â èçêóøåíèå, íî èçáàâè íàñ îò
Ëóêàâèÿ“, ò. å. îò Çëîòî, êîåòî íå áèâà äà ïîçâîëÿâàìå
äà íè èçêóøàâà...

„ÒÈÕÈßÒ ÏÐÎËÅÒÅÍ ÄÚÆē

„Òèõèÿò ïðîëåòåí äúæä“ — Íèêîëàé Ëèëèåâ

Ñëåä çèìàòà, ñêîâàâàùà äóõà, èäå ïðîëåòòà. Òÿ

ñúæèâÿâà, ðàçêðåïîñòÿâà. Íàâúí ðúìè òèõ ïðîëåòåí
äúæä. ×îâåøêàòà äóøà ñå ïðîáóæäà çàåäíî ñ ïðèðî-
äàòà.
À ïåéçàæúò, îïèñàí îò Ëèëèåâ, å ñâúðçàí è ñ ïðè-
ðîäàòà, è ñ ïñèõè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå íà ÷îâåêà.  òîçè
ñìèñúë ñå îòêðèâà êîñìè÷åñêàòà âðúçêà íà ëèðè÷åñ-
êèÿ ãåðîé ñ ìàéêàòà-ïðèðîäà, ÷èÿòî ðîæáà å è òîé.
„Òèõèÿò ïðîëåòåí äúæä“ — åäíî ñòèëèñòè÷íî ïîâòî-
ðåíèå çâó÷è ðèòìè÷íî-ìóçèêàëíî. Åäèí ñúâúðøåí
ãëàãîë — „çâúííà“ âíàñÿ óñïîêîåíèå è ïðåäèçâèêâà
ðàäîñòíà òðúïêà. „Êîëêî íàäåæäè èçãðÿõà“ å âúçêëè-

!
öàíèå, êîåòî ãîâîðè çà âúçðàæäàíå íà æèâîòà ñëåä
çèìàòà, çàùîòî ïðîëåòòà å ñåçîí íà âúçâðúùàíåòî êúì
æèçíåíîòî íà÷àëî.
Òîâà î÷àêâàíå íà âúçðàæäàíåòî äîêîñâà ÷îâåøêà-
òà äóøà. Òðúïêàòà íà îëèöåòâîðåíàòà çåìÿ ïðåìèíà-
âà è ó ÷îâåêà. „Ïðîëåòíè ïðèêàçêè øúïíå“ òîçè äúæä
íà íàäåæäèòå — òîâà å ìàãèÿòà íà õàðìîíè÷íîòî
åäèíåíèå ñ ïðèðîäàòà, ïðåìèíàâàùî â êóëìèíàöèÿ,
êîãàòî è ÷îâåêúò ÷óâà òàéíñòâåíèòå ïðîëåòíè ïðèêàç-
êè, êîèòî îäóõîòâîðåíàòà ïðèðîäà íàøåïâà...
Ðîìîëåíîòî íà äúæäà ñÿêàø èíòóèòèâíî ñå óñåùà
è ñåòèâíî ÷ðåç íà÷àëíèòå ïîâòîðåíèÿ âúâ âñÿêà ñòðî-
ôà, è â ìóçèêàëíîòî çâó÷åíå íà ñòèõà.
Íî ÷îâåøêîòî íàñòðîåíèå íå ìîæå äà áúäå âå÷íî
âåäðî. Ëèðè÷åñêèÿò ãåðîé íîñè ÷óâñòâèòåëíà äóøà, à
òÿ ïðåæèâÿâà ìíîãîñòðàííî è ðàçíîîáðàçíî. Óëîâåíè
ñà ðèòìè÷íèòå íþàíñè íà ïîäîáíè åìîöèè â ïîñëåä-
íàòà ñòðîôà. Ìàæîðíîòî çâó÷åíå å ñìåíåíî ñ åëåãè÷íî.
Ïðîëåòíèÿò äúæä íàïîìíÿ è ïðåæèâÿâàíèÿ, èçïúëíå-
íè „ñúñ ñúëçè, âúçòîðã è óïëàõà“, òîé íå ìîæå ïîñòî-
ÿííî äà áúäå êðåïèòåë íà äóøåâíîòî ðàâíîâåñèå çà åäíà
ðàíèìà è êðåõêà ïñèõèêà. Èçìàìíî å ñÿêàø óñåùà-
íåòî, ÷å ïðîëåòòà ìîæå äà ïîääúðæà ïîñòîÿííî ðà-
äîñòíè ÷óâñòâà. Ïðîëåòíèÿò äúæä å âðåìåííî ÿâëåíèå
è êàêòî â ïðèðîäàòà ñå èçâúðøâàò íåïðåêúñíàòè ïðî-
ìåíè, òàêà å è ñ ÷îâåêà, çàùîòî è òîé å äåòå íà ìàéêà-
òà-ïðèðîäà è æèâåå â õàðìîíè÷íî åäèíåíèå ñ íåÿ...
„Òèõèÿò ïðîëåòåí äúæä“ — åäíî èçÿùíî ïåñåííî
ñòèõîòâîðåíèå...

"
 ÇÀ ËÞÁÎÂÒÀ ÏÐÅÃÐÀÄÈ ÍßÌÀ!

„Êðàäåöúò íà ïðàñêîâè“ — Åìèëèÿí Ñòàíåâ

Ëþáîâòà... íàé-ïðåêðàñíòî ÷óâñòâî, ñ êîåòî áîæå-

ñòâîòî å äàðèëî õîðàòà. Òî ñïîõîæäà ïîíÿêîãà âíå-
çàïíî ÷îâåêà. Ëþáîâòà ïëàìâà êàòî ïîæàð...
Ïîçíàâà÷úò íà ÷îâåøêàòà äóøà Åìèëèÿí Ñòàíåâ
ñúçäàâà åäíà íåçàáðàâèìà èñòîðèÿ — çà æåíàòà íà
ïîëêîâíèêà è ñðúáñêèÿ ïëåííèê ⠄Êðàäåöúò íà ïðàñ-
êîâè“.
Áèâøàòà ó÷èòåëêà Åëèñàâåòà — åäíà äîñòîéíà è
êðàñèâà æåíà — çàäîâîëåíà â áðàêà ñè ñ ïîëêîâíèê —
êîìåíäàíò íà ãðàäà. Îáñëóæâàíà îò ñëóãèíÿ è îò îð-
äèíàðåöà íà ìúæà ñè, òÿ íå ìîæå äà ñå îïëà÷å îò íèùî.
Íå, âñúùíîñò èìà îò êàêâî. Ñóðîâèÿò £ ñúïðóã å ñïðè-
õàâ è ãðóá, ñúðöåòî ìó å ñòóäåíî, ëþáîâ ìåæäó òÿõ
íÿìà. À íàëè íàé-âàæíîòî â æèâîòà å òîïëèíêàòà íà
ëþáîâòà!
È åòî ÷å òÿ âíåçàïíî íàõëóâà êàòî ïúëíîâîäíà ðåêà
â íåâçðà÷íèòå äíè íà Ëèçà. Ëþáèìèÿò £ íå å îò âèñøå-
òî îáùåñòâî, íÿìà ïàðèòå è îáùåñòâåíîòî ïîëîæåíèå
íà ñúïðóãà £. Çàùîòî å îáèêíîâåí ñðúáñêè ïëåííèê,
îòêúñíàë ïðàñêîâè îò ãðàäèíàòà íà ïîëêîâíèêà — îò
ãëàä. Ó÷èòåë ïî ôèçèêà, ïîìåòåí îò ñòèõèÿòà íà âîé-
íàòà. Íÿêàêâè íåîáÿñíèìè ÷óâñòâà ïðèâëè÷àò äâàìà-
òà. Íå ìîãàò äà èì óñòîÿò. Èçïëàøåíà, Ëèçà ñå áîðè
ñúñ ñåáå ñè — òÿ å ïî÷òåíà æåíà, à âðúçêàòà èì å çà-
áðàíåíà è îïàñíà. Òðÿáâà äà ñêúñà! Íî òîãàâà íÿìà ëè
äà ñå âúðíå ìú÷èòåëíàòà ïóñòîòà è ïðàçíîòà â æèâîòà

#
£? Ó÷óäâà ÿ ìèñúëòà, ÷å ñÿêàø å ÷àêàëà òîçè ìúæ...
Òîâà å ÷óâñòâîòî, êîãàòî ÷îâåê å ñðåùàë òîçè, êîéòî å
ïðåäîïðåäåëåí îò ñúäáàòà çà íåãî.
Çà òàêàâà ëþáîâ ïðåãðàäè íÿìà. Òÿ å ñèëíà è âå÷íà.
Èâî ñÿêàø å ïîíåñúë ëþáèìàòà ñè â íåçíàéíè ïðèêàç-
íè ñâåòîâå è âúïðåêè âîëÿòà ñè òÿ îòíîâî è îòíîâî îòè-
âà òàéíî â ãðàäèíàòà, êúäåòî òîé ÿ ÷àêà. „Òðÿáâà äà
âè âèæäàì“ — øåïíå òîé. Âñè÷êè ìîðàëíè çàêîíè è
çàáðàíè ñà áåçñèëíè. Îñòàâà ñàìî „âúçðàæäàùàòà
ìàãèÿ“ íà ëþáîâòà. Âå÷å Ëèçà íå ñå èçìú÷âà îò ñú-
âåñòòà ñè, íå ñå ñðàìóâà îò ñåáå ñè. Òÿ îáè÷à! Íå ìîæå
äà ñå îòêàæå îò ëþáîâòà ñè, „äîðè è ñàìèÿò Áîã äà
çàñòàíå ñðåùó íåÿ“.
À Èâî çàáðàâÿ, ÷å å æàëüê ïëåííèê ñ íåèçâåñòíà
ñúäáà. Òîé îáè÷à! Èñòîðèÿòà çàâúðøâà òðàãè÷íî —
ñúñ ñìúðòòà íà äâàìàòà. Çàùîòî óñëîâèÿòà, ïðè êîè-
òî æèâåÿò, íå ìîãàò äà èì äàðÿò ñâîáîäíà ëîáîâ. Íî òÿ
ãè å îêðèëèëà, âúçâèñèëà ãè å äóõîâíî, äîêàçàëà å, ÷å
çà íåÿ ïðåãðàäè íÿìà! À òîâà ìàëêî ëè å? Âúïðåêè
ñìúðòòà ëþáîâòà å ïîáåäèëà! Âúïðåêè!

$
 ÍÓÆÄÀÒÀ ÎÏÐÀÂÄÀÂÀ ËÈ
ÏÐÅÑÒÚÏËÅÍÈßÒÀ?

„Ïåñåí çà ÷îâåêà“ — Íèêîëà Âàïöàðîâ

„Öåëòà îïðàâäàâà ñðåäñòâàòà“ å äåâèç íà éåçóèòèòå

ïðåç ñðåäíîâåêîâèåòî, ñ êîéòî òå îïðàâäàâàò æåñòî-
êàòà òèðàíè÷íîñò íà öúðêâàòà â îíèÿ òúìíè âåêîâå.
Áè ëè îïðàâäàëà îáà÷å íóæäàòà åäíî ïðåñòúïëå-
íèå? Ïîíÿêîãà ÷îâåê èçïàäà â òåæêè ñúñòîÿíèÿ, òðóä-
íè îáñòîÿòåëñòâà ïðàâÿò æèâîòà ìó íåïîíîñèì. Ïî-
ñëàáèÿò ïðèáÿãâà äî êðàéíîñòè, îæåñòî÷åíèÿò ñòàâà
ïðåñòúïíèê. Íî èçõîä ëè å òîâà îò êðèçàòà?
Ïîäîáåí ïðîáëåì ïîñòàâÿ Íèêîëà Âàïöàðîâ â ñòè-
õîòâîðåíèåòî „Ïåñåí çà ÷îâåêà“.  ïîåòè÷åí äèàëîã
ìåæäó ëèðè÷åñêèÿ ãåðîé è äàìà îò âèñøåòî îáùåñòâî
ñå âîäè äèñïóò íà òåìà „×îâåêúò âúâ íîâîòî âðåìå“.
Ñïîðåä ãåðîèíÿòà ïðåñòúïíèêúò ñè îñòàâà òàêúâ çà
öÿë æèâîò. „Àç ìðàçÿ ÷îâåêà“ — çàÿâÿâà òÿ. À ëèðè-
÷åñêèÿò ãåðîé — îïîíåíò íà äàìàòà — âÿðâà â äîáðî-
òî íà÷àëî ó âñåêèãî.
Ïîåòúò îáÿñíÿâà êîè ñà ïðè÷èíèòå çà ïðåñòúïëå-
íèÿòà íà òèïàæà, çà êîãîòî ñå ãîâîðè. Òîâà ñà òåæêèòå
ñîöèàëíè óñëîâèÿ. Áåäíÿêúò ñå ïîëàêîìÿâà çà ïàðèòå
íà áàùà ñè è ãî óáèâà, çà äà ãè âçåìå. Îïðàâäàâà ëè
íóæäàòà ñðåäñòâàòà? È ïðåñòúïëåíèåòî? Íå, ðàçáèðà
ñå. Íî îñòàâà ëè îñúäåíèÿò íà ñìúðò ïðåñòúïíèê òà-
êúâ äî êðàÿ íà æèâîòà ñè? Ñïîðåä ïîåòà

â çàòâîðà ïîïàäíàë íà õîðà

è ñòàíàë
÷îâåê.

%
 Òîé îñúçíàâà âèíàòà ñè — íåùî, êúì êîåòî õîðàòà
âèíàãè òðÿáâà äà ñå ñòðåìÿò, êîãàòî ñãðåøàò. Â ñëó-
÷àÿ âèíàòà íà ãåðîÿ å ñâúðçàíà ñúñ ñîöèàëíè ïðè÷è-
íè. Òîé ñàì èçïîâÿäâà:

Íå ñòèãà òè õëÿáà,
çàëèòíåø îò ìúêà
è ñòúïèø â ïîãðåøíîñò íà ãíèëî.

Âúïðåêè òîâà îáà÷å íå ìîæåì äà ïðèåìåì, ÷å ïî-

äîáíà ëè÷íîñò íÿìà ñîáñòâåíà âèíà. Íóæäàòà íå îï-
ðàâäàâà ïðåñòúïëåíèåòî. ×îâåê òðÿáâà äà óìåå äà ñå
êîíòðîëèðà è äà ñå ñïðàâÿ ñ òðóäíîñòèòå â æèâîòà, áåç
äà ñòèãà äî íåæåëàíè êðàéíîñòè, îñîáåíî ïúê äî ïðå-
ñòúïëåíèÿ.
Ïîåòúò âÿðâà â äîáðîòî ó âñåêèãî, ÷èòàòåëÿò —
ñúùî.  ñòèõîòâîðåíèåòî ñå äîêàçâà, ÷å âñåêè å äëúæåí
äà ïîíåñå ñâîÿòà ëè÷íà îòãîâîðíîñò çà ïîñòúïêèòå ñè,
îùå ïîâå÷å àêî ñà âúâ âðåäà íà îáùåñòâîòî. Óáèåöúò å
îñúäåí íà ñìúðò — ñóðîâî íàêàçàíèå. Íî âúâ ôèíàë-
íèòå ñòðîôè çâó÷àò îïòèìèñòè÷íè íîòêè. Ó ïðåñòúï-
íèêà å íàñòúïèëî äóõîâíî ïðîñâåòëåíèå. Òîé íå èç-
ïèòâà çëîáà êúì ñâîèòå ñúäíèöè. Ïðåâúçìîãíàë å ñåáå
ñè è å ãîòîâ äà ïðèåìå ñïîêîéíî ñìúðòòà, äîðè çàïÿâà
ïåñåí... ×èòàòåëÿò ïðèåìà òàçè ðàçâðúçêà êàòî ïðàâ-
äîïîäîáíà. Òúðæåñòâóâà âÿðàòà â äîáðîòî. Êîíòðàñòíè
ñà ÷óâñòâàòà íà ðàçêàçâà÷à — ëèðè÷åñêè ãåðîé è íà
äàìàòà — îòðèöàòåëåí òèïàæ. Äîêàòî òîé ñå âúçõè-
ùàâà îò ïîëîæèòåëíàòà ïðîìÿíà ó ïðåñòúïíèêà, äà-
ìàòà èçïàäà â íÿêàêúâ òðàíñ è êðåùè èñòåðè÷íî, ÷å
òîâà áèëî óæàñíî...
Òåçàòà íà ëèðè÷åñêèÿ ãåðîé íå å ëè òåçà íà ñàìèÿ
àâòîð? Ôèëàíòðîïúò ñúùî ùå ÿ âúçïðèåìå. Áåç äà

&
ñ÷èòà, ÷å íóæäàòà ìîæå äà îïðàâäàå åäíî ïðåñòúïëå-
íèå, òîé âÿðâà â ïîçèòèâíîòî íà÷àëî è ùå ñå ñúãëàñè ñ
òàçè òåçà. Àâòîðúò âíóøàâà, ÷å êîãàòî ÷îâåê ïðèåìà
íàêàçàíèåòî çà ïîãðåøíèòå ñè ñòúïêè, íî èìà ñèëè äà
çàïåå êàòî ïðåñòúïíèêà â ñëó÷àÿ ïðåä ñìúðòòà ñè õèìí
íà âÿðàòà â äîáðîòî,

òîâà å ïðåêðàñíî, íàëè?

Ïðåêðàñíî å äà íàäìîãíåø ñåáå ñè, äà îñìèñëèø

ãðåøêèòå ñè è äà ïðèåìåø âúçìåçäèåòî ñ îñúçíàòà
âèíà è ÷èñòà ñúâåñò!

'

ËÅËÅßÍÈ

ÑÏÎÌÅÍÈ



 ÊÎÄÎÂÎÒÎ ÍÀÇÂÀÍÈÅ ÍÀ ÌÎßÒÀ
ÏÐÎÔÅÑÈß Å „ËÞÁΓ

Ïðåä 24 ìàé

Ïðåä ñâåòëèÿ ïðàçíèê ìèñëåíî èäàò êúì ìåíå ìîè-

òå ó÷åíèöè. Ìàãèÿòà íà ñïîìåíà äàâà ñèëè â îáúðêàíèÿ
íè ñâÿò. È ðàæäà äîáðîòà. È âÿðà.
Ïî öâåòíè àëåè ñå çàäàâàò òå — ñòîòèöèòå ìîè äåöà.
Ïðàçíè÷íîòî ñëúíöå çàïàëâà ïîæàðèòå íà Ñïîìåíà.
Çâúíè ó ìåíå íÿêîãàøíàòà ó÷èëèùíà êàìáàíêà, êîÿòî
íè å ñáèðàëà ñ îáè÷. Íèùî íå ìè å íóæíî îñâåí âúç-
êðåñåíèåòî íà Ñïîìåíà.
Ïî ïúñòðîöâåòíè äðóìè èäåòå âèå, ñêúïè íà ñúð-
öåòî ìè, ñ êîèòî ïðåç ãîäèíèòå íà ìîÿòà ïðîëåò æàäíî
ðàçëèñòâàõìå ÷óäíèòå êíèæêè, ðàçòâàðÿõìå òåàòðàë-
íè çàâåñè. Çà äà ïîâÿðâàìå, ÷å äîáðîòî ùå ñïàñè ñâåòà!
Ñâåòëèòå ñëúí÷èöà íà âàøåòî äåòñòâî ìè äàâàò
ñèëè è äíåñ, ïðîñòèëà íà òèÿ, êîèòî ñà ìå æèãîñâàëè
íåñïðàâåäëèâî — îò çàâèñò èëè îò íåðàçáèðàíå. Âå÷å
íèùî íå ìè å íóæíî îñâåí çàâðúùàíåòî...
Ïî âèòè ïúòåêè èäàò ìîèòå äåöà è ïîåìàò ùàôå-
òàòà îò ìåíå. Ïðåãëúùàò øåïà âîäà îò ìîÿ æèâîòâîðåí
èçâîð. Àç ïúê ïîåìàì îò òÿõ ïîäìëàäÿâàùà æèâèòåë-
íà êàï÷èöà. Êðúãîâðàòúò íà æèâîòà... Óñåùàì ñâîåòî
ïðåðàæäàíå ÷ðåç ïîêîëåíèÿòà, íà êîèòî ñúì îòäàëà
ñúðöåòî è æèâîòà ñè. Ïðîëåòåñ, ëåòå, åñåíåñ, çèìúñ òå
âèíàãè êðà÷àò ìèñëåíî êüì ìåíå. Íàä íàñ òðåïòè
ñúêðîâåíèÿò ñïîìåí çà ó÷åíè÷åñêèÿ ÷èí, íà êîéòî å
ñåäÿëî åäíî äîáðî äåòå ñ î÷è, âïåðåíè êúì ãîëåìèÿ

!
Æèâîò. Ñïîìåíúò çà îíÿ ïðèêàçåí äâîðåö — Ó÷èëè-
ùåòî — äàâà ñèëè è âäúõâà íàäåæäà.
Èìàëî å âçàèìíè ãîð÷èëêè è òàì, ìåæäó íàñ, íî
ñìå ñè ïîäàâàëè ðúöå è ñìå ñè ïðîùàâàëè âçàèìíî. Çà
äà çàêðà÷èì ðàìî äî ðàìî. Åäíà ãîëÿìà êðà÷êà è äâå
ñèòíè äî íåÿ. Åäíà ìàëêà ðú÷èöà, äîâåð÷èâî âïëåòåíà
â ìîÿòà. Åòî êúäå å ðàçêîâíè÷åòî íà ìîÿòà ïðîôåñèÿ!
Ïî áåëîñíåæíè ïúðòèíè, ïî äúõàâè ïúòå÷êè, ïî
öâåòíè äðóìè òå èäàò êúì ìåíå — ó÷åíèöèòå ìè,
ñòàíàëè ñìèñúë íà ìîÿ ñêðîìåí æèâîò.
Ïîåìàìå çàåäíî êúì èçâîðà íà Ñïîìåíà çà ãëúòêà
ñâåòåíà âîäà. Íàä íàñ ëåòè åäíà êíèæêà ïúñòðîïåðà,
êðúæàò æàð-ïòèöè. Ñâåòëàòà îìàÿ íà Ñïîìåíà íè êàíè
íà ñâîåòî âåëèêî òúðæåñòâî.
Âèå, äåöà ìîè, ñòå çàáúðçàíè âúâ ñâîÿ âúçõîä ñúñ
ñàìî÷óâñòâèåòî íà ãîñïîäàðè íà ñúäáàòà ñè, çàðåÿíè
êúì êîñìè÷åñêè âèñèíè. Àç ìúäðî îñìèñëÿì íÿêîãàø-
íèòå ñè ùàñòëèâè ìèãîâå.
Íåêà âè çàêðèëÿ, ñêúïè ìîè, îáè÷òà ìè!
×åñòèò ïðàçíèê!

"
 ×ÎÂÅÊÚÒ, ÊÎÉÒÎ ÑÚÇÈÆÄÀ ÁÚÄÅÙÅÒÎ!

Ó÷èòåëÿò!
Òîé íå ñàìî äàâà çíàíèÿ. Òîé ñúçäàâà ÷îâåêà!
Äåòåòî èñêà îò íåãî äà áúäå äîáëåñòåí, ÷åñòåí, ñïðà-
âåäëèâ. À å òðóäíî èçêóñòâîòî äà ñå îòñúæäà ñïðàâå-
äëèâî. Ãîëåìèòå ïîëèòèöè è äèïëîìàòè íà íàøåòî âðå-
ìå ñå çàòðóäíÿâàò, òà êàêâî îñòàâà çà ñêðîìíèÿ ó÷è-
òåë... Íî òîé å äëúæåí ïîâå÷å îò âñè÷êè. Ïðåä âñåêè
÷îâåê ñòîè îáðàçúò íà åäèí ó÷èòåë, èçëú÷âàë áëàãî-
ðîäñòâî è âíèìàíèå íàðåä ñ âçèñêàòåëíîñòòà.
Ñëîæíè è äåëèêàòíè ñà íèøêèòå, êîèòî ñâúðçâàò
ïðåïîäàâàòåëÿ ñ ó÷åíèêà. Ó÷èòåëÿò îñòàâÿ ñëåäè â äó-
øàòà íà ó÷åíèêà, àêî å äîêàçàë ëè÷íèòå ñè íàó÷íè ïî-
çíàíèÿ. Íî äâîéíî ïî-äúëáîêè ñà ñëåäèòå, àêî å áèë
äîáúð ïåäàãîã. Ëóòàéêè ñå â êðèâîëè÷åùèòå ïúòåêè íà
ñâîèòå æèòåéñêè ãðåøêè, äåòåòî òðúãâà ïî âÿðíà ïú-
òåêà, ñòèñíàëî äîâåð÷èâî ìîÿòà òîïëà ðúêà. Òî ïàê ùå
ãðåøè, çàùîòî ìó ëèïñâà æèçíåí îïèò. Íî ùå ñå îïèðà
íà ìåíå è ùå áúäåì çàåäíî è â êëàñíàòà ñòàÿ, è âúí îò
íåÿ.
Íå å ëåñíî äà îáè÷àø äåòåòî è åäíîâðåìåííî ñ òîâà
äà áúäåø âçèñêàòåëåí êúì íåãî. Êàêâî âúëøåáíî âúç-
äåéñòâèå èìà íàïðèìåð óìåíèåòî äà ñå èçâèíèø ïðåä
êëàñà, äà ïðèçíàåø ãðåøêàòà ñè!
Ëþáîâòà êúì ïîäðàñòâàùèòå îò ó÷åíè÷åñêèÿ ÷èí
å ïúðâîòî çàäúëæèòåëíî óñëîâèå â ìîÿòà ïðîôåñèÿ.
Óñåòèë òàÿ ëþáîâ, ó÷åíèêúò ÷óâñòâà ó÷èòåëÿ áëèçî äî
ñåáå ñè. Íî ñúâñåì íå êàòî èíòèìåí ïðèÿòåë, êîãîòî
ïîòóïâà ïî ðàìîòî...
Îáè÷òà è äèñòàíöèÿòà, îáè÷òà íàðåä ñúñ ñåðèîç-
íèòå èçèñêâàíèÿ. Åòî êúäå å ðàçêîâíè÷åòî!...

#
 Ó÷åíèöèòå ÷åðïÿò îò ó÷èòåëåâèÿ èçâîð íà çíàíèÿòà
è äîáðîòàòà, îêðèëåíè îò íåãîâàòà ïðèâúðçàíîñò êúì
òÿõ. Ó÷èòåëÿò ÷åðïè îò èçâîðà äîâåðèåòî êúì íåãî â
êëàñíàòà ñòàÿ. Äâà íåïðåñúõâàùè èçâîðà. Ñúñ ñâåòå-
íà âîäà.
×åñòèò ïðàçíèê, ñêúïè êîëåãè è ìîè ó÷åíèöè!

ÂÚÐÂÈ, ÍÀÐÎÄÅ ÂÚÇÐÎÄÅÍÈ!

Ìàéñêîòî ñëúíöå ñâåæî òå ðúñè ñ áëàãîäàò. Â ïðåä-

ïðàçíè÷íèòå äíè ìèíàâàø êðàé ñâîåòî ó÷èëèùå è ÷ó-
âàø äåòñêèòå ãëàñ÷åòà äà ïåÿò „Âúðâè, íàðîäå âúçðî-
äåíè“. Íåùî òå òåãëè íàòàì. Ïîðòèåðúò ñòðîãî òå ïèòà
êîÿ ñè, íàêúäå ñè ñå çàïúòèëà. Îáÿñíÿâàø íåùî ïðè-
òåñíåíî, êàòî ñè ïîìèñëÿø, ÷å ÷îâåêúò èìà ïðàâî.
Ïðîïóùà òå.
Åòî ÿ òâîÿòà êëàñíà ñòàÿ. Çàä òâîÿòà êàòåäðà ñòîè
ìëàäà åíåðãè÷íà ëè÷íîñò. Ñâåòúò å íåèí, êàòåäðàòà
— âå÷íà. Ïîãëåæäà òå ðàçñåÿíî, ïîñëå ñå çàïúòâà êúì
òåáå — äà íå áè äà ñè áàáàòà íà Ñòåô÷î, îòêîãà òå ÷àêà.
Íå? Æàëêî, çàùîòî òîé, Ñòåôàí èìà òîëêîâà ïðîâè-
íåíèÿ, ÷å... À, ðàáîòèëè ñòå òóêà? Ìíîãî ìèëî...
 äèðåêöèÿòà ñè ñïîìíÿò çà òåáå. Î, êîëêî äîáðå
èçãëåæäàø! Òàêúâ ñâåæ âèä. Èñêàëè äà òå ïîêàíÿò íà
òúðæåñòâîòî çà ïðàçíèêà, íî íèêîé íå çíàåë òåëåôîíà
òè, íèòî àäðåñà. ×óäåñíî, ÷å ñàìà ñè äîøëà. Âèíàãè ñè
äîáðå äîøëà, òðÿáâà äà çíàåø. Òè òîëêîâà ñè äàëà íà
òîâà ó÷èëèùå, òå âèíàãè òå ñïîìåíàâàò...
Çâúíè òåëåôîíúò. Ïðèïðÿíî âëèçà íÿêîé è òúðñè

$
ðåøåíèå íà ïðîáëåìà ñè. Òîëêîâà ñè âúòðå â íåùàòà,
÷å òè ñå èñêà äà îòâîðèø óñòà è äà ñå íàìåñèø. Ìå÷òè,
ñòðåìåæè, àìáèöèè, ùàñòëèâè ìèãîâå — âñè÷êî òâîå
å òóê. Äî áîëêà ïîçíàòà àòìîñôåðà è âñå ïàê — ðàç-
ëè÷íà. Äúõúò òè ñåêâà, íî ïðåìúë÷àâàø. Îòíîâî òå
óáåæäàâàò, ÷å ñè ñâåæà êàòî ìàéñêà ðîçà, ÷å èçãëåæ-
äàø èäåàëíî êàòî ìëàäåíåö. Êàê ñè èíà÷å, êàê ñà
âíó÷åòàòà... Îòíîâî íÿêîé ÷óêà íàñòîé÷èâî.
Îùå âåäíúæ âäúõâàø âúçäóõà, áåç êîéòî íÿêîãà íå
ñè ìîãëà äà æèâååø è ñè òðúãâàø. Èçâèíÿâàò ñå, ÷å â
òàÿ çàëèñèÿ ïðåä ïðàçíèêà, íàëè ðàçáèðàø, òàêàâà
áúðêîòèÿ å, íî ùå òå ÷àêàò íà òúðæåñòâîòî è âèíàãè
êoãàòî…
Îòíà÷àëî òè íàãîð÷àâà, ïîñëå ôèëîñîôñêè ñå
óáåæäàâàø, ÷å òîâà å æèâîòúò. Òàêà ÷îâå÷åñòâîòî âúð-
âè ïî ñòðúìíèÿ ñè ïúò ïîêîëåíèå ñëåä ïîêîëåíèå.
Ïðåäàâàìå ùàôåòàòà ñ òðåïåðÿùè ðúöå, ïîåìàò ÿ îò
íàñ ìëàäîöè, æèçíåíè è åíåðãè÷íè ñúñ ñàìî÷óâñòâèåòî
íà îòêðèâàòåëè è ãîñïîäàðè íà ñâåòà, çà äà ÿ ïîäàäàò
ñëåä âðåìå, êîåòî ñå å èçíèçàëî òàêà íåóñåòíî, íåâå-
ðîÿòíî æåñòîêî áúðçî! Àêî ìîæåøå äà ãî âúðíåì,
áèõìå èçáåãíàëè åäè êîè ñè ãðåøêè, áèõìå ïîñòèãíà-
ëè... å-õå! Íî òîâà ùå ãî íàïðàâÿò íàøèòå äåöà — îùå
ïî-ñìåëè è äðúçêè, ïîñëå òåõíèòå äåöà — ïî-ñàìîíà-
äåÿíè è çíàåùè. Òàêà ÷îâå÷åñòâîòî èçìèíàâà ïúòÿ íà
ïîçíàíèåòî íå â ðàìêèòå íà åäèí ÷îâåøêè æèâîò.
Èíà÷å — äîêàòî ñè çàä êàòåäðàòà èëè ñðåä äåöàòà,
èëè íà ñöåíàòà íà æèâîòà âúîáùå, íå ñè ïîìèñëÿø çà
îíÿ ìèã, îïèñàí ïî-ãîðå, òîé å áèë íÿêúäå äàëå÷-äà-
ëå÷ â êîñìè÷åñêèòå âèñèíè.
Ïðèõâàùàø ñå çà áîëíèÿ ñè êðúñò, ïðèñòúïÿø ñ
áîëíèòå ñè êðàêà è ñè ìèñëèø, ÷å òî ñàìî åäíà ãëàâà

%
òè å îñòàíàëà âå÷å çäðàâà è äâå ðúöå. Ãëàâàòà è ðúöåòå,
ñ êîèòî ñè èçêàðâàë õëÿáà ñè. È ëþáîâòà êúì äåöàòà.
Ïðèïîìíÿø ñè çàâåòíèòå äóìè íà Ñòåôàí Öàíåâ
êúì ìëàäèòå: „Äà íå çàáðàâÿò, ÷å è òå ùå îñòàðåÿò!“.
Ïîåìàø ïîëåêà ïîä çëàòíèòå ëú÷è íà ìàéñêîòî ñëúí-
öå. Äîãîíâàò òå äåòñêèòå ãëàñîâå è òå èçïúëâàò ñúñ
ñâåæè ÷óâñòâà:
ÂÚÐÂÈ, ÍÀÐÎÄÅ ÂÚÇÐÎÄÅÍÈ!
×ÅÑÒÈÒ ÏÐÀÇÍÈÊ!

ÒÎÉ, Ó×ÈÒÅËßÒ...

Ó÷èòåëÿò... Òîé äàâà çíàíèÿ, íî ñúçäàâà è áúäåùèÿ

÷îâåê. Äà îáè÷à ïðåäìåòà ìó íå çàâèñè ñàìî îò íà-
êëîííîñòèòå íà ó÷åíèêà, íî è îò îòíîøåíèåòî íà ó÷è-
òåëÿ êúì ó÷åíè÷åñêàòà àóäèòîðèÿ. Óñâîÿâàò ñå ñ ëå-
êîòà çíàíèÿòà, ïðåïîäàäåíè îò äîáúð ó÷èòåë. À êîé
ó÷èòåë å äîáúð? Äîáðå ïîäãîòâåíèÿò ñïåöèàëèñò? Äà.
Íî òîé òðÿáâà äà áúäå è ×îâåê ñ ãëàâíà áóêâà. Àëà äà
áúäå ñ äîáðî ñúðöå íå îçíà÷àâà äà å äîáðÿê, êîéòî ðàç-
ðåøàâà âñè÷êî íà „äåìîêðàòèçèðàíèòå“ ñè ó÷åíèöè.
Äà èçèñêâà, íî è äà óìåå äà ïðîùàâà. Äà áúäå ïðèíöè-
ïåí, íî è äà ïðàâè êîìïðîìèñè, àêî òîâà ñå íàëàãà.
Áúëãàðèÿ å äóõîâíà ñòðàíà. Ïúðâîó÷èòåëèòå Êè-
ðèë è Ìåòîäèé íè äàðèõà óíèêàëíî ïèñìåíî ñëîâî, ó÷å-
íèöèòå èì ñúçäàäîõà øêîëè, â êîèòî àçáóêàð÷åòàòà
ñå ó÷åõà äà ïèøàò è ñðè÷àò òîãàâà, êîãàòî Åâðîïà ïðåç
îíÿ äàëå÷åí IX âåê áåøå áåçïðîñâåòíà, çàùîòî òðóäíî
ñå óñâîÿâà ïèñìîòî íà åäèí ìúðòúâ åçèê — ëàòèíñêèÿ...

&
 Ïðåç âåêîâåòå íà îñìàíñêîòî èãî íÿìàøå áúëãàð-
ñêà äúðæàâà, íî èìàøå áúëãàðñêè ó÷èëèùà. Íà òúð-
æåñòâåíèÿ ãîäèøåí èçïèò â ó÷èëèùåòî íà åäíà Ðàäà
Ãîñïîæèíà ïðèñúñòâà öÿëà Áÿëà ÷åðêâà îò ïèåòåò êúì
íàóêàòà è ïðîñâåòàòà.
Òèòàíèòå íà íàöèîíàëíî-îñâîáîäèòåëíîòî äâèæå-
íèå Âàñèë Ëåâñêè è Õðèñòî Áîòåâ áÿõà ó÷èòåëè, êàê-
òî è ãîëÿìà ÷àñò îò íàøèòå âúçðîæäåíöè. Ó÷åõà è íà
ïèñìî, è íà áóíò. ×èíòóëîâ íàïèñà ñâîèòå áóíòîâíè
ïåñíè è çàñâèðè ñ öèãóëêàòà ñè â êëàñíàòà ñòàÿ, êúäå-
òî ïúðâè íåãîâèòå ó÷åíèöè çàïÿõà: „Âñè÷êè íà îðú-
æèå!“ Èâàí Âàçîâ ïîïèòà åäíî ñëàáè÷êî äåòåíöå:
„Êúäå ïîä ìèøíèöà ñ òàç ìàëêà êíèæ÷èöà?“ À òî
îòâúðíà: „Êíèãà äà ñå ó÷à, äîáðî äà ñïîëó÷à“. Ïàê òîé,
ãîëåìèÿò ïîåò íà Áúëãàðèÿ, èçðå÷å ïðîíèöàòåëíî, ÷å
íå êàìúíèòå ïðàâÿò ó÷èëèùåòî, à ó÷èòåëÿò.
È äíåñ ó÷èòåëÿò å íà ñâîÿ ïîñò.  êóëòóðíèòå òðà-
äèöèè íà Áúëãàðèÿ, íå íà „òàçè ñòðàíà“ ó÷èòåëÿò âè-
íàãè å áèë óâàæàâàíà è ïî÷èòàíà ëè÷íîñò, êîìóòî
íàðîäúò ñâàëÿ øàïêà. Åäèíñòâåíî íèå, áúëãàðèòå, èìà-
ìå ïðàçíèê, íà êîéòî ñëàâèì ïðîñâåùåíèåòî è èçðà-
çÿâàìå îáè÷òà è óâàæåíèåòî ñè êúì àçáóêàòà íà Êè-
ðèë è Ìåòîäèé, êîÿòî íå÷èå ñêóäîóìèå è äåáèëíîñò
íè ïîñúâåòâà äà çàìåíèì ñ ëàòèíèöà.
Ïðèåìè öâåòÿòà íà áëàãîäàðíîñò, ó÷èòåëþ, îò
ñâîèòå ó÷åíèöè è îò òåõíèòå ðîäèòåëè, êîèòî ñúùî ñè
ó÷èë. Áúäè çàä ñâÿòàòà ó÷èòåëñêà êàòåäðà âñå òàêà
áëàãîðîäåí êàòî íà ïèåäåñòàë, êúäåòî òå å ïîñòàâèë
íàðîäúò îò ïàìòèâåêà!
Ïðèåìè ïîêëîí îò ñâîèòå ó÷åíèöè — íàäåæäà áúë-
ãàðñêà!

'
 ÁÅÇ ÄÎÁÐÀ ÒÐÀÄÈÖÈß ÍÅ ÑÅ ÃÐÀÄÈ
ÄÎÁÐÎ ÁÚÄÅÙÅ!

Ñêîðî ùå çàçâúíè øêîëñêèÿò çâúíåö, ìàêàð âå÷å

íå ñ ìåäåí, à ñ ìåõàíè÷åí àâóê. Ñòàðîòî ñå çàìåíÿ ñ
íîâî. Íî äíåøíàòà äåòñêà ãëú÷êà íå å ïî-ðàçëè÷íà îò
â÷åðàøíàòà.
À êîå å ïî-ðàçëè÷íî? Ðàçêðåïîñòåíîòî ìèñëåíå,
îñâîáîäåíîòî ñëîâî, èç÷èñòåíîòî îò ïîëèòè÷åñêè
ïîðú÷êè îáó÷åíèå. Íî â ó÷èëèùíèòå äåëà ïàê íåùî
„êóöà“.  èçâåñòåí ñìèñúë òîâà å êðèâîðàçáðàíàòà äå-
ìîêðàöèÿ, ïðåâðúùàùà ñå â ñëîáîäèÿ çà ó÷åíèêà. Òîé
ñå ÷óâñòâà „ñâîáîäåí“ äà âúçðàçè àðîãàíòíî íà ó÷èòå-
ëÿ, íå ñå ñìÿòà äëúæåí äà ñïàçâà ó÷èëèùíèÿ ïðàâèë-
íèê è òàêà ïîä÷åðòàâà, ÷å å „ñâîáîäíà“ ëè÷íîñò.
Íàñêîðî ÷óõ ðàçãîâîð ìåæäó ó÷åíèöè, êîèòî èðî-
íèçèðàõà ó÷èòåëêàòà ñè, ÷å ñå „ïðàâåëà“ íà êóëòóðíà
è ñå îáðúùàëà êúì òÿõ ñ „ìîëÿ âè“, „àêî îáè÷àòå“ è
ò. í., à ñåãà âðåìåíàòà íå áèëè „òàêèâà“. Ìëàäîñòòà
âèíàãè å ìàëêî åêñöåíòðè÷íà è êîíôðîíòèðàùà ñå ñ
ïåäàãîçè è ðîäèòåëè Íî èìà åäíà ÷óäîòâîðíà âðúçêà
ìåæäó òÿõ, íàçîâàíà ñ êîäîâîòî íàçâàíèå íà ìîÿòà
ïðîôåñèÿ, à òî å „ËÞÁΓ. Ìíîãî ñòàðà å òàçè âðúç-
êà — åäèí êîñìè÷åñêè ëú÷ îò ó÷èòåëñêàòà êàòåäðà êúì
ó÷åíè÷åñêèÿ ÷èí...
Ñêîðî ñðåùíàõ íÿêîãàøåí ìîé ó÷åíèê. Èçíèêíà
ñïîìåí. Èçïèòâàõ òîçè íîâ â êëàñà ó÷åíèê ïðåä ÷åð-
íàòà äúñêà (ñïîðåä òîãàâàøíèòå ìåòîäè). Òîé ìúë÷è.
Ðàáîòè äîáðå âúðõó ãðàìàòè÷åñêàòà çàäà÷à íà äúñêà-
òà, íî íå ãîâîðè. Ïèòàì ãî çàùî — ÿâíî èìà çíàíèÿ.
Îòãîâîðúò áåøå: „Êîãàòî ñúì ïðåä ÷åðíàòà äúñêà, ñå

 
÷óâñòâàì êàòî ïðåä ñúä“. Îò òîãàâà ïðåñòàíàõ äà
„âàäÿ“ ó÷åíèöè ïðåä ìîÿ ñúä...
Ñïðÿ ìå è åäíà äåâîéêà. Òÿ ìè ïðèïîìíè: „Àç ñúì
îíîâà ìîìè÷å, êîåòî ïîðàäè ïðåæèâÿí ñòðåñ âñå ìúë-
÷åøå, êîãàòî ó÷èòåëèòå ãî èçïèòâàõà. Âèå ïî÷íàõòå
äà ìè ïîñòàâÿòå âúïðîñèòå ïèñìåíî, àç ïèøåõ è ñå
àäàïòèðàõ, îòïóñíàõ ñå è ïðîãîâîðèõ“...
Òàêà ñå ó÷åõìå âçàèìíî. Íå èñêàì äà èäåàëèçèðàì
„äîáðîòî ñòàðî âðåìå“. Íà ëèòåðàòóðíà ñðåùà ñúâðå-
ìåííè ó÷åíèöè áåñåäâàõà ñ ìåíå óìíî, íàìåðèõìå îáù
åçèê. Ïèòàì îáà÷å çà ëþáèì àâòîð. Ñòèâúí Êèíã.
×åðâåí ñåìàôîð, êíèãîèçäàòåëè, ñåÿ÷è íà äóõîâ-
íîñò! Äà íå áúäå êúñíî äà ñè çàäàâàìå âúïðîñà: „Î,
íåðàçóìíè, ïîðàäè ÷òî?“...
Çàëèòàíåòî ïî ÷óæäè îáðàçîâàòåëíè ìåòîäè íå áèâà
äà áúäå çà ñìåòêà íà çäðàâàòà ðîäíà òðàäèöèÿ. Íå âñè÷-
êî ÷óæäî å äîáðî! Íàïðèìåð ïðåêàëåíàòà óïîòðåáà íà
òåñòîâå çàäúðæà ðàçâèòèåòî íà óñòíîòî ñëîâî!
Àêî äîáðîòî „íîâî“, êîåòî ïðèâåòñòâàì, ïðèåìå
íåùî îò „äîáðîòî ñòàðî“, íàøàòà óòâúðäåíà äåìîêðà-
òè÷íà îáðàçîâàòåëíà ñèñòåìà ñàìî ùå ñïå÷åëè. À íèå
äîêàçâàìå, ÷å òÿ å ñ ïîëîæèòåëíè êîðåíè îò óñïåõèòå
íà áúëãàðñêèòå ó÷åíèöè ïî ìåæäóíàðîäíè êîíêóðñè
è ñúñòåçàíèÿ.
Êîðåíèòå ñà ïîëîæåíè îùå îò âðåìåòî íà ñâåòèòå
áðàòÿ Êèðèë è Ìåòîäèé è òåõíèòå ó÷åíèöè, ñúçäàëè
äåìîêðàòè÷íè øêîëè ñ ó÷åíîëþáèâè àçáóêàð÷åòà, à
ïî-íàòàòúê ïî âðåìå íà âåêîâíîòî ðîáñòâî — êîãàòî
íå å èìàëî áúëãàðñêà äúðæàâà, íî å èìàëî áúëãàðñêè
ó÷èëèùà.
Áåç òðàäèöèèòå, äîøëè îò ìèíàëîòî, áúäåùå íå ñå
ãðàäè!

 
 ÌÎßÒÀ ËÈ×ÍÀ ÂÈÍÀ

Íå âè ëè ïðàâè âïå÷àòëåíèå êîëêî ìíîãî áúëãàðè-

íúò ãîâîðè — ïî ñòúãäè è ìåãäàíè, êðúãëè ìàñè,
ôîðóìè... È âñå êîìïåòåíòíî — âåù å ïî âñÿêàêâè âúï-
ðîñè. Áóòíàò ìó íàñðåä óëèöàòà ìèêðîôîí — ãîòîâ å
ñúñ ñòàíîâèùå, ìíåíèå, ñúâåò. Ãëåäàì — àìè òîâà ñà
âñå ìîè ó÷åíèöè. Ðàçâèëà ñúì èì ëîãè÷åñêîòî ìèñëåíå
è åìîöèîíàëíî-îáðàçíàòà èì èçðàçíîñò, íàó÷èëà ñúì
ãè äà ãîâîðÿò.
Êîãàòî ïîáåäè äåìîêðàöèÿòà, òå âäúõíîâåíî äîêàç-
âàõà ïî ìèòèíãèòå, ÷å òîòàëèòàðèçìúò å ìúðòúâ è
áúäåùåòî å òÿõíî. Ïîâÿðâàõìå, ÷å íåáåòî å ñèíüî.
Ïîñëå? Íåùî ñå ïîñúñèïà, ðàçêëàòè ñå. Íà òðèáóíèòå
— äðóãè ìîè ó÷åíèöè. È íà òÿõ ïîâÿðâàõìå, ÷å êðúâòà
å ÷åðâåíà. Ãëàñóâàõìå òîçè ïúò çà òÿõ — îáíîâåíè,
íîâè-íîâåíè÷êè. Ïîñëå? Ñðèíà ñå äúðæàâàòà îòíîâî.
Íî òàçè äúðæàâà íå ïðåñòàíà äà áúäå ãîâîðèëíÿ. Õàéäå
ñåãà îãðÿ íè æúëòîòî ñëúíöå. Äà, àìà íåùî õëÿáúò
ïàê íå íè äîñòèãà. À èíà÷å — äâóïîëþñíè, òðèïîëþñíè
óñúðäíî ñå ïëþÿò ñ öâåòèñòè èçðàçè, íèêîé â íèùî íå
îòñòúïâà. Àêúëëèè — êîëêîòî ùåø, êîíñåíñóñ íÿìà.
Ïðèêàçâàò, íàääóìâàò ñå — òó ãëàäêî è ñòèëíî, òó â
åìîöèîíàëåí áàëêàíñêè òîí. Íàó÷èëà ñúì ãè äà ãîâî-
ðÿò!
À íà êàêâî íå ñúì óñïÿëà äà ãè íàó÷à ëè?
Íà äåéñòâåíîñò è äåëîâèòîñò ìúë÷àëèâà â ïîëçà íà
íàðîäà è íà äúðæàâàòà. À ïî îòíîøåíèå íà ëè÷íèòå
ñè èíòåðåñè — íå ñå ñúìíÿâàì, ÷å òåçè ïîëèòè÷åñêè
ìúæå ñà äîñòàòú÷íî äåëîâè.


 Âçåìàò âëàñòòà, ñäàâàò ÿ, ïàê ÿ âçåìàò ïîä ðàçëè÷-
íè öâåòîâè äðåøêè — âñå ñ ìíîãî ïðèêàçêè, íî íèêîé
îò òÿõ çúá íå îáåëâà çà âèíà íÿêàêâà. Ïîåìàì ÿ àç —
âèíàòà å ìîÿ çà îíîâà, íà êîåòî íå ñúì âè íàó÷èëà,
ìèëè ìîè ó÷åíèöè — íàñòîÿùè äúðæàâíè ìúæå è ïî-
ëèòèöè!

 !
 ËÅËÅßÍÈ ÑÏÎÌÅÍÈ

ؗ Øóìíî äåòñêî ÿòî, âåñåëî è âúçòîðæåíî.

ʗ Êàìáàíêà çâó÷íà, îêè÷åíà ñ áðúøëÿí è

çäðàâåö â ïúðâèÿ ó÷åáåí äåí.

Η Îñòðîâúò íà çíàíèåòî — ó÷èëèùåòî —

îñòðîâ íà ñúêðîâèùàòà...

˗ Ëþáîâòà ìè êúì âàñ, ìîè ó÷åíèöè...

Η Îùå ãîðè ó ìåíå ñïîìåíúò êàòî æèâ.

 øêîëîòî öúôíà ìëàäîñòòà ìè, èçáóÿ çðåëîñòòà
ìè, òàì îñòàíàõà ìîèòå ïðîëåòè, ëåòà, åñåíè è çèìè.
 íàøàòà êëàñíà ñòàÿ ñ ìîèòå ó÷åíèöè ñå ðàäâàõìå íà
ìîðñêàòà ïðîëåò ñ âåñåëèÿ ãðà÷ íà ãëàðóñèòå. Ïðåç
áåëèòå çèìè ïîòúâàõìå â ñâåòà íà ìúäðèòå êíèãè. Ïðåç
áîñîíîãîòî ëÿòî âèå èçõâúð÷àâàõòå êúì òîïëèÿ áðÿã
íà ìîðåòî è êàöàõòå çàãîðåëè è ïîðàñíàëè îòíîâî â
ó÷èëèùíèÿ äâîð íàåñåí ñ ïúñòðà êèòêà öâåòå çà ìåíå...
Ïàê íè ïðèþòÿâàøå ñòàðèÿò ìàãüîñíèê — ó÷èëè-
ùåòî, êúäåòî â ðàçáóíåíèÿ êîøåð íà âàøàòà ôàíòà-
çèÿ ñå ðàæäàõà íàé-õóáàâèòå âè ñú÷èíåíèÿ. Íå, íå
èäåàëèçèðàì ñïîìåíèòå. Íå ñúì çàáðàâèëà íèòî òðóä-
íîñòèòå, íèòî ñïúíèêàìú÷åòàòà.
Æóðíàëèñòêà ìå ïîïèòà âåäíúæ êàêâî å ìîåòî
ïåäàãîãè÷åñêî êðåäî. „Îáè÷ è âçèñêàòåëíîñò êúì ó÷å-
íèöèòå“ — îòâúðíàõ. „Àìà çàùî âçèñêàòåëíîñò? Íå
ìîæå ëè ñàìî îáè÷?“ Íå, íå ìîæå. Áåç âçèñêàòåëíîñò
íå ñå âúçïèòàâàò îòãîâîðíè ëè÷íîñòè. Àêî íå èçèñêâàø
îò ìàëêèÿ ó÷åíèê, îáè÷àéêè ãî, àêî íå ãî íàó÷èø äà

 "
áúäå ñòðîã êúì ñåáå ñè, íÿìà äà òè áúäå áëàãîäàðåí
ïî-êúñíî çà òîâà, ÷å ñè îìåñèë õàðàêòåðà ìó ìåêóøàâ
è çàõàðîñàí. Òàêîâà òðÿáâà äà áúäå è ìàé÷èíîòî è
áàùèíî êðåäî, çà äà ñìå åäèííè âúâ âúçïèòàíèåòî.
À èíà÷å íèå ñ ìîèòå ó÷åíèöè ìîæå äúëãî äà íå ñìå
ñå ñðåùàëè, íî êîãàòî ñå âèäèì, ñè çíàåì, ÷å âèíàãè
ñìå ñå îáè÷àëè.

ؗ Øåïîò, ìîÿò òèõ øåïîò â ñâåùåíèÿ ó÷åáåí

êàáèíåò, øåïîò, êîéòî äîñòèãàøå äî
þíîøèòå êàòî ìàãè÷åñêî îáàÿíèå, îòâàðÿùî
äâåðèòå íà íàóêàòà.

ʗ Êëàñíàòà ñòàÿ âúâ âúëøåáíèÿ äâîðåö íà ìîÿ

æèâîò.

Η Îáè÷, êîÿòî âè ðàçäàâàõ ñ ïúëíè øåïè, ñêúïè

ìîè!

˗ Ëåëåÿí ñïîìåí, íåçàáðàâèì, âå÷åí...

Η Îñòàâàì çàâèíàãè ñ âàñ!

 #
 Ñúäúðæàíèå
ÇÍÀÉ ÑÂÎß ÐÎÄ È ÅÇÈÊ ............................................ 5
Ñ êàêâî áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà óòâúðæäàâàò
ñàìî÷óâñòâèåòî íè íà áúëãàðñêè ãðàæäàíè ...............................7
„Íåêà, íî íèé çíàåì, ÷å â íàøòî íåäàâíî èìà íåùî íîâî, ñâåòè
íåùî ñëàâíî“ ...................................................................................9
Êàê õóáàâî ñè òè, îòå÷åñòâî! ...................................................... 11
Ìîÿòà ðîäèíà ................................................................................13
Áóäèòåëè íàðîäíè! .......................................................................14
Ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà íà ÷óæäèÿ ñâÿò ....................................... 16
Àëèåíàöèÿòà .................................................................................. 18
Òàì, êúäåòî… ................................................................................19
ÁÎÁÅÍÀ ×ÎÐÁÀ ÇÀ ÄÓØÀÒÀ ................................... 21
Çà ñâîáîäàòà ...................................................................................23
„Æèâîòúò èñêà òàêà“ — äà ìó ñå ïîä÷èíèì ëè èëè äà ìó ñå
ïðîòèâîïîñòàâèì? ......................................................................... 25
Äîáðîòàòà êàòî íåãàòèâíîñò ....................................................... 26
Çàâèñòòà .........................................................................................27
Âëèÿíèåòî íà çàáðàíèòå âúðõó ðàçâèòèåòî íà ëè÷íîñòòà .....29
Òàéíàòà — âå÷íîòî ÷îâåøêî ïðåäèçâèêàòåëñòâî ....................31
Êîðàáúò íà èëþçèèòå ïúòóâà... ..................................................33
Ñëåä ïîáåäàòà ................................................................................34
Ñêðîìíîñò è íàõàëñòâî ............................................................... 35
Çà íàñèëèåòî .................................................................................. 37
Çà îïàêàòà ñòðàíà íà áëàãîòâîðèòåëíîñòòà .............................39
Âñè÷êè ñìå ïëåííèöè — íà ñåáå ñè, íà âåùèòå, íà äðóãèòå ... 41
Ïðèÿòåëÿò ......................................................................................43
ÒÈ, ×ÎÂÅÊÎ! ............................................................... 45
×îâåêúò — ïðèâèëåãèðîâàíî ñúùåñòâî èëè åäíî îò ñúçäàíèÿòà
íà ïðèðîäàòà ................................................................................. 47
Êàêâî áèõ íàïðàâèë, çà äà ñòàíå çåìÿòà ïî-äîáðî ìÿñòî çà
æèâååíå ........................................................................................... 49
Ïðèðîäàòà è íèå ........................................................................... 50
Îãðàáåíèÿò ñâÿò íà ÷îâåêà .......................................................... 52
Ïîåçèÿòà .........................................................................................54
Ìóçèêàòà — åçèêúò íà âñåëåíàòà ...............................................55
Òåàòúðúò ........................................................................................57
Âåê ñëåä âåê... ................................................................................58
ÐÀÇÌÈÑËÈ ÂÚÐÕÓ ÑËÎÂÀ ÍÀ ÄÐÅÂÍÈ ÌÚÄÐÅÖÈ 61
Çà äà ïðåäâèäèì áúäåùåòî, òðÿáâà äà çíàåì ìèíàëîòî ..........63
Íå îñòàâàéòå íèêîìó äëúæíè .....................................................64
Íå ñå ïðîòèâåòå íà çëîòî .............................................................67
Íà âåëèêèòå ñà îòðåäåíè âåëèêè èçïèòàíèÿ .............................69
Åäíî å äà ãîâîðèø ìíîãî, äðóãî å äà êàæåø íåùî ..................71
Ïî-äîáðå å äà ñè ïðîñò è ÷åñòåí, îòêîëêîòî óìåí è ëúæëèâ ..73
Äóìàòà ëåêóâà ãíåâà ....................................................................74
Ïî-äîáðå âðàá÷å â ðúêàòà, îòêîëêîòî ñîêîë â íåáåñàòà .........76
Âñåêè èìà ñâîÿòà ãîëãîòà ............................................................77
ÅÑÅÒÀ ÂÚÐÕÓ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÍÈ ÒÂÎÐÁÈ È ÒÂÎÐÖÈ . 79
„Ãîëè ñà áåç êíèãè âñè÷êè íàðîäè“ ...........................................81
Ìîÿòà ïðåäñòàâà çà Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè ................................83
Íèêîë÷îâöèòå â íàøèÿ æèâîò ....................................................85
Áîòåâ è íèå .....................................................................................87
„Êüäå ñè, âÿðíà òè ëþáîâ íàðîäíà?“ ..........................................89
Ïúòÿò íà áúëãàðèíà îò ðîáñòâîòî êúì ñâîáîäàòà ...................91
Òå ñà áåçñìúðòíè! .........................................................................93
×îâåêúò è ïðèðîäàòà ...................................................................95
Ùàñòëèâåöî, ùàñòëèâåöî, êúäå ñè? ............................................98
Áúëãàðèíúò ïúòóâà... ...................................................................99
Ñåìåéñòâîòî è äåòñêèòå ñòðàäàíèÿ .......................................... 100
Èçêóøåíèåòî ............................................................................... 102
„Òèõèÿò ïðîëåòåí äúæä“ ...........................................................103
Çà ëþáîâòà ïðåãðàäè íÿìà! ....................................................... 105
Íóæäàòà îïðàâäàâà ëè ïðåñòúïëåíèÿòà? ................................107
ËÅËÅßÍÈ ÑÏÎÌÅÍÈ ................................................. 111
Êîäîâîòî íàçâàíèå íà ìîÿòà ïðîôåñèÿ å „ëþáîⓠ................ 113
×îâåêúò, êîéòî ñúçèæäà áúäåùåòî! .........................................115
Âúðâè, íàðîäå âúçðîäåíè! .......................................................... 116
Òîé, ó÷èòåëÿò... ............................................................................ 118
Áåç äîáðà òðàäèöèÿ íå ñå ãðàäè äîáðî áúäåùå! ..................... 120
Ìîÿòà ëè÷íà âèíà .......................................................................122
Ëåëåÿíè ñïîìåíè ......................................................................... 124
 Êàòÿ Áàêúðäæèåâà

60 Åñåòà çà âàñ, ó÷åíèöè!

Áúëãàðñêà, ïúðâî èçäàíèå

Ðèñóíêà íà êîðèöàòà: Ñèÿ Íèêîëîâà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Éîðäàíêà Áîãäåâà

Èçäàòåëñòâî: ÑËÀÂÅÍÀ