BİL264 (MANTIK SAL DEVRE TASARIMI)

2. ÜNİTE : BOOLE CEBRİ ve LOJİK K APILAR

SORU ve ÇÖZÜMLERİ
 SORULARIN CEVAPLANDIRILMASINDA
K ULLANILACAK BAZI TABLOLAR

DEĞİŞKENLER MİNTERİMLER MAKSTERİMLER

X Y Z TERİM SEMBOL TERİM SEMBOL

0 0 0 X’Y’Z’ m0 X+Y+Z M0
0 0 1 X’Y’Z m1 X+Y+Z’ M1
0 1 0 X’YZ’ m2 X+Y’+Z M2
0 1 1 X’YZ m3 X+Y’+Z’ M3
1 0 0 XY’Z’ m4 X’+Y+Z M4
1 0 1 XY’Z m5 X’+Y+Z’ M5
1 1 0 XYZ’ m6 X’+Y’+Z M6
1 1 1 XYZ m7 X’+Y’+Z’ M7
 DEĞİŞKENLER MİNTERİMLER MAKSTERİMLER
W X Y Z TERİM SEMBOL TERİM SEMBOL
0 0 0 0 W’X’Y’Z’ m0 W+X+Y+Z M0
0 0 0 1 W’X’Y’Z m1 W+X+Y+Z’ M1
0 0 1 0 W’X’YZ’ m2 W+X+Y’+Z M2
0 0 1 1 W’X’YZ m3 W+X+Y’+Z’ M3
0 1 0 0 W’XY’Z’ m4 W+X’+Y+Z M4
0 1 0 1 W’XY’Z m5 W+X’+Y+Z’ M5
0 1 1 0 W’XYZ’ m6 W+X’+Y’+Z M6
0 1 1 1 W’XYZ m7 W+X’+Y’+Z’ M7
1 0 0 0 WX’Y’Z’ m8 W’+X+Y+Z M8
1 0 0 1 WX’Y’Z m9 W’+X+Y+Z’ M9
1 0 1 0 WX’YZ’ m10 W’+X+Y’+Z M10
1 0 1 1 WX’YZ m11 W’+X+Y’+Z’ M11
1 1 0 0 WXY’Z’ m12 W’+X’+Y+Z M12
1 1 0 1 WXY’Z m13 W’+X’+Y+Z’ M13
1 1 1 0 WXYZ’ m14 W’+X’+Y’+Z M14
1 1 1 1 WXYZ m15 W’+X’+Y’+Z’ M15
 1. SORU
a) X Y Z X+Y+Z X’Y’Z’ X’+Y’+Z’ XYZ

0 0 0 0 1 1 0

0 0 1 1 0 1 0

0 1 0 1 0 1 0

0 1 1 1 0 1 0

1 0 0 1 0 1 0

1 0 1 1 0 1 0

1 1 0 1 0 1 0

1 1 1 1 0 0 1

Doğruluk tablosundan da anlaşılacağı gibi;

X+Y+Z ifadesinin tersi X’Y’Z’ ifadesine eşittir: (X+Y+Z)’ = X’Y’Z’

X’+Y’+Z’ ifadesinin tersi de XYZ ifadesine eşittir: (X’+Y’+Z’)’ = XYZ

 1. SORU

b) X Y Z X+Y X+Z (X+Y).(X+Z) X+YZ

0 0 0 0 0 0 0

0 0 1 0 1 0 0

0 1 0 1 0 0 0

0 1 1 1 1 1 1

1 0 0 1 1 1 1

1 0 1 1 1 1 1

1 1 0 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1

Doğruluk tablosu incelendiğinde (X+Y).(X+Z) ifadesi ile (X+YZ) ifadesinin

aynı değerleri aldığı görülür. Bu bize normal cebirde olmayan, ancak Boole
cebrinde kullanabildiğimiz toplama işleminin çarpma işlemi üzerinde
dağılma özelliği olduğunu gösterir.
 2. SORU
a) xy + xy’ = x.(y + y’) = “ x ”
------------------------------------------------------------
b) (x + y)(x + y’) = xx + xy’ + xy + yy’ =
x + x(y + y’) = x + x = “ x ”
Ya da dağılma özelliğinden;
(x + y)(x + y’) = x + yy’ = “ x ”
------------------------------------------------------------
c) xyz + x’y + xyz’ = xy(z + z’) + x’y = y(x + x’)
=“y”
------------------------------------------------------------
d) (A + B)’(A’ + B’)’ = A’B’AB = AA’BB’ = “ 0 ”
 3. SORU
a) ABC + A’B + ABC’ = AB(C + C’) + A’B =
B(A + A’) = “ B ”
-------------------------------------------------------------
b) x’yz + xz = z(x + x’y) = z(x + x’)(x + y)
= “ z(x + y) “
-------------------------------------------------------------
c) (x + y)’(x’ + y’) = x’y’(x’ + y’) = x’x’y’ + x’y’y’ =
x’y’ + x’y’ = “ x’y’ “
 3. SORU
d) xy + x(wz + wz’) = xy + xw(z + z’)
= “ x(y + w) “

-------------------------------------------------------------

e) (BC’ + A’D)(AB’ + CD’) =

ABB’C’ + BCC’D’ + AA’B’D + A’CDD’ = “ 0 “
 4. SORU
a) A’C’ + ABC + AC’ = C’(A + A’) + ABC =
(C’ + C)(C’ + AB) = “ AB + C’ “

-------------------------------------------------------------

b) (x’y’ + z)’ + z + xy + wz =
(x + y)z’ + xy + z(w + 1) = (z + z’)(z + x + y) + xy
= z + x +(y + xy) = z + x + y(x + 1)
=“x+y+z“
 4. SORU
c) A’B(D’ + C’D) + B(A + A’CD) =
A’BD’ + A’BC’D + AB + A’BCD =
A’BD(C + C’) + B(A + A’D’) =
A’BD + B(A + A’)(A + D’) = B(A’D + A + D’) =
B(A + (D’ + D)(D’ + A’)) = B(A + A’ + D) = “ B “
-------------------------------------------------------------
d) (A’ + C)(A’ + C’)(A + B + C’D) =
(A’ + CC’)(A + B + C’D) = A’A + A’B + A’C’D =
A’B + A’C’D = “ A’(B + C’D) “
 5. SORU
F = x + yz
F’in duali = x(y + z)
işaret değiştirilir
F’in tersi;
F’ = x’(y’ + z’)
değişkenlerin tersi alınır
--------------------------------------------------------------------
F F’ FF’ F+F’
0 1 0 1
1 0 0 1

Doğruluk tablosundan;

FF’ = 0 ve F + F’ = 1 olduğu görülmektedir. Ayrıca;

( FF’ )’ = F + F’ eşitliğini de tablodan görebiliriz.

 6. SORU
a) F = xy’ + x’y
F’in duali = (x + y’)(x’ + y)
F’ = (x’ + y)(x + y’) = x’x + x’y’ + yx + yy’
= “ x’y’ + xy “
-------------------------------------------------------------
b) F = (AB’ + C)D’ + E
F’in duali = ((A + B’)C + D’)E
ÖNCE PARANTEZ İÇİ,
SONRA PARANTEZ DIŞINDAKİ İŞARETLER DEĞİŞTİRİLİR.

F’ = “ ((A’ + B)C’ + D)E’ “

 6. SORU

c) F = (x + y’ + z)(x’ + z’)(x + y)
F’in duali = xy’z + x’z’ + xy
F’ = “ x’yz’ + xz + x’y’ “
 7. SORU

F1 = ∑mx , F2 = ∑my

a) E = F1 + F2 = ∑mx + ∑my = ∑ (mx + my)

E fonksiyonu F1 ve F2’nin minterimlerini içerir.
-------------------------------------------------------------
b) G = F1F2 = ∑mx∑my = ∑mxmy
x ≠ y için mxmy = 0 (minterimler tablosundan görebilirsiniz.)

x = y için mxmy = 1 (minterimler tablosundan görebilirsiniz.)

 8. SORU
F = xy + xy’ + y’z
X Y Z XY XY’ Y’Z F
0 0 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 1 1
0 1 0 0 0 0 0
0 1 1 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 1
1 0 1 0 1 1 1
1 1 0 1 0 0 1
1 1 1 1 0 0 1
 9. SORU

A 1 0 1 0 1 1 0 1
V B 1 0 0 0 1 1 1 0
E SONUÇ 1 0 0 0 1 1 0 0

V A 1 0 1 0 1 1 0 1
E
B 1 0 0 0 1 1 1 0
Y
A SONUÇ 1 0 1 0 1 1 1 1

ÖZEL A 1 0 1 0 1 1 0 1
V
E B 1 0 0 0 1 1 1 0
Y
SONUÇ 0 0 1 0 0 0 1 1
A
 9. SORU

A’nın A 1 0 1 0 1 1 0 1

DEĞİLİ B 1 0 0 0 1 1 1 0
SONUÇ 0 1 0 1 0 0 1 0

B’nin A 1 0 1 0 1 1 0 1

DEĞİLİ B 1 0 0 0 1 1 1 0
SONUÇ 0 1 1 1 0 0 0 1
 10. SORU

a) F = A’B’ + B(A + C)

F
B

C
 10. SORU

b) F = BC + AC’
A

C F

B
 10. SORU

c) F = A + CD

D
 10. SORU

d) F = (A + B)(C’ + D)

D
 11. SORU
a) F = xy + x’y’ + y’z

y F

z
 11. SORU
b) F = xy + x’y’ + y’z , F’ = (x’ + y’)(x + y)(y + z’)

y F

z
 11. SORU
c) F = xy + x’y’ + y’z

y F

z
 12. SORU
A B C T1 T2
0 0 0 1 0
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 0 1
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 0 1

T1 = ∑ (0,1,2) = A’B’C’ + A’B’C + A’BC’ =

A’B’(C’ + C) + A’BC’ = A’(B’ + BC’) = A’(B’ + B)(B’ + C’)
= “ A’(B’ + C’) “
----------------------------------------------------------------------
T2 = ∑ (3,4,5,6,7) = (T1)’ = [ A’(B’ + C’) ]’ = “ A + BC “
 13. SORU

a) n = 3 için;
F = m 0 + m1 + m2 + m3 + m4 + m5 + m6 + m7
= A’B’C’ + A’B’C + A’BC’ + A’BC + AB’C’ +
AB’C + ABC’ + ABC = A’B’(C’ + C) +
A’B(C’ + C) + AB’(C’ + C) + AB(C’ + C) =
A’(B’ + B) + A(B’ + B) = A’ + A = “ 1 “
 14. SORU
a) F = (xy + z)(y + xz)

X Y Z XY XZ F
0 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0
0 1 0 0 0 0
0 1 1 0 0 1
1 0 0 0 0 0
1 0 1 0 1 1
1 1 0 1 0 1
1 1 1 1 1 1

F(x,y,z) = ∑(3,5,6,7)
F(x,y,z) = ∏(0,1,2,4)
 14. SORU
b) F = (A’ + B)(B’ + C)

A B C F
0 0 0 1
0 0 1 1
0 1 0 0
0 1 1 1
1 0 0 0
1 0 1 0
1 1 0 0
1 1 1 1

F(A,B,C) = ∑(0,1,3,7)
F(A,B,C) = ∏(2,4,5,6)
 14. SORU
c) F = y’z + wxy’ + wxz’ + w’x’z
W X Y Z WXY’ WXZ’ W’X’Z Y’Z F
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 0 1 1 1
0 0 1 0 0 0 0 0 0
0 0 1 1 0 0 1 0 1
0 1 0 0 0 0 0 0 0
0 1 0 1 0 0 0 1 1
0 1 1 0 0 0 0 0 0
0 1 1 1 0 0 0 0 0
1 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 1 0 0 0 1 1
1 0 1 0 0 0 0 0 0
1 0 1 1 0 0 0 0 0
1 1 0 0 1 1 0 0 1
1 1 0 1 1 0 0 1 1
1 1 1 0 0 1 0 0 1
1 1 1 1 0 0 0 0 0

F(w,x,y,z) = ∑(1,3,5,9,12,13,14)
F(w,x,y,z) = ∏(0,2,4,6,7,8,10,11,15)
 15. SORU
a) F = xy’z + x’y’z + w’xy + wx’y + wxy
w x y z xy’z x’y’z w’xy wx’y wxy F
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 1 0 0 0 1
0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0
0 1 0 1 1 0 0 0 0 1
0 1 1 0 0 0 1 0 0 1
0 1 1 1 0 0 1 0 0 1
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 1 0 1 0 0 0 1
1 0 1 0 0 0 0 1 0 1
1 0 1 1 0 0 0 1 0 1
1 1 0 0 0 0 0 0 0 0
1 1 0 1 1 0 0 0 0 1
1 1 1 0 0 0 0 0 1 1
1 1 1 1 0 0 0 0 1 1

F(w,x,y,z) = ∑(1,5,6,7,9,10,11,13,14,15)
F(w,x,y,z) = ∏(0,2,3,4,8,12)
 15. SORU
b)
w

z
 15. SORU

c) F = xy’z + x’y’z + w’xy + wx’y + wxy + wxy =

y’z(x + x’) + xy(w’ + w) + wy(x + x’) =
y’z + xy + wy = “ y’z + y(x + w) “

Not : Boole cebrinin “veya” işleminde aynı ifadenin

birden fazla olması fonksiyonun sonucunu
değiştirmeyeceğinden işlemi kolaylaştırmak için
“wxy” ifadesi fonksiyona eklendi.
 15. SORU
d) F = y’z + y(x + w)
w x y z y’z y(x + w) F
0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 1 0 1
0 0 1 0 0 0 0
0 0 1 1 0 0 0
0 1 0 0 0 0 0
0 1 0 1 1 0 1
0 1 1 0 0 1 1
0 1 1 1 0 1 1
1 0 0 0 0 0 0
1 0 0 1 1 0 1
1 0 1 0 0 1 1
1 0 1 1 0 1 1
1 1 0 0 0 0 0
1 1 0 1 1 0 1
1 1 1 0 0 1 1
1 1 1 1 0 1 1

F(w,x,y,z) = ∑(1,5,6,7,9,10,11,13,14,15)
 15. SORU

e) 2 VE, 2 VEYA ve 1 Evirici kullanıldı.

w

F
y

z
 16. SORU
F = B’D + A’D + BD
= (A + A’)B’D + (B + B’)A’D + (A + A’)BD
= AB’D + A’B’D + A’BD + A’B’D + ABD + A’BD
= (C + C’)(AB’D + A’B’D + A’BD + ABD)
= AB’CD(m11) + AB’C’D(m9) + A’B’CD(m3) +
A’B’C’D(m1) + A’BCD(m7) + A’BC’D(m5) +
ABCD(m15) + ABC’D(m13)

F(A,B,C,D) = ∑(1,3,5,7,9,11,13,15)
F(A,B,C,D) = ∏(0,2,4,6,8,10,12,14)
 17. SORU

a) F(A,B,C,D) = ∑(0,2,6,11,13,14)
F’(A,B,C,D) = ∑(1,3,4,5,7,8,9,10,12,15)

-----------------------------------------------------------

b) F(x,y,z) = ∏(0,3,6,7)
F(x,y,z) = ∑(1,2,4,5)
F’(x,y,z) = ∑(0,3,6,7)
 18. SORU

a) F(x,y,z) = ∑(1,3,7)
F(x,y,z) = ∏(0,2,4,5,6)

-----------------------------------------------------------

b) F(A,B,C,D) = ∏(0,1,2,3,4,6,12)
F(A,B,C,D) = ∑(5,7,8,9,10,11,13,14,15)
 19. SORU
a) F = (AB + C)(B + C’D)
= ABB + ABC’D + BC + CC’D
= AB(1 + C’D) + BC
= “ AB + BC ” (Çarpımların toplamı)
= “ B(A + C) “ (Toplamların çarpımı)
-------------------------------------------------------------
b) F = x’ + x(x + y’)(y + z’) = x’ + (x + xy’)(y + z’)
= x’ + xy + xz’ + xy’y + xy’z’
= (x’ + x)(x’ + y) + xz’(1 + y’)
= (x’ + x)(x’ + z’) + y
= “ x’ + y + z’ “ (Çarpımların toplamı)
 20. SORU
a) F = BC’ + AB + ACD
A

D
 20. SORU
b) F = (A + B)(C + D)(A’ + B + D)
A

D
 20. SORU
c) (AB + A’B’)(CD’ + C’D)
A

D
 21. SORU
X Y X XOR Y
F(X,Y) = ∑(1,2) = XY’ + X’Y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 0

F’in duali = (X + Y’)(X’ + Y)

F’in tersi = (X’ + Y)(X + Y’) = (X + Y’)(X’ + Y)

XOR işleminin duali, kendisinin tümleyenine eşittir.

 22. SORU
a) A/B = AB’ , B/A = A’B
AB’ ≠ A’B
Yasaklama(Inhibition) işleminin değişme özelliği yoktur.

-------------------------------------------------------------
(A/B)/C = AB’C’
A/(B/C) = A(BC’)’ = AB’ + AC
AB’C’ ≠ AB’ + AC
Yasaklama(Inhibition) işleminin birleşme özelliği yoktur.
 22. SORU
b) A xor B = AB’ + A’B , B xor A = BA’ + B’A
AB’ + A’B = BA’ + B’A
XOR işleminin değişme özelliği vardır.

-------------------------------------------------------------
A B C (A xor B) (B xor C) (A xor B) xor C A xor (B xor C)
0 0 0 0 0 0 0
0 0 1 0 1 1 1
0 1 0 1 1 1 1
0 1 1 1 0 0 0
1 0 0 1 0 1 1
1 0 1 1 1 0 0
1 1 0 0 1 0 0
1 1 1 0 0 1 1

XOR işleminin birleşme özelliği vardır.

 23. SORU
Negatif lojikte, kapıların bütün giriş ve çıkışlarına evirici yerleştirilir.

Pozitif Lojik NAND Kapısı

Pozitif Lojik NOR Kapısı

Negatif Lojik NOR Kapısı

= =

Negatif Lojik NOR Kapısı, pozitif lojik NAND kapısına eşdeğerdir.

 23. SORU

Pozitif Lojik NOR Kapısı

Pozitif Lojik NAND Kapısı

Negatif Lojik NAND Kapısı

= =

Negatif Lojik NAND Kapısı, pozitif lojik NOR kapısına eşdeğerdir.