STRUKTURNA OPTIMIZACIJA PRIMENOM PROGRAMSKOG SISTEMA CATIA, NA

PRIMERU DVOSTRANE KUKE

STRUCTURAL OPTIMIZATION BY USE OF CATIA PROGRAM SYSTEM, ON THE
DOUBLE HOOK EXAMPLE
Milan Šibul, Fakultet tehničkih nauka, Novi Sad
Oblast- MAŠINSTVO
Kratak sadržaj – U ovom radu predstavljena je strukturna
optimizacija mašinskih konstrukcija u programskom
sistemu CATIA. Razmatran je primer strukturne optimizacije
dvostrane kuke za nepoznat oblik i topologiju.
Postupak optimizacije bio je podeljen na pet koraka,
isključivo zbog složenosti razmatranog problema. Odvojeno
je izvršena optimizacija topologije gornje i donje
polovine modela, kao i optimizacija oblika gornje i donje
polovine modela, na kraju je izvršena optimizacija oblika
poprečnog preseka.
Abstract - The subject of the paper was to describe and
present the structural optimization of machine design in
CATIA program system. An example of structural optimization
of two-sided hook for an unknown shape and topology
is considered. Optimization was divided into five
steps, only because of the complexity of the problem.
Separated topology optimization was performed on top
and bottom half of the model, and shape optimization of
top and bottom half of the model. Also shape optimization
of cross section is performed.
Ključne reči: Strukturna analiza, strukturna optimizacija,
parametarsko modeliranje
1. UVOD
Strukturna optimizacija se može podeliti u tri grupe [1]:
- optimizacija dimenzija,
- optimizacija oblika i
- optimizacija topologije.
Na slici 1. prikazani su elementarni primeri optimizacije
dimenzija, oblika i topologije.
Slika 1. Primeri optimizacije dimenzija, oblika i
topologije
______________________________________________
NAPOMENA:
Ovaj rad proistekao je iz diplomskog-master rada čiji
mentor je bio dr Zoran Milojević, docent.
Optimizacija dimenzija je najjednostavniji i najstariji
oblik strukturne optimizacije. Oblik i topologija ostaju
nepromenjeni, dok se menjaju specifične dimenzije
konstrukcije.
Optimizacija oblika je optimizacija kojom se definišu
spoljne i unutrašnje konturne linije strukture.
Optimizacija topologije je najopštiji oblik optimizacije jer
utiče na dimenzije i oblik. Akcenat se stavlja na
uklanjanje delova koji su opterećeni ispod neke granice
radi smanjenja mase.
U ovom radu razmatra se problematika optimizacije
modela dvostrane kuke kada su početni oblik i topologija
nepoznati. Problem optimizacije podeljen je u pet etapa:
- optimizacija topologije gornje polovine modela,
- optimizacija topologije donje polovine modela,
- optimizacija oblika gornje polovine modela,
- oprimizacija oblika donje polovine modela i
- optimizacija poprečnog preseka modela.
Prilikom oprimizacije topologije gornje polovine modela
za funkciju cilja postojalo je 11 slobodnih parametara dok
je za optimizaciju topologije donje polovine modela
korišćeno 6 slobodnih parametara. Prilikom optimizacije
oblika gornje polovine modela korišćeno je 11 slobodnih
parametara, dok je za optimizaciju oblika donje polovine
modela korićeno 7 slobodnih parametara.
Za vreme svake optimizacije, jedan od slobodnih
parametara je bila debljina. Na ovaj način definisani
problem je posmatran kao trodimenzionalni. Na kraju je
vršena optimizacija poprečnog preseka sa 13 slobodnih
parametara debljine.
Na slici 2. prikazana je skica dvostrane kuke.
Slika 2. Skica dvostrane kuke
563
2. MODELIRANJE U PROGRAMSKOM PAKETU
CATIA
Programski paket CATIA (Computer Aided Threedimensional
Interactive Application) [2], računarom
podržan trodimenzionalni interaktivni programski paket je
CAD/CAM/CAE komercijalni softverski paket koji
proizvodi francuska kompanija Dassault Systemes. Danas
se koristi u različitim sferama tehnike: aviotehnici,
automobilskoj industriji, brodogradnji, itd.
Na primeru skice dvostrane kuke biće objašnjen postupak
izrade 3D modela u okviru programskog paketa CATIA
V5.
U meniju programa se odabere opcija File, zatim New, a
onda opcija Part.
U Sketch-u pomoću komande Rectangle prvo se nacrta
pravougaonik a zatim se uz pomoć opcije Constraint
zadaju dužine svake stranice.
Nakon toga se izlazi iz Sketch-a i vrši ekstrudiranje
pomoću opcije Pad. Na kraju se pomoću komande Pocket
izrađuju otvori koji su prethodno definisani u Sketch-u.
3. INŽENJERSKA ANALIZA PRIMENOM
MODULA ZA STRUKTURNU ANALIZU
POGRAMSKOG SISTEMA CATIA
MKE ili metoda konačnih elemenata (Finite-Еlement
Мethod - FEM) [3] spada u savremene metode numeričke
analize i to diskretne. Koristi se za rešavanje graničnih
problema iz matematike, fizike a naročito mehanike
kontinuuma. Za razliku od diferentne metode koja se
zasniva na matematičkoj diskretizaciji diferencijalnih
jendačina, MKE se zasniva na fizičkoj diskretizaciji
razmatranog prostora.
Umesto elemenata diferencijalno (beskonačno) malih
dimenzija, posmatra se element konačnih dimenzija tzv.
konačni element, pa se umesto diferencijalnih ili
integralnih jednačina dobijaju obične algebarske
jednačine.
Zatim se pomoću ovih jednačina dalje formuliše analiza
celog kontinuuma. Posmatrano deformabilno telo
zamenjuje se diskretnim modelom međusobno povezanim
konačnim elementima sa konačnim brojem stepeni
slobode.
Modul za strukturnu analizu i simulaciju u CATIA-i
možemo pokrenuti iz glavog menija: Start –>
Analysis&Simulation –> Generative Structural Analysis.
Pre nego što pristupimo analizi naponsko-deformacionog
stanja, moramo izvršiti određene pripreme, a to su:
- definisanje geometrijskog modela i zadavanje
materijala,
- definisanje ograničenja,
- definisanje opterećenja,
- definisnje mreže
- određivanje izlaznih veličina proračuna (senzora),
- pokretanje proračuna (analiza) naponsko –
deformacionog stanja i
- analiza i simulacija pomoću izlaznih veličina
(senzora)
Na slici 3, dat je prikaz generisane mreže konačnih
elemenata početnog modela dvostrane kuke.
Slika 3. Raspodela konačnih elemenata na modelu
3.1. Ograničenja i opterećenja
Na mestu kačenja (gornji otvor) postavljen je virtualni
deo. Tom virtualnom delu oduzeto je svih 6 stepeni
slobode. Onda je kao ograničenje postavljen cilindrični
graničnik (sliding pivot) koji zamenjuje osovinicu. Sa
donje strane model je, na mestima koja su predviđena za
kačenja tereta, opterećen sa po 10kN (slika 3) F1=10000N
, F2=10000N.
3.2. Optimizacija
Primenom optimizacije u procesu projektovanja
poboljšavaju se funkcionalna svojstva konstrukcije. Kod
statičkih modela analize najčešće to mogu da budu
minimizacija zapremine, odnosno težine, pri određenim
ograničenjima definisanim uslovima zadovoljavanja
maksimalnog dozvoljenog napona, deformacija ili
pomeranja. Od izbora algoritma u mnogome zavisi
tačnost i konvergencija rešenja. U programskom paketu
CATIA postoji mogućnost izbora pet različitih algoritama
kao što se može videti na slici 4. i to:
- Lokalni algoritam za ograničenja i prioritete (Local
Algorithm For Constraints and Priorities),
- Algoritam simulacije kaljenja (Simulated Annealing
Algorithm),
- Algoritam za ograničenja i karakteristike koje imaju
izvode (Algorithm for Constraints & Derivatives
Providers),
- Gradijentni algoritam bez ograničenja (Gradient
Algorithm Without Constraint) i
- Gradijentni algoritam sa ograničenjima (Gradient
Algorithm With Constraint(s)).
Za model, prikazan u radu, je izabran algoritam simulacije
kaljenja
Slika 4. Prozor za podešavanje optimizacije
564
Funkciju cilja je bila minimizacija mase. Kriterijum za
zaustavljanje je bio 500 iteracija, 500 neuspešnih iteracija
ili vreme trajanja optimizacije od 100 minuta.
3.3. Dobijeni rezultati
- optimizacija topologije gornje polovine modela
Na slici 5. prikazan je početni oblik sa parametrima za
optimizaciju topologije gornjeg dela modela i izgled
modela posle optimizacije.
Slika 5. Optimizacija topologije gornje polovine modela
a) početni oblik sa parametrima
b) model posle optimizacije
Početne vrednosti parametara za optimizaciju i vrednosti
nakon optimizacije (u zagradama), dati su u nastavku
d1=100 (2)mm, d2=100 (20.607)mm, d3=100 (30.002)
mm, d4=100 (30.18)mm, d5= 100 (20)mm, d6=100 (20)
mm, d7=100 (20.308)mm, d8=100 (20.002)mm, d9=100
(20)mm, d10=100 (40)mm i debljina=20 (20)mm.
- optimizacija topologije donje polovine modela
Na slici 6. prikazan je početni oblik sa parametrima za
optimizaciju topologije donjeg dela modela i izgled
modela posle optimizacije
Slika 6.Optimizacija topologije donje polovine modela
a) početni oblik sa parametrima
b) model posle optimizacije
Vrednosti parametara pre optimizacije i nakon
optimizacije (u zagradama) su sledeće: d11= 0.1 (30)mm,
d12= 0.1 (24.99)mm, d13= 0.1 (24.29) mm, d14= 0.1
(26.15)mm, d15= 0.1 (34.95)mm, i debljina = 20
(19.9)mm.
- optimizacija oblika gornje polovine modela
Na slici 7. prikazan je početni oblik sa parametrima za
optimizaciju oblika gornjeg dela modela i izgled modela
posle optimizacije.
Slika 7.Optimizacija oblika gornje polovine modela
a) početni oblik sa parametrima
b) model posle optimizacije
U daljem tekstu date su početne vrednosti parametara pre
optimizacije, dok su u zagradama prikazane vrednosti
posle optimizacije: d1=20.607 (10.832)mm, d2=30.002
(25)mm, d3=30.18 (24.11) mm, d4=20 (15.005)mm,
d5=20 (15)mm, d6=20.308 (15) mm, d7=20.002
(15.003)mm, d8=20 (15)mm, d9=40 (20.011)mm, d11=10
(10)mm i debljina=19.9 (20)mm.
- optimizacija oblika donje polovine modela
Na slici 8. prikazan je početni oblik sa parametrima za
optimizaciju oblika donjeg dela modela i izgled modela
posle optimizacije
Slika 8. Optimizacija oblika donje polovine modela
a) početni oblik sa parametrima
b) model posle optimizacije
U tekstu su date početne vrednosti parametara pre
optimizacije dok su u zagradama prikazane vrednosti
posle optimizacije: d1= 30 (30.571)mm, d2= 24.99
(26)mm, d3= 24.29 (23) mm, d4=26.15 (28.05)mm, d5=
34.95 (39)mm, d6=34.95 (44.92)mm i debljina = 20
(20)mm.
- optimizacija poprečnog preseka modela
Zbog velikog broja parametara za optimizaciju korišćena
je samo debljina kao parametar mada ako se želi postići
veća optimizacija kao parametri mogu se uvesti visina
(hi), visina (ai) visina (bi), visina (ci) kao na slici 9 pod b)
i c), što povećava vreme pretrage i nije uzeto u
a) b)
a) b)
a) b)
b) a)
565
razmatranje u ovom primeru. Na istoj slici pod d) dat je
izgled modela posle optimizacije.
Slika 9. Optimizacija poprečnog preseka modela
a) početni oblik sa parametrima
b) poprečni presek
c) poprečni presek sa više parametara
d) model posle optimizacije
U daljem tekstu date su početne vrednosti parametara dok
su u zagradama prikazane vrednosti posle optimizacije
d1=20 (15)mm, d2=20 (20)mm, d3=20 (23.9) mm, d4=20
(20)mm, d5= 20 (15.007)mm, d6=20 (15.01) mm, d7=20
(20)mm, d8=20 (14.26)mm, d9=20 (19.783)mm, d10=20
(23.823)mm, d11=20 (20.236)mm, d12=20 (15.021)mm,
d13=20 (10.002)mm.
Na slici 10. prikazan je grafik kako se menjala masa
dvostrane kuke u odosu na optimizaciju koja je vršena.
Slika 10. Ukupna promena mase u toku postupka
optimizacije
Rednim brojevima su prikazane faze optimizacije:
0 - Početno stanje
1 - Optimizacija topologije gornje polovine modela
2 - Optimizacija topologije donje polovine modela
3 - Optimizacija oblika donje polovine modela
4 - Optimizacija oblika gornje polovine modela
5 - Optimizacija oblika poprečnog preseka modela
4. ZAKLJUČAK
Optimizacija se definiše kao nauka koja se bavi
pronalaženjem “najboljeg” rešenja određenog,
matematički definisanog, problema. Postizanje
“najboljeg” rešenja ili rešenja bliskih najboljem, vodi
uštedama u materijalu i energiji (čiji su resursi
ograničeni), postizanju finansijske dobiti, postizanju
najveće pouzdanosti, sigurnost u radu, itd. Optimizacijom
se teži minimizaciji negativnih efekata i/ili maksimizaciji
pozitivnih efekata.[4]
U radu je razmatran trodimenzionalni problem dvostrane
kuke za nepoznat oblik i topologiju. Ovaj primer je bio
podeljen na pet delova isključivo zbog složenosti
razmatranog problema. Odvojeno je izvršena optimizacija
topologije gornje i donje polovine modela, kao i
optimizacija oblika gornje i donje polovine modela i na
kraju je izvršena optimizacija oblika poprečnog preseka.
Grub oblik koji je dobijen posle optimizacije topologije je
zato što jedna konstrukciona promenljiva pokriva
područje od 10 mm. Ovakav oblik nije pogodan kako
zbog koncentracije napona na mestima prelaza tako i zbog
povećanog broja zahvata prilikom obrade. Zaobljena
kontura i ravnomerna raspodela napona dobijena je posle
optimizacije oblika. Na kraju postupka optimizacije, masa
se smanjila za 85 %. U ovom slučaju se od potpuno
jednostavnog oblika kvadra, kome su jedino postavljeni
otvori za kačenje kuke i dva proreza sa strane za kačenje
tereta (što su bili konstruktivni parametri), došlo do
optimalnog oblika kuke i to sve u okviru jednog softvera.