Διαπανεπιστηµιακό Διατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών

Σπουδών στην Ιατρική Φυσική – Ακτινοφυσική

Σηµειώσεις για το µάθηµα της Ανατοµικής

υπό του Γεωργίου Θ. Τρουπή

Αναπληρωτή Καθηγητή Περιγραφικής Ανατοµικής
Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών

1
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο όρος Ανθρώπινη Ανατοµία αναφέρεται στην επιστηµονική µελέτη της

µορφολογίας του ανθρωπίνου σώµατος. Χωρίζεται σε δύο κύριους κλάδους:
 Τη Μακροσκοπική ή Τοπογραφική Ανατοµία (Gross or
Topographical Anatomy) που ασχολείται µε τη µελέτη των δοµών που
είναι ορατές µε γυµνό µάτι και
 Την Μικροσκοπική Ανατοµία, η οποία είναι η µελέτη των
µικροσκοπικών δοµών του σώµατος και γίνεται µε τη βοήθεια οπτικών
συσκευών όπως τα µικροσκόπια. Στη Μικροσκοπική Ανατοµία
περιλαµβάνονται και η Ιστολογία µαζί µε την κυτταρολογία

Στο εισαγωγικό αυτό µάθηµα θα ασχοληθούµε µε τη Μακροσκοπική

Ανατοµία και θα δούµε λεπτοµερέστερα τα κυριότερα συστήµατα οργάνων
που αποτελούν το ανθρώπινο σώµα, καθώς οι γνώσεις Ανατοµίας είναι
απαραίτητες σε οποιονδήποτε πρόκειται να εισέλθει επαγγελµατικά στο χώρο
των επιστηµών υγείας και των εφαρµογών τους στον άνθρωπο.

Θα εξετάσουµε κυρίως τα συστήµατα:

 Κυκλοφορικό Σύστηµα
 Αναπνευστικό Σύστηµα
 Νευρικό Σύστηµα
 Πεπτικό Σύστηµα
 Ουροποιητικό Σύστηµα
 Γεννητικό Σύστηµα

2
 Το Κυκλοφορικό Σύστηµα

Το Κυκλοφορικό Σύστηµα αποτελείται από τα Αγγεία (Αρτηρίες, Φλέβες),

που µεταφέρουν το αίµα στα διάφορα σηµεία του σώµατος, και την Καρδιά η
οποία παίζει το ρόλο της αντλίας.
Η Καρδιά βρίσκεται πίσω από το Στέρνο και η κορυφή της επεκτείνεται
προς τα αριστερά, στο σηµείο τοµής της αριστερής µεσοκλείδιας καθέτου µε
το πέµπτο µεσοπλεύριο διάστηµα. Εκεί ψηλαφείται και η ώση της. Είναι ένα
κοίλο µυώδες όργανο που αποτελείται από τις εξής τέσσερις επιµέρους
κοιλότητες:
- Δεξιός Κόλπος
- Δεξιά Κοιλία
- Αριστερός Κόλπος
- Αριστερή Κοιλία

Σχ. 1 Η Ανθρώπινη Καρδιά (Πηγή: WIKIPEDIA)

Δεν υπάρχει επικοινωνία ανάµεσα στο Δεξιό Κόλπο και τον Αριστερό Κόλπο
ούτε και ανάµεσα στη Δεξιά Κοιλία και την Αριστερή Κοιλία. Ο Δεξιός Κόλπος
επικοινωνεί µε τη Δεξιά Κοιλία διαµέσου της Τριγλώχινης Βαλβίδας και ο

3
Αριστερός Κόλπος µε την Αριστερή Κοιλία διαµέσου της Διγλώχινης ή
Μιτροειδούς βαλβίδας
Τα Αγγεία του Κυκλοφορικού Συστήµατος διακρίνονται σε δύο είδη
κυρίως, τα Απαγωγά ή Αρτηρίες και τα Προσαγωγά ή Φλέβες. Τα Απαγωγά
Αγγεία αποµακρύνουν το αίµα από την Καρδιά προς το υπόλοιπο σώµα, από
το οποίο στη συνέχεια µέσω των Προσαγωγών Αγγείων, επιστρέφει στην
Καρδιά.
Θα περιγράψουµε τη λειτουργία του Κυκλοφορικού Συστήµατος
ακολουθώντας την πορεία του αίµατος σε έναν κύκλο. Ξεκινάµε από το Δεξιό
Κόλπο ο οποίος περιέχει «ακάθαρτο», µη οξυγονωµένο φλεβικό αίµα. Μέσω
της Τριγλώχινης Βαλβίδας το αίµα περνάει στη Δεξιά Κοιλία. Διαµέσου της
Πνευµονικής Αρτηρίας (παρότι αρτηρία φέρει φλεβικό αίµα), που εκφύεται εκ
της Δεξιάς Κοιλίας, το αίµα κατευθύνεται στους Πνεύµονες όπου και
οξυγονώνεται. Στη συνέχεια µέσω τεσσάρων φλεβών (που φέρουν αρτηριακό
αίµα), το οξυγονωµένο πλέον αίµα επιστρέφει στον Αριστερό Κόλπο της
Καρδιάς. Ο «κύκλος» που µόλις περιγράψαµε αποτελεί τη «Μικρή» ή
Πνευµονική Κυκλοφορία της Καρδιάς. Συνεχίζοντας το ταξίδι του το αίµα
περνά µέσω της Μιτροειδούς βαλβίδας, από τον Αριστερό Κόλπο στην
Αριστερή Κοιλία. Τα τοιχώµατα της Αριστερής Κοιλίας έχουν µεγαλύτερο
πάχος από τα τοιχώµατα της δεξιάς καθώς επωµίζονται τη «Μεγάλη»
Κυκλοφορία της Καρδιάς. Όταν η Αριστερή Κοιλία συσπασθεί το αίµα µε
ορµή περνάει στην Αορτή. Η Αορτή είναι ένα αγγείο µε διάµετρο 4 εκατοστά
του µέτρου και από εκεί περνάει όλος ο όγκος του αίµατος που πρόκειται να
διοχετευθεί στο σώµα και µάλιστα µε µεγάλη αρχική πίεση ώστε να µπορέσει
να φθάσει σε κάθε άκρη του αγγειακού συστήµατος. Η Αορτή σε µήκος 6
εκατοστών από την έκφυσή της δηµιουργεί τόξο 180 περίπου µοιρών και
κατευθύνεται προς το κάτω µέρος του σώµατος. Η µεγάλη ταχύτητα µε την
οποία το αίµα που βγαίνει από την Αριστερή Κοιλία, συναντά τα τοιχώµατα
του Αορτικού Τόξου µπορεί να προκαλέσει διεύρυνση και λέπτυνση τους
(Ανεύρυσµα). Πιθανή ρήξη του τοιχώµατος µπορεί να προκαλέσει το θάνατο.
Κατά την κατιούσα πορεία της Αορτής διακρίνουµε τα µέρη της ως:
- Τη Θωρακική Αορτή (διελαύνει το Θώρακα)
- Την Κοιλιακή Αορτή (διελαύνει την Κοιλιακή Χώρα)

4
 Η Κοιλιακή Αορτή χωρίζεται σε Δεξιά και Αριστερή Κοινή Λαγόνια Αρτηρία,
καθεµία από τις οποίες αφού εισέλθει στην Οσφυϊκή περιοχή διαιρείται στην
αντίστοιχη Εσωλαγόνια Αρτηρία η οποία αρδεύει την περιοχή της Λεκάνης και
στην αντίστοιχη Εξωλαγόνια Αρτηρία που µεταπίπτει στην αντίστοιχη Μηριαία
Αρτηρία. Με τη σειρά της η Μηριαία Αρτηρία δίδει την Ιγνυακή Αρτηρία που
χωρίζεται σε Πρόσθια και Οπίσθια Κνηµιαία Αρτηρία. Συνεχίζοντας, το αίµα,
µε τη βοήθεια των µικρότερων Αγγείων και τελικά των Τριχοειδών Αγγείων
περνάει στο Φλεβικό Σύστηµα και µε όµοιο αλλά αντίστροφο τρόπο καταλήγει
στην Άνω Κοίλη Φλέβα και ξανά στο Δεξιό Κόλπο της Καρδιάς από όπου και
ξεκίνησε. Στο Σχήµα που ακολουθεί φαίνονται το Φλεβικό και το Αρτηριακό
Σύστηµα.

Σχ. 2 Αρτηριακό και Φλεβικό Σύστηµα του Ανθρώπου (http://www.fa3.gr)

Για να ακολουθήσουµε την πορεία του αίµατος προς το άνω µέρος του
κορµού θα ξεκινήσουµε από το Αορτικό Τόξο από όπου εκφύονται η Δεξιά και
Αριστερή Κοινή Καρωτίδα Αρτηρία (Carotid Arteries) και η Δεξιά και Αριστερή
Υποκλείδια Αρτηρία (Subclavian Arteries). Το Αορτικό Τόξο εικονίζεται στο
Σχήµα 3 που ακολουθεί. Καθεµιά από τις Καρωτίδες διαιρείται σε Έσω και
Έξω Καρωτίδα. Η Έξω Καρωτίδα µεταφέρει το αίµα εξωκρανιακά και η Έσω
Καρωτίδα µεταφέρει το αίµα στον Εγκέφαλο.

5
 Σχ. 3 Το Αορτικό Τόξο και οι Αρτηρίες που εκφύονται από αυτό (Πηγή:
WIKIPEDIA)

Επίσης κάθε Υποκλείδια Αρτηρία µεταπίπτει κατά την πορεία της σε

Μασχαλιαία Αρτηρία και Βραχιόνια Αρτηρία η οποία χωρίζεται µε τη σειρά της
σε Κερκιδική και Ωλένια Αρτηρία. Ενδιαφέρον είναι να σηµειωθεί ότι
«παίρνουµε» το σφυγµό από την Κερκιδική Αρτηρία. Τελικά και όπως
αναµέναµε το αίµα διαµέσου των Τριχοειδών καταλήγει στη Φλεβική
Κυκλοφορία και στην Καρδιά µε τη βοήθεια της Κάτω Κοίλης Φλέβας. Στο
Σχήµα 3 φαίνονται και οι Στεφανιαίες Αρτηρίες (Coronary Arteries) οι οποίες
συµµετέχουν στην Στεφανιαία Κυκλοφορία της Καρδιάς. Για τη Στεφανιαία
Κυκλοφορία θα αναφέρουµε απλώς ότι υπάρχει για να εξυπηρετεί το
Μυοκάρδιο.

Το Αναπνευστικό Σύστηµα

Γενικά το ανθρώπινο Αναπνευστικό Σύστηµα, όπως και των περισσοτέρων

θηλαστικών, αποτελείται από τους Αεραγωγούς, τους Πνεύµονες και τους Μυς
που προκαλούν τη µεταβολή του όγκου των πνευµόνων ώστε να κινείται ο
αέρας από και προς το εσωτερικό των πνευµόνων. Έτσι µε την παθητική

6
διαδικασία της διάχυσης, από το αέριο ατµοσφαιρικό περιβάλλον στο αίµα και
αντιστρόφως, γίνεται η ανταλλαγή µορίων Οξυγόνου και Διοξειδίου του
Άνθρακα.
Ειδικότερα το ανθρώπινο αναπνευστικό σύστηµα αποτελείται από:

 Τη Ρίνα (κοινώς Μύτη)

 Τη Στοµατική Κοιλότητα
 Το Φάρυγγα
 Το Λάρυγγα
 Την Τραχεία
 Τους Πνεύµονες

Σχ. 4 Το Αναπνευστικό Σύστηµα (Πηγή: WIKIPEDIA)

7
 Η Ρίνα έχει απιοειδές σχήµα και µε το Ρινικό Διάφραγµα χωρίζεται σε
δεξιά και αριστερή Θαλάµη (ρουθούνι). Μέσω των Ρινικών Χοανών
επικοινωνεί µε το Ρινοφάρυγγα (µέρος του Φάρυγγα).
Η Στοµατική κοιλότητα είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του
Πεπτικού Συστήµατος. Εµφανίζει Έδαφος (που φέρει και τη Γλώσσα) και
Οροφή, η οποία σχηµατίζεται από τη Σκληρή και τη Μαλακή Υπερώα.
Χωρίζεται από το φραγµό των δοντιών στο Προστόµιο όπου εκβάλλει η
Παρωτίδα και στο Κύριον Κοίλο του Στόµατος όπου εκβάλλουν ο
Υπογλώσσιος και ο Υπογνάθιος Αδένας.
Ο Φάρυγγας είναι κοινό όργανο του αναπνευστικού και του Πεπτικού
συστήµατος και εξυπηρετεί και τις δύο οδούς. Χωρίζεται στο Ρινοφάρυγγα, το
Στοµατοφάρυγγα και το Λαρυγγοφάρυγγα. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία
κατά την κατάποση κλείνει την αναπνευστική οδό και την αφήνει ανοικτή κατά
την αναπνοή.
Ο Λάρυγγας είναι ένα χόνδρινο κέλυφος που καταλαµβάνει έκταση
τεσσάρων σπονδύλων (από το δεύτερο Αυχενικό Σπόνδυλο έως και τον έκτο).
Περικλείει τα πολύτιµα εργαλεία της φώνησης, τις Γνήσιες και Νόθες
Φωνητικές Χορδές. Νευρώνεται από το Άνω και Κάτω Λαρυγγικό Νεύρο τα
οποία είναι κλάδοι του Πνευµονογαστρικού Νεύρου και αιµατούται από τις
Άνω και Κάτω Θυρεοειδικές Αρτηρίες που αποτελούν κλάδους τις
Καρωτιδικής Αρτηρίας. Βρίσκεται έµπροσθεν του φάρυγγα και αποτελείται
από εννέα χόνδρους:
α) τρεις µονοφυείς
- Θυρεοειδής Χόνδρος. Στις πλάγιες επιφάνειές του κατασκηνεί ο
Θυρεοειδής αδένας, επίσης η µορφή του είναι δευτερεύον
χαρακτηριστικό Ανδρός – Γυναικός.
- Κρικοειδής Χόνδρος. Αποτελεί τη βάση του Λάρυγγα.
- Επιγλωττής Χόνδρος. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία όπως είπαµε
ανάλογα µε τη θέση της εξυπηρετεί την πεπτική η την αναπνευστική
οδό.
Και β) τρία είδη διφυών χόνδρων
- Δύο (2) Αρυτενοειδείς Χόνδροι
- Δύο (2) Σφηνοειδείς Χόνδροι
- Δύο (2) Κερατοειδείς Χόνδροι
8
 Η Τραχεία βρίσκεται µπροστά από τον οισοφάγο και αποτελείται από
δεκατέσσερα έως δεκαεπτά χόνδρινα ηµικρίκια. Εµφανίζει Τραχηλική και
Θωρακική Μοίρα. Στο ύψος του τετάρτου θωρακικού σπονδύλου χωρίζει σε
Δεξιό και Αριστερό Στελεχιαίο Βρόγχο οι οποίοι στη συνέχεια από τις Πύλες
εισέρχονται στους Πνεύµονες. Στο σηµείο διαχωρισµού των Βρόγχων υπάρχει
µια µηνοειδής ενδοµή που καλείται Τρόπις και αποκλίνει αριστερά. Έτσι ο
Δεξιός Βρόγχος είναι πιο κάθετος από τον αριστερό, µε αποτέλεσµα αν
κάποιο ξένο σώµα περάσει στο Αναπνευστικό, να καταλήγει στο Δεξιό
Πνεύµονα συνήθως.
Οι Πνεύµονες (δύο τον αριθµό) εµφανίζουν βάση, κορυφή, πρόσθια,
οπίσθια, έσω και έξω επιφάνεια. Αποτελούνται από δέκα ανεξάρτητα
Βρογχοπνευµονικά Τµήµατα (ο αριστερός έχει εννέα), το καθένα µε δική του
νεύρωση, αιµάτωση και αέρωση. Οι Πύλες των Πνευµόνων βρίσκονται
περίπου στο µέσο του ύψους τους και στο χώρο που σχηµατίζουν οι
Πνεύµονες ανάµεσά τους. Από τις Πύλες εισέρχονται και εξέρχονται Αγγεία,
νεύρα και αεραγωγοί.

Στο χώρο του Θώρακα βρίσκεται επίσης και ένας ορογόνος υµένας
ονόµατι Υπεζωκότας. Ο υµένας αυτός δεν έχει αρχή ή τέλος. Υποτεθίστω ότι
αρχίζει από την κορυφή των Πνευµόνων, ντύνει εσωτερικά το θωρακικό
τοίχωµα των Πλευρών και αυτό το τµήµα του ονοµάζεται Τοιχικός ή Πλευρικός
Υπεζωκότας ή Περίτονο πέταλο του Υπεζωκότα. Κατεβαίνει ως το Διάφραγµα
και εκεί ανακάµπτει σχηµατίζοντας το Διαφραγµατικό Υπεζωκότα. Συνεχίζει
καλύπτοντας ολόκληρους τους Πνεύµονες πλην των Πυλών τους και
σχηµατίζει το Περισπλάχνιο πέταλο του Υπεζωκότα. Ανάµεσα στους
Πνεύµονες ο Υπεζωκότας αναδιπλώνεται και δηµιουργεί τα Μεσοπνευµόνια
πέταλα του Υπεζωκότα. Ανάµεσα στα πέταλα αυτά του Υπεζωκότα υπάρχει ο
Μεσοπνευµόνιος Χώρος ή Μεσοθωράκιο, όπου βρίσκεται η Καρδιά µε τα
µεγάλα αγγεία της. Επίσης ανάµεσα στον Τοιχικό και τον Περισπλάχνιο
Υπεζωκότα δηµιουργείται η Υπεζωκοτική κοιλότητα η οποία είναι ένας χώρος
όπου επικρατεί αρνητική πίεση και υπάρχει επίσης µια µικρή ποσότητα
ορώδους υγρού για λόγους λίπανσης. Αλλοίωση αυτής της πίεσης προκαλεί
ελάττωση του φυσιολογικού όγκου των Πνευµόνων και κατά συνέπεια
9
αναπνευστικά προβλήµατα. Τέτοιου είδους αλλοίωση ονοµάζεται
Πνευµοθώρακας και µπορεί να συµβεί είτε για λόγους κληρονοµικότητας
(Αυτόµατος Πνευµοθώρακας), είτε λόγω τραυµατισµού (Τραυµατικός
Πνευµοθώρακας). Στο Σχήµα 5 φαίνεται µια τοµή του Κορµού όπου µπορεί
κανείς να παρατηρήσει τον τρόπο αναδίπλωσης του Υπεζωκότα και τις
κοιλότητες που σχηµατίζονται.

Σχ. 5 Τοµή του κορµού όπoυ φαίνονται τα χαρακτηριστικά του Υπεζωκότα.

Από το κλασικό σύγγραµµα Gray’s Anatomy. (Πηγή: WIKIPEDIA)

Το Νευρικό Σύστηµα

Το Νευρικό Σύστηµα διακρίνεται σε:

- Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα (Κ.Ν.Σ) το οποίο συµπεριλαµβάνει τον

Εγκέφαλο και το Νωτιαίο Μυελό

10
 - Περιφερικό Νευρικό Σύστηµα (Π.Ν.Σ) που περιλαµβάνει τα Νεύρα
που εκφύονται κατά µήκος του Νωτιαίου Μυελού.

Σχ. 5 Το Νευρικό Σύστηµα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα (Κ.Ν.Σ)

Το Κ.Ν.Σ αποτελείται από τον Εγκέφαλο και το Νωτιαίο Μυελό. Από τον
Εγκέφαλο εκφύονται οι 12 Εγκεφαλικές Συζυγίες η Εγκεφαλικά Νεύρα, που
έχουν διεθνή αρίθµηση και ονοµατολογία:

I. Οσφρητικό Νεύρο (Αισθητικό)

II. Οπτικό Νεύρο (Αισθητικό)

11
 III. Κοινό Κινητικό Νεύρο (Κινητικό)
IV. Τροχιλιακό Νεύρο (Κινητικό)
V. Τρίδυµο Νεύρο (Μικτό)
VI. Απαγωγό Νεύρο (Κινητικό)
VII. Προσωπικό Νεύρο (Μικτό)
VIII. Στατικοακουστικό Νεύρο (Αισθητικό)
IX. Γλωσσοφαρυγγικό Νεύρο (Μικτό)
X. Πνευµονογαστρικό Νεύρο (Μικτό)
XI. Παραπληρωµατικό Νεύρο (Κινητικό)
XII. Υπογλώσσιο Νεύρο (Κινητικό)

Όπως βλέπουµε τα Νεύρα διακρίνονται σε Κινητικά σε Αισθητικά και σε

Μικτά ανάλογα µε το είδος των Νευρικών Ινών που περιλαµβάνουν. Τα
κινητικά έχουν αµιγώς κινητικές ίνες, τα Αισθητικά αµιγώς αισθητικές και τα
Μικτά έχουν ίνες και των δύο ειδών.
Το Στατικοακουστικό Νεύρο διαιρείται στο Κοχλιακό Νεύρο, που είναι
υπεύθυνο για την Ακοή και στο Αιθουσαίο Νεύρο που αφορά στη διατήρηση
της ισορροπίας.
Το Τρίδυµο Νεύρο χωρίζεται στα εξής:

- Οφθαλµικό Νεύρο (περιέχει αισθητικές ίνες)

- Άνω Γναθικό (περιέχει αισθητικές ίνες)
- Κάτω Γναθικό (περιέχει και κινητικές και αισθητικές ίνες)

Ο Εγκέφαλος είναι το κύριο όργανο του Νευρικού Συστήµατος. Βρίσκεται

στο οστέινο κέλυφος του Κρανίου της Κεφαλής και εξωτερικά φέρει Έλικες και
Αύλακες. Περικλείεται από τρεις προστατευτικούς υµένες που ονοµάζονται
(από το εξωτερικό προς το εσωτερικό), Σκληρά Μήνιγγα, Αραχνοειδής
Μήνιγγα και Χοριοειδής Μήνιγγα. Ανάµεσα στην Αραχνοειδή και τη Χοριοειδή
Μήνιγγα υπάρχει ο Υπαραχνοειδής Χώρος όπου Βρίσκεται και ο
Αιµατοεγκεφαλικός Φραγµός. Ο Αιµατοεγκεφαλικός Φραγµός είναι ένας
υµένας που διαχωρίζει το αίµα από το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό (Ε.Ν.Υ).
Επιτρέπει µόνο σε ουσίες µε µικρό µοριακό βάρος να εισέλθουν και αποκλείει

12
τοξίνες και µικροοργανισµούς που βρίσκονται στο αίµα και θα µπορούσαν να
βλάψουν τον Εγκέφαλο, καθώς εκείνος στερείται Λεµφικού Συστήµατος.
Ο Εγκέφαλος έχει τέσσερις Λοβούς:

- Μετωπιαίος Λοβός
- Ιγνυακός Λοβός
- Διάµεσος Λοβός
- Προµήκης Λοβός

Και τέσσερις Κοιλίες. Δύο Πλάγιες στο µπροστινό µέρος του Εγκεφάλου όπου
παράγεται και το Ε.Ν.Υ. Η τρίτη είναι η Μέση Κοιλία η οποία Επικοινωνεί µε τις
δύο πλάγιες µέσω της οπής του Monroe. Η τελευταία κοιλία βρίσκεται στο
πίσω µέρος του Εγκεφάλου και επικοινωνεί µε τη µέση κοιλία µέσω του
Υδραγωγού του Sylvius.
Tο Ε.Ν.Υ κινείται στις κοιλίες και γύρω από τον Εγκέφαλο. στον
Υπαραχνοειδή Χώρο, όπου µέσω του Αιµατοεγκεφαλικού Φραγµού
ανταλλάσει ουσίες µε το αίµα.
Το υγρό αυτό είναι ένα άχρωµο, άοσµο, ισότονο διάλυµα και παράγεται σε
ποσότητα περίπου 500 ml την ηµέρα. Χρησιµεύει για τη µηχανική προστασία
του Εγκεφάλου καθώς επίσης και την για την ανοσολογική προστασία του,
αφού όπως προείπαµε ο Εγκέφαλος δεν έχει Λεµφικό Σύστηµα. Με τις
αυξοµειώσεις στην ποσότητα του το Ε.Ν.Υ προστατεύει τον Εγκέφαλο και από
τις απότοµες αλλαγές της πίεσης του αίµατος. Είναι λοιπόν προφανές ότι η
σωστή κυκλοφορία και η σωστή παροχέτευση του στο Φλεβικό Σύστηµα µέσω
του Αιµατοεγκεφαλικού Φραγµού, έχει µεγάλη σηµασία για την ενδοκράνια
πίεση. Παραδείγµατος χάριν µη παροχέτευση του Ε.Ν.Υ µπορεί να
προκαλέσει συγκέντρωση του και να έχει σαν συνέπεια τον Υδροκεφαλισµό.
Μεγάλη είναι η σηµασία του Ε.Ν.Υ και στη διαγνωστική γιατί από τη µελέτη
του µπορούµε να βγάλουµε συµπεράσµατα για την υγεία του οργανισµού. Στο
παράρτηµα παρατίθενται περαιτέρω πληροφορίες για το Ε.Ν.Υ.
Ο Νωτιαίος Μυελός αποτελεί προέκταση του Εγκεφάλου και ανήκει
επίσης στο Κ.Ν.Σ. Βρίσκεται έγκλειστος στην «αλυσίδα» σπονδύλων της
Σπονδυλικής Στήλης για να προστατεύεται από τραυµατισµούς καθόσον είναι

13
πολύ ευαίσθητος και φτάνει µέχρι το κάτω άκρο της. Από το Νωτιαίο Μυελό
εκφύονται τα Νεύρα που αποτελούν το Π.Ν.Σ.

Περιφερικό Νευρικό Σύστηµα (Π.Ν.Σ)

Όπως είπαµε το Π.Ν.Σ αποτελείται από τα Νεύρα που εκφύονται από το

Νωτιαίο Σωλήνα. Ακολουθώντας τη Σειρά των µοιρών της Σπονδυλικής
Στήλης έχουµε τα:

- Αυχενικά Νωτιαία Νεύρα

- Θωρακικά Νωτιαία Νεύρα
- Οσφυϊκά Νωτιαία Νεύρα
- Ιερά ή Ισχιακά Νωτιαία Νεύρα

Όλα τα Νεύρα εκτός των Θωρακικών αναστοµώνονται µεταξύ τους και

δηµιουργούν πλέγµατα νευρώνοντας αισθητικά και κινητικά το σώµα.

Τα Αυχενικά Νεύρα σχηµατίζουν τα:

Αυχενικό Πλέγµα

Έχει αισθητικούς Κλάδους όπου περιλαµβάνονται τα:

- Υποκλείδια Νεύρα
- Μεγάλα Νεύρα του Αυτιού
- Μικρά Ινιακά Νεύρα
- Υποδερµάτια Νεύρα του Τραχήλου

Έχει κινητικούς κλάδους που περιλαµβάνουν τα:

- Φρενικό Νεύρο (νευρώνει το Διάφραγµα)
- Αυχενική Αγκύλη

Έχει αναστοµωτικούς κλάδους προς τις παρακάτω Εγκεφαλικές Συζυγίες:

- Υπογλώσσιο Νεύρο

14
 - Παραπληρωµατικό Νεύρο
- Γλωσσοφαρυγγικό Νεύρο

Στο Αυχενικό Πλέγµα ανήκει και το Βραχιόνιο Πλέγµα που

περιλαµβάνει σηµαντικά νεύρα όπως τα παρακάτω:
- Μυοδερµατικό Νεύρο
- Μέσο Νεύρο
- Ωλένιο Νεύρο
- Κερκιδικό Νεύρο
- Μασχαλιαίο Νεύρο
- Εσωδερµατικό Νεύρο του Πήχη
- Εσωδερµατικό Νεύρο του Βραχίονα

Τα Θωρακικά Νεύρα δεν κάνουν πλέγµατα και δεν καταλήγουν να

αναστοµωθούν µε κάποια από τις Εγκεφαλικές Συζυγίες, αλλά νευρώνουν
τα τοιχώµατα του Θώρακα.

Τα Οσφυϊκά Νεύρα σχηµατίζουν το Οσφυϊκό Πλέγµα το οποίο φέρει τα

παρακάτω σηµαντικά νεύρα:
- Λαγονοβουβωνικό Νεύρο
- Λαγονοϋπογάστριο Νεύρο
- Μηριαίο Νεύρο
- Εξωµηροδερµατικό Νεύρο
- Αιδιοµηρικό Νεύρο
- Θυροειδές Νεύρο

Τα Ιερά Νεύρα δηµιουργούν το Ιερό ή Ισχιακό Πλέγµα που σαν

γνωστότερα νεύρα του αναφέρουµε τα εξής:
- Άνω Γλουτιαίο Νεύρο
- Κάτω Γλουτιαίο Νεύρο
- Ισχιακό Νεύρο (το µεγαλύτερο σε πάχος νεύρο του σώµατος)
- Οπίσθιο Μηροδερµατικό Νεύρο

15
 Πεπτικό Σύστηµα

Τα κύρια µέρη του Πεπτικού Συστήµατος είναι

 Η Στοµατική Κοιλότητα
 Ο Φάρυγγας
 Ο Οισοφάγος
 Ο Στόµαχος
 Το Λεπτό Έντερο
 Το Παχύ Έντερο

Η Στοµατική κοιλότητα είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του

Πεπτικού Συστήµατος. Εµφανίζει Έδαφος (που φέρει και τη Γλώσσα) και
Οροφή, η οποία σχηµατίζεται από τη Σκληρή και τη Μαλακή Υπερώα.
Χωρίζεται στο Προσθόµιο όπου εκβάλλει η Παρωτίδα και στο Κύριο Κοίλον
του Στόµατος όπου εκβάλλουν ο Υπογλώσσιος και ο Υπογνάθιος Αδένας.
Ο Φάρυγγας είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του Πεπτικού
Συστήµατος και εξυπηρετεί και τις δύο οδούς. Χωρίζεται στο Ρινοφάρυγγα, το
Στοµατοφάρυγγα και το Λαρυγγοφάρυγγα. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία
κατά την κατάποση κλείνει την αναπνευστική οδό και την αφήνει ανοικτή κατά
την αναπνοή.
Ο Οισοφάγος αποτελεί συνέχεια του Φάρυγγα. Έχει µήκος 40 έως 42
εκατοστά και πορεύεται καθοδικά στο Θώρακα πίσω από το Λάρυγγα. Κατά το
µήκος του χωρίζεται σε τέσσερις µοίρες:
- Τραχηλική Μοίρα
- Θωρακική Μοίρα
- Διαφραγµατική Μοίρα
- Κοιλιακή Μοίρα
Επιπλέον δεν έχει το ίδιο εύρος καθ’όλο το µήκος του αλλά παρουσιάζει
τέσσερις στενώσεις λόγω επαφής µε τις διάφορες ανατοµικές δοµές µε τις
οποίες γειτνιάζει:
- Κρικοειδής Στένωση
- Βρογχική Στένωση

16
 - Αορτική Στένωση
- Διαφραγµατική ή Υπερφρενική Στένωση
Ο Στόµαχος είναι ένα κοίλο µυώδες όργανο στην άνω κοιλιακή χώρα, στο
οποίο καταλήγει ο Οισοφάγος και κατά συνέπεια οι τροφές που
καταναλώνουµε. Παρουσιάζει Θόλο (το πάνω µέρος του), Σώµα και Πυλωρικό
Άντρο (το κάτω µέρος του). Επίσης έχει δύο στόµια (Οισοφαγικό και
Πυλωρικό Στόµιο), πρόσθια, οπίσθια, εσωτερική και εξωτερική επιφάνεια.
Στην άνω πλευρά του σχηµατίζει το Άνω Χείλος ή Ελάσσον Τόξο και στην
κάτω πλευρά το Κάτω Χείλος ή Μεγάλο Τόξο. Με δικούς του αδένες (Γαστρικοί
Αδένες) και µε τη βοήθεια της Χολής, παράγει γαστρικά υγρά και βοηθά στην
πέψη των τροφών. Στηρίζεται στη θέση του µε επαφή στα γειτονικά του
όργανα καθώς και µε τους συνδέσµους που δηµιουργεί µε το Περιτόναιο
Το Λεπτό Έντερο Έχει µήκος περίπου έξι µέτρων. Το πρώτο τµήµα του
ονοµάζεται Δωδεκαδάκτυλο γιατί έχει µήκος 12 δακτύλων. Το δεύτερο τµήµα
του ονοµάζεται Ελικώδες Έντερο και στο αρχικό του µέρος καλείται Νήστις
ενώ το τελικό του µέρος λέγεται Ειλεός. Ο Ειλεός εκβάλλει µέσω της
Ειλεοκολικής Βαλβίδας στο Παχύ Έντερο. Το Λεπτό Έντερο διαιρείται σε
τέσσερις µοίρες η πρώτη λέγεται Βολβός και στη δεύτερη εκβάλλει η
Χοληδόχος Κύστη.
Το Παχύ Έντερο βρίσκεται αµέσως µετά το Λεπτό Έντερο. Περιβάλλει τον
όγκο του Λεπτού Εντέρου και έχει µορφή (Π). Χωρίζεται σε δυο κυρίως µέρη:
I. Κόλον το οποίο διαιρείται µε τη σειρά του στα εξής επιµέρους
τµήµατα:
- Τυφλό Κόλον (εκεί βρίσκεται και η Σκωληκοειδής Απόφυση)
- Ανιόν Κόλον
- Εγκάρσιον Κόλον
- Κατιόν Κόλον
- Σιγµοειδές Κόλον
- Ορθόν ή Απευθυσµένο Κόλον

II. Πρωκτός
Με 18 περιστάλσεις το λεπτό το Παχύ Έντερο προωθεί το κοπρανώδες
περιεχόµενο του προς τον Πρωκτό. Περισσότερες από 18 Περιστάλσεις το
λεπτό είναι δείγµα µη φυσιολογικής λειτουργίας (π.χ. Σπαστική Κολίτιδα).
17
 Σχ. 6 Το Πεπτικό Σύστηµα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Στο Πεπτικό Σύστηµα ανήκουν και τρεις µεγάλοι αδένες, το Ήπαρ, κάτω
από το οποίο υπάρχει η Χοληδόχος Κύστη, ο Σπλήνας και το Πάγκρεας, οι
οποίοι εκτός από τις άλλες τους λειτουργίες παράγουν και ουσίες που είναι
χρήσιµες στην πέψη.

Το Περιτόναιο
Το Περιτόναιο είναι ένας ορογόνος υµένας (αντίστοιχος του Υπεζωκότα)
στην Κοιλιακή Χώρα. Όπως και ο Υπεζωκότας παρέχει λίπανση προστασία
και στήριξη. Με το Τοιχικό του Πέταλο, καλύπτει από µέσα τα τοιχώµατα της
Κοιλιάς και κάνει διάφορες ανακάµψεις επί των σπλάχνων δηµιουργώντας
συνδέσεις µε αυτά. Το Περισπλάχνιο Πέταλο του καλύπτει ολικά ή µερικά
κάποια από τα όργανα. Τα όργανα που καλύπτονται πλήρως από το
Περιτόναιο λέγονται Ενδοπεριτοναϊκά. Άλλα όργανα τα οποία δεν καλύπτονται
από το Περιτόναιο λέγονται Εξωπεριτοναϊκα. Τέτοια όργανα είναι οι Νεφροί.

18
 Ο χώρος που βρίσκεται ανάµεσα στα δύο Πέταλα του Περιτοναίου λέγεται
Περιτοναϊκή Κοιλότητα και φυσιολογικά περιέχει µια µικρή ποσότητα ορώδους
υγρού. Αν όµως για κάποιο λόγο ραγεί (σπάσει) κάποιο κοίλο όργανο τότε η
κοιλότητα αυτή γεµίζει µε το περιεχόµενο των οργάνων αυτών και αν δεν
θεραπευτεί υπάρχει ο κίνδυνος να εκδηλωθεί Περιτονίτιδα και να προκληθεί
θάνατος.

Ουροποιητικό Συστηµα

Το Ουροποιητικό Σύστηµα είναι ένα σύστηµα οργάνων το οποίο παράγει,

αποθηκεύει και αποχετεύει τα ούρα. Συνίσταται από:

 Τους Νεφρούς
 Τους Ουρητήρες
 Την Ουροδόχο Κύστη
 Την Ουρήθρα

Οι Νεφροί είναι όργανα Εξωπεριτοναϊκά στο ύψος της Οσφυϊκής Μοίρας

της Σπονδυλικής Στήλης. Αιµατώνονται από τις Νεφρικές Αρτηρίες οι οποίες
είναι παρακλάδια της Κοιλιακής Αορτής και µάλιστα χρησιµοποιούν το 25%
της Καρδιακής Παροχής. Ο κύριος ρόλος τους είναι να φιλτράρουν το αίµα και
να αποµακρύνουν τις διάφορες προς αποβολή ουσίες. Παράγουν έτσι
ηµερησίως περί τα 1.5 lit ούρων.
Οι Ουρητήρες είναι σωλήνες που εκφύονται από τους Νεφρούς και
καταλήγουν στην Ουροδόχο Κύστη, µεταφέροντας τα ούρα.
Η Ουροδόχος Κύστη είναι ένα κοίλο µυώδες όργανο που µοιάζει µε
µπαλόνι και στον άνδρα βρίσκεται ακριβώς πίσω από την Ηβική Σύµφυση και
µπροστά από το Ορθόν. Στη γυναίκα, µπροστά έχει την Ηβική Σύµφυση και
πίσω τη Μήτρα. Η υγιής Κύστη µπορεί να κρατήσει µέχρι 500 ml από 2 έως 5
ώρες. Υπό κανονικές συνθήκες η Κύστη είναι αποστειρωµένη.
Η Ουρήθρα είναι το τελευταίο µέρος του Ουροποιητικού Συστήµατος. Στη
γυναίκα έχει µήκος 3 έως 4 εκατοστά και είναι αµιγής σωλήνας που
χρησιµοποιείται µόνο για την ούρηση. Στον άνδρα έχει µήκος περίπου 17

19
εκατοστά και είναι µικτός σωλήνας, καθώς χρησιµοποιείται και από το
Γεννητικό Σύστηµα για την Εκσπερµάτιση.

Σχ. 6 Το Πεπτικό Σύστηµα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Γεννητικό Σύστηµα

Το Γεννητικό Σύστηµα του Ανθρώπου είναι µια οµάδα οργάνων που

επιτελεί το σκοπό της αναπαραγωγής. Εν γένει το Γεννητικό Σύστηµα
αποτελείται από τα εξωτερικά Γεννητικά Μόρια όπως το Πέος και ο Κόλπος,
καθώς και από κάποια εσωτερικά όργανα που είναι υπεύθυνα για την
παραγωγή των Γαµετών (Ωάρια, Σπερµατοζωάρια). Τέτοια είναι οι Ωοθήκες
και οι Όρχεις. Λόγω της ύπαρξης διαφορετικών ανατοµικών χαρακτηριστικών
των δύο φύλων, τα Γεννητικά Συστήµατα ανδρός και γυναικός διαφέρουν.
Το Γυναικείο Γεννητικό Σύστηµα
Αποτελείται από:
- Τη Δεξιά και Αριστερή Ωοθήκη
- Τη Δεξιά και Αριστερή Σάλπιγγα

20
 - Τη Μήτρα και τον Τράχηλο της Μήτρας
- Τον Κόλπο
Αξίζει να σηµειωθεί ότι και τα Στήθη περιλαµβάνονται στο Γεννητικό
Σύστηµα της Γυναίκας αφού χρειάζονται στο γονεϊκό στάδιο της
αναπαραγωγής.
Οι Ωοθήκες είναι οι Γεννητικοί αδένες της γυναίκας και εκεί βρίσκονται τα
Ωάρια από όταν γεννιέται η γυναίκα. Κάθε 28 ηµέρες ένα Ωάριο εξέρχεται από
τις Ωοθήκες.
Οι Σάλπιγγες ή Ωαγωγοί είναι όπως λέει και το όνοµά τους οι αγωγοί
µέσα στους οποίους κινούνται τα Ωάρια για να φθάσουν στη Μήτρα. Το
σηµαντικό τµήµα των Σαλπιγγών είναι το ευρύχωρο τµήµα τους που
ονοµάζεται Λύκηθος. Στη Λύκηθο γίνεται η γονιµοποίηση του Ωαρίου από το
Σπερµατοζωάριο. Κατόπιν το γονιµοποιηµένο Ωάριο εµφυτεύεται στη Μήτρα.
Η Μήτρα είναι ο «σάκος» που φιλοξενεί το αναπτυσσόµενο Έµβρυο από
τη στιγµή της εµφύτευσης του γονιµοποιηµένου Ωαρίου µέχρι τη γέννηση του.
Χρησιµεύει επίσης και για την Έµµηνο Ρύση.
Ο Κόλπος ή Κολεός έχει έσω στόµιο που αντιστοιχεί στον Τράχηλο της
Μήτρας και εξωτερικό στόµιο που αποφράσσεται από τον Παρθενικό Υµένα.
Χρησιµεύει σαν υποδοχέας του σπέρµατος του ανδρός.

Σχ. 7 Το Γεννητικό Σύστηµα της Γυναίκας (Πηγή: WIKIPEDIA)

21
 Σχ. 8 Το Γεννητικό Σύστηµα της Γυναίκας σε τοµή (Πηγή: WIKIPEDIA)

Το Ανδρικό Γεννητικό Σύστηµα

Το Ανδρικό Γεννητικό Σύστηµα βρίσκεται κατά το µεγαλύτερο µέρος του
στο εξωτερικό του σώµατος. Αποτελείται από:
- Τους Όρχεις
- Την Επιδιδυµίδα
- Τον Σπερµατικό Πόρο
- Τον Εκσπερµατικό Πόρο
- Τον Προστάτη
- Το Πέος και την Ουρήθρα

Οι Όρχεις είναι οι Ανδρικοί Γεννητικοί Αδένες όπου παράγονται τα

Σπερµατοζωάρια. Βρίσκονται µέσα στο Όσχεο, το οποίο φροντίζει η
θερµοκρασία τους να είναι λίγο πιο χαµηλή από τη θερµοκρασία του
υπολοίπου σώµατος, ώστε να διατηρούνται τα Σπερµατοζωάρια.
Η Επιδιδυµίδα Χρησιµεύει σαν αποθηκευτικός χώρος και χώρος
ωρίµανσης για τα Σπερµατοζωάρια που παράγονται στους Όρχεις.

22
 Ο Σπερµατικός Πόρος είναι η συνέχεια της Επιδιδυµίδας. Είναι ένας
σωλήνας στον οποίο ταξιδεύει το σπέρµα που ωρίµασε για να καταλήξει στην
Εκσπερµατική Κύστη.
Ο Εκσπερµατικός Πόρος είναι το τελικό τµήµα του Σπερµατικού Πόρου
που καταλήγει στην Εκσπερµατική Κύστη.
Ο Προστάτης είναι ένας ανδρικός αδένας ο οποίος παράγει υγρό που
εµπλουτίζει την έκκριση των Όρχεων.
Τέλος το Πέος που Περιλαµβάνει και την Ουρήθρα είναι το τµήµα του
Γεννητικού Συστήµατος που εισάγει το ανδρικό σπέρµα στο γυναικείο σώµα
µε σκοπό να πλησιάσει και να γονιµοποιήσει το Ωάριο.

Σχ. 9 Το Γεννητικό Σύστηµα του Άνδρα (Πηγή: WIKIPEDIA)

23
Σχ. 10 Το Γεννητικό Σύστηµα του Άνδρα σε τοµή (Πηγή: WIKIPEDIA)

24
Παράρτηµα

25