UNIVERZITET U TRAVNIKU

HIDROSTATIKA - STATIKA FLUIDA

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA: ““

Predmetni profesor: Student:

Amra Memić

Travnik, januar 2019. godine

Uvod

U ovom seminarskom radu govorit ćemo o statici i dinamici fluida.

Fluidima nazivamo tečnosti i gasove (plinove): to su supstance koje lahko mijenaju oblik,
odnosno koje mogu teći.

Mehanika fluida ili hidromehanika je dio mehanike u kojoj se proučavaju zakoni ravnoteže i
kretanja tečnosti i gasova. U mehanici fluida zanemaruju se strukturna svojstva tečnosti i
gasova i smatraju se kao neprekidne sredine, neprekidno raspoređene u prostoru.

Mehanika tečnosti se naziva hidromehanika; ona se dijeli na hidrostatiku koja opisuje tečnosti
u miru i hidrodinamiku koja proučava tečnosti u kretanju. Slično, gasove proučava aerostatika
i aerodinamika.

Zakoni po kojima se vladaju tečni i gasoviti fluidi u statičnom režimu u polju zemljine teže
reflektuju razlike između ova dav agregatna stanja. Tečno, kao poluuređeno stanje amterije,
odlikuje se većom gustinom i manjom stišljivošću, što ima za posljedicu izrazit uticaj dubine
na pritisak koji vlada u tečnosti. Gasovi ispunjavaju prostor i odlikuju se znatno manjom
zavisnošću pritiska od visinske kote. Imajući u vidu neuređenost materije u gasovitom
agregatnom stanju, to se statika gasovite materije mora uzeti relativno i analizirati imajući u
vidu pomenuta ograničenja.
SADRŽAJ

Uvod ........................................................................................................................................... 2

1. Pojam i svrha istraživanja ...................................................................................................... 4

2.STATIKA FLUIDA ................................................................................................................ 5

2.1. Slobodna površina tečnosti.............................................................................................. 6

2.2. Hidrostatika ..................................................................................................................... 7

2.2.1. Djelovanje sila na fluid ................................................................................................ 8

2.2.2. Pritisak (tlak) ................................................................................................................ 8

3. DINAMIKA FLUIDA .......................................................................................................... 12

3.1. Strujanje idealnog fluida ............................................................................................... 12

3.2. Jednačina kontinuiteta ................................................................................................... 13

3.3. Bernulijeva jednačina .................................................................................................... 13

ZAKLJUČAK .......................................................................................................................... 17

LITERATURA ......................................................................................................................... 18
1. Pojam i svrha istraživanja
Hidrostatika izučava stanje mirovanja tečnosti, odnosno međusobne odnose pritiska, sile koja
izzaviva pritisak na različite površine i uslova plivanja i tonjenaj materije.

Sačinjavaju je

 Arhimedov zakon
 Pritisak
 Hidrostatički pritisak
 Atmosferski pritisak
 Djelovanje sila na fluid

Naučni cilj ovoga istraživanja je deskripcija i otkriće. Riječ je dakle o opisivanju same pojave
i spoznaji pojave koja je poprilično poznata i koja će dati uvid u istu, a koja je u posljednje
vrijeme veoma rasprostranjena i obimna, ali što je vjerovatno najrelevantnije to su spoznaje iz
oblasti etiologije mehanike fluida. Kada je riječ o hidrostatici onda možemo reći da je grana
hidromehanike (mehanika fluida) koja se bavi pojavama i silama u tekućinama koje miruju.
Dok su sami fluidi (lat. fluidum: tekućina) tekućine ili plin, tekuća ili plinovita hemijska
tvar kojoj molekule lako mijenjaju svoj relativan položaj (voda, zrak i drugo).

Mehanika fluida ili hidromehanika je grana fizike koja proučava zakone ravnoteže i strujanja
fluida, a obuhvata hidrostatiku i hidrodinamiku. Polazi od pretpostavke da su fluidi neprekidni
odnosno zanemaruje njihovu molekularnu građu. Zakoni su jednaki za tekućine i plinove, dok
je stišljivost plinova zanemariva, dovodi nas do istraživanja i svrhe ovog rada
2.STATIKA FLUIDA
Pošto su fluidi neprekidne sredine onda se misaono mogu podijeliti na elementarne
zapremine čije su dimenzije dovoljno velike da ne zalaze u strukturu fluida i dovoljno male da
se sile koje dejstvuju na njih mogu smatrati konstantnim. Dio fluida misaono se može
zamjeniti čvrstim tijelom ili njegovim dijelom iste zapremine, oblika i gustine kao i
razmatrani dio fluida. Ovakav način razmatranja fluida naziva se principom očvršćavanja
pomoću kojeg se na fluide mogi primjeniti zakoni čvrstog tijela.

Slika 1.

Neka je na slici 1. izdvojen jedan dio fluida. Na njega mogu djelovati spoljašne i unutrašnje
sile. Unutrašnje sile se međusobno uravnotežavaju pa ih nećemo dalje razmatrati. Na osnovu
principa očvršćavanja posmatrani element fluida biće u ravnoteži ako je zbir svih spoljašnjih
sila koje djeluju na njega jednak nuli.

U posmatranom slučaju gornji uslov je ispunjen za inercijalni koordinatni sistem, ako je:

mg + Fp = 0

gdje je:

mg - sila teže elementa

Fp - površinske sile.

Pod dejstvom gornjih sila fluid će biti u stanju mirovanja kad brzina svakog njegovog
elementa bude jednaka nuli.
2.1. Slobodna površina tečnosti

Ukoliko na tečnost dejstvuje samo sila teže, onda će površina tečnosti u svakoj tački
biti normalna na pravac sile teže.

U slučaju da na tačnost pored sile teže djeluje i neka druga spoljašnja sila, slobodna površina
tečnosti će se postaviti normalno na pravac rezultante svih spoljašnjih sila. Na slici 2.
prikazan je primjer slobodne površine tečnosti u sudu koji se obrće ugaonom brzinom ω. U
ovom slučaju na uočeni element tečnosti pored sile teže mg djeluje i centrifugalna sila:

Fcf = man = mω2 x i

Slika 2.

Iz uslova ravnoteže posmatranog elementa dobijamo:

mg + mω2 x i + R = 0
2.2. Hidrostatika

Hidrostatika izučava stanje mirovanja tečnosti, odnosno međusobne odnose pritiska,

sile koja izzaviva pritisak na različite površine i uslova plivanja i tonjenaj materije.
Hidrostatika je grana hidromehanike (mehanika fluida) koja se bavi pojavama i silama u
tekućinama koje miruju.

Tri su osnovna zakona hidrostatike:

1. U tekućini koja ispunjava zatvorenu posudu vanjski se pritisak širi jednoliko na sve
strane (Pascalov zakon ili hidrostatički pritisak). Hidrostatički pritisak je pritisak koji
u tekućini nastaje zbog njezine težine.

Pokusima možemo dokazati da se tlak u tekućini:

 povećava sa dubinom;
 jednak je na svim mjestima na istoj dubini (u istoj tekućini);
 djeluje jednako u svim smjerovima.

Praktičnu primjenu ima taj zakon kod hidraulične prese.

2. Svako tijelo uronjeno u tekućinu gubi od svoje težine onoliko koliko je teška njime
istisnuta tekućina (Arhimedov zakon). Dakle, na tijelo uronjeno u tekućinu djeluje
uzgon, koji je jednak i suprotno usmjeren težini istisnute tekućine. Drugim riječima
može se reći: "Tijelo uronjeno u tekućinu lakše je za težinu istisnute tekućine".
3. Kada tijelo pluta na površini tekućine, težina mu je jednaka težini tekućine što je
istisnuta onim dijelom tijela koji se nalazi ispod razine tekućine.
2.2.1. Djelovanje sila na fluid

Na fluidnu masu u nekoj zapremini napadaju razne zapremine. To su prije svega sile
koje djeluju u mehanici na čvrsta tijela. Sile u fluidima napadaju sveki djelić u posmatranoj
zapremini, te se nazivaju zapreminske ili spoljašnje sile. One se uvijek odnose na jedinicu
mase.

Kada je u pitanju površina, racionalno je površinske sile iskazivati prema jedinici površine
koje napadaju:

Slika 3.

∆𝑁 ∆𝑇
lim = 𝑃, odnosno lim =𝜏
∆𝐴→0 ∆𝐴 ∆𝐴→0 ∆𝐴

2.2.2. Pritisak (tlak)

Tečnost ili plin djeluju određenom silom na svki dijelić zida posude u kojoj se nalaze,
odnosno na svaku površinu tijela koje se nalazi u fluidu.

Sila koja djeluje okomito na jedinicu površine zove se pritisak ili tlak.

Ako sila nije konstantna po cijeloj površini, pritisak je:

Pritisak je skalarna večličina. Jedinica za pritisak je paskal.

Paskalov zakon: pritisak u cijelom mirnom fluidu je konstantan ( Pascal 1650.god. )

Po Paskalu pritisak u proizvoljnom dijelu mirne tecnosti jednak je u svim pravcima i prenosi
se podjednako po cijeloj zapremini mirnog fluida tj.

p1= p2 = p3 = const.

2.2.3. Hidrostatički pritisak

Pritisak uzrokovan samom težinom fluida nazivamo hidrostatičkim pritiskom.

Da bismo dobili zakon za hidrostatički pritisak, zamislimo tekućinu u posudi ( Slika 4.) i
izračunajmo koliki pritisak djeluje na djelić površine ∆S na dubini h.

Slika 4.
Sila na površinu ∆S prouzrokovana je težinom stupca tekućine nad tom površinom,tj. :

Pa je pritisak ( sila na jedinicu površine ) p = ∆G /∆S, odnosno:

2.2.4. Atmosferski pritisak

Zemlja svojom privlačnom silom drži oko sebe vazdušni omotač, tzv. Zemljinu
atmosferu. Atmosferski tlak nastaje zbog vlastite težine zraka.

Pritisak zraka možemo izmjeriti pomoću Torricellijeve cijevi. Sandardni atmosferski pritisak
je pritisak stuba žive visine 760 mm pri temperaturi od 0 °C, odnosno 760 Torr ili jedna
fizikalna atmosfera. Primjenom formule dobivamo vrijednost za normalni atmosferski pritisak
u jedinicama SI

Atmosferski pritisak se vrlo često izražava u barima, gdje je 1 bar = 105 Pa U atmosferi
gustina zraka se mijenja ( opada ) sa visinom pa se i atmosferski pritisak mijenja sa visinom
po tzv. barometarskoj formuli :

gdje je po i ρo pritisak i gustoca na visini h = 0 .

2.2.5. Arhimedov zakon

Kada je tijelo uronjeno u fluid, javlja se rezultantna sila prema gore kao posljedica
hidrostatičkog pritiska. Tu silu nazivamo potiskom ( uzgnom ).

Da bismo izveli formulu za potisak zamislimo tijelo volumena V uronjeno u fluid gustine ρf
(slika 5.) . Radi jednostavnost pretpostavimo da je tijelo u oliku kocke ili valjka.

Slika 5.

Sile koje djeluju na bočne strane kocke poništavaju se. Sila na donju bazu površine S je F1 =
p1 S, dok je sila na gornju bazu F2 = p2 S. Sila F1 ima smjer prema gore, a sila F2 usmjerena je
prema dole. Budući da je hidrostatički pritisak na nivou h1 = h 2+ h veći nego na nivou h2, sila
F1 biće veća od sile F2 i kao rezultat pojavit će se sila prema gore tj. potisak ili uzgon.

Ili

Gdje je mf masa istisnutog fluida.

To je poznati Arhimedov zakon koji glasi: Tijelo uronjeno u fluid izgubi od svoje težine
onoliko kliko je teška njime istisnuta tečnost. Tijelo lebdi u fluidu ako je težina tijela
uravnotežena potiskom ili ρf = ρtijela..
3. DINAMIKA FLUIDA

3.1. Strujanje idealnog fluida

Kretanje fluida nazivamo strujanjem. Strujanje nastaje zbog vlastite težine fluida ili
zbog razlike u pritiscima. Pri strujanju razni slojevi fluida imaju razne brzine i među tim
slojevima javljaju se sile unutrašnjeg trenja ( viskoznost ).

Zbog jednostavnosti u početku ćemo zanemariti sva trenja koja se javlju u fluidu i smatrat
ćemo da se radi o nestišljivim fluidima ( ρ = const.): Takve fluide nazivamo idealnim
fluidima.

Uglavnom ćemo razmatrati stacionarno strujanje: Pri takvom strujanju brzina čestica i pritisak
u fluidu su samo funkcije položaja, a ne i vremena.

Slika 6.

Strujnica je zamišljena linija čija tangenta u svakoj tački pokazuje smjer brzine.

Putanja je niz uzastopnih položaja koje čestica fluida zauzima pri kretanju.

Kada je strujanje stacionarno, strujnica i putanja čestice se poklapaju. Dio fluida omeđen
strujnicama nazivamo strujnom cijevi. Pri stacionarnom strujanju strujnice ne ulaze ni ne
izlaze iz strujne cijevi ( slika 6. ).
3.2. Jednačina kontinuiteta

Posmatrajmo strujanje fluida kroz cijev različitog presjeka ( slika 6. ) Za vrijeme ∆t

kroz presjek S prođe volumen fluida Sv∆t.

Volumen fluida koji u jedinici vremena prođe kroz određeni presjek naziva se protok i iznosi:

Фv = Sv

Ako je gustoća fluida svuda konstantna i ako unutar strujne cijevi nema izvora i ponora, masa
fluida, koja u vremenu ∆t protekne kroz bilo koji presjek, konstantna je:

Te je konstantan i protok:

To je jednacina kontinuiteta. Tamo gdje je cijev uža, brzina je veća i obratno. Fluid se
ubrzava tamo gdje se cijev sužava: dakle na ćestice fluida dlejule sila usmjerena od šireg
dijela cijevi prema užem. Ta sila dolazi zbog razlike pritisaka: pritisak u širem dijelu cijevi je
veći nego u užem.

3.3. Bernulijeva jednačina

Danuel Bernoulli, švicarski fizičar je 1738. našao zakon o raspodjeli pritisaka unutar strujne
cijevi. Eksperiment je pokazao da je pritisak na mjestu gdje je brzina veća manj nego tamo
gdje je brzina manja . Pritisak u cijevi se može mjeriti pomoću vertikalne staklene cjevčice ili
vertikalnog otvorenog manometra ( slika 7.)
 Slika 7.

Da bismo izveli Bernoullijevu jednačinu, posmatrajmo stacionarno strujanje idealnog fluida

kroz strujnu cijev promjenljivog presjeka ( slika 8. ).

Slika 8.

Neka za vrijeme ∆t kroz presjek S1 protekne masa fluida ∆m = ρS 1 v 1∆t.

Pri tom je sila pritiska F1 = p1S1 na površini S1 izvršila rad:

Dok je rad sile F2 = p2 S2 na površini S2:

Gdje smo predznakom minus uzeli u obzir da su smjerovi sile i pomaka suprotni.

Rad ∆W1 izvršen nad sistemom na presjeku S1 prenosi se preko sistema na presjek S2 gdje
sistem izvši rad ∆W2 protiv sila vanjskog pritiska p2. Ukupni rad izvršen nad sistemom je:

Taj rad je jednak promjeni energije čitavog razmatranog volumena fluida. Ta se promjena
može izračunati kao razlika kinetičke i potencijalne energije iscrtkanih malih volumena
∆V1 = S1 ∆s1 i ∆V2 = S2 ∆s2:

Kada izjednačimo izraze i sredimo, dobivamo:

ili

( p-staticku tlak; ρgh-tlak zbog težine, razlike visina; ½ ρv2-dinamicku tlak)

To je Bernoullijeva jednačina za strujanje idealnog fluida. Ona kaže da je zbir statičkog,

dinamičkog (brzinskog) tlaka i tlaka koji dolazi zbog visinske razlike pojedinih dijelova fluida
uvijek konstantan za određenu strujnicu.
Ako je v1 = v2 = 0, tj ako fluid miruje (hidrostatika), jednačina prelazi u:

To je već poznati izraz za razliku hidrostatičkih pritisaka u mirnom fluidu.

ZAKLJUČAK
U prirodi ne postoji pojava koja nema svoj uzrok, svaka je uslovljena nekom drugom
pojavom. Voda je najzastupljeniji fluid na planeti Zemlji, koji čini oko 71% ukupne površine
planete Zemlje.

Fluidima nazivamo tečnosti i gasove (plinove): to su supstance koje lahko mijenaju oblik,
odnosno koje mogu teći.

Mehanika fluida ili hidromehanika je dio mehanike u kojoj se proučavaju zakoni ravnoteže i
kretanja tečnosti i gasova. U mehanici fluida zanemaruju se strukturna svojstva tečnosti i
gasova i smatraju se kao neprekidne sredine, neprekidno raspoređene u prostoru.

Mehanika tečnosti se naziva hidromehanika; ona se dijeli na hidrostatiku koja opisuje tečnosti
u miru i hidrodinamiku koja proučava tečnosti u kretanju. Slično, gasove proučava aerostatika
i aerodinamika.
LITERATURA

Demirdžić, I. (1990). Mehanika fluida I dio. Sarajevo: Mašinski fakultet Sarajevo.

Hrvatska enciklopedija. (2015). Preuzeto 14. 1 2019 iz Leksikografski zavod Miroslav

Krleža: http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=25436