fir(h/

fiBl
mqriusz konorski
zenon peсko
\o
\

IIaтrгlт;,Ьliсotion
mqriusz konorski
zenon peсko

Iilhтrгlт}uЬliсqtion
PolдND-
 Autor tekstu:Mariusz Кonarski
Projеkt oklаdki, strony tytuloweji tabliсe barwne:Zеnon Pесko
Uklаd typografiсzny:Zеnon Pесko
Dob6r фgё: Мariusz Konarski
Rрunki tесhniсznеkrеSlila:Tеrсsa Dloniаk
Konsultасja:Andгzеj Glass
Sklad:феnсja AJ.PRЕSS' Gdafisl te|.47-o2-39

сOPYRJGIIT @ 199r нAwK PUBLIсATION

Gdуnia' ul.Iniуniеrskд 50A POи.ND

Sаmolot mу5ltwskt Il.R. EOl w zvусlqsklm pojеdуnku Powlctrznуm nad Zaporoiеm

sAMoLoт
MYSLIWSKI
t
I.A.R. 80
Rozw6j gosмarсzy i militаrny wiqkszo6сi panstw euтopejskiсhw drugiej polowie lаt
trzydziеstyсh i eksрnsjа moсalstlv groфсa wyЬuсhem wojny 6wiаtowej miа}y Ьtotry
wPtyw nа Rumuniq, kt6ra podobnie jаk wiele innyсh paгrstw, starala siq powiqkszyc sw6j
potеnсjal militarny' a w szсzeg6lпo5сilotniсtwo wojskowe.
Powstаle w 1925 roku Rumцriskie Zaklady Lotniсze - I.A.R. (Industriа Aeronaцtiсa
RomAnA) do6c szфko poajsry produkсjq, zar6wno sаmolot6w liсenфnyсh jak i Ьudowq
ProtoqP6w wlasпej konstпrkсji. Tymсzasem Dow6dztwo Lоtniсtwa - obawiajqс siq ryzyka
_ uzпаlo, ie lepiej фdzie pozostaё przУ dostawасh sPгzqfu z agraniч. Znajdujqс siq pod
wptywami frапсuskimi Rцmunia zwr6сilа sig ku Polsсe zwiqzаnej z Franсjq sojuszem,
zаmawiаjqс na wyposа2eпie swyсh eskadr my61iwskiсh 50 sаmolot6w PZL P.IIb z
silnikiеm Gn6me - Rh6nе. Samoloty dostarсzono silom powiеtrznym Rumuпii w 1933
rokц' Faktеm, kt6ry miаl Ьtoпrе znaсzeпiе pгzy zаkupie nowego sPгzqtu' byto podjgсie
przez I.A.R. produkсji fтanсuskiсhsilnik6w Gn6me - Rh6ne.
W 1934 roku na Sаlonie Lotniсzym w Paryiu Paristwowе Zaklady Lotniсze
zаdemonstrowаty prototyp PZL P.IIс w wersji еkspoпowej, kt6rq zaproponowaty
Rцmцnom jako nastqрq m$liwсa P'lLb.w 1935 roku uruсhomioпo w Brаsov montai
sаmolot6w P'Il z nadеslanyсh elernent6w, а пastqPniе iсh seryjnq produkсjq Pod
oznасzeniemP.III. Wyprodukowano lqсznie 70 sztuk tyсh sаmolot6w.
Wprowadzenie пa uzЬrojeniе sаmolot6w tyPu PzL P.ll uсzyпilo lotniсtwo wojskowe'
od 1936 roku - Foпelor Aeriеne Regal аle RomAniа (F.A.R.R.) - Si}yPowietгzпe lft6lеstwa
RumunЦ nowoсze6niejszym i oрratywniejszym. Jednoсze6nie zаstаnawiano siq nad iсh
nastQPсq. Z ofеrtq рпowniе wрtqPity Paflstwowe Zaklady Lotniсze, Prеzentujqс w
Bukareszсie PrototyP PzL P.24' W rezцltaсie podpisапo umowq nа dostarсzenie 6 szruk
wzorсowyсh plаtowс6w wersji P.24E oraz zаkupiono liсenсjqпа iсh produkсjg.
Protolуp sаmolotu mрllwsklсgo IАл. 80; 1939 rol.
R6wnoсzеёnre F.A.R.R. oraz MinЬterstwo Lotniсtwa dесilo zаklаdom I.A.R.
opraсowanie konstlrukсji sаmolotu myЁliwskiego, odpowiаdаjqсego 5wiаtowym
standаrdom. W tym сelu powolano zesфl korьtruktorski w skladzie: Ion Grosц lon
Cosevеanu, Ghеorghe Zorta i Gheorghе Vаllпer. Najprosвzym i stosuпkowo tаnim
sposoЬеm stworzeniа nowej korшtrukсji Ьylo wykorzрtaniе w niej elеment6w
produkowaпеgo na liсenсji sаmolotu PzL P.24E i zаstosowanie zmodyfikowanego
liсеnс$nego silnikа, wytwaгапego przez zaЦadу I.A.R. W ten sposoЬ сhсiano uпiknqё
Шopoiоw zwiqzanyсh z zupelniе nowq konstrukсjq. Samolot otrzymаl inny uklad plata
oraz wсiqgane podwoziе.
Еfektem rozpoсzqtyсh w paidziernikц 1937 roku Praс bylo opraсowanie samolotu
oznaсzonego IА.R. so. Z sаmolotu P.24 wуkonуtano kаbinq i tylns сzф kаdh'rЬa z
kompletnym wyposaieniem wewnqtnnym. Na opraсowanie projektu i budowq PrototyPu
zuiцo 60.o00 roboсzogodziп. Piеrwsze metalowe elemеnty wykonаno wсzesnq wiosnq
1938 roku za3 prototyp Ьyl got6w do oblofu w gтudniu tego2 roku.
IА.R. E0 byl jednomiejsсowymdolnoplatеm o konsгukсji metalowej w1posаionym w
podwoziе wсiqgапe w loсiе. Pгzеdniq сzф kadhrЬa wуkonano ze sрwаnyсh rur
stalowyсh i pokrщo Ьlaсhq duralow4 zа6 tylna Ьylа konstnrkсji фlskorupowеj z сzteremа
podtuiniсami.
Skrzydla, mimo 2e o саlkowiсie nowej formie, miaty takie еlеmenty wzorowanе nа
konstrukсji samolot6w РZL. Iсh rozpiqtoiё wynosila 10,00 m. Twoгzyty je dwа gl6wne
diwigary, 38 iеЬеr i pokryсie z durаluminiцm.
Dtugosd Йmolotu wщosila 8,].6 m, wрoko6i 3,6 m, рwieгzсhпia skгzydеl 15,5 m2,
masa wlasпа 178o kg a сalkowita 228a kg. Usteгzeniе PrototyPu (lotki i stеry) pokrцo
pl6tnem. Podwozie zаstrzаlowe typu Mеssier wсiqganе w loсie, z amortrzаtorami olejowo
- powietrznymi oraz kolami z hydrauliсznymi hаmulсаmi. ogon sаmolotц sPoсzywal na
metalowej p}oziе typu Uт 14 lАR podpartej amorr}zatorem olеjowo - powieгznym.
3
 oЬlotu Protot}Prr dokoпаl kpt pil. Dftnitnr ,,Pufi'' Popеsсu. Stwierdzil on Ьаrdzo doЬч
sterowno6d sаmolotu. Nastgpniе Protot}? przеkаzаno do dywizjonu doSwiаdсzаlпego w
Piрra pod Bukаrеsztem do dalszyсh pr6Ь. W miаrq wykonywaniа lot6w pr6bnyсh
ujаwnф siq dalszе rrsterki np. zЬщ mala moс silnika nа du2yсh wрoko6сiасh, zlа
widoсzno6ё do przodu podсzаs kolowаnia i zЬyt slaЬе uzЬrojеnie, skladаjqсe siq z dw&h
kаraЬin6w mаszyпowyсh kal' 7,92 mm w skгzydlaсh, stгzelajqсyсh poza zаsiqфm 5migla.
IGraЬiny mаszyпowe tyPu Browning_FN produkсji Ьеlgijskiej Ьyty urцсhаmiane
mесМniсznie.
Kpt pil. Рopеsсu osiqgnql nа Prototypie IА.R' E0 prфko6i 510 km,/hпа w}вoko6сi4o00
m a w}вokoSd5000 m w сiqgu 6 minut. Puiap sаmolotц wynosil 1l0oo m. Prototyp nie
posiadаl radiostaсji oraz instalaсji tlenowej. 10 majа 1939 roku sаmolot zаPrezеntowaпo
puЬliсznie podсzаs wielkiej pаrady wojskowej.
W сelц wydania ostаtесznej opinii o sаmoloсie гzqd rumunski zаprosil do Bukаreszru
slyrшego fтаnсuskiego pilotа Мiсhela Detroyata. W tym okrеsiе сzаsu PrototyP otrzymаl
Ьiа}y numer ,,o'' nа stаtесzniku pionowym. Detroyat przyЬyt w maju do Pipеra. Podсzаs
jedпej z pr6Ь - niеoЬеznany z lotnЬkiеm - wykolowаl nа miqkkie podloie i staпql na
,,nosie''.Uszkodzeniц ulegl silnik oraz 6miglo.Dla dokonania naprawy sаmolot powтoсil do
Brаsov. Рoniewai 6miglo VDM Ьylo сhwilowo niedostqpпe' zаmontowano drewniane
6miglo i konryпuowano pr6Ьy w loсie.
opinia franсuskiego pilotа wptyпqlа na zаstosowaniе w odmianie serуjnej silnika
Gп6me - Rh6пe IАR к 14_III C 36 o mаsie 720 kg, moсy staпowеj 7o7 kw i moсy

Fragmеnt oddzlalu monlaiu samolot.6ry l.{.Д. 60 w Brоsov.

Szеroko rozstаwionе podwozie (3'45 m) zарwniаlo duф stateсzno6ё pгzy stаrсie i

lqdowаniu oraz latwosd manewrowаniа па ziemi. W protot1pie kabing pilota osloniqto
jеdynie z przodu wiаtroсhronem.
Do nаpqdu PrototyPu zаstosowапo silnik liсеnсfiny Gn6me - Rh6ne LAR к-14 Il с-32,
montowany takiе nа ostatniсh egzemplаrzaсhsаmolotu P .24E. Byla to ulерzona wersja
fтаnсuskiеgo silпika Gn6me - Rh6пе 14К МЬtral Мajor. Silnik ten miаl moс stаrtowq 660
kW, nominalnq 625 kW prту 2Зoo obrlmiп i moс mаksymаlnq 684 kW nа wрokoSсi 3600
m. By} to 14-to сylindrowy сШodzony powietгzem silnik w uklаdzie podw6jnej gwiazdу,
gainikowy ze sprqйrkq. Rozruсh odЬywal sig zа pomoсq rozrusznikа еlеktryсznego
Bendiх Есlipse 11A luЬ гgсzniе. Silnik zаmoсowaпy Ьyl пa loiц kt6re lqсzylo siq z
kаdfuЬem ?a Pomoсq сztereсh swoгzni. Koфk 6migla miаl ksztаh фindrа
pгzeсhodzqсego z przodu w фlkulq. silnik mial гzyсzфiowq oslonq, tworzeсq рniсierl
rypu NACA. Srodkowa сzф o ksztаlсiе bесzkowаtym skladalа siq z odpirвnyсh pokryw'
umoiliйajqсyсh dostgp do сylindr6w. Tylпq сzф twoгzyl szereg klapеk паstawnyсh,
pozwalаjqryсh pгzеz iсh uсhylenie na stеrowanie wiеlko6сQ przeptywаjqсеgo strumieniа
powietrzа сhlodцсеgo Фiпdry. Silnik naщdzаl rr6jlopatowе metalowe Smiglo q'pu VDM
o statym skoku. Wprowadzаne пa Ьiеiqсo r6ine poprаwki oф1пф loty pr6Ьne аi do
kwietniа 1939 roku. Hrlд montгiole в Brвsov.

4
 mаksymаlпej 787 kw nа wрoko6сi 45oo m _ Prту uiyсiu trzрtopniowej sprgiаrki. W
wersji seryjnej zastoсowano metalowe trzyloрtowе Smiglo produkсji niemieсkiej цpu
vDм 9-11131V-1 o Srеdniry 3 m i zmierrnymskokц w zаkлesie25o. Ivliфzy kabirч pilotа
а silnikiem zпаjdowаty sig dwа zЬiomiki рliwa, jeden o рjemnoSсi 163 l, drusi 292 l
oraz 68 litгowy zЬiornik oleju.
Seryjne sаmoloф IА.R. 80 otгzymaty kroplowq oslonq kаЬiny pilotа oraz пrzrsztanteny'
kt6ry pгzeсhodzi|' pnnz g6rnq krawф2 pulpitu stеrowniсzego' nа Prawo od pilotа.
Samolot uzЬrojono w 4 kаraЬiлy masz)moweBrowning-FN уa],.7,92 пrm z zаPаsеm 400
naboi nа kaidy. Tak zmodyfikowany sаmolot zаspokoil wymаgaпia komЬji teсhпiсznеj i
wytw6rniа otrzymala zаm6wienie nа w1produkowапie sеrii 50 mу{liwс6w tego tyPu.
Do konса 1939 roku zаklаdy w Brаsov zаjqte byty produkсjq i montaZem ostatriсh
еgzеmplагzy sаmoloru P.24E (|qcznе wyprodukowaпo 50 sаmolot6w tego typu). W
zwiqzku z tym rozPoсzgсie sеryjnej produkсji sаmolot6w IА.R. E0 wymаgalo Pewnego
сzаsu, gdyi naleiзlo pгzygotowaёnowе oPгzyг.4dowaniе produkсyjnе.TrzeЬа zaznaczуё,
iе w I.A.R. Przy oPraсowywaniu korrstrukсji prototypu jak i wеrsji sеryjnеj IА.R. 80 Ъta|a
udzial znасzna 8ruPа iniynier6w i teсhnik6w z polskiego przеmрtu lotniсzego. We
wгze6niu 1939 roku w rаmaсh ewаkuaсji wigkszo6d polskiego lotniсzego pеrsonelu
teсhлiсznego znalаzlа siq w Rumunii. W pаidziеrniku i gnrdniu 1939 roku zaklаdy I.A.R
zatrudnЩ 26 prасownik6w polskiego pгzemyshirlotniсzego.W5r6d niсh znajdowаlo sig 11
in2yniеr6w i teсhnik6w oraz 15 mЬtrz6w i rzеmiejlnik6w. W pierwszyсh miesiqсасh 1940
roku pгzyjqto do prасy jеszсzе 10 Polаk6w. W Rumunii zna|az|siq tаkie ini. Wilhelm
Gibаlko _ jеdеn z organizator6w produkсji sаmolot6w P.I1 w Brаsov. Do niego tei zwт6сil
Montдi i геgulасJa uzЬroJcпlа пa sаmolосlе l"rl.Л' 60
siq dyrektor I.A.R. in'. GЫu Grossu z pro6bq o Pomoс przy uruсhomieniu produkсji
nowego samolotu. In2ynier Gibalko wyrazil zgodq nа wsффraсq i wтaz z mЬtгzem
Тurowskim orаz teсhnikiеm Szpakowskim uпvoгzyli gтupq instпrktorskq. DziаlаlnoSё
rozpoсzqto od pгzеprowadzeпiawефikaсji dokumentaсjii zаlo2et'rprodukсyjnyсh.
Wedtug ъaloien produkсjа mia}a wynosii 6_s sztuk miеsiqсznie, сzyli okolo 1oO GOLENIE
roсznie. Dzigki pomoсy Polak6w jui od сzerwса 1940 roku produkowano 12 egzеmplarzy
miеsфznie. Bylo to moiliwe przy wykoгzрtaniu teсhnologii stosowaпyсh vl PZL: PODWOZIA
polowkowyсh montaiу kаdtuЬ6w z wyposа2еniеm,pionowyсh przyrzqd6w monta2owусh
do skrzydel i jednostronnyсh nit6w Patепtu PZL. Wiosпq 1941 roku сzg6c Polak6w,
zwiEzana а l.A.R., wт6сila do krаju, reszta przdostalа sig do Turсji oraz Аnglii. Powodem
tеgo bylа сoraz wigkszа infilrrасjа niеmieсkа w Rцmunii, zmtrszаjqсa wlаdzе do
zwolnieпiа speсjаlЬt6w polskiсh.

Seryjnyl.A.R.80
I.A.R. 80 nr l opu6сil liniq produkсуjnq w Brаsov wiosnq 1940 roku, w rok po deЬiuсie
Protorypu. Оpr6cz zmiаn wсzе3niej wspomnianyсh nastqpity zmiany dotyсщсe masy
sаmoloru. Jego masа bez wyposаienЬ wynosilа teraz 2080 kg, maksymаlna zа6 do startu
l
2685 kg. D}ugo6ckаdtuЬ zwiqkszono do 8,9 m - zе wzglфu na zаbudowanie пowеgo
l
l silnikа _ za6 kabinq przesuniqtolekko do tytu. Wzroslа takze rozpiqto6i skгzydel do 10,52 PLOZA OGONOWA

5
 m. stеr kiеrunkц powiqkszono i pokrдo сalkowiсie Ьlасф oraz zaoрfrz'ono w klapkq
odсQiаjqсE (fleпner). Wzmoсrriono stп.rktuщ сфсi ogonowej. oslong k6l podwoziа
przеkonstruowano' PсEУ сzym zаniесhаno stosowaniа odсhylanyсh klap, tak i'e po
wсiqgniqсiu podwozЙ kolа Ьyty osloniqtе do фowy. Calkowiсie zrеzJrgnowano z
?astrzal'6w stateсznikа po wzmoсnieпiu jego dfwigara. Ponаdto samoloty w1iposаiono w
irшиlaсjq tlenowq Мanuлelle 34, radioоtасjq Telefunkеn FuG ИIa i сelownik optyсzпy
Goerrz lub Telеreflех. Tak zmodyfikowany sаmolot seryjny osi4gal Prфkosё 514 km,/h nа
wрokojсi 40oo m orаz wрoko3d 5000 m w 5 min. 50 s. Pгzy prфkosсi 425 km,zh nа
wрokoSсi 4500 m miаl zаsiqg 7з0 km. Teoretyсzпypulаp wynosil 1o5oo m.
Seriа 50 eр. opujсila hаlе montаiowe w Bгasov nа przelomie |at L94o/4I z tУm\ 2e
sаmoloty od nт 21. do 5o otrzymаty silnik IAR K-14 Iv с-32 o пieсo wiqkszеj moсy,
wynosчсеj 735 kW.
14 styсzniа 194]. roku SztаЬ lоtniсzy zadесydowal, 2е Flotillа 2 VinAtoаrе (2 Flota
Mу{liwskа)' sklаdаjqса siq z Grupul 1' 6 i 8 jako pierwszа otr,},mа nowy muJliwieс. 5
tygdni фfniеj' 22 lutego, sаmoloty Przеrzuсono z Brаsov do Tirgsoг_Ploеsti dla Еskаdrilе
59 i 60 ze skladu Grupul 8 VinAtoаrе (8 Grupa My3liwskа). oЬie еskаdry oоiEg!ф
gotowo6{ bojowq 15 kwiеtnia. Еskadrila skladala siq z 12 sаmolot6w. W miфryсzаsie
kadrq pilot6w z Grupul 1 i 6 skierowano nа l!-to dniowy kшs teoretyсzny, а nаstqpnie nа
kurs zapoznаwczу z IА.R.80 w Centnrl de InsnrrсtieAеronаutiса.
Sаmolot mуSltwskt l.{.R. 60 ptсrrvszcJ sсril na IotnЬku febrусanуm w Brаsov.
Ц*lA . . . , .
'
lljt-l.'sjt
l.A.R.g0A
Poсzqwsry od nr 5l samolot otгаymаl silnik I.А"R. к 14-1oo0 A (udoвkoпаlony K_14 tV
C-32) o moсy pоwiqkszonej do 753 kw rrа wysoko6сi 20oo m. Spowodowаlo to
wyd}ui.eniе sаmolohr o 70 mm do 8,97 m. opалсerzoпo ltаbinq pilotа oraz zwiqkszono
liсzф kаrabin6w mаszynowyсh w skrzydlaсh z 4 do 6. By}y to te samе Browning-FN kal.
7.92 mm. Samoloty tеj wersji wykonаno w сztеrесh рrtiасh: piеrwszа od пr 51 do 90,
drugа nr 106 do 130. Маsа wlasnа sаmolotц wynosila 2095 k8 rвtomiаst сalkowitа 2720
kg. Na еgzеmplarzaсh pozostaфh рпii kt6re oPujс*y liniq produkфп4 пiесo фiпiej
(od nr 131 do 150 - 20 egzemplarzy i ]'76 do 180 - 5 egzemplarzy) wzmoсnioпo
uzbrojenie,wymiеniаjqс 2k.m.7,92lnm rvl 2 o kаl. 13,2 mrц z zаPаsempo l5o nаЬoi nа
kаidy' иkiв pгodukсji Ьеlgijskiej firmy Browning. Мasа sаmolotu wzrosla wtedy o 30 kg.
Samolot nr 7s zostal zаadaptowany do roli ЬomЬowса пurkujqсego i stal sig PrototyPem
wersji I,{.R. EI, a samolot nr 1l,1 postuiyl do bаdаnй nowej jednostki nащdowej (/.{.i.
E0M).Ponadto d w 77 zmieпioпo mаskq tlеnowq Manurelle пa niemiесkE Drёgеr, a od nr
]'3]' wiаtroсhron onzymal szуЬу ze szkla panсеrnego. We wszрtkiсh zamoпtowaпo
',80А,'
dwa wyrzutпiki podskпydlowe dla ЬomЬ 50 k8. Podсzаs uiytkowanЬ oрraфnеgo
sаmolot6w ujawnil siq nieoсzekiwaпy proЬlem - цiyry сigЬzy i o wiqkszej moсy silnik
powodowal droЬnq deformaсjq tylnej сzg6сi kаdtцbа. W konselомenсji wszрtkiе sаmoloф
powт6сity do Brаsov w сelu wzmoсniеniа tyh.tkаdh.rba.
ostoNA I(AвINY
OSLONA SILNII(A
l.A.R.gl
SztаЬ gl6wny rumuriskiсh sil powietrznyсh z}o2у| zаm6wienie na sаmoloty
bomЬаrdujqсe z lotц nurkowego. W Brasov zаadaptowano do tеgo сelu /./.fi. E0А nr 75,
nadajqс mц oznaсzenie IА.R' EI . Nazywaпy Ьyl tak2е BoPi (skr6t od Bombardiеr in Piсaj _
bomЬowieс nurkujqry).
W por6wnaпiu do wersji,,.{'' skr6сono podwozie, PftУ czw w}вoko6с sаmolotц zmаla}а
do 3'52 m. Bezpo6redniozа oslonq silnika pгzymoсowапopod kadtubem odсhylany 7АczeP
na Ьomф o mаsie 225 kg. Podсzаs atаkц z lotu nurkowеgo wрiggniki odсhylаiy ?Аc?ЕP z
bombq w ten spos6Ь, ie Po uwolnieniu Ьombа zпajdowala siq pozа zаsiqgiem 6mig}a.
Stosowano dwa rodzaje bomЬ 225 kg: typu amerykarlskiеgo' kt6ryсh wiеle posiаdano w
skladaсh oraz produkсji I.A.R. UzЬrojenie,,6l'' skladalo siq z 6 k.m. Browning-FN kalr'7
'92
пlm.
Wyprodukowano dwiе partie samolot6w /.,{.R.E^l:od rш 91 do 105 i 15]' do 175 ( w
sцmie 40 egzеmplaгzy), kt6re oPцiс*y wytw6гniq do jеsieni 1941 roku. Wkr6tсe
w1produkowano nastqPnyсh 10 sаmolot6w o nr 231 do 24o
Маsа sаmolotu wzroslа do 2155 kg, a сa}kowita do 278o kg (wтaz z tгzemа ЬomЬаmi
do 3105 kg). Prфko6i mаksymаlnа,osiqgапaпа w}вoko6сi4500 m' wyпosila 47olt<m/Ь'a
prфkoSc przelotowa na tej wрoko6сi 4o0 km/h' pгzy wykorzрtaniu 70Иo moсy
nominalnej.
IА'R. EI 24 wnei;nia 1941 roku zаsilф Grupul 8 i zostaty uiytе w walkaсh nа Ukrainie.
sтAтEсzNlк PozloiЛYz zAsтRzAtElt'
I.A.R.80в
Рo wielu lotасh bojowyсh rвd UkraiпE piloсi bombowс6w nurkujqсyсh IА'R. 8I
zauwaфIц iэ podwiеszеniе do niсh ЬomЬ pogorsrylo wlasпo6сi piloи2owе tyсh
samolot6w. L2ejszе samoloty sowiесkiе miаty nаd nimi znасznE przеwаgq' szсzeg6lnie w
lotасh rrа duiyсh wрokodсiасh. Uwagi pilot6w rumurвkiсh ptzekаzаno wytw6mi w
BrasoЧ gdzie postатаno siq niezwloсznie tеmц zaradziё. W rezultасiе zаproponowano do
produkсji seryjnej zmodyfikowaпq wеrsjg - mу{liwiес lя. R. E0B.
Wzmoсniono w nim opanсerzеniе, сhroniqсe pilota oraz zbiorniki wеwnQtrдnе' a takie
zwiqkszoпo rozpigtoJd skrzydel do lt m i powieгzсhnig no6п4 do 16,5 mo. Pierwszа seriа
tyсh samolot6w wyniosla 20 sztцk - od пт l81 do 2o0 z tym uzbrojеniem, сo nа ostаtniсh
еgzemplaгzасhwеrsji (4 k'm.7,92 mrn i 2 kаl. 13,2 mm). Faktyсznie Ьyla to tylko
'30А"
cz#' z zaplaпowaпej do wykonania liсzby sаmolot6w t}Рu ,$0А'', |кz wprowadzone
modyfikaсjе zmieni}y przezпaсzenie i oznaсzеnie sаmolotu. Czф z 11 eрemplarzy - пr
201 do 211 - wyposаiono w dwa dodatkowе zbioгniki рliwa o pojemno6сi100 l kaidy'
podwieszanе na wyгzutnikасh pod skrzydlаmi. Gdy Ьy}y pustе, wyrzutniki te mogty stuфё
do podwieszаniа ЬomЬ qryu ,,6l'' o mаsie 50 kg. Taki sаmolot moina bylo wykoгzрtaё
jako mySliwieс dаlekiеgo zаsiqgu lub do еskorty bombowс6w. Мasа wlasnа IА,R. E0B
wynosila 2135 kg' a сalkowitа 2810 kg lub 2960 kg z naр}nioпymi zbiornikаmi.
TуP mial to sаmo zаstosowanie сс ,,,6l''. Jego zasigg wyпosil 72О Уlтt pтzу
'E0B"
prфkoSсi 340 km,/h nа w}ьokodсi 4500 m lub 1030 krn Przy prфko6сi 4o0 km,zh na
w}вoko6сi t000 m' a dhrgotп.rralo6ёlotu 3 godziny.
UnlkдlnеzdJрlesвmolotuIА.R' 80M
I.A.R.8OM
Wпioski z eksploаtaсji w waruлkасh Ьojowyсh wskаzywa}y na poЕz€Ьq zаstosowаniа
silnikа o wiqkszеj moсy. Rozmаitе uleрzеniа silnikа' wprowadzone przez Ьiuro rozwojowе
silnik6w wytw6mi IА.R., nie rozw\туwatу zаgadnienЬ, gdyi wzroоt moсy szedl lN pв,t?Ez
wzrostem mаsy PoPrzez stosowаnie silniejszеgo uzЬrojeniа, oрnсеrzeniа itp.
W ф syпtасji ini. Ioп Groсu wуnaczу| zвф|, kt6ry zаjqlby siq znаlezieпiem
odpоwiedniej jеdnostki паpqdowej. odpowiednim wydawаl siq гzфowy silnik сhlodzony
сieсzq Daimlеr - Bеnz DB 601 (stosowanyw Bf-109Е) luЬ o podoЬnej moсy. ostateсznie
wybrano 12-to фindrowy rzфowy silnik Junkers Jцmo 211Da o moсy 882 kW,
montowany w produkowanym z liсenсji bomЬowсu Sаvoiа Мarchefit.RS.79B.
Do pr6b przрtqpiono przeraЬiаjqс seryjny sаmolot IА'R. E0А nr 111. Na tym
egzemplaгzu zаmontowano nowy silnik z сtrlodniсq oleju i osloпq silnikа tak1 sаmq jаk w
ЬomЬowсu Savoiа.
Nа poсzqtku 1942 rokц na tаk pгzeroЬionym sаmoloсiе rozpц| pr6Ьy w loсie in2.
pilot Аlеksandеr ,,Dudu'' Frim. Wkr6tсe po starсiе samolot wpаdl w silne drganiа i Frim
lqdowаl z wylqсzoпym silnikiem. Dalszyсh pr6Ь z silnikiеm Jumo jui niе prowadzono.
IА.R. E0А nr 111 otгzymal na powт6t silnik gwЬzdowy.
wYRzUтNlK PoDi(ADLUвoWY
I !
I.A.R.81A
Ulерzeniа zаstoвowanе nа sаmoloсie IА.R. E0B byty fuвpiraсjq do wprowadzeniа zmiаn
w wersji IAR-81. W rеzulисie Powstаla wersjа I..{.i. Ell. Zbudowano 19 egzemplaгzy tеj
wersji od ft 2|2 do 230. Uzbrojenie Pоzostаwiono jak w I'{.Л. E0B z tутtцie zwiqksryla
siq sryЬkoсtrzelnoJdk.m. Browning-FN kаl. 13,2 mm ze 150 do 175 strzаl6w nа minцtQ.
Sаmolot ten wykorzрtano do bardzo d}ugiсh lot6w bomЬowyсtц a to dziqki zаsQpieniu
bomb podwiеszаnyсh @ skrzydlami pnяz dwа dodаtkowе zЬiomiki фiwа po 100 l
kаidy. W ten spos6b mаsа сalkowitа przy starсiе wynoоila 3250 kg' a wlasnа 2190 kg.
Samolot wraz z bomЬq o mаsie 225 kg' podwieszonq @ kаdfubem i dodаtkowymi
zbiornikаmi osi4gal nа wрoko6сi 4500 m Prфkosd 455 km/h. W weгsji my{liwskiej, bеz
dodаtlсowego obсi4iвnia' miаl osi4gi podobnе do IА.R. 80А.
Sвmolotуl.{Л. E0 hPi z l Кorpusu l.otnlсzсgo'oрruJqсс
nа ZаpoгoiщJсslс6 1942roku.
l
''с
*
l.A .R . 8 0 с
Wytw6rniq w Brasov opGсilo 50 еgzemplагzy sаmolotu IА.R. E0с, poсzynаjqс od nr
24I do 29o. Ta nowа wersjа my6liwsko - ЬmЬwa otrzymala szerеg uleрzerl. l tak
zаirrstаlowanohydrauliсznе uгzqdzenie odгzuсajqсe osloпq kaЬiny w razie konieсzno3сi
opuszсzenia sаmolotu ze spаdoсhronem. Powodеm wprowаdzeniа tеgo urzqdzeпia byla
tеndenсjа oslony do zаkleszсzаniа sig w sдrасjасh awаrуjnyсh. Poprаwiono takie
opаnсerzeniefotelа pilota. Podсzаs wykoгzрtaniа Ьojowego сiqЬzyсh wеrsji my{liwsko-
ЬomЬwyсh zаuwa2ono drgаnia stateсznikа poziomego pоdсzаs start6w z pеtnym
obсiqiвniem. Aby owе drgаnia wyeliminowаё,od еgzemplarzаrш 251 stateсzniki poziome
. podobniejаk w Prototypiе . podpaпo zаstгzalаmi.Po raz piеrwszy zаstosowanozbiorniki
sаmorrszсzelniajqсesiq. W weвji tеj wzmoсniono uzЬrojеnie w skrzydlасh, monrujqс 2
dziаlkа Ikаria kаl. 20 mm (liсеnсjа oerlikon) z zаPаsem 12o nаЬoi nа kаide oraz 4 k.m.
Browning-FN kal.7'92 пrm z zаPasem4oo nаЬi na kaidy.
IА.R. E0с uiywаno zаr6wno do zаdaIi mу{liwskiсhjak i Ьmbowyсh. Stosowano je ze
zbiornikаmi dodatkowymi lub Ьеz niсh. Мasа wlasnа sаmoloru wyпosilа 22Оo kg, pnу
starсie zа6 z pеtпym obсQieпiem (z 225 kg Ьomф i dwomа zЬiornikаmi dodatkowymi)
3260 kg. W wersji mу{liwskiejIА.R. E0с rozwijal pгфko6d 47o kгy'h пa w}вoko6сi45o0
rц а puiap 50o0 m osiqgal w сzаsie 7 min. 30 s (z podwiеszonymizЬiornikami).
I.A.R.81B
ostаtnia wегsjа BoPi. Wyprodukowany w ilo6сi 10 sztцk od пr 291 do 300. UzЬrojеniе
jаk w weвji ,iIА',.Zastoюwаnow nim ulepszenia сhаrakteryzujqсе/.l.fi. 80C. Pozostale
danejak w weвji ,,8Il''.
l.A.R.8 1с
By}a to ostatnia wersjа w1prodцkowana w Brasov. IА.R. 8Iс Ьyl modyfikасjq wеrsji
d' kt6rej r62nit siq uzbrojeniem. W miejsсe 2 dzialek oerlikon kаl. 20 mrn
''E0c',
zаmontowаno2 dzialka Машer МG 151 tаkiе kal. 2o mm z zаPasеm 175 naboi nа ka2de.
Каrabiny mаszynoweBrowning-FN ka|. 7 mm pozostаwiono' Przy сzym na na kа2dy z
'92
niсh przypadatopo 35o naboi.

F]skяdrа I..|.R. 6l w jеdnej z rumufiskiсh Ьaz

.ji:sg Prд6d Lяdluba sдmololц ll.Л.

Piсsсk . mаskotkд Jсdnostki
z ods|oп|9tq os|oпq Lяbinу.
rumu6sldсJ . przс{ lotсm
".--- mus| opu5сl6 }лblnq.
,.+

!.'-. i
9
 og6lem wyprodukowaпo 161 sztuk tyсh sаmolot6w od пт 3o1 do 46]'. Wykoгz1вtywany od prвwa zв|69prтti| lotсrn ЬoJшrym.
Ьyt ptzеde wszрtkim do zаdafl mySliwskiсh.
Zaklаdy I.A.R. w Brasov w1produkowaty do polowy 1943 rokц 46I еgz. IА.R. E0 i El
wszрtliсh weгsji, nаstqpniе liniq montaiowq zаjф sаmoloty меssеrsсhmitt BI-l09 G-2:
16 kwietniа 1944 roku wiеlki nalot ЬomЬwс6w amerykаrlskiсh powainie uszkodiil
wytw6miq' а nastqPпy, wykoпапy 6 mаjа tego rokц spowodowal jej znЬzсzenie.
W сеlц skuteсzniejszego zwalсzапia аmerykаnskiсh wypraw ЬmЬowyсtц latem 1944
roku przeprowadzono pr6Ьy z poсЬkami rakiеtowymi Werfer Granate kаl. 210 mrц kt6re
zamontowano na jednym z IА.R. |Ic ф skгzydlami, pojedynсzo i parami. Pr6by z tym
uzbrojепiem PrzегWаno po pгzej6сiu Rцmunii шr stтonq Aliаnt6w.

l.A.R.80Dс
Po zаkoIiсzeniu wojny te samoloty IА.R.E0 i 8I, kt6re Pozostawaly jeszсze w s}uibiе,
stopniowo wyсofywano z eskadr my{liwskiсh. Na poсцtku 195o roku пiewielkq ilo6с
przеroЬiono w Atelierelе dе Reрratii Мatегiаl Volant (Warsztaty Nаprаwсze Sprzgtu
Lotniсzego) w Pipеrа na dwumiejsсowy sаmolot trеningowy. Przed kaЬф pilota
wymontowano zbiornik paliwa i w to miеjsсe zаiлstalowano kabinq dlа iпstruktora.
Spowodowalo to zredukowаniе сzsu lotu do 25 minut. Samoloty tе oznасzone
''Dс"
(od J -;.r
Dublа Commandа - podw6jne prowadzenie) byty uiytkowаne w szkolniсtwie wojskowym
do koIiсa 1952 roku.

-"L rt

USYтUoWANIE l(AвlNY lNsтRUKтoRA W IAR 80Dс

10
 UryсlE
oPERAсYJNE
2l сzеrwса l94l roku wojskа niеmiесkiе zяatаkowаtуZwiEzek
Sowiссki. W sklаdziе ugruрwaf агmii пiеmiесkiеjznаlаzty sig
г6wniе2sityzbrojпеRumunii.l.otniсtwoгumurlskiеwеszlow sЁlаdi
Luftflotlе i dziаlаlo w pоludniowm sеktoгzе frontu rosyjskiеgо
dysрnuj4с 504 sаmсllotami w piеrwszеjlinii. .IyIkol,:skаdгilе
59 i 60
z (iгupul 8 miа}vnа wурsа2еniu sаmolotуIА.R. E0. Od 2l сzеrwса
do l4 liраоbiе еskаdrylаиly nа аkсjеz lotniskаRiminiсulSarаl,po
9Цm zostаt.v przеsuniqtеdo Buzаu сеlеm obrony фl nаfrowyсh.8
dni .фZлiсj (irupul 8 рwr6сilа па front oрruj4с z Birlаd, sk4rJ
wspiеrаlаdzialаniа3 i 4 аrmii rumuбskiеiw Bessаrabiii l.-Ikrаiпiе.
Kulminасj4 byto
zdotryсie 16 pа2dziегnikа odеssy.
7lеzorgantzowаnе i zзskoсzoпе lolniсtwo sowieсkiе niе stаwiaio
powа2niеjszegooporu, slqd dziаlапiа pгzесiwnikа byty lаrwе i
skutесznе.
Wе wгzеSпiuGгupul 8 otгzymаlаmySliwsko- htlmbоwеIА.R. 8I,
kt9r::w6j piеrwsz.vlot bojowy wуkonаt.v24 pa2dziеrnika.P,oprzеz
саty..l94lrok рzostаwаlаjеdynqjеdnostk4F.A.R.R. wyрsа2onqw
mySliwсеIАR. W okrеsiеsryсzеtl- |ury|942 roku 3 Ьсаrlгilе, nr 58,
6| i 62 z Gгupul 6 Vinitoarе otrzymaly mySliwсс1l.Л. E0А i zostaV
ргzегzuсonе nа front sowiесki.Dziаlаtyw rаmасhCoгpul l Aепаn (i
Kоrрus lюtniсry) w фoniе 7-aproiэ oгаz w lеtniej ofеnsу'rviеnа
stаliпgгad.Gгupul 6 pozostаwаlanа fronсiе do l}sryсzniа 1943
.^"k.ч' kiеdy to fаkryсzniе zdziеsi4tkowаnа w wj|kaсh p<ld
Stаlingгаdеm zoslаlаwyсofаnаdo Rumunii.
W kгаjuoрrowаlа z lolniskаPiрrа @ Bukаrеsztеmz zadапiеm
oslony stoliсу. W listopаdziе 1943 roku zoсtаla pгzеsuniqrаdo
Poрsti - l,еordеni i pгzеzbфoпa w IАR.8IC. \Лl pa2<lziегniku
lj'l"Р1Чi:^l?+2
.roku wусofаnoz frontu Grupu| 8.-Jеj sаmolоry
IА.R. E0 i 8l latаiy w r62пyсhmisjасh;w osloniё,jako wsparсiс oraz
па rozрzпаniе. lсh ostаlniq beтq na lеrепiе sоwiесkim
фlа
Мurozovskаjа,sk4d zostаly pгzеsunigtеdо swеj mасiегzрtеj bazy w
Тiгgsor.-.P.Io€ s li. stqd lаlano z zа<laпiеmoslony фl niпoфь..to
potowyl9a3 roku, р сrym jеdnostkqroаxiqrиno.
О
,-:*.,.
t-, . {r ъ', д 1. . ir
-тr!;;d'J
ъl.: ^LZ ..,. a' -
,'a '
Stвrt sдmoloir6w tAR toA i Bf-l09Е nа rutуnffiу pаtrol; lalo 1942 roku.
W kwiеtniu1942roku рwolаno do iryciaGrupul 9 Vinаtoаrеw пiеprzуjасiеlа,w сi4gu ki lkudziеsiqсiusеkundwуstаrtowаliPгzесiwko
sklаdziеЕskаdгi|е47 48 i 52 wyposа2onе w IА.R.80l. t,оtniskiеm Ligh|ningoltt. Amеrykаniе, чdцс tе dzia|aiq z zаikoсzепiа,
'
mасiеrzуstymbylo Piрга, zаS zаdаniеmoslonа stoliry. W mаrсu rozpoсzqlibombаrdowaniеi ostrzеliwаniеlotniskаz niskiеgopulapu.
l943 rоku еskаdгypгzеzbrojono naBf-l09E. Sz-vbkozrozumiеli swq рmyikq gdy w kаbinасh iсh mаsrynЬсzф
W G'rupul7 Vinitоаrе uirytkowаlа IА.R. E0 jеrlyniеtiskаdrilanг гozгywаёsiq щlсiski. Rumufiskiе mySliwсеspаdtyna niсh jаk sqpy,
58' od рсzqtku 1942 roku do kwiеtniа |944, p сirym zosta|а maj1c za plесаmi slofiсe. W kr6tkim czasie24 Ligl{пi,|gi zаmiепity
pгzеzbгojonа w Bf-I09G. W siегpniu1942roku I-4.R' E0 otгrymаla siQw Plon4сеwrаki.Rumuni strасili3 pilotбrн.
Lskаdrilа 44 z Gгupul 3 Vinitoаrе i oргowаlа w obroniе фl 20 siегpпiа 1944 roku, kiedy ofепsyrvаsоwiесkа pгzеkroсrylа
nаftowvсh.
Od wгzеSniа1942гoku swоjеlory bоjowеw os|oniеф| nаftowvсh IА'R E0l.gk_c |Рt: I".A.R.R. dysponоwаla 13 еskаdrаmi wyфsа2onymi w
i 6/. Niе bylа to silа wystагсzаj4са,
ф podjqOйаlkq.
гozщlсzqlуIА.R. E0 z Еskаdrilе65,6 i 6.7z Gгupu|2 VinAtoаrе.W siегpпiаzoslаl obаloпy mагszаlеkAлtonesсц'a nаstEPnеgo
.23
|utyml94з roku рszla w jеj 6|аdyGrupul 4 VinAtoаrеw skladziе dniа Rumuniа wypowiеdziаlаNiеmсomwojnq.Dziаlапiаptzесiwio
Еskаdгi|е45 46 i 49, kt6rе pгzеzbrojoлoz PZL P.24E na IА.R. E0 w
' агmii niеmiесko - wqgiегskiеj @jgto 2l wгzе{niа. Ьtniсtwo
Еupаtoгii. W lесiе 1943 roku wszyslkiеsаmololv IА.R. 80 i El
wусоfаno z frontu sowieсkiеgo i zаangаiowаno do obronу rymu-fskiе pоdрrzqdkolvaпo 5 Aгmii Powiеtrzпеj II Frontu
фl Ukrаi6skiеgo.W wаlkасhwziф udziаttl "R..E0 i EI z Ьkаdгilе 65 i
naflowусhi rаfineгii w rеjoпiе Ploеsti, dokаd od сzеrrrlсаl94j roku 66
б6 (UruPuI
(Grupul 2 Viпitoаrе). Grupul 2 oрrоrr,alа do 26 pa1dziernika
pa1dziernikzz
zасzф doсiеrа6 amеrykаrlskiе}vypгаlvybоmbowе. W сеIu obгoпy lotпiskа sаmеsеnl'
lolпlsка Sаmеsеni, паstqpnlе
паstqpniеju2 пa Wqgrzесh
wqgrzесh z Turkеtyе.
Tuikеryе.Od
od 20
pгzеd tymi wyprаwаmi utworzono пowq f<lгmaсjg powiеtгzn4, gгudпia1944do 12 mаjа |945Juz baщ bylo lotпiskoМiskolс. slEd tеi
8гudпia
miаnowiсiеCorpul 3 Aегiеn (3 Korpus l,otniсry). nastqpi|Powгбldo Rumuпii.
. ..МySliwсе I.А.R. оdеgrаty zn^cznq rolg w pгzесhwyсeniu Bаrdziеj zuiуtе sаmolorу Przezna'zono dlа szk6l |otniсzyсh,
Libсratorow z 9 Aгmii Powiеlrzпеj USd wykonujqсусhoфгасjq pozostalеpoddаnogгuntownymrеmontomdIа рtгzеb F.AR.R..
.I'idаl
Wаvе - l siегpnia l943 roku. Cеlеm фl liompIёк.pгzеniystowy Trаktаt pоkojowypodpisапyw Pафu w 1947roku ogгаniсzylsity
Plсюsti.Z,е zniszсzonусh68 bоmbowсбwl0 zеstrzъlili pitoсi tirаjEф pоwiеtnnеRumunii do l50 sаmolot6woгаz 8000 ludzi.Ю gгudniа
пa /l.Л..асh pгly straсiе 2 sаmolotdw.Sw6j nаjwiqksrysukсеs pilйi 1947 roku abdykowal kr6l Мiсhal i wladzq w krаju pгzеjфi pапiа
rumufsсу,lаtajqсvnа ,,80... o<jпiе(|i
l0 сzеrwса1944гоku.Tеgo dпiа komunistусznа.Si}y рwiеlгznе. kt6ге pгzеmiапowаnoпа FЬnеlе
oko}оsеlki аmеrykаfskiсh sаmolot6wP.38 Lighlning z l i l4 gгupy Aеriеnе аlе Rеpubliсii Populаrе Romtniа' uiуwatуIА.R. 80 i 8I a2
i mySliwskiеj l5 Armii Powiеtrznеj nаdlесiаlo nаd bйisko do ko6са 1949roku, kiedy to zostаtyzаstqpioneprzez!ak-9 i Iз-7
Popеsti-l-еordеniпiеоpаdаtBukаrеsztuz zаdаniеmzniszсzепiаtеj pгodukсji so*ieсkiеj. Kilkа szluk pгzегobioпo nа wеrsjq ,pC'.
wa2пе1bazу lоtniсtwа mySliwskiеgo.W tym сzаsiе stасjonowаlаni u4мап4 w szkolniсtwiеdo l952 гoku.
nim Grupul 6 Viпltoаге. Lighlniщi, ktбrе wystапowаly rano z
W сhwili ob€ с nеj w Мuzеum Wojskоwym w Bukаrеszсiе stoi
wloskiсh bаz w Sаlsola i Тriolo, zostаtywkr6tсеwykrytе przеz radar. пaturаlпеjwiеlkodсirеplikа l-,lЛ. 80 uуkoпаnа w Brаsow.
.Геgo
гаnkа 26 mуdliwс6wIА-R. E(Юz еskаdr 58' 6l i 62-znаjdorпаlo
slq w pоgotowiu. RumuIlsсy piloсi, upгzеdzеnio zbliЙniu sig
IАл,EIА|IJi.i0

Wп9trzс ltаЬlnу pllota.

DZIAIKO ll(ARlA kal. 20 mm

12
 IА.R' EIА t IА.R 80

Wialrrrсhroп i fragmсnl wnqlrzд krlЬiltr.

p6tsкoвUPoWAсzqsё KoNSтRUксJ|IGDLUвA

13
Mссheп|су Pпу UzвRoJ ENlE sтвzELEcKl Е

\.*

Seria 51 - 180; 231 '24O

IА'R. 80с z cskяdrу oЬronу krcjщ 194.1rolt.

\
\

Seria 241 - 290

Seria 181 - 230;291 - 300

Podwiеszдniе 225 kg bomЬy.

IА.R EOC Y mаlшrnlц l oznвkoпanlu slosowrnуm po slсrpnlu l9d4 tоku.

PRZEKR6J PЕRSPEKтYWIсZNY l.A.R.80
1. pгвwoburlowe Swlatlo nawigасуjпе 16. zbiorпik paliwa
2. nleruсhoma klapkа 17. Ьutla z tlenem
J. цяga4rnid z amuniсjq lE. butta zе sprgionуm powiеirzей (оdpalaniа km)
4. ilsva|m7,92 mm Browniпg.FN (l/-R.80a) 19. сhwуt powiеtгza
5. rm 13'2 mm Brorrning.FN (IА.R' 80B\ 20. wiatгoсhron
6. Przеdnia сz9s6 osloпу silnikа 21. lustеrko wsteсznе
7. 'oslona piаstу Smlgla 22. oslona kдbinу pilota
E.
E . S6miglo
midoVDM 23. mаszt antеnу radiostaсjl
9.
9. przrkladnla геdukсуjnа 24. aп|ena radiostaсJi
10. filtг powiеtrza 25. tуlnе 6wiаt|o пawigaсуjnе
1l. zdеJmowаnа pоk5rwa silnika 26. podiui:niсa kдdlubа
12. kolеktorwуdeсhowу 27. stаteсznik poziomу
l3. olеjowу wуmiеnnik сiеp|a 2E. stеr wуsokoSсi
l4. zЬlornik oleju 29. klapkа odсiqLфqca
15. wlеty zЬiornikа pаliwa 30. tгуmer

3l. p|oи ogoпowа

32. linkа sleгowa tЦ|mera
-13.slopieri
34. гegulаtor dopt5rvu tleпu
.15.inhalatоr tlenu
36. radiostасjа nаdаwсzo.оdЬioгсzа
37. klapa
3E' lewоburlowе Swiatlo nawigaфne
39. ruгkд Pitoи
40. Ьombа 50 k8 (I-4.л. 81)
4l. podwieszаnу l00 l zЬiоrnik paliwa (1.4.R.81)
42. pokrуwa kola gl6wnеgo podrvoziа
43' wсiqgnik podrvozia
44. bgbеn amuniсуjnу
45. lцfа dzialkа 20 mm МG L5| (IА'R.81C).
46. konstrukсja diwigara skrzуnkowеgo
47. сhwуt powietrzа
4E. wуrzutnik bombowу
49. bombа 225 kg
 l'оIski sаmоklt m1.(IiшskiPZ|. P. 21t..produkolrlnr l liсспtji п Rllmuпii. pго.
klp|аsla /'--l.ll.8//

l )кr tоl r p /. l .R

I.,1.R. 80 rr mд|оtлniu slоsowапlm ч оkrt'siе оd l940 dо mrrса l9"|l r

(irаfiсzn1 Znаk firmoht Arts6rni /...t.Л. ш l]гаstlr

l)iеrrrszr strljn1 I.- 1 .R.8 0 n n д r i ап сi t mа|оn апi а \l ()\(tsд n \п l оd n l аr са d о

mаja l9.ll r.

I'- 1 .R. l ]l l -1 l l l z n akоr r аn i t' m st()sоr r аn l ' пlоd mаjа l 9 -l l d о r r r е (n i д |9 { l r .

 Е'_
I.А.n. 80 M z silпikiem Junkers Jumo 2t t Dr' рсz4tek 1942 r.
--"-

Samolot пу6liwski dalеkiеgo zasiQguI,,4.R. 80 B

I.А.R' 8l С w barwaсh i ozпаkowaniu stosowrnym od wrzеSпia t9.и dо 1950 r.

/ I.А'R. EI w bаrwrсh totniсt$r woiskowеgo soсjrlistvсznеj Rumшпii stosовaпyсh

Szkolny l..,|.Л. 80 DС: |950 r.

 I.A.R.80A

I.A.R. 80 A Nr 109 Godlo Grupului I

D-сy еskadгy ApararеaTеritoriаla
Kpt. WilhеlmaStеinmаnna

Godlo osobistе
Aviator Taсhе Baсiu
Grupul6
Popеsti.Lеoгdеni;
1944
;
:
i
I
a
t /slt!ц.
йЕ,
(GАv/
-?r
t
.,
a
(
3
0
I
u Godlo Grupului 9
IJ
$ Vinatoare-Apararea Teritoriala
@ Pipera; 1943

Drodzу Czуtеlniсу'
Niniеjszq puЬlikaсjq zamierzamy rozpoczqё sеriq monografii mпiеj znаnyсh
konstrukсji loшriсryсh, kt6re jednak2е miа}ylvPtyw na rozw6j tесhniki lotniсzej' 1 ' r' l
Wszystkiсh zaiпtеresowilnyсh zapraszamу do wsp6фraсy. Bqdziemy tak2е wdziqсzni vl. - J u -

Ithrrгlс
za wszеlkie uwаgi krytyсzпе
Rеdakсjа
i.! . ; puЬliсotion