lêi më ®Çu

ThÕ giíi xung quanh ta cã v« vµn sù vËt vµ hiÖn t-

îng phong phó vµ ®a d¹ng. Nhng dï phong phó vµ ®a
d¹ng ®Õn ®©u th× còng quy vÒ hai lÜnh vùc: vËt chÊt
vµ ý thøc. Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm triÕt häc xoay
quanh vÊn ®Õ vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý
thøc, nhng chØ cã quan ®iÓm triÕt häc M¸c - Lªnin lµ
®óng vµ ®Çy ®ñ ®ã lµ: vËt chÊt lµ c¸i cã tríc, ý thøc
lµ c¸i cã sau. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý
thøc, ®ång thêi ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
Tríc n¨m 1986, ®Êt níc ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã
kh¨n bëi mét nÒn kinh tÕ tr× trÖ, mét hÖ thèng qu¶n
lý yÕu kÐm còng lµ do mét phÇn kh«ng nhËn thøc
®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËn chÊt vµ ý
thøc. VÊn ®Ò nµy ®· ®îc nhËn thùc ®óng sau ®æi míi
ë ®¹i héi VI, vµ qu¶ nhiªn ®· giµnh rÊt nhiÒu th¾ng lîi
sau khi ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao
cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Víi mong muèn t×m hÓu thªm vÒ vÊn ®Ò nµy, em
®· chän ®Ò tµi: “Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a vËt
chÊt vµ ý thøc vËn dông vµo viÖc x©y dùng x· héi
chñ nghÜa ë níc ta".

1
 Néi dung

I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ ý thøc.

Quan ®iÓm triÕt häc M¸c - Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh
trong mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc th× vËt chÊt
vµ ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt ®Ó lµm râ quan
®iÓm nµy chóng ta chia lµm hai phÇn.
1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc.
Lª- Nin ®· ®a ra mét ®Þnh nghÜa toµn diÖn s©u
s¾c vµ khoa häc vÒ ph¹m trï vËt chÊt “VËt chÊt lµ mét
ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®îc
®em l¹i cho con ngêi trong c¶m gi¸c, ®îc c¶m gi¸c cña
chóng ta chÐp l¹i ph¶n ¸nh vµ ®îc tån t¹i kh«ng lÖ
thuéc vµo c¶m gi¸c”.
Tõ ®Þnh nghÜa cña Lª Nin ®· kh¼ng ®Þnh vËt
chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan vµo bé n·o cña con ngêi
th«ng qua tri gi¸c vµ c¶m gi¸c. ThËt vËy vËt chÊt lµ
nguån gèc cña ý thøc vµ quyÕt ®Þnh néi dung cña ý
thøc.
Thø nhÊt, ph¶i cã bé ãc cña con ngêi ph¸t triÓn ë
tr×nh ®é cao th× míi cã sù ra ®êi cña ý thøc. Ph¶i cã
thÓ giíi xung quanh lµ tù nhiªn vµ x· héi bªn ngoµi con
ngêi míi t¹o ra ®îc ý thøc, hay nãi c¸ch kh¸c ý thøc lµ
sù t¬ng t¸c gi÷a bé n·o con ngêi vµ thÕ giíi kh¸ch
quan. Ta cø thö gi¶ dô, nÕu mét ngêi nµo ®ã sinh ra
mµ bé n·o kh«ng ho¹t ®éng ®îc hay kh«ng cã bé n·o

2
th× kh«ng thÓ cã ý thøc ®îc. Còng nh c©u chuyÖn cËu
bÐ sèng trong rõng cïng bÇy sãi kh«ng ®îc tiÕp xóc víi
x· héi loµi ngêi th× hµnh ®éng cña cËu ta sau khi trë
vÒ x· héi còng chØ gièng nh nh÷ng con sãi. Tøc lµ hoµn
toµn kh«ng cã ý thøc.
Thø hai, lµ ph¶i cã lao ®éng vµ ng«n ng÷ ®©y
chÝnh lµ nguån gèc x· héi cña ý thøc. Nhê cã lao ®éng
mµ c¸c gi¸c quan cña con ngêi ph¸t triÓn ph¶n ¸nh tinh
tÕ h¬n ®èi víi hiÖn thùc... ng«n ng÷ lµ cÇn nèi ®Ó
trao ®æi kinh nghiÖm t×nh c¶m, hay lµ ph¬ng tiÖn
thÓ hiÖn ý thøc. ë ®©y ta còng nhËn thÊy r»ng nguån
gèc cña x· héi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh h¬n cho sù ra
®êi cña ý thøc.
VËt chÊt lµ tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña ý thøc nªn khi vËt chÊt thay ®æi th× ý thøc còng
ph¶i thay ®æi theo.
VD1: Ho¹t ®éng cña ý thøc diÔn ra b×nh thêng
trªn c¬ së ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé n·o ngêi.
Nhng khi bé n·o ngêi bÞ tæn th¬ng th× ho¹t ®éng cña
ý thøc còng bÞ rèi lo¹n.
VD2. ë ViÖt Nam, nhËn thøc cña c¸c häc sinh cÊp
1, 2, 3 vÒ c«ng nghÖ th«ng tin lµ rÊt yÕu kÐm së dÜ
nh vËy lµ do vÒ m¸y mãc còng nh ®éi ngò gi¸o viªn
gi¶ng dËy cßn thiÕu. Nhng nÕu vÊn ®Ò vÒ c¬ së vËt
chÊt ®îc ®¸p øng th× tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin
cña c¸c em cÊp 1, 2, 3 sÏ tèt h¬n rÊt nhiÒu.

3
 VD2. §· kh¼ng ®Þnh ®iÒu kiÖn vËt chÊt nh thÕ
nµo th× ý thøc chØ lµ nh thÕ ®ã.
2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
Tríc hÕt ta ®a ra ®Þnh nghÜa cña ý thøc: ý thøc lµ
sù ph¶n ¸nh s¸ng t¹o thÕ giíi kh¸ch quan vµo trong bé
n·o con ngêi th«ng qua lao ®éng mµ ng«n ng÷. Nã lµ
toµn bé ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ngêi nh: T×nh
c¶m yªu th¬ng, t©m tr¹ng, c¶m sóc, ý trÝ, tËp qu¸n,
truyÒn thèng, thãi quen quan ®iÓm, t tëng, lý luËn, ®-
êng lèi, chÝnh s¸ch, môc ®Ých, kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p,
ph¬ng híng.
C¸c yÕu tè tinh thÇn trªn ®Òu t¸c ®éng trë l¹i vËt
chÊt c¸ch m¹ng mÏ. VD. NÕu t©m tr¹ng cña ngêi c«ng
nh©n mµ kh«ng tèt th× lµm gi¶m n¨ng suÊt cña mét
d©y chuyÒn s¶n xuÊt trong nhµ m¸y. NÕu kh«ng cã ®-
êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n cña ®¶ng ta th× d©n
téc ta còng kh«ng thÓ gi¶ng th¾ng l¬Þ trong hai cuéc
kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ MÜ còng nh Lª - Nin ®· nãi
“ Kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× còng kh«ng thÓ cã
phong trµo c¸ch m¹ng”.
Nh vËy ý thøc kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo vËt
chÊt mµ ý thøc cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi v× nã cã
tÝnh n¨ng ®éng cao nªn ý thøc cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i.
VËt chÊt gãp phÇn c¶i biÕn thÕ giíi kh¸ch quan th«ng
qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi.

4
 ý thøc ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan cã t¸c
dông thÊy ®Èy ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi trong
qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi vËt chÊt. Khi ph¶n ¸nh ®óng
hiÖn thùc kh¸ch quan th× chóng ta hiÓu b¶n chÊt quy
luËt vËn ®éng cña c¸c sù vËt hiÖn tîng trong thÕ giíi
quan.
VD1. HiÓu tÝnh chÊt vËt lý cña thÐp lµ nãng ch¶y
ë h¬n 1000 0c th× con ngêi t¹o ra c¸c nhµ m¸y gang
thÐp ®Ó s¶n xuÊt c¸ch lo¹i thÐp víi ®ñ c¸c kÝch cì
chñng lo¹i, chø kh«ng ph¶i b»ng ph¬ng ph¸p thñ c«ng
xa xa.
VD2. Tõ nhËn thøc ®óng vÒ thùc t¹i nÒn kinh tÕ
cña ®Êt níc. T s¶n ®¹i héi VI, ®¶ng ta chuyÓn nÒn
kinh tÕ tõ trÞ cung, tù cÊp quan liªu sang nÒn kinh tÕ
thÞ trêng, nhê ®ã mµ sau gÇn 20 n¨m ®Êt míi bé mÆt
®Êt níc ta ®· thay ®æi h¼n.
ý thøc ph¶n ¸nh kh«ng ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan
cã thÓ k×m h·m ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi
trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi quan. VD. Nhµ m¸y sö lý
r¸c th¶i cña §ång Th¸p lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh, tõ viÖc
kh«ng kh¶o s¸t thùc tÕ kh¸ch quan hay ®óng h¬n
nhËn thøc vÒ viÖc sö lý r¸c v« c¬ vµ r¸c h÷u c¬ lµ cha
®Çy ®ñ v× vËy khi võa míi khai tr¬ng nhµ m¸y nµy ®·
kh«ng sö lý næi vµ cho ®Õn nay nã chØ lµ mét ®èng
phÕ liÖu cÇn ®îc thanh lý.
II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý
thøc ®èi víi con ®êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa cña níc ta.

5
 1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn
thÊy nguyªn lý vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc lµ
ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ hµnh
®éng theo nã.
Tr¬c thêi k× ®æi míi, khi c¬ së vËt chÊt con cha
cã chóng ta n«n nãng mu«n ®èt ch¸y giai ®o¹n nªn ®·
ph¶i tr¶ gi¸. ë thêi k× nµy chóng ta ph¸t triÓn quan hÖ
s¶n xuÊt ®i tríc lùc lîng s¶n xuÊt mµ kh«ng nh×n thÊy
vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sau gi¶i
phãng ®Êt níc ta lµ mét ®Êt níc n«ng nghiÖp víi sè
d©n tham gia vµo ngµnh nµy tíi h¬n 90%. Nhng chóng
ta vÉn x©y dùng c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp trong khi
®Ó nhanh chãng trë thµnh níc c«ng nghiÖp ho¸ trong
khi lùc lîng s¶n xuÊt cha ph¸t triÓn, thªm vµo ®ã lµ sù
ph©n c«ng kh«ng hîp lý vÒ qu¶n lý nhµ níc vµ cña x·
héi, quyÒn lùc qu¸ tËp trung vµo §¶ng, vµ Nhµ níc qu¶n
lý qu¸ nhiÒu c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn
qu¸ cøng nh¾c lµm cho toµn x· héi thiÕu søc sèng,
thiÕu n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o,. C¸c gi¸m ®èc thêi k×
nµy chØ ®Õn ngåi ch¬i x¬i níc vµ cuèi th¸ng lÜnh l-
¬ng, c¸c n«ng d©n vµ c«ng nh©n lµm ®óng giê quy
®Þnh nhng hiÖu qu¶ kh«ng cao... ë ®©y chóng ta ®·
xem nhÑ thùc tÕ phøc t¹p kh¸ch quan cña thêi k× qu¸
®é, cha nhËn thøc ®Çy ®ñ r»ng thêi kú qu¸ ®é lªn x·
héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi vµ ph¶i tr¶i
qua nhiÒu chÆng ®êng.

6
 Tõ ®©y, chóng ta ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng cña x· héi
chñ nghÜa vµ c¬ së vËt chÊt ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i
x©y dùng lùc lîng s¶n xuÊt phï hîp quan hÖ s¶n xuÊt.
Chóng ta cã thÓ bá qua t b¶n chñ nghÜa nhng kh«ng
thÓ bá qua nh÷ng tÝnh quy luËt chung cña qu¸ tr×nh
tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. Chóng ta còng ph¶i
biÕt kÕ thõa vµ ph¸t triÓn tÝch cùc nh÷ng kÕt qu¶ cña
c«ng nghiÖp t b¶n nh thµnh tùu khoa häc, kü thuËt vµ
c«ng nghÖ - m«i trêng, lµ c¬ chÕ thÞ trêng víi nhiÒu
h×nh thøc cô thÓ t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ.
§Ó vùc nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña níc nhµ, §¶ng x¸c
®Þnh lµ ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
®Ó t¨ng søc sèng vµ n¨ng ®éng cho nÒn kinh tÕ, ph¸t
triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hµng ho¸
vµ tiÒn tÖ vµ tù do bu«n b¸n, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
tù do kinh doanh vµ ph¸t triÓn theo khu«n khæ cña
ph¸p luËt, ®îc b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt. Môc tiªu lµ
lµm cho thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ
®ãng vai trß chñ ®¹o. Song song qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th× chóng ta
còng cÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay nÒn kinh tÕ thÞ trêng
ë níc ta cßn ®ang ë tr×nh ®é kÐm ph¸t triÓn. BiÓu
hiÖn ë sè lîng hµng ho¸ vµ chñng lo¹i hµng ho¸ qu¸
nghÌo nµn, khèi lîng hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng vµ

7
kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cßn qu¸ nhá, chi phÝ s¶n
xuÊt l¹i qu¸ cao dÉn ®Õn gi¸ thµnh cdao, nhng chÊt l-
îng mÆt hµng lµ kÐm. NhiÒu lo¹i thÞ trêng quan träng
cßn ë tr×nh ®é s¬ khai hoÆc míi ®ang trong qu¸
tr×nh h×nh thµnh nh: thÞ trêng vèn, thÞ trêng chøng
kho¸n, thÞ trêng søc lao ®éng...
Chóng ta còng cÇn më réng giao lu kinh tÕ níc
ngoµi, nhanh chãng héi nhËp vµo tæ chøc th¬ng m¹i
thÕ giíi WTO, AFTA vµ c¸c hiÖp ®Þnh song ph¬ng
®ång thêi ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ.
Muèn vËy, ta ph¶i ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh
thøc vµ ®èi t¸c, ph¶i qu¸n triÖt trªn nguyªn t¾c ®«i
bªn cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé
cña nhau vµ kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ - x·
héi ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc
trong quanhÖ kinh tÕ quèc d©n nh»m khai th¸c tiÒm
n¨ng lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Êt níc, t¨ng
xuÊt nhËp khÈu, thu hót vèn kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn
®¹i vµ kinh nghiÖm qu¶n lý.
Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹
tÇng còng lµ mét trong chñ tr¬ng quan träng cña
§¶ng. §Ó lµm ®iÒu nµy th× chóng ta cÇn gi÷ v÷ng æn
®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi
míi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ, gi¸ c¶, ph¸t
triÓn c¸c thÞ trêng quan träng nh thÞ trêng chøng
kho¸n, thÞ trêng lao ®éng… Nhµ níc còng cÇn h¹n chÕ

8
viÖc can thiÖp trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp mµ nªn tËp trung tèt c¸c chøc n¨ng
t¹o m«i trêng, híng dÉn, hç trî cÇn thiÕt cho c¸c doanh
nghiÖp níc ngoµi. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng
ph¸p luËt ®ång bé nhng th«ng tho¸ng lµnh m¹nh ®Ó
t¹o sù tin tëng cho c¸c nhµ ®Çu t cña níc ngoµi. Tr¸nh
t×nh tr¹ng giÊy tê phøc t¹p r¾c rèi, trªn b¶o díi kh«ng
nghe lµm cho qu¸ tr×nh gi¶i to¶ mÆt b»ng gÆp nhiÒu
khã kh¨n.
Víi c¸c chñ tr¬ng trªn ta nhËn thÊy vai trß quyÕt
®Þnh cña vËt chÊt ®èi víi ý thøc, ®ã còng lµ bµi häc
quan träng cña §¶ng lµ: "Mäi ®êng lèi chñ tr¬ng cña
§¶ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ, t«n träng quy luËt
kh¸ch quan.
2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u
s¾c vai trß cña ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt
Mét rong chñ tr¬ng quan träng lµ ph¶i lÊy chñ
nghÜa M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ
nam cho hµnh ®éng. T tëng Hå ChÝ Minh n»m trong
hÖ t tëng M¸c - Lªnin lµ sù thèn nhÊt gi÷a chñ nghÜa
M¸c - Lªnin vµ thùc tiÔn cña ®Êt níc ViÖt Nam. T tëng
Hå ChÝ Minh ®· b¶o vÒ vµ qu¸n triÖt chñ nghÜa M¸c -
Lªnin ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Nh vËy muèn hiÓu
s©u s¾c vµ vËn dông t tëng Hå ChÝ Minh ph¶i n¾m
v÷ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin, nhÊt lµ phÐp biÖn chøng

9
duy vËt vµ ph¶i nghiªn cøu, n¾m v÷ng thùc tiÔn.
Chóng ta ph¶i tËp trung suy nghÜ vÒ hai mÆt:
Mét lµ, vÒ môc tiªu, lý tëng vµ ®¹o ®øc lèi sèng.
§©y lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt chi phèi mäi suy nghÜ,
hµnh ®éng cña chóng ta quyÕt ®Þnh phÈm chÊt cña
ngêi c¸n bé, ®¶ng viªn trong ®iÒu kiÖn chuyÓn biÕn
cña thÕ giíi vµ t×nh h×nh trong níc. T tëng cña B¸c
kh¼ng ®Þnh mçi ngêi chóng ta h·y n©ng cao ®¹o ®øc
c¸ch m¹ng, ®¹o ®øc c«ng d©n vµ ®¹o ®øc cña ngêi
céng s¶n. Cô thÓ, chóng ta ph¶i "cÇn kiÖm liªm chÝnh,
chÝ c«ng v« t", lu«n v× sù nghiÖp d©n giµu níc m¹nh
v× lîi Ých cña c¸ nh©n vµ c¶ lîi Ých cña céng ®ång.
Kiªn quyÕt vµ nghiªm kh¾c chèng chñ nghÜa thùc
dông víi c¸c biÓu hiÖn tÝnh ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng më cöa, thùc sù gãp phÇn ®Èy lïi n¹n tham
nhòng vµ tÖ n¹n x· héi, ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ biÕn
chÊt trong mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn.
Hai lµ, vÒ yªu cÇu cña nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o
vÖ tæ quèc, mçi ngêi trªn c¬ng vÞ tr¸ch nhiÖm cña
m×nh, ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô víi hiÖu qu¶, chÊt l-
îng cao. V× vËy, chóng ta ph¶i ®Ò cao ý chÝ phÊn
®Êu, phÊn ®Êu kh«ng mÖt mái, kh«ng sî hy sinh, gian
khæ, ®ång thêi ph¶i ra søc trau dåi tri thøc. CÇn n©ng
cao tri thøc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, ®Æc biÖt lµ
n©ng cao tr×nh ®é lý luËn vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin
vµ t tëng Hå ChÝ Minh, n©ng cao tri thøc vÒ khoa häc

10
tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ mòi nhän vÒ khoa häc c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i. Ph¶i n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p nhËn thøc
vµ hµnh ®éng cña B¸c, b¸m s¸t thùc tiÔn, b¸m s¸t c¬
së, th©m nhËp d©n chóng, ®¸nh gi¸ ®óng khã kh¨n
thuËn lîi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng. Tù néi lùc, v× d©n
vµ thùc sù dùa vµo d©n, thùc hiÖn d©n chñ l¾ng
nghe vµ t©m tr¹ng ý kiÕn cña d©n mµ t×m ra ph¬ng
s¸ch, biÖn ph¸p, nguån vèn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh
thÇn, trÝ tuÖ ®Ó vît qua khã kh¨n vµ th¸ch thøc.
PhÊn ®Êu tèt hai mÆt trªn lµ chóng ta ®· thùc sù
qu¸n triÖt t tëng Hå ChÝ Minh vµ lµm theo di chóc cña
Ngêi, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c¸ch m¹ng mµ Ngêi ®· chØ
®êng ®Ó x©y dùng mét ®Êt níc ViÖt Nam hoµ b×nh
thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh.
Vai trß ý thøc t¸c ®éng l¹i vËt chÊt còng ph¶i ®îc
hiÖn râ ë khÝa c¹nh ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝch
cùc vµ vai trß trung t©m cña con ngêi, mét sè gi¶i
ph¸p cho vÊn ®Ò nµy:
Mét lµ, ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ d©n chñ ho¸
®êi sèng x· héi nh»m ph¸t huy ®Çy ®ñ tÝnh tÝch cùc
vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n.
Hai lµ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, hoµn thiÖn hÖ
thèng chÝnh s¸ch x· héi phï hîp cã ý nghÜa then chèt
trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña ngêi lao ®éng
nh: c¬ chÕ qu¶n lý míi ph¶i thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña
mét c¬ chÕ d©n chñ, vµ c¬ chÕ nµy ph¶i lÊy con ngêi

11
lµm trung t©m, v× con ngêi, híng tíi con ngêi lµ ph¸t
huy mäi nguån lùc. C¬ chÕ qu¶n lý míi ph¶i x©y dùng
®éi ngò qu¶n lý cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt thµnh th¹o
vÒ nghiÖp vô.
Ba lµ, ®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi lao ®éng lµ ®éng lùc
m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña con ngêi:
cÇn quan t©m ®óng møc ®Õn lîi Ých vËt chÊt, lîi Ých kinh tÕ
cña ngêi lao ®éng ®¶m b¶o nhu cÇu thiÕt yÕu cña hä ho¹t
®éng s¸ng t¹o nh ¨n, ë, mÆc, ®i l¹i, häc hµnh, kh¸m ch÷a
bÖnh, nghØ ng¬i. Còng cÇn cã chÝnh s¸ch ®¶m b¶o vµ kÝch
thÝch ph¸t triÓn vÒ mÆt tinh thÇn, thÓ chÊt cho nh©n d©n,
t¨ng cêng x©y dùng hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó
gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ba lîi Ých tËp thÓ, vµ lîi Ých x· héi nh»m
®¶m b¶o lîi Ých tríc m¾t còng nh l©u dµi cña ngêi lao ®éng.
§¶ng vµ Nhµ níc còng cÇn kh¾c phôc th¸i ®é tr«ng
chê vµ û l¹i vµo hoµn c¶nh b»ng c¸ch nhanh chãng cæ
phÇn ho¸ c¸c c«ng ty nhµ níc ®Ó t¹o sù n¨ng ®éng,
s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng còng nh c¹nh tranh, nhÊt lµ
trong thêi kú héi nhËp hiÖn nay. §¶ng còng ph¶i c ¬ng
quyÕt gi¶i thÓ c¸c c«ng ty lµm ¨n thua lç nh : Tæng
c«ng ty sµnh sø ViÖt Nam, Tæng c«ng ty nhùa, Tæng
c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam… ®Ó tr¸nh viÖc nhµ n íc bá
vèn vµo nhng l¹i lu«n ph¶i bï lç cho c¸c c«ng ty nµy.
Ngoµi ra chóng ta còng cÇn n©ng cao tr×nh ®é
nhËn thøc tri thøc khoa häc cho nh©n d©n nãi chung
vµ ®Æc biÖt ®Çu t cho ngµnh gi¸o dôc. Chóng ta cÇn

12
x©y dùng chiÕn lîc gi¸o dôc, ®µo t¹o, víi nh÷ng gi¶i
ph¸p m¹nh mÏ phï hîp ®Ó më réng quy m« chÊt lîng
ngµnh ®µo t¹o, ®èi víi néi dung vµ ph¬ng ph¸p gi¸o
dôc, ®µo t¹o, c¶i tiÕn néi dung ch¬ng tr×nh gi¸o dôc,
®µo t¹o phï hîp víi tõng ®èi tîng, trêng líp ngµnh
nghÒ. KÕt hîp gi÷a viÖc n©ng cao d©n trÝ, phæ cËp
gi¸o dôc víi viÖc båi dìng vµ n©ng cao tr×nh ®é
chuyªn m«n, nghiÖp vô cña ngêi lao ®éng ®Ó ®¸p
øng nhu cÇu cao cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸. Thùc hiÖn ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ c¸c gi¶i
ph¸p trªn sÏ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng vµ tµi n¨ng
s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng ë níc ta. Sù nghiÖp ®Êt níc
cµng ph¸t triÓn th× tÝnh tÝch cùc vµ n¨ng ®éng cña
con ngêi cµng t¨ng lªn mét c¸ch hµng hîp víi quy luËt.

KÕt luËn

Nãi tãm l¹i, vËt chÊt bao giê còng ®ãng vai trß
quyÕt ®Þnh ®èi víi ý thøc, nã lµ c¸i cã tríc ý thøc, nh-
ng ý thøc cã tÝnh lùc n¨ng ®éng t¸c ®éng trë l¹i vËt
chÊt. Mèi t¸c ®éng qua l¹i nµy chØ ®îc thùc hiÖn
th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi. Chóng ta
n©ng cao vai trß cña ý thøc víi vËt chÊt chÝnh lµ ë chç
n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc c¸c quy luËt kh¸ch quan
vµ vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan trong ho¹t ®éng
thùc tiÔn cña con ngêi.

13
 Trong thêi k× ®æi míi cña níc ta khi chuyÓn nÒn tõ
tËp trung, quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam lu«n lu«n xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ
kh¸ch quan, t«n träng vµ hµnh ®éng theo quy luËt
kh¸ch quan. Víi chñ tr¬ng nµy chóng ta ®· giµnh ®îc
mét sè th¾ng lîi to lín tuy nhiªn vÉn cßn mét sè thiÕu
sãt, ®Æc biÖt ë kh©u hµnh ®éng. §Ò ra chñ tr¬ng lµ
vÊn ®Ò quan träng nhng thùc hiÖn nã míi lµ mét vÊn
®Ò thùc sù khã kh¨n.

14
 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

1. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 6, n¨m 2001

2. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 8, n¨m 2001
3. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 23, n¨m 1999
4. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 5, n¨m 2001
5. T¹p chÝ ch©u ¸ - TBD, sè 2, n¨m 2000
6. T¹p chÝ TriÕt häc, sè 3, n¨m 2001
7. NhiÒu t¸c gi¶ "ChiÕn lîc kinh doanh", NXB Hµ
Néi, 2001.

15
 môc lôc

Lêi më ®Çu...............................................................1
Néi dung...................................................................2
I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ ý thøc...............2
1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc.........................2
2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt...........................................3
II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý
thøc ®èi víi con ®êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa cña níc ta.......5
1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn thÊy nguyªn lý
vËt chÊt ®Þnh ý thøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch
quan vµ hµnh ®éng theo nã...................................................5
2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u s¾c vai trß
cña ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt........................................8
KÕt luËn..................................................................11
Tµi liÖu tham kh¶o...................................................12

16