SEMINARSKI RAD

Predmet: Logistika u saobraćaju

TEMA: LOGISTIKA TRANSPORTA

NASTAVNIK STUDENT
doc.dr Marko Vasiljević,dipl.ing.saobr. Zoran Dragojlović 268/11
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

Sadržaj

1.Uvod.............................................................................................................................................3
2.Transport.......................................................................................................................................4
3. Pojam saobraćaja.........................................................................................................................5
4.Podjela transporta.........................................................................................................................6
4.1.Unutrašnji transport...............................................................................................................6
4.2. Spoljni transport....................................................................................................................7
4.2.1.Željeznički......................................................................................................................7
4.2.2.Drumski..........................................................................................................................8
4.2.3.Vodeni.............................................................................................................................9
4.2.4.Avio-vazdušni.................................................................................................................9
4.2.5.Cijevni...........................................................................................................................10
5.Prednosti pojedinih oblika transporta.........................................................................................11
6.Izbor optimalnog transportnog sredstva.....................................................................................12
7.Ekonomičnost transporta............................................................................................................13
8.Principi u transportu...................................................................................................................14
8.1.Princip elastičnog prilagođavanja prevoza..........................................................................14
8.2.Princip ekonomičnosti puta.................................................................................................14
8.3.Princip ekonomičnosti snage...............................................................................................14
8.4.Princip ekonomičnosti brzine..............................................................................................15
8.5.Princip urednosti i tačnosti prevoza.....................................................................................15
8.6.Princip bezbijednosti prevoza..............................................................................................15
8.7.Princip prostornog dejstva...................................................................................................16
8.8.Princip ekonomičnosti prevoza............................................................................................16
9.Zaključak....................................................................................................................................17
10.Literatura.................................................................................................................................. 18

2
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

1.Uvod

Riječ logistika se koristi od polovine 19.vijeka. Do ekspanzije razvoja logistike došlo je

uporedo sa ispoljavanjem trenda globalizacije i decentralizacije proizvodnje, čije funkcionisanje
značajno zavisi od kvaliteta logističkih aktivnosti, s jedne strane, a s druge, takav razvoj je,
između ostalog, omogućen revolucionarnim razvojem komunikacionih i informacionih
tehnologija.
Naime,do intenzivnijeg razvoja logistike u preduzećima došlo je u drugoj polovini 20.vijeka, da
bi danas logistika bila zastupljena u svim životnim sferama i uporedo s tim sve se više razvija.
Radi bližeg određivanja ovog pojma, u smislu u kojem će se koristiti u radu, logistika se može
definisati kao skup aktivnosti kroz se vrši oblikovanje, projektovanje, upravljanje, realizacija i
kontrola postupaka na području transporta, manipulisanja i skladištenja robe. U savremenim
uslovima se najčešće koristi za označavanje poslovne funkcije koja se bavi koordinacijom svih
kretanja materijala, proizvoda i robe u fizičkom, informacijskom i organizacijskom pogledu.
Kroz ovaj rad objasniću sam pojam transporta, unutrašnjeg transporta, spoljnjeg transporta,
kao i navesti osnovne prednosti i mane pojedinih oblika transporta. Takođe, bitno za logistiku
transporta je izbor optimalnog transportnog sredstva i različiti principi u transportu. Pored ovoga
pokušaću da ukažem na sam značaj transporta.
Transport predstavlja jednu od najznačajnijih logističkih funkcija, dijelom zbog visokih
troškova koje sa sobom nosi, dijelom što zauzima prvo mjesto (transport sirovina za
proizvodnju) i poslednje mjesto (transport gotovog proizvoda za proizvodnju) u proizvodnom
procesu. Praktično, zaustavljanje transporta bi značilo zaustavljanje proizvodnje. Stoga je od
izuzetnog značaja za opstanak preduzeća na tržištu, dobro organizovanje i upravljenje procesom
transporta. Kao ilustracija troškova koje transport za sobom nosi može poslužiti procjena da su
troškovi transporta u SAD za 2003. godinu premašili 300 milijardi dolara, a za 2005. godinu su
premašili cijelih 1.000 milijardi dolara.

3
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

2.Transport

Među različitim granama privredne djelatnosti, transport zauzima jedno od vrlo značajnih
mjesta i to ne samo po vrijednosti transporta odnosno ulaganja u transportne kapacitete i puteve
na ciljanost i angažovanje velikog broja ljudi u njegovoj djelatnosti već i zbog toga što se uz to
ne može zamisliti proizvodna aktivnost koja nije povezana između proizvođača i potrošača
materijalnih dobara.Ljudsko društvo od svog nastanka uvijek je bilo upućeno, odnosno prisiljeno
na međusobnu povezanost. Sve te najrazličitije oblike međusobne razmjene mogli bismo nazvati
jednom riječju komunikacije . (1, str.45).
Pod pojmom komunikacije u smislu internacionalnog izraza, odnosno pojma transport na
našem jeziku podrazumijevamo sveobuhvatnost, odnosno razmijene među ljudima: dobara,
osoba, novca, slika i drugih oblika razmijene.
Izraz transport ima široki aspekt značenja u različitim djelatnostima, tako se pod pojmom
transport često podrazumijevaju trgovačke organizacije, koje se bave prometom robe: za
cirkulaciju novca se koristi izraz „platni promet“.
Što se tiče pojma transport kao internacionalnog termina odnosno pojma ili izraza za prevoz,
na našem jeziku taj izraz ima najviše značenja i predstavlja izraz koji se odnosi na sav prevoz
(transport).(1, str.45).

S obzirom na sveobuhvatnost odnosa koji ulaze u pojam komuniciranja, odnosno transporta,

ti odnosi se mogu posmatrati sa različitih aspekata, prije svega ekonomskog.

Ekonomsko značenje transporta izražava se kao:

Transport kao privredna djelatnost, omogućuje proces reprodukcije za veliki broj
proizvoda. Kako transport u ljudskoj zajednici ima veliko značenje u okviru „UN-a“ osnovana je
posebna komisija za transport i komunikacije kojoj je zadatak da u svom okviru omogućuje i
prikupljanje međunarodne odnose s ciljem ekonomskog napredka podizanjem blagostanja i
očuvanja mira u svijetu.(2).

4
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

3. Pojam saobraćaja

Saobraćaj rezultira iz transporta, on ga naime generiše. Angažovanjem transportnih

sredstava, njihovim kretanjem odnosno transportom tereta između dvije ili više tačaka na mreži
uzrokovano je postojanjem pozitivnog ili negativnog potencijala. U teoriji saobraćajnog toka,
pozitivnim potencijalom označava se mjesto gdje nastaje roba odnosno mjesto njenog izvorišta,
a negativnim potencijalom mjesto gdje postoji potreba za robom odnosno mjesto njene potrošnje.
Saobraćaj se može opisati kao specifičan tržišno orjentisan sistem transporta koji karakteriše
vrsta, količina robe koja se premiješta, uključujući prostorne i vremenske karakteristike i
tehnološki elementi odnosno infrastruktura kojima se vrši to premiještanje.
Od posebnog značaja za vrednovanje transporta odnosno definisanje saobraćajnog učinka je
njihova vremenska struktura. U većini slučajeva pri realizaciji transportnog zadatka vremenski
okvir je tačno određen, redom vožnje, vremenom otpreme i isporuke, radnim vremenom
komitenata, klimatskim i drugim uslovima. Svako odstupanje od zadatog vremenskog okvira ima
posljedicu po pravilu negativnu pojavu učinka.(1, str.46).
Kod prevoza robe od proizvođača do potrošača primjenjuje se niz varijanti za korišćenje
različitih vidova prevoza. Sve ove varijante zasnivaju se na određenim zajedničkim elementima
kao što su:
 korišćenje različitih tipova vozila, zavisno od vrste i količine robe koja se prevozi,
 pretovar na spoljnim mjestima transporta između korisnika usluga i prevoznika, kao i
između različitih prevoznih sredstava, koji se realizuje sistemom komad po komad,
 korišćenje različitih tehničkih pretovarnih sredstava prilagođenih pojedinim vrstama robe
i različitim vrstama vozila, skupa pakovanja neophodnu za zaštitu robe pri
transportovanju i dr.

Osnovni cilj ove materije je upravo da ukaže na pravce racionalizacije i potrebu primjene
novih strategija, zbog čega se često govori da logističari kreiraju ralike između transporta i
saobraćaja i da kao takvi predstavljaju arhitekte transportnog i logističkog lanca. Osnovne
odredice transporta su: vrijeme-zadržavanja u transportu i mjesto-polazište-odredište.(1,str.47).

5
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

4.Podjela transporta
Postoje dvije, najčešće korišćene, podjele transporta. Prva se bazira na odnosu transporta
i proizvodnog procesa pogona, a druga na osnovu sredine kojom se vrši transport. Prva podjela
razlikuje spoljašnji i unutrašnji transport. Unutrašnji transport se vrši unutar proizvodnog pogona
i tokom procesa proizvodnje.
Spoljašnji transport se često dijeli na ulazni i izlazni transport, odnosno pravi se razlika da li
se radi o transportu sirovina i poluproizvoda prema proizvodnom pogonu ili se radi o transportu
gotovih proizvoda ka distributeru, prodajnom mestu ili direktno kupcu. Ova podjela se vrši samo
zbog načina upravljanja transportom, dok su transportna sredstva identična u oba slučaja.

Eksterna podjela transporta je na:

 drumski,
 željeznički,
 vodeni,
 vazdušni i
 cjevovodni.

Svaki od njih ima svoje prednosti i mane. Na primjer, vazdušni transport je jako skup, ali
brz. Takođe, kod dostave pošiljki od prodavca do kupca, potreban je pretovar najmanje dva puta.
Frekvencija upotrebe unutrašnjeg i spoljašnjeg transporta nije jednaka. Mnogo češće se koristi
unutrašnji transport. Unutrašnjim transportom se prevoze manje količine, jer je on manjeg
kapaciteta u odnosu na spoljašnji.(2).

4.1.Unutrašnji transport

Unutrašnji transport predstavlja logistički proces od izuzetnog značaja ne samo zato što što
je on, u stvari, „krvotok“ organizma preduzeća, već zato što u velikoj mjeri utiče na poslovne
rezultate. Veličina ovog uticaja ogleda se u činjenici da troškovi unutrašnjeg transporta iznose od
10 do 90% ukupnih troškova poslovanja. Zato je unutrašnji transport centralna tačka
optimizacije.(1,str.47).
Zadaci unutrašnjeg transporta su povezivanje spoljnjeg i unutrašnjeg transporta, dostava
robe u neoštećenom stanju u pravo vrijeme, na pravo mjesto i uz najniže troškove. Da bi se
moglo odlučivati o izboru transporta i transportnih puteva, potrebno je dobro poznavati stanje i
razvijenost transporta u previđenim transportnim pravcima.
Pored toga, potrebno je postaviti jasne transportne zahtjeve koji se odnose na: brzinu,
sigurnost, pakovanje, gustinu pakovanja roba u transportu, tačnost dostave, kontinualnost tokova
roba, količine roba koje treba transportovati u jedinici vremena, cijenu robe ( ne mogu se
postavljati visoki transportni zahtjevi za zapreminski jeftinije robe, kao što je npr. pijesak, sirova
nafta, ugalj i dr.), gabarite roba. Ako robe prelaze državne granice, neophodno je da se transport
uskladi sa različitim propisima. Ovom problematikom se bave brokeri i špediteri. Da bi transport
roba bio jeftiniji, logistika razmatra ekonomičnost iznajmljivanja transporta ili stupanje u neki od
vidova partnerstva sa prevoznicima. Kriterijum pri izboru snižavanje troškova, podizanje nivoa
rada i, u krajnjoj liniji, ostvarivanje većeg profita na duže vrijeme za cijelu firmu.
6
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

Rješenja problema transporta nisu trajna s obzirom da je transport podložan stalnim

promjenama koje nastaju iz tržišnih, razvojnih ili drugih razloga.
Svaki transport prouzrokuje troškove, ali ti troškovi ne povećavaju vrijednost izrade. Pošto
su troškovi transporta direktno proporcionalni s vremenom, treba to vrijeme što više skratiti. No,
to skraćenje transportnog vremena može se postići organizacijom i mehanizacijom. Skraćenje
vremena kod mehanizacije postiže se upotrebom najprikladnijih transportnih sredstava.
Mehanizovani transport pojednostavljuje, olakšava i ubrzava proces zarade i time skraćuje
vrijeme izrade.(1,str.47).

4.2. Spoljni transport

Osnovna podjela transporta vrši se na osnovu sredine, sredstava kojima se transportovana

roba kreće, tako da su osnovni vidovi saobraćaja:
 željeznički,
 drumski,
 vodeni,
 avio ( vazdušni) i
 cijevni .(1,str.48).

Transport se dijeli na sledeće oblike:

 suvozemni
 vazdušni
 vodeni
 izdvojeni oblik:cijevni i žičare.(1,str.48).

Da bi se obavljale saobraćajne radnje vezane za prenos reči,vestii slike koristimo sledeća

sredstva:telefon, radio, telegraf i televiziju, pa prema tome razlikujemo sledeće vrste ovog
saobraćaja:
 telegrafski,
 radiotelegrafski,
 telefonski,
 televizijski.(1,str.49).

4.2.1.Željeznički

Jedna od velikih prednosti željezničkog transporta je sposobnost da se preveze različita vrsta

robe, počev od suvih, rasutih i tečnih roba, zamrznute hrane, svežeg voća i povrća koji zahtevaju
kontrolisanu temperaturu tokom transporta, robu nepravilnog oblika i velikih gabarita i slično.
Prevoznici koji se bave željezničkim transportom se smatraju "prirodnim monopolistima".Razlog
za ovo su visoke investicije koje su neophodne za otpočinjanje ovog posla (ovde se u obzir
uzimaju transportne organizacije u razvijenim ekonomijama, pošto kod nas, praktično, postoji
samo jedan prevoznik).(2).

7
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

Uz pretpostavku da je infrastruktura razvijena, prevoznik mora da obezbijedi terminale za

pristup vagonima, opremu za podršku utovaru,manipulisanju i istovaru i lokomotive i vagone.
Zbog ovakvih uslova, željeznički transport, u svijetu, važi za deo industrije "u opadanju",
odnosno, udio željezničkog transporta u ukupnim troškovima / zaradama opada.(2).
Kako željezničkom transportu ostali vidovi transporta intenzivno oduzimaju poslove,
željezničke organizacije su prinuđene da unapređuju svoje poslovanje i snižavaju troškove
transporta po kilometar-toni prevezene robe. Ovo sniženje troškova povoljno utiče na povećanje
obima transporta, što ima dalje povoljne posledice na industriju koja se koristi ovim vidom
transporta. Željeznički transport se koristi uglavnom za transport veće količine roba na duže
relacije. Transportovana roba je, po pravilu, niske vrednosti po jedinici mase, kao i visoke
specifične težine (velika masa po jedinici zapremine). Ovaj vid transporta se većinom koristi
za transport drvene građe, rude, poljoprivrednih proizvoda i poluproizvoda hemijske industrije.
Kako su ovo robe koje imaju relativno nisku cijenu po jedinici mase, troškovi transporta imaju
visok udio u ukupnoj cijeni navedenih proizvoda na tržištu. Sa druge strane, ovo utiče i na prihod
koji ostvaruju organizacije koje se bave željezničkim transportom i taj prihod je za ovaj vid
transporta najniži po prevezenoj kilometar-toni od svih ostalih vidova transporta.(2).
Osnovni nedostatak željezničkog transporta je relativna nedostupnost (ne postoji
rasprostranjena infrastruktura kao što postoji za drumski transport – puno je naselja koja nemaju
blizu željezničku prugu i utovarnu stanicu). Ovo znači da prevoznici moraju da angažuju
i drumski transport kako bi dovezli robu do utovarne stanice, što povećava ukupne troškove
transporta, a takođe i povećava rizik od oštećenja robe prilikom pretovara.
Drugi nedostatak željezničkog transporta je brzina, odnosno vrijeme transporta. Prosečna brzina
transporta kontejnera putem željeznice iznosi oko 30 km/h, mada se, na nekim dijelovima pruga
ostvaruju prosječne brzine i do 100 km/h (ovi podaci se odnose na američku, japansku i zapadno-
evropsku željezničku mrežu). Pored samog vremena transporta, na ovako nisku prosječnu brzinu
transporta utiče i potreba da se roba klasifikuje po odredištu, kako bi bilo moguće, na
račvanjima, razdvojiti željezničku kompoziciju na više dijelova i usmjeriti ih u potrebnom
pravcu.(2).

4.2.2.Drumski

Drumski transport dijeli prednosti sa željezničkim transportom, po pitanju vrsta roba koje
može da preveze. Pored ovoga, drumski transport ima i dodatnih prednosti u vidu:
-razvijene infrastrukture, koja mu omogućuje transport, praktično, od skladišta proizvođača do
bilo kojeg odredišta,
-relativno niskih troškova transportnih sredstava, što omogućuje gotovo svakoj organizaciji da ih
posjeduje i
-relativno visoka brzina transporta.
Za kvalitetan drumski transport, jedan od osnovnih preduslova je razvijena infrastruktura.
Kod drumskog transporta, infrastrukturu razvija država, a prevoznici plaćaju nadoknadu za
korišćenje te infrastrukture u vidu taksi prilikom registracije vozila, drumarine ili doprinosa kroz
cijenu goriva. (2).
Nedostaci drumskog transporta su relativno visoki troškovi transporta i relativno
niska pouzdanost transporta, pošto na vrijeme prispijeća pošiljke u znatnoj mjeri utiču gužve na
drumovima, meteorološki uslovi i nepouzdanost samog prevoznog sredstva. ( 2 ) .

8
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

Još jedan nedostatak ovog vida transporta koji se javlja poslednjih decenija jeste ekološki
faktor. Sve su veći pritisci na proizvođače prevoznih sredstava da snize nivo zagađenja vazduha,
pošto se motori sa unutrašnjim sagorevanjem, koji pokreću cjelokupni drumski transport, visoko
kotiraju na listi zagađivača čovjekove okoline.(2).

4.2.3.Vodeni

Vodeni transport karakteriše korišćenje postojećih puteva – rijeka, jezera, mora i okeana,
koji uglavnom ne zahtijevaju održavanje (ovde se može navesti izezetak održavanja pristanišne
zone, kao i riječnog korita, koje je zbog nanosa pijeska i mulja potrebno očistiti). Od prevoznika
koji se bave ovim vidom transporta očekuju se investicije u plovne objekte i objekte
u pristaništu. Od pristanišnih objekata, najvažniji je način utovara / istovara i najčešće se koriste
veliki kranovi ili je omogućen ulaz motornim vozilima direktno na plovni objekat. Izgradnja
pristanišnih objekata, uglavnom, pada na teret države ili grada u čijoj zoni se nalazi pristanište, a
zatim grad / država vraćaju uloženi novac kroz naplaćivanje usluga koje pružaju prevoznicima
(prevoz, utovar, istovar, energija, takse i slično). Postoje i slučajevi da neka privredna
organizacija izgradi svoje pristanište, za svoje potrebe. Prednosti vodenog transporta su niski
troškovi po kilometru-toni prevezene robe. Iako vodeni transport ima visoke osnovne troškove,
usljed prevoza ogromnih količina robe na velike udaljenosti, troškovi po jedinici tereta su
najmanji od svih vidova transporta. Vodenim transportom se uglavnom transportuju robe visoke
specifične težine (ugalj, rude,nafta), koje je potrebno transportovati u velikim količinama.(2).

Veliki nedostatak vodenog transporta su visoki inicijalni troškovi (cijena plovnog objekta) i
niska brzina prevoza. Jedan od ozbiljnih problema koji se javljaju kod vodenog transporta jeste
utovar, odnosno istovar robe. Kako su pristaništa skupa za izgradnju, nije ih moguće izgraditi u
blizini svakog korisnika vodenog prevoza, tako da je potrebno organizovatii prevoz robe do
utovarnog pristaništa, kao i prevoz od istovarnog pristaništa. Ovo značajno podiže nivo troškova,
ali i nivo rizika od oštećenja robe prilikom transporta od proizvođača do kupca.(3).

4.2.4.Avio-vazdušni

Aviotransport je specifičan po svojoj visokoj brzini transporta, visokim troškovima i visokoj

pouzdanosti. Zbog visokih troškova transporta, prevoz je “ograničen” na robu koja ima veliki
značaj, malu težinu ili visoku specifičnu cijenu (pošta, nakit, umetnička djela…) ili na robu
koja se transportuje u uslovima kada cijena nije bitna (prirodne katastrofe, vojna
tehnika u ratnim uslovima).
Ovo je imalo za posledicu da se aviotransport tretira kao putnički transport, pošto preko 90%
kilometar-tona ostvarenih u avioprevozu čini prevoz putnika,a manje od jednog procenta ukupno
prevezenih kilometar-tona robe pripada avioprevozu.
Ovo ima za posledicu da se prevoz robe tretira kao “nuspojava” prevoza putnika.(2).

9
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

4.2.5.Cijevni

Cijevni transport karakterišu izuzetno visoke inicijalne investicije u vodove, terminale

i pumpne stanice. Nakon izgradnje neophodne infrastrukture, transport putem cjevovoda ima
najniže troškove od svih ostalih vidova transporta.
Nedostatak cijevnog transporta je nemogućnost transportovanja čvrstih materijala.
Praktično, cijevni transport je ograničen na naftu, gas i vodu.U poslednje vrijeme se počinje sa
transportom ugljene prašine koja mora prvo da se pomiješa sa vodom i zatim se transportuje
cjevovodom. Nakon pristizanja na odredište, neophodno je razdvojiti vodu i ugljenu prašinu i
zatim je i osušiti, kako bi bila omogućena upotreba ugljene prašine kao gorivo.(2).

10
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

5.Prednosti pojedinih oblika transporta

Tabela 1. Prednosti pojedinih oblika transporta
Oblik transporta Osnovne prednosti
 velika transportna sposobnost
 nezavisan je od klimatskih uslova
 niski troškovi na prevoznom putu
Željeznički  visok stepen bezbijednosti
 pouzdan, uredan, tačan i masovan
prevoz
 mogućnost primjene automatizacije
 velika gustina saobraćajne mreže
 prevoz od „vrata do vrata“
 male, elastične transportne jedinice
 visoka ukupna elastičnost
Drumski  dobra pouzdanost i urednost
 fleksibilnost i frekventnost
 ekonomičnost, pouzdanost
 male štete, brzina
 bolje obezbjeđenje robe pri prevozu
 najniži troškovi
 najveća transportna sposobnost
 velika (neograničena) propusna moć
Vodeni plovnih puteva
 terminal-terminal dominira u
internacionalnom prevozu
 mali koeficijent odnosa vlastite težine i
nosivosti
 najveća brzina prevoza
 prevoz u nedostupne reone
Vazdušni  visoka bezbijednost
 smanjivanje drugih troškova logistike
 dobra frekventnost
 sigurnost roba
 terminal-terminal (pretovar)
 visoka pouzdanost, veliki kapacitet
prevoza
 visok stepen hermetičnosti
Cijevni  niski operativni troškovi
 brzina i sigurnost
 mala potrošnja goriva
 visok stepen zaštite robe

Izvor: Vasiljević, M., „Logistika u saobraćaju-skripta“, Saobraćajni fakultet Doboj, 2008.

11
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

6.Izbor optimalnog transportnog sredstva

Za izbor najpovoljnijeg sredstva za transport robe od skladišta dobavljača do skladišta
trgovinskog preduzeća i do njenog centralnog skladišta prodavnica, a isto tako i do stana
potrošača, treba razmotriti mnoge faktore koji utiču na ovu vrstu odluke. Pri izboru transportnog
sredstva treba imati u vidu sledeće:
 kretanje jedinica u masi od mjesta snabdijevanja do distributivnog centra;
 isporuku pojedinih jedinica robe od distributivnog centra do potrošača.

Pri tome se mora imati u vidu da se izbor transportnog sredstva ne može vršiti samo na
osnovu troškova prevoza, već na osnovu ukupnih troškova fizičke distribucije. Ako je za robu
važna brzina i fleksibilnost u isporuci, transport će se obavljati teretnim motornim vozilima, a
roba će se prevoziti u velikim količinama. Ako je brzina veoma važna, a količina robe veoma
mala, superiornija je avionska usluga.(1,str.51).

12
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

7.Ekonomičnost transporta
Optimalno područje primjene drumskog saobraćaja:
 prevoz robe na kratka rastojanja (odvoz-dovoz) od proizvođača, skladišta do željeznice ili
pristaništa,
 prevoz na veća rastojanja brzo kvarljive ili skupocjene robe,
 prevoz vezan za opsluživanje međupogonskih procesa u industriji, građevinarstvu,
mikrodistribuciji kod robno-distributivnih centara.

Drumski transport ima široke mogućnosti prevoza, a najviše je pogodan za brz prevoz
masovne robe na kratka i srednja rastojanja između proizvodni mjesta utovara i istovara i u tzv.
prevoze od „vrata do vrata“. Tada su njegovi jedinični troškovi manji nego željezničkim
prevozom. Njegova karakteristika je spremnost za prevoz u svakom trenutku u različitim putnim
uslovima. Prednosti su i brzi prevoz većih grupa putnika, autobusima, na kratka i srednja
rastojanja, pri niskim jediničnim troškovima prevoza, laka izmjena trase vožnje, brz prevoz pri
relativno visokim jedničnim troškovima prevoza , dok su vrijeme, trasa i krajnje tačke
individualno određeni, zavisno od potreba.(1,str.53).
Drumski transport zahvaljujući svojim tehnološko-ekonomskim svojstvima i uslovima
razvoja primjene u poslednje 3-4 decenije je u velikom broju zemalja prestigao željeznicu. Može
se reći da je 1950. godine svaki pedeseti stanovnik Evrope raspolagao automobilom, a danas
svaki treći. (1,str.51).

Tabela 2. Procenat cijene prevoza T/KM kod različitih vrsta transporta

OBLIK TRANSPORTA % CIJENE PO T/KM
Avio 21,88
Drumski 7,70
Željeznički 1,43
Vodeni 0,30
Cjevovodni-cijevni 0,27

Izvor: Vasiljević, M., „Logistika u saobraćaju-skripta“, Saobraćajni fakultet Doboj, 2008.

13
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

8.Principi u transportu
Na današnjem stepenu razvijenosti saobraćajne tehnike potrebe za prevozom mogu se
zadovoljiti korišćenjem usluga većeg broja vidova transporta. Na transportnom tržištu prisutna je
stalna konkurencija određenih vidova transporta. Troškovi organizacije saobraćaja i transporta
su stavke koje su stalno prisutne u ukupnim troškovima izrade i kupoprodaje robe. Zbog toga se
često vodi računa da se izabere najpovoljniji način prevoza i manipulisanja robom, a isto tako da
se saobraćajni transportni troškovi svedu na najmanju mjeru.
Da bi se ovo gore navedeno ostvarilo, pri organizaciji saobraćaja, transporta robe,
manipulisanje njome, kao njeno skladištenje, moraju se primijeniti određeni principi.(1,str.54).

8.1.Princip elastičnog prilagođavanja prevoza

Elastičnost u korišćenju transportnog sredstva sastoji se u mogućnosti pojedinih transportnih

(saobraćajnih) grana da uz svoje karakteristike mogu da vrše određene prevoze, a sve prema
potrebama tih prevoza. Na primjer: saobraćajni kapacitet željezničkog i riječnog saobraćaja nam
ukazuje da on ne može tako elastično prevoziti svaku robu za sebe i u cilju racionalnih kapaciteta
mora da ih sakuplja i otprema određenim tehnološkim procesom. Preuzete pošiljke željezničkog
kola po pravilu značajan dio vremena moraju čekati na formiranje vozova za pojedine pravce
prevoza. (1,str.54).
Saobraćajna preduzeća drumskog saobraćaja svojom strukturom mogu lakše da se
prilagođavaju. Prema količini robu mogu na raspolaganje stavljati teretna vozila različite
nosivosti i robu mogu da prevoze direktno bez sabirnih procesa kao kod željeznice. Žejeznički
prevoz je znatno manje vremenski fleksibilniji u odnosu na drumski. Iz ovoga proizilazi da su
elastičnost prilagođavanja kapacitetom i vremenska prilagođavanja saobraćajnog kapaciteta
zahtjevima korisnika bitni kriterijumi kod izbora vida transporta. (1,str.54).

8.2.Princip ekonomičnosti puta

Cilj ovoga principa je da se saobračaj odvija što kraćim putem, tj. da transportno sredstvo
pređe najkraći put u opsluživanju. (1,str.54).

8.3.Princip ekonomičnosti snage

Ovaj princip se prije svega odnosi na pogonsku snagu transportnog sredstva i radnu snagu u
opsluživanju. Kada dođe do preopterećenja transportno sredstvo se uništava, a radna snaga
radnika se iscrpljuje, a isto tako premalo opterećenje nije ekonomično. Iz ovoga vidimo da će
princip ekonomičnosti biti ispunjen onda kada se kapacitet transportnog sredstva mogućnost
radne snage bude koristila prema dozvoljenim i već planiranim normativima. Izbor samog
saobraćajnog sredstva narocito utiče na funkciju ovog principa.(1,str.55).

14
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

8.4.Princip ekonomičnosti brzine

Svaki savremeni korisnik od saobraćajnog preduzeća zahtijeva da mu se prevoz izvrši u što

kraćem roku, da roba provede što manje vremena na putu od pošiljaoca do primaoca. Brzina
prevoza svih saobraćajnih sredstava se neprekidno povećava i ona naročito raste sa porastom
kapaciteta pojedinih saobraćajnih sredstava kao što su poboljšanje ili skraćenje saobraćajnog
puta, brzina utovara i istovara robe, uvođenjem tipizacije i standardizacije u opremu za saobraćaj
kao i automatizacijom i mehanizacijom u saobraćajnoj tehnologiji. (1,str.54).
Kada govorimo o brzini saobraćajnih sredstava, kao faktoru koji utiče na kvalitet prevozne
usluge, a isto tako i na prevoznu sposobnost pojedinih saobraćajnih grana, treba da razlikujemo:
 maksimalno moguću brzinu koju jedino saobraćajno sredstvo prema svojim tehničkim
karakteristikama može da dostigne,
 brzinu vožnje,
 komercijalnu brzinu ili brzinu putovanja.(1,str.54).

8.5.Princip urednosti i tačnosti prevoza

Urednost je veoma značajan princip pri obavljanju transportnog prevoza za korisnike

saobraćajnih usluga zbog toga što oni moraju znati kada im stoje na raspolaganju transportna
sredstva i za koje vrijeme mogu biti obavljeni prevozi. Tačnost prevoza podrazumijeva
obavljanje procesa prevoza svakodnevno, u tačno određeno vrijeme, po redu vožnje. Za vrijeme
vremenskih nepogoda prekidi na željeznici najkraće traju, pa je zbog toga urednost i tačnost
željezničkog transporta u prednosti u odnosu na druge saobraćajne grane. Riječni saobraćaj
usljed dužih prekida rada u zimskom periodu ne moće da pruži redovan transport gotovih
proizvoda od proizvođača do potrošača. (1,str.55).

8.6.Princip bezbijednosti prevoza

Bezbijednost prevoza na pojedinim transportnim sredstvima je jedan od vrlo značajnih

tehničkih, ekonomsko-eksploatacionih faktora saobraćajnih grana. Bezbijednost transporta se
najčešće tretira kao kriterijum pri izboru grana i prevoznika u putničkom saobaćaju; isto tako u
robnom je takođe važna sigurnost robe u prevozu, pošto svaki korisnik želi da roba stigne
neoštećena primaocu. U savremenim uslovima u svijetu najviši stepen bezbijednosti realizuje se
u vazdušnom i željezničkom, a najniži u drumskom transportu. (1,str.55).

15
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

8.7.Princip prostornog dejstva

Ovaj princip treba da iskazuje da pojedine saobraćajne grane svojim sredstvima saobraćaja
pokriju što veću teritoriju jednog područja. (1,str.55).

8.8.Princip ekonomičnosti prevoza

Ekonomičnost prevoza, tj.cijena prevoznih usluga po pojedinim transportnim sredstvima

igra značajnu ulogu prilikom izbora vida transporta od strane korisnika saobraćajne usluge.
Ekonomičnost prevoza znači težnju da se raspoloživim sredstvima i radnom snagom stvori što
veći učinak, tj.da se jedna određena vrijednost postigne uz što manji utrošak radne snage, oruđa
za rad i predmeta rada. Troškovi transporta znatno opterećuju cijenu robe korisnika saobraćajne
usluge tako da se ušteda na njima pozitivno odražava na njegovu rentabilnost poslovanja i
konkurentnost na tržištu. Iz ovoga se vidi da je pri odluci o izboru vida transporta korisniku u
interesu da plati što manje na ime troškova transporta. (1,str.56).

16
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

9.Zaključak
Iz priloženog možemo da vidimo pojedine prednosti i nedostatke pojedinih vidova
saobraćaja. Ni jedna grana saobraćaja nije „perfektna“. Kooperacija između učesnika u
saobraćaju je važan preduslov za ekonomično izvršenje transportnog zadatka. U savremenom
poslovanju kooperacija se sve češće primjenjuje. Logistika transporta obuhvata sve vidove i
nalazi se u svakome pojedinačno. Bez logistike ne bi mogli da zamislimo bilo kakav vid
organizovanog transporta.
Iz dana u dan logistika napreduje, a time nam daje sve veće ideje, rješenja za adekvatne
probleme na koje nailazimo prilikom transporta. Ona nam omogućava što bolje, racionalnije
iskorištavanje naših raspoloživih resursa. Ti resursi se odnose na naše prihode i rashode, kako da
postignemo što bolje iskorišćenje uz najmanje gubitke.

17
Logistika transporta Zoran Dragojlović 268/11

10.Literatura
[1] Vasiljević, M., „Logistika u saobraćaju-skripta“ ,Saobraćajni fakultet Doboj,2011.
[2] http://bs.scribd.com/doc/74151948/Logistika-skripta-
[3] http://www.scribd.com/doc/13400723/Logistika-I-dio-predavanja

18