‫އެންމެހ ައި ތ ަޢ ުރީ ފ ާއި ޘަނ ާ ޙ ައ ްޤ ުވ ެގެންވ ަނީ ޢާލ ަމްތ ައ ް ހ ެއްދ ެވި ގަދ ަ ކީރި ތި ވަންތ ަ ﷲ އ ަށ ެވ ެ‪ .

‬ފ ުރި ހަމ ަ ނި މ ުމ ާއި ނަތީޖ ާލި ބުނ ް ޙ ައ ްޤުވ ަނީ‬

‫ތ ަޤ ްވ ާވ ެރި ންނަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ޞަ ލ ަވ ާތ ާއި ސަ ލ ާމ ް ހ ުރީ ޢާލ ަމްތަކ ަށ ް ރަޙްމ ަތ ެއްކ ަމުގ ަައި ‪ ،‬އ ަދި އެންމެހ ައި ޚ ަލ ްޤުތ ަކުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ޙ ުއްޖ ަތ ެއްކ ަމުގ ައި‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ފޮނ ުއ ްވ ެވި ގެނ ްވ ާ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ އ ަޅ ާ އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ އަހަރެމެނ ްގ ެ ނަބިއ ްޔ ާ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކީރި ތި‬
‫އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ާލުންނ ާއި އަޞްޙ ާބުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪ .‬އެބޭކ ަލުނ ްނީ އެބޭކ ަލުނ ް ހ ައްދ ަވާބ ޮޑ ުކުރ ެއ ްވި ރަ ް‬
‫ސދ ެއ ްވި ބޭކ ަލުންނ ެވ ެ‪.‬‬
‫ބޭކ ަލުންނ ާއި ހަމައ ަށ ް ގެނ ެ ް‬ ‫ޤުރ ުއާނ ާއި މި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ނަބިއ ްޔ ާގ ެ ސުއްނަތ ް އެބޭކ ަލުންނަށ ް ފ ަހުގ ައި ވަޑ ައި ގެންނ ެވި‬
‫އި ނ ްތި ހާދަރަޖ ައި ގ ެ އ ަމާނަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި ރައ ްކ ާތ ެރި ކ ަމ ާ އ ެކުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ލ ަފ ްޒުތ ަކ ާއި މާނަތ ައ ް ފ ުރި ހަމ ަ ގ ޮތުގ ައި ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ެއ ްވ ުމ ާއި އ ެކުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސނ ްތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު‬
‫ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ އ ެއެންމ ެހ ާ ބޭކ ަލުންނަށ ް ރ ު ިހވ ޮޑި ގެނ ް އ ަދި އެބޭކ ަލުނ ް އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ް ރ ު ިހވަޑ ައި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އި ޙ ް ާ‬
‫އެބޭކ ަލުންނ ާއި ތަބަޢ ަ ީވ މީހުނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި އަޅަމެނ ް ލ ައްވ ަވ ާނދ ޭވ ެ!‬
‫ސ ވެވަޑ ައި ގަންނަވ ަނީ އެންމެހ ައި ޙ ުކ ުމްތ ަައ ް‬
‫އެއ ަށްފ ަހ ު ދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬ކ ުރި އ ާއި ފ ަހ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް އ ެއްބ ަ ް‬
‫ޘާބިތ ުކުރުމ ަށ ާއި ޙ ަލ ާލ ާއި ޙަރ ާމ ް ވ ަ ިކ ކުރ ުމުގ ައި އި ތ ުބާރ ުހ ުރި އުޞޫލުތަކ ަ ީކ ﷲ ތ ަޢ ާލ ާގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ާއި ރަސޫލ ުﷲ ޞަ އްލ ަﷲ‬
‫ަސއްލަމ ަގ ެ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ސުއްނަތ ާއި މި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ އި ޖ ްމ ާޢ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޢަލ ައި ިހ ވ ަ‬
‫ސ ބ ާޠި ލުކަމ ެއ ް އ ައުމ ެއްނ ުވ ާ ފ ޮތ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ‬
‫ސ އެއ ަށ ް އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ސ އ ަދި ފ ަހުނ ްވ ެ ް‬
‫އާދ ެ! ކީރި ތި ޤުރ ުއާނަ ީކ ކ ުރި ނ ްވ ެ ް‬
‫ސ އެދ ޭއ ެދުމ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނ ާވެފ ައި ވ ާ އ ެއްޗ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނީ "ﻭﹶ ﹶﻣﺎ ﻳ ﹶ ﹺ‬
‫ﻨﻄﻖﹸ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތ ަ ީކ ހ ަވ ާ ނަފ ް ު‬
‫ﻮﺣﻰ" )ﺍﻟﻨﺠﻢ ‪ (٤,٣‬މާނައަކީ‪ :‬އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ވި ދ ާޅ ުވ ާ ބަސްފ ުޅުތަކ ަ ީކ ހ ަވާނަފްސުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނ ާވ ެ ވި ދ ާޅ ުވ ާ‬ ‫ﹶﻋ ﹺﻦ ﺍﻟﹾ ﹶﻬ ﹶﻮﻯ ﺇ ﹺ ﹾﻥ ﹸﻫ ﹶﻮ ﺇﹺﻻ ﱠ ﻭﹶ ﹾﺣ ﹲﻰ ﻳﹸ ﹶ‬
‫ބަސްފ ުޅުތ ަކ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނ ެއްކަމ ަކ ު އ ެ ީއ ބ ާވ ާލ ެއ ްވ ެވި ގެނ ްވ ާ ވ ަ ީޙކ ަމުގ ައި މެނ ު ީވ ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! މި ދެންނ ެވި އުޞޫލުތ ައ ް ފި ޔ ަވ ާ ދެނ ްހ ުރި‬
‫ސ‬
‫އުޞޫލުތ ަކ ާއި މ ެދ ު ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ މ ެދުގ ައި ޚިލ ާފ ުހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގ ެތެރ ެއި ނ ް އެންމ ެ މުހިއ ްމ ު އަޞްލ ެއްކ ަމުގ ައި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ދ ެކ ެނީ ޤި ޔ ާ ް‬
‫ކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްކުރ ެ ޖ ުމ ްހޫރ ުގ ެ ނަޒަރުގ ައި ﹺﻗ ﹶﻴﺎﺱ އ ަ ީކ އ ޭގ ެ ޝަ ރ ުޠުތ ައ ް ފ ުރި ހަމ ަ ވ ެއްޖެނަމ ަ އި ޢ ްތި ބާރ ު ކުރެވ ޭ ޙ ުއްޖ ަތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬
‫ްޞލުކ ޮށ ް ދަންނަވަނ ް ބޭނުނ ް ވަރަށ ްވުރ ެ‬
‫މި ދެންނ ެވި އުޞޫލުތ ަކ ާއި މ ެދ ު ވ ާރި ދ ު ވެފ ައި ވ ައި ހ ުރި ދަލީލުތ ައ ް ިހމަނާކ ޮޅުނ ް ނ ުލ ާހ ާ ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތ ަފ ީ‬
‫މަޝްހޫރ ެވ ެ‪ .‬ފުރަތަމ ަ އަޞްލ ުތ ޯއ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! އ ެ ީއ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﷲ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ެވ ެ‪ .‬މި މ ަތި ވ ެރި ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ާއި ތަބަޢ ަވ ުމ ާއި އޭގ ައި‬
‫ހިފ ެހ ެއ ްޓ ުމ ާއި އ ޭގ ެ ޙ ުދ ޫދުތ ައ ް ފަހަނައ ަޅ ާ ނ ުދި އ ުމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ވ ާރި ދ ުވ ެގެނ ްވ ާ އެތ ައ ް އާޔ ަތ ެއ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ އެތ ައ ް ތަނ ެއްގ ައި ބ ަޔާނ ްވ ެގެނ ް‬
‫ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺍﺋ ﱠ ﹺﺒ ﹸﻌﻮﺍ ﹾ ﹶﻣﺎ ﺃﹸﻧ ﹾﺰﹺ ﹶﻝ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﱢﻣﻦ ﺭ ﱠ ﺑ ﱢ ﹸﻜ ﹾﻢ ﻭﹶﻻ ﹶ ﺗﹶﺘ ﹺﱠﺒ ﹸﻌﻮﺍ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺩﹸﻭﻧ ﹺ ﹺﻪ ﺃﹶﻭﹾﻟﹺ ﹶﻴﺂ ﹶﺀ ﹶﻗﻠﹺ ﹾﻴﻼﹰ ﱠﻣﺎ ﺗ ﹶ ﹶﺬ ﱠﻛ ﹸﺮﻭﻥ")ﺍﻻﻋﺮﺍﻑ‪" (٣:‬ހ ައްދ ަވ ާ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވި )ވަޙީ( ގ ެ ބަސްފ ުޅުތ ަކ ާއި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ތަބަޢ ަވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާނގ ެ ފި ޔަވ ައި އ ެހެނ ް‬ ‫ބ ޮޑ ުކުރ ެއ ްވި ރަ ް‬
‫ﹶﺎﺏ ﺃﹶﻧﹾﺰﹶﻟﹾﻨﹶﺎﻩ ﹸﻣ ﹶﺒﺎﺭ ﹶ ﹲﻙ‬
‫ވ ަ ީލންނ ާއި ތަބަޢަނ ުވ ާށ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ނަޞޭ ޙ ަތ ް ލި ިބގަންނަނީ ވަރަށ ް މ ަދުންނ ެވ ެ‪ ".‬އ ަދި ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﻭﹶ ﹶﻫ ﹶﺬﺍ ﹺﻛﺘ ﹲ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ ބާވ ައި ލ ެއ ްވި އެބަރަކ ާތ ްތ ެރި ފ ޮތ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އެއ ަށ ް‬
‫ﹶﻓﺎﺗ ﹺﱠﺒ ﹸﻌﻮ ﹸﻩ ﻭﹶﺍﺗ ﱠ ﹸﻘ ﹾﻮﺍ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺗﹸﺮﹾ ﹶﺣ ﹸﻤ ﹾﻮ ﹶﻥ" )ﺍﻷﻧﻌﺎﻡ‪ (١٥٥:‬މާނަ ީއ "މި ފޮތ ަ ީކ ތި މަންރަ ް‬
‫ތަބަޢ ަވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތ ަޤ ްވ ާވ ެރި ވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އެއީތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ރަޙްމ ަތ ް ލި ބުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ " .‬ﹶﻗ ﹾﺪ ﹶﺟﺎ ﹶﺀ ﹸﻛ ﹾﻢ ﹺﻣ ﹶﻦ ﺍﷲ‬
‫ﺴ ﹶﺘ ﹺﻘ ﹾﻴ ﹴﻢ")ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ‬
‫ﺍﻁ ﹸﻣ ﹾ‬ ‫ﺎﺕ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟ ﱡﻨ ﹾﻮﺭ ﹺ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧ ﹺ ﹺﻪ ﻭﹶﻳ ﹺ ﹾﻬ ﹺﺪﻳ ﹾ ﹺﻬ ﹾﻢ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﹺ‬
‫ﺻﺮﹶ ﹴ‬ ‫ﺍﻟﺴﻼﹶﻡ ﻭﹶﻳﹶﺨﹾ ﺮﹺ ﹸﺟ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹺﻣ ﹶﻦ ﱡ‬
‫ﺍﻟﻈ ﹸﻠ ﹶﻤ ﹺ‬ ‫ﺿ ﹶﻮﺍﻧ ﹶ ﹸﻪ ﹸ ﹶ‬
‫ﺳ ﹾﺒﻞ ﱠ ﹺ‬ ‫ﲔ ﻳ ﹶ ﹾﻬ ﹺﺪﻯ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﺍﷲ ﹶﻣ ﹺﻦ ﺍﺗ ﱠ ﹶﺒ ﹶﻊ ﺭ ﹺ ﹾ‬
‫ﹶﺎﺏ ﹸﻣ ﹺﺒ ﹾ ﹲ‬
‫ﻧﹸ ﹾﻮﺭﹲ ﻭﹶ ﹺﻛﺘ ﹲ‬
‫ޟރަތުނ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ހިދާޔ ަތ ާއި ބ ަޔާނ ްވ ެގެނ ްވާފ ޮތ ް އ ަތ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ‬
‫‪ (١٦,١٥:‬މާނަ ީއ "ކަށަވަރުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ޙ ަ ް‬
‫އެކ ަލ ާނގ ެ ރ ު ިހވ ޮޑި ގ ަތ ުމ ާއި ތަބަޢ ަ ވ ެއްޖ ެ ީމހަކ ަށ ް ސަ ލާމ ަތ ްވ ުމ ުގ ެ މ ަގުތަކ ަށ ް އެފ ޮތ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ހިދާޔ ަތ ު ދ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ އި ޒުނަފ ުޅުނ ް‬
‫ސދ ާ )ޙ ައ ްޤ ު( ގ ެ ތ ެދުމަގ ަށ ް އެމީހުންނަށ ް ﹺﻫ ﹶﺪ‪١‬ﻳﹶﺔ ދ ެއްވަވ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﺿﻼﹶﻟﹶ ﹸﺔ ގެއ ަދި ރި ކ ަމުނ ް ﹺﻫ ﹶﺪ‪١‬ﻳ ﹶ ﹸﺔ ގ ެ އ ަލި ކަމ ަށ ް އެބ ައި މީހުނ ް ނެރ ުއްވ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ީ‬ ‫ﹶ‬
‫ﲔ ﻳ ﹶ ﹶﺪﻳ ﹾ ﹺﻪ ﻭﹶﻻ ﹶ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺧﹶ ﻠﹾ ﹺﻔ ﹺﻪ ﺗ ﹶﻨﺰﹺ ﹲ‬
‫ﻳﻞ‬ ‫ﹶﺎﺏ ﹶﻋﺰﹺﻳﺰﹲ" "ﻻ ﱠ ﻳﹶﺄﹾﺗﹺﻴ ﹺﻪ ﺍﻟﹾ ﹶﺒ ﹺ‬
‫ﺎﻃ ﹸﻞ ﹺﻣﻦ ﺑ ﹶ ﹺ‬ ‫އ ަދި ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺇ ﹺ ﱠﻥ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹶﻦ ﹶﻛ ﹶﻔ ﹸﺮﻭﺍ ﹾ ﺑﹺﺎﻟ ﱢﺬ ﹾﻛﺮﹺ ﹶﳌﱠﺎ ﹶﺟﺎ ﹶﺀ ﹸﻫ ﹾﻢ ﻭﹶﺇﹺﻧ ﱠ ﹸﻪ ﻟﹶ ﹺﻜﺘ ﹲ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬

 ‫ﹺﻣﻦ ﹶﺣ ﹺﻜ ﹴﻢ ﹶﺣ ﹺﻤﻴ ﹴﺪ")ﻓﺼﻠﺖ‪ (٤٢,٤١:‬ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އެމީހުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ނަޞޭ ޙ ަތ ް އ ައި ހިނދ ު އެމީހުނ ް )އެއ ަށ ް އި ނ ްކާރުކ ޮށ ް( ކ ާފި ރ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސ ބ ާޠި ލުކަމ ެއ ް ނާންނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެފ ޮތ ް‬ ‫ސ ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ޢި އްޒ ަތ ްތ ެރި ފ ޮތ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެފޮތ ަށ ް‪ ،‬ފަހަތ ަކުނ ް އ ަދި ކ ުރި މ ައްޗ ަކުނ ް ވި އ ަ ް‬
‫އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ޟރަތުންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ ޙ ަ ް‬
‫ބާވ ައި ލ ައްވ ަނީ ތ ަޢ ުރީ ފ ު ލި ިބވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ ޙިކުމ ަތ ް ވަންތ ަ ރަ ް‬
‫އ ަދި ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﻭﹶﺃ ﹸ ﹺ‬
‫ﻭﺣ ﹶﻲ ﺇﹺﻟﹶ ﱠﻲ ﹶﻫ ٰـ ﹶﺬﺍ ٱﻟﹾ ﹸﻘﺮﹾﺁ ﹸﻥ ﻷﹸﻧ ﹺﺬﺭ ﹶ ﹸﻛ ﹾﻢ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶﻣﻦ ﺑﹶﻠﹶ ﹶﻎ " )ﺍﻷﻧﻌﺎﻡ ‪ (١٩‬މާނައީ‪" :‬މި ޤުރ ުއާނުގ ައި ތި މަނ ް‬
‫ާޞލ ްވ ެއްޖ ެ )ކޮންމ ެ( ީމހަކ ަށ ް އ ެއި ނ ް އި ނ ްޒާރ ު‬
‫ރަސޫލާއ ަށ ް ވަޙީކުރ ެއ ްވި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ާއި އ ަދި އ ެ ީމހަކ ަށ ް މި ޤުރ ުއާނ ް ވ ި‬
‫ސތ ަކުންނަށްޓ ަކއި ވ ާ އެނ ްގުމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺱ ﻭﹶﻟﹺ ﹸﻴ ﹾﻨ ﹶﺬﺭﹸﻭﹾ ﺑﹺﻪ" )ﺇﺑﺮﺍ ﻫﻴﻢ ‪ (٥٢‬މި ީއ ީމ ް‬ ‫ކުރ ެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ " .‬ﹶﻫ ﹶﺬﺍ ﺑﹶﻼﹶ ﹸﻍ ﻟﱢﻠ ﹼﻨﺎ ﹶ ﹺ‬
‫އ ެ ީއ އެބ ައި މީހުންނަށ ް އި ނ ްޒާރ ު ލި ިބގ ަތުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ވ ާ މި މ ަޢުނައި ގ ެ އާޔ ަތްތ ައ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި‬
‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚ ފ ުޅުތ ައ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬އ ެ‬ ‫ިހފ ައި އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރ ުމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ދަލީލ ުކުރ ާ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ﹶ‬
‫ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ަކުގ ައި ވ ަނީ ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ިހފަހ ައްޓ ައި އެއ ަށ ް ޢަމ ަލުކ ޮށ ްފި ީމހ ަކ ު ވ ާހ ު ީށ ހިދާޔ ަތ ުގ ެ މ ަ ީތގ ައި ކަމ ަށ ާއި އ ަދި އ ެދޫކ ޮށްލ ައި ފި‬
‫ﺍﻉގ ައި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ދ ެއ ްވި ޚ ުޠ ުބާގ ައި‬ ‫ީމހ ަކ ު ވ ާހ ު ީށ މ ަގ ުފުރ ެދި ފ ައި ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ﹶﺣ ﱠﺠﺔ ﺍﻟ ﹶﻮﺩﹶ ﹺ‬
‫ﹸ ﹾ‬
‫ﷲ" ﺭﻭﺍﻩ ﻣﺴﻠﻢ ﻓﻲ ﺻﺤﻴﺤﻪ"‬ ‫ﹶﺎﺏ ﺍ ﹺ‬ ‫ވި ދ ާޅ ުވި މި ދަންނަވ ާ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪"" .‬ﺇﹺﻧ ﹾﱢﻲ ﺗ ﹶﺎﺭ ﹺ ﹲﻙ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﹶﻣﺎﻟﹶ ﹾﻦ ﺗ ﹺ‬
‫ﹶﻀ ﱡﻠﻮﺍ ﺇﹺﻥ ﺍ ﹾﻋﺘ ﹶ‬
‫ﹶﺼ ﹾﻤﺘ ﹾﹸﻢ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﹺﻛﺘ ﹸ‬
‫ސ މ ަގ ުފުރ ެދި ގެނ ް ނ ުދާނޭ‬ ‫ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް ކަލޭމެނ ްގ ެ ތެރެއ ަށ ް މި ދ ޫކުރ ާ އ ެއްޗ ަ ީކ އޭގ ައި ިހފަހ ައްޓ ައި ފި ނަމ ަ ކަލޭމެނ ް ފަހަރ ެެއްގ ައި ވ ެ ް‬
‫ﺴﻠﻢ ގ ައި ﺯﹶﻳ ﹾ ﹸﺪ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﺃﹶﺭ ﹾ ﹶﻗﻢ‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹸﻣ ﹾ‬ ‫ސ ﹶ‬
‫އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވ ެ ް‬
‫ﲔ‪ :‬ﺃﹶﻭﱠﻟﹸ ﹸ‬
‫ـﻬ ﹶﻤﺎ‬ ‫ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺇﹺﻧ ﹾﱢﻲ ﺗ ﹶﺎﺭ ﹺ ﹲﻙ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺛ ﹺ ﹾﻘﻠﹶ ﹾ ﹺ‬
‫ﹶﺴ ﹸﻜﻮﺍ ﺑ ﹺ ﹺﻪ" ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް ކަލޭމެނ ްގ ެ ތެރެއ ަށ ް ބުރަ ދ ޭއްޗ ެއ ް ދ ޫކުރައ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﷲ ﻭﹶﲤﹶ ﱠ‬‫ﹶﺎﺏ ﺍ ﹺ‬‫ﹶﺎﺏ ﺍﷲ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹺﻪ ﺍﻟﹾ ﹸﻬ ﹶﺪﻯ ﻭﹶﺍﻟﻨﱡﻮﺭﹸ ﹶﻓﺨﹸ ﹸﺬﻭﺍ ﺑ ﹺ ﹺﻜﺘ ﹺ‬
‫ﹺﻛﺘ ﹸ‬
‫ފުރަތަމ ަ ީއ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތ ެވ ެ‪ .‬އޭގ ައި ވ ަނީ ހިދާޔ ަތ ާއި ނޫރ ެވ ެ‪ .‬ވީމ ާ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތުގ ައި ިހފަހ ައ ްޓ ާށ ެވ ެ‪.‬އ ަދި ގަދައ ަށ ް‬
‫އޭގ ައި ިހފަހ ައްޓ ައި ގެނ ް ތި ބ ޭށ ެވ ެ‪ " .‬ދެނ ް މި މޭރ ުމުނ ް ހިތްވަރުދ ެއ ްވ ާ އެފ ޮތުގ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް އ ުޅުމ ަށ ާއި ޢަމ ަލ ުކުރ ުމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ޝަ ޥ ްޤ ުވ ެރި‬
‫ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ްވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪" .‬ﻭﹶﺃ ﹶ ﹾﻫﻞ ﺑ ﹶ ﹾﻴ ﹺﺘ ﹾﻲ ﺃﹸﺫﹶ ﱢﻛ ﹸﺮ ﹸﻛ ﹸﻢ ﺍﷲ ﹺﻓﻲ ﺃ ﹶ ﹾﻫ ﹺﻞ ﺑ ﹶ ﹾﻴ ﹺﺘ ﹾﻲ‪ ،‬ﺃﹸﺫﹶ ﱢﻛ ﹸﺮ ﹸﻛ ﹸﻢ ﺍﷲ ﹺﻓ ﹾﻲ ﺃ ﹶ ﹾﻫ ﹺﻞ ﺑ ﹶ ﹾﻴ ﹺﺘ ﹾﻲ"ތި މަނ ް ރަސޫލ ާގ ެ އ ަހ ުލުބ ައި ތުންނާމ ެދ ު‬
‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ޚިޔ ާލ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ތި މަންރަސޫލ ާގ ެ އ ަހ ުލުބ ައި ތުންނާމ ެދ ު ތި ޔަބ ަައި މީހުންނަށ ް ތި މަންކަލ ޭގ ެފާނ ު ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ހ ަނދާންކ ޮށްދެމ ެވ ެ‪".‬‬
‫މި ފަދ ައި ނ ް ދެފަހަރ ު ޙަދީޡ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެހެނ ް ލ ަފުޒ ެއްގ ައި ކީރި ތި ޤުރ ުއާނާމ ެދ ު އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި ކ ަމުގ ައި ވ ަނީ " ﹸﻫ ﹶﻮ ﹶﺣ ﹾﺒ ﹸﻞ‬
‫ﺍﻟﻈﻼﹶ ﹺﻝ" "އ ެ ީއ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ވާފ ަށ ެވ ެ‪ .‬އޭގ ައި ހިފ ެހ ެއްޓ ަައި ފި މީހ ާ ވ ާހ ު ީށ ހިދާޔ ަތ ުގ ެ‬
‫ﹶﺴ ﹶﻚ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﹶﻛﺎ ﹶﻥ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾ ﹸﻬ ﹶﺪﻯ ﻭﹶ ﹶﻣ ﹾﻦ ﺗﹶﺮﹶ ﹶﻛ ﹸﻪ ﹶﻛﺎ ﹶﻥ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﱠ‬
‫ﷲ ﹶﻣ ﹾﻦ ﲤﹶ ﱠ‬
‫ﺍ ﹺ‬
‫މ ަ ީތގ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެދޫކ ޮށްލ ައި ފި މީހ ާ ވ ާހ ު ީށ މ ަގ ުފުރ ެދ ުމ ުގ ެ މ ަ ީތގ ައ ެވ ެ‪ ".‬މި މާނައި ގ ައި ވ ާ ޙަދީޘްތ ައ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬މި މޭރ ުމުނ ް ވ ާރި ދ ުވެފ ައި ވ ާ‬
‫އި ތުރ ު ދަލީލުތ ައ ް ދެންނ ެވުމ ަ ީކ ކޮންމ ެހެނ ް ބޭނުންކަމ ެއ ް ނޫންކ ަމުގ ައި ދ ެކެމ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނ ާއި މ ުއ ުމި ނުނ ް އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުނ ްގ ެ‬
‫ތެރ ެއި ންނ ާއި އެބޭކ ަލުންނަށްފ ަހ ު ވަޑ ައި ގެންނ ެވި ބޭކ ަލުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ހިފ ެހ ެއ ްޓ ުމ ާއި އޭގ ައި ވާގޮތ ަށ ް‬
‫ސއަލަތ ައ ް ނި ނ ްމުމ ަށ ް އެފޮތ ަށ ް ރ ުޖ ޫޢ ުކުރ ުމ ުގ ެ ވ ާޖި ބުކަނ ް މ ައްޗ ަށ ް ﺇ ﹺ ﹾﺟ ﹶﻤﺎ ﹸﻉ ވެފ ައި ވާތީއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޙ ުކ ުމ ް ކުރ ުމ ާއި ‪ ،‬ދޭދޭމީހުނ ްގ ެ މ ެދުގ ައި ވ ާ މ ަ ް‬
‫ދެވަނަ އަޞްލ ު‪ :‬އާދ ެ! އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ތި ނ ް އަޞްލ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އ ެއްބަސްވެފ ައި ވ ާ ކަންތ ައްތ ައ ް ކ ުރީ ގ ައި ވ ަނީ ދެންނ ެވި ފ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސފ ައި ވ ާ‬
‫ޞލ ަ ީކ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ އ ަރި ހުނ ް ޞަ އްޙަގ ޮތުގ ައި އަހަރެމެންނ ާއި ހަމައ ަށ ް އ ައި ް‬
‫އ ޭގ ެތެރ ެއި ނ ް ދެވަނަ އ ަ ް‬
‫ޞލ ަށ ް‬
‫އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ ސުއްނަތ ެވ ެ‪ .‬ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނ ާއި އެއ ަށްފ ަހ ު ވަޑ ައި ގެންނ ެވި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ދަންނަބޭކ ަލުނ ް މި އ ަ ް‬
‫އީމާނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެއި ނ ް ޙ ުއްޖ ަތ ު ޤ ާއި މ ް ކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ުއްމަތ ަށ ް ސުއްނަތ ް އ ުނގަންނައި ދ ެއްވ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ކ ަމުގ ައި މުޙ ައ ްދި ޘުންނ ާއި‬
‫ﺻﻮ ﹸﻝ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚ ގ ެ ފ ޮތްތ ަކުގ ައި އެބޭކ ަލުންވ ަނީ‬ ‫ﺻﻮ ﹸﻝ ﻓﻘﻪ ގ ެ ފ ޮތްތ ަަކ ާއި ‪ ،‬ﺍ ﹸ ﹸ‬‫ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންވ ަނީ ވަރަށ ް ގި ނަ ފ ޮތްތ ައ ް އ ެކުލ ަވާލ ައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ﺍ ﹸ ﹸ‬
‫ވަރަށ ް ސާފުކ ޮށ ް ބ ަޔާނ ް ކ ޮށްދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި މި ކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިހމަނ ާ ކ ޮޅުންނ ުލ ާހ ާ ގި ނަ ދަލީލުތ ަކ ެއ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގ ެތެރޭގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ‬
‫ސފ ައި ވ ާއާޔ ަތްތ ައ ް‬
‫ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އ ާއި ތަބަޢ ަވ ުމ ާއި އެކަލ ޭގ ެފާނަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ުމ ާއި މ ެދ ު އ ަައި ް‬
‫ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެއާޔ ަތްތ ައ ް މ ުޚާޠ ަބުވ ަނީ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ ޒ ަމާނުގ ައި ތި އ ްބ ެވި އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނ ާއި އެކަލ ޭގ ެފާނަށްފ ަހ ު‬
‫ްސންނ ާއި ޖި ނ ްނީ ނ ްގ ެ‬
‫ވަޑ ައި ގެންނ ެވި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ އެންމ ެހ ާ އ ަފުރ ާދުންނަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އ ަ ީކ އެންމ ެހ ާއި ނ ީ‬
‫ސހިބާއ ަށ ް ތަބަޢ ަވ ެ ިކޔަމަނ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬ޤި ޔާމ ަތ ާއި‬
‫ގާތ ަށ ް ފޮނ ުއ ްވ ެވި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! އެންމެންނަށ ް އ ަމުރ ުވ ެވި ގެންވ ަނީ އ ެމ ާތ ް ާ‬
‫ްސރ ު ކުރ ެއ ްވި މުފ ައ ިްސރ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސ ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތްގ ޮތުގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތ ް‪ ,‬ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ު ތ ަފ ީ‬
‫ސހިބާއ ަ ީކ އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ޖ ެހެންދެނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ އ ެ ާ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬ ‫‪24‬‬

‫ސހިބާމ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ ބަސްފ ުޅުތ ަކުންނ ާއި ‪،‬‬
‫ްޞލުކ ޮށ ް ބ ަޔާންކ ޮށްދ ެއ ްވ ާ ާ‬
‫ތ ަފ ީ‬ ‫އި ޖ ްމ ާ ީލ ގ ޮތ ެއްގ ައި ބާވ ައި ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ އާޔ ަތްތ ައ ް‬
‫ޢަމ ަލ ުފ ުޅުތ ަކުންނ ާއި އ ަރި އ ަހުގ ައި ކަމ ެއ ް ހިނގި އި ރ ު އެކަމ ެއްމަނ ާ ނ ުކުރައ ްވ ާ ހުންނ ެވި ކަންތ ައްތ ަކުންނ ެވ ެ‪ .‬ސުއްނަތްނ ުވާނަމ ަ ނަމ ާދ ުގ ެ‬
‫ރަކްޢ ަތްތ ަކ ާއި ‪ ،‬އ ަދ ާކުރަނ ް ީވ ގޮތ ައި ނަމ ާދ ުގ ެ ވ ާޖި ބުތ ައ ް މުސްލ ުމުންނަށ ް ނޭނގ ުނީ ހ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ަ އ ެހެންމ ެ ރޯދ ައ ާއި ޒ ަކ ާތ ާއި ޙ ައ ްޖ ާއި ޖި ހ ާދ ާއި‬
‫ސ އެމީހުންނަށ ް ނޭނގ ުނީ ހ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހަމ ަ އެފަދ ައި ނ ް މ ުޢާމ ަލ ާތްތ ަކ ުގ ެ‬
‫ްޞލ ުވ ެ ް‬
‫ހެޔޮކަންތަކ ަށ ް އ ަމުރ ުކުރ ުމ ާއި މުންކަރ ާތްތ ައ ް މަނ ާކުރ ުުމ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬
‫ސ‬
‫ްޞލ ުވ ެ ް‬
‫ޙ ުކ ުމްތ ަކ ާއި ޙަރ ާމްކަންތ ައްތ ަކ ާއި އ ަދި ޙ ުދ ޫދ ު ޤ ާއި މ ްކުރ ުމ ާއި އ ަދި އ ެ ިކކަންތ ަކ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ކ ަނޑ ައ ެޅި ގެނ ްވ ާ ޢ ުޤ ޫބ ާތ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬
‫ނޭގ ުނީ ހ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސރަތ ުގ ެ މި ދަންނަވ ާ އާޔ ަތ ް‬ ‫ސފ ައި ވ ާ އާޔ ަތްތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ އ ާލ ު ޢި މްރާނ ު ޫ‬ ‫މި ކ ަމ ާއި ގ ުޅި ގެނ ް އ ައި ް‬
‫ﹶ‬
‫ﺳﻮ ﹶﻝ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺗﹸ ﹸﺮ ﹶﺣ ﹸﻤ ﹾﻮ ﹶﻥ )ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ‪ (١٣٢‬މާނައީ‪ " :‬ﷲ ތ ަޢ ާލާއ ަށ ާއި އ ަދި ރަސޫލާއ ަށ ްތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﻴﻌﻮﺍ ﺍﷲ ﻭﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬ ‫ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﻭﹶﺃ ﹶ ﹺﻃ ﹸ‬
‫ﻴﻌﻮﺍ ﹾ‬ ‫ﺳﻮﺭ ﹶ ﹸﺓ ގ ައި ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﻳﹶﺄﹶﻳﱡ ﹶﻬﺎﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹶﻦ ﹶﺀﺍﻣﻨﹸﻮﺍ ﹾ ﹺ‬
‫ﺃﻃ ﹸ‬ ‫އ ެ ީއ ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ރަޙްމ ަތ ް ލ ެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ ".‬އ ަދި ﺍﹶﻟﻨﱢﺴﺎﹶﺀ ﹸ‬
‫ﹶ‬
‫ﷲ ﻭﹶﺍﻟ ﹶﻴ ﹾﻮ ﹺﻡ ﺍ ﹾ ﹺ‬
‫ﻷﺧﺮﹺ ﺫﹶﻟﹺ ﹶﻚ ﺧﹶ ﹾﻴ ﹲﺮ‬ ‫ﺳ ﹾﻮ ﹸﻝ ﺇ ﹺ ﹾﻥ ﹸﻛ ﹾﻨﺘ ﹾﹸﻢ ﺗﹸ ﹾﺆ ﹺﻣﻨﹸﻮ ﹶﻥ ﺑﹺﺎ ﹺ‬ ‫ﻰﺀ ﹶﻓ ﹸﺮﺩﱡﻭ ﹸﻩ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍ ﹺ‬
‫ﷲ ﻭﹶ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬ ‫ﺷ ﹴ‬ ‫ﹺ‬
‫ﺳﻮ ﹶﻝ ﻭﹶﺃﹸﻭﹾﻟﹺﻰ ﺍﻷ ﹶ ﹾﻣﺮﹺ ﹺﻣ ﹸ‬
‫ﻨﻜ ﹾﻢ ﹶﻓﺈ ﹾﻥ ﺗﹶﻨﹶﺎﺯ ﹶ ﹾﻋﺘ ﹾﹸﻢ ﹺﻓﻰ ﹶ‬ ‫ﻴﻌﻮﺍ ﹾ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬‫ﺍﷲ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹺﻃ ﹸ‬
‫ﺴ ﹸﻦ ﺗﹺﺄﹾﻭﹺﻳﹾﻼﹰ )ﺍﹶﻟﻨﱢﺴﺎﹶﺀ‪ (٥٩:‬މާނައީ‪ :‬އ ޭ އީމާނ ް ީވ މީހުންނޭވ ެ! ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް އ ަދި ރަސޫލާއ ަށ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަަދި‬ ‫ﻭﹶﺃ ﹶ ﹾﺣ ﹶ‬
‫ސ‬
‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްކުރ ެ ވ ެރި ންނަށ ް ﷲ އ ަށ ް އުރ ެދުމ ެއްނ ުވ ާ ކަންކ ަމުގ ައި ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ ކަލޭމެނ ް އ ެއްބަޔ ަކުއަނ ެއްބަޔ ަކ ާއި އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ކަމ ަ ާއި މ ެދ ު އަރާރުނ ްވާންޖެހިއްޖެނަމ ަ ފ ަހ ެ އެކަމ ެއ ް ﷲ އ ަށ ާއި އ ަދި ރަސޫލާއ ަށ ް ރައ ްދ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ކަލޭމެނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ާއި‬
‫ސ ބ ޮޑުމ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫އ ާ ިޚރަތ ްދުވަހ ަށ ް އީމާނ ްވ ާ ބަޔ ަކ ު ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތ ް ހ ެއ ުވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ނި މުމ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ރީ ތި ކަނ ްވ ެ ް‬
‫ﹶ‬ ‫ﺳﻮ ﹶﻝ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﺃ ﹶ ﹶﻃﺎ ﹶﻉ‬
‫ﺍﷲ ﻭﹶ ﹶﻣﻦ ﺗ ﹶ ﹶﻮﻟﱠﻰ ﹶﻓ ﹶﻤﺎ‬ ‫ﺳﻮﺭ ﹶ ﹸﺓ ގ ެ ‪80‬ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ ) .‬ﱠﻣﻦ ﻳﹸ ﹺ‬
‫ﻄ ﹺﻊ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬ ‫ސ ﺍﹶﻟﻨﱢﺴﺎﹶﺀ ﹸ‬‫އ ަދި ވ ެ ް‬
‫ﻴﻈﺎ( )‪ (٨٠‬މާނައީ‪ :‬ރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖެމީހ ާ ހަމަކަށަވަރުނ ް އޭނ ާ ﷲ އ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި )ރަސޫލާއ ަށ ް‬ ‫ﺃﹶﺭ ﹾ ﹶ‬
‫ﺳﻠﹾﻨ ﹶ‬
‫ﹶﺎﻙ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻬ ﹾﻢ ﹶﺣ ﹺﻔ ﹰ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ އެމީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ކަލ ޭގ ެފާނ ު ފޮނ ުއ ްވ ެ ީވ ރައްކ ައ ުތ ެރި އ ަކ ު ކ ަމުގ ައ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ‬
‫ސދީ( އ ެނބ ުރި އްޖެމީހ ާ ފ ަހ ެ‪ ،‬ތި މަންރަ ް‬
‫ފުރަގ ަ ް‬
‫ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތުނ ް ﹸﺣ ‪‬ﺠ ﹸﺔ ޤ ާއި މ ުކުރުނ ް ޖ ާއި ޒުނ ުވާނަމ ަ ނުވަތ ަ ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ެވި ގެނ ްވ ާ އ ެއްޗ ެއ ް‬
‫ސތ ަކުނ ް ޚިލ ާފ ުވ ާ ކަންތ ަކުގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފޮތ ަށ ާއި ރަސޫލ ާގ ެ‬
‫ކ ަމުގ ައި ނުވ ަނީ ނަމ ަ އެރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ުމ ާއި ‪ ،‬އ ަދި އެކަމ ެއްގ ައި ީމ ް‬
‫ސ ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ާއި ބެހޭގ ޮތުނ ް އެފަދ ަ ވާހަކ ަ ދ ައ ްކާމީހުނ ްގ ެ‬
‫ސުއްނަތ ަށ ް ރ ުޖ ޫޢ ުވުނ ް އެކަށީގެނ ްވ ާ ހ ު ީށ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ ކޮންމެއަކ ަ ް‬
‫ބ ަހ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނާކ ޮށ ް ބުނާނަމ ަ ބުނ ެވެންއ ޮ ީތ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވ ަނީ އ ެ އ ެއްޗަކ ަށ ް ވ ުޖޫދ ެއްނ ުވ ާ އ ެއްޗަކ ަށ ް ރ ުޖ ޫޢ ުވ ުމ ުގ ެ ތ ަކްލީފ ް އެކ ަލ ާނގ ެ‬
‫ސ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬
‫ޖ ައ ްސަ ވާފ ައި ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! މި ފަދ ައި ނ ް ބުނުމ ަ ީކ ނުވަތ ަ ހީކުރުމ ަ ީކ ބ ާޠި ލ ު ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ްވ ެ ް‬ ‫އ ަޅުތ ަކުންނަށ ް‬
‫ﺳﻮﺭ ﹶ ﹸﺓ ގ ައި ވަޙީކުރައްވ ަނީ‬ ‫ބ ާޠި ލުކަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކ ުފުރ ުވުމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެހާނުބ ައި ހީކުރުމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ﺍﹶﻟﻨ ﹸ‪‬ﺤ ﹸﻞ ﹸ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ ކަލ ޭގ ެފާނަށ ްކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް‬ ‫ﱠﺎﺱ ﹶﻣﺎﻧﹸﺰﱢ ﹶﻝ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹺﻬ ﹾﻢ ﻭﹶﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻬ ﹾﻢ ﻳ ﹶ ﹶﺘ ﹶﻔ ﱠﻜ ﹸﺮﻭﹾ ﹶﻥ( )ﺍﻟﻨﺤﻞ ‪ (٤٤‬މާނައީ‪" :‬ތި މަންރަ ް‬ ‫ﲔ ﻟﹺﻠﻨ ﹺ‬ ‫)ﻭﹶﺃﹶﻧﺰﹶﻟﻨﺎ ﺇﹺﻟ ﹾﻴ ﹶﻚ ﺍ ﹼﻟ ﹺﺬ ﹾﻛﺮﹶ ﻟﹺ ﹸﺘ ﹶﺒ ﱢ ﹶ‬
‫ސ އެ‬ ‫ސނ ާ ފި ކުރ ު ކުރޭތ ޯއ ެވ ެ‪ ".‬އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫ސތ ަކުންނަށ ް ބ ަޔާނ ް ކ ޮށްދ ެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެމީހުނ ް ވި ް‬ ‫ބ ާވ ާލ ެއ ް ީވ ކަލ ޭގ ެފާނ ު އ ެެޤުރ ުއާނ ް ީމ ް‬
‫ﲔ ﻟﹶ ﹸﻬ ﹾﻢ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻯ ﺍﺧﹾ ﹶﺘﻠﹺ ﹸﻔ ﹾﻮﺍ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹸﻫ ﹶﺪﻯ ﻭﹶﺭ ﹶ ﹾﺣ ﹶﻤ ﹰﺔ ﻟﹺﻘ ﹾﻮ ﹴﻡ ﻳﹸ ﹾﺆ ﹺﻣ ﹸﻨ ﹾﻮ ﹶﻥ( )ﺍﻟﻨﺨﻞ ‪(٦٤‬‬ ‫ސރަތުގ ައި ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ﻭﹶ ﹶﻣﺎ ﺃﹶﻧﹾﺰﹶﻟﹾﻨﹶﺎ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹶﻚ ﺍﻟﹾ ﹺﻜﺘ ﹶ‬
‫ﹶﺎﺏ ﺇﹺﻻﱠﻟﹺﺘ ﹶﺒ ﹺ ﹾ‬ ‫ޫ‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ސތ ަކުނ ް އެކަމ ެއްގ ައި ޚިލ ާފ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކަންތ ައ ް އެމީހުންނަށ ް ކަލ ޭގ ެފާނ ު ބ ަޔާންކ ޮށ ް ދ ެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައި މެނ ު ީވ ތި މަނ ް ރަ ް‬ ‫)މާނައީ‪ީ " :‬މ ް‬
‫އީމާނ ްވ ާ ބަޔަކ ަށްޓަކ ައި އ ެ ީއ ހިދާޔ ަތ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ރަޙްމ ަތ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ‬ ‫ކަލ ޭގ ެފާނަށ ް އެފ ޮތ ް )ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް( ބ ާވާނުލ ައްވަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ސއަލަތ ައ ް ޙ ައ ްލ ުކުރުމ ަށްޓަކ ައި ( ސުއްނަތުނ ް ޙ ުއްޖ ަތ ް ޤ ާއި މ ްކުރުމ ަ ީކ‬
‫)ﺷﺮﹾ ﹺﻋﻰ މ ަ ް‬
‫ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ަ ީކ އ ޮތ ްއ ެއްޗ ެއްކ ަމުގ ައި ނ ުވާނަމ ަ ނުވަތ ަ ﹶ‬
‫ﺭﺳﻮ ﻝ‬ ‫ނ ެތްކަމ ެއްނަމ ަ އެމީހުންނަށ ް )އ ޮޅުނ ްފި ލ ުއްވަވ ައި ދ ެއ ްވުމ ަށ ް( ބާވ ައި ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ ވ ަ ީޙ ބ ަޔާންކ ޮށ ް ދ ެއ ެވ ުމ ުގ ެ މަސްއ ޫލި އްޔ ަތ ު‬
‫ﺳﻮﺭ ﹶ ﹸﺓ ގ ައި‬ ‫ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ކ ޮނޑ ުފ ުޅުގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަޅ ުއްވަވަނ ް ީވ ކީއ ްކުރަނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ އ ަދި ހަމ ަ އެފަދ ައި ނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨﱡﻮﺭﹸ ﹸ‬
‫ﹶ‬
‫ﺳﻮ ﹶﻝ ﹶﻓﺈﹺﻥ ﺗ ﹶ ﹶﻮﻟﱠ ﹾﻮﺍ ﹶﻓﺈﹺﳕﱠ ﹶﺎ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﹶﻣﺎ ﹸﺣ ﱢﻤ ﹶﻞ ﻭﹶ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﱠﻣﺎ ﹸﺣ ﱢﻤﻠﹾﺘﹸﻢ ﻭﹶﺇ ﹺ ﹾﻥ ﺗ ﹺﹸﻄ ﹸ‬
‫ﻴﻌﻮ ﹸﻩ ﺗ ﹸﹶﻬ ﹶﺘ ﹸﺪﻭﺍ ﹾ ﻭﹶ ﹶﻣﺎ‬ ‫ﻴﻌﻮﺍ ﹾ ﺍﷲ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹺﻃ ﹸ‬
‫ﻴﻌﻮﺍ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬ ‫ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ ) .‬ﹸﻗ ﹾﻞ ﺃ ﹶ ﹺﻃ ﹸ‬
‫ﲔ( )ﻟﻨﱡﻮﺭﹸ‪ (٥٤ :‬މާނައީ‪" :‬ކަލ ޭގ ެފާނ ުވި ދ ާޅ ުވ ާށ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﻮﻝ ﺇﹺﻻ ﱠ ﺍﻟ ﹶﺒﻼ ﹸﻍ ﺍﳌ ﹸ ﹺﺒ ﹾ ﹸ‬
‫ﺳ ﹺ‬‫ﹶﻋﻠﹶﻰ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬
‫ސދީފި ނަމ ަ އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބުވ ަނީ )ޙ ަވ ާލ ުވ ެވުނ ު( އ ެ މަސްއ ޫލި އްޔ ަތ ު އ ުފ ުއ ްލ ެވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ދެންފ ަހ ެ އެމީހުނ ް ކަލ ޭގ ެފާނަށ ް ފުރަގ ަ ް‬
‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބުވ ަނީ އ ެ )ކަމ ެއ ްގ ެ މަސްއ ޫލި އްޔ ަތ ު އ ުފ ުުލުމ ަށ ް ޙ ަވ ާލ ުވ ެވުނ ު ކަންތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އެރަސޫލާއ ަށ ް‬
‫ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖެނަމ ަ‪ ،‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ހިދާޔ ަތ ު ލި ބިގެނ ްފި އ ެވ ެ‪ .‬ބ ަޔާނ ްވ ެގެނ ްވ ާ ﺗ ﹶ ﹾﺒﻠﹺ ﹾﻴ ﹸﻎ ފި ޔ ަ ަިވ އ ެހެންކަމ ެެއ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬

‫ﺳ ﹾﻮ ﹶﻝ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻜﻢ ﺗﹸﺮﹾ ﹶﺣ ﹸﻤ ﹾﻮ ﹶﻥ(‬ ‫ﺍﻟﺼﻠﹶﻮ ﹶﺓ ﻭﹶ ﹶﺀﺍﺗﹸﻮﺍ ﹾ ﺍﻟﺰﱠﻛﻮ ﹶﺓ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹺﻃ ﹸ‬
‫ﻴﻌﻮﺍ ﹾ ﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬ ‫ސރަތުގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪) .‬ﻭﹶﺃ ﹶ ﹺﻗ ﹾﻴ ﹸﻤﻮﺍ ﹾ ﱠ‬
‫ގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހަމ ަ އ ެ ޫ‬
‫)ﺍﹶﻟﻨﱡﻮﺭﹸ‪ (٥٦ :‬މާނައީ‪" :‬ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ރަޙްމ ަތ ް ލި ބެވޭނެކަމ ަށްޓަކ ައި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ނަމ ާދ ު ޤ ާއި މ ް ކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ޒ ަކ ާތްދ ޭށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ާށ ެވ ެ‪".‬‬
‫ﺮﺍﻑ ﺳﻮﺭﺓ ގ ައި ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ ) .‬ﹸﻗ ﹾﻞ ﻳﺄﹶﻳ ﹶﻬﺎ ٱﻟﻨﱠﺎﺱ ﺇﻧ ﱢﻲ ﺭﺳﻮ ﹸﻝ ﱠ‬
‫ﺍﺕ‬ ‫ٱﷲ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﹶﺟ ﹺﻤﻴﻌﺎ ﹰ ٱﻟﱠ ﹺﺬﻱ ﻟﹶ ﹸﻪ ﹸﻣﻠﹾ ﹸﻚ ﱠ‬
‫ٱﻟﺴ ﹶﻤﺎﻭﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹸ ﹺ ﹶ ﹸ‬ ‫ٰ ﱡ‬ ‫އ ަދި ﺍﹶﻷ ﹶ ﹾﻋ ﹸ ﹸ ﹶ‬
‫ﱠ‬
‫ﭑﷲ ﻭﹶ ﹶﻛﻠﹺ ﹶﻤﺎﺗ ﹺ ﹺﻪ ﻭﹶٱﺗ ﹺﱠﺒ ﹸﻌﻮ ﹸﻩ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺗ ﹾﹶﻬ ﹶﺘ ﹸﺪﻭ ﹶﻥ( )ﺍﹶﻷ ﹶ ﹾﻋ ﹸ‬ ‫ﱠ‬ ‫ﹶ‬
‫ﺮﺍﻑ‪(١٥٨‬‬ ‫ﺳﻮﻟﹺ ﹺﻪ ٱﻟﻨ ﹺﱠﺒ ﱢﻲ ٱﻷ ﹸ ﱢﻣ ﱢﻲ ٱﻟﱠ ﹺﺬﻱ ﻳﹸ ﹾﺆ ﹺﻣ ﹸﻦ ﺑ ﹺ ﹺ‬ ‫ﺽ ﻻ ﺇﹺﻟﹶ ٰـ ﹶﻪ ﺇﹺﻻ ﱠ ﹸﻫ ﹶﻮ ﻳﹸ ﹾﺤ ﹺﻴـﻲ ﻭﹶ ﹸﳝ ﹺ ﹸ‬
‫ﻴﺖ ﹶﻓﺂ ﹺﻣﻨﹸﻮﺍ ﹾ ﺑ ﹺ ﹺ‬
‫ﭑﷲ ﻭﹶﺭ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻭﹶٱﻷﺭ ﹾ ﹺ‬
‫ސތ ަކުންނޭވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް އ ަހުރެނ ްނީ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްއެންމެނ ްގ ެގާތ ަށ ް )ފޮނ ުއ ްވި ފ ައި ވ ާ( ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ‬ ‫މާނައީ‪" :‬ކަލ ޭގ ެފާނ ު ވި ދ ާޅ ުވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ޭ ީމ ް‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާނގ ެ ފި ޔަވ ައި ﹶﺣﻖﱡ ވ ެގެނ ް އ ަޅުކަމ ެއ ްވެވ ޭ‬
‫ގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އ ުޑުތ ަކ ާއި އ ަދި ބިމ ުގ ެވ ެރި ކަނ ް އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ްވ ާ ރަ ް‬
‫ސ ހިލާހ ަކ ު ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދި ރ ުއްވަވ ަނީ އ ަދި މަރ ުއްވަވ ަނީ )ހަމ ަ( އެކ ަލ ާނގ ެއ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް އީމާނ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ އ ުއ ްމި އްޔ ަ ނަބިއ ްޔާއ ަށ ް އީމާނ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ާއި އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ ކ ަލި މ ަފ ުޅުތަކ ަށ ް އީމާނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫)ހަމ ަ( އެކަލ ޭގ ެފާނ ާއި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ﺗ ﹶ ﹶﺒ ﹶﻊ ވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ހިދާޔ ަތ ް ލި ިބގ ަތުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ފ ާޅ ުވ ެ ބ ަޔާނ ްވ ެގެނ ްވ ާ ދަލީލުކ ޮށްފ ަނި ވި އާޔ ަތްތ ަކުގ ައި ވ ަނީ ހަމަކަށަވަރުނ ް ހިދާޔ ަތ ާއި އ ަދި ރަޙުމ ަތ ް ލި ބުނ ް ިބނ ާވ ެގެންވ ަނީ ސަ ލ ާމ ާއި‬
‫ކ ަމުގ ައ ެެވ ެ‪ .‬ވީމ ާ އ ެ ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރުމ ަކާނުލ ައި ރަޙްމ ަތ ާއި ހިދާޔ ަތ ްލި ބުނ ް‬ ‫ޞަ ލ ަވ ާތ ްލ ެއ ްވި ރަސޫލ ާއ ާއި ތަބަޢ ަވ ުމުނ ް‬
‫އެކަށީގެނ ްވާނ ެތ ޯއ ެވ ެ؟ ނުވަތ ަ އ ެ ސުއްނަތ ް ޞަ އްޙަގ ޮތުގ ައި ޘާބިތުނ ުވާކަމ ަށ ް ބުނާމީހުނ ްގ ެ ބުނުނ ް ނުވަތ ަ އެމ ައްޗ ަށ ް އި ޢ ްތި މ ާދ ު ކުރުމ ަ ީކ‬
‫ﺳﻮﺭ ﹶ ﹸﺓ ގ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ ) .‬ﹶﻓﻠﹾ ﹶﻴ ﹾﺤ ﹶﺬﺭ ﹺ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹶﻦ‬
‫އ ޮތްކަމ ެެއްކ ަމުގ ައި ނުވ ަނީ ނަމ ަ ހިދާޔ ަތ ާއި ރަޙްމ ަތ ްލި ބުނ ް އެކަށޭނަތ ޯއ ެވ ެ‪ .‬ﺍﻟﻨﱡﻮﺭﹸ ﹸ‬
‫ﻴﻢ( )ﻟﻨﱡﻮﺭﹸ‪ (٦٣ :‬މާނައީ‪" :‬ފ ަހ ެ ރަސޫލ ާގ ެ އ ަމުރ ުފ ުޅ ާއި ޚިލ ާފ ުވާމީހުނ ް އެމީހުންނަށ ް‬ ‫ﺍﺏ ﺃﹶﻟﹺ ﹾ‬ ‫ﹸﺼﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹺﻓ ﹾﺘ ﹶﻨ ﹲﺔ ﺃﹶﻭﹾ ﻳﹸ ﹺ‬
‫ﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹶﻋ ﹶﺬ ﹲ‬ ‫ﻳﹸﺨﹶ ﺎﻟﹺ ﹸﻔﻮ ﹶﻥ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹾﻣﺮﹺ ﹺﻩ ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﺗ ﹺ‬
‫)ދ ުނި ޔެމ ަ ީތގ ައި ( ފި ތުނައ ެއ ް އ ަތ ުވ ެދާނެކަމ ަށ ް ނުވަތ ަ )އ ާ ިޚރަތުގ ައި ( ގަދ ަވ ެގެނ ްވ ާ ﹶﻋ ﹶﺬ‪١‬ﺏ އ ެއ ް ލި ބިދާނެކަމ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާ ހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﺍ ﹶ ﹾﳊﹶ ﹾ‬
‫ﺸ ﹸﺮ‬
‫ﺎﻛ ﹾﻢ ﹶﻋ ﹾﻨ ﹸﻪ ﹶﻓﺎﻧﹾﺘ ﹸﹶﻬﻮﺍ( )ﺍﳊﺸﺮ‪ (٧ :‬މާނައީ‪" :‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ‬ ‫ﺳﻮﺭﹶﺓ ގ ައި ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ﻭﹶ ﹶﻣﺎﺍﹶﺗ ﹸ‬
‫ﹶﺎﻛ ﹸﻢ ﺍﻟﹾﺮﱠ ﹸ‬
‫ﺳﻮ ﹸﻝ ﹶﻓﺨﹸ ﹸﺬﻭ ﹸﻩ ﻭﹶ ﹶﻣﺎ ﻧ ﹶﹶﻬ ﹸ‬ ‫ﹸ‬
‫ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އެކަންކ ަމ ާއި ގެނ ް ވަޑ ައި ގެންނ ެވި ކަންތ ަކުގ ައި ހިފ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކަންތ ަކުނ ް ﹶﻣ ﹶﻨ ﹶﻊ ކުރ ެއ ްވި ކަންތ ަކުނ ް ދުރ ުވ ާށ ެވ ެ‪".‬‬
‫މި މާނައި ގ ައި ވ ާ އާޔ ަތްތ ައ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬މި ހ ުރި ހ ާ އާޔ ަތްތ ައ ް ދަލީލ ު ކުރަނީ ސަ ލ ާމ ާއި ޞަ ލ ަވ ާތ ްލ ެއ ްވި ރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ުމ ާއި‬
‫އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ގެންނ ެވި އެންމ ެހ ާ ކަންކަމ ަށ ް ތަބަޢ ަވުނ ް ވ ާޖި ބ ުވާކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގެފ ޮތ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނަށ ް ތަބަޢ ަވ ެ އޭގ ައި‬
‫ިހފަހ ައްޓ ައި އ ަދި އޭގ ައި ވ ާ އ ަމުރ ުފ ުޅުތަކ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެ ނަހީކުރ ެއ ްވި ކަންތ ަކުނ ް ދުރ ުވެގ ަތުނ ް ވ ާޖި ބ ުވާކަނ ް )އެކ ަމ ާބެހ ޭ( އި ސްވ ެދި ޔ ަ ދަލީލުތ ަކުނ ް‬
‫ﺻﻞ އަކ ަށ ް‬ ‫ﺻ ﹸﻞ އި ނ ް ﺍ ﹶ ﹾ‬
‫ﺻﻮ ﹸﻝ އ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ އެދ ެ ﺍ ﹶ ﹾ‬
‫ސ އ ޭގ ެ އ ެއްބ ައި އަނ ެއްބަޔ ަށ ް ލ ާޒި މ ްކުރ ާ ދ ެ ﺍ ﹸ ﹸ‬
‫ޞލަކީވ ެ ް‬
‫ޘާބިތ ު ީވ ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވުނ ު ދ ެ އ ަ ް‬
‫ސ އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި މީހ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ކ ުފުރ ުވުމ ެެވ ެ‪ .‬އ ަދި މ ަގ ުފުރ ެދުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ީއ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނ ާއި‬ ‫ﺻﻞ އ ަށ ްވ ެ ް‬
‫އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި ީމހ ަ ީކ ދެވަނަ ﺍ ﹶ ﹾ‬
‫އީމާނ ުގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ޖ ަމާޢ ަތުނ ް‪ ،‬އި ސްލ ާ ީމ ދ ާއި ރ ާއި ނ ް ބޭރ ުވުމ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ ފަރ ާތ ްޕ ުޅުނ ް ﺗ ﹶ ﹶﻮ‪١‬ﺗﹸ ﹸﺮ ގ ޮތުގ ައި‬
‫ސހިބާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ުމ ާއި އ ަދި ގެންނ ެވި ހ ާ ކަންތ ައްތަކ ަށ ް ތަބަޢ ަވުމަކީ‪ ،‬ވ ާޖި ބ ު ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ވ ާރި ދ ުވ ެގެނ ްވ ާ ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ަކުގ ައި ވ ަނީ އ ެ ާ‬
‫ސހިބާއ ަށ ް އުރ ެދުމ ަ ީކ ޙަރ ާމ ް ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫އެ ާ‬
‫ސހިބ ާގ ެ ޒ ަމާނުގ ައި ތި ބިހާބަޔ ަކ ާއި އެއ ަށްފ ަހ ު ޤި ޔާމ ަތ ާ ޖ ެހެންދެނ ް އަންނާނ ެހ ާ ބ ައ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ޙ ައ ްޤ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫އ ެ ީއ އ ެ ާ‬
‫ﺴﻠﹺ ﹾﻢ ގ ައި ވ ާ‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹸﻣ ﹾ‬‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﺍﻟﹾ ﹸﺒﺨﹶ ﺎﺭﹺﻯ އ ާއި ﹶ‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ ﹶ‬ ‫އާދ ެ ﺗ ﹶ ﹶﻮ‪١‬ﺗﹸ ﹸﺮ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚﹾ ތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި އ ަބ ޫ ހުރައި ރަތ ު ރ ި‬
‫ﹶ‬
‫ﺼﺎﻧ ﹺ ﹾﻲ‬‫މި ދަންނަވ ާ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ "" .‬ﹶﻣ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹶﻃﺎ ﹶﻋ ﹺﻨ ﹾﻲ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﺃ ﹶ ﹶﻃﺎ ﹶﻉ ﺍﷲ ﻭﹶ ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻋ ﹶ‬
‫ﺍﷲ"" މާނައީ‪" :‬ތި މަންރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖ ެ މީހ ާ ކަށަވަރުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތި މަނ ް ރަސޫލާއ ަށ ް‬ ‫ﹶﻓ ﹶﻘﺪ ﻋﺼﻰ ﹶ‬
‫ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋ ﹾﻨ ﹸﻪ ގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ މި ދަންނަވ ާ‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﺍﻟﹾ ﹸﺒﺨﹶ ﺎﺭﹺﻯ ގ ައި ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮ ﹸﻫﺮﹶﻳﹾﺮﹶ ﹸﺓ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫އުރ ެދި އްޖެމީހ ާ ކަށަވަރުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ްއުރ ެދި އްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﹶ‬
‫ﺳﻮ ﹶﻝ‬ ‫"ﻛ ﱡﻞ ﺃ ﹸ ﱠﻣ ﹺﺘ ﹾﻲ ﻳ ﹶ ﹾﺪﺧﹸ ﹸﻠﻮ ﹶﻥ ﹾﺍﳉﹶ ﱠﻨ ﹶﺔ ﺇﹺﻻ ﱠ ﹶﻣ ﹾﻦ ﺃﹶﺑﹶﻰ‪ ،:‬ﹺﻗ ﹾﻴ ﹶﻞ‪ :‬ﻳﹶﺎ ﺭ ﹶ ﹸ‬ ‫ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ﹸ‬
‫ﺼﺎﻧ ﹺ ﹾﻲ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﺃﹶﺑﹶﻰ" )ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ‪ :‬ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡ – ‪ ( ٢‬މާނައީ‪ " :‬ތި މަނ ް ރަސޫލ ާގ ެ އ ުއްމ ަތ ުގ ެ‬ ‫ﷲ‪ ،‬ﻭﹶ ﹶﻣ ﹾﻦ ﻳﹶﺄﹾﺑﹶﻰ؟ ﹶﻗﺎ ﹶﻝ‪ " :‬ﹶﻣ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹶﻃﺎ ﹶﻋ ﹺﻨ ﹾﻲ ﺩﹶﺧﹶ ﹶﻞ ﹾﺍﳉﹶ ﱠﻨ ﹶﺔ ﻭﹶ ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻋ ﹶ‬
‫ﺍ ﹺ‬
‫ސވަރ ުގ ެ ވަންނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެކަމ ަކ ު )އެކަމ ަށ ް( އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި މީހ ާ ނުވަންނަ ހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬ދެންނ ެވުނ ެވ ެ‪ .‬އ ޭ ﷲ ގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ .‬އެކަމ ަށ ް‬ ‫އެންމެނ ް ު‬
‫އި ނ ްކާރ ުކުރ ާނީ ކ ާކ ުތ ޯއ ެވ ެ‪) .‬ޖ ަވ ާބުގ ައި ( ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ތި މަނ ް ރަސޫލާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެއްޖެމީހ ާ‬
‫ސވަރ ުގ ެ ވަދ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތި މަނ ް ރަސޫލާއ ަށ ް އުރ ެދި އްޖ ެ ީމހ ަ ީކ އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި މީހ ެކ ެވ ެ‪".‬‬
‫ު‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬ ‫‪26‬‬

 ‫ﺎﻛ ﹾﻢ އ ާއި ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺩﹶﺍﻭﺩ އ ާއި ﺍ ﹶ ﹾﺣ ﹶﻤ ﹸﺪ ﺗ ﹶﺨﹾ ﺮﹺﻳ ﹾ ﹸﺞ‬ ‫ﻣﻘﺪﺍﻡ ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻱ ﻛﺮﺏ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ އ ަރި ހުނ ް ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި ކ ަމުގ ައި ﺍ ﹶ ﹾﳊﹶ ﹺ‬
‫ﺷ ﹸﻚ‬ ‫ﹶﺎﺏ ﻭﹶ ﹺﻣ ﹾﺜﻠﹶ ﹸﻪ ﹶﻣ ﹶﻌ ﹸﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻ ﹶ ﻳﹸ ﹾﻮ ﹺ‬‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ަ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ (١)" .‬ﺃﹶﻻ ﹶ ﺇﹺﻧ ﱢﻲ ﺃﹸﻭﹾﺗ ﹺ ﹾﻴ ﹸﺖ ﺍﻟﹾ ﹺﻜﺘ ﹶ‬
‫ﺍﻡ ﹶﻓ ﹶﺤﺮﱢ ﹸﻣﻮ ﹸﻩ" )ﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ‪ :‬ﻛﺘﺎﺏ‬ ‫ﹶ ﹶﹶ ﱡ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﺭ ﹶ ﹸﺟﻞ ﺷ ﹾﺒ ﹶﻌﺎ ﹸﻥ ﹶﻋﻠﻰ ﺃﺭﹺﻳﹾﻜ ﹺﺘ ﹺﻪ ﻳﹶﻘﹸﻮﻝ‪ :‬ﹶﻋﻠ ﹾﻴﻜﻢ ﺑ ﹺ ﹶﻬﺬﺍ ﺍﻟ ﹸﻘﺮﹾﺁﻥ ﻓ ﹶﻤﺎ ﻭﹶ ﹶﺟ ﹾﺪﰎﹸ ﹾ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹺﻪ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹶﺣﻼ ﹴﻝ ﻓﺄ ﹺﺣﻠﻮ ﹸﻩ‪ ،‬ﻭﹶ ﹶﻣﺎ ﻭﹶ ﹶﺟ ﹾﺪﰎﹸ ﹾ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹺﻪ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹶﺣﺮﹶ ﹴ‬
‫ﹶ‬ ‫ﹶ ﹾ‬ ‫ﹸ ﹶ ﹸ‬ ‫ﹲ ﹶ‬
‫ﺍﻟﺴﻨﺔ(" މާނައީ‪" :‬ދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ތި މަންރަސޫލާއ ަށ ް )އެފ ޮތ ް( ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް ދ ެއ ްވި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެއ ާއި އ ެކ ު އެފަދ ަ‬
‫ސމ ަ ީތ‬
‫ދ ެއ ްވ ެވުމ ަކ ާއ ެކުގ ައ ެވ ެ‪٠ .‬އ ެ ީއ ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ެެވ ެ‪ .‬ދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ކަމ ަ ީކ ގ ާތ ްވ ެގެނ ްވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ބ ަނޑ ުފުރައި ގެނ ް އަރ ާމ ުކުރުމ ަށ ް ބ ާ ީލ ް‬
‫ލ ެނގި ގެނ ް ވ ާ ީމހ ަކ ު ބުނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ކަލޭމެނ ް މި ޤ ުރ ްއާނުގ ައި ރަނގަޅ ަށ ް ހިފ ާށ ެވ ެ‪ .‬އޭގ ައި ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ޙ ަލ ާލުކަމ ެއ ް ފ ެނި އްޖެނަމ ަ އެކަމ ެއ ް‬
‫ޙ ަލ ާލުކަމ ަށ ް ބ ަލ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އޭގ ައި ޙަރ ާމްކަމ ެއ ް ވ ަނި ކ ޮށ ް ފ ެނި އްޖެނަމ ަ އެކަނ ް ޙަރ ާމ ް ކުރ ާށ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺇﹺﺑﹸ ﹸﻦ ﺭﹶﺍ ﹺﻓ ﹸﻊ އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ބ ައ ްޕ ާފ ުޅ ުގ ެ އ ަރި ހުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި ކ ަމުގ ައި ރި ވ ާވ ެގެނ ްވާކަމ ަށ ް ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺩﺍﻭﺩ‬
‫ﺪﻛ ﹾﻢ ﹸﻣﺘ ﹺﱠﻜﺌﹰﺎ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭﹺﻳ ﹾ ﹶﻜ ﹺﺘ ﹺﻪ ﻳﹶﺄﹾﺗ ﹺ ﹾﻴ ﹺﻪ ﺍﻷ ﹶ ﹾﻣ ﹸﺮ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹾﻣﺮﹺ ﹾﻱ ﹺﳑﱠﺎ ﺃ ﹶ ﹶﻣﺮﹾ ﹸﺕ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﺃﹶﻭﹾ ﻧ ﹶﹶﻬ ﹾﻴ ﹸﺖ ﹶﻋ ﹾﻨ ﹸﻪ‬
‫ﲔ ﺃ ﹶ ﹶﺣ ﹸ‬
‫ﺎﺟﻪ ﺗ ﹶﺨﹾ ﺮﹺﻳ ﹾ ﹸﺞ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪" .‬ﻻ ﹶ ﺃﹶﻟﹾ ﹶﻔ ﹶ ﱠ‬ ‫އ ާއި ﺍﹺﺑﹸ ﹸﻦ ﹶﻣ ﹶ‬
‫ﷲ ﺍﺗ ﱠ ﹶﺒ ﹾﻌﻨﹶﺎ ﹸﻩ" )ﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ‪ :‬ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻟﺴﻨﺔ‪ (٥-‬މާނައީ‪" :‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްކުރ ެ ީމހ ަކ ު )ބ ަޔާނ ްވ ެވި ގެނ ްވ ާ ގ ޮތުގ ައި (‬ ‫ﹶﻓ ﹶﻴﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪ :‬ﻻ ﹶ ﻧ ﹶ ﹾﺪﺭ ﹺ ﹾﻱ‪ ،‬ﹶﻣﺎ ﻭﹶ ﹶﺟ ﹾﺪﻧ ﹶﺎ ﹺﻓ ﹾﻲ ﹺﻛﺘ ﹺ‬
‫ﹶﺎﺏ ﺍ ﹺ‬
‫ސމ ަ ީތގ ައި ލ ެނގި ލ ައި ގެނ ް ވ ަނި ކ ޮށ ް ތި މަނ ް ރަސޫލ ާ ކުރައ ްވާފ ަައި ވ ާ‬
‫ތި މަނ ް ރަސޫލާއ ަށ ް ނ ުފެންނަހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީމހ ަކ ު އި ީށދ ެގެނ ް ބ ާ ީލ ް‬
‫އ ަމުރުތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކަމ ެއ ް ނުވަތ ަ މަނަޢ ަ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ކަންތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކަމ ެއ ް އެމީހ ެއ ްގ ެ ގާތ ަށ ް އ ައ ުމުނ ް ބުނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔ ަ ީއ‬
‫އަހަރެމެނ ް ދަންނަ ކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪.‬‬
‫ީރތި ޤ ުރ ްއާނުގ ައި ވާކަމ ެއ ް އަހަރެމެންނަށ ް ފ ެނި އްޖެނަމ ަ އެކަމ ަކ ާއި އަހަރެމެނ ް ތަބަޢ ަވާނަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަލްޙ ަސަ ނ ް‬
‫ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ފ ޮތ ް ކ ި‬
‫ސ ީވމ ެެވ ެ‪.‬‬‫އި ބުނ ު ޖ ާ ިބރ ުގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ ކ ަމުގ ައި ވި އ ެވ ެ‪ .‬އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬ﺍﳌﻘﺪﺍﻡ ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻱ ﻛﺮﺏ ވި ދ ާޅުވ ަނި ކ ޮށ ް އ ެއ ް ެ‬
‫ﺷ ﹸﻚ ﺃ ﹶ ﹶﺣ ﹸﺪ ﹸﻛ ﹾﻢ ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﻳﹸ ﹶﻜ ﱢﺬﺑ ﹶ ﹺﻨ ﹾﻲ ﻭﹶ ﹸﻫ ﹶﻮ ﹸﻣﺘ ﹺﱠﻜ ﹲﺊ ﻳﹸ ﹶﺤ ﱢﺪﺙﹸ ﺑ ﹺ ﹶﺤ ﹺﺪﻳ ﹾ ﹺﺜ ﹾﻲ ﹶﻓ ﹶﻴﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪:‬‬ ‫ﺳﻠﱠﻢ ﻳ ﹶ ﹾﻮ ﹶﻡ ﺧﹶ ﹾﻴ ﹶﺒﺮﹶ ﺃ ﹶ ﹾ‬
‫ﺷ ﹶﻴﺎ ﹶﺀ ﺛﹸ ﱠﻢ ﹶﻗﺎ ﹶﻝ‪" :‬ﻳﹸ ﹾﻮ ﹺ‬ ‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶ‬ ‫")‪ (٣‬ﹶﺣﺮﱠ ﹶﻡ ﺭ ﹶ ﹸ‬
‫ﺳﻮ ﹸﻝ ﺍ ﹺ‬
‫ﷲ ﹶ‬
‫ﺑﻴ ﹶﻨﻨﹶﺎ ﻭﺑﻴﻨ ﹸﹶﻜﻢ ﻛﺘﹶﺎﺏ ﺍﷲ ﹶﻓﻤﺎ ﻭﺟﺪﻧ ﹶﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺣﻼﹶﻝ ﺍﺳﺘﹶﺤﻠﹶﻠﹾﻨﹶﺎﻩ ﻭﻣﺎ ﻭﺟﺪﻧ ﹶﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﻣﻨﹶﺎﻩ‪ ،‬ﺃﹶﻻ ﹶ ﺇﻥ ﻣﺎ ﺣﺮﻡ ﺭﺳﻮ ﹸﻝ ﺍﷲ ﻣ ﹾﺜﻞ ﻣﺎ ﺣﺮﻡ ﺍﷲ"ﹸ‬
‫ﹶ ﹶ ﱠﹶ‬ ‫ﹺ ﹺ‬ ‫ﹺﱠ ﹶ ﹶ ﱠﹶ ﹶ ﹸ‬ ‫ﹸ ﹶﹶ ﹶ ﹶ ﹾ ﹺﹾﹺ ﹺ ﹾ ﹶ ﹶ ﹴ ﹶ ﱠﹾ ﹸ‬ ‫ﹺ ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ ﹺﹾﹺ ﹺ ﹾ ﹶ ﹴ ﹾ ﹾ‬ ‫ﹶﹾ ﹶﹶﹾ ﹾ ﹺ ﹸ‬
‫)ﻣﺴﻨﺪ ﺃﺣﻤﺪ‪ (١٣٢/٣:‬މާނައީ‪" :‬ޚ ައި ބަރ ު ހ ަނގުރާމ ައި ގ ެ ދުވ ަހ ު ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ބ ައ ެއްތ ަކ ެތި ޙަރ ާމ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް‬
‫ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްކުރ ެ ީމހ ަކ ު ތި މަންރަސޫލ ާނގ ެ ދ ޮގ ު ކުރުނ ް ގ ާތ ް ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އޭރ ު‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ ޙަދީޘ ާއި މ ެދ ު ވާހަކަދ ައ ްކާނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އޭނ ާ ބުނާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސމ ަ ީތ ލ ެނގި ލ ައި ގެންނ ެވ ެ‪) .‬އެގޮތ ަށްއ ޮވ ެ( އޭނ ާ ތި މަންރަ ް‬
‫އ ެ ީމހ ަކ ު ވ ާނީ ބ ާ ީލ ް‬
‫ތި ޔަބ ައި މީހުންނ ާއި އަހަރެމެންނ ާއި ދެމ ެދުވ ަނީ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގެފ ޮތ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ެވ ެ‪ .‬އ ެއި ނ ް އަހަރެމެންނަށ ް ފެންނަ ޙ ަލ ާލުކަންތ ައްތ ައ ް‬
‫ޙ ަލ ާލ ުކުރާނަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެއި ނ ް ފެންނަ ޙަރ ާމ ް ކަންތ ައްތ ައ ް ޙަރ ާމ ްކުރާނަމ ެވ ެ‪) .‬ދެނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬
‫ދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ތ ަޢ ާލ ާގ ެ ރަސޫލ ާ ޙަރ ާމ ްކުރ ެއ ްވި ކޮންމ ެ އ ެއްޗ ެއ ް ވ ާހ ު ީށ ﷲ ތ ަޢ ާލ ާ ޙަރ ާމ ްކުރ ެއ ްވި އ ެއްޗ ެއ ް ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪) (.‬މި ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚﹾ އ ަ ީކ‬
‫ﺻ ﱠﺢ ސަ ނަދުނ ް ރި ވ ާކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ޙަދީޘ ެކ ެވ ެ‪(.‬‬ ‫ﺎﺟﻪ ﹶ‬‫ﺎﻛ ﹾﻢ އ ާއި ﺍﹶﻟ ﱢﻨﺮﹾ ﹺﻣ ﹺﺬﻯ އ ާއި ﺍﹺﺑ ﹾ ﹾﻦ ﹶﻣ ﹶ‬
‫ﺍ ﹶ ﹾﳊﹶ ﹺ‬
‫ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ފަރ ާތ ްޕ ުޅުނ ް ތ ަވ ާތުރ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި ވ ާރި ދ ުވ ެގެނ ްވ ާ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬އޭގ ައި ވ ަނީ ( އެކަލ ޭގ ެފާނ ު‬
‫ާޟރ ުވ ެ ތި އ ްބ ެވި ބޭކ ަލުނ ް‬ ‫ަޞއްޔ ަތ ް ކުރައ ްވާކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬އެބޭކ ަލުނ ްކުރ ެ ޙ ި‬ ‫ﻄ ﹶﺒﺔ ގ ައި އެކަލ ޭގ ެފާނ ު‪ ،‬އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނަށ ް ވ ި‬ ‫ދ ެއްވ ަވ ާ ﺧﹸ ﹾ‬
‫ޣ ާއި ބުގ ައި ވ ާ މީހުންނަށ ް ޚަބަރ ު ދ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬ﺗ ﹶ ﹾﺒﻠﹺ ﹾﻴﻎ ކުރ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެބޭކ ަލުންނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ފަހަރުގ ައި އ ަޑުއ ަހާމީހާއ ަށ ްވުރ ެ ﹶ‬
‫)ﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚﹾ‬
‫ާޞލ ްވެވޭމީހ ާ ީއ މާމ ަޮޅ ަށ ް ކަނ ުލާއ ަހ ާ އ ެ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚ ރައްކ ައ ުތ ެރި ކުރ ާ ީމހަކ ަށ ްވުނ ް އެކަށީގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވުނ ު‬ ‫ފ ުޅ ު( އ ެ ީމހ ަކ ާއި ހަމައ ަށ ް ވ ި‬
‫ﺴﻠﹺ ﹾﻢ ގ ައި ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ މި ދަންނަވ ާ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ު ިހމެނ ެއ ެވ ެ "ﺃ ﹶ ﱠﻥ ﺍﻟﻨ ﹺﱠﺒ ﱠﻲ ﹶﳌﱠﺎ‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹸﻣ ﹾ‬‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﺍﻟﹾ ﹸﺒﺨﹶ ﺎﺭﹺﻯ އ ާއި ﹶ‬ ‫ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚފ ުޅުތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ﹶ‬
‫ﺳ ﹺﻤ ﹶﻌ ﹸﻪ"‬‫ﺍﻟﺸﺎ ﹺﻫ ﹸﺪ ﺍﻟﹾ ﹶﻐﺎﺋ ﹺ ﹶﺐ ﹶﻓ ﹸﺮ ﱠﺏ ﹶﻣ ﹾﻦ ﻳ ﹶ ﹾﺒ ﹸﻠﹺ ﹸﻐ ﹸﻪ ﺃﹶﻭﹾ ﹶﻋﻰ ﻟﹶ ﹸﻪ ﹺﳑ ﱠ ﹾﻦ ﹶ‬
‫ﱠﺎﺱ ﹺﻓﻲ ﹶﺣ ﱠﺠ ﹺﺔ ﺍﻟﹾ ﹶﻮﺩﹶﺍﻉ ﹺﻓﻲ ﻳ ﹶ ﹾﻮﻡ ﹶﻋﺮﹶ ﹶﻓ ﹶﺔ ﻭﹶ ﹺﻓ ﹾﻲ ﻳ ﹶ ﹾﻮﻡ ﺍﻟﻨﱠﺤﺮﹺ ﹶﻗﺎ ﹶﻝ ﻟﹶ ﹸﻬ ﹾﻢ‪ :‬ﹶﻓﻠﹾ ﹸﻴ ﹶﺒﻠﱢﻎ ﱠ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﺧﹶ ﹶ‬
‫ﻄ ﹶﺐ ﺍﻟﻨ ﹶ‬
‫ﺍﻉ ގ ައި ޢަރަފ ާތ ު ދުވ ަހ ާއި ޢީދ ު ދުވ ަހުގ ައި ﺧﹸ ﹸﻄ ﹶﺒﺔ ދ ެއ ްވި‬ ‫" މާނައީ‪ :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ރަސޫލ ުﷲ ޞަ އްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ﹶﺣ ‪‬ﺠﺔ ﺍﻟ ﹶﻮﺩﹶ ﹺ‬
‫ﹸ‬
‫ާޟރ ުވެނ ެތ ް މީހުންނަށ ް ތ ަބްލީޣ ު ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ‬ ‫ާޟރ ުވ ެތި ިބ މީހުނ ް ޙ ި‬ ‫ސތ ަކުންނަށ ް ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ކަލޭމެނ ްކުރ ެ ޙ ި‬ ‫ހިނދ ު ީމ ް‬
‫ﺎﻇﺔ ކުރ ާ ީމހ ަކ ު ކ ަމުގ ައި ވުނ ް‬
‫ާޞލ ްވ ެއްޖެމީހ ާ ބ ަޮޑ ަށ ް އެއ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވ ެ ﹺﺣ ﹶﻔ ﹶ‬
‫ާޟރ ުވ ެ ހުރ ެ( އ ަޑ ުއ ެ ިހ މީހާއ ަށ ްވުރ ެ ޙަދީޘ ް އ ެ ީމހަކ ަށ ް ވ ި‬
‫)ޙ ި‬
‫އެކަށީގެނ ްވާތީއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ާޞލ ްވ ެއްޖ ެ‬
‫ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތ ްއ ަހާމީހާއ ަށ ް ޙ ުއްޖ ަތ ެއްކ ަމުގ ައި ނ ުވާނަމ ަ ނުވަތ ަ ސުއްނަތ ް އ ެ ީމހަކ ަށ ް ވ ި‬
‫މީހާއ ަށ ް ޙ ުއްޖ ަތ ެއްކ ަމުގ ައި ނ ުވާނަމ ަ ސުއްނަތ ުގ ެ ﺗ ﹶ ﹾﺒﻠﹺ ﹾﻴ ﹸﻎ ކުރުމ ަށ ް އ ަމުރ ެއ ް ނ ުކުރ ެއްވީހ ެވ ެ‪ .‬މި ބަސްފ ުޅުނ ް ދޭހަވ ަނީ ސުއްނަތ ަ ީކ އ ޭގ ެ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬

‫ޞއްޙ ަ ސަ ނަދުނ ް އ ެ ސުއްނަތ ް ނަޤ ުލ ު ވ ެވި އްޖ ެ ީމހަކ ަށ ް އެސުއްނަތ ަ ީކ ޤ ާއި މ ްވ ެގެނ ްވ ާ‬
‫އ ަޑ ު އ ެ ިހ ީމހ ަކ ާއި އ ަދި އ ެ ީމހ ަކ ާއި ހަމައ ަށ ް ަ‬
‫ޙ ުއްޖ ަތ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ އަޞްޙ ާބުބޭކ ަލުނ ްނީ އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ސުއްނަތ ް ދަސްކުރައ ްވ ާ ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ެއ ްވި ބޭކ ަަލުންނ ެވ ެ‪.‬‬
‫ާޞލުކ ޮށ ް‬ ‫އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ ބަސްފ ުޅުތ ަކ ާއި ޢި ލ ްމ ުފ ުޅުތ ަކ ެެވ ެ‪ .‬އ ަދި އަޞްޙ ާބުބޭކ ަލުންވ ަނީ ތ ާ ިބ ީޢ ބޭކ ަލުންނަށ ް އ ަދި ﺗ ﹶ ﹶﺒ ﹸﻊ ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺑ ﹺ ﹺﻌ ﹾﲔ ނަށ ް ވ ި‬
‫ދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތ ުގ ެ މ ަތި ނ ް އި ތ ުބާރ ުހ ުރި ދަންނަބޭކ ަލުނ ް ީޖލަކ ަށްފ ަހ ު ޖީލ ެއ ް‪ ،‬ޤަރުނަކ ަށްފ ަހ ު ޤަރުނ ެއ ް އ ެ ސުއްނަތ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު‬
‫ނަޤ ުލ ް ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! އެބޭކ ަލުނ ް އ ެކުލ ަވ ާލ ެއ ްވި ފ ޮތްތ ަކުގ ައި ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ައ ް ފ ުރި ހަމައ ަށ ް ﹶﺟ ﹶﻤ ﹶﻊ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އޭގ ައި ވ ާ‬
‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ރި ވާޔ ަތްތ ަކ ާއި ޟަ ޢީފ ު ރި ވާޔ ަތްތ ައ ް ވަކިކުރައ ްވ ާ ބ ަޔާނ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ސުއްނަތ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ިހމެނޭ ޞަ އްޙ ަ ރި ވާޔ ަތްތ ަކ ާއި‬
‫ﹶ‬
‫ﻒ ރި ވާޔ ަތްތ ައ ް ދެނެގަންނާނ ެ ޤާނޫނ ާއި ޤ ަވ ާޢި ދ ު އެބޭކ ަލުންވ ަނީ ހ ައްދ ަވ ާ ނި ންމ ަވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންވ ަނީ ޙަދީޘްފ ޮތްތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް‬
‫ﺿ ﹺﻌ ﹾﻴ ﹸ‬
‫ﹶ‬
‫ސ ފ ޮތްތ ައ ް އެފ ޮތްތ ަކުގ ައި ވ ާހ ާ ކަމ ެއ ް މ ުޅި ނ ް ހިތ ު ދަސްކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ފަރ ުވ ާލ ެއ ް ބ ެހ ެއްޓ ެވުމ ެއްނ ެތި‬
‫ﺴﻠﹺ ﹾﻢ އ ާއި އ ަދި އެނޫނ ްވ ެ ް‬
‫ﺑﹸﺨﹶ ﺎﺭﹺﻯއ ާއި ﹸﻣ ﹾ‬
‫ﻒ ތ ަކުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އެކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ބޭނުންގޮތަކ ަށ ް ރައ ްދުބަދ ަލ ުކުރ ާ މީހުނ ްގ ެ ފަރ ާތުންނ ާއި މ ުލްޙިދުނ ް ކުރ ާ އި ލ ްޙ ާދުންނ ާ ބ ާޠި ލ ް މީހުނ ްގ ެ ﹶﲢﹾﺮﹺﻳ ﹾ ﹸ‬
‫ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް ރައްކ ައ ުތ ެރި ކުރ ެއ ްވި ފަދ ަައި ންނ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގ ެ ވ ަ ީޙ ބަސްފ ުޅ ު ﺇﹺﻧ ﱠﺎ ﻧ ﹾﹶﺤ ﹸﻦ ﻧﹶﺰﱠﻟﹾﻨﹶﺎﺍﻟ ﱢﺬ ﹾﻛﺮﹶ ﻭﹶﺇﹺﻧ ﱠﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ މ ައްޗ ަށ ްޤ ުރ ްއާނ ް ބާވ ައި ލ ެއ ް ީވ‬
‫ﹼ‬ ‫ﻟﹶ ﹸﻪ ﹶﳊﹶ ﹺﻔ ﹸﻈﻮ ﹶﻥ )ﺍﳊﺠﺮ ‪ (٩‬ޘާބިތ ު ކުރައ ްވާފ ައި ވާތީއ ެވ ެ‪ .‬މި އާޔ ަތ ުގ ެ މާނައަކީ‪:‬‬
‫ސ ތި މަނ ްﷲ އ ެވ ެ‪.‬‬
‫ތި މަނ ްﷲ އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެއ ަށ ް އަންނައ ުނި އި ތުރަކުނ ް އެރައ ްކ ާކުރައ ްވ ާހުށީވ ެ ް‬
‫ސ ބާވ ައި ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ ވަޙީއ ެެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ‬
‫ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތަކީވ ެ ް‬
‫ސ ރައްކ ައ ުތ ެރި ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އެސުއްނަތ ް ރައްކ ައ ުތ ެރި‬
‫އެކ ަލ ާނގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ެއ ްވި ފަދ ައި ނ ް އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތ ްވ ެ ް‬
‫ﺻ ﱠﺢ ވަކިކުރ ެއްވ ޭ އ ަދި އ ެއ ާއި މ ެދ ު ﺗ ﹶ ﹾﻨ ﹺﻘ ﹾﻴ ﹸﺪ ކުރެވ ޭ ފަދ ަ ކުޅ ަދާނަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް‬
‫ﺻ ﱠﺢ ނ ު ﹶ‬ ‫ކުރ ެެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައި ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰވ ަނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްކުރ ެ ﹶ‬
‫ﻒ ކުރ ުމުންނ ާއި ޖާހިލުނ ް ކުރ ާ ﺗ ﹶﺄﹾﻭﹺﻳ ﹾ ﹸﻞނ ް‬‫އެކަމ ަށ ް ވ ެރި ކުރަައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވި ފަދ ަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް އ ެ ސުއްނަތ ް‪ ،‬ބ ާޠި ލުގ ޮތުގ ައި ވ ާ މީހުނ ްގ ެ ﹶﲢﹾﺮﹺﻳ ﹾ ﹸ‬
‫ދި ފ ާޢުކ ޮށ ް އެކަންތ ަކުނ ް ދުރުކ ޮށ ް ސަ ލާމ ަތ ް ކުރައްވ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހަމ ައެފަދ ައި ނ ް ޖާހިލުންނ ާއި ދ ޮގ ުވ ެރި ންނ ާއި މ ުލްޙިދުނ ް އ ެ ސުއްނަތ ަށ ް ވ ައ ްދ ާ‬
‫ީރތި‬
‫ސ ދުރ ުކުރައ ްވ ާ އ ެއި ނ ް ސަ ލާމ ަތ ް ކުރައްވ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އެސުއްނަތ ް ލ ަައްވ ަވާފ ައި ވ ަނީ އެކ ަލ ާނގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު ކ ި‬
‫ކަންތ ައްތ ަކުނ ްވ ެ ް‬
‫ސފ ައި ވ ާ ޙ ުކ ުމްތ ައ ް ބ ަޔާނ ް ކުރުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކީރި ތި ﹸﻗﺮﹾ ﹾﺁﻥ ގ ައި އެކަމ ެއ ްގ ެ‬
‫ﺴ ﹾﻴ ﹸﺮ ކ ަމުގ ައ ެެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﹸﻗﺮﹾ ﹾﺁﻥ ގ ައި އި ޖ ްމ ާ ީލ ގ ޮތުނ ް ަިއއ ް‬
‫ﹸﻗﺮﹾ ﹾﺁﻥ ގ ެ ﺗ ﹶ ﹾﻔ ﹺ‬
‫ްޞލ ާއި‬‫ﺳ ﱠﻨ ﹸﺔ ގ ައި އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ިކރ ުބ ޯ ކުޑ ަކ ުދި ންނ ާ ގުޅ ޭ ޙ ުކ ުމ ް ތ ަކ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬
‫ސފ ައި ނ ުވ ާ ބ ައ ެއ ް ޙ ުކ ުމްތ ައ ް ﹸ‬ ‫ﹶﺺ އ ައި ް‬ ‫މ ައްޗ ަށ ް ﻧ ﱡ‬
‫ވާރުތ ަމުދ ަލ ާއި ބެހ ޭ ބ ައ ެއ ް ޙ ުކ ުމްތ ަކ ާއި އ ަދި އަނ ްހެނަކ ާއި އޭނ ާގ ެ ބ ައްޕ ަ ފަރ ާތ ުގ ެ ބ ޮޑުދ ައި ތ ައ ާއި ‪ ،‬މަންމަފަރ ާތ ުގ ެ ބ ޮޑުދ ައި ތ ަ‪ ،‬އ ެއްވ ަގ ުތ ެއްގ ައި‬
‫ސފ ައި ވ ެެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ﺳ ﱠﻨ ﹸﺔގ ައި އ ައި ް‬ ‫އ ެކ ެެއ ްގ ެ އ ަނ ިބންކ ަމުގ ައި ވ ުމ ުގ ެ ޙަރ ާމްކަންފަދ ަ ކަންތ ަކ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވި ކ ަނތ ަކ ުގ ެ ޙ ުކ ުމްތ ައ ް ﹶ‬
‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹸ‬
‫އެކަންތ ައ ް ކީރި ތި ﹸﻗﺮﹾﺁﻥ ގ ައި ބ ަޔާނ ްވ ެެގެނ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺳﻨﱠﺔ އ ަށ ް ﺗ ﹶ ﹾﻌ ﹺ‬
‫ﻈ ﹾﻴ ﹸﻢ‬ ‫ދެނ ް މި ދަންނަވ ަނީ އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނ ާއި ﺗ ﹶﺎﺑ ﹺ ﹺﻌﻰ ބޭކ ަލުންނ ާއި އ ަދި އ ޭގެފ ަހ ުގއި ވަޑ ައި ގެންނ ެވި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ﹸ‬
‫ﺴﻠﹺ ﹾﻢ ގ ައި އ ަބ ޫހުރައި ރަތ ު‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﺍﻟﹾ ﹸﺒﺨﹶ ﺎﺭﹺﻯ އ ާއި ﹶ‬
‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹸﻣ ﹾ‬ ‫ކ ޮށ ް އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރުނ ް ވ ާޖި ބ ުވާކ ަމުގ ައި ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއ ް ބަސްފ ުޅުތ ަކ ެވ ެ‪ .‬ﹶ‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ ކ ަމުގ ައި ވި އ ެވ ެ‪ .‬އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އަވ ަހާރަވ ުމ ާއި‬
‫ރ ި‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ‬ ‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ‪ ،‬ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬ ‫ﺎﺏ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﻄ ﹾ‬‫ވި ދި ގެނ ްނ ޢަރަ ީބނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް މުރުތ ައ ްދ ު ީވ ބަޔ ަކ ު މުރުތ ައ ްދ ު ވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﺍﳋﹶ ﱠ‬
‫އ ަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އެމީހުންނ ާ ހ ަނގުރާމ ަކުރައްވ ަނީ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ އެކ ަމ ާއި ގ ުޅި ގެނ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގަންދ ެއ ްވ ާ ވި ދ ާޅުވަމ ެވ ެ‪.‬‬
‫ނަމ ާދ ާއި ޒ ަކ ާތ ާއި ދެމ ެދ ު ފަރަޤުކ ޮށ ް )ނަމާދ ަށ ް އި ޢ ްތި ރ ާފ ުވ ެ ޒ ަކާތ ަށ ް އި ނ ްކާރުކ ޮށ ް( ހ ަދާމީހުންނ ާއި ހ ަނގުރާމ ަ ކުރަައ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬އެވ ަގ ުތ ު‬
‫ޙަދީޡ ް‬ ‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ އ ަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ މި ފަދ ައި ނ ް‬ ‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ‪ ،‬ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬ ‫ﺎﺏ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﻄ ﹾ‬‫ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﺍﳋﹶ ﱠ‬
‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނި ކ ޮށ ް ކަލ ޭގ ެފާނ ު އެމީހުންނ ާ ހ ަނގުރާމ ަކުރައ ްވ ާނީ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺃ ﹸ ﹺﻣﺮﹾ ﹸﺕ ﺃ ﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃ ﹸ ﹶﻗﺎﺗ ﹺ ﹶﻞ‬
‫ސތ ަކުންނ ާއި ހ ަނގުރާމ ަކުރުމ ަށ ް ތި މަނ ް‬ ‫ﺼ ﹸﻤﻮﺍ ﹺﻣﻨ ﹾﱢﻲ ﺩﹺ ﹶﻣﺎ ﹶﺀ ﹸﻫ ﹾﻢ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹾﻣ ﹶﻮﺍﻟﹶ ﹸﻬ ﹾﻢ ﺇﹺﻻ ﱠ ﺑ ﹺ ﹶﺤ ﱢﻘ ﹶﻬﺎ މާނައީ‪ީ :‬މ ް‬ ‫ﹸ‬
‫ﱠﺎﺱ ﹶﺣﺘﱠﻰ ﻳﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻ ﹶ ﺇﹺﻟﹶ ﹶﻪ ﺇﹺﻻ ﱠ ﺍﷲ‪ ،‬ﹶﻓﺈﹺﺫﹶﺍ ﹶﻗﺎﻟﹸﻮ ﹶﻫﺎ ﹶﻋ ﹶ‬ ‫ﺍﻟﻨ ﹶ‬
‫ރަސޫލާއ ަށ ް އ ަމުރ ުވ ެވި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެމީހުނ ް ﻻﹶﺍﹺﻟﹶﻪ ﺇﻻﹼﺍﷲ ިކޔ ައި ﷲ ފި ޔ ަވ ާ ޙ ައ ްޤ ު ވ ެގެނ ް އ ަޅުކަމ ެއ ްވެވ ޭ އި ލާހ ަކ ު ނ ެތ ް ކަމ ަށ ް އި ޤުރާރ ު‬
‫ސކ ަލ ާނގ ެ‬
‫ވ ެއްޖ ައުމ ަށ ް ދާންދެނ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ އެމީހުނ ް އެފ ަދއި ނ ް ކިޔ ާ އި ޤްރާރ ު ވ ެއްޖެނަމ ަ އެމީހުނ ް އެމީހުނ ްގ ެ ލ ެޔ ާއި އެމީހުނ ްގ ެ މ ުދ ާ ތި މަންރަ ް‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ިކބ ައި ނ ް ރައްކ ައ ުތ ެރި ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪ .‬ޖ ަވ ާބުގ ައި ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬ ‫‪28‬‬

‫ﻻﹶﺍﹺﻟﹶﻪ ﺇﻻﹼﺍﷲ މި ކ ަލި މ ައި ގ ެ ޙ ައްޤ ެއްކ ަމުގ ައި ޒ ަކ ާތ ް ނުވ ޭހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަދި ﷲ ގަންދ ެއ ްވ ާ ިވދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އެމީހުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ސ‬
‫ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ ޒ ަމާނުގ ައި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަރި ހ ަށ ް ޒ ަކ ާތ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި އ ަދ ާކުރ ާ މުދ ަލ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް )އ ެއްއަހަރ ު ނ ުފުރޭ( ބަކ ަރި އ ެއ ް ނުދީފި ނަމ ަވ ެ ް‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު ވި ދ ާޅ ު ީވ ޝަ އ ްކ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ‬
‫އެބަޔ ަކ ާއި ހ ަނގުރާމ ަކުރައ ްވ ާ ހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬މި ބަސްފ ުޅ ާއި މ ެދ ު ޢުމަރ ުބުނ ުލ ް ޚ ައ ްޠ ާބ ު ރ ި‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ ގ ެ މ ޭފ ުޅ ު ހ ަނގުރާމައ ަށ ް ތަނަވަސްކުރައ ްވ ާ ޙ ަ ީޤޤ ަތ ް ދ ައްކަވ ައި ފި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހަމަކަށަވަރުނ ް ޙ ައ ްޤުގ ޮތުގ ައި ހުންނ ެ ީވ‬ ‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﱢ‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ ކަނ ް ތި މަންކަލ ޭގ ެފާނަށ ް އ ެނގި ވޑ ައި ގެނ ްފި އ ެވ ެ‪.‬އާދ ެ! އަޞްޙ ާބުބޭކ ަލުނ ް އެކ ަމ ުގެމ ައްޗ ަށ ް ފުރަތަމ ަ ޚަލީފ ާ‬ ‫ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ އ ާއި ތަބަޢ ަވ ެ ވަޑ ައި ގ ަތ ެވ ެ‪ .‬އެބޭކ ަލުނ ް މުރުތ ައ ްދ ު ީވ މީހުނ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވ ެއްޖ ައުމ ަށ ް ދާންދެނ ް‬ ‫ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫އ ަދި މުރުތ ައ ްދ ުވ ެ އެކަންމ ަ ީތ ދ ެމި ތި ިބ މީހުނ ް ޤ ަތ ުލ ު ކުރ ެއ ްވ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬މި ވާހަކަގ ައި އަޞްޙ ާބުބޭކ ަލުނ ް ސުއްނަތ ަށ ް‬ ‫ހ ަނގުރާމ ަ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬
‫މ ާތްކ ޮށ ް ހިތ ްތ ެވ ުމ ާއި އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރުނ ް ވ ާޖި ބުކަމ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ދ ެކެވަޑ ައި ގަންނަވ ާ ކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ފ ުރި ހަމ ަ ދަލީލ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސ ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪) .‬މާމަދ ަރި އ ެއ ްގ ެ މުދ ަލުނ ް( އޭނާއ ަށ ް ކ ަނޑ ައ ެޅި ފ ައި ވ ާ‬ ‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ ގެއ ަރި ހ ަށ ް އ ައި ް‬ ‫މާމައ ަކ ު ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ސ‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ތ ަޢ ާލ ާގެފ ޮތ ް)ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ( ކ ަލެއ ަށ ް ކ ަނޑ ައ ެޅި ފ ައި ވ ާ އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ބ ައ ެއ ް ވ ޭތ ޯއ ެވ ެ؟ ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹸﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫އ ެއްޗ ެއ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ މާމައ ަށ ް ވ ަ ިކވަރ ެއ ް ކ ަނޑައ ަޅ ުއ ްވ ާ ނި ންމ ަވާފ ައި ވ ާ ކަމ ެއ ް އ ަހުރެނ ް ނުދަންނަމ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސތ ަކުންނ ާއި އެކ ަމ ާއި މ ެދ ު ސުވ ާލ ުކުރައ ްވ ާ ހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް އެކ ަމ ާ އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނ ާ ސުވ ާލ ުކުރ ެއ ްވ ުމުނ ް އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަރި ހުގ ައި‬
‫އ ަދި ީމ ް‬
‫ބ ައ ެއ ް އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުނ ް ހ ެ ިކދ ެއ ްވ ެ ީވ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ މާމައ ަށ ް ހަބ ައި ކުޅ ަ އ ެއްބ ައި ދ ެއ ްވ ެވި ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް އެގޮތ ަށ ް‬
‫އެކަމަނާއ ަށ ް ބ ައި އ ެޅ ުއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ެދުގ ައި ﷲ ތ ަޢ ާލ ާގ ެ ފ ޮތ ް‬
‫ަޞއްޔ ަތ ްކުރައްވ ަނީ ީމ ް‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ ޢ ާމި ލުންނަށ ް ވ ި‬
‫ﺎﺏ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﻄ ﹾ‬‫ދެވަނަ ޚަލީފ ާ ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﺍﳋﹶ ﱠ‬
‫ސއަލ ައ ެއ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުނ ް ނ ުފ ެނި އްޖެނަމ ަ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ސއަލަތ ައ ް ނި ންމ ެވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އެމ ަ ް‬
‫ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް މ ަ ް‬
‫ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތުގ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ްނި ންމ ެވުމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސއަލ ައި ގ ެ ޙ ުކ ުމ ް އ ެނގި ވަޑ ައި ނުގ ަތ ުމުނ ް‬
‫މާބ ަނޑ ު އަނ ްހެނ ެއ ްގ ެ ބ ަނޑުގ ައި ވ ާ ދ ަރި ީމހ ަކ ު ކ ުރި ގޯނ ާއ ެއ ްގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ބ ައި ގެނ ްދި ޔ ަ މ ަ ް‬
‫ﺷﻌﺒ ﹶﺔ ﺭﺿﻲ ﹸ‬
‫ﺍﷲ ﹶﻋﻨ ﹸﹾﻬ ﹶﻤﺎ ހެކިވެވަޑ ައި ގެނ ް‬ ‫ﺴﻠﹶ ﹶﻤﺔ އ ާ ﹾﺍﳌ ﹸ ﹺﻐ ﹾﻴﺮﹶ ﹸﺓ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ ﹺ ﹶ‬
‫އެކ ަމ ާ އަޞްޙ ާބުބޭކ ަލުންނ ާއި ސުވ ާލ ު ކުރ ެއ ްވ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬އެވ ަގ ުތ ު ﹸﻣ ﹶﺤ ﱠﻤ ﹸﺪ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﹶﻣ ﹾ‬
‫ސއ ަލާގ ައި ނި ޔ ާކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނީ )އ ަނި ޔ ާކ ުރި ފަރ ާތުނ ް އ ަނި ޔ ާލި ބުނ ު ފަރާތ ަށ ް( އ ަޅ ު‬ ‫ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ަ ތި ޔ ަ މ ަ ް‬
‫ސ ނި ޔ ާކުރ ެއ ް ީވ ހަމ ައެގޮތ ަށ ެވ ެ‪.‬‬‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުވ ެ ް‬ ‫ﺎﺏ ރ ި‬ ‫ﻄ ﹺ‬ ‫ފި ރި ހެނަކ ު ނުވަތ ަ އ ަޅ ު އަނ ްހެނަކ ު ދި ނުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މި އ ަޑ ު އ ައ ްސަ ވާފ ައި ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﹾﺍﳋﹶ ﱠ‬
‫ސވަރުގ ައި‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު ފި ރި މަރ ުވ ެ ހުވަފ ަތ ްވެފ ައި ވ ާ އަނ ްހެނ ާ‪ ،‬ޢި އްދ ައި ގ ެ ދުވ ަ ް‬ ‫ތި ންވަނަ ﺧﹶ ﻠﹺ ﹾﻴ ﹶﻔ ﹸﺔ ﹸﻋ ﹾﺜ ﹶﻤﺎﻥ ﺑﹾﻦ ﹶﻋ ﱠﻔﺎﻥ ރ ި‬
‫ަޟޔ ަﷲ‬ ‫ﺳ ﹺﻌ ﹾﻴ ﹴﺪ(‪ ،‬ﹸﻋ ﹾﺜ ﹶﻤﺎﻥ ރ ި‬ ‫ﹶﺎﻥ )ﺃﹸﺧﹾ ﹸﺖ ﺃﹶﺑ ﹺ ﹾﻲ ﹶ‬
‫ﺳﻨ ﹴ‬‫އި ންނަނ ް ީވ ތަނަކ ާއި މ ެދ ު ކ ަނޑ ައ ެޅި ފ ައި ވ ާ ޙ ުކ ުމ ް އ ެނގި ވަޑ ައި ގ ަތ ް ހިނދ ު ﹶﻓﺮﹺﻳ ﹶﻌ ﹸﺔ ﺑﹺﻨ ﹸﹾﺖ ﹶﻣﺎﻟﹺ ﹺﻚ ﺑ ﹾ ﹺﻦ ﹺ‬
‫ޢަނ ްހ ު އ ަށ ް ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬ﻓﺮﻳﻌﺔގ ެ ފި ރި ކ ަލުނ ް އަވ ަހާރަވ ުމުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙ ުކ ުމ ްކުރ ެއ ް ީވ ﻓﺮﻳﻌﺔގ ެފި ރި ކ ަލުނ ްގ ެ ގޭގ ައި‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުޙ ުކ ުމ ް‬
‫ޢި އްދ ައި ގ ެ މ ުއްދ ަތ ު )ހަތަރުމ ަހ ާ ދި ހ ަދުވަސް( ފ ުރި ހަމ ަ ކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް އި ންނ ެވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މި ޚަބަރ ު ލި ިބވަޑ ައި ގ ަތ ުމުނ ް ﹸﻋ ﹾﺜ ﹶﻤﺎﻥ ރ ި‬
‫ކުރ ެއ ް ީވ ހަމ ައެގޮތ ަށ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސ ބ ަޔާނ ްވ ެގެންވ ަނީ ސުއްނަތުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫އ ަލްވަލީދ ުބުނ ު ޢަޤ ަބ ާ ރ ާބ ުއި މ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް އެކ ަމ ުގ ެ ޙ ައ ްދ ުގ ެ ކަންތ ައ ް ޤ ާއި މ ު ކުރ ެއ ްވި ކަނ ްވ ެ ް‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހުއ ަށ ް އ ެނގި ވަޑ ައި ގެނ ް‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު ޙ ައ ްޖ ު ތަމ ައ ްތ ުޢ ު ކުރުނ ް މަނ ާކުރައ ްވާކަނ ް ޢ ަ ީލ ބުނ ު އ ަ ީބ ޠ ާލި ބ ު ރ ި‬
‫ﹸﻋ ﹾﺜ ﹶﻤﺎﻥ ﺑﹾﻦ ﹶﻋ ﱠﻔﺎﻥ ރ ި‬
‫ސ މ ައްޗ ަށ ް ިބނާކ ޮށ ް ﺭﺳﻮﻝ‬
‫ސ މީހ ެއ ްގ ެ ބ ަ ް‬
‫ޙ ައ ްޖ ާއި ޢ ުމްރ ާ ކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް ނި ޔ ަތ ްގެނ ް އި ޙްރ ާމ ް ބެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋ ﹾﻨ ﹸﻪ ޙ ައ ްޖ ު‬ ‫ﺎﺏ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﻄ ﹾ‬ ‫ﺍﻟﺼ ﱢﺪﻳﹾﻖﹸ އ ާއި ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﺍﳋﹶ ﱠ‬
‫ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތ ް ތި މަނ ް ދޫނ ުކުރައ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬ﺍﹶﺑﹸ ﹾﻮﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹸﺮ ﱢ‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ އ ަރި ހުގ ައި‬ ‫ސރ ި‬ ‫އި ފްރ ާދ ުކުރުނ ް ﺃ ﹶ ﹾﻓ ﹶ‬
‫ﻀ ﹸﻞކ ަމ ާއި މ ޮޅުކަމ ަށ ް ވި ދ ާޅ ުވ ާ ީތ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް އެކަނ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރާކަނ ް ޢ ަބ ުދ ުﷲ ބުނ ު ޢ ައ ްބ ާ ް‬
‫ﺳﻠﱠﻢ ﻭﹶﺗ ﹶ ﹸﻘ ﹾﻮﻟﹸﻮ ﹶﻥ‪ :‬ﹶﻗﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶ‬ ‫ﺎﺀ ﺃ ﹶ ﹸﻗﻮ ﹸﻝ‪ :‬ﹶﻗﺎ ﹶﻝ ﺭ ﹶ ﹸ‬
‫ﺳﻮ ﹸﻝ ﺍ ﹺ‬
‫ﷲ ﹶ‬ ‫ﻮﺷ ﹸﻚ ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﺗﹶﻨﹾﺰﹺ ﹶﻝ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﹺﺣ ﹶﺠﺎﺭ ﹶ ﹰﺓ ﹺﻣ ﹶﻦ ﱠ‬
‫ﺍﻟﺴ ﹶﻤ ﹺ‬ ‫ދެނެނ ެވި ހިނދ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪" .‬ﻳﹸ ﹺ‬
‫ﺃﹶﺑﹸﻮ ﺑ ﹶ ﹾﻜ ﹴﺮ ﻭﹶ ﹸﻋ ﹶﻤ ﹸﺮ" ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އ ުޑުނ ް ިހލ ަވ ެއްސެވުނ ް ގ ާތ ްވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް މި ވި ދ ާޅުވ ަނީ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻ ﹼﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ‬
‫ަޟޔ ަﷲ‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުމ ާ ވި ދ ާޅ ުވި ކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަބޫބ ަކުރ ާއި ޢުމަރ ު ރ ި‬
‫ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ތި ޔ ަބުނަނީ އ ަބޫބ ަކުރ ާއި ޢުމަރ ު ރ ި‬
‫ޢަނ ްހ ުމ ާގ ެ ބަސްފ ުޅ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނާކ ޮށ ް ސުއްނަތ ާއި ޚިލ ާފ ު ކުރާމީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ޢަޛ ާބ ު އ ައ ުމ ުގ ެ ިބރ ުވ ެރި ކަނ ް ވ ާއި ރ ު އެދެބ ޭފ ުޅުނ ް ފި ޔަވ ައި‬
‫ސ ސުއްނަތ ާއި ޚިލ ާފ ުކުރާމީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ޢަޛ ާބ ު އ ައ ުމ ުގ ެ ިބރ ުވ ެތި ކަނ ް ވ ާއި ރ ު އެދެބ ޭފ ުޅުނ ް ފި ޔަވ ައި ދެނ ްތި އ ްބ ެވި‬
‫ދެނ ްތި އ ްބ ެވި ބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ބ ަ ް‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬

‫ސ ސުއްނަތ ާއި ޚިލ ާފ ުވާކަމ ެއްގ ައި ހިފުނ ް ހެޔ ޮވާނ ެތ ޯއ ެވ ެ؟ ނުވަތ ަ ސުއްނަތ ް ދޫކ ޮށ ްތި މ ާގ ެ އ ަމި އްލ ަ ރައުޔ ަށ ް ނުވަތ ަ އި ޖ ްތި ހާދ ަށ ް‬
‫ބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ބ ަ ް‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ އ ަރި ހުގ ައި ސުއްނަތ ާއި ޚިލާފ ަށ ް‬
‫ފެންނަގޮތ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރުނ ް ހެޔ ޮވ ާނީ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ ބ ައ ެއްމީހުނ ް ޢ ަބ ްދ ުﷲ ބުނ ު ޢުމަރ ު ރަ ި‬
‫ޢުމަރ ުގ ެފާނ ުގ ެ ބަސްފ ުޅ ެއްގ ައި ހިފުމ ަށ ް ދެންނ ެވި ހިނދ ު )ކ ޯފ ާވެވަޑ ައި ގެނ ްވ ާ ޙ ާލ ެއްގ ައި ( ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ އ ަހުރެމެންނަށ ް އ ަމުރ ުވ ެވި ގެންވ ަނީ‬
‫ޢުމަރ ުގ ެފާނަށ ް ތަބަޢ ަވުމ ަށ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬
‫ޢި މްރާނ ު ބުނ ު ޙ ުޞަ އި ނ ު ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻ ﹼﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ ސުއްނަތ ް ބ ަޔާނ ްކުރައްވަނ ް އި ންނަވ ަނި ކ ޮށ ް އ ައި ީމހ ަކ ު ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪.‬‬
‫"ﺍﹶﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ގެފ ޮތ ް ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނ ާއި ބެހ ޭ ވާހަކ ަފ ުޅ ު ދ ައްކ ަވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އެހިނދ ު ކ ޯފ ާވ ެވވަޑ ައި ގެނ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ސުއްނަތ ަ ީކ‬
‫ްސރ ެވ ެ‪ .‬ސުއްނަތ ް ނ ުވާނަމ ަ މެނ ްދުރ ު ނަމ ާދުގ ަައި ވ ަނީ ހަތަރ ު ރަކްޢ ަތްކ ަމ ާއި މ ަޣ ްރި ބ ު ނަމ ާދުގ ައި ވ ަނީ ތި ނ ް ރަކްޢ ަތްކ ަމ ާއި‬
‫ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬
‫ޟކަންތ ައްތ ަކ ާ ވ ާޖި ބ ު ކަންތ ަކ ުގ ެ‬
‫ސ ފަރ ު ު‬
‫ސ އ ަހުރެމެންނަށ ް ނޭގ ުނީ ހ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ޒ ަކ ާތ ާއި އ ަދި މި ނޫނ ްވ ެ ް‬
‫ސނަމ ާދުގ ައި ވ ަނީ ދ ެ ރަކްޢ ަތްކަނ ް ވ ެ ް‬
‫ފ ަ ަިތ ް‬
‫ްޞލ ު އ ަހުރެމެންނަށ ް ނޭގ ުނީ ހ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޙ ުކ ުމްތ ަކ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬
‫ސއަލަތ ައ ް އަޞްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުނ ްގ ެ‬
‫ސުއްނަތ ަަށ ް މ ާތްކ ޮށ ް ހިތ ުމ ާއި އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ުކުރުނ ް ވ ާޖި ބ ު ވާކަމ ަށ ް ދަލީލ ުކުރ ާ ވަރަށ ް ގި ނަ މ ަ ް‬
‫ސ އ ެއި ނ ް އަންގ ަައި ދ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވި ފަދ ަ ކަންތ ަކ ުގ ެ‬
‫ިކބ ަފ ުޅުނ ް ޘާބިތ ު ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ސުއްނަތ ާއި ޚިލ ާފ ުވުމ ަ ީކ ިބރ ުހ ުރި ކަމ ެއްކަނ ްވ ެ ް‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާވ ެެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢޙަދީޘ ް‬
‫ތެރ ެއި ނ ް ޢ ަބ ްދ ުﷲ ބުނ ު ޢުމަރ ު ރ ި‬
‫ﷲ" ބ ަޔާނ ްކުރ ެއ ްވި ހިނދ ު ޢ ަބ ްދ ުﷲ ގ ެ ބ ައ ެއ ް ބ ޭފ ުޅުނ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﻭﹶﺍﷲ ﻟﹶ ﹶﻨ ﹾﻤ ﹶﻨ ﹶﻌ ﱠﻦ‬
‫ﺎﺟ ﹶﺪ ﺍ ﹺ‬
‫ﺴ ﹺ‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ "ﻻ ﹶ ﲤﹶ ﹾﻨ ﹸﹶﻌﻮﺍ ﺇ ﹺ ﹶﻣﺎ ﹶﺀ ﺍ ﹺ‬
‫ﷲ ﹶﻣ ﹶ‬
‫ސ ިކތ ަށ ް ދި އުނ ް މަނާނ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬މި އ ަޑ ުއ ެ ިހ ހިނދ ު ޢ ަބ ްދ ުﷲ ގ ެ ބ ައ ެއ ް ބ ޭފ ުޅުނ ް ﷲ ގަނ ް ީދ‬ ‫އާދ ެ! ޙަދީޘ ްފ ުޅުގ ައި ވ ަނީ އަނ ްހެނުނ ް މި ް‬
‫ހ ުވާކ ޮށްފ ައި ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬ތި މަންމެނ ް އެކ ަނބ ަލުންނަށ ް މަނ ާކުރާނ ޫއ ެވ ެ‪ .‬މި ކ ަމ ާ ޢ ަބ ްދ ުﷲ ވަރަށ ް ކ ޯފ ާވެފ ައި އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް ރ ު ިހވަޑ ައި ނ ުގެނ ް‬
‫ބަސްފ ުޅ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ތި މަނ ްވި ދ ާޅުވ ަނީ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ކަލޭމެނ ް ޖ ަވ ާބުގ ައި‬
‫ތި ޔ ަބުނަނީ ﷲ ގަނ ް ީދ ހ ުވާކ ޮށ ް ބުނަމ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަނބ ަލުންނަށ ް މަނަޢ ަކުރާނަމ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺿ ﹶﻲ ﺍﷲ ﹶﻋﻨﹾﻪ އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ ބ ައ ެއ ް ގ ާތ ްތި މ ާގ ެ ބ ެފ ުޅުނ ް )ކުންނާރ ު އ ޮށ ެެއްވަރ ު( ިހލަކ ޮޅުތ ަކ ެއ ް‬ ‫އ ަދި ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﺍﳌﻐﻔﻞ ﺍﳌﺬﻧﻰ ﺭ ﹶ ﹺ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ‬ ‫އ ަތްވީއ ްލ ާ އ ުއްކަވ ަނި ކ ޮށ ް ފ ެނި ވަޑ ައި ގެނ ް އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް އެކަނ ްކުރުނ ް މަނަޢ ަ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺃ ﹶ ﱠﻥ ﺍﻟﻨ ﹺﱠﺒ ﱠﻲ ﹶ‬
‫ﺳﻠﱠﻢ‬
‫ﻭﹶ ﹶ‬
‫ﲔ" މާނައީ‪ :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺍﻟﺴ ﱠﻦ ﻭﹶﻳ ﹾﻔ ﹶﻘﻊ ﺍﻟﹾ ﹶﻌ ﹾ ﹶ‬ ‫ﺻ ﹾﻴ ﹰﺪﺍ ﻭﹶﻻ ﹶ ﻳﻨﻜﺄﹸ ﹶﻋ ﹸﺪﻭ‪‬ﺍ ﻭﹶﻟﹶ ﹺﻜ ﱠﻨ ﹸﻪ ﻳﹸ ﹶﻜ ﱢ‬
‫ﺴ ﹸﺮ ﱢ‬ ‫ﻧ ﹶﹶﻬﻰ ﹶﻋ ﹺﻦ ﹾﺍﳊﹶ ﹾﺬ ﹺﻑ ﻭﹶ ﹶﻗﺎ ﹶﻝ‪" :‬ﺇﹺﻧ ﱠ ﹸﻪ ﻻ ﹶ ﻳ ﹶ ﹺ‬
‫ﺼ ﹾﻴ ﹸﺪ ﹶ‬
‫ޝކާރައ ެއ ް ނ ުކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ވ ަނީ ކ ުދި ިހލ ައ ުކުނ ް )އ ަތްވީއ ްލ ާ އ ެއްޗ ެތި އ ުކުނ ް( މަނ ާކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ެއި ނ ް ި‬
‫އ ަދި ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި އ ަކ ު ޒަޚ ަމްކ ޮށ ެއ ް ނ ުލެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެކަމ ަކ ު އ ެއި ނ ް ދ ަތ ެެއ ް ިބނ ްދ ާލ ާ ލ ޯދ ުއ ްވ ާލ ެވި ދާނ ެެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޢ ަބ ްދ ުﷲ މި ގޮތ ަށ ް މަނ ާކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނި ކ ޮށ ް އ ެހެނ ް ދުވ ަހ ެެއްގ ައި އެމީހުނ ް މި ކަނ ްކުރަނި ކ ޮށ ް ދ ެކެވަޑ ައި ގެނ ް ވި ދ ަޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﹶ ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ‬
‫ގަނ ް ީދ ހ ުވާކ ޮށ ް ވި ދ ާޅުވަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް ކ ަަލ ެއ ާއި ވާހަކ ައ ެއ ް ނުދ ައ ްކ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް ކ ަލެއ ަށ ް ޚަބަރ ުދި ނީ އެކަމ ަ ީކ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ‬
‫ﺍﻟﺴﺨﹾ ﹺﺘ ﹶﻴﺎﻧ ﹺ ﹼﻲ‬
‫ﻮﺏ ﹼ‬‫ސ ކަލ ޭއެކ ަމުނ ް ދުރ ެެއްނުވީމ ުއ ެވ ެ‪ .‬މ ަތި ވ ެރި ތ ާ ިބޢީއ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ ﺃﹶﻳﱡ ﹸ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ މަނަޢ ަ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬
‫ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާކުރައ ްވ ާ ﺍﻹ ﹺ ﹶﻣﺎ ﹸﻡ ﺍﻟﹾ ﹶﺒ ﹾﻴ ﹶﻬ ﹺﻘ ﹾﻲ ﺗ ﹶﺨﹾ ﺮﹺﻳﺞ ﹼކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ކަލ ޭ އ ެ ީމހަކ ަށ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢގ ެ ސުއްނަތުނ ް‬
‫ސުއްނަތ ެއ ް ބ ަޔާންކ ޮށ ްދި ނ ުމުނ ް އެކަމ ަކާމ ެދ ު ކ ަލެއ ަށ ް އ ެ ީމހ ަކ ު ބުނ ެފި ނަމ ަ‪ :‬ސުއްނަތ ް ބ ަޔާނ ްްކުރ ުމުނ ް އ ަހުރެމެނ ް އ ެއްކިބާކ ޮށ ް ދޫކ ޮށ ްލ ާށ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޤުރ ުއާނ ާއި ބެހޭގ ޮތުނ ް ވާހަކ ަފ ުޅ ު ދ ައްކ ަވ ާ އަހަރެމެންނަށ ް ޚަބަރ ު ދ ެއ ްވ ާށ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ މި ކ ަމ ާއި މ ެދ ު ކަލޭދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީމހ ަ ީކ ހަމަކަށަވަރުނ ް‬
‫މ ަގ ުފުރ ެދި ފ ައި ވ ާ މީހ ެކ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﹸ‬
‫ﹶﺎﺏ މާނައީ‪:‬‬ ‫ﹶ‬
‫ﺑﹺﺄ ﹾﺣ ﹶﻜﺎﻡ ﻟﹶ ﹾﻢ ﺗﹸ ﹾﺬ ﹶﻛﺮﹾ ﹺﻓﻲ ﺍﻟﹾ ﹺﻜﺘ ﹺ‬ ‫ﹶﺎﺏ ﺃﹶﻭﹾ ﺗ ﹶ ﹾﻘ ﹺﻴ ﹾﻴ ﹸﺪ ﹶﻣﺎ ﺃ ﹶ ﹾﻃﻠﹶ ﹶﻘ ﹸﻪ ﺃﹶﻭﹾ‬
‫ﺎﺿ ﹶﻴ ﹲﺔ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾ ﹺﻜﺘ ﹺ‬ ‫ﺍﻹ ﹺ ﹶﻣﺎ ﹸﻡ ﺍﻷﹶﻭﹾﺯﹶﺍ ﹺﻋﻲ ﺭ ﹶ ﹺﺣ ﹶﻤ ﹸﻪ ﺍﷲ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﱡ‬
‫ﺍﻟﺴ ﱠﻨ ﹸﺔ ﹶﻗ ﹺ‬
‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ކަންތ ައ ް ޤ ައި ދ ުކުރ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫"ސުއްނަތ ަ ީކ ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ްވ ާނި ޔ ާއ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ސުއްނަތ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނުގ ައި އި ޠ ްލ ާޤ ު‬
‫ނުވަތ ަ ސުއްނަތ ަ ީކ ޤުރ ުއާނުގ ައި ބ ަޔާނ ްވ ެގެނ ް ނ ުވާކަންތ ަކ ުގ ެ ޙ ުކ ުމްތ ަކ ެވ ެ‪".‬‬
‫ﱠﺎﺱ ﹶﻣﺎ ﻧﹸﺰﱢ ﹶﻝ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹺﻬ ﹾﻢ ﻭﹶﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻬ ﹾﻢ ﻳ ﹶ ﹶﺘ ﹶﻔ ﱠﻜ ﹸﺮﻭ ﹶﻥ(‬ ‫އ ެ ީއ ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰގ ެ ވަޙީގ ެ ބަސްފ ުޅުގ ައި ވ ާ ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪) .‬ﻭﹶﺍﹶﻧﹾﺰﹶﻟﹾﻨﹶﺎ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹶﻚ ﺍﻟ ﱢﺬ ﹾﻛﺮﹶ ﻟﹺ ﹸﺘ ﹶﺒ ﱢ ﹶ‬
‫ﲔ ﻟﹺﻨ ﹺ‬
‫ސތ ަކުންނަށ ް‪ ،‬އެމީހުންނަށ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވ ެވި ކަންތ ައ ް‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ ކަލ ޭގ ެފާނަށ ް ޤުރ ުއާނ ް ބާވ ައި ލ ެއ ެވ ެ ީވ ީމ ް‬ ‫)ﺍﻟﻨﺨﻞ ‪ (٤٤‬މާނައީ‪" :‬ތި މަންރަ ް‬
‫ސނ ާ ހ ަދ ާތ ޯއ ެވ ެ‪ ".‬އ ަދި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ‬
‫ބ ަޔާންކ ޮށ ް ދ ެއ ްވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެމީހުނ ް )އެކަންކ ަމ ާއި މ ެދ ު( ފި ކުރުކ ޮށ ް ވި ް‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬ ‫‪30‬‬

 ‫ﺍﻟﺸﻌﺒﻲ ﺭﺣﻤﻪ ﹸ‬
‫ﺍﷲ ގ ެ‬ ‫ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި ބަސްފ ުޅ ު "ﺃﹶﻻ ﹶ ﺇﹺﻧ ﹾﱢﻲ ﺃﹸﻭﺗ ﹺ ﹾﻴ ﹸﺖ ﺍﻟﹾ ﹺﻜﺘ ﹶ‬
‫ﹶﺎﺏ ﻭﹶ ﹺﻣ ﹾﺜﻠﹶ ﹸﻪ ﹶﻣ ﹶﻌ ﹸﻪ" ތަރުޖ ަމ ާ ކ ުރި ނ ް ދެންނ ެވި ފ ައި ވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަަދި ﹶﻋﺎ ﹺﻣ ﹸﺮ ﱠ ﹾ ﹺ ﹶ ﹺ ﹶ ﹸ‬
‫ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާކުރައ ްވ ާ ﺍﻹ ﹺ ﹶﻣﺎ ﹸﻡ ﺍﻟﹾ ﹶﺒ ﹾﻴ ﹶﻬ ﹺﻘ ﹾﻲ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ޢ ާމި ރ ު ބ ައ ެއ ް މީހުންނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪".‬ﺇﹺﳕﱠ ﹶﺎ ﹶﻫﻠﹶ ﹾﻜﺘ ﹾﹸﻢ ﹺﻓﻲ ﹺﺣ ﹾﲔ ﺗﹶﺮﹶ ﹾﻛﺘ ﹸﹸﻢ‬
‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹸﺢ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚތ ައ ް ދޫކ ޮށ ްލި ހިނދުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﺍﹾﻵﺛﹶﺎﺭ ﹶ" މާނަ ީއ ހަމަކަށަވަރުނ ް ކަލޭމެނ ް ހ ަލ ާކ ުވ ާހ ު ީށ ﹶ‬
‫ﺍﷲ ﺍﻟ ﹶﺒ ﹾﻴ ﹶﻬ ﹺﻘﻲ ގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި ކ ަމުގ ައި ﺍﻟﹾ ﹶﺒ ﹾﻴ ﹶﻬ ﹺﻘ ﹾﻲ ލި އ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺍﻷﹶﻭﹾﺯﹶﺍ ﹺﻋﻲ އޭނ ާގ ެ ބ ައ ެއ ް‬ ‫އ ަދި ﺍﻷﹶﻭﺯﹶﺍﻋﻲ ﺭﺣﻤﻪ ﹸ‬
‫ﹺ ﹶﹺ ﹶ ﹸ‬
‫ﺳﻠﱠﻢ ﹶﻛﺎ ﹶﻥ ﹸﻣ ﹶﺒﻠﱢ ﹰﻐﺎ‬‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶ‬ ‫ﷲ ﹶ‬ ‫ﺳﻮ ﹶﻝ ﺍ ﹺ‬ ‫ﺎﻙ ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﺗﹶﻘﹸﻮ ﹶﻝ ﺑ ﹺ ﹶﻐ ﹾﻴﺮﹺ ﹺﻩ ﹶﻓﺈ ﹺ ﱠﻥ ﺭ ﹶ ﹸ‬
‫ﷲ ﹶﺣ ﹺﺪﻳ ﹾ ﹲﺚ ﹶﻓﺈﻳ ﱠ ﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﻮﻝ ﺍ ﹺ‬
‫ﺳ ﹺ‬ ‫އ ެކ ުވ ެރި ންނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪".‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑﹶﻠﹶ ﹶﻐ ﹶﻚ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺭ ﹶ ﹸ‬
‫ﷲ" ޙަދީޘ ެއ ް ކ ަލެއ ަށ ް ލި ބިއްޖެނަމ ަ ޙަދީޘ ް ދޫކ ޮށ ް އެނޫންގޮތަކ ަށ ް ފ ަތ ުވ ާދި ނ ުމާމ ެދ ު ިބރ ުވ ެތި ވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ހަމަކަށަވަރުނ ް ﺭﺳﻮﻝ‬ ‫ﹶﻋ ﹺﻦ ﺍ ﹺ‬
‫ﺳ ﹺﻌ ﹾﻴ ﹴﺪ ﺍﻟ ﱠﺜ ﹾﻮﺭﹺﻱ ވި ދ ާޅ ުވި ކ ަމުގ ައި ﺍﻟﹾ ﹶﺒ ﹾﻴ ﹶﻬ ﹺﻘﻲ‬
‫ﺳﻔ ﹶﻴﺎ ﹸﻥ ﺑ ﹾ ﹸﻦ ﹶ‬ ‫ޟރަތުނ ްވ ާ މުބ ައ ްލި ޣ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﹸ‬ ‫ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އ ަ ީކ ﺍﷲ ﺗﻌﺎ ﻟﻰ ޙ ަ ް‬
‫އﺍﻹ ﹺ ﹶﻣﺎ ﹸﻡ‬ ‫އ ަދި‬ ‫ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺇﹺﳕﱠ ﹶﺎ ﺍﻟﹾ ﹺﻌﻠﹾ ﹸﻢ ﹸﻛ ﱡﻠ ﹸﻪ ﺍﻟﹾ ﹺﻌﻠﹾ ﹸﻢ ﺑﹺﺎﹾﻵﺛﹶﺎﺭﹺ" ޙ ަ ީޤޤ ަތުގ ައި ހ ުރި ހ ާ ޢި ލ ްމުވ ަނީ ޙަދީޘ ް ޢި ލ ްމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނ ާވެފ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺳﻠﱠﻢ"ﺭﺳﻮ ﻝ‬ ‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶ‬ ‫ﷲ ﹶ‬‫ﻮﻝ ﺍ ﹺ‬ ‫ﺳ ﹺ‬ ‫ﺎﺣﺐ ﻫ ﹶﺬﺍ ﺍﻟﹾ ﹶﻘ ﹾﺒﺮﹺ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹶ‬
‫ﺷﺎﺭ ﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﹶﻗ ﹾﺒﺮﹺ ﺭ ﹶ ﹸ‬ ‫ﺻ ﹺ‬‫ﹶﻣﺎﻟﹺﻚ ﺭ ﹶ ﹺﺣ ﹶﻤ ﹸﻪ ﺍﷲ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ " .‬ﹶﻣﺎ ﹺﻣﻨﱠﺎ ﺇﹺﻻ ﱠ ﺭﹶﺍ ﱞﺩ ﻭﹶ ﹶﻣﺮﹾﺩﹸﻭ ﹲﺩ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﺇﹺﻻ ﱠ ﹶ‬
‫ޝރ ާތ ްކުރައްވ ަމުނ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ " .‬މި ޤ ަބުރ ުގ ެ ވ ެރި ޔ ާގ ެ ބަސްފ ުޅ ު ފި ޔަވ ައި ކޮންމ ެ މީހ ެއ ްގ ެ‬ ‫ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ޤ ަބުރ ުފުޅ ަށ ް އި ާ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ‬ ‫ﷲ ﹶ‬ ‫ﻮﻝ ﺍ ﹺ‬ ‫ﺳ ﹺ‬ ‫ބަސްފުޅ ަ ީކ ރައ ްދ ުކުރ ެވި ދާނ ެ އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަަދި އ ަލ ްއި މ ާމ ު އ ަބ ޫ ޙ ަނީ ފ ާ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪".‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﹶﺟﺎ ﹶﺀ ﹾﺍﳊﹶ ﹺﺪﻳﹾﺚﹸ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺭ ﹶ ﹸ‬
‫ﲔ" ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ިކބ ަފ ުޅުނ ްވ ާ ޙަދީޘ ެއ ް އ ަތ ުވ ެއްޖ ެއ ްޔ ާ ހިތުނ ް ރ ުހ ުމުނ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ﹾ‬
‫ﺱ ﻭﹶﺍﻟﹾ ﹶﻌ ﹾ ﹺ‬
‫ﺳﻠﱠﻢ ﹶﻓ ﹶﻌﻠﹶﻰ ﺍﻟﺮﱠﺃ ﹺ‬‫ﻭﹶ ﹶ‬
‫ﺳﻠﱠﻢ ﹶﻓﻠﹶ ﹾﻢ ﺁﺧﹸ ﹸﺬ ﺑ ﹺ ﹺﻪ ﹶﻓﺄﹸ ﹾ‬
‫ﺷ ﹺﻬ ﹸﺪ ﹸﻛ ﹾﻢ ﺇ ﹺ ﱠﻥ ﹶﻋ ﹾﻘﻠﹺ ﹾﻲ ﹶﻗ ﹾﺪ‬ ‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﻭﹶ ﹶ‬ ‫ﷲ ﹶ‬ ‫ﻮﻝ ﺍ ﹺ‬
‫ﺳ ﹺ‬ ‫ﺻ ﹺﺤ ﹾﻴ ﹰﺤﺎ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺭ ﹶ ﹸ‬‫ޝ ީފ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ " .‬ﹶﻣﺘﹶﻰ ﺭﹶﻭﹶﻳﹾﺖ ﹶﺣ ﹺﺪﻳ ﹾ ﹰﺜﺎ ﹶ‬ ‫އ ަލ ްއި މ ާމ ުއ ް ާ‬
‫ޞޙީޙ ު ޙަދީޘ ްފ ުޅ ެއ ް އ ަހުރެނ ް ރި ވާޔ ަތްކ ޮށްފ ައި އޭގ ައި ނ ު ިހފ ައި ފި ނަމ ަ އ ަހުރެނ ްގ ެ ބ ުއ ްދި‬ ‫ﺫﹶ ﹶﻫ ﹶﺐ" މާނަ ީއ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ާ‬
‫ﻂ"‬ ‫ސ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪" .‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﹸﻗﻠﹾ ﹸﺖ ﹶﻗ ﹾﻮﻻ ﹰ ﻭﹶ ﹶﺟﺎ ﹶﺀ ﹾﺍﳊﹶ ﹺﺪﻳﹾﺚﹸ ﺑ ﹺ ﹺﺨﻼﹶ ﹺﻓ ﹺﻪ ﹶﻓ ﹾ‬
‫ﺎﺿﺮﹺﺑﹸﻮﺍ ﺑ ﹺ ﹶﻘ ﹾﻮﻟﹺ ﹾﻲ ﹾﺍﳊﹶﺎﺋ ﹺ ﹶ‬ ‫ފި ލ ާ ިހގ ައްޖެކ ަމުގ ައި އ ަހުރެނ ް ކަލޭމެނ ް ހެކިކުރަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވ ެ ް‬
‫ސ‬
‫މާނަ ީއ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ެއ ް އ ަހުރެނ ް ބުނެފ ަައި ވ ާ ބަހ ަކ ާއި ޚިލާފ ަށ ް އ ަތ ުވ ެއްޖެނަމ ަ އ ަހުރެނ ް ބުނެފ ައި ވ ާ ބ ަ ް‬
‫ފާރުގ ައި ޖ ަހ ާށ ެވ ެ‪.‬‬
‫އ ަލ ްއި މ ާމ ު އ ަޙްމ ަދ ު ބުނ ު ޙަންބ ަލ ް އޭނ ާގ ެ ބ ައ ެއ ް އ ެކ ުވ ެރި ންނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪" .‬ﻻ ﹶ ﺗﹸ ﹶﻘﻠﱢ ﹶﺪﻧ ﹾﱢﻲ ﻭﹶﻻ ﹶ ﺗﹸ ﹶﻘﻠﱢ ﹶﺪ ﹶﻣﺎﻟﹺ ﹰﻜﺎ ﻭﹶﻻ ﹶ ﹶ‬
‫ﺍﻟﺸﺎ ﹺﻓ ﹺﻌ ﱠﻲ ﻭﹶﺧﹸ ﹾﺬ ﹺﻣ ﹾﻦ‬
‫ސ ހިފ ާށ ެވ ެ‪.‬‬‫ﹶﺣ ﹾﻴﺚﹸ ﺃﹶﺧﹶ ﹾﺬﻧ ﹶﺎ" މާނައީ‪" :‬ކަލޭމެނ ް އަހަރެންނަށ ާއި މ ާލި ކ ަށ ާއި ޝާފި ީޢއ ަށ ް ތ ަޤްލީދ ު ނ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެމެނ ް ހިފި ތަނުނ ް ކަލޭމެނ ްވ ެ ް‬
‫ސ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ﻋﺠﺒﺖ ﻟ ﹶﻘﻮﻡ ﻋﺮ ﹸﻓﻮﺍ ﺍﻹﺳﻨﹶﺎﺩ ﻭﺻﺤ ﹶﺘﻪ ﻋﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﹶﻴﻪ ﻭﺳﻠﱠﻢ ﻳ ﹾﺬ ﹶﻫﺒﻮﻥ ﺇﻟﹶﻰ ﺭﺃﹾﻱ ﺳﻔﻴﺎﻥ ﺍﻟ ﱠﺜﻮﺭﻱ‪ ،‬ﻭ ﹸ‬
‫ﺍﷲ‬ ‫އ ަދި ވ ެ ް‬
‫ﹶ ﹸ ﹶ ﹺ ﹶ ﹺ ﹸ ﹶ ﹶ ﹾﹺ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹾﹺ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹺ ﹾ ﹶ ﹶ ﹺ ﱠ ﹸ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ ﹺ ﹺ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹾ ﹸ ﹺ ﹾﹴ ﹶﹶ‬
‫ﺍﺏ ﺃﹶﻟﹺ ﹾﻴ ﹲﻢ( )ﺍﻟﻨﹼﻮﺭ ‪ (٦٣‬މާނައީ‪ :‬އ ަހުރެނ ް އެބަޔ ަކ ާއި މ ެދ ު ޢ ަޖ ާއި ބ ު‬ ‫ﹸﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹺﻓ ﹾﺘ ﹶﻨ ﹲﺔ ﺃﹶﻭﹾ ﻳﹸ ﹺ‬
‫ﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹶﻋ ﹶﺬ ﹲ‬ ‫ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ﻳﹶﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪ ) :‬ﹶﻓﻠﹾ ﹶﻴ ﹾﺤ ﹶﺬﺭ ﹺ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹾ ﹶﻦ ﻳﹸﺨﹶ ﺎﻟﹺ ﹸﻔﻮ ﹶﻥ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹾﻣﺮﹺ ﹺﻩ ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﺗ ﹺ‬
‫ސ ސުފ ުޔާނ ުއ ް ޘ ަޥ ްރީ ގ ެ‬ ‫ވަމ ެވ ެ‪ .‬އެބައ ަ ީކ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ެއ ް އ ޭގ ެ ޞަ އްޙ ަ ސަ ނަދުކ ަމުގ ައި އ ެނގ ުމ ާއި އ ެކ ުވ ެ ް‬
‫ރައުޔ ަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވ ާ މީހުންނ ެވ ެ‪ .‬ﹶﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ އ ަމުރ ުފ ުޅ ާއި ޚިލ ާފ ު ވާމީހުނ ް‬
‫އެމީހުންނަށ ް ދ ުނި ޔެމ ަތި ނ ް ފި ތުނައ ެއ ް ނުވަތ ަ އ ާ ިޚރަތ ް ދުވ ަހުގ ައި ގަދ ަވ ެގެނ ްވ ާ ޢަޛ ާބ ެއ ް އ ަތ ުވ ެދާނޭކަމ ަށ ް ިބރުގަންނަހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ޝރ ުކ ެެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ބަސްފ ުޅ ެއ ް‬
‫ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ެފި ތުނައ ަ ީކ ކޮބ ައި ކަނ ް ކަލޭމެނ ް ދަންނަމ ުހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ެ ީއ ި‬
‫ރައ ްދުކ ޮށ ްފި ހިނދ ެއްގ ައި އޭނ ާގ ެ ިހތ ަށ ް މ ަގ ުފުރ ެދ ުމ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކަމ ެއ ް ވ ެރި ވ ެދ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނ ްވ ުމުނ ް އޭނ ާ ހ ަލ ާކ ުވ ެދ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬
‫ﺳ ﹾﻮ ﹸﻝ‬ ‫ﻴﺊ ﹶﻓ ﹸﺮﺩﱡﻭﹾ ﹸﻩ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﷲ ﻭﹶﺍﻟﺮﱠ ﹸ‬
‫ﺷ ﹴ‬‫ޤަދަރުމ ަތި ވ ެރި ތ ާ ިބ ީޢ އ ަކ ު ކ ަމުގ ައި ވ ެ ވަޑ ައި ގަންނަވ ާﻣﺠﺎ ﻫﺪﺑﻦ ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰގެބަސްފ ުޅ ު ﹶﻓﺈ ﹾﻥ ﺗﹶﻨﹶﺎﺯ ﹶ ﹶﻋﺘ ﹾﹸﻢ ﹺﻓﻰ ﹶ‬
‫ﹺ‬
‫ީރތި‬‫ްސރ ު ގ ައި ވި ދ ާޅ ުވި ކަމ ަށ ް އ ަލ ްއި މ ާމ ު ބ ައި ހ ަ ީޤ ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ޚިލ ާފ ުވާކަމ ެއ ް ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ އ ަށ ް ރައ ްދ ުކުރުމ ަ ީކ ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﻰ ގ ެ ފ ޮތ ް ކ ި‬
‫ﹶ‬ ‫ތ ަފ ީ‬
‫ޤުރ ުއާނަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ އ ަށ ް ރައ ްދ ުކުރުމ ަ ީކ އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ސުއްނަތ ަށ ް ރ ުޖ ޫޢ ު ވުމ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺎﻟﺴ ﱠﻨ ﹺﺔ‬
‫ﺼﺎﻡ ﺑ ﹺ ﱡ‬ ‫ﻀﻰ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹸﻋﻠﹶ ﹶﻤﺎﺋﹺﻨﹶﺎ ﻳﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮ ﹶﻥ ﺍﻹ ﹺ ﹾﻋ ﹺﺘ ﹶ‬ ‫އ ަލ ްއި މ ާމ ުއ ް ޒ ުހ ުރީ ވި ދ ާޅ ުވި ކ ަމުގ ައި އ ަލ ްއި މ ާމ ު ބ ައި ޙ ަ ީޤ ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ﹶ‬
‫"ﻛﺎ ﹶﻥ ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻣ ﹶ‬
‫ﹶﳒﹶﺎﺓ" އ ަހުރެމެނ ްގ ެ އި ހ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ިވދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬ސުއްނަތުގ ައި ިހފ ައި )އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ު (ކުރުމ ަ ީކ ﳒﺎﺓ އ ެވ ެ‪ .‬ސަ ލާމ ަތ ް ކަމ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺎﻡ ގ ައި ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދަލީލުތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް‬ ‫ﺻ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫ﻮﻝ ﺍﻷ ﹾﺣﻜ ﹺ‬ ‫ﺎﻥ ﺃ ﹸ ﹸ‬
‫ﱠﺎﻇﺮﹺ ﹺﻓﻲ ﺑ ﹶ ﹶﻴ ﹺ‬ ‫އ ަދި ﺇﺑﻦ ﹸﻗ ﹶﺪﺍ ﹶﻣﺔ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﷲ އޭނ ާގ ެ ފ ޮތ ް ﺭﹶﻭﹾ ﹶ‬
‫ﺿ ﹸﺔ ﺍﻟﻨ ﹺ‬
‫ޞލ ަ ީކ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ސުއްނަތ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ބަސްފުޅ ަ ީކ ޙ ުއްޖ ަތ ެވ ެ‪ .‬ސަ ލ ާމ ާއި‬ ‫ދެވަނަ އ ަ ް‬
‫ﺍﷲ ﺗ ﹶ ﹶﻌﺎﻟﹶﻰ ވ ަނީ އ ަމުރ ުކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަމުރ ުފ ުޅ ާއި ޚިލ ާފ ުވުމ ަ ީކ‬ ‫ޞަ ލ ަވ ާތ ްލ ެއ ްވި އި ތުރ ުއެކަލ ޭގެފަާނަށ ް ިކޔަމަނ ްވުމ ަށ ް‬
‫ިބރ ުހ ުރި ކަމ ެއްކަންވ ަނީ އަންގ ަވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫އި ބުނ ު ކ ަ ީޘރ ު‬ ‫ްސރުގ ައި‬
‫ﺍﺏ ﺍﹶﻟﹺ ﹾﻴﻢ( މި އާޔ ަތ ުގ ެ ތ ަފ ީ‬ ‫ﹸﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹺﻓ ﹾﺘ ﹶﻨ ﹲﺔ ﺃﹶﻭﹾﻳﹸ ﹺ‬
‫ﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹶﻋ ﹶﺬ ﹲ‬ ‫) ﹶﻓﻠﹾ ﹶﻴ ﹸﺤ ﹶﺬﺭﹺﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹾ ﹶﻦ ﻳﹸﺨﹶ ﺎﻟﹺ ﹸﻔ ﹾﻮ ﹶﻥ ﹶﻋ ﹾﻦ ﺃ ﹶ ﹾﻣﺮﹺ ﹺﻩ ﺃﹶﻧﹾﺘ ﹺ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬

‫ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ އ ަމުރ ުފުޅ ަ ީކ އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ިހނ ްގ ެވި ގ ޮތ ެވ ެ‪ .‬ދ ެއ ްކ ެވި މ ަގ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ‬
‫ސ މީހ ެއ ްގ ެ ބ ަހ ާއި ޢަމ ަލ ުގ ެ )ރަނގ ަޅ ު ނުރަނގ ަޅ ު( ިކރައި ވަޒަނ ްކުރެވ ޭނީ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ‬
‫ސުއްނަތ ާއި ޝަ ރީ ޢ ަތ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ްވ ެ ް‬
‫ގެބ ަހ ާއި ޢަމ ަލ ާއި އަޅ ައ ެވ ެ‪ .‬އެމީހ ެއ ްގ ެ ޢަމ ަލ ު ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ބ ަހ ާއި ޢަމ ަލ ާއި އ ެއްގ ޮތްނަމ ަ ޤ ަބ ޫލ ުކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ާއި‬
‫ޚިލ ާފ ު ވ ެއްޖެނަމ ަ ޤ ަބ ޫލ ެއ ް ނ ުކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކީއ ްތ ޯއ ެވ ެ‪ .‬އެމީހ ެއ ްގ ެ ބ ަހ ާއި ޢަމ ަލ ު އ ެ ީމހަކ ަށ ް ރައ ްދ ުކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ކޮންމ ެ ީމހަކ ަށ ް ީވ‬
‫ސ ޙަދީޘ ް ފ ޮތްތ ަކުގ ައި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި ކަމ ަށ ް‬ ‫ސ މ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ބ ުޚ ާރީ އ ާއި މުސްލި މ ްއ ާއި އެނޫނ ްވ ެ ް‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬
‫ﺲ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ ﺃ ﹶ ﹶﻣ ﹸﺮ ﻧ ﹶﺎ ﹶﻓ ﹸﻬ ﹶﻮﺭﹶﺩﱡ( ތި މަނ ް ރަސޫލ ާގ ެ ސުއްނަތުގ ައި ނ ުވާގޮތަކ ަށ ް ) ީދނ ުގ ެ( ކަމ ެއ ް ކ ޮށ ްފި މީހ ާ‬
‫ރި ވ ާވ ެގެނ ްވާތީއ ެވ ެ‪ ).‬ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻋ ﹺﻤ ﹶﻞ ﹶﻋ ﹶﻤﻼﹰ ﻟﹶ ﹶﻴ ﹾ‬
‫ސއްރުގ ައ ްޔ ާއި ފ ާޅުގ ައި ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ޟރަތުގ ައި ޤ ަބ ޫލ ުކުރ ެވި ގެންނ ުވ ާ ރައ ްދ ުކުރ ެވި ގެނ ްވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ވީމ ާ ި‬ ‫ފ ަހ ެއެކަމ ަ ީކ ﷲގ ެ ޙ ަ ް‬
‫ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ޝަ ރީ ޢ ަތ ާ ޚިލ ާފ ުވުމ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ‪) .‬ﺃ ﹶ ﹾﻥ ﺗ ﹺ‬
‫ﹸﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹺﻓ ﹾﺘ ﹶﻨ ﹲﺔ( އެބ ަ ީހ އެމީހުނ ްގ ެ ހިތުގ ައި ކ ާފި ރުކަނ ް ނުވަތ ަ ނި ފ ާޤުކަނ ް ނުވަތ ަ‬
‫ﺍﺏ ﺃﹶﻟﹺ ﹾﻴ ﹲﻢ (އެބ ަ ީހ ދ ުނި ޔޭގ ައި ޤ ަތ ުލ ު ވ ުމުނ ް ނުވަތ ަ ޝަ ރ ު ީޢ ޙ ައްދ ެއްގ ައި ބ ެދުނ ް ނުވަތ ަ‬ ‫ބިދުޢ ައ ެއ ް ވ ެރި ވ ެދާނ ެ ކަމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪).‬ﺃﹶﻭﹾ ﻳﹸ ﹺ‬
‫ﺼ ﹾﻴ ﹶﺒ ﹸﻬ ﹾﻢ ﹶﻋ ﹶﺬ ﹲ‬
‫ޖަލ ަށ ް ލ ެވުންފަދ ަ ކަމ ަކުންނ ެެވ ެ‪.‬‬
‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު ވި ދ ާޅ ުވި ކ ަމުގ ަައި ވ ެއ ެވ ެ‪ ".‬ﹶﻣ ﹶﺜﻠﹺ ﹾﻲ ﻭﹶ ﹶﻣ ﹶﺜ ﹸﻠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﹶﻛ ﹶﻤ ﹶﺜ ﹺﻞ‬ ‫އ ަލ ްއި މ ާމ ު އ ަޙްމ ަދ ު ރި ވ ާކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ޙަދީޘ ެއްގ ައި އ ަބ ޫހުރައި ރަތ ު ރ ި‬
‫ﺍﺏ ﺍﻟﻼﱠﺋ ﹺ ﹾﻲ ﻳ ﹶ ﹶﻘ ﹾﻌ ﹶﻦ ﹺﻓﻲ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ ﹺ ﻳ ﹶ ﹶﻘ ﹾﻌ ﹶﻦ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹶﻬﺎ ﻭﹶ ﹶﺟ ﹶﻌ ﹶﻞ ﻳ ﹶ ﹾﺤ ﹺﺠ ﹸﺰ ﹸﻫ ﱠﻦ ﻭﹶﻳ ﹶ ﹾﻐﻠﹺ ﹾﺒ ﹶﻨ ﹸﻪ ﹶﻓ ﹶﻴ ﹾﻘﺘ ﹺﹶﺤ ﹾﻤ ﹶﻦ‬ ‫ﻟـﻬﺎ ﹶﺟ ﹶﻌ ﹶﻞ ﺍﻟﹾﻔﺮﹶ ﹸ‬
‫ﺍﺵ ﻭﹶ ﹶﻫ ﹺﺬ ﹺﻩ ﺍﻟ ﱠﺪﻭﹶ ﱡ‬ ‫ﺿﺎ ﹶﺀ ﹾﺕ ﹶﻣﺎ ﹶﺣ ﹾﻮ ﹶ‬ ‫ﺍﺳ ﹶﺘ ﹾﻮ ﹶﻗ ﹶﺪ ﻧ ﹶﺎﺭﹰﺍ ﹶﻓﻠﹶ ﱠﻤﺎ ﺃ ﹶ ﹶ‬
‫ﺭ ﹶ ﹸﺟ ﹴﻞ ﹾ‬
‫ﹺﻓ ﹾﻴ ﹶﻬﺎ ﹶﻗﺎ ﹶﻝ ﹶﻓ ﹶﺬﻟﹺ ﹶﻚ ﹶﻣ ﹶﺜﻠﹺ ﹾﻲ ﻭﹶ ﹶﻣ ﹶﺜ ﹸﻠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺃﹶﻧ ﹶﺎ ﺁﺧﺬ ﺑ ﹺ ﹸﺤ ﹶﺠﺰﹺ ﹸﻛ ﹾﻢ ﹶﻋﻦ ﺍﻟﻨﹶﺎﺭ ﹺ ﹶﻫ ﹸﻠ ﱠﻢ ﹶﻋ ﹺﻦ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ ﹺ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹾﻐﻠﹺ ﹸﺒﻮﻧﹺﻲ ﻭﹶﺗ ﹶ ﹾﻘﺘ ﹺﹶﺤ ﹸﻤﻮ ﹶﻥ ﹺﻓ ﹾﻴ ﹶﻬﺎ"‬
‫ސލ ަ ީކ އ ަލި ފާނ ް ރޯކ ޮށްފ ައި ވ ާ މީހ ެއ ްގ ެ މި ސާލ ެވ ެ‪ .‬ދެންފ ަހ ެ އ ަލި ފާންގ ަނޑ ުގ ެ ވަށ ައި ގެނ ްވ ާތާންގ ައި‬
‫ތި މަންރަސޫލ ާ އ ާއި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މި ާ‬
‫އ ަލި ވ ެއ ުޖ ާލާކަނ ް ފ ެތުރުނުހިނދ ު )އި ރުވ ަޔ ާއ ެކުއަންނަ( ކ ޮކާތ ަކ ާއި އ ަދި ިބންމ ަ ީތ ފި ރުކ ޭ ސޫފި ތ ައ ް އެއ ަލި ފާންގަޑ ަށ ް ވ ެއްޓ ެމުނ ް ވެރ ެމުންދ ެއ ެވ ެ‪.‬‬
‫ސ އެތ ަކ ެތި އޭނ ާގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ގަދ ަވެގަނ ެ‬
‫)އެތަނ ްފ ެށި ފ ައި ( އެމީހ ާ އެތ ަކ ެތި އެއ ަލި ފާންގަޑ ަށ ް ވ ެއ ްޓުނަނ ުދި ނުމ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬
‫އ ަލި ފާންގ ަނޑ ަށ ް ވ ެއްޓ ެމުންދ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ތި މަންރަސޫލ ާއ ާއި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މި ސާލ ެވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އ ަލި ފާންގ ަނޑުނ ް‬
‫ބ ުޚ ާރީ އ ާއި‬ ‫ސ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އ ަހުރެނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ގަދ ަވ ެ އެއ ަށ ް ވަންނަމުންދ ަނީ އ ެވ ެ‪.‬‬
‫ދުރ ުކުރުމ ަށ ް އ ަހުރެނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރަމ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬
‫ﺎﻟﺴ ﱠﻨ ﹺﺔ"‬ ‫ސ މި ޙަދީޘ ް ﻋﺒﺪﺍﻟ ﹼﺮﺯﺍﻕ ގ ެ ިކބ ައި ނ ް ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ﺍﻹﻣﺎﻡ ﺳﻴﻮﻃﻰ ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ާ " ﹺﻣ ﹾﻔﺘ ﹸ ﹾ ﹶ‬
‫ﹶﺎﺡ ﺍﳉ ﱠﻨ ﹺﺔ ﹺﻓﻲ ﺍﻹ ﹺ ﹾﺣ ﹺﺘ ﹶﺠ ﹺ‬
‫ﺎﺝ ﺑ ﹺ ﱡ‬ ‫މުސްލި މ ްވ ެ ް‬
‫ﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ރަޙްމ ަތ ް ލ ައ ްވާނ ެތ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ަ ކަށަވަރުނ ް ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﷲ‬ ‫މި ނަންކިޔ ާ ފ ޮތުގ ައި ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދަންނ ާށ ެވ ެ‪.‬‬
‫ﺷﺮﹾ ﹺﻋﻰ ﹸﺣ ﱠﺠﺔ އ ެއްކ ަމުގ ައި‬
‫ސ ﹶ‬ ‫ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳ ﹼﻠﻢ ގ ެ ބަސްޅުތ ަކ ާއި ޢަމ ަލ ުފ ުޅުތ ައ ް ﺃ ﹸ ﹸ‬
‫ﺻﻮ ﹸﻝ ﹶﺣ ﹺﺪﻳﹾﺚ ގ ައި ވ ާ ޝަ ރ ުޠުތ ަކ ާއި އ ެއްގޮތ ަށ ްވ ުމ ާއި އ ެކ ުވ ެ ް‬
‫ޤ ަބ ޫލ ްކުރ ުމ ާއި މ ެދ ު އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި މީހ ާ ކ ާފި ރ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ީމހ ަކ ު އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ދ ާއި ރ ާއި ނ ް ބޭރ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެފަދ ަ މީހ ާ މ ަޙ ުޝަ ރ ު‬
‫ޞރ ާއި ންނ ާއި އ ެކުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ކ ާފި ރ ުވ ެގެނ ްވ ާ ޖ ަމާޢ ަތްތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ﺍﷲ ﺗﻌﺎ ﻟﻰ އ ިެދވ ޮޑި ގަންނަވ ާ ބަޔ ަކ ާއި‬
‫ކުރެވ ޭހ ު ީށ ޔ ަހ ޫ ީދންނ ާއި ނަ ާ‬
‫އ ެކުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫އި ނ ްޒާރ ުގ ެ‬ ‫ސފ ައި ވ ާ‬
‫ސުއްނަތ ަށ ް މ ާތްކ ޮށ ް ހިތ ުމ ާއި އެއ ަށ ް ޢަމ ަލ ު ކުރުނ ް ވ ާޖި ބުކ ަމ ާއި އ ަދި އ ެއ ާއި ޚިލ ާފ ުވާމީހ ާ އ ާއި މ ެދ ު އ ައި ް‬
‫ބަސްފ ުޅުތ ައްވަރަށ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ! އަސްޙ ާބ ު ބޭކ ަލުންނ ާއި އެއ ަށްފ ަހ ު ވަޑ ައި ގެންނ ެވި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ފަރ ާތުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަހުރެނ ް‬
‫އ ުއްމީދ ުކުރަނީ ކ ުރީ ގ ައި ދެންނ ެވުނ ު އާޔ ަތްތ ަކ ާއި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ބަސްފ ުޅުތ ައ ް މި ކ ަމުގ ައި ފުދޭނޭކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެމި ންވަރ ު ޙ ައ ްޤ ުހ ޯދުމ ަށ ް އެދ ޭ‬
‫ީމހަކ ަށ ް ފ ުދި ހަމަޖެހޭނޭ ކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬
‫ޟރަތ ަށ ް އ ެދި ދަންނަވ ަނީ އަޅަމެންނ ާއި އެންމ ެހ ާ މުސްލި މުންނަށ ް ﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ރ ު ިހވ ޮޑި ގެނ ްވާކަންތަކ ަށ ް ތ ަޥްފީޤ ް‬
‫ﺍﷲ ﺗﻌﺎ ﻟﻰ ގ ެ ޙ ަ ް‬
‫ދ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ ކ ޯފ ާވެވ ޮޑި ގަންނަވ ާ އެންމ ެހ ާ ސަ ބ ަބުތ ަކުނ ް ސަ ލާމ ަތ ްކުރ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬
‫އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ ތ ެދުމަގ ަށ ް އ ަހުރެމެނ ް އެންމެންނަށ ް ހިދާޔ ަތ ު ދ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް އެކ ަލ ާނގ ެ ީއ އ ައ ްސަ ވާވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ‬
‫ﺎﻥ‬
‫ﺴ ﹴ‬‫ﺻ ﹶﺤﺎﺑ ﹺ ﹺﻪ ﻭﹶﺃﹶﺗ ﹾ ﹶﺒﺎ ﹺﻋ ﹺﻪ ﺑﹺﺈ ﹺ ﹾﺣ ﹶ‬
‫ﺳﻮﻟﹺ ﹺﻪ ﻧ ﹺﹶﺒ ﱢﻴﻨﹶﺎ ﹸﻣ ﹶﺤ ﱠﻤ ﹴﺪ ﻭﹶ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﺁﻟﹺ ﹺﻪ ﻭﹶﺃ ﹶ ﹾ‬
‫ﺳﻠﱠ ﹶﻢ ﹶﻋﻠﹶﻰ ﹶﻋ ﹾﺒ ﹺﺪ ﹺﻩ ﻭﹶﺭ ﹶ ﹸ‬ ‫ކ ުށްތަނ ްވެވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ ރަސްކ ާލ ާނގ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﻭﹶ ﹶ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﺍﷲ ﻭﹶ ﹶ‬

‫އަޞްލ ު ލި ޔ ުއްވީ‪ :‬ﻓﻀﻴﻠﺔ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔﺍﻟﺸﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﺑﺎﺯ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﷲ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﹼ‬ ‫ތަރުޖ ަމ ާ‪ :‬ﻓﻀﻴﻠﺔ ﺍﻟﺸﻴﺦ ﺇﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‬

‫ދަރުމ ަ ‪ -‬ސެޕްޓ ެމްބ ަރ ‪2005‬‬ ‫‪32‬‬