Butterfly Valves Design PDF

http://www.mechanicab.
com

‫‪http://www.mechanicab.com‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺒﻮر ﺳﯿﺎل در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﻻ )ﺑﺎﻻي ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ( و ﺗﻨﺶ‬
‫ﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از آﻧﻬﺎ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر و ﻧﯿﺰ ﺗﻮرﺑﻮﻻﻧﺲ ﺟﺮﯾﺎن از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ در ﺻﻨﻌﺖ‬
‫آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ و ﺳﺪﺳﺎزي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد و اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر در ﮐﺸﻮر‪ ،‬و‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﯿﻊ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺳﺪﻫﺎ و ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي آﺑﯿﺎري‪ ،‬اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻃﺮح ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺎز ﻫﺎي وزارت ﻧﯿﺮو و ﻧﯿﺰ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺷﯿﺮآﻻت در ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻬﯿﻨﻪ‬
‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻗﻄﺮ ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯿﮕﯿﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺗﺌﻮرﯾﮏ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه و ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺬﮐﻮر در ﻃﺮاﺣﯽ‬
‫ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﮐﺎر ﻧﺎﻣﯽ ‪ 10‬ﺑﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻼ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر در دو ﻓﺎز اﻧﺠﺎم ﻣﯿﮕﯿﺮد‪:‬‬
‫• ﻓﺎز اول‪ :‬ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺷﯿﺮﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎز در اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روش‬
‫اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﺗﻨﺶ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮﻧﺶ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮم اﺟﺰائ اﺻﻠﯽ و ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ ،‬ﻣﺤﻮرﻫﺎ و ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزي ﮐﻞ ﻃﺮح ﺷﯿﺮﻓﻠﮑﻪ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻓﺎز دوم‪ :‬ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪرو دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺎز ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم و ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺎز اول ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪرو دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﺎز در زاوﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﺳﺴﯽ ﺷﺪه و‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر ﺗﻮرﺑﻮﻻﻧﺲ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺒﻮر ﺳﯿﺎل‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ آن‪ ،‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺿﺮاﺋﺐ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﯿﺮ و ﮔﺸﺘﺎور ﻫﺎي‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖ دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روش اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب در ﻃﺮاﺣﯽ در ﻓﺎز اول ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﮕﯿﺮي و اﺟﺮا ﮔﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي وﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻮﺛﺮ در آﻧﻬﺎ و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻋﻠﻤﯽ از ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺮاﺟﻊ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻤﻊ آوري اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺴﺖ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي و ﻧﻮع ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي در‬
‫آﻧﻬﺎ‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ‬
‫‪ -4‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﻞ ﻋﺪدي ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮ‬
‫‪‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻞ ﻋﺪدي و ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﺳﺘﯽ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣﺎﯾﺶ )در‬
‫ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ(‬
‫‪ -6‬ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزي ﻃﺮح ﺷﯿﺮ در ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺎزه‪ ،‬ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل‪ ،‬دﯾﺴﮏ و ﺑﻘﯿﻪ اﺟﺰاء در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺑﺮآورد ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﯿﺪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎ و ﺗﺎﻣﯿﻦ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺎ ﺿﺮاﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﻻ‬
‫در ﻓﺼﻞ اول اﯾﻦ ﮔﺰارش ﺧﻼﺻﻪ اي در ﻣﻮرد اﻧﻮاع ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮﯾﺎن و‬
‫ﺑﻮﯾﮋه ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي اراﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻼﺳﯿﮏ درﺑﺎره ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺸﺘﺎور و ‪....‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ﮔﺰارش اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ و‬
‫روشﻫﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ ‪ AWWA‬اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻫﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن و ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ و اﻧﺠﺎم ﺗﺴﺖ از ﺷﯿﺮﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻧﺼﺐ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﭘﺮوژه از ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺣﺼﻮل ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب و ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﯿﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﮔﺰارش داراي دوﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد روشﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي‬
‫و ﻧﯿﺰ اﺑﺰارﻫﺎي رﯾﺎﺿﯽ‪ -‬ﻋﺪدي دﺧﯿﻞ در ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدي و ﮐﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﯾﮑﯽ از ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻻزم‬
‫اراﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارش از ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻼﺻﻪ اي از اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺮاﺟﻌﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ذﯾﻞ اﺷﺎره‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪API‬‬ ‫‪598‬‬ ‫‪Valve Inspection Tests‬‬
‫‪API‬‬ ‫‪609‬‬ ‫‪Butterfly Valves: Double Flanged, Lug-and-Wafer-Type‬‬
‫‪AWWA‬‬ ‫‪C504‬‬ ‫‪Rubber Seated Butterfly Valves‬‬
‫‪AWWA‬‬ ‫‪C550‬‬ ‫‪Protective Interior Coatings for Valves and Hydrants‬‬
‫‪AWWA‬‬ ‫‪C509‬‬ ‫‪Resilient-Seated Gate Valves‬‬
‫‪AWWA‬‬ ‫‪C208‬‬ ‫‪Dimensions for Fabricated Steel Water Pipe Fittings‬‬
‫‪AWWA‬‬ ‫‪M49‬‬ ‫‪Butterfly Valves: Torque, Head loss and Cavitation Analysis‬‬
‫‪ASME‬‬ ‫‪B16/5‬‬ ‫‪Pipe Flanges and Flanged Fittings NPS 1/2 Through NPS 24‬‬
‫‪ASTM‬‬ ‫‪C920‬‬ ‫‪Standard Specification for Elastomeric Joint Sealants‬‬
‫‪MSS‬‬ ‫‪SP-67‬‬ ‫‪Butterfly Valves‬‬
‫‪MSS‬‬ ‫‪SP-86‬‬ ‫‪Guidelines for Metric Data in Standards for Valves, Fittings and‬‬
‫‪Actuators‬‬
‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬
‫"اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي؛ ﻃﺮاﺣﯽ و ﮐﺎرﺑﺮد"‬
‫‪‬‬
‫در اﺑﺘﺪاي اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﺮآﻻﺗﯽ ﮐﻪ در ﺻﻨﻌﺖ آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ و ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر وﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺼﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ رواﺑﻄﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺐ و ﻣﺮاﺟﻊ ﮐﻼﺳﯿﮏ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و از آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان در‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-1‬ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﺻﻨﻌﺖ آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ‬
‫‪ 1-1-1‬اﻧﻮاع ﺷﯿﺮﻫﺎ‬
‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ روﺷﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﺪودﮐﺮدن و ﻗﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﻋﻤﺪه ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد )‪( Vincent-Genod 1984‬‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺟﺮﯾﺎن را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﮐﺸﻮﯾﯽ ﺑﻮده و از ﮐﻨﺎر‪ ،‬ﮔﺬر ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ دﯾﺴﮏ و ﯾﺎ ﺗﻮﭘﯽ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﺣﻮل ﯾﮏ ﻣﺤﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﯽﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﮓ ﺷﺪه و ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن را ﺳﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻘﺪار‬
‫ﺟﺮﯾﺎن و ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﺟﺪاﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﺐ وﻇﯿﻔﻪاي ﮐﻪ ﻃﺮاح ﺑﺮاي‬
‫ﺷﯿﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺮار زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪:(Zappe R. W. 1986‬‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺳﻮزﻧﯽ‪ :1‬در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻣﻘﻄﻊ داﯾﺮوي ﺷﮑﻞ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ آن ﮔﺬر ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺪود ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬از اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن و ﻧﯿﺰ ﻗﻄﻊ و‬
‫وﺻﻞ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺮﯾﻊ ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﯿﺴﺘﻮﻧﯽ‪ :2‬ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﺸﻮﯾﯽ ﺑﺮ روي ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﻫﺮ ﺑﺎر ﺣﺮﮐﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن‪ ،‬ﺳﻄﺢ‬
‫‪1‬‬
‫‪- globe valves‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- piston valves‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﺟﺎروب ﻣﯽﮔﺮدد و از آﻟﻮدﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﯽﭼﺴﺒﺪ ﭘﺎك ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﯿﺮ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺳﯿﺎل آﻟﻮده و داراي ذرات ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﺸﻮﯾﯽ‪ :1‬در اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﯾﺮه و ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ راﺳﺘﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻊ آن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﺸﻮﯾﯽ )دروازهاي(‬
‫ﺧﻮد داراي اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﯾﺴﮏ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﻓﻠﮑﻪ ﺑﺎﻻي ﺷﯿﺮ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدي‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺟﺮﯾﺎن را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن‬
‫در داﺧﻞ ﺷﯿﺮ ﺗﻔﺎوت ﻧﺎﭼﯿﺰي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر‬
‫ﮐﻤﯽ اﯾﺠﺎد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﻮاع اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺳﺎزهاي ﺑﻪ ﺷﮑﻞ واﻧﺘﻮري ﯾﺎ ﺷﯿﭙﻮره دارﻧﺪ و ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﺮﻫﺎي دروازهاي ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ‪ 90‬درﺟﻪاي‪ :2‬در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ در داﺧﻞ ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺳﻮراﺧﯽ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﺳﻮراخ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در راﺳﺘﺎي ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻣﺴﯿﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺎز‬
‫ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺳﻮراخ ﺑﺮ دﯾﻮاره ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﺷﯿﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﮔﺮدد و ﻣﺴﯿﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺪود ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻮراخ داﺧﻞ ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﯾﺎن از اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺳﻮراخ در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز اﻓﺖ ﻓﺸﺎري ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺗﻮﭘﯽ‪ :3‬ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺮﻫﺎي ‪ 90‬درﺟﻪاي )‪ (plug valves‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻀﻮ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﮐﺮوي اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه را ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺟﻨﺲ ﻧﺮم و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ آبﺑﻨﺪي در ﺷﯿﺮ ﺑﺨﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺳﯿﺎل ﺣﺎوي ذرات ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‪ :4‬اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻌﯽ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﮑﺮد و ﮐﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺷﯿﺮﻫﺎي دﯾﺎﻓﺮاﮔﻤﯽ‪ :1‬در اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن و ﯾﺎ ﮐﻨﺘﺮل آن دو ﻗﻄﻌﻪ دﯾﺎﻓﺮاﮔﻤﯽ‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ در داﺧﻞ ﺷﯿﺮ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روي اﺟﺰاي اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ اﯾﻦ اﺟﺰاء ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ داﺧﻞ ﺧﻢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻨﮓ ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- gate valves‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- plug valves‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- ball valves‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- butterfly valves‬‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻧﻮاع دﯾﮕﺮي از ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻫﺎﻟﻮﺟﺖ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﯾﮑﺴﻮﯾﻪ ﻓﺸﺎرﺷﮑﻦ‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺎر و ‪ ...‬ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‬
‫‪.‬‬
‫‪ 1-1-2‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع و اﻧﺪازة ﺷﯿﺮ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل‬

‫در اﻧﺘﺨﺎب ﺷﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ) ‪:(Tullis J.Paul1989‬‬
‫‪ .1‬ﺷﯿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺪاﻟﻤﻘﺪور در ﺷﯿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺷﯿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎري ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ %15‬ﺑﺎز ﻃﺮاﺣﯽ و اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در زواﯾﺎي ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ‪ %90‬ﺑﺎزﺷـﻮﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺟﺮﯾـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫درﺳﺘﯽ ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-2‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي )‪(Butterfly Valves‬‬
‫‪ 1-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‪ 90‬درﺟﻪاي دﯾﺴﮏ ﻣﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎز و ﯾﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي دﯾﺴﮏ آﻧﻬﺎوﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻮع دﯾﺴﮏ و ﺷﮑﻞ آن در ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﯿﺖ‪ ،‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫و ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ اﺛﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺒﮑﯽ وزن‪ ،‬اﻧﺪازه ﮐﻮﭼﮏ و ﻓﺸﺮده‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻ و ﻗﯿﻤﺖ ارزان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻘﯿﻪ اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ زﯾﺎدي در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ دارﻧﺪ ) ‪ .(Tullis J.Paul1989‬از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل و ﯾﺎ ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻃﺮح ﺧﻮب ﺑﺮاي دﯾﺴﮏ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي را ﺗﺎ ﺣﺪ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﮐﺸﻮﯾﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬در ﺳﺎزه اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ از‬
‫ﺟﻨﺲﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺳﺎزﮔﺎري دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺐ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آبﺑﻨﺪي‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻌﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از‬
‫اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ درزواﯾﺎي ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 70‬درﺟﻪ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﻮع ﺣﺮﮐﺖ‬
‫‪1‬‬
‫‪- diaphragm valves‬‬
‫‪‬‬
‫دﯾﺴﮏ در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‪ ،‬از آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎﻻت ﮐﺜﯿﻒ و ﺣﺎوي ذرات ﻣﻌﻠﻖ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ)‪ (1-1‬ﻧﻘﺸﻪ اﻧﻔﺠﺎري ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺳﺎﺧﺖ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﯿﺴﺖ اﺟﺰاء ﺷﯿﺮ در ﺟﺪول )‪ (1-1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﻌﻨﻮان ﮐﻨﺘﺮلﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮوز ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪه ﺿﺮﺑﻪ ﻗﻮچ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﺠﺎد‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎده و ﻣﺘﺮاﮐﻢ داراي ﺗﻮﺟﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮﺑﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻓﺸﺮده و ﺳﺎﻧﺪوﯾﭽﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺠﻢ ﮐﻤﯽ را در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫اﺷﻐﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎزه آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎري ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل ﺑﻮده و در وﺿﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺳﺎﯾﺰ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﮐﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﯿﺮ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر اﯾﺠﺎد‬
‫ﺷﺪه در ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ از آن ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ) ‪.(Tullis J.Paul 1989‬‬
‫ﺑﺮوز ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺷﺒﮑﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )‪ (discharge‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن و ﺿﺮﯾﺐ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺣﺎﺻﻞ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در دو ﺳﻮي ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﺒﻮدن ﺷﺒﮑﻪ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ در‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦدﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺷﯿﺮ و ﺣﺘﯽ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺼﻼ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(1-1‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب‬
‫‪‬‬
‫ﺟﺪول)‪ :(1-1‬اﺟﺰاء ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪(1-1‬‬
‫ﻣﻮاد ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ)ﺑﺮ اﺳﺎس ‪(ASTM‬‬ ‫ﻧﺎم ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻗﻄﻌﻪ‬

‫‪ A 536-77 Gr.65-44-12‬ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﭘﻮﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﺪﻧﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻓﻮﻻد آﺳﺘﯿﻨﯿﺘﯿﮏ ‪CrNi‬‬ ‫ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬ ‫‪2‬‬
‫ﻓﻮﻻد‪ -‬ﻗﻠﻊ‪PTFE -‬‬ ‫ﺑﻮش ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن‬ ‫‪3‬‬
‫‪NBR‬‬ ‫او‪-‬رﯾﻨﮓ‬ ‫‪4‬‬
‫‪PTFE‬‬ ‫رﯾﻨﮓ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن‬ ‫‪5‬‬
‫‪NBR‬‬ ‫رﯾﻨﮓ آبﺑﻨﺪي‬ ‫‪6‬‬

‫ﭼﺪن ﻧﺸﮑﻦ ﯾﺎ ﻓﻮﻻد ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﭘﻮﮐﺴﯽ‬ ‫رﯾﻨﮓ ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪه‬ ‫‪7‬‬
‫‪ A 276-75‬از ﻧﻮع ‪321‬‬ ‫ﭘﯿﭻ‬ ‫‪8‬‬
‫‪ A 276-75‬از ﻧﻮع ‪321‬‬ ‫ﭘﯿﻦ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬ ‫‪9‬‬
‫‪ A 536-77 Gr.65-44-12‬ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ اﭘﻮﮐﺴﯽ‬ ‫دﯾﺴﮏ‬ ‫‪10‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﮐﺮم‪ -‬ﻓﺮﯾﺘﯿﮏ‬ ‫ﺷﻔﺖ‬ ‫‪11‬‬
‫‪ A 276-75‬از ﻧﻮع ‪431‬‬ ‫ﮐﻠﯿﺪ‬ ‫‪12‬‬
‫ﻓﺎﯾﺒﺮ ﮔﻼس از ﺟﻨﺲ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻣﺤﮑﻢ‬ ‫ﮐﻮﻻر ﻓﺸﺎري‬ ‫‪13‬‬
‫‪A 536-77 Gr.65-44-12‬‬ ‫درﭘﻮش ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن‬ ‫‪14‬‬

‫‪ A 276-75‬از ﻧﻮع ‪321‬‬ ‫ﭘﯿﭻ ﺑﺎ ﺳﺮ ﺷﺶ ﮔﻮش‬ ‫‪15‬‬
‫ﺑﺮﻧﺞ‬ ‫ﮐﻮﻻر ﻓﺸﺎري‬ ‫‪16‬‬
‫‪A 48-76 40 B‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺟﻌﺒﻪ دﻧﺪه‬ ‫‪17‬‬
‫‪A 536-77 Gr.65-44-12‬‬ ‫روﮐﺶ دﻧﺪهﻫﺎ‬ ‫‪18‬‬

‫ﺑﺮﻧﺰ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮه ﻣﯿﻠﻪ‬ ‫‪19‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﮐﺮم‪ -‬ﻓﺮﯾﺘﯿﮏ‬ ‫ﻣﯿﻠﻪ‬ ‫‪20‬‬
‫‪A 48-76 40 B‬‬ ‫ﻣﯿﻠﻪ ﮔﺮدوﻧﻪ )ﻓﺮﻣﺎن(‬ ‫‪21‬‬
‫در ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎزه اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬دﯾﺴﮏ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺷﯿﺮ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده زﯾﺎدي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ دﯾﺴﮏ‬
‫در ﻣﻘﺪار راﻧﺪﻣﺎن ﺷﯿﺮ ﻣﯿﺰان ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﺷﯿﺮ ‪ ،‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن و دﯾﮕﺮ‬
‫اﺛﺮات ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (1-2‬ﺳﻪ دﯾﺴﮏ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﺮواﻧﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(1-2‬ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺘﻔﺎوت از دﯾﺴﮏﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬
‫‪ 1-2-2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺌﻮرﯾﮏ در ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺮﺧﯽ رواﺑﻂ اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل در ﺷﯿﺮ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫آﮐﺎدﻣﯿﮏ و ادﺑﯿﺎت ﻓﻦ آﻣﺪه اﻧﺪ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬
‫رواﺑﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻓﺖ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎور‪ ،‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن و ﻧﯿﺰ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻤﯿﻨﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮح ﺷﯿﺮ ‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-2-2-1‬ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﯾﻦ راﺑﻄﻪ )‪ ( Zou- Mangd A. 2001‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﺧﺘﻼف ﻓـﺸﺎر دو ﻗـﺴﻤﺖ ﯾـﮏ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ راﺑﻄﮥ دارﺳﯽ – واﯾﺴﺒﺎخ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪∆H = k‬‬ ‫)‪(1-1‬‬
‫‪2g‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺿـﺮﯾﺐ ﻣﻘـﺪار ﺟﺮﯾـﺎن ﮔﺬرﻧـﺪه از ﺷـﯿﺮ ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ‬
‫‪ m3 / hour‬در دﻣﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 30‬درﺟﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ﺿـﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺗﻮﺳـﻂ ﺳـﺎزﻧﺪه‬
‫ﺷﯿﺮآﻻت در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻧﻤﻮدار)‪ (1-1‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺟﺮﯾـﺎن ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺪار زاوﯾﻪ ﺑﺎز ﺑﻮدن ﺷﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮﻫﺎ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﻤﻮدار آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ∆H .‬ﻣﻘﺪار اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر و ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻮت‬
‫‪V2‬‬
‫ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻫﺪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫و ﯾﺎ ﻣﺘﺮآب‪ v ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل و ‪ g‬ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮاﻧﺶ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪2g‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪ :(1-1‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ زاوﯾﻪ ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ و ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮ‬
‫)ﮐﺎﺗﺎﻟﻮگ ﺷﯿﺮآﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪي(‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺿﺮﯾﺐ ‪ C v‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺼﻮرت ﻣﻌﺎدﻟﮥ )‪ (1-2‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﺮدد)‪.( Zou- Mangd A. 2001‬‬
‫‪QGPM‬‬
‫= ‪Cv‬‬ ‫)‪(1-2‬‬
‫‪∆P / S g‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ ∆P‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ QGPM ، psi‬ﻣﻘﺪار دﺑـﯽ ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ ‪ gpm‬و ‪ S g‬ﮔـﺮاﻧﺶ وﯾـﮋه‬
‫ﺳﯿﺎل اﺳﺖ‪ C v .‬ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ داراي ﺑﻌﺪ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ‪ k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺪون ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺪو ﻃﺒـﻖ‬
‫راﺑﻄﻪ )‪ (1-3‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ C vnet ‬‬ ‫‪890.6032‬‬
‫= ‪ 2 ‬‬ ‫)‪(1-3‬‬
‫‪d ‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺑﺠﺎي ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ﯾـﮏ ﺿـﺮﯾﺐ دﯾﮕـﺮ ‪ C d‬را ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ Cd .‬ﺑـﺪون ﺑﻌـﺪ و‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از ‪ k‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬داﻣﻨﮥ ﺗﻐﯿﯿﺮ آن ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳـﯿﺎل اﯾـﺪه آل‬
‫ﺑﺪون اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻋﺪدي و ﯾﺎ ﻣﺪل ﺳﺎزﯾﻬﺎي ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺿـﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾـﺎﻧﯽ اﺣﺘﯿـﺎج دارﯾـﻢ ﮐـﻪ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و وﺿﻌﯿﺖ ﺷﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻻﺗﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ C d‬دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﻧﯿﺰ ﺳـﺎدﮔﯽ ﮐـﺎر‬
‫را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ)‪ ( Zou- Mangd A. 2001‬ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن از راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂﯾﺪ‪:‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Cd‬‬ ‫=‬
‫‪2 g∆H + V 2‬‬ ‫‪1+ k‬‬
‫)‪(1-4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪k = 2 −1‬‬
‫‪Cd‬‬
‫‪1-2-2-2‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﺑﺪون ﺑﻌﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ﻧـﺴﺒﺖ ﻓـﺸﺎر ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﺪون ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ) ‪ ( P2 − Pv‬ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﻫﻨﮕـﺎم ﺑـﺮوز ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن‪ ∆P ،‬اﺳـﺖ‪ .‬رواﺑـﻂ ﺑـﺪون ﺑﻌـﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﯾﺢ رﯾﺎﺿﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ‪ σ 2‬اﺳـﺖ ‪( Tullis J.Paul‬‬
‫)‪ .1989‬در راﺑﻄﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ P2 ، σ 2‬ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ Pv ،‬ﻓـﺸﺎر ﺑﺨـﺎر ﺳـﯿﺎل و ‪ ∆P‬اﺧـﺘﻼف ﻓـﺸﺎر دو‬
‫ﺳﻮي ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺎي ‪ σ 2‬ﻣﯽﺗـﻮان از ‪ σ‬ﻧﯿـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﮐـﻪ در آن ﺑﺠـﺎي ‪ P2‬از ‪ P1‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻓـﺸﺎر‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪P2 − Pv‬‬
‫= ‪σ2‬‬ ‫)‪(1-5‬‬
‫‪∆P‬‬
‫‪P1 − Pv‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫‪= σ 2 +1‬‬ ‫)‪(1-6‬‬
‫‪∆P‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺪي رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺧﻔﮕﯽ‪ 1‬ﺑﺎ ‪ σ choked‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐـﻪ درآن از ‪ F L‬ﻓـﺎﮐﺘﻮر ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ FL .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪه در اﺧﺘﯿﺎر ﻃﺮاﺣﺎن و ﮐﺎرﺑﺮان ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻘـﺪار ‪ F L‬ﺑـﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- choking cavitation‬‬
‫‪‬‬
‫‪QGPM‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪FL‬‬ ‫=‬ ‫)‪(1-7‬‬
‫‪C v P1 − 0.96 Pv‬‬ ‫‪σ CHOKED‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ Psig‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ روي ﻣﺤﺪودة رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن در ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت وﺳﯿﻌﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑـﺮاي آن رواﺑـﻂ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ رواﺑﻂ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ و اﻧﺪازهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺷـﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ)‪. (Zou- Mangd A.2001‬‬
‫‪9.4364‬‬
‫‪σ CONSTANT = 1.161 +‬‬ ‫)‪(1-8‬‬
‫‪K‬‬
‫‪2.0762‬‬
‫‪σ CHOKED = 1.0851 +‬‬ ‫)‪(1-9‬‬
‫‪K‬‬
‫دو راﺑﻄﻪ آﺧﺮ در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي در ﺳﺎﯾﺰﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ‪10‬‬
‫ﺗﺎ ‪ %15‬ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﺮزﻫﺎي رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﮑﯿﻪ ﺑـﺮ اﻃﻼﻋـﺎت ﺗﺠﺮﺑـﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑـﺮاي ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن‪ ،‬درﺑـﺎره ﭘﺪﯾـﺪه ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-2-2-3‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫در ﻣﺮاﺟﻊ ﮐﻼﺳـﯿﮏ‪ ،‬در ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮔـﺸﺘﺎور ﺷـﯿﺮ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ ﮔـﺸﺘﺎور ﻫﯿـﺪوردﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬و از ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﺧﻮدداري ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از اﺻﻄﮑﺎك در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗـﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﻓﻠﺰي و ﯾﺎ ﺗﻔﻠﻮن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎﻫﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد از ﻃﺮف ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ دﯾـﺴﮏ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺷـﯿﺮﻫﺎ ﺟﻬـﺖ‬
‫دوران ﺣﺎﺻﻞ از ﮔﺸﺘﺎور ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﯿﺮ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي داراي ﺧـﺮوج از‬
‫ﻣﺮﮐﺰ )ﺑﺎ دﯾﺴﮏ ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن( وﺿﻌﯿﺖ دﯾﺴﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻔﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﮕﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎ زاوﯾـﮥ ‪ 70‬ﺗـﺎ ‪80‬‬
‫درﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺎز ﺷﻮﻧﺪﮔﯽ ﺷﯿﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﻻزم ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ ازرواﺑﻂ ذﯾﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺸﻮد)‪: (Zou- Mangd A.2001‬‬
‫‪‬‬
‫‪Dynamics Flow Torque‬‬ ‫‪T‬‬

‫= ‪CTDP‬‬ ‫=‬ ‫)‪( 1-10‬‬
‫‪∆Pd‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪∆Pd 3‬‬
‫‪CTDP‬‬
‫‪CTV = K‬‬ ‫)‪( 1-11‬‬
‫‪2‬‬
‫‪T‬‬
‫= ‪CTV‬‬ ‫)‪(1-12‬‬
‫‪ρV 2 d 3‬‬
‫‪ CTDP‬ﺑﺪون ﺑﻌﺪ ﺑﻮده و ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ CTDP‬در راﺑﻄﻪ )‪ (1-10‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ CTV‬ﯾﮏ ﺿﺮﯾﺐ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ‪ CTDP‬ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ اﻓـﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﺑـﻪ داﺷـﺘﻦ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺮﻋﺖ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ‪ CTDP‬ﻣﺰﯾـﺖ دارد‪ .‬در‬
‫‪ ρ‬ﭼﮕﺎﻟﯽ و ‪ d‬ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ رواﺑﻂ‬
‫‪ 1-2-2-4‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ اﺗﺼﺎل‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮاﻗﻊ از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﻄﺮ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻮﺟـﺐ اﯾﺠـﺎد‬
‫اﻓﺖ ﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﯿﺮ ﺿﺮوري اﺳـﺖ‪ ∆P * .‬اﻓـﺖ ﻓـﺸﺎر ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﺷﯿﺮ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ) ‪: (Zou- Mangd A.2001‬‬
‫)‪∆P * (valve and reducer ) = C R ∆P (net valve‬‬ ‫)‪(1-13‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺿﺮﯾﺐ ‪ ، C R‬ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﯿﺮ و اﺗﺼﺎل ﮐﺎﻫﻨﺪه ﻗﻄـﺮ اﺳـﺘﮑﻪ ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ راﺑﻄـﻪ ذﯾـﻞ‬
‫ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪d2 2‬‬
‫‪1.5(1 −‬‬ ‫)‬
‫‪CR = 1 +‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫)‪( 1-14‬‬
‫‪K‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ d‬ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ﺷﯿﺮ و ‪ D‬ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾـﺎن ‪ K‬ﺑـﺎ راﺑﻄـﻪ زﯾـﺮ‬
‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪K * = KC R‬‬ ‫)‪(1-15‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺷﯿﺮ و اﺗـﺼﺎل ﮐﺎﻫﻨـﺪة ﻗﻄـﺮ ﻣﯿﺘـﻮان از رواﺑـﻂ ذﯾـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد ‪(Zou- Mangd‬‬
‫)‪:A.2001‬‬
‫‪( P1 − PV ) = ( P1 − PV ) + C s ∆P‬‬
‫*‬
‫)‪( 1-16‬‬
‫‪1.5 ‬‬ ‫‪d2‬‬ ‫‪d4 ‬‬
‫= ‪Cs‬‬ ‫‪‬‬‫‪1‬‬ ‫‪−‬‬ ‫(‬ ‫‪0‬‬ ‫‪.‬‬‫‪67‬‬ ‫)‬ ‫‪−‬‬ ‫(‬ ‫‪0‬‬ ‫‪.‬‬‫‪33‬‬ ‫‪)‬‬ ‫)‪( 1-17‬‬
‫‪K ‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D4 ‬‬
‫ﮐﻪ در آن ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪σ (net valve) + C S‬‬

‫= ) ‪σ * (valve and reducer‬‬ ‫)‪(1-18‬‬
‫‪CR‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪C * TDP = C tdp C R‬‬ ‫)‪(1-19‬‬
‫‪ 1-2-2-5‬اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ در ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫‪CV‬‬
‫و ‪ C d‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺪازه ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎن از ﻧﻈﺮ ﻫﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ‪ K‬و ﻧﯿﺰ‬
‫‪d2‬‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﺳﻄﺢ و ﻧﻮع ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﯿﺮﻫﺎ در ﺳﺎﯾﺰﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻃﺮاﺣﯽ داراي ﺗﻔﺎوتﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﯿﻤﺰ ﺑﺎل‪ 1‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1973‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺮ روي اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ ‪ d o‬و ﺿﺨﺎﻣﺖ دﯾﺴﮏ ‪ t‬ﺑﺮ روي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺠﺎم‬
‫دادهاﻧﺪ)ﻧﻘﻞ از ﻣﺮﺟﻊ ‪ .( Zou- Mangd A.2001‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ در ﻧﻤﻮداري ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ‬
‫‪t‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽداد اراﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯽ ﻧﻘﺎط ﺣﺎﺻﻞ در اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار راﺑﻄﻪ زﯾﺮ‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ‪ C d‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫‪do‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺪار ‪ K‬ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﻄﺮ و ﺿﺨﺎﻣﺖ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮﻫﺎ اراﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- James Ball‬‬
‫‪‬‬
http://www.mechanicab.com
t t t t t
K = −2.14 + 80.24( ) − 1007.3( ) 2 + 5996( ) 3 − 16797( ) 4 + 18031( ) 5 (1-20)
do do do do do

‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬
‫"ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي"‬
‫‪‬‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ در دﺳﺘﺮس ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﺗﺴﺖ و ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﯿﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﺮواﻧﻪاي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ ﺷﯿﺮ و آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﻪ در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‬
‫درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮑﺎت ﻓﻨﯽ‪ -‬ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ذﮐﺮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺿﻮع و ﮐﺎرﺑﺮد در اﯾﻦ ﮔﺰارش و ﻧﯿﺰ در ﮐﻞ ﭘﺮوﺳﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-1‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧـﻪاي اﺳـﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒـﺮي در دﺳـﺘﺮس ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪-MSS1 SP_67 :‬‬ ‫‪Butterfly valves‬‬
‫‪-API2 Std 598:‬‬ ‫‪Valve inspection and test‬‬
‫‪-API Std 609:‬‬ ‫‪Butterfly valves, lug-type and wafer-type‬‬
‫‪-ANSI/AWWA3 C504-00: Rubber-seated butterfly valves‬‬
‫‪-BSI4 5155:‬‬ ‫‪Butterfly valves‬‬
‫دراﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻓﻨﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﺗﺴﺖ و ﻧﯿﺰ وﺿـﻌﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ اﺟﺰاء ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻃﺮاح ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﺑﺪﻧـﻪ ﺷـﯿﺮو‬
‫اﺟﺰاء اﺻﻠﯽ آن در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ و ﻧﯿﺰ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷـﯿﺮ‪ ،‬اﻓـﺖ اﻧـﺮژي ) اﻓـﺖ ﻫـﺪ ﻓـﺸﺎر و اﻓـﺖ ﻫـﺪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ(‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷـﯿﺮ و ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن در آن ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اي از ﻧﻮع و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖ ﻫـﺎ و ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪/ANSI‬‬
‫‪ AWWA/ANSI M49 ، AWWA C504‬و ‪ API Standard 609‬اﻣﺮﯾﮑـﺎ در اداﻣـﮥ اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- MSS: Manufacturers Standardization Society of the valves and fittings Industry, Inc.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- API: American Petroleum Institute‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- ANSI: American National Standards Institute‬‬
‫‪AWWA: American Water Works Association‬‬
‫‪4‬‬
‫‪-BSI: British Standards Institution‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-2‬اﻋﻤﺎل ﮔﺸﺘﺎور در ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬
‫‪ 2-2-1‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬

‫در ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد)‪:(Zou- Mangd A.2001‬‬
‫• ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺿﺮﯾﺐ ﺷﺎر ﯾﺎ دﺑﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻧـﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎﻗﻄﺮ‬
‫‪ (600mm) 24in‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﮥ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ داﺧﻠـﯽ ‪ ID‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ﻗﻄـﺮ‬
‫ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎ اﻧـﺪازه‬
‫ﻧﺎﻣﯽ ‪ (24inch ) 600mm‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﻄـﺮ داﺧـﻞ ﺷـﯿﺮ و ﯾـﺎ‬
‫ﻗﻄﺮ ﮔﻠﻮﮔﺎه ﺧﺮوﺟﯽ )‪ (port‬ﺷﯿﺮ‪ ،‬از ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺳﺎﯾﺰ ﻧﺎﻣﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ ﻧﯿﺰ از ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺷـﯿﺮ ‪(Pipe‬‬
‫)‪ ID‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪورﻟﯿﮑﯽ وارد ﺑﺮ دﯾﺴﮏ و ﺷـﻔﺖ اﺻـﻠﯽ اﺗـﺼﺎﻟﯽ ﺗـﺎﺛﯿﺮ‬
‫دارد‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (2-2‬ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺿﺮﯾﺐ ﺷﺎر و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﯾﮏ ﺷﺒﮑﮥ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﺑـﺎﻻ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺪون آﺷـﻮب ﺟﺮﯾـﺎﻧﯽ )‪ (flow disturbances‬ﺑﺪﺳـﺖ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺷـﺒﮑﻪ‬
‫داراي اﺟﺰاﯾﯽ ﭼﻮن زاﻧﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻪ راﻫﯽ و‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻮﺻـﯿﻪﻫـﺎي ﺳـﺎزﻧﺪه ﺷـﯿﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻻزم ﻣﺒﺬول ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﺮﻫﺎي ﮐﻤﯿﻨـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻔﺖ ﻫﺎ در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ANSI/AWWA‬آﻣﺮﯾﮑﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺪاول ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آن اراﺋـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺟﻨﺲ ﺷﻔﺖ و ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن ﻫﺎي آﻧﻬﺎ و اﺳﺘﺤﮑﺎم آن در دوران دﯾـﺴﮏ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﺿـﺮﯾﺐ اﺻـﻄﮑﺎك‬
‫اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﻘﺪار ﮔـﺸﺘﺎور ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺿـﺮﯾﺐ ﻣﻌﻤـﻮﻻً از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫• در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ AWWA M49‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه )‪ (coefficient of seating‬ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪه را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻧﻮاع ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه )‪ (seat‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﮐﺎري‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻄﻮر دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪه در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-2‬ﻣﻘﻄﻊ ﺷﯿﺮ و ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﺗﺼﺎل آن‬
‫• اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺼﻮرت ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﺑـﯿﻦ ﺑـﺎﻻ دﺳـﺖ و ﭘـﺎﯾﯿﻦ دﺳـﺖ‬
‫ﺷﯿﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑـﺎﻻ دﺳـﺖ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻓـﺸﺎر ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ)‪ constant head source‬ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻣﺨﺰن در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺟﺮﯾـﺎن اﺳـﺖ(؛ و ﯾـﺎ‬
‫در اﺛﺮ ﯾﮏ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ)‪ (variable head source‬ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻮرد اﺧﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﭘﻤـﭗ در ﺑـﺎﻻ دﺳـﺖ ﮐـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﮑﻞ)‪ (2-3‬ﻧﻤـﻮدار ﻫـﺪ‬
‫ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺬﮐﻮر را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳـﺖ )وﺟـﻮد‬
‫ﭘﻤﭗ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ( ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﺸﺎر ﭘﻤﭗ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ دﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ :(2-3‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫از ﻣﻘﺪار اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ دﯾﺴﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ از آن در ﺗﺨﻤـﯿﻦ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ‪،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬و اﻓﺖ ﻓـﺸﺎر ﺷـﯿﺮ در ﺣـﺎﻻت ﺑـﺎز ﺑـﺎ زاوﯾـﻪ دﯾـﺴﮏ ﻣﺘﻔـﺎوت‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯿﺘﻮان ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬از آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺴﺘﻢ )‪ (system flow rate‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز‪ ،‬در ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮔـﺸﺘﺎور در‬
‫ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ دﯾﺴﮏ )‪ (valve geometry‬ﻧﯿﺰ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺸﺘﺎور اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ .‬در دﯾـﺴﮏﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻘﺎرن‪ ،‬دﯾﺴﮏ ﻣﻌﻤﻮﻻً در اﺛﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن دارد‪ ،‬در دﯾﺴﮏﻫﺎي ﺑﺎ ﺷﻔﺖ ﺧﺎرج از ﻣﺮﮐـﺰ‪،‬‬
‫)ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎرن( در ﺑﺮﺧﯽ ﺣﺎﻻت ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺎزﺷﺪن و در ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺷـﮑﻞ)‪-4‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪ .3‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﻓﻘﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ اﮔﺮ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل ﻧﯿﺰ در‬
‫راﺳﺘﺎي اﻓﻘﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﯾﺴﮏ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ دوران ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﺷـﮑﻞ)‪ (2-5‬ﻧـﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه اﺛـﺮ ﮔـﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .4‬در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ دﯾﺴﮏ ﺧﺎرج از ﻣﺮﮐﺰ )‪ (offset discs‬ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﮐـﻪ در آن ﺟﻬـﺖ ﺟﺮﯾـﺎن از ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﻔﺖ )‪ (shaft side‬ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ از ﻃﺮف ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه )‪ (seat side‬در اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎﻟﯽ ﻣـﻮﺛﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﺳﺎﻣﺎﻧﮥ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ)‪(2-6‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-4‬دو ﻧﻮع ﺷﯿﺮ؛ دﯾﺴﮏ ﻣﺘﻘﺎرن و دﯾﺴﮏ ﺑﺎ ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-5‬ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻔﺖ اﻓﻘﯽ در ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ اﻓﻘﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-6‬ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن از ﺳﻤﺖ ﺷﻔﺖ و ﯾﺎ از ﺳﻤﺖ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬
‫‪‬‬
‫‪2-2-2‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﮔﺸﺘﺎور‬
‫ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي از ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺟﺰﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌـﺎدﻻت‬
‫ﮐﻠﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور در ﺷﯿﺮ ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪََ(‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Tt = Tb + Tcg + Th + Ts + Tp‬‬ ‫ﮔﺸﺘﺎور آﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫)‪(2-1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Tt′ = Tb + Tcg + Td + Tp‬‬ ‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺎز ﺷﺪن‬ ‫)‪(2-2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Tt′′ = Tb + Tcg − Td + Tp‬‬ ‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن‬ ‫)‪(2-3‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺟﺰﯾﯽ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در رواﺑﻂ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺼﻮرت ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ :Tt‬ﮔﺸﺘﺎور ﮐﻠﯽ )ﺑﺎ ﻣﻘﺪارﻣﺜﺒﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬
‫‪ :Tb‬ﮔﺸﺘﺎور ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن ﯾﺎ ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ )ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ (‬
‫‪ :Tcg‬ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ )ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬
‫‪ :Th‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ )ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ(‬
‫‪ :Ts‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه )ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ(‬
‫‪ :Tp‬ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭻ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه و ﺗﻮﭘﯽ )ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ(‬
‫‪ :Td‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﮐﻠﯽ ‪ Tt‬ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي ﭼﺮﺧﺸﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي دوران دﯾﺴﮏ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ )‪ (break torque‬و ﯾﺎ در ﺣـﺎﻻت ﺑـﺎز ﺑـﺎ زواﯾـﮥ ‪ 10‬درﺟـﻪ و ﯾـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺸﺘﺎور ﮐﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺟﻬﺖ ﺑـﺎز و ﺑـﺴﺘﻪ ﺷـﺪن ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮔـﺮدد‪ .‬زﯾـﺮا اﻧـﺪازه ﺑﺮﺧـﯽ از‬
‫ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ دوران ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ)‪ (2-7‬ﺟﻬﺖ ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي دﯾﻨـﺎﻣﯿﮑﯽ و‬
‫ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ را در ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار و ﺟﻬﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮدن دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Break torque‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Opening Torque‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Closing Torque‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-7‬ﺟﻬﺖ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ و ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ در ﯾﮏ ﺷﯿﺮ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 2-2-3‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ راﺑﻄﻪاي اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ﻣﯿﺎن ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ و ﺷﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻄـﺮ‬
‫دﯾﺴﮏ و اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﻦ دو ﺳﻮي دﯾـﺴﮏ در زواﯾـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﻘـﺪار آن ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از راﺑﻄـﻪ )‪(2-4‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد)‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪Tb = (πDd2 d s / 8)C f ∆P‬‬ ‫)‪(2-4‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ : Tb‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ‬
‫‪ : Dd‬ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ‬
‫‪ : d s‬ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ‬
‫‪ : C f‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺑﯿﻦ ﺷﻔﺖ و ﺑﻮش‬
‫‪ : ∆P‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي دﯾﺴﮏ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﻘﺪار آن ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮕﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ و در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﮐﻤﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Bearing Torque‬‬
‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 2-2-4‬ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ‬
‫اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور دراﺛﺮ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن )آﻓﺴﺖ( ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ دﯾﺴﮏ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮔـﺸﺘﺎور زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻔﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﯾﺴﮏ و وزن آن و ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﯿـﺎن ﻣﺤـﻮر دوران و‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل و ﻧﯿﺰ ﺷﻔﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اﻓﻘﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟـﺖ ﮐـﺎﻣﻼً‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﮔﺮاﻧﺸﯿﯿﺎ ﮔﺸﺘﺎور ﺛﻘﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ را دارا اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﮔـﺸﺘﺎور از راﺑﻄـﻪ ذﯾـﻞ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد )‪:(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪Tcg = WC g sin θ‬‬ ‫)‪(2-5‬‬
‫‪ :Cg‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ دوران )ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬
‫‪ : θ‬زاوﯾﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي و ﺧﻂ ﮔﺬر از ﻣﯿﺎن ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ دﯾﺴﮏ و ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻔﺖ‪) .‬ﺷﮑﻞ ‪(2-8‬‬
‫‪ :W‬وزن دﯾﺴﮏ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-8‬اﺑﻌﺎد و زاوﯾﻪ اﺳﺘﻘﺮار دﯾﺴﮏ ﻣﻮﺛﺮ در ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ‬
‫‪2‬‬
‫‪ 2-2-5‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬
‫اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (2-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻘـﺪار ﻓـﺸﺎر اﺳـﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﭘﺸﺖ دﯾﺴﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و وﻗﺘﯽ در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از وﺟﻮد ﺳﯿﺎل وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫‪1‬‬
‫‪- Center of Gravity Torque‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Hydrostatic Torque‬‬
‫‪‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎور در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻔﺖ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‪ ،‬و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻫـﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد؛ از راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ (2-6‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ )‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪Th = ( ρπ / 64) Dd4‬‬ ‫)‪(2-6‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ : ρ‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﯿﺎل ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-9‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺷﻔﺖ ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدي ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ ﭘﺮ از ﺳﯿﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔـﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳـﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬
‫ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (2-6‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ ﮔـﺸﺘﺎور ﺑـﻪ ﺗـﻮان ﭼﻬـﺎرم ﻗﻄـﺮ دﯾـﺴﮏ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﯾﮏ ﺷﯿﺮ )ﺑﺎ ﺳﯿﺎل آب( ﺑﺎ دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ (300mm) 12in‬ﮔﺸﺘﺎوري ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه )‪ 37(in-lb‬ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺮاي ﺷـﯿﺮي ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ ‪(750mm) 30in‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎوري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1430in-lb‬ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (2-9‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ وارد ﺑﺮ دﯾـﺴﮏ را‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 2-2-6‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (2-10‬ﻧﺸﺎن دﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﮔـﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻـﻞ از اﺻـﻄﮑﺎك و ﺗﻤـﺎس ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه و ﺳﻄﺢ دﯾﺴﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻮاﻣﻞ ﯾﺎ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎي ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﺷﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻮع ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﺷﯿﺮ‪ ،‬دﻣﺎي ﺳﯿﺎل‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي دﯾـﺴﮏ اﺷـﺎره‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾـﮏ ﺿـﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار اﯾـﻦ‬
‫ﮔﺸﺘﺎور را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺠﺬور ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ ﺑﺎ راﺑﻄـﻪ ذﯾـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐـﺮد ) ‪AWWA M49, First‬‬
‫‪:(Edition 2001‬‬
‫‪Ts = C s Dd2‬‬ ‫)‪(2-7‬‬
‫‪ : C s‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺣﺮﮐﺖ دﯾﺴﮏ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آوردن ‪ cs‬از ﻃﺮﯾﻖ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻧﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗـﺄﺛﯿﺮات ﮐﺜﯿـﻒ ﺷـﺪن و ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪة ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮔﺮدد ﺷﮑﻞ)‪.(2-10‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-10‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬
‫‪2‬‬
‫‪ 2-2-7‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت اﺗﺼﺎل ﺷﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻﻞ از اﺻﻄﮑﺎك ﻣﯿﺎن دﯾﺴﮏ و ﯾﺎ ﺷﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻮﺳﺘﻪ داﺧﻠـﯽ‪ ،‬ﮐﺎﺳـﻪ‬
‫ﻧﻤﺪ و ‪ ...‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار آن راﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور از آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫‪1‬‬
‫‪- Seating Torque‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Packing and Hub Torque‬‬
‫‪‬‬
‫دﯾﺴﮏ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻘﺪاري ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ‬
‫ﮐﺮدن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ)‪ (2-11‬ﻗﻄﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز و ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﻧﺪ )‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-11‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 2-2-8‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل از ﻣﯿﺎن ﺷﯿﺮ ﺑﻮده و ﺧﻮد ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻫﻨﺪﺳﮥ ﺷﯿﺮ‪ ،‬آﻫﻨـﮓ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن و ﻧﯿﺰ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﯾـﻦ ﮔـﺸﺘﺎور از راﺑﻄـﻪ ذﯾـﻞ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮔـﺮدد‬
‫)‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫) ‪Td = (C t D 3 ∆P‬‬ ‫)‪(2-8‬‬
‫‪ : Ct‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬

‫‪ : ∆P‬اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي ﺷﯿﺮ‬
‫‪ : D‬ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در زاوﯾﮥ ‪65‬ﺗﺎ ‪ 80‬درﺟﻪاي از دﯾﺴﮏ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺎﻻت ﻧﯿﻤﻪﺑﺎز ﺷﯿﺮ )ﺑﯿﻦ ‪ 9‬ﺗﺎ ‪ 50‬درﺟﻪ ( اﺗﻔﺎق ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖﻫﺎ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ‪ ∆P‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﮔـﺸﺘﺎور دﯾﻨـﺎﻣﯿﮑﯽ و‬
‫ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ‪ ∆P‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت و وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳـﯿﺎل واﺑـﺴﺘﻪ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑـﺪون آﮔـﺎﻫﯽ از‬
‫‪1‬‬
‫‪- Dynamic Torque‬‬
‫‪‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ درﺳﺘﯽ در ﺑﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷـﮑﻞ )‪ (2-12‬ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ‬
‫اﯾﺠﺎد ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-12‬اﯾﺠﺎد ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل‬
‫ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻣﺘﻘﺎرن ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آﻧﭽـﻪ در ﻧﻤـﻮدار )‪ (2-1‬ﻧﻤـﺎﯾﺶ داده ﺷـﺪه‬
‫)‪ ،(AWWA M49, First Edition 2001‬ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن واﺑـﺴﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮي از ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﭼﺮﺧﺶ ﺷﯿﺮ و اﻓﺖ ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي دﯾﺴﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ )‪ (One offset disc‬ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ واﺑﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎز ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﺮ را ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺎز ﺷﺪن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ( اﯾـﻦ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﺷﯿﺮ در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺿـﺮﯾﺐ ﮔـﺸﺘﺎور در ﻧﺰدﯾﮑـﯽ زاوﯾـﻪ‬
‫‪ 85‬درﺟﻪ ﺗﻐﯿﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﯿﺮ در زاوﯾﻪاي ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﻣﺪام در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﯿﺮ در اﺛﺮ ارﺗﻌﺎﺷﺎت ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﮔﺸﺘﺎور اﻋﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬دﭼـﺎر آﺳـﯿﺐ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ زاوﯾﻪ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ در اﯾﻦ ﺣﺎﻻت را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻮض ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻤـﻮدار)‪ (2-2‬ﻣﻘـﺪار ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ را ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن ﻣﺤﻮر دوران دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪:(2-1‬ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ) ‪( Ct‬ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﻣﺘﻘﺎرن و ﺧﺎرج از ﻣﺮﮐﺰ‬
‫)‪(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در زاوﯾﮥ ‪ 80‬درﺟﻪ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار‪ ،(2-1‬وﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﻗﺒﻼً ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﺑﻮدن اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در زاوﯾﻪﻫﺎي ﮐﻤﺘﺮ‪،‬ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور ﺑﯿـﺸﯿﻨﻪ ﻧﯿـﺰ در زواﯾـﺎي‬
‫ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﯿﺎن اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨـﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﺑـﺎ ﻗﻄـﺮ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 20in‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را داراﺳﺖ‪ .‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 6in‬و‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ( ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 16ft/sec‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪ :(2-2‬ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن ﻣﺤﻮر دوران دﯾﺴﮏ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن )‪(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪ 2-2-9‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮔﺸﺘﺎور‬

‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧـﻪاي وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾﻨﺤـﺎل در ﺑﺮﺧـﯽ اﻧـﺪازهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎ و ﯾﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي اﻋﻤـﺎل ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺷـﯿﺮ ﻣﺨـﺘﺺ ﺣـﺎﻻت ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪه‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﮔﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻔﺖ دﯾﺴﮏ‪ :1‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص در ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﺑـﺎ دو ﺧـﺮوج از‬
‫ﻣﺮﮐﺰ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ)‪ (2-13‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺸﺘﺎور واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺧﺮوج ﺷﻔﺖ از ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ )‪ (lateral offest‬و ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ وارد ﺑﺮ دﯾﺴﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- shaft offset torque‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-13‬ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻔﺖ دﯾﺴﮏ‬
‫‪ .2‬ﮔﺸﺘﺎور ﻏﻮﻃﻪوري‪ :1‬اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻏﻮﻃﻪوري اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺟﻬـﺖ آن ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﻋﻤﻮدي و رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺳﺖ و در ﻣﺮﮐﺰ اﺛﺮ ﮔﺸﺘﺎور ﮔﺮاﻧﺸﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮔﺸﺘﺎور ﮔﺮاﻧﺸﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺑﺰرگ )ﺑـﺎﻻي ‪1500‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ( و ﯾﺎ در ﺣﺎﻻت ﮐﻢ ﻓﺸﺎر )ﮐﻤﺘـﺮ از ‪ (172kpa‬ﺑﺨـﺼﻮص اﮔـﺮ دﯾـﺴﮏ ﺗﻮﺧـﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ در‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ 2-2-10‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ‪ ∆P‬و ﻧﯿﺰ ﮔﺸﺘﺎور ﺿﺮوري ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻓﺖ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ در ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﯿﺮآﻻت و ﺑﻘﯿﻪ اﺟﺰا ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار آﻫﻨﮓ ﺷﺎرش )آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن( ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺰاﯾﺶ و ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺎﯾﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﺬور ﺗﻐﯿﯿﺮات آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺪن ﻣﻘﺪار آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﻮع ﻓﺸﺎر ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ﺑﺎﻻدﺳﺖ )ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ(‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻐﯿﯿـﺮ ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﭘﻤـﭗ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Buoyancy torque‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .2‬اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر )‪ (differential pressure‬ﻣﯿﺎن ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫‪ .3‬ﻣﻘﺪار آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﺖ آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﻣﯽ ﻃﺮح‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اﺧﺘﻼف ﻓـﺸﺎر ﻣﯿـﺎن ﺷـﯿﺮ در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار )‪ (2-3‬راﺑﻄﮥ ﻣﯿﺎن ﺳﺮﻋﺖ و اﻓﺖ ﻓﺸﺎر را در ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻧﺸﺎن ﻣﯽﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪ :(2-3‬دﯾﺎﮔﺮام ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن اﻓﺖ ﻫﺪ و ﺳﺮﻋﺖ در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬
‫)‪(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪ 2-2-10-1‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺨﺰن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ و ﺑـﺎ ﮔﺬﺷـﺖ‬
‫زﻣﺎن ﺳﯿﺎل از ﻣﺨﺰن ﺧﺎرج و اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﺣﺠﻢ و ارﺗﻔﺎع آن در ﻣﺨﺰن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ ﺑﻮده و از آن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻓﺸﺎرﻫﺎ در ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳـﯿﺎل ﺑﺮاﺑـﺮ‪∆H sys ،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﮔﺸﺘﺎور ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دو ﺟـﺰ اﺻـﻠﯽ ﯾﻌﻨـﯽ ﺷـﯿﺮ و ﺑـﺎﻗﯽ‬
‫اﺟﺰاء ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪ .‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻘﺪار ‪ ∆H sys‬در ﯾﮏ ﺑـﺎزه زﻣـﺎﻧﯽ ﻣـﺸﺨﺺ و ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﺪاري ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣـﯽ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﻮد ﻓﺮض ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﯿﭻ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺗﻐﯿﯿﺮات در اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﯽﮔـﺮدد‬
‫درزﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻓﺖ ﺳﺮﻋﺖ‪ 1‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺟﺰا ﺟﺰ ﺷﯿﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ‪ K sys‬ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA M49, First Edition 2001‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ K sys‬و ‪ K v‬ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ‪:‬‬
‫‪2 g∆H sys‬‬

‫= ‪K sys‬‬ ‫)‪(2-9‬‬
‫‪V 2 − Kν 90‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در زاوﯾﻪ ﺧﺎص ﺑﺎز ﺑﻮدن ﺷﯿﺮ‪:‬‬
‫) ‪Vθ = 2 g∆H sys /( K sys + Kνθ‬‬ ‫)‪(2-11‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ ﻫﺪ ‪ ، ∆H vθ‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ‪ ، ∆Pθ‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ Tdθ‬و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ‪ Tbθ‬در زاوﯾـﻪ‬
‫ﺧﺎص ﺑﺎز ﺑﻮد ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ ذﯾﻞ‪:‬‬
‫‪∆H νθ = Kνθ Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-12‬‬

‫‪∆Pθ = 0.4335∆H θ‬‬ ‫)‪(2-13‬‬
‫‪Tdθ = C tθ D 3 ∆Pθ‬‬ ‫)‪(2-14‬‬
‫‪Tbθ = (πDd2 d s / 8)C f ∆Pθ‬‬ ‫)‪(2-15‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ‪ Td‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪه؛ ﻣﺜﺒﺖ و در ﺟﻬﺖ ﺑـﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨـﺪه؛ ﻣﻘـﺪاري ﻣﻨﻔـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫‪- velocity head loss coefficient‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-2-10-2‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﯾﮏ ﭘﻤﭗ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭗ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﻘﺪار آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﻣﺸﺨـﺼﻪ ﭘﻤـﭗ اﻧﻌﮑـﺎس ﯾﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ ‪ ∆H sys‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓـﺸﺎر ﻣﻨﺒـﻊ ﺛﺎﺑـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ دو ﺟﺰء ﮐﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﺮ و ﺑﺎﻗﯽ اﺟﺰاء ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪار ‪ ∆H sys‬در ﯾـﮏ زﻣـﺎن‬
‫ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮ اﺟﺰا اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨـﺪه اﻓـﺖ ﻓـﺸﺎر ﻣﻮﺟـﻮد در ﺳﯿـﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻓﺖ ﺳﺮﻋﺖ‪ 1‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺟﺰاء ﺟﺰ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﺎﻧـﺪه و ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ K sys‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾـﺮ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫)‪:(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪ K sys .1‬از راﺑﻄﻪ )‪ (2-8‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ V‬از روي ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨـﺼﮥ ﭘﻤـﭗ در ﻧﻘﻄـﻪ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ∆H sys ،‬ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺪار ﻫﺪ ﭘﻤﭗ و ﻓﺸﺎر اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﭘﺸﺖ ﺷﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در زاوﯾﮥ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﯿﺮ از راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪2 g∆H sysθ‬‬

‫= ‪Vθ‬‬ ‫)‪(2-16‬‬
‫‪K sys + Kνθ‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ∆H sys‬ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ‪ Vθ‬ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﺣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (a‬ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ‪ Vθ‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ Vθ‬اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺑﺎز ﺑﻮدن ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ (b‬ﻣﻘﺪار ‪ ∆H sys‬از راﺑﻄﻪ )‪ (2-17‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪∆H sysθ = ( K sys + Kνθ )Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-17‬‬
‫‪ (c‬از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﭘﻤﭗ ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ ‪ ∆H sys‬ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- velocity head losses coeficient‬‬
‫‪‬‬
‫‪ (d‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ‪ ∆H sys‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻣﻘـﺪار ﮐﻤﺘـﺮ و ﯾـﮏ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ‪ Vθ‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎﻻ را ﺗﮑﺮار ﻣﯿﮕﺮدد ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ‪ ∆H sys‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ ﻫﺪ ‪ ، ∆H vθ‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ‪ ، ∆Pθ‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ Tdθ‬و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ‪ Tbθ‬در زاوﯾﻪ‬
‫ﺧﺎص ) ‪ (θ‬ﺑﺎز ﺑﻮد ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ ذﯾﻞ )‪ (AWWA M49, First Edition 2001‬اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬
‫‪∆H νθ = Kνθ Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-18‬‬

‫‪∆Pθ = 0.4335∆H θ‬‬ ‫)‪(2-19‬‬
‫‪Tdθ = C tθ D 3 ∆Pθ‬‬ ‫)‪(2-20‬‬
‫)‪Tbθ = (πDd2 d s C f ∆Pθ / 8‬‬ ‫)‪(2-21‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻘﺪار ‪ Ttq‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ اﺻﻠﯽ اراﯾـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي ﮔـﺸﺘﺎور ﮐﻠـﯽ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ زواﯾـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-3‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻓﺖ در ﺷﯿﺮ‬
‫‪ 2-3-1‬اﯾﺠﺎد اﻓﺖ ﻓﺸﺎر‬

‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﯿﻪ اﺟﺰاء ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﯿﺎل‪ ،‬اﻓـﺖ ﻓـﺸﺎر و اﺗـﻼف اﻧـﺮژي را ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﮐـﻞ ﻫـﺪ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن در ﺷﯿﺮ ﺗﻠﻒ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﭘﻤﭙﺎژ ﺳﯿﺎل و ارزش اﻗﺘﺼﺎدي آن‪ ،‬اﻣﺮي ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺟﺮﯾﺎن و ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﺑـﺮاي ﺟﺮﯾـﺎن ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬دو ﺿﺮﯾﺐ از ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮاﯾﺐ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺗـﺸﺮﯾﺢ ﺷـﺪه و‬
‫ﺳﭙﺲ ﯾﮏ روش ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻫﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ اراﺋﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-3-2‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ آﻫﻨﮓ ﺷﺎرﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل و ﺿﺮاﯾﺐ ﺟﺮﯾـﺎن ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺎﻻت و ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ دو ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪ C v‬و ‪K v‬‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺷﺎرش ‪ C v‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﺎﻟﻦ ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ازاء ﯾﮏ واﺣﺪ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر )‪ (psi‬و در دﻣﺎي ﮐﺎري )‪ (16oc‬در ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ C v‬را ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺣﺎﻟـﺖ ﮐـﺎﻣﻼً ﺑـﺎز ﺑـﺮ روي ﺷـﯿﺮ درج‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن و ﯾﺎاﻓﺖ ﻓﺸﺎر را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪Q = Cν ∆P / S g‬‬ ‫)‪(2-22‬‬
‫‪ :Q‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪gpm‬‬

‫‪ : C v‬ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫‪ : ∆P‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪psi‬‬
‫‪ : S g‬ﮔﺮاﻧﺶ وﯾﮋه‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ (600 mm) 24 in‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز ﻣﻘﺪار ‪ C v‬ﺣﺪود اﯾﻦ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﯽ ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬
‫‪ 25000‬ﮔــﺎﻟﻦ در دﻗﯿﻘــﻪ )‪ m3 1.58‬در ﺛﺎﻧﯿــﻪ( ﺑــﺮاي ﺷــﯿﺮ ﻧﯿــﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨــﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺘــﯽ ﻣﻌــﺎدل ﺑــﺎ ﺳــﺮﻋﺖ‬
‫‪ 17.7ft/sec‬ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ‪ 5.8m/s‬اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺖ درﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ در‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ANSI/AWWA C504‬اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﯿﺮ ‪ 16ft/sec‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺟﺰاء ﺷﯿﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻣﻮرد دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ‬
‫ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن )‪ ،(K‬ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ‪ K .‬ﻣﻘـﺪار اﻓـﺖ ﻫـﺪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ 1‬در ﺷﯿﺮ در ﻗﻄﻌﺎﺗﯽ ﭼﻮن زاﻧﻮﯾﯽ و ﻏﯿﺮه ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﯾـﮏ زاﻧـﻮﯾﯽ‬
‫‪90‬درﺟﻪ ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ ‪ K‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0,3‬و ﯾﮏ ﺳﻪ راﻫﯽ ‪ K=0.9‬را دارد‪ .‬ﻃﺮاح ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﺷـﯿﺮ‬
‫‪1‬‬
‫‪- flow velocity heads lost‬‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺮواﻧﻪاي ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار‪ .47‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻋـﺪدي ﻣـﺎﺑﯿﻦ ﺳـﻪراﻫـﯽ و زاﻧـﻮﯾﯽ را در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد)‪.(ANSI/AWWA C504‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ‪ K v‬در ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻌﺎدﻻت و ﺿﺮاﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻧﺪازه ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ورودي ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻗﻄﺮ دﯾﺴﮏ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻗﻄـﺮ‬
‫داﺧﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻘﺪار ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿـﺮاﯾﺐ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺛﺮ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻗﻄﺮ را در ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﺎﺛﯿﺮ داد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار ‪ K v‬اﺟﺰاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺳﺮي ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺮاي آب در دﻣﺎي ) ‪ 60 o F (16 o C‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬آب ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺎل ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﺮاﮐﻢ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬دو روش ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺗﺴﺖ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻫﺪ ﺷﯿﺮﻫﺎ وﺟﻮد داردﮐﻪ در اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ‪ ISA S75.02.‬و‬
‫‪ ISA S39.2‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ذﮐﺮ ﺷـﺪه اﻧـﺪ )‪ .(AWWA M49, First Edition 2001‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ ISA S75.02‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و در آن اﻧـﺪازه‬
‫ﻃﻮل ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﻻدﺳﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ‪ 6‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISA S39.2‬ﺑـﺎ ﮐـﻢ‬
‫ﮐﺮدن اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻫﺪ ﮐﻢ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ ﺧﻄـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)‪ .(AWWA M49, First Edition 2001‬در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﻌـﺪ روﻧـﺪ اﻧﺠـﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISA S7502‬ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﺎﺛﺮ از وﺿﻌﯿﺖ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﯿﺮﻫﺎ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از اﺟـﺰاء‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻄﻮر ﻣﺤﻠـﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻐﯿﯿـﺮ در ﻣﻘـﺪار اﻓـﺖ ﻓـﺸﺎر ﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ و اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾـﺎ ﺑـﺪون‬
‫ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪.‬‬
‫‪ 2-3-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ ﻫﺪ‬

‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ‪ K‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي‪ ،‬ﻣﻘـﺪار اﻓـﺖ ﻫـﺪ ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ راﺑﻄـﻪ )‪ (2-23‬ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد )‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪∆H = K vV 2 / 2 g‬‬ ‫)‪( 2-23‬‬
‫‪‬‬
‫‪ : ∆H‬اﻓﺖ ﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻮت آب )و ﯾﺎ ﻣﺘﺮ آب(‬
‫‪ : K v‬ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﯿﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫‪ : V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ‬
‫‪ : g‬ﺷﺘﺎب ﮔﺮاﻧﺶ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ C v‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ‪ K v‬و ‪ C v‬ﺑﺼﻮرت ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (2-22‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Kν = 2 g∆H / V 2 = 890 D 4 / Cν2‬‬ ‫)‪(2-24‬‬
‫‪ :D‬ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺎﻟﻦ ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮﻋﺖ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻌﺎدﻟـﻪ )‪(2-25‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪V = Q / A = 0.4085Q / D 2‬‬ ‫)‪(2-25‬‬
‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ft/sec‬‬
‫‪ :Q‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎرش ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪gpm‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﮔﺬر ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪in2‬‬
‫‪ 2-3-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺮژي‬
‫در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﻤﭙﺎژ ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن از ﻣﯿﺎن ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از اﺗﺼﺎﻻت ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ﺑﺮ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در اﯾﻦ اﺟﺰاء‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺻﺮف اﻧﺮژي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻠـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧـﻪاي‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﮐﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (2-26‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ارزش اﻧﺮژي ﺻﺮف ﺷـﺪه در ﯾـﮏ ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﮑـﺎر رود‬
‫)‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪1.65Q.∆HS g .CU‬‬
‫=‪A‬‬ ‫)‪(2-26‬‬
‫‪E‬‬
‫‪ :A‬ﻣﻘﺪار ﻗﯿﻤﺖ اﻧﺮژي ﺳﺎﻻﻧﻪ‬

‫‪ :Q‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪gpm‬‬
‫‪ : ∆H‬اﻓﺖ ﻫﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻮت آب‬
‫‪‬‬
‫‪ : S g‬ﮔﺮاﻧﺶ وﯾﮋه ﺑﺼﻮرت ﺑﺪون ﺑﻌﺪ‬
‫‪ :C‬ﻗﯿﻤﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ارزش ﻣﺎﻟﯽ در ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮوات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق‬
‫‪ :U‬درﺻﺪ ﺿﺮﯾﺐ اﺳﺘﻔﺎده روزاﻧﻪ )ﮐﺎرﮐﺮد ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ در روز ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ واﺣﺪ(‬
‫‪ :E‬راﻧﺪﻣﺎن ﭘﻤﭗ و ﻣﻮﺗﻮر )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺪود ‪(0/80‬‬
‫‪ 2-4‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫‪ 2-4-1‬رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫وﻗﺘﯽ از ﯾﮏ ﺷﯿﺮدر ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن در ﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺳﺮو ﺻﺪا درﺷﯿﺮ‪ ،‬ارﺗﻌﺎﺷﺎت و‪ ...‬از ﻋﻤـﺮ ﻣﻔﯿـﺪ ﺷـﯿﺮ و اﺟـﺰاء و اﺗـﺼﺎﻻت‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﮑﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺨﺎر ﺷﺪن و اﻧﺒﺴﺎط ﺳﺮﯾﻊ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ در اﺛﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪﮐـﺸﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن از ﻣﯿﺎن ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻧﯿﻤﻪﺑﺎز ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻢ ﻓﺸﺎر در ﭘﺸﺖ دﯾـﺴﮏ‬
‫در ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳـﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺎﯾﻊ ﮐﻤﺘﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺨﺎر ﻣﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﺨـﺎر اﯾﺠـﺎد‬
‫ﺷﺪه ﺑﺼﻮرت ﺣﺒﺎﺑﻬﺎﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣـﯽروﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﺟﺮﯾﺎن دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ در اﺛـﺮ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻓـﺸﺎر ﻣـﯽﺗﺮﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﺛـﺮ‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻠﯽ ﺑـﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻﯾﯽ در ﻧﺎﺣﯿـﻪ اﻃـﺮاف ﺣﺒـﺎب اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ ،‬دﺳـﺘﮕﺎﻫﻬﺎي‬
‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ را ﺗﺎ ﺣﺪ ‪ (689MPa)100،000 psi‬اﻧﺪازهﮔﯿـﺮي ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬اﻧﻔﺠـﺎر‬
‫اﯾﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺣﺒﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺨﺮب زﯾﺎدي در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ) ‪ (2-4‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻢ ﻓـﺸﺎر ﭘـﺎﯾﯿﻦ دﺳـﺖ دﯾـﺴﮏ ﺷـﯿﺮ ﭘﺮواﻧـﻪاي را ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬـﺎي‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﯾﺎ در ﻓﺎﺻﻠﻪاي در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻨﻬـﺪم ﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻓﺸﺎر اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﮐﺠﺎ اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪.‬ﺑـﺎ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺻﺪاي ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن و ﻟـﺮزش آن‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺻـﺪاي ﻋﺒـﻮر ﺷـﻦ و ﻣﺎﺳـﻪ از ﻣﯿـﺎن ﻟﻮﻟـﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪ :(2-4‬رﺧﺪاد اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن )‪(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻤﮑﻦ را داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن در ﺷﯿﺮﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آﻏﺎزﯾﻦ‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪3‬‬
‫‪ -3‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺧﻔﮕﯽ‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آﻏﺎزﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺻﺪا ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ و ﺧﺴﺎرت ﻋﻤـﺪهاي ﺑـﻪ ﺑـﺎر ﻧﻤـﯽآورد‪ .‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﺻﺪاﯾﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ داﻧﻪﻫﺎي ﺷﻦ داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار ﺑﯿـﺸﯿﻨﻪ ﺟﺮﯾـﺎن در‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺧﻔﮕﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺎ ﺗﺨﺮﯾﺐ زﯾﺎد‪ ،‬ارﺗﻌﺎش و ﺻﺪا ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-4-2‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬
‫آزﻣﻮﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن و ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ رﺧﺪاد آن و اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﺑـﺮوز آن در‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺮ اﺳـﺎس زواﯾـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺷـﯿﺮ‪ ،‬و ﻣﯿـﺰان ﺗﺨﺮﯾـﺐ‬
‫‪1‬‬
‫‪- Incipient Cavitation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Constant Cavitation‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Choked Cavitation‬‬
‫‪‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و اراﯾﻪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ) راﺑﻄﻪ ‪ (2-27‬از ﺟﻤﻠـﻪ اﯾـﻦ اﺑـﺰارﻫـﺎ در ﺗﻌﯿـﯿﻦ رﺧـﺪاد‬
‫ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Pu − Pν‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫)‪( 2-27‬‬
‫‪Pu − Pd‬‬
‫‪ : σ‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺪون واﺣﺪ‬

‫‪ : Pd‬ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ psig‬و ﯾﺎ ‪KPa‬‬
‫‪ : Pv‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع ﻣﺎﯾﻊ در دﻣﺎي ﮐﺎر و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاي آب در ‪ 60 o F‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ)‪(KPa‬‬
‫‪ -97/5‬ﯾﺎ )‪ -14/2 (psig‬در ﻓﺸﺎر ﺳﻄﺢ درﯾﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ : Pu‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪) psig‬و ﯾﺎ ‪(KPa‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺿﺮاﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ زﻣﺎن وﻗـﻮع ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن را‬
‫ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ آﻏـﺎزﯾﻦ‪ ،‬ﺛﺎﺑـﺖ و ﺧﻔﮕـﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ آزﻣﺎﯾـﺸﺎت ﺟﺮﯾـﺎن ﺳـﯿﺎل ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ‪ hydrophone‬و ﯾﺎ ‪ accelerometer‬در ﺣـﯿﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷـﯿﺮ در ﻧﻤـﻮدار)‪ (2-5‬ﻧﻤـﺎﯾﺶ داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎاﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫روش آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ آﺧﺮ اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺿﺮاﯾﺐ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺷﯿﺮﺑﺎ ‪ %50‬ﺑﺎزي و ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪ 6‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن رخ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬وﻟـﯽ اﮔـﺮ‬
‫ﺷﯿﺮ ‪ %39‬ﺑﺎز و ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ‪ 3,5‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن در ﺣﺪود ﺣﺎﻻت آﻏﺎزﯾﻦ و ﺛﺎﺑـﺖ رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬و ﺻـﺪا ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ دﺳﺖ و ﺳﺎﯾﺰ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ از ﻓﺎﮐﺘﻮر ﺑﺰرﮔﯽ و ﻧﯿﺰ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد)‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻮدار)‪:(2-5‬ﺿﺮاﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ‪6in‬‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻧﻮع آﻏﺎزﯾﻦ و ﺛﺎﺑﺖ ) ‪ (σ c , σ i‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ زﯾﺮ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﯾﯽ و‬
‫ﻓﺸﺎر ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ)‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪σ i = (σ it SSE − 1) PSE + 1‬‬

‫)‪( 2-28‬‬
‫‪σ c = (σ ct SSE − 1) PSE + 1‬‬
‫‪ : σ i‬ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آﻏﺎزﯾﻦ در ﻓﺸﺎر ﻣﺮﺟﻊ ‪Pu‬‬
‫‪ : σ it‬ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آﻏﺎزﯾﻦ از آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪ : σ c‬ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻧﻮع ﺛﺎﺑﺖ در ﻓﺸﺎر ﻣﺮﺟﻊ ‪Pu‬‬
‫‪ : σ ct‬ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻧﻮع ﺛﺎﺑﺖ از آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪ :SSE‬ﻓﺎﮐﺘﻮر ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻔﺎوت اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ‬
‫‪ :PSE‬ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻓﺸﺎر )ﺗﻔﺎوت در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻدﺳﺖ(‬
‫ﺿﺮاﺋﺐ ‪ PSE,SSE‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.28‬‬
‫‪ P − Pν ‬‬
‫‪PSE =  u‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪( 2-29‬‬
‫‪ Put − Pνt ‬‬
‫‪ : Pu‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻣﺮﺟﻊ )اﺻﻠﯽ(‬
‫‪ : Put‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ دﺳﺖ آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫‪ : Pv‬ﻓﺸﺎرﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع در دﻣﺎي ﮐﺎر و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ‬
‫‪ : Pvt‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع در آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫‪Y‬‬
‫‪D‬‬
‫‪SSE =  ‬‬ ‫)‪( 2-30‬‬
‫‪ dt ‬‬
‫‪Y = 0.3( Kν ) −0.025‬‬ ‫)‪(2-31‬‬
‫‪ :D‬ﺳﺎﯾﺰ ﺷﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪(mm)in‬‬

‫‪ : d t‬ﺳﺎﯾﺰ ﺷﯿﺮ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪(mm)in‬‬
‫‪ : K v‬ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﯿﺮ؛ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ (900mm)36in‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘـﺪار ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪه در‬
‫راﺑﻄﻪ)‪(2-30‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺑﺼﻮرت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻤﯽﺗـﻮان ﺑـﺮاي ﻫﻤـﻪ ﻧـﻮع ﻃﺮاﺣـﯽ از آﻧﻬـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺑﺰرﮔـﯽ در ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﻧـﻮع ﺧﻔﮕـﯽ ﻣﺤـﺴﻮس‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-4-3‬روش ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‬

‫دﻗﺖ در ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ آﻣﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي‬
‫از رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن در اﺧﺘﯿﺎر ﻃﺮاح ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺷـﯿﺮ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫‪ σ‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﺑﯿﺶ از ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺛﺎﺑﺖ ‪ ، σ c‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾـﮏ راه ﺑـﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﺪف اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راه ﺣﻞ دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼف ﻓـﺸﺎر دو ﺳـﻮي ﺷـﯿﺮ ) ‪ ( Pu − Pd‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺿـﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ دﯾﺴﮏ و ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﻘﺪار ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ ﺷﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬راﻫﮑﺎرﻫﺎي زﯾﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .1‬ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﯿﻦ دﺳﺖ را ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﯿﺮ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺎ ﻗﺮاردادن ﯾﮏ ﺷﯿﺮ و ﯾﺎ ﯾﮏ اﺗﺼﺎل ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺗﺼﺎل ارﯾﻔﯿﺲ ﯾﺎ روزﻧﻪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫دﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻘﺪار اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ) ‪ ( Pu − Pd‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺷـﯿﺮ ﺑـﺼﻮرت ﺳـﺮي درﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫دﻫﯿﻢ‪ ،‬در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺳﺮي‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﻣﯿﺎن دو ﺳﻮ ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﯾﮏ ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﯾﺰ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺗﻮان وﺿﻌﯿﺖ و ﻣﻘﺪار ﻻزم ﺑﺎز ﺷﺪن ﺷﯿﺮ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ در زاوﯾﻪ دﯾﺴﮏ ﺑﺴﺘﻪﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﺎر رود‪ ،‬اﯾﻨﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﺷﯿﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺛﺎﺑﺖ ) ‪ (σ c‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺲﺧﻮر )ﺑﺎيﭘﺲ( در ﺷﯿﺮ اﺻﻠﯽ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .5‬ورودي ﻫﺎي ﻫﻮا ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﮔـﺮدد؛ ﺗـﺎ ﻧﺎﺣﯿـﻪ داراي اﺧـﺘﻼف ﻓـﺸﺎر در ﻟﻮﻟـﻪ را‬
‫ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ورود ﻫﻮا ﺣﺴﺎس و آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﺠﺪد ﻫﻮا‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ اﺟﺰاء اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ‬
‫اي‬
‫‪ 2-5-1‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫در ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎزه ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ”‪ “AWWA C504‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺷﯿﺮ و اﻧﺪازه ﻗﻄﺮ آن‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﮐﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫• ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻓﺸﺮده‪ :1‬دﺳﺘﻪ ‪ 150 B‬در اﻧﺪازهﻫﺎي ‪(75-500 mm) 3-20 in‬‬
‫• ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻓﻠﻨﺞدار ﺑﺪﻧﻪ ﮐﻮﺗﺎه‪ :2‬دﺳﺘﻪ ‪ ،25 A‬دﺳﺘﻪ ‪ ،25 B‬دﺳﺘﻪ ‪ ،75 A‬دﺳﺘﻪ ‪ ،75 B‬دﺳﺘﻪ ‪150‬‬
‫‪ ،A‬دﺳﺘﻪ ‪ 150 B‬در اﻧﺪازهﻫﺎي ‪ (75-1800 mm) 3-72 in‬و دﺳﺘﻪ ‪ 250 B‬در اﻧﺪازه ‪3-48‬‬
‫‪(75-1200 mm) in‬‬
‫• ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻓﻠﻨﺞدار ﺑﺪﻧﻪ ﺑﻠﻨﺪ‪ :1‬دﺳﺘﻪ ‪ ،75 A‬دﺳﺘﻪ ‪ ،75 B‬دﺳﺘﻪ ‪ 150 A‬و ‪ 150 B‬در اﻧﺪازهﻫﺎي‬
‫‪(75-1800 mm) 3-72 in‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Wafer Valves‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Short-body Flanged Valves‬‬
‫‪‬‬
‫• ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ :2‬ﮐﻼس ﯾﺎ دﺳﺘﻪﻫﺎي ‪ 250 B ،150 B‬در‬
‫اﻧﺪازهﻫﺎي ‪ (75-600 mm) 3-24 in‬دﺳﺘﻪ ‪ ،25 A‬دﺳﺘﻪ ‪ ،25 B‬دﺳﺘﻪ ‪ ،75 A‬دﺳﺘﻪ ‪،75 B‬‬
‫دﺳﺘﻪ ‪ 150 A‬و دﺳﺘﻪ ‪ 150 B‬و دﺳﺘﻪ ‪ 250 B‬در اﻧﺪازهﻫﺎي ‪(750-1200 mm) 30-48 in‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﯾﻬﺎ ‪ :‬ﻋﺪد ﻣﻮﺟﻮد در دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﯾﻬﺎ ﻣﻌﺮف ﻓﺸﺎر ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﺠﺎز در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺠﺬور اﯾﻨﭻ ‪ psig‬و ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪار‪.‬‬
‫ﺣﺮوف ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎرش ﺟﺮﯾﺎن در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز ﺷﯿﺮ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪ ‪ A‬ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ‬
‫آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن ‪ (2/4 m/sec) 8 ft/sec‬را دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺷﯿﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪ ‪ B‬داراي ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫‪ (4/9 m/sec) 16ft/sec‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-5-2‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﻃﻮل ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‬
‫‪ 2-5-2-1‬ﻃﻮل ﺷﯿﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺟﺪول )‪ (2-1‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻼسﺑﻨﺪﯾﻬﺎي ‪ 75 ،25‬و ‪ 150‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﻓﻠﻨﺠﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﻓﺸﺮده )ﺳﺎﻧﺪوﯾﭽﯽ( داراي ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻃﻮل ﺷﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪازهﻫﺎي‬
‫داده ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺟﺪول ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﻧﯿﺰ ﺷﯿﺮﻫﺎي اﺗﺼﺎل ﻓﻠﻨﺠﯽ دﺳﺘﻪ‬
‫‪ 250B‬ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ)‪.(AWWA C504‬‬
‫‪ 2-2-5-2‬ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﺠﺎز ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﮐﻼسﺑﻨﺪﯾﻬﺎ در ﺟﺪول )‪ (2-1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼﻒ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺘﻬﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاي دو ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮ‪ ،‬روﺑﺮوي ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از اﻧﺪازهﻫﺎي داده‬
‫ﺷﺪه در ﺟﺪول ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺪول ﺑﺎﺷﺪ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻫﯿﭻ ﻧﻘﻄﻪاي‬
‫از ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ‪12/5‬درﺻﺪ ﺿﺨﺎﻣﺖ داده ﺷﺪه در ﺟﺪول ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.(AWWA C504) .‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Long-body Flanged Valves‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Mechanical-joint-end Valves‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-5-3‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ‬
‫در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد )‪:(AWWA C504‬‬
‫• ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺗﮑﻪ ﺑﻮده و از ﻣﯿﺎن دﯾﺴﮏ ﮔﺬر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﺷﻔﺘﻬﺎي اﺗﺼﺎل را ﺑﺮاي دو ﺳﻮي دﯾﺴﮏ دو ﺗﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﯾﮏ و ﻧﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ‪ ،‬ﺷﻔﺖ داﺧﻞ ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن و روي ﺳﺎزه ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺷﻔﺖ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دﯾﺴﮏ و ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ﻗﻄﺮ ﺛﺎﺑﺖ دارد‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل از ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ﺗﺎ‬
‫دﯾﺴﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﺟﺪول )‪ (2-2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪازهﻫﺎي ﺟﺪول در ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﺟﺰ دﺳﺘﻪ ‪ 25B‬ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻠﺰات ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮﻫﺎي داده ﺷﺪه ﺑﺮاي دﺳﺘﻪ ‪ 25B‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ ASTM A 564‬و ﺟﻨﺲ ‪ H1150‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ)‪.(AWWA C504‬‬
‫• ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ از ﭼﺪن ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪ ،‬ﭼﺪن داﮐﺘﯿﻞ و ﯾﺎ آﻟﯿﺎژي از ﭼﺪن ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺲ ﺷﯿﺮ در ﻣﻮارد ﺧﺎص ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻏﯿﺮﭼﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول )‪ :(2-1‬ﻃﻮل ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي ﺑﺪﻧﻪ )‪(AWWA C504‬‬
‫*‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‬ ‫ﻃﻮل ﺑﺪﻧﻪ‬ ‫اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ‬
‫دﺳﺘﻪ ‪250B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ‪150A‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ‪75A‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ‪25A‬‬ ‫ﻧﻮع ﺷﯿﺮ‬
‫دﺳﺘﻪ ‪150B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ‪75B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ‪25B‬‬ ‫ﻓﺸﺮده‬ ‫ﻓﻠﻨﺠﯽ اﻧﺪازه ﺑﺰرگ‬ ‫ﻓﻠﻨﺠﯽ اﻧﺪازه ﮐﻮﭼﮏ‬
‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪in.‬‬
‫‪3/8‬‬
‫)‪(9/5‬‬ ‫)‪(9/40‬‬ ‫‪0/37‬‬ ‫)‪(9/40‬‬ ‫‪0/37‬‬ ‫)‪(9/40‬‬ ‫‪0/37‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(75‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪15/32‬‬
‫)‪(11/9‬‬ ‫)‪(10/2‬‬ ‫‪0/40‬‬ ‫)‪(10/2‬‬ ‫‪0/40‬‬ ‫)‪(10/2‬‬ ‫‪0/40‬‬ ‫)‪(57/2‬‬ ‫‪21/ 4‬‬ ‫)‪(178‬‬ ‫‪7‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(100‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5/8‬‬
‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(10/9‬‬ ‫‪0/43‬‬ ‫)‪(10/9‬‬ ‫‪0/43‬‬ ‫)‪(10/9‬‬ ‫‪0/43‬‬ ‫)‪(71/4‬‬ ‫‪213 / 16‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(150‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1/ 2‬‬
‫)‪(15/9‬‬ ‫‪5/8‬‬
‫)‪(11/7‬‬ ‫‪0/46‬‬ ‫)‪(1/7‬‬ ‫‪0/46‬‬ ‫)‪(11/7‬‬ ‫‪0/46‬‬ ‫)‪(74/6‬‬ ‫‪215 / 16‬‬ ‫)‪(216‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(152‬‬ ‫‪6‬‬ ‫)‪(200‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪11/16‬‬
‫)‪(17/5‬‬ ‫)‪(13/7‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫)‪(79/4‬‬ ‫‪31/ 8‬‬ ‫)‪(381‬‬ ‫‪15‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(250‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪3/4‬‬
‫)‪(19/1‬‬ ‫)‪(14/7‬‬ ‫‪0/58‬‬ ‫)‪(13/7‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫)‪(13/7‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫)‪(85/7‬‬ ‫‪33/8‬‬ ‫)‪(381‬‬ ‫‪15‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(300‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪7/8‬‬
‫)‪(22/2‬‬ ‫)‪(16/0‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫)‪(14/7‬‬ ‫‪0/58‬‬ ‫)‪(13/7‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫)‪(96/3‬‬ ‫‪3 3 /4‬‬ ‫)‪(406‬‬ ‫‪16‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(350‬‬ ‫‪14‬‬
‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(17/3‬‬ ‫‪0/68‬‬ ‫)‪(16/0‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫)‪(14/7‬‬ ‫‪0/58‬‬ ‫)‪(105‬‬ ‫‪41/ 8‬‬ ‫)‪(406‬‬ ‫‪16‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(400‬‬ ‫‪16‬‬
‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(20/1‬‬ ‫‪0/79‬‬ ‫)‪(17/3‬‬ ‫‪0/68‬‬ ‫)‪(16/0‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫)‪(117‬‬ ‫‪45 / 8‬‬ ‫)‪(406‬‬ ‫‪16‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(450‬‬ ‫‪18‬‬
‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(21/1‬‬ ‫‪0/83‬‬ ‫)‪(18/0‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫)‪(16/8‬‬ ‫‪0/66‬‬ ‫)‪(130‬‬ ‫‪51/ 8‬‬ ‫)‪(457‬‬ ‫‪18‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(500‬‬ ‫‪20‬‬
‫)‪(31/8‬‬ ‫‪11/ 4‬‬ ‫)‪(23/6‬‬ ‫‪0/93‬‬ ‫)‪(20/3‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫)‪(18/8‬‬ ‫‪0/74‬‬ ‫)‪(457‬‬ ‫‪18‬‬ ‫)‪(203‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(600‬‬ ‫‪24‬‬
‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(27/9‬‬ ‫‪1/10‬‬ ‫)‪(23/9‬‬ ‫‪0/94‬‬ ‫)‪(22/1‬‬ ‫‪0/87‬‬ ‫)‪(559‬‬ ‫‪22‬‬ ‫)‪(305‬‬ ‫‪12‬‬ ‫)‪(750‬‬ ‫‪30‬‬
‫)‪(47/6‬‬ ‫‪17 / 8‬‬ ‫)‪(31/0‬‬ ‫‪1/22‬‬ ‫)‪(28/7‬‬ ‫‪1/13‬‬ ‫)‪(24/6‬‬ ‫‪0/97‬‬ ‫)‪(559‬‬ ‫‪22‬‬ ‫)‪(305‬‬ ‫‪12‬‬ ‫)‪(900‬‬ ‫‪36‬‬
‫)‪(57/2‬‬ ‫‪21/ 4‬‬ ‫)‪(34/3‬‬ ‫‪1/35‬‬ ‫)‪(29/5‬‬ ‫‪1/16‬‬ ‫)‪(27/2‬‬ ‫‪1/07‬‬ ‫)‪(610‬‬ ‫‪24‬‬ ‫)‪(305‬‬ ‫‪12‬‬ ‫)‪(1050‬‬ ‫‪42‬‬
‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(37/6‬‬ ‫‪1/48‬‬ ‫)‪(34/8‬‬ ‫‪1/37‬‬ ‫)‪(29/9‬‬ ‫‪1/18‬‬ ‫)‪(660‬‬ ‫‪26‬‬ ‫)‪(381‬‬ ‫‪15‬‬ ‫)‪(1200‬‬ ‫‪48‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(41/4‬‬ ‫‪1/63‬‬ ‫)‪(38/4‬‬ ‫‪1/51‬‬ ‫)‪(33/0‬‬ ‫‪1/30‬‬ ‫)‪(711‬‬ ‫‪28‬‬ ‫)‪(381‬‬ ‫‪15‬‬ ‫)‪(1350‬‬ ‫‪54‬‬
‫)‪(48/0‬‬ ‫‪1/89‬‬ ‫)‪(41/1‬‬ ‫‪1/62‬‬ ‫)‪(35/3‬‬ ‫‪1/39‬‬ ‫)‪(762‬‬ ‫‪30‬‬ ‫)‪(381‬‬ ‫‪15‬‬ ‫)‪(1500‬‬ ‫‪60‬‬
‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2/00‬‬ ‫)‪(45/7‬‬ ‫‪1/80‬‬ ‫)‪(41/3‬‬ ‫‪1/625‬‬ ‫)‪(864‬‬ ‫‪34‬‬ ‫)‪(457‬‬ ‫‪18‬‬ ‫)‪(1650‬‬ ‫‪66‬‬
‫)‪(60/3‬‬ ‫‪2/375‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2/00‬‬ ‫)‪(44/5‬‬ ‫‪1/75‬‬ ‫)‪(914‬‬ ‫‪36‬‬ ‫)‪(457‬‬ ‫‪18‬‬ ‫)‪(1800‬‬ ‫‪72‬‬
‫***ﺗﻠﺮاﻧﺲ ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ)‪ 10in (250mm‬و ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ)‪ ± 1 / 8in (3,17mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﺮاﻧﺲ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ‬
‫)‪ 12in (300mm‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ)‪ ± 3 / 16in (4,76mm‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪[1] .‬‬
‫ﺟﺪول)‪ :(2-2‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ )‪(AWWA C504‬‬
‫ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل‬ ‫ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮ‬
‫*‪250B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪150B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪150A‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪75B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪75A‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪25B‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬ ‫*‪25A‬‬ ‫دﺳﺘﻪ‬
‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫‪In.‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬
‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(12/7‬‬ ‫)‪(75‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪5/8‬‬
‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(15/9‬‬ ‫)‪(100‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3/4‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫‪3/4‬‬
‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(19/1‬‬ ‫)‪(19/1‬‬ ‫)‪(19/1‬‬ ‫)‪(19/1‬‬ ‫)‪(150‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪7/8‬‬ ‫‪7/8‬‬ ‫‪7/8‬‬ ‫‪7/8‬‬
‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(22/2‬‬ ‫)‪(22/2‬‬ ‫)‪(22/2‬‬ ‫)‪(22/2‬‬ ‫)‪(200‬‬ ‫‪8‬‬
‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(25/4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(250‬‬ ‫‪10‬‬
‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(31/8‬‬ ‫‪11/ 4‬‬ ‫)‪(31/8‬‬ ‫‪11/ 4‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(28/6‬‬ ‫‪11/ 8‬‬ ‫)‪(300‬‬ ‫‪12‬‬
‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(31/8‬‬ ‫‪11/ 4‬‬ ‫)‪(350‬‬ ‫‪14‬‬
‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(41/3‬‬ ‫‪15 / 8‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(34/9‬‬ ‫‪13 / 8‬‬ ‫)‪(400‬‬ ‫‪16‬‬
‫)‪(57/2‬‬ ‫‪21/ 4‬‬ ‫)‪(57/2‬‬ ‫‪21/ 4‬‬ ‫)‪(54/0‬‬ ‫‪21/ 8‬‬ ‫)‪(47/6‬‬ ‫‪17 / 8‬‬ ‫)‪(41/3‬‬ ‫‪15 / 8‬‬ ‫)‪(41/3‬‬ ‫‪15 / 8‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(450‬‬ ‫‪18‬‬
‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(60/3‬‬ ‫‪23 / 8‬‬ ‫)‪(54/0‬‬ ‫‪21/ 8‬‬ ‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(47/6‬‬ ‫‪17 / 8‬‬ ‫)‪(38/1‬‬ ‫‪11/ 2‬‬ ‫)‪(500‬‬ ‫‪20‬‬
‫)‪(76/2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫)‪(76/2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫)‪(69/9‬‬ ‫‪23 /4‬‬ ‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(57/5‬‬ ‫‪21/ 4‬‬ ‫)‪(44/5‬‬ ‫‪13 / 4‬‬ ‫)‪(600‬‬ ‫‪24‬‬
‫)‪(92/1‬‬ ‫‪35/ 8‬‬ ‫)‪(92/1‬‬ ‫‪35/ 8‬‬ ‫)‪(88/9‬‬ ‫‪3 1/ 2‬‬ ‫)‪(76/2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(69/9‬‬ ‫‪23 /4‬‬ ‫)‪(50/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(750‬‬ ‫‪30‬‬
‫)‪(111‬‬ ‫‪43 / 8‬‬ ‫)‪(111‬‬ ‫‪43 / 8‬‬ ‫)‪(102‬‬ ‫‪4‬‬ ‫)‪(92/1‬‬ ‫‪35/ 8‬‬ ‫)‪(76/2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫)‪(88/9‬‬ ‫‪3 1/ 2‬‬ ‫)‪(63/5‬‬ ‫‪21/ 2‬‬ ‫)‪(900‬‬ ‫‪36‬‬
‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(114‬‬ ‫‪41/ 2‬‬ ‫)‪(108‬‬ ‫‪41/ 4‬‬ ‫)‪(85/7‬‬ ‫‪33/8‬‬ ‫)‪(95/3‬‬ ‫‪3 3 /4‬‬ ‫)‪(73/0‬‬ ‫‪27 / 8‬‬ ‫‪(1050) 42‬‬
‫)‪(143‬‬ ‫‪55 / 8‬‬ ‫)‪(143‬‬ ‫‪55 / 8‬‬ ‫)‪(130‬‬ ‫‪51/ 8‬‬ ‫)‪(124‬‬ ‫‪47 / 8‬‬ ‫)‪(98/4‬‬ ‫‪37/8‬‬ ‫)‪(108‬‬ ‫‪41/ 4‬‬ ‫)‪(82/6‬‬ ‫‪3 1/ 4‬‬ ‫‪(1200) 48‬‬
‫)‪(171‬‬ ‫‪63 /4‬‬ ‫)‪(146‬‬ ‫‪53 /4‬‬ ‫)‪(140‬‬ ‫‪51/ 2‬‬ ‫)‪(108‬‬ ‫‪41/ 4‬‬ ‫)‪(124‬‬ ‫‪47 / 8‬‬ ‫)‪(92/1‬‬ ‫‪35/ 8‬‬ ‫‪(1350) 54‬‬
‫)‪(184‬‬ ‫‪71/ 4‬‬ ‫)‪(159‬‬ ‫‪61 / 4‬‬ ‫)‪(152‬‬ ‫‪6‬‬ ‫)‪(121‬‬ ‫‪43 /4‬‬ ‫)‪(140‬‬ ‫‪51/ 2‬‬ ‫)‪(102‬‬ ‫‪4‬‬ ‫)‪(1500‬‬ ‫‪60‬‬
‫)‪(197‬‬ ‫‪7 3 /4‬‬ ‫)‪(178‬‬ ‫‪7‬‬ ‫)‪(171‬‬ ‫‪63 /4‬‬ ‫)‪(127‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(152‬‬ ‫‪6‬‬ ‫)‪(114‬‬ ‫‪41/ 2‬‬ ‫)‪(1650‬‬ ‫‪66‬‬
‫)‪(216‬‬ ‫‪81/ 2‬‬ ‫)‪(191‬‬ ‫‪71/ 2‬‬ ‫)‪(191‬‬ ‫‪71/ 2‬‬ ‫)‪(146‬‬ ‫‪53 /4‬‬ ‫)‪(165‬‬ ‫‪61 / 2‬‬ ‫)‪(124‬‬ ‫‪47 / 8‬‬ ‫‪(1800) 72‬‬
‫‪‬‬
‫• اﺗﺼﺎل ﺑﯿﻦ ﺷﻔﺖ و دﯾﺴﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﮑﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺸﺘﺎوري ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ‪ 75‬درﺻﺪ‬
‫ﭘﯿﭽﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﯿﻨﻪ را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻٌ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻔﺖ ﺑﺼﻮرت ﺻﻠﺐ ﺑﻪ دﯾﺴﮏ‬
‫ﻣﻘﯿﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬اﺑﺰار اﺗﺼﺎل ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﻨﺲ ﻓﻠﺰات ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻔﺖ و دﯾﺴﮏ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﯿﭻ‪ ،‬رزوه ﮐﺮدن و ﯾﺎ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﭘﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫و ﻧﺒﺎﯾﺪ دو ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﺟﻮﺷﮑﺎري ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﻨﺶ در‬
‫ﻣﺤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﻄﺮ ﻓﯿﻠﺖ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪) .‬ﺷﻔﺖ در ﻣﺤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﻄﺮ راﮐﻮرد زده ﺷﻮد‪(.‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮ ﻣﺠﺎز ﺷﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖ دادن دﯾﺴﮏ را‬ ‫•‬
‫اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﭘﯿﭽﺸﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺷﻔﺖ از ‪ 40‬درﺻﺪ ﺳﻔﺘﯽ ﭘﯿﭽﺸﯽ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺟﻨﺲ ﺷﻔﺖ ﺗﺠﺎوز ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﻔﺖﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻓﻮﻻد زﻧﮓ ﻧﺰن و ﯾﺎ آﻟﯿﺎژ ﻣﺲ – ﻧﯿﮑﻞ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ 2-5-4‬اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در ﻃﺮاﺣﯽ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺟﻨﺲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ‬
‫اي ﺑﺎﯾﺪ داراي وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• ﺟﻨﺲ دﯾﺴﮏ ﺑﺎﯾﺪ از ﭼﺪن‪ ،‬ﻓﻮﻻد و ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• دﯾﺴﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر دو ﺳﻮي دﯾﺴﮏ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﺑﺴﺘﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در دﯾﺴﮏ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ‪ 0/2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﻨﺶ‬
‫ﮐﺸﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫• ﺿﺨﺎﻣﺖ دﯾﺴﮏ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 2/25‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻗﻄﺮﻫﺎي ﻣﺠﺎز ﺷﻔﺖ در ﺟﺪول)‪-2‬‬
‫‪ (2‬آﻣﺪه اﺳﺖ(‬
‫‪ 2-6‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي‬
‫‪ 2-6-1‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬
‫در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﮔﺸﺘﺎور‪ ،‬اﻓﺖ ﻫﺪ و ﻧﯿﺰ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻣﻼً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺿﺮاﯾﺐ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬روﺷـﯽ ﺗﺠﺮﺑـﯽ ﺑـﺮاي ﺑﺪﺳـﺖ آوردن ﺻـﺤﯿﺢ‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮاﯾﺐ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ در ﻃﺮاﺣـﯽ ﯾـﮏ ﺗـﺴﺖ ﯾـﺎ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺷـﯿﺮ ﭘﺮواﻧـﻪ اي‬
‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد)‪:(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫• آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ آب در دﻣﺎي ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 70‬درﺟﻪ ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ )‪ 21oc‬ﺗﺎ ‪ (10oc‬اﻧﺠﺎم ﮔﯿـﺮد‪ .‬آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫در دﻣﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻓﺸﺎر اﺛﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ وﻟﯽ در ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﮔﺸﺘﺎور وﻗﺘﯽ در ﺷﯿﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻻﺳﺘﯿﮑﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫• ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و اﻓﻘﯽ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﻄﺮ ﻧـﺎﻣﯽ ﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻃﻮل آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 29‬و در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ‪ 15‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار‬
‫اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از اﻧﺠـﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ ﺗﻌﯿـﯿﻦ و از ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪه در‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ در‪ 10‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﯿﺮ در زواﯾﺎي ﺻـﻔﺮ‪...،20 ،10 ،‬‬
‫ﺗﺎ ‪90‬و ﮐـﺎﻣﻼً ﺑـﺎز اﻧﺠـﺎم ﮔﯿـﺮد‪ .‬در ﺣـﻮل و ﺣـﻮش ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﮔـﺸﺘﺎور ﺑﯿـﺸﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺘﺎﻧـﺴﯿﻮﻣﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺮاﻧـﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي‬
‫اﺧﺘﻼﻓﯽ دوراﻧﯽ )‪ (RVDT‬و ﯾﺎ ﯾﮏ اﺑﺰار ﺳﺎده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻔﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻧـﺪازهﮔﯿـﺮي‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﯾﮏ آزﻣﻮن دﻗﯿﻖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﻟﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﭼﺮﺧﺪﻧﺪهﻫﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ و اﻋـﺪادي ﮐـﻪ ﺑـﺮ روي‬
‫ﺷﯿﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪه درج ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫• ﻣﺪل ﮐﻮﭼﮏ ﺷﯿﺮ در آزﻣﻮن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ؛ ﻣﺪل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋـﺪد‬
‫رﯾﻨﻮﻟﺪز آن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 100000‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻣﺪل ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻤﺴﺎن ﺷـﯿﺮ اﺻـﻠﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﺪل ﻧﺒﺎﯾﺪ از ‪ (150mm)6in‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻠﺮاﻧﺲ دﻗﺖ اﻧﺪازهﻫﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺎ ‪ %5‬ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .1‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﺪار ‪ k‬و ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ ISA-S75.02‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻓﺸﺎر در ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬در ﺑﺎﻻدﺳﺖ در ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﺷﯿﺮ و در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 19‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻗﻄـﺮ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮﯾﮏ ﮐﻪ در دو ﺳﻮ ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻃﺮاﺣﯽ اﯾﻦ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISA-S75.02‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺟﺮﯾﺎن ﺣﺠﻤﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺨﺎزن وزﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﺣﺠﻤﯽ و ﯾﺎ ﻧﺎزلﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﺑـﺎ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺧﻄـﺎي‬
‫‪ %5‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺣﺪاﻗﻞ دﻗﺖ اﺑﺰارﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺎزه ‪ 12‬درﺻﺪ اﺧـﺘﻼف ﻓـﺸﺎر اﻧـﺪازهﮔﯿـﺮي‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-6-2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه در اﯾﻨﺠﺎ )‪ (AWWA M49, First Edition 2001‬ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺮﯾـﺎن ﯾـﮏ‬
‫ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﻻﺳﺘﯿﮑﯽ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ)‪ (2-14‬ﻓﻠﻮدﯾﺎﮔﺮام آن ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎور ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺴﺘﻦ و آّبﺑﻨﺪي ﺷﺪن ﺷـﯿﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺪﺳـﺖ آﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﯿﺮ را در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺻﻔﺮ وﻟﯽ ﭘﺮ آب از ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﻤﻪﺑﺎز ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ‪ Tp‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺷﯿﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻗﺒﻞ از ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ ﺑﺮ روي ﺧﻂ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﺸﺨﯿﺺ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﯿﺮ را ﺑﻪ ﯾﮏ اﺑـﺰار ﺳـﻨﺠﺶ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻣﺠﻬﺰ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﺮﻧﺶ ﺳﻨﺞ )‪ (strain guage‬و ﯾﺎ ﮔـﺸﺘﺎور ﺳـﻨﺞ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻘـﺪار ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ ﺟﺮﯾﺎن و ﻓﺸﺎر ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻓـﺸﺎر ﺳـﻨﺞ و‪ ...‬ﻣﺠﻬـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻃﻮل ‪ 12‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻓﺖ ﻫﺪ ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﻣـﻮرد آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز در ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 4-16 ft / sec‬ﻣﻘـﺪار ﺟﺮﯾـﺎن و اﻓـﺖ ﻓـﺸﺎر ﺑﺎﯾـﺪ اﻧـﺪازه‬
‫ﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎز و ﺑﺎﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺷـﺎرش از ﻣﯿـﺎن ﺳـﻪ ﺷـﺎرش‪ ،‬دوﺑـﺎره‬
‫ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﯽ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻘﺪار ‪ K v‬در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻫﺪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺧﻂ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫از ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه ﮐﺴﺮ ﮔﺮدد ﺗﺎ ‪ ∆H v‬ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-14‬ﺳﯿﺴﺘﻢ آزﻣﻮن ﺟﺮﯾﺎن )‪(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺮﯾﺎن در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- rubber seated‬‬
‫‪‬‬
‫‪Kν = 2 g (∆H t − ∆H p ) / V 2‬‬ ‫)‪(2-32‬‬
‫‪ : K v‬ﺿﺮﯾﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﺪون ﻫﺪ‬

‫‪ :g‬ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮاﻧﺶ‬
‫‪ : ∆H t‬ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻫﺪ در ﺷﯿﺮ و ﺧﻂ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻮت )ﻣﺘﺮ( آب‬
‫‪ : ∆H ρ‬اﻓﺖ ﻫﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪة در ﺧﻂ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻮت )ﻣﺘﺮ( آب‬
‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﮑﺮار ﭼﻨﺪ آزﻣﺎﯾﺶ و ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﺳﺮي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و دﻗﺖ اﻋـﺪاد‬
‫ﺗﺎ دو رﻗﻢ اﻋﺸﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ در ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ‪ 10‬درﺟـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫زاوﯾﮥ دﯾﺴﮏ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻣﻘﺪار ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﺷﯿﺮ در ﺟﻬﺖ ﺑﺎز ﺷﺪن و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن در ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ راﺑﺪﺳـﺖ آورد‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﻘـﺪار ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة آن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ دارد‪ .‬ﮔـﺸﺘﺎور ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪه‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ و ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رواﺑﻂ زﯾﺮ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ )‪.(AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪)/2‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺴﺘﻦ‪ -‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺎزﮐﺮدن( = ‪Td‬‬ ‫)‪(2-33‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ‪ Td‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ و ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪)/2- TP‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺴﺘﻦ‪ +‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺎزﮐﺮدن(= ‪Tb‬‬ ‫)‪(2-34‬‬
‫‪ : Tb‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮕﯽ‬
‫‪ : Tp‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ )ﻗﻄﻌﺎت اﺗﺼﺎل ﺷﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ(‬
‫‪‬‬
‫‪ .6‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺷﯿﺮﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﺷـﯿﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ (70 psig‬ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺟﺮﯾـﺎن اﻓـﺰاﯾﺶ داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺤﺪوده ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﺧﺮوﺟﯽ ﺷﺘﺎب ﺳﻨﺞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻫﻨـﮓ ﺟﺮﯾـﺎن و ﯾـﺎ ﺷـﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن ﻣﻔﯿـﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار )‪ (2-4‬دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﯿﺐ اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار در ﻧﻘﺎط ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻮع ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮد‪:‬‬
‫• ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن آﻏﺎزﯾﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺻﺪاي ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺪار ارﺗﻌﺎش آن ﺑﯿـﺸﺘﺮ از‬
‫ﻣﻘﺪار ﻟﺮزش ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻮرﺑﻮﻻﻧﺲ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻧﻮع ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﻣﻤﺘـﺪ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ و ارﺗﻌـﺎش در ﺷـﺎرشﻫـﺎي ﮐﻨـﺪﺗﺮ در آن‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫• ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺧﻔﮕﯽ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﻫﻨﮓ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﯿﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﺑﺮاي دﯾﺴﮏﻫﺎي ﺧﺎرج از ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬آزﻣﻮن ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺿﺮاﯾﺐ ‪ σ c‬و ‪ σ i‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺛﺮ ﺗﻔﺎوت ﻓﺸﺎر ﮐﺎر ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آزﻣﺎﯾﺶ و ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ‬
‫رواﺑﻂ )‪ (2-28‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﻣﺪون ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .9‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮاﯾﻂ و ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل و ﺟﻨﺲ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬زواﯾﺎي ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻻت ﺑﺎز ﺷﺪن‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن )ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧـﺪازه ﯾـﺎ‬
‫ﺳﺎﯾﺰ ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ(‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻫﺪ‪ ،‬اﻓﺖ ﻫﺪ ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬اﻓﺖ ﻫﺪ ﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ ‪ kvθ‬ﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﮔـﺸﺘﺎور ﺑـﺎز ﮐـﺮدن و‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ ) ‪ ،( Tp + Tb + Td‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ σ i ، Td , Tp , Tb , C t , C f‬و ‪ σ c‬در ﻓﺸﺎر ﻣﺒﻨﺎ‪.‬‬
‫‪ 2-6-3‬آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻌﺘﺒـﺮ )‪ (AWWA M49, First Edition 2001‬ﺑـﺼﻮرت‬
‫زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺪل‪ ،‬ﻧﻮع‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ‪ C f‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﯿﺮ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﻤﻪﺑﺎز ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ راﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪون ﺟﺮﯾﺎن وﻟﯽ ﭘﺮآب اﻧﺠﺎم و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﯿﺮ )ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ آن ﻓﺸﺎر وﺟﻮد دارد( را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﯿـﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔـﺸﺘﺎور ﺑـﺎز ﮐـﺮدن را‬
‫ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮد ) ‪ .( Tp + Tb + Td‬ﺳـﭙﺲ ﺷـﯿﺮ را ﺑـﺴﺖ و ﺑﯿـﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔـﺸﺘﺎور ﺑـﺴﺘﻦ را ﻧﯿـﺰ ﺛﺒـﺖ ﻧﻤـﻮد‬
‫‪‬‬
‫) ‪ .( Tp + Tb + Td‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺧـﺎرج از ﻣﺮﮐـﺰ‪،‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ از راﺑﻄﻪ )‪ (2-36‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ πD 2 d‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Tb =  d s‬‬ ‫‪C f ∆P‬‬ ‫)‪(2-36‬‬
‫‪ 8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : Dd‬ﻗﻄﺮدﯾﺴﮏ‬
‫‪ : d s‬ﻗﻄﺮ ﺷﯿﻔﺖ‬
‫‪ : C f‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ﺑﯿﻦ ﺷﻔﺖ و ﺑﻮش )ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ(‬
‫‪ .5‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ‪ Ts‬از ﮐﻢ ﮐﺮدن ‪ Tp‬و ‪ Tb‬از ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 2‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ C s‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪C s = Ts / Dd2‬‬ ‫)‪(2-37‬‬
‫‪ 2-6-4‬آزﻣﺎﯾﺶ آبﺑﻨﺪي‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ آبﺑﻨﺪي ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﻮن دﯾﺴﮏ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ اﻓﻘﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻮا ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ )ﻃﺒﻖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺷﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده اﺳﺖ( ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت آزﻣﻮن ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ دﯾﺴﮏ وارد ﺷﻮد)‪.(AWWA C504‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯾﯽ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮده و ﺑﺎ آب ﺑﺪون ﻓﺸﺎر )در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻫﻮاي آزاد( ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﻮن ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺣﺒﺎب ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺪم آبﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻣﯿﺎن دﯾﺴﮏ و ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه در آب ﺑﺎﻻي دﯾﺴﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﮔﺮدد)‪.(AWWA C504‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﻣﻮارد ﺧﺎص و ﺑﻪ ﺳﻔﺎرش ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﺗﻨﻬﺎ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﺸﺘﯽ در آن ﺟﻬﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-6-5‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ آزﻣﻮن آبﺑﻨﺪي ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ آن در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان آزﻣﻮن ﻓﺸﺎر‬
‫ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ را ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم داد)‪ .(AWWA C504‬در اﯾﻦ آزﻣﻮن ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺷﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺪت زﻣﺎن اﻧﺠﺎم‬
‫آزﻣﻮن ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺘﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ از دو ﺳﺮ اﺗﺼﺎل ﺷﯿﺮ ‪ ،‬و ﯾﺎ ﮐﺎﺳﻪ ﻧﻤﺪ آبﺑﻨﺪي دور ﺷﻔﺖ‪،‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻗﻄﻌﺎت و اﺟﺰاء ﺷﯿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻠﯽ اﺗﻔﺎق ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ) ‪AWWA‬‬
‫‪ .(C504‬آزﻣﻮن ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎ" در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺪت زﻣﺎن اﻧﺠﺎم‬
‫آزﻣﻮن ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي زﯾﺮ )‪ 8in (200mm‬ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي از )‪ 10in (250mm‬ﺗﺎ )‪(500mm‬‬
‫‪ ،20in‬ﺳﻪ دﻗﯿﻘﻪ و ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ده دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ )‪.(AWWA C504‬‬
‫‪ 2-6-6‬آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﺻﺤﺖ ﮐﺎرﮐﺮد‬

‫ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻔﺎرشدﻫﻨﺪه ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن آن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﯾﮑﺴﺮي آزﻣﻮن ﻫﺎي اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺻﺤﺖ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آزﻣﻮنﻫﺎي ﺻﺤﺖ ﮐﺎرﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت آن در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎﯾﺪ‬
‫آزﻣﻮن ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ را ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺷﯿﺮ از ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ‪ ،‬در ﺟﺪول)‪ (2-3‬ﺗﻌﺪاد ﺳﯿﮑﻞﻫﺎي ﺗﮑﺮار ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻧﺪازه و‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﯿﺮﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺎﯾﺪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر دوﺳﻮي دﯾﺴﮏ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﺎرﮐﺮد آن دﺳﺘﻪ از ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﺑﺎز ﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ از ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز‬
‫دوﺑﺎره ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد)‪.(AWWA C504‬‬
‫ﺟﺪول)‪ :(2-3‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﺗﮑﺮار در آزﻣﻮن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﺷﯿﺮ ﻫﺎ )‪(AWWA C504‬‬
‫اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﺗﮑﺮار‬
‫‪in‬‬ ‫‪mm‬‬
‫‪3-20‬‬ ‫‪75-500‬‬ ‫‪10000‬‬
‫‪24-42‬‬ ‫‪600-1050‬‬ ‫‪5000‬‬
‫‪48-72‬‬ ‫‪1200-1800‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-7‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ و ﻧﯿﺰ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه آن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-7-1‬ﺳﺎﯾﺰ ﻋﻤﻠﮕﺮ‬
‫اﻧﺪازه ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﺸﺘﺎوراﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﺮ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار آﻫﻨـﮓ ﮔـﺸﺘﺎور ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﯾﺠﺎد ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﻤﻠﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻋﻤﺎل ﻣـﯽﮔـﺮدد؛‬
‫در ﺣﺪود اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﯿـﺸﺘﺮ در اﯾـﻦ ﺧـﺼﻮص در اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷـﺪه آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‬
‫)‪ (ANSI/AWWA C504/C540‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2-7-2‬ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﻧﻮع و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮات ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در راﻧﺪﻣﺎن و ﻧﯿﺰ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿـﺪ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻃﺮاح ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ 2-7-2-1‬ﺟﻬﺖ ﻓﺸﺎر و ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎ دﯾﺴﮏ ﻣﺘﻘﺎرن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﺼﻮرت دو ﻃﺮﻓـﻪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ؛ و ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن در آﻧﻬﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﺑـﺎ ﺧـﺮوج از ﻣﺮﮐـﺰ ﺷـﻔﺖ‪ ،‬داراي ﺧـﺼﻮﺻﯿﺎت ﮔـﺸﺘﺎوري و ﺟﺮﯾـﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﺷﻔﺖ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮏ ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬آبﺑﻨﺪي در ﺳﻤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬درﻫﻨﮕـﺎم ﻧـﺼﺐ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ 2-7-2-2‬وﺟﻮد زاﻧﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻪ راﻫﯽ و اﺗﺼﺎﻻت ﻧﻈﯿﺮ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬
‫اﯾﻦ اﺗﺼﺎﻻت ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن در ﺷﮑﻞ ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷـﯿﺮ ﺗـﺎ اﺗـﺼﺎل‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 8‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺷﯿﺮ ﺑـﺼﻮرت ﻣﺘﻘـﺎرن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن در ﺑﺎﻻدﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-7-2-3‬وﺟﻮد ﺷﯿﺮ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﯾﮑﻄﺮﻓﻪ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﯾﮏ ﻟﻮﻟـﻪ ﺑـﺎ ﻗﻄـﺮ ﮐﻤﺘـﺮ از ﻗﻄـﺮ‬
‫ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻦ دو ﺷﯿﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﯿﺮ داراي ﯾﮏ ﺷﻔﺖ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﻔﺖ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺻﻮرت ﻧﯿﺎز دو ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ در ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻧـﺼﺐ ﻣـﯽ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮر ﺷﻔﺖ ﯾﮑﯽ از دو ﺷﯿﺮ ﻋﻤـﻮدي و دﯾﮕـﺮي ﺑﺎﯾـﺪ اﻓﻘـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺷـﯿﺮ ﻋﻘﺒـﯽ ﺑﺮﮔـﺸﺘﺎور‬
‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﺟﻠﻮﯾﯽ اﺛﺮ ﮔﺬار ﻧﺒﺎﺷﺪ )‪ANSI/AWWA & AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪.(C504/C540‬‬
‫‪ 2-7-2-4‬ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن‬
‫در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬زاوﯾﻪ دﯾﺴﮏ ﺷـﯿﺮ ﮐﻨﺘـﺮل‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺪود ﺑﯿﻦ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 20‬درﺟﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﺷـﯿﺮ در زواﯾـﺎي ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ 20‬درﺟـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺳﺮﻋﺖ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧـﻮد ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬و آﺳﯿﺐرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﯿﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪ ) ‪AWWA M49, First‬‬
‫‪.(Edition 2001‬‬
‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫"ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪروﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي"‬
‫‪‬‬
‫در اﺑﺘﺪاي اﯾﻦ ﻓﺼﻞ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدي اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺪادي از ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰاري ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺟﻤﺎل ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫‪ 3-1‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮل ﮐﻠﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺪل ﻫﺎﯾﯽ رﯾﺎﺿﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪل ﻫﺎي رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدﻻت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي و اوﻟﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت از ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﺑﺎﻻﻧﺲ ﺟﺮم‪ ،‬ﻧﯿﺮو و ﯾﺎ اﻧﺮژي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺟﻮاب دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻔﺮوض ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻮاب ﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻤﮕﻦ‬
‫‪ -2‬ﻗﻤﺴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫در ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻔﺮوض ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬دو ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ اول ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺧﻮاﺻﯽ‬
‫ﻫﻢ ﭼﻮن ﻣﺪول ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻫﺪاﯾﺖ ﺣﺮارﺗﯽ و وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ دوم ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻣﻤﺎن ﻫﺎ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼف دﻣﺎ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ و اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي وﯾﮋه اي رﻓﺘﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده و ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻤﮕﻦ ﺟﻮاب ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺟﻮاب‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ در ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮي در‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ ﯾﺎ ﻫﺪاﯾﺖ و ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎرﮔﺬاري ﯾﺎ ﻧﯿﺮو اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه اي دارد‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺪاﯾﺖ و ﯾﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي‬
‫آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 3-2‬روش ﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي‬

‫در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺟﻮاب دﻗﯿﻘﯽ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ را در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﻌﺎدﻻت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ و ﯾﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ‪،‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي و ﺷﺮاﯾﻂ اوﻟﯿﻪ داﻧﺴﺖ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ از روش ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻋﺪدي از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫روش اﻟﻤﺎن اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود )‪ (Finite Element Method‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫رﻓﺘﺎر دﻗﯿﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ را در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ داﺧﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻫﺎي ﻋﺪدي ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﻘﺎط ﮔﺴﺴﺘﻪ‬
‫اي ﺑﻨﺎم ﮔﺮه )‪ ،(Node‬ﺟﻮاب دﻗﯿﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ در روش ﻋﺪدي ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺳﺎزي ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﯾﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي زﯾﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ و ﮔﺮه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ دو روش ﻋﺪدي وﺟﻮد دارد‪ -1 .‬روش ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺤﺪود‪ 1‬و ‪ -2‬روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‪ .2‬در‬
‫روش ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻻت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺮه ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﺸﺘﻘﺎت‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﯾﮏ ﺳﺮي ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻄﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ روﺷﻬﺎي ﺗﻔﺎﺿﻞ‬
‫ﻣﺤﺪود از ﻧﻈﺮ درك و ﮐﺎرﺑﺮد در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﺎده آﺳﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮد ودر ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي‬
‫دﺷﻮار و ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺎدي‬
‫ﻏﯿﺮ اﯾﺰوﺗﺮوپ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود از ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي اﻧﺘﮕﺮاﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺟﻬﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺒﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ در ﻫﺮ اﻟﻤﺎن ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻮاب ﻧﻬﺎﺋﯽ از اﺟﺘﻤﺎع ﯾﮑﺎﯾﮏ ﺟﻮاب ﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد )زارﻋﯽ ﻧﮋاد ﻣﺤﻤﺪ ‪.(1380‬‬
‫ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻮق در اﯾﻦ ﭘﺮوژه از روش اﺟﺰا ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ذﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح اﯾﻦ روش ﺑﻄﻮر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3-3‬روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‬
‫‪ 3-3-1‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮي از روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‬

‫روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‪ ،‬روﺷﯽ ﻋﺪدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاب اﻧﻮاع ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان از‬
‫آن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﮔﺬرا‪ ،‬ﺧﻄﯽ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻨﺶ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل و‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ روش ﻫﺎي اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮآﻏﺎز روش ﻧﻮﯾﻦ اﺟﺰاء‬
‫‪1‬‬
‫‪- Finite Difference Method‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Finite Element Method‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1900‬ﻣﯿﻼدي ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫‪ Continua‬ﮐﺸﺴﺎن را ﺑﺎ ﺗﻔﮑﯿﮏ آن ﺑﻪ ﻣﯿﻠﻪ ﻫﺎي اﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﻌﺎدل‪ ،‬ﻣﺪل ﺳﺎزي ﮐﺮده و ﺗﻘﺮﯾﺐ زدﻧﺪ‬
‫)‪.(Zienkiewicz O.C. Cheung Y.K.K1967‬‬
‫اﻣﺎ ‪ ،(1943) Courant‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ اي ﮐﻪ در‬
‫اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1940‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ Courant ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻨﺶ از روش ﻣﯿﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي‬
‫ﺗﮑﻪ اي ﺑﺮ روي ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﺎم ﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪي در اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎي اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ در ﺳﺎل ‪ 1950‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ در اداﻣﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻟﻤﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪل ﺳﺎزي و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﺶ در ﺑﺎلﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه در ﺳﺎل ‪،1960‬‬
‫‪ Clough‬اﺻﻄﻼح اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود را راﯾﺞ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻃﯽ ﺳﺎل ‪ ،1960‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺷﺮوع ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روش‬
‫اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ Cheung Zienkiewicz ،1967‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐﺮدﻧﺪ )‪.(Zienkiewicz O.C. Cheung Y.K.K1967‬‬
‫‪ 3-3-2‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﯽ در روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﻫﺮ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• ﻓﺎز ﭘﯿﺶ ﭘﺮدازش )‪(Pree-processing‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻟﻤﺎن ﻫﺎي ﻣﺤﺪود)‪ ،(Finite Elements‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮهﻫﺎ )‪ (Nodes‬و اﻟﻤﺎنﻫﺎ )‪.(Elements‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮض ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ رﻓﺘﺎر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﻟﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻞ اﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺴﻂ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺮاي ﻫﺮ اﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﯾﮑﺎﯾﮏ اﻟﻤﺎن ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮐﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ و اﯾﺠﺎد ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ اﺻﻠﯽ‬
‫‪ -5‬اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ اوﻟﯿﻪ و ﺑﺎرﮔﺬاري‪.‬‬
‫• ﻓﺎز ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ )‪(Processing‬‬
‫‪ -6‬ﺣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻄﯽ و ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻫﻢ ﭼﻮن‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ در ﮔﺮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﯾﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻣﺎ در ﮔﺮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫• ﻓﺎز ﭘﺲ ﭘﺮدازش )‪(Post-processing‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -7‬ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺎر ﺣﺮارﺗﯽ و ‪...‬‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫‪ -2‬ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﯽﻧﯿﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ‬
‫‪ -3‬ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي اﺟﺰاء‬
‫ﻣﺤﺪود ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد)‪.(Zienkiewicz O.C. Cheung Y.K.K1967‬‬
‫‪ 3-3-3‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪيﻫﺎ در روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‬
‫‪ 3-3-3-1‬ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﯿﭽﺶ ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫ﭘﯿﭽﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﮔﺮدان ﻣﺪور را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﭘﯿﭽﺸﯽ ﺑﺮاي ﻣﯿﻞ ﮔﺮداﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﻤﺎن‬
‫ﻗﻄﺒﯽ ‪ j‬و ﻃﻮل ‪ L‬ﮐﻪ از ﻣﺎده اي ﺑﺎ ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ‪ G‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭽﺸﯽ ‪ T‬ﻗﺮار‬
‫دارد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪TI‬‬
‫=‪θ‬‬ ‫)‪(3-1‬‬
‫‪JG‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎدل و راﺑﻄﻪ ذﯾﻞ‪:‬‬

‫‪TI‬‬
‫=‪θ‬‬
‫‪JG‬‬ ‫)‪(3-2‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از دو ﮔﺮه‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﭘﯿﭽﺶ و ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭽﺸﯽ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ارﺗﺒﺎط دارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪JG  1‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪ θ1‬‬ ‫‪ T1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪=‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(3-3‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪ −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ θ 2‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﯿﻞ ﮔﺮداﻧﯽ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻪ از دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ‪.(3-1‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ AB‬از ﻣﺎده اي ﺑﺎ ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ‪ G AB = 3.9 × 10 61b / in 2‬و ﻗﻄﺮ ‪1.5in‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ BC‬ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﮐﻤﯽ از ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ ‪ GBC = 4.0 × 1061b / in 2‬و ﻗﻄﺮ ‪ 1in‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﯿﻞ‬
‫ﮔﺮدان از دو ﺳﺮ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭽﺸﯽ ‪ 200lp. ft‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ D‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻪ اﻟﻤﺎن‪،‬‬
‫زواﯾﺎي ﭘﯿﭽﺸﯽ در ‪ D‬و ‪ B‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭘﯿﭽﺸﯽ را در ﻧﻘﺎط ﻣﺮزي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(3-1‬ﺷﻤﺎﺗﯿﮏ ﻣﯿﻞ ﮔﺮدان‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﮔﺮه در ﻧﻘﺎط و ﺳﻪ اﻟﻤﺎن در ﻃﻮل ﻣﯿﻠﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻤﺎن اﯾﻨﺮﺳﯽ ﻗﻄﺒﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ اﻟﻤﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1  1.5 ‬‬
‫‪J 1 = J 2 = πr 4 = π ‬‬ ‫‪in  = 0.497in 4‬‬ ‫)‪(3-4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2  2 ‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1  1.0 ‬‬
‫‪J 3 = πr 4 = π ‬‬ ‫‪in  = 0.0982in 4‬‬ ‫)‪(3-5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2  2 ‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ ﻫﺮ اﻟﻤﺎن از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﯾﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪[K ]( E ) = JG ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(3-6‬‬
‫‪I ‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮاي اﻟﻤﺎن ‪ ، 1‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪[K ] = (3.9 ×10 1b / in )(0.497in ) ‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫)‪(1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪=‬‬ ‫‪64610‬‬ ‫‪− 64610‬‬
‫‪1b.in‬‬ ‫)‪(3-7‬‬
‫‪(12 × 2.5)in‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪− 64610‬‬ ‫‪64610‬‬ ‫‪‬‬
‫و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪‬‬
 64610 − 64610 0 0 θ1
 0 θ 2
(1G )  − 64610 64610 0
[K ] = (3-8)
 0 0 0 0 θ 3
 
 0 0 0 0 θ 4
‫ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺮ ﮐﺪام از آن ﻫﺎ در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ اﺻﻠﯽ‬،3‫و‬2 ‫ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﺑﺮاي اﻟﻤﺎن ﻫﺎي‬
: ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
[K ](2 ) = (3.9 × 10 1b.in )(0.497in )   =  161525 − 1615251b.in

6 2 4
1 −1
 − 161525 161525 

(3-9)
(12 ×1.0 )in  −1 1
0 0 0 0 θ1
0 161525 − 161525 0 θ 2
[K ](2G ) =  (3-10)
0 − 161525 161525 0 θ 3
 
0 0 0 0 θ 4
[K ](3) = (4.0 ×10 1b.in )(0.0982in ) 

6 2 4
1 − 1  16367 − 16367 
= (3-11)
1   − 16367 16367 
1b.in
(12 × 2.0 )in − 1
0 0 0 0  θ1
0 0 0 0  θ 2
[K ](3G )  (3-12)
0 0 16367 − 16367  θ 3
 
0 0 − 16367 16367  θ 4
.‫ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي اﻟﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‬، ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﺻﻠﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ‬
[K ](G ) = [K ](1G ) + [K ](2G ) + [K ](3G ) (3-13)

 64610 − 64610 0 0  θ1
− 64610 64610 + 161525 − 161525 0  θ 2
[K ](1G ) =  (3-14)
 0 − 161525 161525 + 161525 − 16367  θ 3
 
 0 0 − 16367 16367  θ 4
: ‫ و اﻋﻤﺎل ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭽﺸﯽ ﺧﺎرﺟﯽ دارﯾﻢ‬C ‫ و‬A ‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي در ﻧﻘﺎط‬
 1 0 0 0  θ1   0 
 − 64610 226135 − 161525    
0  θ 2  − (200 × 12 )1b.in 
  =  (3-15)
 0 − 161525 177892 − 16367  θ 3   0 
    
 0 0 0 1 θ
 4   0
:‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق‬
θ1   0 
θ  − 0.03020 
 2  
 =  (3-16)
θ 3  − 0.02742 
θ 4   0 
: ‫ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬C ‫ و‬A ‫ﻣﻤﺎن ﻫﺎي ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ در ﻧﻘﺎط‬
[R] = [K ]{θ }− {T} (3-17)
 RA   646410 − 64610 0 0  0   0 
R  − 64610 226135 − 161525   
0  − 0.03020rad  − (200 × 12)1b.in

 D 
  =  = 
 R B
 0 − 161525 177892 − 16367   − 0 .02742 rad   0 
 RC   0 0

− 16367 16367   0   0 
 RA  1951 1b.in
R   
 D  0 
 = 
 RB   0 
 RC   499 1b.in 

‫ﻣﺠﻤﻮع ‪ RA‬و ‪ RC‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﮔﺸﺘﺎور ﭘﯿﭽﺸﯽ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﻄﺮ ﻣﯿﻞ ﮔﺮدان ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﻨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ,‬اﻣﺎ در ﻣﺪل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3-3-3-2‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﺑﻪ روش ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ‬
‫ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﺑﻪ روش ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺟﺎﻣﺪات‪ ،‬روﺷﯽ راﯾﺞ ﺟﻬﺖ ﻣﺪل ﺳﺎزي‬
‫اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرﮔﺬارﯾﻬﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮ روي ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ آن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﺮژي ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ در ﻣﺎده ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﮐﻪ اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ را در ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ در ﻣﻌﺮض ﻧﯿﺮوي ﻣﺮﮐﺰي ﻗﺮاردارد در‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ)‪ (3-2‬دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺰﯾﯽ از ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺠﻢ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﻮح اﯾﻦ ﺣﺠﻢ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﯾﮏ ﻋﻀﻮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﯾﮏ ﻓﻨﺮ ﻣﺪل ﺳﺎزي ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻧﺮژي ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه در‬
‫ﻋﻀﻮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪y′‬‬ ‫‪y′‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪dA = ∫ Fdy′ = ∫ Ky′dy′‬‬ ‫‪Ky′ 2 =  Ky′  y′‬‬ ‫)‪(3-18‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي و ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬
‫= ‪dA‬‬
‫‪1‬‬
‫‪(Ky′)y′ =  1 σ y dxdz εdy = 1 σεdV‬‬ ‫)‪(3-19‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﯾﺎ اﻟﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﺤﻮري‪ ،‬اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪σε‬‬ ‫‪Eε 2‬‬

‫∫ = ‪Λ(e ) = ∫ dΛ‬‬ ‫∫ = ‪dV‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫)‪(3-20‬‬
‫‪v 2‬‬ ‫‪v 2‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ‪ V‬ﺣﺠﻢ ﻋﻀﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ ﺑﺮاي ﺟﺴﻤﯽ ﺷﺎﻣﻞ اﻟﻤﺎن و ﮔﺮه‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻔﺎﺿﻞ‬
‫ﺑﯿﻦ اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ ﮐﻞ و ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪Π = ∑ Λ(e ) − ∑ Fi ui‬‬ ‫)‪(3-21‬‬
‫‪e =1‬‬ ‫‪i =1‬‬
‫اﺻﻞ ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ در‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪∂Π‬‬ ‫∂‬ ‫‪n‬‬

‫∂‬ ‫‪m‬‬
‫=‬
‫‪∂ui ∂ui‬‬
‫‪∑ Λ(e) −‬‬
‫‪e =1‬‬ ‫‪∂ui‬‬
‫‪∑Fu‬‬
‫‪i =1‬‬
‫‪i i‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫‪ i = 1,2,3,..., n‬ﺑﺮاي‬ ‫)‪(3-22‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(3-2‬رﻓﺘﺎر ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﺮﮐﺰي‬
‫اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮاي ﯾﮏ اﻟﻤﺎن دﻟﺨﻮاه از ﻣﻌﺎدﻟﻪ)‪ (3-20‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Eε 2‬‬ ‫‪A E‬‬

‫∫ = ) ‪Λ(e‬‬ ‫) ‪dV = avg (ui2+1 + ui2 − 2ui +1ui‬‬ ‫)‪(3-23‬‬
‫‪υ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2l‬‬
‫‪‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ ε = (ui+1 − ui ) / l‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮﻧﺶ ﻣﺤﻮري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﯽﻧﯿﻤﻢ ﮐﺮدن اﻧﺮژي ﮐﺮﻧﺶ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ui+1‬و ‪ ui‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∂Λe Aavg E‬‬
‫=‬ ‫) ‪(ui − ui +1‬‬ ‫)‪(3-24‬‬
‫‪∂ui‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪∂Λe‬‬ ‫‪Aavg E‬‬

‫=‬ ‫) ‪(ui+1 − ui‬‬ ‫)‪(3-25‬‬
‫‪∂ui +1‬‬ ‫‪l‬‬
‫و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ آن‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ ∂Λ(e ) ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪− Keq   ui ‬‬
‫‪ ∂ui   Keq‬‬
‫‪ (e )  = ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(3-26‬‬
‫‪ ∂Λ   − Keq‬‬ ‫‪Keq  ui +1 ‬‬
‫‪ ∂ui +1 ‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ‪ Keq = (Aavg E ) / l‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ ﮐﺮدن ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻄﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ در‬
‫ﮔﺮه ﻫﺎي ‪ i‬و ‪ i + 1‬از ﯾﮏ اﻟﻤﺎن دﻟﺨﻮاه ) ‪ ، (e‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∂‬
‫‪(Fiui ) = Fi‬‬ ‫)‪(3-27‬‬
‫‪∂ui‬‬
‫∂‬
‫‪(Fi+1ui+1 ) = Fi +1‬‬ ‫)‪(3-28‬‬
‫‪∂ui +1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﻫﻤﺎن ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻔﺘﯽ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ روش‬
‫ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﺳﺎدهﺗﺮ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮاب ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3-3-3-3‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﺑﻪ روش ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ‬
‫روش ﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮض ﯾﮏ ﺟﻮاب ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻨﺎ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي و اوﻟﯿﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ‬
‫دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺟﻮاب در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﻣﺎﻧﺪه ﯾﺎ ﺧﻄﺎ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ در‬
‫ﻫﺮ روش ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺣﺬف ﺧﻄﺎ در ﭼﻨﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮاي روﺷﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﺪن ﺑﺤﺚ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ)‪ (3-3‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺑﺎر ‪ P‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ را در ﻧﻈﺮﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪ در ﯾﮏ ﺳﺮ ﺛﺎﺑﺖ و در ﺳﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ‪ P‬ﺑﺮ آن اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮض ﻗﻄﻌﻪ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯾﯽ ‪ w1‬و در‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ w2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ داراي ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ t‬و ﻃﻮل ‪ L‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪول ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ آن ﻧﯿﺰ ‪ E‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﮐﻢ‬
‫ﺑﻮدن وزن ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﻄﻌﻪ را در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪A( y)E‬‬ ‫‪ u (0 ) = 0‬ﺑﺎﺷﺮط ﻣﺮزي ‪− P = 0‬‬

‫‪du‬‬
‫‪dy‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ :(3-3‬ﻓﺮم ﯾﮏ ﻗﻄﻊ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫ﺣﺎل ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻓﺮض ﯾﮏ ﺟﻮاب ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ذﯾﻞ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬
‫‪u ( y ) = c1 y + c2 y 2 + c3 y 3‬‬ ‫)‪(3-29‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ‪ c1‬و ‪ c2‬و ‪ c3‬ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ ﺷﺮط ﻣﺮزي ﺑﺼﻮرت ‪ u (0 ) = 0‬ﺻﺪق‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ ‪ R‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(3-30‬‬
‫‪du‬‬
‫‪6444A7‬‬ ‫)‪( y‬‬
‫‪444‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪dy‬‬
‫‪64447‬‬ ‫‪444‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ω 2 − ω1  ‬‬
‫‪ ω1 + ‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪ y tE c1 + 2c 2 y + 3c 3 y − P = R‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ T ،L ، w2 ، w1‬و ‪ E‬ﺳﺎده ﮐﺮدن آن‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪R / E = (0.25 − 0.0125 y) c1 + 2c2 y2 − 96.154 × 10 −6‬‬ ‫)‪(3-31‬‬
‫اﻟﻒ( روش ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‬

‫در روش ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎﺑﻊ ‪ R‬در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل در ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن در ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺟﺎري ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ ﺳﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل دارد‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ را در‬
‫ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ y = L / 3‬و ‪ y = L‬و ‪ y = 2L / 3‬را ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺧﻄﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫)‪R(c, y‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫)‪(3-32‬‬

‫‪L‬‬
‫=‪y‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 10  ‬‬ ‫‪ 20  ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 10 ‬‬
‫‪R =  0.25 − 0.0125   c1 + 2c 2   + 3c3    − 96.154 × 10 −6 = 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 3  ‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ 3  ‬‬
‫)‪R(c, y‬‬ ‫‪=0‬‬

‫‪2L‬‬
‫=‪y‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 20  ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 20 ‬‬ ‫‪ 20 ‬‬
‫‪R =  0.25 − 0.0125   c1 + 2c 2   + 3c 3  ‬‬ ‫‪ − 96.154 × 10 −6 = 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 3  ‬‬ ‫‪ 3 ‬‬ ‫‪ 3 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫)‪R(c, y‬‬ ‫‪=0‬‬

‫‪y=L‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪R = (0.25 − 0.0125(10 )) c1 + 2c2 (10 ) + 3c3 (10 ) − 96.154 × 10 −6 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(3-33‬‬
‫اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻞ آن ﻫﺎ ﺳﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل ‪ c1‬و ‪ c2‬و ‪ c3‬ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪c1 +‬‬ ‫‪c2 +‬‬ ‫‪c3 = 461.539 × 10 −6‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪400‬‬
‫‪c1 +‬‬ ‫‪c2 +‬‬ ‫‪c3 = 576.924 × 10 −6‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪c1 + 20c2 + 300c3 = 769.232 × 10 −6‬‬
‫از ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق‪:‬‬
‫‪c1 = 423.0776 × 10 −6 , c 2 = 21.65 × 10 −15 , c3 = 1.153848 × 10 −6‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺿﺮاﯾﺐ ‪ c‬در ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‪:‬‬
‫‪u ( y) = 423.0776 × 10 −6 y + 21.65 × 10 −15 y 2 + 1.153848 × 10 −6 y3‬‬
‫ب( روش زﯾﺮ داﻣﻨﻪ‬

‫در اﯾﻦ روش اﻧﺘﮕﺮال ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ در ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺜﺎل ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﻋﺮض ﻣﺘﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻪ اﻧﺘﮕﺮال ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪:‬‬
‫)‪(3-34‬‬
‫‪L‬‬
‫∫‬‫‪0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ℜdy = 0‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪L‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪+ 2c 2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 dy = 0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪‬‬
‫‪2L‬‬
‫∫‬‫‪L‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ℜdy = 0‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪2L‬‬
‫‪L‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪+ 2c 2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 dy = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪L‬‬
‫∫‬‫‪2L‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ℜdy = 0‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪L‬‬
‫‪2L‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+ 2c2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 dy = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي از ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻞ آن ﻫﺎ‪ ،‬ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.:‬‬
‫‪763.88889 × 10 −3 c1 + 2.4691358c2 + 8.1018519c3 = 320.513333 × 10 −6‬‬
‫‪0.625c1 + 6.1728395c 2 + 47.4537041c 3 = 3.2051333 × 10 −4‬‬
‫‪0.4861111c1 + 8.0246917c 2 + 100.694444c3 = 3.2051333 × 10 −4‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق‪:‬‬
‫‪c1 = 391.35088 × 10 −6 , c 2 = 6.075 × 10 −6 , c3 = 809.61092 × 10 −9‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺿﺮاﯾﺐ ‪ c‬در ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن‪:‬‬
‫‪u ( y) = 391.35088 × 10 −6 y + 6.075 × 10 −6 y 2 + 809.61092 × 10 −9 y 3‬‬
‫ج( روش ﮔﺎﻟﺮﮐﯿﻦ‬

‫در روش ﮔﺎﻟﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻄﺎ در ﺗﺎﺑﻊ وزﻧﯽ ‪ Φ i‬و اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي آن ﻣﺠﻬﻮﻻت ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪:‬‬
‫)‪(3-35‬‬
‫‪b‬‬
‫∫‬
‫‪a‬‬
‫‪Φ i ℜdy = 0 i = 1,2,..., N‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ وزﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮاﺋﺐ ﺟﻮاب ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮل در ﺟﻮاب ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دارﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻗﺒﻠﯽ ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻮد‪:‬‬
‫)‪(3-36‬‬
‫‪u ( y ) = c1 y + c 2 y 2 + c 3 y 3‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮاﺑﻊ وزﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ φ1 = y‬و ‪ φ 2 = y 2‬و ‪ φ3 = y 3‬ﺑﺎ اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫)‪(3-37‬‬
‫‪y ( 0.25 − 0.0125 y ) (c1 + 2c 2 y + 3c 3 y 2 ) − 96.154 × 10 −6  dy = 0‬‬

‫‪L‬‬
‫∫‬‫‪0‬‬
‫∫‬‫‪0‬‬
‫‪L‬‬
‫[‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪y3 (0.25 − 0.0125 y) c1 + 2c 2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 dy = 0‬‬ ‫]‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي از ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻞ آﻧﻬﺎ ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل ‪ c1‬و ‪ c 2‬و ‪c3‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫‪8.333333c1 + 104.1666667c 2 + 1125c 3 = 0.0048077‬‬
‫‪52.083333c1 + 750c 2 + 8750c3 = 0.0320513333‬‬
‫‪375c1 + 5833.3333c 2 + 71428.57143c3 = 0.240385‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪c1 = 400.642 × 10 −6 , c 2 = 4.006 × 10 −6 , c 3 = 0.935 × 10 −6‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺿﺮاﯾﺐ ‪ c‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪u ( y) = 400.642 × 10 −6 y + 4.006 × 10 −6 y 2 + 0.935 × 10 −6 y 3‬‬
‫د( روش ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫در روش ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺑﺎ ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ ﮐﺮدن ﺧﻄﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺠﻬﻮل در ﺟﻮاب ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬
‫راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Minimize‬‬ ‫) ‪( ∫ R dy‬‬
‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(3-38‬‬
‫ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪∂R‬‬ ‫)‪(3-39‬‬

‫∫‬‫‪a‬‬
‫‪R‬‬
‫‪∂c i‬‬
‫‪dy = 0‬‬ ‫‪i = 1, 2,3,..., N‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮل در ﺟﻮاب ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﻋﺮض ﻣﺘﻐﯿﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪R / E = ( 0.25 − 0.0125 y ) (c1 + 2c 2 y + 3c 3 y 2 ) − 96.154 ×10 −6‬‬
‫ﺑﺎ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﮔﯿﺮي از ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ c1‬و ‪ c 2‬و ‪ c3‬و ﺟﺎﯾﮕﺬاري در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪+ 2c 2 y + 3c 3 y 2 − 96.154 × 10 −6 (0.25 − 0.0125 y)dy = 0‬‬
‫‪10‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪+ 2c 2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 (0.25 − 0.0125 y)2 ydy = 0‬‬
‫‪10‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪∫ [(0.25 − 0.0125 y)(c‬‬ ‫)‬ ‫]‬

‫‪+ 2c 2 y + 3c3 y 2 − 96.154 × 10 −6 (0.25 − 0.0125 y)3 y 2 dy = 0‬‬
‫‪10‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي از ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻞ آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮاﯾﺐ‬
‫ﻣﺠﻬﻮل را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪0.364583333c1 + 2.864583333c 2 + 25c 3 = 0.000180289‬‬
‫‪2.864583333c1 + 33.333333c 2 + 343.75c3 = 0.001602567‬‬
‫‪‬‬
‫‪25c1 + 343.75c 2 + 3883.928571c3 = 0.015024063‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪c1 = 389.773 × 10 −6 ,‬‬ ‫‪c 2 = 6.442 × 10 −6 ,‬‬ ‫‪c3 = 0.789 × 10 −6‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮاردادن ﺿﺮاﯾﺐ ‪ C‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ)‪ (3-35‬ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬
‫‪u ( y) = 389.773 × 10 −6 y + 6.442 × 10 −6 y 2 + 0.789 × 10 −6 y 3‬‬
‫‪ 3-3-3-4‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺟﻮاب ﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ‬

‫دﻗﺖ روش ﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺟﻮاب ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ روش و ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻗﯿﻖ آن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول)‪ (3-1‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﮔﺮﻫﯽ را ﮐﻪ از روش ﻫﺎي دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‪ ،‬زﯾﺮداﻣﻨﻪ‪ ،‬ﮔﺎﻟﺮﮐﯿﻦ و‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺪول ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻮاب ﻫﺎ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول)‪ :(3-1‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺟﻮاب ﺣﺎﺻﻞ از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رﯾﺎﺿﯽ در ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺴﺎﻟﻪ‬
‫واﺣﺪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿــﺮ ﻣﮑــﺎن ﻫــﺎي ﺗﻐﯿﯿــﺮ ﻣﮑــﺎن ﻫــﺎي ﺗﻐﯿﯿــﺮ ﻣﮑــﺎن ﻫــﺎي‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻘﻄـﻪ ﺗﻐﯿﯿــﺮ ﻣﮑــﺎن ﻫــﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎي ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺣﺎﺻــــــــﻞ از روش ﺣﺎﺻــــــــﻞ از روش ﺣﺎﺻــــــــﻞ از روش‬
‫از روش ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از روش دﻗﯿﻖ‬ ‫درﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت‬ ‫ﮔﺎﻟﺮﮐﯿﻦ‬ ‫ﮔﺎﻟﺮﮐﯿﻦ‬
‫)‪(in‬‬ ‫)‪(in‬‬ ‫)‪(in‬‬ ‫)‪(in‬‬ ‫)‪(in‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪y=0‬‬
‫‪0/001027‬‬ ‫‪0/001041‬‬ ‫‪0/001029‬‬ ‫‪0/001076‬‬ ‫‪0/001027‬‬ ‫‪y=2.5‬‬
‫‪0/002208‬‬ ‫‪0/002220‬‬ ‫‪0/002209‬‬ ‫‪0/002259‬‬ ‫‪0/002213‬‬ ‫‪y=5/0‬‬
‫‪0/003618‬‬ ‫‪0/003624‬‬ ‫‪0/003618‬‬ ‫‪0/003660‬‬ ‫‪0/003615‬‬ ‫‪y=7/5‬‬
‫‪0/005331‬‬ ‫‪0/005342‬‬ ‫‪0/005330‬‬ ‫‪0/005384‬‬ ‫‪0/005333‬‬ ‫‪y=10‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 3-4‬ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري‬
‫‪ 3-4-1‬ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدي‬

‫اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري‪ ،‬در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻋﺪدي ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را داده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻏﯿﺮ ﺧﻄﯽ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ را در ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﻋﻢ از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت و ﯾﺎ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ از ﯾﮑﯽ از دو روش اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود‪ 1‬و ﯾﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺪود‪ 2‬و ﯾﺎ ﻫﺮ دو آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .3‬ﺗﻌﺪادي از‬
‫آﻧﻬﺎ ﮐﺎرﺑﺮدي ﮐﺎﻣﻼ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺧﺎص ﻣﻮﺟﻮد در ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﺧﺎص ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻣﺮاﮐﺰ آﮐﺎدﻣﯿﮏ و ﻋﻠﻤﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎه رﻓﯿﻌﯽ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎﯾﯽ را ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﺑﺮاﺣﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻫﻢ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ‪.‬‬
‫در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﺎزهاي و ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞدﻫﯽ ﻓﻠﺰات ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺣﺎﻻت ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﺤﺪود‪ -‬ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‪ -‬ارﺗﻌﺎﺷﺎﺗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ از روش اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬از‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞدﻫﯽ ﻓﻠﺰات ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و ﻧﯿﺰ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ روشﻫﺎ داراي‬
‫ﻣﺰاﯾﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در ﺣﻞ ﯾﮏ ﻣﺴﺎﻟﻪ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ درﺳﺖ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯽ از اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻓﯿﺰﯾﮏ آﻧﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻧﯿﻮﺗﻮن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود داراي ﻣﺰﯾﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ اﺳﺎس ﻓﯿﺰﯾﮏ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻘﺎء ﺟﺮم و اﻧﺮژي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺪود ﺑﻬﺘﺮ ﺣﻞ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺪول )‪ (3-2‬ﻧﺎم ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ﻧﯿﺰ روش ﺣﻞ آﻧﻬﺎ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Finite Element Method‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Finite Volume Method‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -‬روش ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺪود در اﺻﻞ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺧﺎص از روش ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪‬‬
‫ﺟﺪول)‪ :(3-2‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻧﺮم اﻓﺰاري ﺣﻞ ﻋﺪدي‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺻﻠﯽ‬ ‫روش ﺣﻞ ﻋﺪدي‬ ‫ﻧﺎم ﻧﺮم اﻓﺰار‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ارﺗﻌﺎﺷﺎت‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﻫﯽ‬ ‫‪FEM‬‬ ‫‪Ansys‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‬ ‫‪FV‬‬ ‫‪Fluent-Ghambi‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ_ ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‬ ‫‪FEM‬‬ ‫‪Cos-Mos‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ارﺗﻌﺎﺷﺎت‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﻫﯽ‬ ‫‪FEM‬‬ ‫‪Abaqus‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﻫﯽ‬ ‫‪FEM‬‬ ‫‪Mark‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻻت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪ ،‬ارﺗﻌﺎﺷﺎت‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﻫﯽ‬ ‫‪FEM- FV‬‬ ‫‪Patran-Nastran‬‬
‫ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﻣﻮاد‬ ‫‪FEM- FV‬‬ ‫‪Mold-flow‬‬
‫ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﻣﻮاد‬ ‫‪FV‬‬ ‫‪Superforge‬‬
‫ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﻣﻮاد‬ ‫‪FEM‬‬ ‫‪PAM-Stamp‬‬
‫‪ 3-4-2‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ در اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي‬

‫در ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در‬
‫ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﺮم اﻓﺰاري ﺟﺎﻣﻊ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﯾﮏ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺞ ﺑﺮاي ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻃﺮاح ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺎرﺑﺮان‪ ،‬ﺑﺪون داﺷﺘﻦ آﮔﻬﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎدي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود از‬
‫اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻨﯽ ﮐﻪ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي اﯾﻦ روش آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬داده ﻫﺎي ورودي ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و اﺑﻌﺎد‬
‫‪ -2‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻮع اﻟﻤﺎن ﻫﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ ﻧﺘﺨﺎب اﻧﺪازه و ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻟﻤﺎن ﻫﺎ‬
‫‪ -3‬ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازه ﻧﺎﻗﺺ اﻟﻤﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﺶ ﺑﻨﺪي‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ روش‬
‫اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازه ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻟﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﺮ دﻗﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻣﺶﺑﻨﺪي ﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺨﻮﺑﯽ‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و در ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ از اﻟﻤﺎن ﻫﺎي رﯾﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻋﻤﺎل ﻧﺎدرﺳﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي و ﺑﺎرﮔﺬارﯾﻬﺎ‬
‫‪ -5‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺷﯽ از اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه‬
‫رﯾﺰ و ﯾﺎ ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯽ روﯾﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﺪدي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ واﻗﻌﯽ و‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺑﺎرﮔﺬاري و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺑﺮاي ﻣﺪل اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻗﻀﺎوﺗﯽ‬
‫‪‬‬
‫درﺳﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ اي ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺻﺤﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدي آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﺪل‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ و وﻗﺖ ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎه ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎدل و‬
‫ﻣﻮازﻧﻪ اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﻘﺾ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺪل ﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارده در ﻧﻤﻮدار ﺟﺴﻢ آزاد ﻣﺪل ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮان دﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﯾﮏ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ دﻟﺨﻮاه ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﻣﻨﺘﺠﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 3-5‬ﻣﻌـﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﺴﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ از ﻣﯿﺰان ﺗﺤﻤـﻞ ﺗـﻨﺶ و داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻣﻌﯿﺎري ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺣﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ اﻣـﺮي ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻻزم اﺳﺖ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ اﻻﺳﺘﯿﮏ اﮔﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري روي ﺟﺴﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﮥ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺛﺎﺑﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮاﺳﻮن و ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً‬
‫ﺑﻪ آن ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ‪ .‬اﻏﻠﺐ رواﺑﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺮوع ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ اﺟﺴﺎم اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺴﺘﻬﺎي ﯾﮏﺑﻌﺪي ﻗﻄﻌﺎت و ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻋﯿﻨﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺷﺮوع‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ را ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬارﯾﻬﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮره ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ رواﺑﻂ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ‪ 1‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺼﻮرت رواﺑﻂ رﯾﺎﺿﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﻨﺶ ﯾﺎ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ رواﺑﻂ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﻨﺶ ﯾﺎ ﮐﺮﻧﺶ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺟﺴﻢ ﻣﯿﺘﻮان ﺷﺮوع ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺟﺴﻢ‬
‫را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ‪:‬‬
‫‪f (σ x , σ y , σ z , τ xy , τ xz , τ yz ) = Const‬‬ ‫)‪(3-40‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮاد اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮد‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﺎت زﯾﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫• از اﺛﺮ ﺑﻮﺷﯿﻨﮕﺮ‪ 2‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ در ﮐﺸﺶ و ﻓﺸﺎر ﯾﮑﺴﺎن درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪1-Yield Criteria‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Baushinger‬‬
‫‪‬‬
‫• ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﯾﺎ ﺗﻨﺶ ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ در ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺟﺴﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮐﺪام از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ در ﻓﻀﺎي ﺗﻨﺶ ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﻫﻨﺪﺳﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻣﯿﺘﻮان‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﺴﻠﯿﻢ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺟﺴﻢ ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫اﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام از آﻧﻬﺎ داراي ﻓﺮﺿﯿﺎت ‪ ،‬ﻣﺰاﯾﺎ و ﻣﻌﺎﯾﺒﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﻮاد‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﻮري‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﺎ ﺗﺮﺳﮑﺎ‬
‫‪ -‬ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ون ﻣﯿﺰز‪.1‬‬
‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎرﮔﺬاري از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻣﺤﻮري و ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ وان‪ -‬ﻣﯿﺴﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪ Von Mises‬را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪12‬‬
‫‪ (σ − σ II‬‬ ‫‪) + (σ III‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− σ II‬‬ ‫‪) + (σ I‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− σ III ) ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Sy =  I‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(3-41‬‬

‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ Sy‬ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ )‪ (yield point‬ﻓﻮﻻد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ‪ ،σIII، σII، σI‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1- Von Mises‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫"ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪ 150A‬ﺑﺎ ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ"‬
‫‪‬‬
‫در اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و‬
‫ﺳــﺎﺧﺖ ﺷــﯿﺮ ﻫــﺎي ﭘﺮواﻧــﻪ اي )‪ANSI/AWWA & AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫‪ (C504/C540‬ﮐﻪ ﺧﻼﺻﻪ اي از آﻧﻬﺎ در ﻓﺼﻞ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺑﺮد روش اﺟﺰا ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار )‪ (Solid Work and Cos-Mos‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮﺣﯽ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ‪1000‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮ ﻫـﺎي ﭘﺮواﻧـﻪ‬
‫اي ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻓـﺰاﯾﺶ در دﻗـﺖ ﻃﺮاﺣـﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﺧﺖ ﺷـﯿﺮ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻫـﺎي ﻻزم در ﺑﺪﻧـﻪ و ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫اﺻﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﺮ و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺷﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﮐﻨﺘـﺮل ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎﺗﯽ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺸﺎور‪ ،‬ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ و ﮐﺎرﺑﺮان ﺷﯿﺮ‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن و اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎﻓﯽ را اﯾﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻧﯿﺰ آﺧﺮﯾﻦ روش ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 4-1‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اي از ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻪ در ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣﯿﮕﯿـﺮد در دﯾـﺎﮔﺮام )‪(4-1‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺰارش ﻧﯿﺰ ﺧﻼﺻﺎي از اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﯽ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮﻫﺎ و ﺑﻮﯾﮋه ﺷـﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧـﻪاي ﺟﻤـﻊآوري و اراﺋـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬رواﺑﻂ اﺻﻠﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻗﯿﺪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ در ﻣـﻮرد رﻓﺘـﺎر ﻫﯿـﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳـﯿﺎل در ﺷـﯿﺮﻫﺎ‬
‫ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺳــﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻔﯿــﺪ ﺑــﺮاي ﻃﺮاﺣــﯽ درﺳــﺖ ﺷــﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧــﻪاي ﺟﻤــﻊآوري وﺗﺮﺟﻤــﻪ ﺷــﺪه و‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﮔﺰارش در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﺳـﯿﺎﻻﺗﯽ و ﻧﯿـﺰ ﺣـﺪود ﻣﺠـﺎز ﺑـﺮاي‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد؛ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮاي ﺗﺎﯾﯿﺪ ﯾﮏ ﻃﺮح ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻣﻌﯽ در ﻣﻮرد روش ﺣﻞ ﻋﺪدي اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﮔﺮدآوري و اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺮاﯾﻂ و ﻋﻠـﻞ‬
‫ﺑﺮوز ﺧﻄﺎ در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮ ﺑﺎ روش اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠـﻞ‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ ‪ 3‬اﯾﻦ ﮔﺰارش‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺮماﻓﺰاري ‪ COS-MOS‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در اداﻣﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﺰ از آن ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ و وﺿﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ اوﻟﯿﻪ در ﻣﺤﯿﻂ ‪ COS-MOS‬ﺑﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اوﻟـﯿﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺳﺎزه ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺟﺰاء واﻗﻌﯽ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺷﺪه و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻨﺲ ﻓـﻮﻻدي ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم‬
‫اﺟﺰاء و ﺑﺮﻗﺮاري ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺛﺎﺑﺖ در ﭘﺸﺖ دﯾﺴﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ اوﻟﯿﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾـﺪه و ﻣـﺸﺨﺺ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ اﺻﻠﯽ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮﺗﺮﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﺷـﻔﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻄﺮ ﺷﻔﺖ از ‪ 85mm‬ﺑﻪ ‪ 95mm‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺟﻨﺲ آن ﻧﯿﺰ اﺻﻼح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬
‫آن ﺑﺪﻧﻪ دﯾﺴﮏ و ﺷﯿﺮ ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن ﻫﺎي ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﮐﻤﮑﯽ )‪ (stiffner‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ رﻓﺘﺎر ﺷﯿﺮ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺠـﺪدا ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﻠﯿﻞ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻘﻮﯾﺘﯽ در ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ و ﺷﻔﺖ ﺑﺮ روي دﯾﺴﮏ اﻓـﺰوده‬
‫ﺷﺪه ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﺶ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﺎزه ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﺮض ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﮐﺎﻣﻞ ﺷﯿﺮ‪ ،‬آبﺑﻨﺪي ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﺪون ﻧﺸﺘﯽ ﻗﻄﻌﺎت و‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﭘﺸﺖ دﯾﺴﮏ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ذﯾﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه در دﯾﺎﮔﺮام )‪ (4-1‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫اراﺋﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ 4-2‬ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي‬
‫‪ 4-2-1‬اﺑﻌﺎد ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﺮ‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﯿﺮآﻻت‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞ و‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﯿﺮآﻻت؛ از ﻧﺮماﻓﺰار ‪ COS-MOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﻧـﺮماﻓـﺰاري‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺮم اﻓﺰاري از روش اﻟﻤـﺎن ﻣﺤـﺪود )‪(FEM‬‬
‫در ﺣﻞ ﻋﺪدي ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪاﺗﯽ و ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﻃـﺮح اوﻟﯿـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ؛ اﺑﻌـﺎد و‬
‫ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﺪل ﮐﺎﻣﻞ و ﺻﺤﯿﺢ ﺷﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار )‪Solid-‬‬
‫‪ (Work‬ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ در ﺷﮑﻞ ﻫﺎي )‪ (4-2‬اﻟﯽ )‪ (4-4‬اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫آﻣﺎده ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﺪل ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار )‪ (Cos-Mos‬ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫• ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﮑﺮدي از ﻗﺒﯿﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ‬
‫ب( ﻓﺸﺎر ﮐﺎري‬
‫ج( ﮐﻼس ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪(AWWA C504‬‬
‫• ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺑﻌﺎد ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﺮو ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد)‪(AWWA C504‬‬

‫• ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﺮم اﻓﺰار )‪ (Solid Work‬و ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آن ﺑﺎ اﺑﻌﺎد واﻗﻌﯽ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫• ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﻨﺲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬وﯾﺎ‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ و دﺳﺘﺮﺳﯽ در ﺑﺎزار‬
‫• اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺪل ﻫﻨﺪﺳﯽ و ﺟﻨﺲ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار )‪(Cos- Mos‬‬
‫• ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ‬

‫• ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﺗﺴﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫• ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺪﻧﻪ‪ ،‬دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﻣﺤﻮر و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آن ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي ﻗﯿﺪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎ‬
‫• ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺑﻌﺎد و ﺟﻨﺲ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ و ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزي آن‬
‫• ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺷﯿﺮ‬
‫• ﺗﺴﺖ ﺷﯿﺮ در ﻓﺸﺎر دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ از دو ﻃﺮف‬
‫دﯾﺎﮔﺮام )‪ (4-1‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-2‬ﻧﻤﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-3‬ﻧﻤﺎي روﺑﺮوي ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-4‬ﻟﯿﺴﺖ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ و ﺟﻨﺲ ﻗﻄﻌﺎت ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب‬
‫‪ 4-2-2‬ﺟﻨﺲ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﺲ و اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬ﮐـﻪ ﺷـﺮح آن در‬
‫ﺟﺪاول )‪ (2-1‬و )‪ (2-2‬ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﺟﻨﺲ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻗﻄﻌﺎت ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑـﺮ‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺎس ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎرﮐﺮد آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺎﺧﺖ از ﻗﺒﯿﻞ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮐﺎري و ﻧﯿﺰ ﻗﯿﻤـﺖ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (4-4‬ﻟﯿﺴﺖ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻗﻄﺮ ﺑﺎﻻ را ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ﺿﻤﯿﻤﻪ اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﻧﯿـﺰ ﺟـﻨﺲ‬
‫ﻣﻮاد اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اي از ﺟﺪول ﻣـﺬﮐﻮر ﮐـﻪ ﻧـﺸﺎن دﻫﻨـﺪه ﺟـﻨﺲ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠـﺪدا" در ﺟ ﺪول )‪(4-1‬‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻮاد ﺑﺮ اﺳـﺎس اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ) ‪DIN 17100 and‬‬
‫‪ (DIN 17440‬ﺑﻮده و در اﯾﻦ ﭘﺮوژه و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه از ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﺟﻬـﺖ اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول )‪ (4-1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ‪ 150A‬ﺑﻪ ﻗﻄﺮ‬
‫‪ 10000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ DIN 17 100‬و ‪DIN 17440‬‬
‫ﻣﺪول ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ‪E‬‬ ‫ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪Sy‬‬ ‫ﺣﺪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ‪Sut‬‬

‫ﻧﺎم ﻣﺎده‬ ‫ﻧﺎم ﻗﻄﻌﻪ‬
‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(MPa‬‬
‫‪210000‬‬ ‫‪205‬‬ ‫‪340-470‬‬ ‫‪St 37-2‬‬ ‫ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‬
‫‪210000‬‬ ‫‪205‬‬ ‫‪340-470‬‬ ‫‪ st 37-2‬ﯾﺎ ‪st 52‬‬ ‫دﯾﺴﮏ‬
‫‪190000‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪650-740‬‬ ‫‪-X 20Cr 13‬ﺿﺪ زﻧﮓ‬ ‫ﻣﺤﻮرﻫﺎ‬
‫‪190000‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪650-740‬‬ ‫‪-X 20Cr 13‬ﺿﺪ زﻧﮓ‬ ‫ﭘﯿﻦ ﻫﺎ‬
‫‪ 4-2-3‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺪل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪Cos-Mos‬‬

‫در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ AWWAC504‬ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺖ ﻋﻤﻠﯽ و ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻧﺮم اﻓﺰاري و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺬف اﻏﺘﺸﺎﺷﺎت‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﺷﯿﺮ؛ ﯾﮏ ﻟﻮﻟـﻪ در اﺑﺘـﺪاي آن درﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻮﻟﻪ در ﻋﻤﻞ ﺟﻬﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن اﻏﺘﺸﺎﺷﺎت ﺟﺮﯾﺎن و اﯾﺠـﺎد ﯾﮑﻨـﻮاﺧﺘﯽ و ﻧﯿـﺰ ﺣـﺬف ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي‬
‫اﺿﺎﻓﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﻃﻮل ﻟﻮﻟﻪ در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺬﮐﻮر ﺑـﺮاي ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻ در دو ﻃﺮف ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎوي ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻫﯿﺪرواﺳـﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﻬﺖ ﻫﺪف دﯾﮕﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﻮق اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺷـﯿﺮ از ﯾـﮏ‬
‫ﻃﺮف و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﻠﻨﺞ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻬﺎر ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻟﻤﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس)ﭼـﻮن ﻧـﺮم اﻓـﺰار‬
‫‪‬‬
‫‪ COSMOS‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺌﻮري اﻟﻤﺎن ﻣﺤﺪود ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( در ﺗﻤﺎم درﺟﺎت آزادي ﻣﻬﺎر ﻣﯿـﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺪل ﻧﻤﻮدن ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬
‫واﻗﻌﯽ و ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-5‬ﻟﻮﻟﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ‪1000‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 500‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ در ﺳﻤﺖ ﭘﺮ ﻓﺸﺎر ﺷﯿﺮ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﺗـﺎﺛﯿﺮي در ﻣﻘـﺪار ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫اﺟﺰاي اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪل اﻟﻤﺎﻧﻬﺎي ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻬﺎر ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺟﺎﺑﺠـﺎﯾﯽ‬
‫اﻟﻤﺎﻧﻬﺎي ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬اﻟﻤﺎﻧﻬﺎي ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و از اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺗﻨﺶ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻟﻮﻟﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-5‬اﻟﻒ( ﻣﺪل ﺷﯿﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪Cos-MOs‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-5‬ب( ﻣﺪل ﺷﯿﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪Cos-Mos‬‬
‫‪ 4-2-4‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﻧﺮم اﻓﺰار ‪Cos-Mos‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در دو ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ و ﻓﺸﺎر از ﯾﮏ ﻃـﺮف و ﺗﺨﻠﯿـﻪ آزاد از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ‬
‫)‪ (Discharge‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWAC504‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧـﺎﻣﯽ ﯾﻌﻨـﯽ )‪ 20‬ﺑـﺎر(‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻼ ﮔﯿﺮ دار در اﻧﺘﻬﺎي ﻟﻮﻟﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-6‬اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﺳـﯿﻌﯽ ﮐـﻪ در ﺑـﺎره اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻃﺮاﺣـﯽ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﺑـﻪ دو‬
‫ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ )‪ (AWWA C504 and API 598‬اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ در اﯾـﻦ ﮔـﺰارش‬
‫ﻧﯿﺰ از اﺻﻮل ﻗﯿﺪ ﺷﺪه در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺗﺤﺖ ﻟﻨﮕـﺮ‬
‫ﺧﻤﺸﯽ و ﮐﻮﭘﻞ ﭘﯿﭽﺸﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺪه و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺠـﺎز ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬در ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺪ ﺧﺎﺻﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻟﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﻤﺸﯽ و ﭘﯿﭽﺸﯽ اﻋﻤـﺎل ﺷـﺪه؛‬
‫اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻟﺬا‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﮐﺪ اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﻮق اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﻓـﺸﺎري‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﮔﯿﺮ دار‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-6‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﯿﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺷـﯿﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﺮواﻧﻪ اي از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ AWWA504‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺑﻮده و از ﮔﺮوه اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ‪ ASTM‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺪف از ﺗـﺴﺖ ﺑﺮرﺳـﯽ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺷـﯿﺮ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ )ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ و ﻓﺸﺎر ﺧﻂ( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﯿﺮ ﯾﮏ ﻓﺸﺎر و ﻗﻄﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎ را ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗـﺴﺖ‬
‫را در دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺷﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در اﯾﻦ ﺗﺴﺖ ﺷﯿﺮ ‪ DN1000PN10‬ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ‪ 10‬ﺑﺎر ﻓﺸﺎر ﺗﺴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل اﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﺴﺘﻪ در‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ COSMOS‬ﺗﺴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4-2-5‬اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي ﻣﺪل‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي ﻣﺪل در دﻗـﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﻣﻬﻤـﯽ دارد‪.‬‬
‫اﻟﻤﺎن ﻫﺎ ﻣﯿﺒﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ از اﺿﻼع ﻣﺴﺎوي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﻧﯿﺰ اﻧﺪازه آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ اﻧﺪازه واﻗﻌﯽ ﻗﻄﻌﺎت‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص‪ ،‬در ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﻨﺶ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ از اﻟﻤـﺎن ﻫـﺎي رﯾـﺰ ﺗـﺮي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﻤﺎن ﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ رﯾﺰ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﻧﯿـﺰ ﺧﻄـﺎي ﻧﺎﺷـﯽ از آن را‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﯿﮕﯿﺮد و در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺪازه اﻟﻤﺎن ﻫـﺎ‬
‫رﯾﺰ ﺗﺮ ﻣﯿﮕﺮدد؛ ﺗﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻫﻤﮕﺮاﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ در ﺷﮑﻞ )‪ (4-7‬ﻧـﺸﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺣﺎوي ‪ 209705‬ﮔﺮه و ‪ 117225‬اﻟﻤﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-7‬اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي ﻣﺪل ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻟﻮﻟﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫‪ 4-3‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روش اﺟـﺰا ﻣﺤـﺪود ﺑـﺮاي ﺷـﯿﺮ ‪ PN 10‬ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ‬
‫اﺳﻤﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻋﻤﺎﻟﯽ ‪ 20‬ﺑﺎر از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4-3-1‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (4-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻗﻄﻌﺎت ﺷﯿﺮ را در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﯾﮏ ﻃﺮﻓـﻪ ﺑـﺎ ‪20‬‬
‫ﺑﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس رﻧﮕﯽ ﻣﻘﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ اراﺋﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ وﻟـﯽ در ﺷـﮑﻞ اﯾـﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻣﮑﺎن ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ 356‬ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﮑـﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪0/4‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و در ﻣﺮﮐﺰ دﯾﺴﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ و ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ‪ 0/4‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ در ﻣﺮﮐﺰ‬
‫دﯾﺴﮏ‬
‫ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﺷﮑﻞ )‪ (4-9‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد را در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻘﺶ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻘﻮﯾﺘﯽ در ﺑﺪﻧﻪ )‪ (stiffner‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﻣﺤﯿﻂ آن ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ‬
‫آﺷﮑﺎر اﺳﺖ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎت رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-9‬اﻟﻒ( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر ﺑﺎ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ‪ 0/4‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-9‬ب( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﮐﻪ در ﺳﻤﺖ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-9‬ج( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ‪356‬‬
‫در ﺷﮑﻞ )‪ (4-10‬ﻣﻘﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘﯿـﺎس رﻧﮕـﯽ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿـﺸﻮد ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﮑـﺎن ‪0/4‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪4-10‬اﻟﻒ( ﻣﻘﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رﻧﮓ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﺎ ﻣﻘﯿـﺎس ﻣﺘـﺮ ﻧـﺸﺎن‬
‫داده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ 4-10‬ب( ﻣﻘﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در دﯾﺴﮏ را ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻘﯿﺎس رﻧﮕﯽ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻓﺮم آن ﺑﺎ ﻋﺪد ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 356‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-10‬اﻟﻒ( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن دﯾﺴﮏ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر ﺑﺪون ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-10‬ب( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ‪ 356‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ‪ 0/4‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-11‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن را در ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﮑﺎن در ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻪ ‪ 0/3‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-11‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن در ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻪ ‪ 0/3‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-3-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺿﺮاﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ از ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻧﺮژي واﭘﯿﭽﺸﯽ ﯾﺎ‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ‪ Von Mises‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان آﻧﺮا ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫)‪(4-1‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Sy‬‬ ‫‪ (σ − σ II‬‬ ‫‪) + (σ III‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− σ II‬‬ ‫‪) + (σ I‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− σ III‬‬ ‫)‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪= I‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FOS ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ Sy‬ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ )‪ (yield point‬ﻓﻮﻻد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ‪ ،σIII، σII، σI‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ و ‪FOS‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-12‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ ﯾﺎ ‪ Von Mises‬را در ﮐﻞ ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 20‬ﺑﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس رﻧﮕﯽ ﺷﮑﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس واﺣﺪ ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﺎﺳﮑﺎل )‪ (Pa‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪. .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ )‪ 173/3 (MPa‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاي ﺟﻨﺲ‬
‫‪‬‬
‫ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺪول ‪ (4-1‬ﺗﻨﺶ در ﻫﯿﭻ ﻗﻄﻌﻪ اي از ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ آن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﻮده؛ و ﻟﺬا ﻣﯿﺘﻮان‬
‫ﺑﻪ ﺟﺮات ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺣﺘﯽ در دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ در اﺟﺰاي ﺷﯿﺮ رخ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺟﺰو ﻗﯿﻮد ذﮐﺮ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪AWWA M49, First Edition 2001‬‬
‫&‪ (ANSI/AWWA C504/C540‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﯿﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-12‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ )‪ 173/3 (MPa‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪20‬‬
‫ﺑﺎر‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-13‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ ﯾﺎ )‪ (Von Mises‬را در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﺗﻨﺶ در ﺑﺪﻧﻪ ﺑﻪ )‪ 130 (MPa‬ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﻓﻮﻻد )‪ (st 37‬ﻣﯿﺘﻮان ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺑﺪﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪1/58‬را ﺑﻪ ﮐﻤﮏ راﺑﻄﻪ )‪(4-1‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪205‬‬
‫= ‪FOS‬‬ ‫‪= 1.58‬‬
‫‪130‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ 4-13‬اﻟﻒ( ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-13‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪4 -14‬اﻟﻒ( ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در دﯾﺴﮏ در ﻧﻤﺎي ﭘﺸﺖ ﯾﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺷﮑﻞ )‪4 -14‬ب( ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در دﯾﺴﮏ در ﻧﻤﺎي ﺟﻠﻮ ﯾﺎ ﺳﻤﺖ ﺑﺪون ﻓﺸﺎر‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در دﯾﺴﮏ از دو ﻃﺮف در ﺷﮑﻞ )‪ (4-14‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺪﻧﻪ دﯾﺴﮏ از ﺣﺪ )‪ 115 (MPa‬ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ در ﻧﻮار ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫‪‬‬
‫دﯾﺴﮏ ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت ﻣﺤﻞ آب ﺑﻨﺪي آن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﺎﻻ و در ﺣﺪ‬
‫)‪ 170 (MPa‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻨﺲ ﯾﮑﺴﺎن از ﻓﻮﻻد ‪ st 37‬ﺑﺮاي ﺑﺪﻧﻪ و دﯾﺴﮏ ﻣﯿﺘﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در دﯾﮏ ﻧﯿﺰ در ﺣﺪ ‪ 1/58‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و در ﻫﯿﭻ ﻧﻘﻄﻪ اي از دﯾﺴﮏ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ رخ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻫﺎي ﮐﺎرﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه در دﯾﺴﮏ از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻘﻮﯾﺘﯽ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي ﮐﻪ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻣﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﻫﺎي ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن ﺟﻮش داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ روي دﯾﺴﮏ در ﺷﮑﻞ )‪4-14‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-15‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﻣﺤﻮرﻫﺎ و ﭘﯿﻦ ﻫﺎي اﺗﺼﺎﻟﯽ ﺷﯿﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-15‬اﺛﺮ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در ﻣﺤﻮر ﻫﺎ و ﭘﯿﻦ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ در اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻪ ﻣﺮز )‪ 130 (MPa‬ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﻮر ﻫﺎ‬
‫از ﻧﻮع ﻓﻮﻻد ﺿﺪ زﻧﮓ )‪-X 20Cr 13‬ﺿﺪ زﻧﮓ( ﺑﺎ ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪ (MPa) 450‬ﻣﻘﺪار ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در‬
‫ﻣﺤﻮرﻫﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3/46‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ راﺑﻄﻪ )‪ (4-1‬ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪450‬‬
‫= ‪FOS‬‬ ‫‪= 3.46‬‬
‫‪130‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4-4‬ﺧﺴﺘﮕﯽ )‪ (fatigue‬در ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﻨﺎوب از ﺷﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ آن در ﻣﻌﺮض ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (AWWA C504‬ﮐﻪ در ﺟﺪول )‪ (2-3‬ﺷﺮح آن داده ﺷﺪه ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ‬
‫‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯿﺒﺎﯾﺪ در ‪ 5000‬ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎري ﺗﺴﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻣﯿﺒﺎﯾﺪ ﺣﺪ دوام )‪ (endurance limit‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد) ‪:(J. E. Shigley & C. R. Mischke 2004‬‬
‫)‪(4-2‬‬
‫‪S e = K a K b K c K d K e S e′‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ Se‬ﺣﺪ دوام ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﺿﺮاﺋﺐ ‪ Ki‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺣﺪ دوام ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ‪ S' e‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺪام‬
‫از ﺿﺮاﯾﺐ ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻓﻮﻻد ‪ st37‬ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺟﻮش ﮐﺎري ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬
‫‪K a = a (Su )b KK for welded surface : K a = 272(340) −0.995 = 0.82‬‬
‫‪K b = 0.8KK for welded surface‬‬
‫‪K c = 1.0KK for combined multi − axial loading‬‬
‫‪K d = 1.0KK for temperature below 250o C‬‬
‫‪K e = 1.0 k f KK k f = 2.7(fatigue stress concentration factor )for weld : K e = 0.37‬‬
‫‪S e′ = 0.504Su KK for Su ≤ 1400 MPa : S e′ = 171.36 MPa‬‬
‫‪S e = 0.82 × 0.8 × 0.37 × 171.36 = 41.6 MPa‬‬
‫‪‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻮع ﺳﻄﺢ ﺟﻮﺷﮑﺎري ﺷﺪه ﻓﻮﻻد ‪ st37‬ﺣﺪ دوام ﺑﻪ ‪(MPa) 41/6‬‬
‫ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ در ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ (MPa) 173/3‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻨﺶ در‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﺷﯿﺮ ﯾﺎ ﺑﺪون ﻓﺸﺎر رﻧﺞ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻨﺶ در ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫)‪(4-3‬‬
‫‪σ max + σ min 173.3 + 0‬‬
‫= ‪σm‬‬ ‫=‬ ‫) ‪= 86.65 (MPa‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(4-4‬‬
‫‪σ max − σ min 173.3 − 0‬‬
‫= ‪σa‬‬ ‫=‬ ‫) ‪= 86.65 (MPa‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﻪ ﻃﺮاﺣﯽ )‪ -Soderberg‬ﻧﻘﻞ از ﻣﺮﺟﻊ ‪J. E. Shigley & C. R. Mischke‬‬
‫‪:(2004‬‬
‫)‪(4-5‬‬
‫‪σa σ m‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪Sf S y‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ Sy‬ﺣﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ‪ Sf‬ﺣﺪ دوام ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﻣﺤﺪود ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪:‬‬
‫‪σas y‬‬ ‫‪86.65 × 205‬‬

‫= ‪Sf‬‬ ‫=‬ ‫) ‪= 150 (MPa‬‬
‫‪s y −σm‬‬ ‫‪205 − 86.65‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ Sf‬ﺣﺪ دوام ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﻣﺤﺪود ﻗﻄﻌﻪ و ‪ Se‬ﺣﺪ دوام ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ) ‪:(J. E. Shigley & C. R. Mischke 2004‬‬
‫) ‪( 0.9S u‬‬ ‫) ‪( 0.9S u‬‬

‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪S f = a (N‬‬
‫‪b‬‬
‫= ‪where : a‬‬ ‫‪and‬‬ ‫‪b = − log‬‬ ‫)‪(4-6‬‬
‫‪Se‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪Se‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ N‬ﺗﻌﺪاد ﺳﯿﮑﻞ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪( 0.9 × 340‬‬ ‫‪( 0.9 × 340 ) = 0.2889‬‬

‫‪2‬‬
‫‪−1‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪= 2250.865 and‬‬ ‫=‪b‬‬ ‫‪log‬‬
‫‪41.6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪41.6‬‬
‫) ‪log ( S f a‬‬ ‫)‪log (150 2250.865‬‬
‫‪N = 10‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪= 10‬‬ ‫‪−0.2889‬‬
‫‪= 11799‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﯿﺘﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ‪ 11799‬ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎري ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎز‬
‫و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﯿﺮ از ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 20‬ﺑﺎر )دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﯿﺮ( ﻋﻤﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 10‬ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ در ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ )‪ σ max = 173.3 2 = 86.65 (MPa‬؛ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮ اﺳﺎس رواﺑﻂ )‪ (4-3‬ﺗﺎ )‪: (4-6‬‬
‫) ‪σ m = σ a = 43.325 (MPa‬‬
‫‪σas y‬‬ ‫‪43.325 × 205‬‬

‫= ‪Sf‬‬ ‫=‬ ‫) ‪= 55 (MPa‬‬
‫‪sy −σ m‬‬ ‫‪205 − 43.325‬‬
‫) ‪log ( S f a‬‬ ‫)‪log ( 55 2250.865‬‬
‫‪N = 10‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪= 10‬‬ ‫‪−0.2889‬‬
‫‪= 381519‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ در ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 10‬ﺑﺎر‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﻋﻤﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 381519‬ﺳﯿﮑﻞ‬
‫را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ) ‪AWWA‬‬
‫‪ (C504‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 5000‬ﺳﯿﮑﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﺷﯿﺮ در ﻫﺮ روز ‪ 30‬ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎز ﺷﻮد؛ ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻤﺮ‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ آن از ﻧﻈﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﺎزه اي‪-‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬ﺳﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4-5‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي و دورﻧﻤﺎي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي آﯾﻨﺪه‬

‫ﮔﺰارش اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺷﯿﻮه اي ﻣﺪرن و ﻋﻠﻤﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻬﺎي را ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻧﯿﺰ اﺻﻮل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﻃﺮاﺣﯽ در ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﻓﺎز اول ﭘﺮوﺳﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي آن ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺳﺎزه ﺷـﯿﺮ در ﻫﻨﮕـﺎم ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬
‫آن اﺳﺖ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ رواﺑﻂ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺴﺖ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻗﯿﻖ ﺗﺮ در ﻓﺎز دوم ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﮔﺰارش ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﻪ‪ ،‬دﯾﺴﮏ و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﺪه در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺗﺴﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد )دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ( ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤـﻮده و در ﻫـﯿﭻ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اي ﺗﻨﺶ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﺑﺎﻻ ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ رخ ﻧﻤﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ آﻧﭽﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﻮارد زﯾﺮ در ﻓﺎز ﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﭘﺮوژه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺮ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و ﺑﺎ ﺳﺎزهاي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪل اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه در ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي ﻋـﺪدي‪ ،‬ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺗﺌـﻮري و ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎﺗﯽ ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ در‬
‫ﻋﻤﻞ رخ ﻣﯽدﻫﺪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬رﻓﺘﺎر ﺷﯿﺮ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺳﯿﺎل در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎز ﺑﻮدن ﺷﯿﺮ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﻮد‪ .‬دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ ﺗﺤﺖ زواﯾـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد‬
‫از ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﻪ )ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ( ﺗﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎز ﻗﺮار ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯾﮑـﻪ زواﯾـﺎي ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ داراي اﺧﺘﻼف ‪ 5‬درﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زاوﯾﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ و ﺑﻌﺪي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫دﯾﺎﮔﺮام ﻫﺎي ارزﺷﻤﻨﺪي ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ؛ ﺑﺪﺳـﺖ آورد‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﺮ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر در دوﺳـﻮي دﯾـﺴﮏ و اﺣﺘﻤـﺎل ﺑـﺮوز ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳـﯿﻮن و‬
‫ﻣﯿﺰان ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﺎزه‪ ،‬ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل و دﯾﺴﮏ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي ﻫﯿـﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺷـﯿﺮ‬
‫ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻋﻤﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻋﺪدي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗـﺪوﯾﻦ‬
‫ﺷﺪهاي ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ دوم اﯾﻦ ﮔﺰارش آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣـﺎﯾﺶ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻫﯿﺪرواﺳـﺘﺎﺗﯿﮑﯽ و‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺣﺎﻟﺖ ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )در ﺻﻮرت ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﻮن(‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑـﻪ ﻃﺮﺣـﯽ ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎزه ﺷﯿﺮ و ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
1- “AWWA Standard for Rubber-Seated Butterfly Valves”, American Water

Work Association, ANSI/AWWA C504-00, Revision of ANSI/AWWA
C504-94, American Water Works Association, 2000.
2- “Butterfly Valves: Double Flanged, Lug-and Wafer-Type”, API Standard
609, Fifth Edition, 1997.
3- “Butterfly Valves: Torque, Head Loss, and Cavitation Analysis”, American
Water Works Association M49 , First Edition,2001.
4- Miller D.S., “Internal Flow System, Design and Performance Prediction”,
Gulf Publishing, 1990
5- Kalsi M.S., “Dynamic Tourqe Model for Quarter – turn Air-Operated
Valves”, Kalsi Engineering Inc,2002.
6- Kalsi M.S., Eldiwany B., Sharma Vinod, Richie Aaron, “Effect of Butterfly
Valve Disc Shape Variations on Torque Requirements for Power Plant
Applications”, Kalsi Engineering Inc.
7- Kazuhiko Ogawa, Khmura Takeyoshi, “Hydrodynamic Characteristics of a
Butterfly Valves- Prediction of Torque Characteristics”, Science Direct,
1995.
8- Sarpkaya T., “Torque and Cavitation Characterictics of Butterfly Valves”,
Jornal of Applied Mechanics, 2000.
9- Tullis J.Paul, “Hydraulics of Pipelines, Pumps Valves Cavitation Transients”,
John Wiley & Sons, 1989.
10- Vincent-Genod J., “Fundamentals of Pipeline Engineering”, Gulf
Publishing, 1984.
11- Yang Bo- Suk, Hwang Won Woo, Soo- Jong Lee, “Cavitation Detection of
Butterfly Valve Using Support Vector Machines, 2003.
12- Zappe R.W., “Valve Selection Handbook”, Fourth Edition, Gulf
Professional Publishining, 1986.
13- Zou- Mangd A., “Application of Butterfly Valves for Free Discharge,
Minimum Pressure Drop, and for Choking Cavitation”, 2001.
14- Zienkiewicz O.C. Cheung Y.K.K, “The Finite Element Method, in
Structural and Continuum Mechanics”, Mc Graw-Hill, 1967.
15- Joseph E. Shigley, Charles R. Mischke & Richard Budynas "Mechanical
Engineering Design", Seventh Edition, Mc Graw-Hill, 2004.

‫‪ -16‬زارﻋﯽ ﻧﮋاد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮔﺮﺟﯽﻧﮋاد ﺳﻌﯿﺪ‪" ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود"‪ ،‬اﻧﺘـﺸﺎرات ارس راﯾﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﭼـﺎپ اول‪،‬‬
‫‪.1380‬‬
‫‪" -17‬ﮐﺎﺗﺎﻟﻮگ ﺷﯿﺮآﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪي"‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب‬
‫‪‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻦ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ‪.................................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪" :‬اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﯽ و ﮐﺎرﺑﺮد" ‪ ..........................................................‬‬
‫‪ 1-14‬ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﺻﻨﻌﺖ آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ ‪5 ...................................................................‬‬
‫‪ 1-1-1‬اﻧﻮاع ﺷﯿﺮﻫﺎ ‪5 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1-2‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع و اﻧﺪازة ﺷﯿﺮ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل ‪............................................................................‬‬
‫‪1-2‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪ .................................................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪.........................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺌﻮرﯾﮏ در ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪11 ..........................................................‬‬
‫‪ 1-2-2-1‬ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ‪11 ........................................................................................................‬‬
‫‪1-2-2-2‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪13 ..............................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-2-3‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ‪14 ...................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-2-4‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ اﺗﺼﺎل ‪15 ..........................................................................‬‬
‫‪ 1-2-2-5‬اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ در ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن ‪16 ............................................. ................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪" :‬ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي" ‪18 .....................................................‬‬
‫‪ 2-1‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪19....................................................................‬‬
‫‪ 2-2‬اﻋﻤﺎل ﮔﺸﺘﺎور در ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪20........................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-1‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ‪20 ............................................................................................................‬‬

‫‪2-2-2‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﮔﺸﺘﺎور ‪24 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-3‬ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ ‪25 ............................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ 2-2-4‬ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ ‪26 .......................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-5‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ‪26 ....................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-6‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ‪28 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-7‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت اﺗﺼﺎل ﺷﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ‪28 .......................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-8‬ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪29 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-9‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮔﺸﺘﺎور ‪ ....................................................................................................‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-2-10‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪33 .......................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-10-1‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ‪34 ..........................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-10-2‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪36 ........................................................................................‬‬
‫‪ 2-3‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻓﺖ در ﺷﯿﺮ ‪37............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-3-1‬اﯾﺠﺎد اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ‪ .............................................................................................................‬‬

‫‪ 2-3-2‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ ‪38 ....................... ................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ 2-3-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ ﻫﺪ ‪39 ............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-3-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺮژي ‪40 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-4‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪ .......................................................................................................................‬‬
‫‪ 2-4-1‬رﺧﺪاد ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪ .........................................................................................................‬‬

‫‪ 2-4-2‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪42 .....................................................................................................‬‬
‫‪ 2-4-3‬روش ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ‪45 ...............................................................................................‬‬
‫‪ 2-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻻزم در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ اﺟﺰاء اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ‪46 ..............................................................‬‬
‫‪ 2-5-1‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي ‪46 .............................................................................................‬‬

‫‪ 2-5-2‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﻃﻮل ﺑﺪﻧﻪ ﺷﯿﺮ ‪47 ...............................................................‬‬
‫‪ 2-5-2-1‬ﻃﻮل ﺷﯿﺮ ‪47 ............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-5-2‬ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺳﺘﻪ ‪47 ............................................................................................‬‬
‫‪ 2-5-3‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻔﺖ اﺗﺼﺎل دﯾﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ‪ ......................................................‬‬
‫‪ 2-5-4‬اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در ﻃﺮاﺣﯽ دﯾﺴﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ‪50 ...............................................................‬‬
‫‪ 2-6‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪ اي ‪50 ...............................................................................‬‬
‫‪ 2-6-1‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ ‪50 .............................................................................................................‬‬

‫‪ 2-6-2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺮﯾﺎن ‪52 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-6-3‬آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ‪54 .................................................................................................‬‬
‫‪ 2-6-4‬آزﻣﺎﯾﺶ آبﺑﻨﺪي ‪55 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-6-5‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ‪56 ..............................................................................................‬‬
‫‪ 2-6-6‬آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﺻﺤﺖ ﮐﺎرﮐﺮد‪56 .................................................................................................‬‬
‫‪ 2-7‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪57...................................................................................................‬‬
‫‪ 2-7-1‬ﺳﺎﯾﺰ ﻋﻤﻠﮕﺮ‪57 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ 2-7-2‬ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪57 .......................................................................................................‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-7-2-1‬ﺟﻬﺖ ﻓﺸﺎر و ﺟﺮﯾﺎن ‪57 ................................................................................................‬‬
‫‪ 2-7-2-2‬وﺟﻮد زاﻧﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻪ راﻫﯽ و اﺗﺼﺎﻻت ﻧﻈﯿﺮ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ‪57 .............................................................‬‬
‫‪ 2-7-2-3‬وﺟﻮد ﺷﯿﺮ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ‪57 .............................................................................................‬‬
‫‪ 2-7-2-4‬ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن ‪58 ........................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪" :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪروﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي" ‪59 ...................‬‬
‫‪ 3-1‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ‪60.................................................................................................................‬‬
‫‪ 3-2‬روش ﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي ‪61..........................................................................................................‬‬
‫‪ 3-3‬روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‪61..............................................................................................................‬‬
‫‪ 3-3-1‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮي از روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ‪61 .................................................................................‬‬

‫‪ 3-3-2‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﯽ در روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود ‪62 .....................................................................................‬‬
‫‪ 3-3-3‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪيﻫﺎ در روش اﺟﺰاء ﻣﺤﺪود‪63 ..............................................................................‬‬
‫‪ 3-3-3-1‬ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪63 ................................................................................................‬‬
‫‪ 3-3-3-2‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﺑﻪ روش ﻣﯽ ﻧﯿﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻞ ‪67 ................................................................‬‬
‫‪ 3-3-3-3‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﺑﻪ روش ﻣﺎﻧﺪه وزﻧﯽ ‪69 ....................................................................................‬‬
‫‪ 3-4‬ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري ‪77.......................................... ................................ ................................‬‬
‫‪ 3-4-1‬ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدي ‪77 .................................................................................................‬‬

‫‪ 3-4-2‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ در اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺣﻞ ﻋﺪدي ‪78 ........................................................................‬‬
‫‪ 3-5‬ﻣﻌـﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪79 .............................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪" :‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ A150‬ﺑﺎ ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ" ‪81 .........................‬‬
‫‪ 4-1‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ‪82 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-2‬ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ اي ‪83 ............................................................................‬‬
‫‪ 4-2-1‬اﺑﻌﺎد ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﺮ ‪83 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 4-2-2‬ﺟﻨﺲ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ‪85 .........................................................................................‬‬
‫‪ 4-2-3‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺪل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪86 ............................................................................ COS-MOS‬‬
‫‪ 4-2-4‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﻧﺮم اﻓﺰار ‪88............................................................................................................ Cos-Mos‬‬
‫‪ 4-2-5‬اﻟﻤﺎن ﺑﻨﺪي ﻣﺪل ‪90............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-3‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻠﯿﻞ ‪90........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-3-1‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ‪91.............................................................................................................................................................‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4-3-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺿﺮاﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ‪95...................................................................................................‬‬
‫‪ 4-4‬ﺧﺴﺘﮕﯽ در ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﯽ ﺷﯿﺮ ‪100.......................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-4‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي و دورﻧﻤﺎي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﯾﻨﺪه ‪103..............................................................................................................‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪104............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪‬‬



Butterfly Valves Design PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Butterfly Valves Design PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

http://www.mechanicab.

‫"اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي؛ ﻃﺮاﺣﯽ و ﮐﺎرﺑﺮد"‬

‫‪ 1-1‬ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﻮاع ﺷﯿﺮآﻻت ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﺻﻨﻌﺖ آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ‬

‫‪ 1-1-2‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع و اﻧﺪازة ﺷﯿﺮ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﺎل‬

‫‪ 1-2‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي )‪(Butterfly Valves‬‬

‫‪ 1-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(1-1‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪاي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ آب‬

‫ﻣﻮاد ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ)ﺑﺮ اﺳﺎس ‪(ASTM‬‬ ‫ﻧﺎم ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻗﻄﻌﻪ‬

‫‪NBR‬‬ ‫او‪-‬رﯾﻨﮓ‬ ‫‪4‬‬

‫‪PTFE‬‬ ‫رﯾﻨﮓ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن‬ ‫‪5‬‬

‫‪NBR‬‬ ‫رﯾﻨﮓ آبﺑﻨﺪي‬ ‫‪6‬‬

‫‪A 536-77 Gr.65-44-12‬‬ ‫درﭘﻮش ﯾﺎﺗﺎﻗﺎن‬ ‫‪14‬‬

‫‪A 48-76 40 B‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺟﻌﺒﻪ دﻧﺪه‬ ‫‪17‬‬

‫‪A 536-77 Gr.65-44-12‬‬ ‫روﮐﺶ دﻧﺪهﻫﺎ‬ ‫‪18‬‬

‫‪A 48-76 40 B‬‬ ‫ﻣﯿﻠﻪ ﮔﺮدوﻧﻪ )ﻓﺮﻣﺎن(‬ ‫‪21‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(1-2‬ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺘﻔﺎوت از دﯾﺴﮏﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫‪ 1-2-2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺌﻮرﯾﮏ در ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ Psig‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 1-2-2-3‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪Dynamics Flow Torque‬‬ ‫‪T‬‬

‫‪ 1-2-2-4‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ اﺗﺼﺎل‬

‫)‪∆P * (valve and reducer ) = C R ∆P (net valve‬‬ ‫)‪(1-13‬‬

‫ﮐﻪ در آن ﺷﺎﺧﺺ ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪σ (net valve) + C S‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪C * TDP = C tdp C R‬‬ ‫)‪(1-19‬‬

‫‪ 1-2-2-5‬اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺪازه ﺷﯿﺮ در ﺿﺮﯾﺐ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫"ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي"‬

‫‪ 2-1‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺷﯿﺮﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫‪ 2-2‬اﻋﻤﺎل ﮔﺸﺘﺎور در ﺷﯿﺮ ﻫﺎي ﭘﺮواﻧﻪاي‬

‫‪ 2-2-1‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-2‬ﻣﻘﻄﻊ ﺷﯿﺮ و ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﺗﺼﺎل آن‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ :(2-3‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-4‬دو ﻧﻮع ﺷﯿﺮ؛ دﯾﺴﮏ ﻣﺘﻘﺎرن و دﯾﺴﮏ ﺑﺎ ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-5‬ﻧﺼﺐ ﺷﯿﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻔﺖ اﻓﻘﯽ در ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﯽ اﻓﻘﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-6‬ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن از ﺳﻤﺖ ﺷﻔﺖ و ﯾﺎ از ﺳﻤﺖ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬

‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺟﺰﯾﯽ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در رواﺑﻂ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺼﻮرت ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-7‬ﺟﻬﺖ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ و ﺑﻠﺒﺮﯾﻨﮓ در ﯾﮏ ﺷﯿﺮ‬

‫‪Tb = (πDd2 d s / 8)C f ∆P‬‬ ‫)‪(2-4‬‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪Tcg = WC g sin θ‬‬ ‫)‪(2-5‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-8‬اﺑﻌﺎد و زاوﯾﻪ اﺳﺘﻘﺮار دﯾﺴﮏ ﻣﻮﺛﺮ در ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮاﻧﺶ‬

‫‪Th = ( ρπ / 64) Dd4‬‬ ‫)‪(2-6‬‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-9‬ﮔﺸﺘﺎور ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫‪Ts = C s Dd2‬‬ ‫)‪(2-7‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-10‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-11‬ﮔﺸﺘﺎور ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ‬

‫) ‪Td = (C t D 3 ∆P‬‬ ‫)‪(2-8‬‬

‫‪ : Ct‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﺮ(‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-12‬اﯾﺠﺎد ﮔﺸﺘﺎور دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل‬

‫‪ 2-2-9‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮔﺸﺘﺎور‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ :(2-13‬ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻔﺖ دﯾﺴﮏ‬

‫‪ 2-2-10-1‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪2 g∆H sys‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در زاوﯾﻪ ﺧﺎص ﺑﺎز ﺑﻮدن ﺷﯿﺮ‪:‬‬

‫) ‪Vθ = 2 g∆H sys /( K sys + Kνθ‬‬ ‫)‪(2-11‬‬

‫‪∆H νθ = Kνθ Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-12‬‬

‫‪ 2-2-10-2‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬

‫‪2 g∆H sysθ‬‬

‫اﮔﺮ ‪ ∆H sys‬ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ‪ Vθ‬ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﺣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪∆H sysθ = ( K sys + Kνθ )Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-17‬‬

‫‪∆H νθ = Kνθ Vθ2 / 2 g‬‬ ‫)‪(2-18‬‬