CBKI4103 Pengurusan Pengetahuan CAug14

Faculty of Science and Technology
CBKI4103
Pengurusan Pengetahuan
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

CBKI4103
PENGURUSAN
PENGETAHUAN
Dr Mohar Kasim

Pengarah Projek: Prof Dato’ Dr Mansor Fadzil
Dato' Dr Nik Najib Nik A Rahman
Open University Malaysia
Penulis Modul: Dr Mohar Kasim

Universiti Utara Malaysia
Disemak oleh: Hazalina Hashim

Penterjemah: Dr Mohd Syazwan Abdullah

Universiti Utara Malaysia
Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Edisi Pertama, Ogos 2014
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Ogos 2014, CBKI4103

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam
mana-mana
cara tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia
(OUM).

Isi Kandungan
Panduan Kursus xi–xv
Topik 1 Pengurusan Pengetahuan 1

1.1 Kepentingan Pengurusan Pengetahuan 2
1.2 Apakah Pengurusan Pengetahuan 3
1.2.1 Definisi 3
1.2.2 Keperluan untuk Pengurusan Pengetahuan 5
1.3 Daya Penggerak Pengurusan Pengetahuan 8
1.3.1 Peningkatan Kerumitan Domain 8
1.3.2 Pasaran Tidak Stabil 8
1.3.3 Tindak Balas yang Pantas 9
1.3.4 Pengurangan Pengalaman Individu 9
1.4 Pengurusan Pengetahuan di Infosys Technologies –
Perbincangan Kes 10
Rumusan 13
Kata Kunci 13
Rujukan 14
Topik 2 Ilmu Asas Pengetahuan 17

2.1 Apa itu Pengetahuan? 18
2.1.1 Definisi 19
2.2 Ciri-ciri Pengetahuan 20
2.3 Pandangan Alternatif Pengetahuan 21
2.4 Data, Maklumat dan Pengetahuan 23
2.4.1 Data 24
2.4.2 Maklumat 25
2.4.3 Pengetahuan 26
2.4.4 Hubungan Rekursif antara Data, Maklumat dan
Pengetahuan 27
2.5 Kelebihan Pengetahuan 29
Rumusan 30
Kata Kunci 31
Rujukan 32

iv  ISI KANDUNGAN
Topik 3 Jenis Pengetahuan 35

3.1 Pengetahuan Organisasi 37
3.2 Pengetahuan Tasit 39
3.3 Pengetahuan Eksplisit 40
3.4 Pengetahuan Tasit Berbanding Eksplisit 41
3.5 Pengetahuan Implisit 44
3.6 Pengetahuan Heuristik 45
3.7 Pengetahuan Deklaratif 45
3.8 Pengetahuan Prosedur 47
3.9 Proses Penukaran Pengetahuan – Model SECI 48
3.10 Lokasi Pengetahuan 53
Rumusan 58
Kata Kunci 59
Rujukan 59
Topik 4 Impak Organisasi terhadap Pengurusan Pengetahuan dan

Menguruskan Pekerja Berpengetahuan 61
4.1 Kesan terhadap Orang 64
4.2 Kesan terhadap Proses 68
4.3 Kesan terhadap Produk 71
4.4 Kesan terhadap Prestasi Organisasi 74
4.5 Pekerja Pengetahuan 76
4.5.1 Kecekapan Teras Pekerja Berpengetahuan 78
4.6 Pasukan Berpengetahuan 81
4.7 Ketua Pegawai Pengetahuan 82
Rumusan 84
Kata Kunci 86
Rujukan 86
Topik 5 Pengurusan Pengetahuan dan Strategik 87

5.1 Fasa Pembangunan Pengetahuan 89
5.2 Ciri-ciri Pengetahuan 94
5.2.1 Infrastruktur Pengurusan 94
5.2.2 Infrastruktur Teknikal 95
5.2.3 Infrastruktur Sosial 96
5.3 Menjana Pengetahuan Organisasi 98
5.4 Lima P Pengurusan Pengetahuan Strategik 101
5.5 Membina Pengurusan Pengetahuan Strategik 105
Rumusan 108
Kata Kunci 109
Rujukan 109

ISI KANDUNGAN  v
Topik 6 Proses Pengurusan Pengetahuan 111

6.1 Penemuan Pengetahuan 112
6.2 Pengetahuan Baru Dicipta Melalui Sosialisasi 114
6.3 Menggunakan Perlombongan Data untuk Mencipta
Pengetahuan Eksplisit yang Baru 114
6.3.1 Perlombongan Data 115
6.3.2 Cara Perlombongan Data Beroperasi 116
6.3.3 Aplikasi Perlombongan Data 117
6.4 Memperoleh Pengetahuan 118
6.4.1 Menangkap Pengetahuan 119
6.4.2 Pengetahuan Apa yang Ditangkap 120
6.5 Memperoleh Pengetahuan Melalui Pencungkilan
Pengetahuan 121
6.5.1 Proses Temu Bual Asas Secara Satu-ke-Satu 122
6.5.2 Teknik Pencungkilan Pengetahuan yang Lain 124
6.6 Memperoleh Pengetahuan Melalui Cerita 127
6.7 Perwakilan Pengetahuan 128
6.7.1 Atribut-Nilai Pasangan 128
6.7.2 Objek-Atribut-Nilai Pasangan 128
6.7.3 Rangkaian Semantik 129
6.7.4 Bingkai 130
6.7.5 Logik 131
6.7.6 Perwakilan Domain Pengetahuan 131
6.8 Perkongsian Pengetahuan 132
6.8.1 Sistem Perkongsian Pengetahuan 133
6.8.2 Jenis Sistem Perkongsian Pengetahuan 134
6.8.3 Komuniti Amalan 135
6.9 Aplikasi Pengetahuan 137
Rumusan 139
Kata Kunci 141
Rujukan 141
Topik 7 Kemajuan Teknologi dalam Pengurusan 144

7.1 Komponen Sistem Pengurusan Pengetahuan 146
7.2 Peranan Kecerdasan Buatan dalam Pengurusan
Pengetahuan 148
7.3 Peralatan Kecerdasan Buatan 150
7.3.1 Sistem Berasaskan Pengetahuan 151
7.3.2 Penaakulan Berasaskan Kes (CBR) 152
7.3.3 Sistem Logik Kabur 152
7.3.4 Rangkaian Neural 154
7.3.5 Ejen Pintar 156

vi  ISI KANDUNGAN
7.4 Implementasi Sistem Pengurusan Pengetahuan (KMS) 158

7.4.1 Produk dan Pembekal Pengurusan Pengetahuan 159
7.5 Penyepaduan KMS dan Sistem Maklumat yang Lain 165
7.6 Kejuruteraan Pengetahuan 167
7.6.1 Proses Kejuruteraan Pengetahuan 168
7.6.2 Kejuruteraan Pengetahuan sebagai Proses
Pemindahan 170
7.6.3 Kejuruteraan Pengetahuan sebagai Proses Model 171
7.6.4 Proses Peranan dalam Kejuruteraan Pengetahuan 173
7.7 Seni Bina KBS, Isu, Kelebihan dan Proses Pembangunan 174
7.7.1 Seni Bina KBS 175
7.7.2 Isu di dalam KBS untuk Menguruskan
Pengetahuan 177
7.7.3 Kelebihan KBS dalam Menguruskan Pengetahuan 178
7.7.4 Peringkat dalam Pembangunan KBS 180
Rumusan 184
Kata Kunci 185
Rujukan 186

PANDUAN KURSUS

PANDUAN KURSUS  xi
DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

Anda perlu membaca Panduan Kursus dengan teliti dari awal hingga akhir. Ia
menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan membantu anda
memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah tempoh masa
untuk anda habiskan bagi melengkapkan kursus ini dengan sepenuhnya.
Sentiasalah rujuk Panduan Kursus secara berterusan semasa anda membaca
kandungan kursus kerana ia dapat membantu di dalam menjelaskan komponen
pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas pandang.
PENGENALAN
CBKI4103 Pengurusan Pengetahuan adalah salah satu kursus yang ditawarkan
oleh Fakulti Teknologi Maklumat dan Komunikasi Multimedia di Open
University Malaysia (OUM). Kursus ini mengandaikan bahawa anda tidak
mempunyai pengetahuan dan pengalaman terlebih dahulu dalam pengurusan
pengetahuan tetapi anda digalakkan untuk memanfaatkan pengalaman anda
sebagai eksekutif, pengurus, jurulatih, perunding, guru dan pelajar, dan kaitkan
dengan konsep, prinsip dan penerangan yang dibincangkan. Kursus ini
melibatkan 3 jam kredit dan harus dijalankan dalam tempoh masa 8 hingga 15
minggu.
KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Kursus ini ditawarkan kepada semua pelajar dari pelbagai latar belakang di
bawah Fakulti Teknologi Maklumat dan program Komunikasi Multimedia. Ia
direka untuk pelajar yang ingin mendapatkan pengetahuan dan
menguruskannya secara individu dan juga di dalam organisasi. Tiada
pengetahuan terdahulu dalam pengurusan pengetahuan diperlukan.
Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan pembelajaran
kendiri dan mampu mengoptimumkan kaedah pembelajaran dan persekitaran
yang sedia ada. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan anda maklum
dengan bahan kursus, kelayakan kursus dan bagaimana kursus tersebut
dikendalikan.

xii  PANDUAN KURSUS
PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Berdasarkan piawaian OUM, seseorang pelajar itu perlu memperuntukkan 40
jam pembelajaran bagi setiap jam kredit. Selaras dengan piawaian ini, kursus
yang bernilai tiga jam kredit memerlukan masa selama 120 jam pembelajaran.
Anggaran masa pembelajaran ialah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual 1.
Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran
Jam
Aktiviti Pembelajaran
Pembelajaran
Membaca kandungan kursus dan mengambil bahagian dalam
3
perbincangan awal
Membaca modul
60
Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial
10
Perbincangan atas talian
12
Ulang kaji
15
Tugasan, Ujian dan Peperiksaan
20
JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120
OBJEKTIF KURSUS
Setelah mengikuti kursus ini, anda seharusnya dapat:
1. Menerangkan kenapa pengurusan pengetahuan penting kepada organisasi;
2. Menerangkan ciri-ciri pengurusan pengetahuan;
3. Mengenal pasti pelbagai jenis pengetahuan yang berbeza;
4. Membincangkan kesan daripada pengurusan pengetahuan ke atas
organisasi dan pekerja berpengetahuan;
5. Membuat perbandingan antara proses pengurusan pengetahuan yang
berbeza dalam menguruskan pengetahuan; dan
6. Membincangkan penggunaan pendekatan teknologi dalam menguruskan
pengetahuan.

PANDUAN KURSUS  xiii
SINOPSIS KURSUS
Kursus ini terbahagi kepada 10 topik. Sinopsis untuk setiap topik adalah seperti
yang disenaraikan berikut:
Topik 1 menjelaskan kepentingan dalam menguruskan pengetahuan, apakah

pengurusan pengetahuan dan mengapa pengurusan pengetahuan adalah
penting.
Topik 2 memperkenalkan pengetahuan, membezakan pengetahuan antara data

dan maklumat, membincangkan hubungan rekursif antara data, maklumat dan
pengetahuan dan membentangkan kelebihan pengetahuan.
Topik 3 (dalam bahagian pertama) menerangkan klasifikasi utama pengetahuan,

yang merupakan pengetahuan organisasi, tasit, eksplisit, implisit, heuristik,
perisytiharan dan pengetahuan prosedur. Bahagian kedua pula membincangkan
model penukaran pengetahuan (SECI) iaitu sosialisasi, persuratan, kombinasi
dan persiratan.
Topik 4 membentangkan kesan organisasi pengurusan pengetahuan terhadap

manusia, proses, produk dan prestasi organisasi. Ini diikuti dengan perbincangan
mengenai pekerja berpengetahuan, cara untuk menguruskan pekerja
berpengetahuan dan pasukan pengetahuan.
Topik 5 mengkaji teknik dalam membina proses pengetahuan organisasi,

pembangunan pengurusan pengetahuan strategik dan fasa pembangunan
pengetahuan organisasi. Pengurusan organisasi, infrastruktur teknikal dan sosial
dibincangkan bersama-sama dengan isu penting dalam membina pengurusan
pengetahuan strategik.
Topik 6 memberi tumpuan kepada proses pengurusan pengetahuan dalam

penemuan, menangkap, berkongsi, perwakilan dan aplikasi pengetahuan.
Seterusnya, ia meneroka mengenai cara bagaimana untuk menemui pengetahuan
daripada sumber yang berbeza dan cara berkongsi pengetahuan di kalangan
individu dan kumpulan.
Topik 7 mengkaji peranan teknologi komunikasi maklumat sebagai alat untuk

aktiviti pengurusan pengetahuan, menerangkan bagaimana teknologi
kecerdasan buatan telah mempengaruhi aktiviti tersebut dan bidang
kejuruteraan pengetahuan.

xiv  PANDUAN KURSUS
PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting sekiranya anda ambil tahu
akan susun atur teks modul. Memahami susun atur teks akan membantu anda
untuk merencana pembelajaran kursus supaya lebih objektif dan berkesan.
Amnya, susun atur teks bagi setiap topik adalah seperti berikut:
Hasil Pembelajaran: Ia merupakan apa yang anda harus dapat lakukan atau capai
setelah selesai membaca sesuatu topik. Setelah selesai membaca setiap topik anda
digalakkan merujuk kepada senarai hasil pembelajaran berkenaan untuk
memastikan sama ada anda dapat atau tidak mencapainya. Amalan seperti ini
akan dapat mengukur dan mempertingkatkan penguasaan kandungan sesuatu
topik.
Semak Kendiri: Soalan diselitkan pada bahagian tertentu dalam sesuatu topik.
Soalan ini menguji kefahaman tentang maklumat yang anda telah baca. Jawapan
untuk soalan ini biasanya terdapat dalam perenggan yang sebelumnya. Anda
digalakkan menjawab soalan semak kendiri ini untuk menguji dan memastikan
sama ada anda telah memahami kandungan sesuatu topik dan seterusnya
menyediakan anda menghadapi ujian dan peperiksaan kelak. Kebanyakan
jawapan kepada soalan-soalan yang ditanya terdapat dalam modul itu sendiri.
Aktiviti: Aktiviti juga diselitkan pada bahagian tertentu dalam sesuatu topik
dengan tujuan menggalakkan anda mengaplikasikan konsep dan prinsip yang
anda telah pelajari kepada situasi sebenar. Aktiviti ini juga memperluaskan
kefahaman kandungan yang dipelajari dengan menggalakkan anda melakukan
sesuatu seperti berfikir secara mendalam, memberi pendapat, berbincang
bersama rakan dalam kelas, merujuk kepada laman web, membaca artikel jurnal
dan seumpamanya.
Rumusan: Pada akhir sesuatu topik, isi penting topik tersebut disenaraikan.
Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula
keseluruhan topik. Anda haruslah memastikan bahawa anda memahami setiap
pernyataan yang disenaraikan. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.
Kata Kunci: Pada akhir topik, disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting
yang digunakan dalam topik berkenaan. Anda mesti dapat menjelaskan setiap
perkataan dan frasa ini. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.

PANDUAN KURSUS  xv
Rujukan: Rujukan adalah bahagian di mana senarai buku teks, jurnal, artikel,
kandungan elektronik atau sumber yang boleh ditemui yang berkaitan dan
berguna dalam melalui modul atau kursus. Senarai ini boleh dilihat di dalam
beberapa bahagian seperti dalam Panduan Kursus (di bahagian Rujukan), pada
akhir setiap topik atau akhir modul. Anda digalakkan membaca bahagian yang
berkaitan dalam senarai rujukan tersebut untuk mendapatkan maklumat lanjut
dan memperkukuhkan kefahaman anda.
PENGETAHUAN ASAS
Tiada pengetahuan terdahulu diperlukan.
KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk myINSPIRE.
RUJUKAN
Awad, E., & Ghaziri, H. H. (2004). Knowledge management. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Becerra-Fernandez, I., Gonzalez, A., & Sabherwal, R. (2004). Knowledge

management ă Challenges, solutions and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Debowski, S. (2006). Knowledge management. New Jersey, NJ: John Wiley &
Sons.
PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI DR ABDULLAH

SANUSI (TSDAS)
Perpustakaan Digital TSDAS mempunyai pelbagai sumber bercetak dan atas
talian untuk kegunaan pelajar. Perpustakaan digital komprehensif ini, yang boleh
dicapai melalui portal OUM, menyediakan akses kepada lebih daripada 30
pangkalan data yang meliputi jurnal, tesis dan buku dalam format elektronik
serta banyak lagi. Contoh pangkalan data yang ada ialah EBSCOhost, ProQuest,
SpringerLink, Books24x7, InfoSci Books, Emerald Management Plus dan Ebrary
Electronic Books. Sebagai pelajar OUM, anda digalakkan untuk menggunakan
sepenuhnya sumber-sumber yang terdapat di perpustakaan ini.

xxvi X COURSE ASSIGNMENT GUIDE

Topik  Pengurusan
1 Pengetahuan
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Membincangkan kepentingan pengurusan pengetahuan dalam
organisasi;
2. Mendefinisikan pengurusan pengetahuan dan keperluannya;
3. Menerangkan daya penggerak pengurusan pengetahuan; dan
4. Membincangkan bagaimana inisiatif pengurusan pengetahuan
dapat dilaksanakan.
 PENGENALAN
„Berikan ikan kepada seseorang dan anda telah memberi dia makanan untuk sehari.
Ajar dia menangkap ikan dan anda telah memberi dia makanan untuk seumur
hidup.‰
Rajah 1.1: Peribahasa Cina mengenai pentingnya pengajaran dalam kehidupan seseorang

2  TOPIK 1 PENGURUSAN PENGETAHUAN
Rajah 1.1 menunjukkan satu peribahasa Cina yang menggambarkan betapa

pentingnya pengetahuan kepada setiap orang dan ia akan berkekalan selama-
lamanya.
Pengetahuan merupakan tujuan utama yang dicari oleh setiap orang dalam
hidup dengan melalui cara pendidikan formal atau tidak formal, latihan dan
perantisan. Dalam topik ini, anda akan mempelajari tentang kepentingan
pengurusan pengetahuan, apakah Pengurusan Pengetahuan (PP) dan mengapa
PP adalah penting. Topik ini juga akan menyentuh mengenai daya penggerak
pengurusan pengetahuan.
AKTIVITI 1.1
Bincangkan kepentingan pengetahuan dalam kehidupan harian anda

dan motivasi anda untuk mencari ilmu.
1.1 KEPENTINGAN PENGURUSAN

PENGETAHUAN
Pengurusan pengetahuan yang teratur dalam organisasi telah menjadi faktor
utama untuk berjaya dalam ekonomi pengetahuan. Organisasi di seluruh dunia
terlibat dalam projek dan strategi pengurusan pengetahuan untuk meningkatkan
ilmu pengetahuan supaya kekal berdaya saing, membuka peluang baru pada
masa depan dan berinovatif. Pengurusan pengetahuan boleh dilihat sebagai
proses sistematik untuk menguruskan individu dan kumpulan dan juga
menguruskan pengetahuan.
Pengurusan pengetahuan ialah trend yang berkembang yang merangkumi

domain yang berbeza seperti perniagaan, kajian organisasi, pengurusan
perniagaan, pengurusan sumber manusia dan teknologi komputer (Argote et al.,
2003). Kemunculan ekonomi berasaskan pengetahuan (k-ekonomi), globalisasi
perniagaan dan teknologi berdaya inovatif telah digabungkan untuk
mewujudkan satu revolusi yang memaksa organisasi untuk mengkaji semula diri
mereka (Rowley, 1999; Holsapple dan Jones, 2004) dan ini boleh dicapai melalui
pengurusan pengetahuan organisasi yang berkesan (Garavelli et al., 2004).
Beberapa tahun kebelakangan ini, banyak organisasi besar telah terlibat dalam
projek KM sama ada untuk meningkatkan keuntungan, untuk menjadi
kompetitif, inovatif atau semata-mata untuk terus kekal beroperasi (Nonaka dan
Takeuchi, 1995; Davenport dan Prusak, 2000; Holsapple dan Jones, 2004).

TOPIK 1 PENGURUSAN PENGETAHUAN  3
Penyelidikan dalam bidang pengurusan pengetahuan tertumpu kepada mencari

cara yang berkesan untuk menguruskan pengetahuan melalui perspektif sosial
dan pengurusan, iaitu apa yang berada di dalam minda manusia. Menguruskan
pengetahuan ini dilihat sebagai satu proses yang berorientasikan manusia dan
bukannya berasaskan teknologi. Walau bagaimanapun, peningkatan kuasa dan
kepentingan teknologi maklumat dan komunikasi (TMK) akan membolehkan
teknologi tersebut digunakan untuk mencari penyelesaian yang bernilai dalam
Proses menguruskan pengetahuan melibatkan pelaksanaan tindakan seperti

pengumpulan pengetahuan dan pengambilalihan, penstrukturan pengetahuan,
penapisan dan pengedaran pengetahuan (Benjamins et al, 1998; Holsapple dan
Jones, 2004). Proses ini dilaksanakan dengan menggunakan gabungan organisasi,
inisiatif sosial dan pengurusan serta penggunaan teknologi yang sesuai
(Marwick, 2001 dan Moffett et al, 2004).
1.2 APAKAH PENGURUSAN PENGETAHUAN?

Bahagian ini akan membincangkan pengurusan pengetahuan secara terperinci.
Penekanan utama di sini adalah pada pandangan yang berbeza mengenai
1.2.1 Definisi
Walaupun „pengurusan pengetahuan‰ sangat diminati dalam kalangan dunia
komersial, definisinya masih kabur (Hildreth dan Kimble, 2002). Tiada
persetujuan mengenai definisi yang bermakna (Shin et al, 2001;. Salisbury, 2003;
Call, 2005) dan penyelidik sentiasa cuba untuk membentuk definisi mereka
sendiri seperti yang ditunjukkan dalam kajian Geng et al. (2005).
Pengurusan pengetahuan melibatkan pengurusan sistematik sumber

pengetahuan di dalam organisasi (Holsapple dan Jones, 2004) bagi mewujudkan
nilai daripada aset pengetahuan (Ergazakis et al., 2005) dengan mencipta,
pengekodan, penyimpanan, pengedaran dan bertukar-tukar pengetahuan
eksplisit menggunakan teknologi sebagai penyumbang dan penggerak penting
(Davenport & Prusak, 1998; Benbya dan Belbaly, 2005). Walau bagaimanapun, ia
tidak berasaskan teknologi sepenuhnya kerana ia melibatkan pengurusan
manusia, pengetahuan tasit (Currie dan Kerrin, 2003) dan interaksi sosial mereka
(Butler, 2003). Jenis pengetahuan akan dibincangkan dalam Topik 3.

Oleh sebab tiada definisi yang dipersetujui buat masa sekarang dan dalam masa
terdekat, definisi pengurusan pengetahuan (PP) oleh Sallis dan Jones (2002) telah
diterima pakai dalam modul ini. PP dilihat sebagai „satu kaedah yang sistematik
untuk menguruskan individu, kumpulan dan pengetahuan organisasi
menggunakan cara dan teknologi yang sesuai‰. Pada dasarnya, ia merupakan
satu proses untuk menguruskan pekerja daripada segi pengetahuan, interaksi
sosial dalam menjalankan tugas, cara mereka membuat keputusan, cara aliran
maklumat dan budaya kerja perusahaan. Pandangan ini merupakan skop
perbincangan dalam modul ini.
Menguruskan pengetahuan organisasi mempunyai banyak manfaat, ada yang

mudah dilihat dan difahami dan ada yang sukar. Kini, kebanyakan organisasi
dinilai berdasarkan modal intelektual yang dimiliki oleh mereka dan contohnya
ialah jurang yang semakin besar dalam lembaran imbangan korporat dan nilai
semasa yang dilihat oleh pelabur.
Modal intelek terdiri daripada modal insan dan struktur modal, iaitu ia
merupakan sumber perusahaan yang paling berharga. Modal insan merujuk
kepada ilmu pengetahuan yang dimiliki oleh organisasi di dalam fikiran pekerja,
pembekal dan pelanggan. Struktur modal merujuk kepada apa yang kekal di
organisasi apabila pekerja pulang ke rumah, yang terdapat dalam bentuk
pangkalan data, fail pelanggan, perisian, manual, cap dagang dan lain-lain.
Ini dapat dilihat di Microsoft, salah sebuah syarikat yang bernilai tinggi di
dunia.
Microsoft bernilai bukan sahaja dalam bentuk aset fizikal tetapi juga modal
intelektual dalam bentuk modal struktur, seperti hak cipta, pangkalan data
pelanggan dan perisian untuk proses perniagaan. Modal intelek di sini juga
adalah termasuk pengetahuan yang ada dalam minda pekerja Microsoft
(pembangunan perisian, penyelidik, pengurus produk dan hubungan rangkaian
akademik).
Oleh itu, pengetahuan kolektif yang berada dalam minda pekerja, pelanggan dan
peniaga boleh dikatakan sebagai sumber yang paling penting dalam perusahaan
hari ini. Oleh itu, pengurusan pengetahuan juga boleh dilihat sebagai proses
yang terlibat dalam mengenal pasti, memperoleh, mengatur dan menyebarkan
aset intelektual yang penting untuk prestasi organisasi.

SEMAK KENDIRI 1.1
1. Kenal pasti kedua-dua jenis pengetahuan yang dibincangkan

dalam bahagian ini.
2. Kenapa pengetahuan perlu diuruskan?
3. Bolehkah teknologi digunakan untuk mengurus pengetahuan?
AKTIVITI 1.1
1. Berikan definisi pengurusan pengetahuan berdasarkan latar

belakang akademik atau profesional anda.
2. Bincangkan mengapa tidak ada definisi rasmi pengurusan
pengetahuan.
3. Bincangkan kepentingan modal intelek untuk organisasi.
Dalam bahagian seterusnya, anda akan melihat keperluan untuk pengurusan

pengetahuan dan bagaimana ia boleh membantu organisasi. Anda perlu
memahami mengapa organisasi perlu untuk menguruskan pengetahuan.
1.2.2 Keperluan untuk Pengurusan Pengetahuan

Dalam bahagian sebelum ini, anda telah diperkenalkan kepada konsep
pengurusan pengetahuan dan modal intelek. Bahagian ini akan membincangkan
mengapa pengetahuan perlu diurus dan faedah yang akan diperoleh daripada
pengurusan (organisasi) pengetahuan.
Pengetahuan adalah satu sumber yang perlu diuruskan dari perspektif berikut:
dihantar tepat pada masanya, boleh didapati di tempat yang betul, dalam bentuk
yang betul, memenuhi keperluan kualiti dan didapati pada kos yang paling
rendah. Menurut Holsapple dan Jones (2004) dan Call (2005) organisasi telah
mengalami pelbagai perubahan dalam cara mereka beroperasi akibat daripada
beberapa faktor, termasuk peralihan daripada ekonomi perindustrian kepada
ekonomi berasaskan pengetahuan dan kejuruteraan semula proses perniagaan
kerana inovasi teknologi. Perubahan daripada industri berasaskan produk
kepada perkhidmatan telah memberi penekanan yang lebih kepada kepentingan
ilmu pengetahuan yang ada di dalam organisasi. Pengetahuan dapat dilihat
sebagai satu proses perubahan maklumat (data berstruktur) dan pengalaman

terdahulu ke dalam bentuk tertentu yang dapat difahami dan digunakan oleh
setiap pekerja.
Keperluan untuk mengurus pengetahuan berbeza antara organisasi kerana

proses perniagaan yang berbeza. Walau bagaimanapun, kebanyakan organisasi
perlu sentiasa meningkatkan keberkesanan aktiviti perniagaan. Ini ditunjukkan
dalam kaji selidik yang dijalankan oleh Ernst dan Young di Pusat Inovasi
Perniagaan dan Perisikan Perniagaan terhadap 431 syarikat Amerika dan Eropah
pada tahun 1997 (Binney, 2001; Housel dan Bell, 2001). Hampir tiga suku
daripada responden dalam kaji selidik bersetuju bahawa pengurusan
pengetahuan akan memberi manfaat kepada mereka dalam:
(a) Menambah baik proses membuat keputusan (89%);
(b) Meningkatkan tindak balas kepada pelanggan (84%);
(c) Meningkatkan kecekapan pekerja dan operasi (73%);
(d) Meningkatkan inovasi (73%); dan
(e) Menghasilkan produk dan perkhidmatan yang lebih baik (73%).
Satu kajian oleh eksekutif kanan di Eropah Barat, yang dijalankan oleh
Economist Intelligence Unit (EIU) (EIU, 2005) melaporkan manfaat yang sama
seperti yang diharapkan oleh setiap syarikat daripada projek pengurusan
pengetahuan. Walau bagaimanapun, peningkatan dalam menguruskan
pengetahuan mengenai pelanggan (65%) dan proses perniagaan dan prestasi
(46%) didapati lebih penting daripada membuat keputusan (44%). Faedah utama
lain yang dilaporkan adalah: pembangunan produk atau perkhidmatan yang
berkesan (41%), kerjasama yang lancar di seluruh pasukan dan jabatan (31%),
penyesuaian yang lebih besar bagi produk dan perkhidmatan (23%), pematuhan
yang lebih baik (16%), pengurusan pentadbiran yang lebih baik (10%),
keselamatan korporat yang lebih baik (7%) dan menambah kesetiaan dan
pengekalan pekerja.
Contoh ini jelas menunjukkan bahawa pengurusan pengetahuan adalah perlu

dalam setiap urusan bagi meningkatkan kecekapan dan produktiviti perniagaan.
Ini menyebabkan pengetahuan muncul sebagai komoditi yang paling penting
kerana setiap urusan jual beli mengandungi unsur pengetahuan dan
menguruskan pengetahuan ini telah menjadi satu tugas penting bagi organisasi
(Schreiber et al., 1999; EIU, 2005).
Satu lagi keperluan penting untuk melibatkan diri dalam projek PP adalah untuk
mengatasi masalah peralihan pekerja di dalam organisasi. Setiap fakta yang
terkumpul, peristiwa, prosedur dan sebagainya disimpan dalam memori setiap
individu yang membolehkan mereka untuk bekerja dan memahami dunia yang

mengelilingi mereka. Walau bagaimanapun, dengan berakhir budaya satu kerja

seumur hidup, perniagaan akan kehilangan banyak pengetahuan apabila
individu meninggalkan organisasi. Ada yang berpendapat (e.g. Hildreth et al.,
1999) bahawa ancaman ini „pengetahuan hilang‰ ialah punca utama kemunculan
PP. Beberapa penulis telah menyatakan bahawa PP menyediakan jawapan
kepada masalah pekerja meninggalkan organisasi bersama dengan pengetahuan
mereka (Gardan dan Gardan, 2003; Lau et al., 2003; Leung et al., 2003).
Terdapat beberapa manfaat pengurusan pengetahuan, antaranya adalah:
(a) Pengetahuan telah menjadi sumber ekonomi baru. Syarikat seperti Google
dan Microsoft bergantung pada pengetahuan kakitangan mereka untuk
membangunkan perisian;
(b) Memperbaiki proses membuat keputusan dan menghasilkan keputusan

yang lebih baik;
(c) Pengetahuan membolehkan organisasi untuk menjadi inovatif dan setiap

pembaharuan akan memberikan kelebihan dalam daya saing;
(d) Meningkatkan kerjasama antara pekerja dan jabatan dalam organisasi; dan
(e) Meningkatkan proses perniagaan.
SEMAK KENDIRI 1.2
1. Apakah pandangan utama pengetahuan sebagai satu sumber?

2. Mengapakah terdapat perbezaan dalam keperluan menguruskan
pengetahuan antara organisasi?
3. Apakah yang dimaksudkan dengan inovasi dan menjadi
inovatif?
Dalam bahagian ini, anda telah mengkaji keperluan untuk menguruskan

pengetahuan dan faedah yang berkaitan untuk menguruskan dengan baik.
Dalam bahagian seterusnya, anda akan belajar tentang daya penggerak

1.3 DAYA PENGGERAK PENGURUSAN

PENGETAHUAN
Kini, pembuat keputusan sesebuah organisasi amat bergantung pada input
daripada beberapa bahagian untuk membuat keputusan yang kritikal. Pembuat
keputusan ideal mempunyai pemahaman yang menyeluruh terhadap bidang
kerja mereka. Pemahaman daripada maklumat yang diperoleh membolehkan
mereka bertindak dengan cepat dan tegas. Membuat keputusan telah menjadi
lebih kompleks selama ini dan pekerja dijangka akan melaksanakannya dalam
pelbagai keadaan. Disebabkan bidang kerja menjadi semakin rumit, turun naik
pasaran, tindak balas yang cepat dan kurangnya pengalaman individu dianggap
sebagai daya penggerak penting terhadap pengurusan pengetahuan (Becerra-
Fernandez, Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Seksyen 1.3.1 hingga 1.3.4 akan
menjelaskan perkara ini secara terperinci.
1.3.1 Peningkatan Kerumitan Domain

Pengetahuan domain semakin kompleks dan hasilnya, pengetahuan yang
diperlukan untuk menjalankan tugas dalam proses perniagaan juga menjadi
semakin kompleks. Peningkatan ini adalah disebabkan oleh keadaan proses
dalaman dan luaran, persaingan yang meningkat dan kemajuan pesat teknologi.
Dalam membangunkan produk baru, semua unit yang berbeza dalam organisasi
perlu turut serta dan bekerjasama seperti kewangan, pemasaran, sumber
manusia, kejuruteraan dan lain-lain. Oleh itu, organisasi memerlukan pekerja
yang bukan hanya cemerlang dari segi akademik tetapi mereka mestilah mahir
berkomunikasi dan boleh bekerja dalam pasukan. Kemahiran tersebut akan
membolehkan perkongsian pengetahuan tercapai antara pekerja organisasi dan
dapat digunakan bagi proses pembangunan produk baru, serta membantu dan
menguruskan inovasi organisasi.
1.3.2 Pasaran Tidak Stabil

Kadar perubahan dalam setiap pasaran telah meningkat dengan pesat sejak
beberapa tahun. Organisasi beroperasi dalam pasaran dan persekitaran yang
sentiasa berubah dan mereka perlu untuk menyesuaikan diri dengan perubahan
ini. Laporan syarikat yang menunjukkan keuntungan yang tidak mencapai
sasaran, boleh merosakkan harga saham syarikat dan industri keseluruhan.
Untuk terus beroperasi dalam pasaran yang tidak menentu, mereka memerlukan
pengetahuan tentang pasaran dan berkongsi pengetahuan tersebut dengan
pembuat keputusan agar membolehkan mereka untuk bertindak balas dengan
cepat kepada sebarang kesan daripada pasaran harga saham organisasi.

1.3.3 Tindak Balas yang Pantas

Masa yang diperlukan untuk mengambil tindakan berdasarkan perubahan ketara
di dalam seluruh domain dapat dikurangkan kerana kemajuan dalam teknologi.
Ini mengubah proses membuat keputusan kerana keputusan yang tepat perlu
dilaksanakan dengan cepat untuk merebut peluang yang ada. Contohnya, pada
masa lalu, kebanyakan proses untuk membuat keputusan memerlukan masa yang
panjang dan ini memberikan keselesaan kepada pemilik untuk membuat sebarang
keputusan. Masa yang diambil untuk memberi respons kepada soalan pelanggan
biasanya akan terdiri daripada beberapa tindakan seperti menerima pertanyaan,
mendapat kebenaran pengurus, mendapatkan sebut harga daripada kewangan,
menyediakan cadangan dan tugas lain yang dilakukan oleh beberapa orang di
dalam organisasi. Walau bagaimanapun, dengan adanya Internet, Intranet dan
Extranet, proses ini boleh dilakukan serentak dan pantas. Pembangunan terkini
dalam teknologi maklumat dan komunikasi juga membolehkan pekerja untuk
bekerjasama, berkomunikasi, berkongsi fail, menyelaras jadual kerja dan
melaksanakan tugas lain dengan lebih cepat dan bergerak dengan tepat.
1.3.4 Pengurangan Pengalaman Individu

Organisasi hari ini mengalami kadar pusing ganti pekerja yang tinggi. Akibatnya
pekerja yang berkuasa untuk membuat keputusan akan bekerja di dalam tempoh
yang lebih singkat berbanding sebelum ini. Perubahan yang kerap dalam trend ini
telah menyebabkan pengalaman pembuat keputusan yang berpengalaman
menjadi tidak relevan kepada keputusan semasa yang perlu dibuat. Trend ini telah
menyebabkan pekerja membuat keputusan dengan gerak hati dan tidak matang
kerana kerumitan bidang kerja dan kekurangan pengalaman. Mereka juga tidak
mampu untuk menahan tekanan luar dan bertindak dengan cepat untuk membuat
keputusan yang jelas dan betul. Kepantasan dalam melaksanakan sesuatu
tindakan berdasarkan keputusan yang dibuat membolehkan toleransi pasaran
kecil untuk keputusan yang salah atau samar-samar. Peningkatan kerumitan,
pasaran yang tidak menentu dan tindak balas yang segera membuatkan pengurus
muda berasa kurang yakin dalam membuat keputusan yang sukar setiap hari.
Oleh sebab pengetahuan yang diperlukan untuk membuat keputusan yang baik
tidak boleh dipelajari oleh setiap individu, maka terdapat keperluan untuk
menyediakan mereka dengan pengetahuan yang diperlukan untuk membuat
keputusan yang betul dan tepat pada masanya.

AKTIVITI 1.2
1. Bincangkan bagaimana daya penggerak pengurusan

pengetahuan boleh memberi kesan terhadap proses membuat
keputusan.
2. Senaraikan tiga sebab mengapa pengetahuan domain penting
sebagai sumber dalam kelebihan bersaing dalam kalangan
pesaing.
3. Kenal pasti jenis atau kategori pengetahuan domain dalam
bidang anda.
4. Bincangkan kepentingan kerjasama sebagai satu cara berkongsi
pengetahuan.
5. Jelaskan kenapa syarikat mengalami kadar pusing ganti pekerja
yang tinggi.
1.4 PENGURUSAN PENGETAHUAN DI

INFOSYS TECHNOLOGIES –
PERBINCANGAN KES
Dalam bahagian ini, kita akan membincangkan bagaimana pengetahuan
diuruskan di Infosys Technologies (Turban, Leidner, McLean dan Wetherbe,
2007).
(a) Masalah
Sebuah syarikat perkhidmatan perisian global yang berpangkalan di India,
Infosys Technologies, merupakan pemimpin dunia dalam penyumberan
luar. Mempunyai lebih 23,000 pekerja dan beroperasi di peringkat global.
Infosys membangunkan penyelesaian IT untuk beberapa syarikat terbesar
di dunia. Sepanjang 10 tahun yang lalu, Infosys telah mengalami kadar
pertumbuhan tahunan sebanyak 30 peratus. Infosys menghadapi cabaran
dalam mengekalkan pekerjanya yang ramai dengan maklumat terkini dan
sentiasa berada di hadapan pesaing dan pelanggan dan memastikan
bahawa setiap ilmu yang dipelajari dalam setiap bahagian organisasi dapat
digunakan oleh bahagian lain. Seorang ahli kumpulan pengurusan
pengetahuan (PP) berkata: „Sebuah syarikat IT seperti kita tidak boleh
hidup jika kita tidak mempunyai mekanisme untuk menggunakan semula
pengetahuan yang kita cipta.... ÂBelajar sekali, gunakan di mana-manaÊ
adalah moto kami.‰ Wawasan tersebut menyatakan bahawa setiap ilmu

yang baru boleh digunakan oleh setiap pekerja, tetapi bagaimana

organisasi itu menjadikan wawasan itu menjadi kenyataan?
(b) Penyelesaian
Usaha Infosys Technologies untuk menukar pengetahuan setiap pekerja
menjadi sumber organisasi bermula pada awal 1990an dan diperluaskan ke
dekad pertama tahun 2000. Pada awal tahun 1990an, Infosys melancarkan
kumpulan pengetahuan (bodies of knowledge (BOK)). Ia menggalakkan
pekerja untuk menyediakan catatan bertulis daripada pengalaman mereka
dalam pelbagai topik, seperti teknologi, pembangunan perisian dan
pengalaman tinggal di luar negara. Ini telah dikongsi dalam bentuk salinan
bercetak dengan pekerja lain. Usaha awal bagi mewujudkan PP disokong
sepenuhnya oleh emel, papan buletin dan pelbagai repositori pengetahuan.
Pada tahun 1996, Intranet korporat telah dibangunkan untuk membuat
KPs, dalam format HTML, mudah diakses oleh semua. Pada tahun 1999,
Infosys memulakan program di seluruh organisasi bagi mengintegrasikan
inisiatif pelbagai pengetahuan. Satu portal pengetahuan pusat, dipanggil
KShop, telah dicipta dan sementara kumpulan PP membangunkan
infrastruktur teknologi, kumpulan tempatan digalakkan untuk
mengekalkan kandungan mereka sendiri pada KShop.
Kandungan KShop terdiri daripada pelbagai jenis kandungan – BOKs,

kajian kes, artifak boleh diguna semula dan perisian yang boleh muat turun
– masing-masing dengan laman web sendiri. Semua maklumat
dikategorikan dengan teliti oleh kumpulan PP untuk memastikan setiap
pencarian data dapat dilakukan dengan cepat walaupun jumlah
kandungan maklumat telah meningkat.
Pada awal tahun 2000, Infosys mempunyai sistem PP yang sangat berfungsi,
namun penyertaan oleh pekerja masih rendah. Kumpulan PP kemudian
memulakan satu skim ganjaran untuk menggalakkan penyertaan. Skim ini
memberi unit mata wang pengetahuan (knowledge currency units (KCUs))
yang boleh dikumpulkan dan ditukar dengan ganjaran wang atau hadiah
kepada pekerja yang menyumbang kepada KShop.
(c) Keputusan
Dalam tempoh setahun pengenalan skim KCUs itu, 2,400 aset pengetahuan
baru telah disumbangkan kepada KShop oleh kira-kira 20 peratus daripada
pekerja Infosys. Namun begitu, apabila maklumat meningkat, masalah
untuk mendapatkan maklumat yang berguna juga meningkat. Selain itu,
pertumbuhan yang besar dalam sumbangan telah membebankan bilangan
penilai sukarela yang memainkan peranan penting dalam fungsi
pengawalan kualiti.

Kumpulan PP ini kemudiannya telah mengubah suai skim insentif KCU.

Satu skim KCU baru telah dibangunkan yang menarafkan nilai kegunaan
pengetahuan daripada perspektif pengguna pengetahuan, bukannya
penilai. Untuk meningkatkan akauntabiliti, kumpulan PP memerlukan
bukti nyata untuk meluluskan sebarang bentuk penilaian yang tinggi.
Akhirnya, kumpulan PP telah meningkatkan tahap untuk menunaikan
mata KCU untuk ganjaran kewangan.
AKTIVITI 1.3
1. Berikan tiga sebab mengapa Infosys Technologies menguruskan

pengetahuan pekerjanya.
2. Berikan justifikasi mengapa pihak pengurusan harus memberi
ganjaran kepada peserta untuk berkongsi pengetahuan dalam
organisasi.
3. Bincangkan kenapa pekerja tidak mahu berkongsi pengetahuan
sesama sendiri.
4. Inisiatif pengurusan pengetahuan melibatkan pelaksanaan
berasaskan teknologi dan tanpa teknologi. Huraikan kenyataan
ini.
5. Penerapan inisiatif pengurusan pengetahuan akan melibatkan
pemikiran kreatif. Adakah anda bersetuju dengan kenyataan ini?
AKTIVITI 1.4
Activity 1.4
1. Bincangkan amalan pengurusan pengetahuan asas yang telah
dibuat. Sebagai contoh, sediakan templat untuk menulis surat
dalam bentuk salinan (softcopy).
2. Bincangkan buku pengurusan pengetahuan dan artikel yang
anda telah baca.
3. Berikan definisi kerja untuk terma berikut:
(a) Pengetahuan;
(b) Pengetahuan domain; dan
(c) Modal intelek.

 Pengetahuan ialah sumber yang penting yang perlu diuruskan secara

sistematik untuk memanfaatkan nilai pengetahuan tersebut.
 Pengurusan pengetahuan umpama konsep payung yang digunakan untuk

merujuk kepada segala aktiviti yang berkaitan dengan menguruskan
pengetahuan.
 Terdapat pelbagai definisi pengurusan pengetahuan yang wujud kerana

kepelbagaian pandangan oleh orang yang berbeza mengenai erti ilmu
pengetahuan. Pandangan asas adalah bahawa pengurusan pengetahuan
melibatkan aktiviti mengurus pengetahuan individu dan organisasi dengan
menggunakan alatan dan teknik yang sesuai.
 Faedah pengurusan pengetahuan ialah keputusan yang lebih tepat,

kerjasama yang lebih baik antara pekerja, proses perniagaan yang mantap,
menggalakkan inovasi dan lain-lain.
 Daya penggerak pengurusan pengetahuan dalam organisasi berlaku akibat

daripada peningkatan kerumitan domain, pasaran tidak stabil, tindak balas
yang pantas dan pengurangan pengalaman individu.
Harta intelek Pembuat keputusan

Inovasi Pengetahuan
Kerjasama Pengetahuan domain
Modal insan Pengurusan pengetahuan
Modal struktur

Argote, L., McEvily, B., & Reagans, R. (2003). Introduction to the special issues
on
managing knowledge in organisations: Creating, retaining and transferring
knowledge. Management Science, 46(4), v-viii.

management – challenges, solutions and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Benbya, H., & Belbaly, N. A. (2005). Mechanisms for knowledge management

systems effectiveness: An exploratory analysis. Knowledge and process
management, 12(3), 201-216.
Benjamins, R. V., Fensel, D., & Perez-Gomez, A. (1998). Knowledge management

through ontologies. Second international conference on practical aspects of
knowledge management (PAKM'98). Basel, Switzerland.
Binney, D. (2001). The knowledge management spectrum – understanding the

KM landscape. Journal of Knowledge Management, 5(1), 33-42.
Butler, T. (2003). From data to knowledge and back again: Understanding the
limitations of KMS. Knowledge and Process Management, 10(3), 144-155.
Call, D. (2005). Knowledge management – not rocket science. Journal of

Knowledge Management, 9(2), 19-30.
Currie, G., & Kerrin, M. (2003). Human resources management and knowledge
management: Enhancing knowledge sharing in a pharmaceutical company.
International Journal of Human Resource Management, 24(6), 1027-1045.
Davenport, T. H., & Prusak, L. (1998). Working knowledge: Managing what your
organisation knows. Harvard Business School Press: Massachusetts.
Davenport, T. H., & Prusak, L. (2000). Working knowledge: How organisations

manage what they know. Massachusetts, MA: Harvard Business School
Press.
Economic Intelligent Unit (2005). Know how: Managing knowledge for

competitive advantage, economic intelligence unit – The economist.
Retrieved from http://www.eiu.com.

Ergazakis, K., Karnezis, K., Metaxiotis, K., & Psarras, I. (2005). Knowledge
management in enterprises: A research agenda. Intelligent Systems in
Accounting, Finance and Management, 13(1), 17-26.
Garavelli, C., Gorgoglione, M., & Scozzi, B. (2004). Knowledge management

strategy and organisation: A perspective of analysis. Knowledge and
Process Management, 11(4), 273-282.
Gardan, N., & Gardan, Y. (2003). An application of knowledge based modelling

using scripts. Expert System with Applications, 25(4), 555-568.
Geng, Q., Townley, C., Huang, J., & Zhang, J. (2005). Comparative knowledge
management: A pilot study of Chinese and American universities. Journal
of the American Society for Information Science and Technology, 56(10),
1031-1044.
Hildreth, P., Wright, P., & Kimble, C. (1999, April). Knowledge management:
Are we missing something. 4th UKAIS Conference, University of York, UK.
Hildreth, P., & Kimble, C. (2002). The duality of knowledge, information

research. 8(1), Paper no. 142. Retrieved from http://informationr.net/ir/8-
1/paper142.html.
Holsapple, C. W., & Jones, K. (2004). Exploring primary activities of the

knowledge chain. Knowledge and Process Management, 11(3), 155-174.
Housel, T., & Bell, A. H. (2001). Measuring and managing knowledge. New York,
NY: McGraw-Hill Irwin.
Lau, H. C. W., Wong, C. W. Y., Hui, I. K., & Pun, K. F. (2003). Design and
implementation of an integrated knowledge system. Knowledge Based
Systems, 16(2), 69-76.
Leung, R. W. K., Lau, H. C. W., & Kwong, C. K. (2003). An expert system to

support the optimisation of ion plating process: An OLAP-based fuzzy-
cum-GA approach. Expert Systems with Applications, 25(3), 313-330.
Marwick, A. D. (2001). Knowledge management technology. IBM Systems

Journal, 40(4), 814-830.
Moffett, S., McAdam, R., & Parkinson, S. (2004). Technology utilisation for
knowledge management. Knowledge and Process Management, 11(3), 75-
184.

Nonaka, I., & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company: How
Japanese companies create the dynamics of innovation. Cambridge, United
Kingdom: Oxford University Press.
Rowley, J. (1999). What is knowledge management? Library Management, 20(8),

416-419.
Salisbury, M. W. (2003). Putting theory into practice to build knowledge

management systems. Journal of Knowledge Management, 7(2), 128-141.
Sallis, E., & Jones, G. (2002). Knowledge management in education: Enhancing

learning & education. Boston, MA: Kogan Page.
Schreiber, G., Akkermans, H., Anjewierden, A., de Hoog, R., Shadbolt, N., de
Velde, W.V., & Wielinga, B. (1999). Knowledge engineering and
management: The Common KADS methodology. Cambridge, United
Kingdom: MIT Press.
Shin, M., Holden, T., & Schmidt, R. A. (2001). From knowledge theory to
management practice: Towards an integrated approach. Information
Processing and Management, 37(2), 335-355.
Turban, E., Leidner, D., McLean, E., & Wetherbe, J. (2007). Information
technology for management: Transforming organisations in the digital
economy. New Jersey, NJ: John Wiley & Sons.

Topik  Ilmu Asas
2 Pengetahuan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mendefinisikan pengetahuan;
2. Membincangkan ciri-ciri pengetahuan;
3. Menyatakan pandangan yang berbeza tentang pengetahuan;
4. Membincangkan hierarki data, maklumat dan pengetahuan; dan
5. Menjelaskan kelebihan pengetahuan.
 PENGENALAN
Ilmu sebenar wujud bila kita tahu bahawa kita tidak tahu apa-apa. Dan bila
kita tahu kita tidak tahu apa-apa, ini akan menjadikan kita yang tercerdik
antara semua.
Socrates
Ada empat jenis manusia:

Dia yang tidak tahu dan tidak mengaku tidak tahu, dia adalah bodoh –
biarkan dia;
Dia yang tidak tahu dan mengaku tidak tahu, dia adalah lemah – ajarkan dia;
Dia tahu dan tahu dia tak tahu, dia sedang tidur – kejutkan dia;
Dia tahu dan tahu apa yang dia tahu, dia adalah bijak – ikutilah dia!
Peribahasa Arab

18  TOPIK 2 ILMU ASAS PENGETAHUAN
Petikan peribahasa di atas jelas menunjukkan bahawa untuk menimba ilmu

pengetahuan, seseorang itu perlulah bersedia untuk belajar apa yang tidak
diketahui olehnya dan pengetahuan adalah apa yang kita pelajari dan akan
membawa kita kepada kebijaksanaan.
Dalam topik sebelum ini, anda telah diperkenalkan kepada konsep pengurusan
pengetahuan dan mengapa kita perlu menguruskannya dengan baik. Topik ini
akan menerangkan ciri-ciri pengetahuan daripada perspektif pengurusan
pengetahuan dan pandangan alternatif terhadap pengetahuan. Topik ini juga
akan membincangkan mengenai pengetahuan dan membezakan ia daripada data
dan maklumat. Ketiga-tiga konsep yang akan ditunjukkan menggunakan
beberapa contoh yang mudah untuk difahami. Seterusnya, topik ini akan
membincangkan mengenai hubungan rekursif antara data, maklumat dan
pengetahuan. Topik ini berakhir dengan perbincangan mengenai kelebihan ilmu.
AKTIVITI 2.1
1. Apakah pengetahuan? Dengan perkataan sendiri, apakah yang

anda fahami mengenai ilmu pengetahuan?
2. Kenapakah kita memerlukan ilmu pengetahuan?
3. Bilakah kita akan menggunakan pengetahuan tersebut?
4. Siapakah yang akan menggunakan pengetahuan tersebut?
5. Bagaimanakah caranya untuk kita mendapat pengetahuan
tersebut?
2.1 APA ITU PENGETAHUAN?

Dueck (2001) percaya bahawa terdapat pandangan yang berbeza mengenai
pengetahuan berdasarkan kepada jenis personaliti setiap individu. Beliau
percaya bahawa perangai seseorang akan menentukan pandangannya terhadap
pengetahuan. Oleh itu, jawapan kepada soalan „Apakah pengetahuan?‰ akan
berkait rapat dengan jawapan kepada „Siapakah saya?‰.
Sifat pengetahuan atau ilmu dikaji secara meluas dalam bidang epistemologi
(Ayer, 1964; Gettier, 1963) – satu cabang falsafah – dan dalam bidang kepintaran
buatan melalui perwakilan pengetahuan (Davis et al., 1993; Mylopoulos, 1980).
Oleh itu, terdapat banyak definisi pengetahuan dari bidang ini dan pelbagai
bidang lain seperti sains kognitif, pengurusan, teologi dan kejuruteraan

TOPIK 2 ILMU ASAS PENGETAHUAN  19
pengetahuan. Walau bagaimanapun, kebanyakan definisi ini adalah sangat

khusus kepada konteks ia digunakan.
Orang Yunani purba telah membezakan empat jenis pengetahuan (Baumard,

1994), yang amat berguna dalam memahami pengetahuan:
(a) Episteme – Generalisasi abstrak, asas dan inti pati sains; undang-
undang dan prinsip saintifik.
(b) Techne – Pengetahuan teknikal, bagaimana untuk mendapatkan

perkara yang dilakukan, manual kerja, prosedur operasi
standard dan komuniti amalan.
(c) Phronesis – Kebijaksanaan praktikal yang diperoleh daripada amalan

sosial sejak beberapa tahun.
(d) Metis – Sejenis pengetahuan yang berada di akhir bertentangan

dengan meta-fizik yang tidak mempunyai usaha untuk
yang ideal tetapi untuk akhir yang praktikal. Ini ialah
pengetahuan yang termaktub, dijelmakan dan penting.
2.1.1 Definisi
Di sini, anda akan melihat tiga definisi bagi pengetahuan melalui perspektif yang
berbeza iaitu perspektif umum, perspektif pengurusan pengetahuan (PP) dan
perspektif kejuruteraan pengetahuan. Walaupun wujud perspektif lain tetapi
perbincangan kita adalah terhad kepada perspektif ini selari dengan pentafsiran
ilmu dari skop pengurusan pengetahuan.
Kamus Bahasa Inggeris Oxford mendefinisikan pengetahuan sebagai: (1)

Maklumat dan kemahiran yang diperoleh melalui pengalaman atau pendidikan;
(2) Jumlah bagi apa yang dikenali dan (3) Kesedaran atau kebiasaan yang
diperolehi oleh pengalaman fakta atau keadaan.
Dari perspektif PP, Davenport dan Prusak (2000) mengatakan yang berikut:
„Pengetahuan ialah campuran cecair yang terdiri daripada bingkai

pengalaman, nilai, maklumat berkonteks dan pendapat pakar yang
memberikan satu kerangka untuk menilai dan menimba pengalaman dan
maklumat baru. Ia bermula dan tamat di minda manusia. Dalam organisasi, ia
kebiasaannya akan terselit di dalam dokumen, proses, nilai kerja dan
repositori.‰

Schreiber et al. (1999), dari sudut knowledge engineering (KE), kejuruteraan

pengetahuan mendefinisikan pengetahuan sebagai seluruh data dan maklumat
yang dimiliki oleh individu secara praktikal dalam tindakan iaitu untuk
menjalankan tugas dan mencipta maklumat baru. Pengetahuan menambah dua
aspek yang berbeza: pertama, rasa tujuan, kerana pengetahuan adalah „jentera
intelek‰ Âyang digunakan untuk mencapai matlamat, kedua, keupayaan
generatif, kerana salah satu fungsi utama pengetahuan adalah untuk
menghasilkan maklumat baru. Ia bukan sengaja, oleh itu, ilmu diisytiharkan
sebagai Âfaktor pengeluaranÊ baru.
Walaupun ketiga-tiga definisi memberi makna yang berbeza untuk pengetahuan,

pada dasarnya mereka memberi tumpuan kepada kepentingan sebagai satu
sumber yang perlu diuruskan dengan cekap dan berkesan.
SEMAK KENDIRI 2.1

1. Apakat itu pengetahuan?
2. Nyatakan empat jenis pengetahuan yang didefinisikan oleh
orang Yunani.
AKTIVITI 2.2
1. Berikan definisi pengetahuan dari perspektif anda.

2. Bincangkan empat jenis pengetahuan yang ditekankan oleh
orang Yunani.
3. Bagaimanakah anda akan menyenaraikan keempat-empat
pengetahuan tersebut mengikut keutamaan?
2.2 CIRI-CIRI PENGETAHUAN

Terdapat banyak ciri pengetahuan dibincangkan dalam pelbagai penulisan. Satu
perbincangan yang penting telah dibuat oleh Wigg et al. (1997). Mereka
mengenal pasti beberapa ciri penting dalam pengetahuan yang menjadikan ia
berbeza daripada sumber lain yang digunakan dalam sesebuah organisasi. Ini
adalah seperti berikut:

(a) Pengetahuan adalah tidak ketara dan sukar untuk diukur. Pengetahuan
tidak mempunyai bentuk, warna atau rasa. Oleh sebab pengetahuan adalah
tidak ketara, ia tidak boleh dikira; dengan itu, kita tidak boleh mengukur
secara langsung dengan skala ukuran biasa.
(b) Pengetahuan adalah tidak menentu, iaitu, ia boleh „hilang‰ dalam sekelip
mata. Pengetahuan adalah dalam bentuk ingatan manusia dan jika pekerja
meninggalkan organisasi, pengetahuan itu hilang.
(c) Pengetahuan, dalam kebanyakan masa, adalah umpama perhubungan ejen
dengan wasiat. Pengetahuan dimiliki oleh individu dan penggunaannya
adalah bergantung pada tindakan pemiliknya sama ada mewasiatkannya
atau tidak.
(d) Pengetahuan tidak „berkurangan‰ dalam proses, kadang-kadang, ia akan
meningkat melalui penggunaan. Apabila pengetahuan digunakan dalam
mana-mana proses, ia tidak memberi kesan ke atas nilai asalnya.
Sebaliknya satu pengalaman baru boleh dicapai apabila setiap pengalaman
lama digunakan dan ditambah dengan pengetahuan yang terkini.
(e) Pengetahuan mempunyai kesan yang luas dalam organisasi dan ialah
sumber yang penting untuk membuat sebarang keputusan dalam
menguruskan sesebuah organisasi. Sesiapa yang mempunyai ilmu
pengetahuan yang luas akan dianggap sebagai orang yang penting dalam
organisasi tersebut.
(f) Pengetahuan tidak boleh dibeli di pasaran pada bila-bila masa.
Pengetahuan bukanlah satu komoditi yang boleh dijual beli, dan ia tidak
boleh dicapai dalam tempoh yang singkat. Ilmu hanya boleh dicapai
melalui proses pembelajaran.
(g) Pengetahuan adalah „bukan saingan‰, ia boleh digunakan dalam proses
yang berbeza pada masa yang sama. Tidak seperti sumber konvensional
yang terhad kepada satu proses tunggal pada satu masa, pengetahuan yang
sama boleh digunakan untuk pelbagai proses pada masa yang sama.
2.3 PANDANGAN ALTERNATIF

PENGETAHUAN
Wujudnya pelbagai pandangan alternatif terhadap pengetahuan kerana ia boleh
dilihat dari sudut pandangan subjektif atau objektif (Becerra-Fernandez,
Gonzales dan 14 Sabherwal, 2004). Pandangan subjektif mewakili pengetahuan
sebagai satu keadaan akal fikiran atau amalan. Pandangan objektif melihat
pengetahuan sebagai objek dan sebagai akses kepada maklumat atau keupayaan.
Anda akan belajar mengenai pandangan subjektif terlebih dahulu, diikuti
dengan pandangan objektif.
(a) Pandangan Subjektif Pengetahuan

Pada pandangan subjektif, realiti sosial dibina interaksi dengan individu.
Pengetahuan dilihat sebagai satu proses yang berterusan dan sentiasa
dipengaruhi oleh interaksi sosial dan amalan dalam kalangan rakyat.
Hasilnya, pengetahuan boleh wujud di mana-mana saja dan pada bila-bila
masa saja bergantung kepada amalan sosial dan pengalaman manusia.
Pada pandangan yang subjektif, pengetahuan dianggap sebagai keadaan
minda atau amalan.
(i) Pengetahuan sebagai Satu Keadaan Minda

Di sini, pengetahuan dianggap sebagai satu keadaan minda di fikiran
seseorang. Dalam konteks pengetahuan organisasi, ia merupakan
kepercayaan kolektif individu dalam sesebuah organisasi. Walau
bagaimanapun, kepercayaan orang berbeza kerana mereka
mempunyai latar belakang yang berbeza dan pengalaman dalam
kehidupan yang mempengaruhi pengetahuan mereka. Yang paling
penting ialah motivasi individu tersebut untuk meningkatkan
pengetahuan mereka untuk mencapai matlamat organisasi.
(ii) Pengetahuan sebagai Praktis

Dalam perspektif ini, pengetahuan dianggap sebagai subjektif iaitu ia
dipunyai oleh sebuah kumpulan dan tidak boleh dipecahkan kepada
komponen yang dipegang oleh individu. Oleh itu, ilmu daripada
perspektif ini bukan milik mana-mana individu tertentu dan ia tidak
terkandung dalam mana-mana repositori tunggal. Ia bukan berada
dalam kepala seseorang tetapi terletak dalam amalan. Di sini,
pengetahuan dianggap sebagai kepercayaan kolektif bukannya
kepercayaan individu dan hasilnya, pengetahuan adalah ketara
dalam aktiviti organisasi berbanding minda pekerja secara individu.
(b) Pandangan Objektif Pengetahuan

Pandangan objektif adalah dalam berbeza dengan pandangan subjektif.
Memandangkan ia adalah objektif, realiti tidak dipengaruhi oleh persepsi
manusia dan boleh dibahagikan kepada kategori yang berbeza dan konsep.
Hasilnya, pengetahuan boleh terdapat dalam bentuk objek atau keupayaan,
boleh dipelajari dan diperbaiki oleh rakyat. Pandangan objektif
mempunyai tiga perspektif – pengetahuan sebagai objek, pengetahuan
akses kepada maklumat dan pengetahuan sebagai keupayaan.
(i) Pengetahuan sebagai Objek

Ilmu ialah sesuatu yang boleh disimpan, dipindahkan dari satu
tempat atau orang dan dimanipulasi. Pandangan ini sejajar dengan
takrif pengetahuan sebagai satu set kepercayaan yang dibenarkan dan

kepercayaan ini (atau objek pengetahuan) boleh didapati di banyak

tempat.
(ii) Pengetahuan sebagai Akses kepada Maklumat

Ilmu dianggap sebagai akses kepada sumber maklumat. Di sini,
pengetahuan membolehkan individu untuk akses dan menggunakan
teknologi maklumat di mana ia akan menambahkan pandangan
terhadap pengetahuan sebelum ini yang hanya sebagai objek dengan
menekankan keupayaannya untuk memahami objek tersebut.
(iii) Pengetahuan sebagai Keupayaan

Pandangan terhadap pengetahuan sebagai satu keupayaan adalah
selaras dengan perspektif pengetahuan sebagai objek atau akses
kepada maklumat. Walau bagaimanapun, perspektif ini memberi
tumpuan kepada cara bagaimana pengetahuan boleh digunakan
untuk mempengaruhi setiap tindakan. Dalam perspektif ini,
pengetahuan dianggap sebagai keupayaan strategik yang mempunyai
potensi untuk digunakan untuk mendapat kelebihan daya saing.
Perbezaan setiap perspektif yang dibincangkan berbeza pada tumpuan mereka

untuk melihat pengetahuan, tetapi mereka semua bersetuju bahawa
pengetahuan adalah satu set kepercayaan tentang hubungan. Semua perspektif
ini adalah penting kerana ia memberikan cara yang berbeza untuk menyiasat
pengetahuan. Walau bagaimanapun, pandangan objektif umumnya disukai oleh
penyelidik pengurusan pengetahuan berbanding dengan pandangan yang
subjektif yang popular dalam kalangan ahli falsafah.
AKTIVITI 2.3
1. Bandingkan pandangan subjektif dan objektif pengetahuan.
2. Bezakan pandangan ini dari perspektif empat jenis pengetahuan
orang Yunani.
2.4 DATA, MAKLUMAT DAN PENGETAHUAN

Dalam penulisan tentang PP, terdapat banyak perdebatan tentang apa itu
pengetahuan, data dan maklumat. Penyelidik seperti Davenport dan Prusak
(1998) percaya ia adalah tidak berguna untuk menghabiskan masa dan tenaga
cuba untuk mewujudkan satu formula sejagat mengenai pengetahuan. Amat
penting untuk kita memahami isu yang berkaitan mengenai pengetahuan dalam
organisasi dan menguruskannya dengan berkesan. Nonaka dan Takeuchi (1995)

menegaskan bahawa kerja yang penting dalam bidang pengurusan pengetahuan

harus memberi tumpuan kepada aktiviti penciptaan pengetahuan dan bukan
kepada pengetahuan itu sendiri.
Pengetahuan adalah berbeza daripada data dan maklumat, walaupun ketiga-tiga

istilah itu sering digunakan silih berganti. Untuk memahami perbezaan antara
data, maklumat dan pengetahuan, anda perlu menganalisis mereka secara
terperinci. Rajah 2.1 menunjukkan peralihan daripada data kepada maklumat,
maklumat kepada pengetahuan dan pengetahuan untuk kebijaksanaan, yang
disokong oleh pemahaman semasa peralihan antara peringkat.
Rajah 2.1: Hierarki pengetahuan
Seksyen 2.4.1 hingga 2.4.3 akan menghuraikan secara terperinci mengenai data,
maklumat dan pengetahuan. Anda perlu memberi perhatian kepada seksyen ini
kerana perbincangan dan pemahaman kami mengenai pengetahuan adalah
berdasarkan data-maklumat dan hubungan antara pengetahuan yang digunakan
secara meluas dalam bidang sains komputer.
2.4.1 Data
Data boleh ditakrifkan sebagai satu set fakta mengenai peristiwa yang berbeza.
Ia mungkin terdiri daripada fakta, pandangan atau persepsi (kedua-duanya betul
dan salah), penerangan asas benda, peristiwa dan aktiviti. Data biasanya dilihat
sebagai maklumat yang berpotensi dan lebih objektif dan ketara berbanding
dengan maklumat dan data. Data mewakili nombor, abjad, angka, bunyi atau
imej yang tidak mempunyai konteks, makna atau niat. Data tidak bermakna
dengan sendirinya dan tiada nilai kepada sesiapa sahaja dan tidak memberikan
apa-apa maklumat yang berkaitan. Walaupun data tidak mempunyai konteks,
makna atau niat, ia boleh diambil dan disimpan di dalam pangkalan data (yang
terdiri daripada data yang disimpan untuk diguna semula), dan dihubungkan
dengan menggunakan media elektronik atau lain-lain. Berikut ialah dua contoh
membincangkan mengenai data, dan akan digunakan lagi untuk perbincangan
mengenai maklumat dan pengetahuan pada topik berikutnya:
Contoh 1: Bilangan kereta yang terdapat dalam invois jualan iaitu dua Proton
Persona dan satu kereta Proton Waja, adalah satu contoh data.
Contoh 2: Pemerhatian terhadap kereta yang melalui plaza tol di lebuh raya yang
juga merupakan contoh data.
2.4.2 Maklumat
Maklumat ialah data yang tersusun yang mempunyai makna, mempunyai
konteks, berkaitan dan mempunyai nilai kepada penerima. Maklumat biasanya
melibatkan manipulasi data mentah untuk mendapatkan petunjuk yang lebih
bermakna atau corak dalam data. Penerima mentafsirkan makna dan membuat
kesimpulan dan implikasi daripada data. Data biasanya diproses menjadi
maklumat menggunakan aplikasi, dan pemprosesan ini menunjukkan
penggunaan yang lebih khusus dan mempunyai nilai tambahan yang lebih tinggi
daripada data asal dari pangkalan data.
Berikut adalah dua contoh sebagai susulan dari contoh data sebelum ini:
Contoh 1: Bagi pengurus syarikat pengedar kereta, nombor yang menunjukkan

jualan kereta setiap model yang berbeza dianggap sebagai maklumat.
Contoh 2: Nombor kereta yang melalui plaza tol yang dikumpulkan dalam
tempoh masa atau hari yang berlainan menyokong proses membuat keputusan
yang dianggap sebagai maklumat.
Berdasarkan contoh ini, sama ada beberapa fakta yang dianggap maklumat atau
data hanya bergantung pada orang yang menggunakan fakta. Fakta mengenai
jualan kereta setiap hari mewakili maklumat untuk pengurus tetapi untuk
pelanggan, ia hanyalah data. Jika syarikat pengedar kereta adalah salah satu
daripada rangkaian 35 orang peniaga, fakta mengenai jualan harian hanya data
untuk pihak pengurusan atasan syarikat. Oleh itu, ia boleh dikatakan bahawa
data ialah apa-apa maklumat yang tidak mempunyai makna buat individu
tersebut.

2.4.3 Pengetahuan
Pengetahuan terdiri daripada data tersusun dan diproses dan/atau maklumat
yang digunakan untuk berkomunikasi pemahaman, pengalaman, pembelajaran
terkumpul dan kepakaran yang mereka gunakan untuk menghadapi masalah
semasa atau menjalankan aktiviti. Ilmu juga boleh dilihat sebagai maklumat
berkonteks tinggi dan lebih bermakna dengan menambah kepakaran dan
tafsiran individu untuk melaksanakan tugas atau membuat maklumat baru.
Ilmu juga menambah dua aspek yang berbeza kepada maklumat: pertama,
tujuan pengetahuan digunakan adalah untuk mencapai matlamat dan kedua,
kemampuan generatif, sebagai salah satu peranan penting dalam pengetahuan
adalah untuk menghasilkan maklumat baru. Salah satu cara pengetahuan
diperoleh ialah dengan membaca dan memahami maklumat.
Contoh 1: Jualan harian kereta dan maklumat lain seperti kadar faedah pasaran
bagi pinjaman kereta boleh membantu pihak pengurusan untuk membuat
keputusan mengenai menjalankan promosi khas semasa musim perayaan seperti
Hari Raya dan Tahun Baru Cina. Memahami hubungan antara bilangan kereta
yang dijual, kadar faedah dan kesan promosi perayaan dianggap sebagai
pengetahuan mengenai jualan kereta.
Contoh 2: Maklumat agregat tentang nombor kereta melalui plaza tol, maklumat
mengenai jadual kakitangan dan rehat hujung minggu yang panjang akan
membantu pihak pengurusan dalam membuat keputusan mengenai kerja lebih
masa bagi kakitangan. Mengetahui hubungan antara faktor ini dan faktor lain
seperti cuti sekolah dalam menentukan jadual lebih masa ialah tindakan
pengetahuan pengurus.
Pengetahuan dapat menghasilkan maklumat berdasarkan kepada data atau

maklumat lebih berharga daripada data kurang berharga. Di sini, maklumat ini
memudahkan tindakan yang perlu dilakukan, seperti keputusan untuk
meluluskan kenaikan pangkat atau untuk meluluskan lebih masa. Berdasarkan
maklumat yang baru diperoleh, pengurusan syarikat kereta boleh memutuskan
sama ada promosi akan diadakan atau tidak semasa musim perayaan.
Sifat hubungan antara data dan maklumat (Becerra-Fernandez, Gonzales dan

Sabherwal, 2004) ditunjukkan dalam Rajah 2.2. Rajah 2.2 membentangkan
hubungan antara data (yang mempunyai nilai sifar atau tidak dalam proses
membuat keputusan) berbanding dengan maklumat (yang mempunyai nilai
yang lebih besar daripada data, walaupun nilai yang mungkin berbeza dan
bergantung pada jenis maklumat).

Rajah 2.2: Data, maklumat dan pengetahuan

Sumber: Becerra-Fernandez, Gonzales & Sabherwal, (2004)
Banyak organisasi yang cuba untuk melaksanakan projek pengurusan

pengetahuan menghadapi kesukaran untuk membezakan maklumat daripada
pengetahuan. Bagaimana kita mengesan daripada keperluan maklumat daripada
keperluan pengetahuan? Tidak ada jawapan yang mudah untuk ini. Walau
bagaimanapun, terdapat dua kaedah yang mudah dicadangkan oleh Natarajan
dan Shekhar (2000) dan ini adalah:
(a) Maklumat adalah bebas dan tidak bergantung pada seseorang. Ilmu adalah
khusus kepada seseorang; dan
(b) Ilmu adalah sentiasa dalam bentuk konteks. Ia tidak boleh digunakan,
ditafsir atau digunakan tanpa mengetahui konteksnya.
Ini adalah salah satu sebab mengapa tidak ada klasifikasi unilateral mana-mana
entiti sama ada sebagai maklumat atau pengetahuan. Seksyen 2.4.4 menghuraikan
pandangan ini.
2.4.4 Hubungan Rekursif antara Data, Maklumat dan

Pengetahuan
Bhatt (2001) mencadangkan bahawa data, maklumat dan pengetahuan yang
mempunyai hubungan rekursif dan definisi mereka adalah bergantung pada
tahap „organisasi‰ dan „tafsiran‰; ini ditunjukkan dalam Rajah 2.3. Elemen
„organisasi‰ yang digunakan untuk membezakan antara data dan maklumat, di
mana maklumat dan pengetahuan dipisahkan dengan cara „tafsiran‰.

Rajah 2.3: Perhubungan rekursif antara data, maklumat dan pengetahuan

Sumber: Bhatt, (2001)
Hubungan antara data, maklumat dan pengetahuan adalah rekursif, terletak

dalam fakta asas bahawa mereka saling berkaitan melalui (IPO) konsep input-
proses-output dalam sistem maklumat. Dalam konsep IPO, output daripada
proses juga boleh menjadi input kepada proses lain. Maklumat untuk satu orang
mungkin hanya data untuk orang lain, dan pengetahuan untuk satu orang
mungkin hanya maklumat yang lain. Hujah ini adalah sama dengan yang
diberikan oleh Schreiber et al. (1999), yang mencadangkan bahawa tiga
pandangan (data, maklumat dan pengetahuan) adalah saling berkaitan dan amat
bergantung kepada „konteks‰ penonton.
AKTIVITI 2.4
1. Berikan dua contoh data, maklumat dan pengetahuan.

2. Bincangkan kenapa perlunya pemahaman tentang hierarki
pengetahuan.
3. Bezakan antara pemahaman hubungan dan corak.
4. Mengapakah nilai pengetahuan berkait rapat dengan nilai data?
5. Huraikan perhubungan rekursif antara data, maklumat dan
pengetahuan.

SEMAK KENDIRI 2.3

1. Apakah perbezaan antara data dan maklumat?
2. Kenapakah pengetahuan lebih penting daripada maklumat?
3. Apakah yang dimaksudkan oleh pengetahuan?
4. Di manakah dan bagaimanakah data boleh diperoleh?
5. Mengapa hubungan rekursif data, maklumat dan pengetahuan
adalah berkaitan dengan konsep IPO?
2.5 KELEBIHAN PENGETAHUAN

Apakah kelebihan bagi organisasi yang terlibat dalam inisiatif pengurusan
pengetahuan? Bagaimanakah organisasi boleh menggunakan pengetahuan
untuk mendapatkan kelebihan strategik berbanding pesaing mereka? Satu
jawapan yang mudah untuk soalan ini terletak dalam menjana nilai yang lebih
besar melalui pengetahuan dalam produk, manusia dan proses (Skyrme, 2000).
(a) Pengetahuan dalam Produk

Hari ini, terdapat produk tertentu yang dilabel sebagai „pintar‰ produk yang
biasanya mendapat harga premium di pasaran dan lebih berguna kepada
pengguna. Satu contoh produk tersebut ialah sistem memandu pintar yang
memberikan keselesaan tambahan dan keselamatan ketika memandu, yang
boleh didapati dalam model baru kereta BMW dijual pada harga premium.
Ini membolehkan BMW untuk mempamerkan teknologi tinggi dan bersaing
dalam segmen pasaran kereta mewah seperti Mercedes Benz dan Volvo.
(b) Pengetahuan dalam Manusia

Pekerja kini dianggap sebagai aset paling berharga dalam sesebuah
organisasi, walaupun ini mungkin tidak benar sepanjang masa. Bagi
organisasi seperti syarikat perisian, pengetahuan pekerja mereka digunakan
dalam membangunkan perisian yang dijual kepada pelanggan. Pelaburan
yang dibuat untuk pekerja melalui latihan dan pembangunan kakitangan
akan meningkatkan pengetahuan pekerja dan ia membolehkan majikan
untuk memanfaatkan sepenuhnya potensi kakitangan mereka dalam
membangunkan perisian dan lain-lain lagi.
(c) Pengetahuan dalam Proses

Setiap organisasi mempunyai perbezaan di dalam tahap prestasi 3:1 atau
lebih antara kumpulan pekerja yang menjalankan proses yang sama.
Mengurangkan jurang dalam proses tersebut telah menjimatkan kos
pelaburan sebanyak 1 bilion AS$ bagi Texas Instruments bagi pembinaan

satu loji fabrikasi semikonduktor baru.
AKTIVITI 2.5
1. Bincangkan bagaimana pengetahuan dalam manusia boleh

memainkan peranan dalam pengurusan pengetahuan.
2. Jelaskan kenapa pengetahuan dalam process adalah penting
dalam memperkemas proses perniagaan dan penjimatan kos.
3. Jelaskan mengapa produk „pintar‰ semakin mendapat
permintaan di pasaran.
4. Berikan justifikasi kenapa produk „pintar‰ perlu mahal.
AKTIVITI 2.6
1. Bincangkan pengetahuan asas yang telah anda pelajari setakat

ini dari topik ini.
2. Berikan definisi ringkas bagi terma berikut:
(a) Pengetahuan
(b) Data
(c) Maklumat
3. Ulas mengapa pemahaman tentang hubungan dan corak akan
mengubah hierarki pengetahuan.
 Pengetahuan dikaji secara meluas dalam pelbagai bidang seperti falsafah,

teologi, pengurusan, sains kognitif, kejuruteraan pengetahuan dan lain-lain.
• Masyarakat Yunani purba telah membezakan empat jenis ilmu iaitu episteme
(pengetahuan am), techne (pengetahuan teknikal), phronesis (kebijaksanaan
praktikal) dan metis (termaktub, dijelmakan dan pengetahuan yang penting).

• Terdapat beberapa definisi untuk ilmu, dan tiada kata sepakat tentang apa
itu pengetahuan. Definisi ini sangat bergantung pada pandangan masyarakat
dalam mendefinisikan pengetahuan dalam mengikut situasi mereka.
• Pengetahuan mempunyai beberapa ciri. Antaranya adalah nyata, sukar

untuk diukur, tidak menentu, dimiliki oleh individu yang tertentu, tidak
diperoleh daripada proses, mempengaruhi dalam membuat keputusan, tidak
boleh diniagakan dan boleh digunakan dalam proses yang berbeza pada
masa yang sama.
• Terdapat pandangan alternatif pengetahuan, yang subjektif dan objektif.

Pandangan subjektif mewakili pengetahuan dari berlainan keadaan akal
fikiran dan amalan. Pandangan objektif pula melihat pengetahuan daripada
pandangan objek, akses kepada maklumat atau keupayaan.
• Data ditapis ialah maklumat yang tiada makna ditambah; tetapi apabila ia
adalah berstruktur, ia menjadi maklumat. Pengetahuan yang diperoleh
apabila maklumat ditafsirkan dalam konteks tertentu dan telah ditambah
erti kepadanya.
 Terdapat hubungan rekursif antara data, maklumat dan pengetahuan semua

ini adalah saling berkaitan melalui proses input-proses-output (IPO).
Data Memahami hubungan

Maklumat Pengetahuan
Memahami corak Tahu-bagaimana

Argote, L., McEvily, B., & Reagans, R. (2003). Introduction to the special issues
on
managing knowledge in organisations: Creating, retaining and transferring
knowledge. Management Science, 46(4), v-viii.

management – challenges, solutions and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Benbya, H., & Belbaly, N. A. (2005). Mechanisms for knowledge management

systems effectiveness: An exploratory analysis. Knowledge and process
management, 12(3), 201-216.
Benjamins, R. V., Fensel, D., & Perez-Gomez, A. (1998). Knowledge management

through ontologies. Second international conference on practical aspects of
knowledge management (PAKM'98). Basel, Switzerland.
Binney, D. (2001). The knowledge management spectrum – understanding the

KM landscape. Journal of Knowledge Management, 5(1), 33-42.
Butler, T. (2003). From data to knowledge and back again: Understanding the
limitations of KMS. Knowledge and Process Management, 10(3), 144-155.
Call, D. (2005). Knowledge management – not rocket science. Journal of

Knowledge Management, 9(2), 19-30.
Currie, G., & Kerrin, M. (2003). Human resources management and knowledge
management: Enhancing knowledge sharing in a pharmaceutical company.
International Journal of Human Resource Management, 24(6), 1027-1045.
organisation knows. Harvard Business School Press: Massachusetts.

manage what they know. Massachusetts, MA: Harvard Business School
Press.
Economic Intelligent Unit (2005). Know how: Managing knowledge for

competitive advantage, economic intelligence unit – The economist.
Retrieved from http://www.eiu.com.

Ergazakis, K., Karnezis, K., Metaxiotis, K., & Psarras, I. (2005). Knowledge
management in enterprises: A research agenda. Intelligent Systems in
Accounting, Finance and Management, 13(1), 17-26.
Garavelli, C., Gorgoglione, M., & Scozzi, B. (2004). Knowledge management

strategy and organisation: A perspective of analysis. Knowledge and
Process Management, 11(4), 273-282.
Gardan, N., & Gardan, Y. (2003). An application of knowledge based modelling

using scripts. Expert System with Applications, 25(4), 555-568.
Geng, Q., Townley, C., Huang, J., & Zhang, J. (2005). Comparative knowledge
management: A pilot study of Chinese and American universities. Journal
of the American Society for Information Science and Technology, 56(10),
1031-1044.
Hildreth, P., Wright, P., & Kimble, C. (1999, April). Knowledge management:
Are we missing something. 4th UKAIS Conference, University of York, UK.

research. 8(1), Paper no. 142. Retrieved from http://informationr.net/ir/8-
1/paper142.html.
Holsapple, C. W., & Jones, K. (2004). Exploring primary activities of the

knowledge chain. Knowledge and Process Management, 11(3), 155-174.
Housel, T., & Bell, A. H. (2001). Measuring and managing knowledge. New York,
NY: McGraw-Hill Irwin.
Lau, H. C. W., Wong, C. W. Y., Hui, I. K., & Pun, K. F. (2003). Design and
implementation of an integrated knowledge system. Knowledge Based
Systems, 16(2), 69-76.
Leung, R. W. K., Lau, H. C. W., & Kwong, C. K. (2003). An expert system to

support the optimisation of ion plating process: An OLAP-based fuzzy-
cum-GA approach. Expert Systems with Applications, 25(3), 313-330.
Marwick, A. D. (2001). Knowledge management technology. IBM Systems

Journal, 40(4), 814-830.
Moffett, S., McAdam, R., & Parkinson, S. (2004). Technology utilisation for
knowledge management. Knowledge and Process Management, 11(3), 75-
184.

Rowley, J. (1999). What is knowledge management? Library Management, 20(8),

416-419.
Salisbury, M. W. (2003). Putting theory into practice to build knowledge

management systems. Journal of Knowledge Management, 7(2), 128-141.
Sallis, E., & Jones, G. (2002). Knowledge management in education: Enhancing

learning & education. Boston, MA: Kogan Page.
Schreiber, G., Akkermans, H., Anjewierden, A., de Hoog, R., Shadbolt, N., de
Velde, W.V., & Wielinga, B. (1999). Knowledge engineering and
management: The CommonKADS methodology. Cambridge, United
Kingdom: MIT Press.
Shin, M., Holden, T., & Schmidt, R. A. (2001). From knowledge theory to
management practice: Towards an integrated approach. Information
Processing and Management, 37(2), 335-355.
economy. New Jersey, NJ: John Wiley & Sons.

Topik  Jenis
3 Pengetahuan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mengenal pasti klasifikasi utama pengetahuan;
2. Mengenal pasti perbezaan jenis pengetahuan;
3. Membincangkan model penukaran pengetahuan; dan
4. Menerangkan kelebihan dan kelemahan penukaran pengetahuan.
 PENGENALAN
Sedikit pengetahuan yang digunakan adalah lebih bermanfaat daripada
pengetahuan yang tidak digunakan.
Kahlil Gibran
Pengetahuan yang diperolehi pada hari ini mempunyai nilai yang sama
dengan kemahiran saya untuk menggunakannya. Esok, apabila saya
mengetahui lebih lanjut, saya akan menggunakan pengetahuan tersebut
dengan lebih baik.
Mark Van Doren
Kita mesti belajar had kita. Kita semua adalah sesuatu, tetapi tidak seorang
pun daripada kita adalah segala-galanya.
Blaise
Pascal

36  TOPIK 3 JENIS PENGETAHUAN
Peribahasa yang dinyatakan menunjukkan bahawa pengetahuan adalah sesuatu

yang sangat berharga jika ia dipelajari, dikongsi dan digunakan dalam
kehidupan seharian kita. Oleh itu, mengetahui jenis pengetahuan membolehkan
anda untuk menghargai pengetahuan ini dan seterusnya menggunakannya
Dalam Topik 2, anda telah mengkaji secara terperinci asas pengetahuan – apa itu
pengetahuan dan mengapa ia penting. Topik ini juga membincangkan
pandangan alternatif terhadap pengetahuan, iaitu pandangan subjektif dan
objektif. Anda juga telah belajar bagaimana untuk membezakan antara data,
maklumat dan pengetahuan dan hubungan rekursif antara ketiga-tiganya,
diikuti dengan kelebihan ilmu yang diperolehi melalui pengetahuan dalam
produk, manusia dan proses. Topik ini akan menjelaskan klasifikasi utama
pengetahuan, yang merupakan pengetahuan organisasi, tasit, intrinsit, implisit,
heuristik, deklaratif dan pengetahuan prosedur. Kemudian, perbincangan
mengenai model iaitu Sosialisasi, Persuratan, Kombinasi dan Persiratan dan
akhir sekali mengenai lokasi pengetahuan atau juga dikenali sebagai
Socialisation Externalisation Combination and Internalisation (SECI).
Inisiatif bagi pengurusan pengetahuan dalam organisasi harus bermula dengan

pengenalan yang betul, kategori dan klasifikasi pengetahuan organisasi. Bagi
menguruskan pengetahuan sebagai satu sumber, klasifikasi teori yang berbeza
dan jenis yang berkaitan dengannya perlu dikaji. Terdapat banyak kategori
pengetahuan seperti individu, sosial, kasual, bersyarat, hubungan, terkandung,
dikodkan, prosedur dan lain-lain. Walau bagaimanapun, wujud dua kelas utama
pengetahuan yang terdapat dalam kesusasteraan pada PP. Pengelasan pertama
adalah sama ada pengetahuan itu adalah tasit, atau ekplisit dan implisit, kedua
ialah pengelasan pengetahuan implisit dalam perisytiharan, prosedur atau
heuristik. Wujud Kategori ketiga yang mengklasifikasikan pengetahuan sama
ada pengetahuan individu atau berkumpulan (kolektif). Rajah 3.1 menunjukkan
klasifikasi ini secara grafik dan bahagian berikut akan menerangkan jenis
pengetahuan ini.

TOPIK 3 JENIS PENGETAHUAN  37
Rajah 3.1: Pengkelasan pengetahuan secara teori
AKTIVITI 3.1
1. Bincangkan kenapa inisiatif pengurusan pengetahuan dalam

organisasi harus bermula dengan identifikasi yang berkesan,
kategori dan klasifikasi pengetahuan organisasi.
2. Terangkan jenis pengetahuan yang anda tahu. Bilakah anda
menggunakannya?
3. Adakah anda berfikir bahawa pengelasan pengetahuan secara
teori ini diterima? Jelaskan pendapat anda berserta contoh.
3.1 PENGETAHUAN ORGANISASI

Pengetahuan organisasi boleh „dianggap‰ sebagai koleksi pengetahuan tasit
individu dan kumpulan di dalam sesebuah organisasi. Apabila pekerja
berinteraksi dalam kumpulan, mereka mungkin mempunyai pengetahuan yang
melampaui pengetahuan masing-masing apabila bekerja bersama-sama.
Pengetahuan organisasi merangkumi banyak disiplin dan domain, sukar
menjadikan ia formal, mengandungi pelbagai idea daripada pandangan yang
berbeza dan dinamik (Vasconcellos, 2000).

Pengetahuan organisasi terdiri daripada pengetahuan individu dan

berkumpulan. Pengetahuan individu berhubung kait dengan struktur
pengetahuan peribadi, sementara pengetahuan berkumpulan berkaitan dengan
struktur organisasi. Struktur pengetahuan adalah satu „template mental‰ yang
digunakan untuk memberi maklumat yang kompleks mengenai persekitaran,
bentuk dan makna. Struktur ini dibina berdasarkan pengalaman sebelum ini dan
digunakan untuk menyimpan data yang membolehkan tafsiran dan tindakan
berikutnya. Pengetahuan berkumpulan boleh dilihat sebagai pengetahuan dan
kemahiran yang diperolehi secara kolektif oleh individu yang bekerja dalam
situasi yang berkaitan dengan kerja yang sama.
Sebagai contoh, beberapa kumpulan organisasi seperti yang terdapat di

rangkaian restoran makanan segera mempunyai pengetahuan mereka
direkodkan dalam aliran kerja yang unik kepada kumpulan itu, dan hanya
mereka boleh memahami berbanding dengan orang di luar pasukan. Metafora
ini biasanya hasil daripada amalan komunikasi sistematik yang berlaku dalam
persekitaran kumpulan kerja tersebut. Anda akan mengalami jenis
pengetahuan ini apabila anda bekerja dalam satu kumpulan semasa sedang
belajar atau bekerja di pejabat. Mengurus pengetahuan organisasi ialah satu
tugas yang sukar kerana ia perlu memahami hubungan antara pelbagai jenis
pengetahuan yang wujud dalam organisasi, bagaimana pengetahuan ini boleh
diperolehi, disimpan dan digunakan dan peranan teknologi dalam
menguruskan pengetahuan ini.
Dalam subtopik 3.2, anda akan mempelajari tentang pengetahuan tasit iaitu ia
merupakan jenis pengetahuan utama yang dibincangkan secara meluas dalam
ilmu kesusasteraan pengurusan. Pemahaman yang menyeluruh tentang
pengetahuan ini adalah penting apabila membincangkan pengurusan
pengetahuan.
SEMAK KENDIRI 3.1
1. Apakah pengetahuan organisasi dalam konteks pengurusan

pengetahuan?
2. Terangkan perbezaan antara pengetahuan individu dan
berkumpulan.
3. Kenal pasti kumpulan pengetahuan di dalam organisasi anda
dan bagaimana ahli kumpulan mendapat manfaat daripada
pengetahuan ini.

3.2 PENGETAHUAN TASIT

Pengetahuan tasit adalah penting dan diakui secara meluas dalam bidang
pengurusan pengetahuan oleh penyelidik terkemuka seperti Davenport dan
Prusak (2000), Nonaka dan Takeuchi (1995) dan lain-lain. Polanyi (1996)
mengkaji sifat pengetahuan tasit dan menyifatkan ia sebagai pengetahuan yang
diperoleh melalui eksperimen. Polanyi menggunakan ungkapan „kita tahu lebih
daripada apa yang kita boleh beritahu‰ untuk menggambarkan pengetahuan
tasit yang amat sukar untuk dijelaskan kerana ia adalah kompleks dan berada
dalam minda manusia dan diperolehi melalui pengalaman dan pekerjaan.
Nonaka dan Takeuchi (1995) menekankan proses membuat roti yang
diadaptasikankan oleh jurutera mereka kepada sebuah mesin pembuat roti yang
terkemuka di Jepun sebagai contoh pengetahuan tasit dalam inovasi korporat.
Proses menguli doh yang dianggap sebagai satu contoh pengetahuan tasit
pembuat roti. Sifat peribadi membuat pengetahuan tasit sukar untuk
dikeluarkan dan dikongsi dengan orang lain (Choo, 2000), kerana ia berada
dalam ingatan seseorang.
Pengetahuan tasit termasuk gerak hati, nilai, kemahiran dan kebolehan yang
diperoleh daripada pengalaman, digunakan untuk mewujudkan pengetahuan
eksplisit. Pengetahuan ekplisit adalah pengetahuan yang boleh dikongsi dengan
mudah dan boleh dijelaskan melalui laporan. Subtopik 3.3 membincangkan
pengetahuan eksplisit secara terperinci. Pengetahuan tasit penting kerana ia
menyediakan konteks, idea, tempat dan pengalaman. Sebagai contoh,
pengetahuan tentang bagaimana untuk menyelesaikan masalah sebenarnya
adalah satu tafsiran, keupayaan dan kemahiran yang dimiliki oleh individu
tersebut. Walaupun teknik untuk penyelesaian masalah boleh dipelajari di dalam
bilik darjah, penyelesaian yang dicipta oleh seorang pekerja pasti akan berbeza
daripada yang lain.
Oleh itu, cara untuk berkomunikasi pengetahuan tasit selalunya melalui

komunikasi peribadi seperti dialog, latihan, amalan dan lain-lain. Pengetahuan
di sini dianggap sebagai kaedah sosial dan bukannya peribadi dan pengetahuan
yang dikongsi secara sosial menjadi sebahagian daripada pengalaman hidup
sebenar untuk setiap individu. Ini adalah kerana setiap individu tidak menyedari
pengetahuan yang mereka ada atau bagaimana ia boleh berharga kepada orang
lain. Sebagai contoh, Goguen (1997), menyatakan, „dia mungkin tahu untuk
membuat sesuatu tetapi tidak dapat menjelaskan bagaimana‰. Dalam sains
sosial, ini dipanggil masalah mengatakan tugasan. Contohnya, menunggang
basikal, mengikat tali kasut, bercakap pelbagai bahasa, membuat rundingan,
mendamaikan perselisihan peribadi, menilai pekerja dan menggunakan perisian
komputer.

Oleh itu, pengetahuan tasit adalah sukar (atau boleh dikatakan mustahil) untuk
dikod sebagai satu set peraturan atau prosedur yang boleh dikongsi atau
disampaikan. Walau bagaimanapun, sesetengah penyelidik (Nickols, 2000;
lchmann, 2003) percaya ia adalah mungkin untuk menjelaskan bahagian implisit
pengetahuan tasit. Pengetahuan implisit adalah pengetahuan yang direkod secara
tidak lengkap (pengetahuan yang boleh diwakili seperti menulis apa yang ada
dalam memori) yang belum dijelaskan dan kewujudan ia tersirat oleh, atau
disimpulkan daripada, tingkah laku yang dapat dilihat atau prestasi (Nickols,
2000; Ichmann, 2003). Anda akan mempelajari lebih lanjut mengenai pengetahuan
implisit dalam subtopik 3.5.
AKTIVITI 3.2
1. Bincangkan jenis pengetahuan tasit yang anda ada dan sukar

dijelaskan kepada orang lain.
2. Kenapakah sukar untuk anda menjelaskan kepada orang lain?
3. Adakah anda bersetuju dengan ayat „kita tahu lebih daripada
apa yang kita boleh beritahu‰ yang digunakan oleh Polyani
dalam menggambarkan pengetahuan tasit?
4. Berikan lima contoh pengetahuan tasit dari bidang anda.
5. Kenal pasti bahagian implisit dari lima contoh yang telah anda
berikan.
3.3 PENGETAHUAN EKSPLISIT

Pengetahuan eksplisit boleh didefinisikan sebagai pengetahuan yang boleh
dilihat, dikongsi dan berinteraksi dengan orang lain, dan mudah untuk
diuruskan. Pengetahuan eksplisit boleh disampaikan kerana ia boleh diwakili
atau dinyatakan dalam cara yang formal dengan menggunakan satu set simbol
seperti perkataan dan nombor (Choo, 2000). Pengetahuan eksplisit mudah
dikongsi dan dinyatakan kerana ia bebas daripada mana-mana kumpulan
individu atau organisasi. Ia juga dikenali sebagai pengetahuan direkod kerana ia
boleh ditulis atau secara digital dalam buku, dokumen, laporan, kertas putih,
memo, bahan latihan dan lain-lain yang boleh dengan mudah diambil dan
dihantar ke mana saja dan pada bila-bila masa sahaja. Pengetahuan eksplisit
dilihat sebagai pengetahuan teori, pengetahuan mengenai sesuatu perkara
seperti apabila seseorang belajar satu kemahiran dan berkongsi pengetahuan
tersebut menggunakan arahan eksplisit, peraturan, prosedur dan formula.

Sebagai contoh, laporan perancangan strategik perniagaan boleh diedarkan

dalam organisasi dalam apa jua bentuk yang sesuai seperti memo, laporan,
manual prosedur atau buku panduan dan pekerja boleh membaca bahan ini dan
melaksanakan pelan yang diperlukan. Pengetahuan eksplisit juga boleh terdiri
daripada program komputer, formula matematik atau wujud sebagai gambar
rajah, dalam bentuk elektronik atau kertas.
Walau bagaimanapun, kebanyakan pengetahuan eksplisit adalah dalam bentuk

dokumen yang mengandungi pengalaman kerja kakitangan, data mentah,
perihal kes atau peristiwa, interpretasi data, kepercayaan, tekaan, gerak hati,
idea, pendapat, pertimbangan dan tindakan yang dicadangkan (Jones et al.,
2000). Pengetahuan eksplisit boleh berasaskan objek atau berasaskan peraturan
(Choo, 2000), pengetahuan berasaskan objek apabila ia diwakili dengan
rangkaian simbol (perkataan, nombor, formula), atau terdiri dalam entiti fizikal
(peralatan, model, bahan). Pengetahuan eksplisit berasaskan peraturan apabila
pengetahuan ditafsirkan dalam bentuk peraturan, rutin atau prosedur operasi.
Ini menjadikan pengetahuan eksplisit jenis pengetahuan yang boleh direkodkan
dalam sistem komputer, iaitu berasaskan pengetahuan sistem, sistem
pengurusan dokumen, memori organisasi, repositori projek dan lain-lain.
AKTIVITI 3.3
1. Bincangkan lima cara bagaimana pengetahuan eksplisit boleh

berkomunikasi dan dikongsi.
2. Jelaskan kenapa pengetahuan eksplisit boleh dikongsi dengan
mudah.
3. Bincangkan mengapa pengetahuan eksplisit tidak bergantung
pada individu atau kumpulan organisasi.
3.4 PENGETAHUAN TASIT BERBANDING

EKSPLISIT
Dalam topik sebelum ini, anda telah mempelajari mengenai pengetahuan tasit
dan eksplisit. Dalam topik ini, anda akan melihat perbezaan antara dua jenis
pengetahuan tersebut.
Pengetahuan eksplisit boleh menjadi carta organisasi walaupun selepas pencipta

atau pengarang meninggalkan organisasi (Choo, 2000) kerana ia telah disimpan
dalam bentuk yang dinyatakan sebelum ini. Walau bagaimanapun, ia berbeza
dengan pengetahuan tasit yang sering hilang apabila „pemilik‰ berhenti kerja.

Satu-satunya cara untuk akses pengetahuan ini ialah apabila ia telah diperolehi
oleh organisasi. Kita akan membincangkan perkara ini kemudian.
Pengetahuan eksplisit dan pengetahuan tasit boleh diuruskan dengan

menggunakan teknik dan kaedah yang dibangunkan dalam bidang pengurusan
pengetahuan dan kejuruteraan pengetahuan. Walau bagaimanapun, ramai
penyelidik (Nonaka dan Takeuchi, 1995; Schreiber et al, 1999; Choo, 2000)
bersetuju bahawa pengetahuan tasit adalah paling berharga kepada organisasi
berbanding dengan pengetahuan eksplisit. Walaupun begitu, pengetahuan tasit
adalah yang paling sukar untuk diuruskan kerana ia berada di minda individu
dan sukar untuk dijelaskan dan dikongsi.
Jadual 3.1: Pengetahuan Tasit dan Pengetahuan Eksplisit
Pengetahuan Tasit Pengetahuan Eksplisit
Mengetahui bagaimana (pengetahuan Mengetahui tentang (pengetahuan

subjektif) objektif)
Tidak boleh diwakili. Boleh dikongsi Boleh diwakili dalam formula, rajah
dan
melalui amalan laporan
Sistem, idea, persepsi dan pengalaman Rasionalisasi fakta dan kaedah formal
Sukar untuk dipindahkan Mudah untuk dikod, dikongsi dan

diguna
semula
Terbuka untuk pelbagai tafsiran Tiada ruang untuk salah tafsir
Sumber: Diadaptasi dari Bolisani dan Scarso (1999)
Berdasarkan penyelidikan yang lain, (Bolisani dan Scarso, 1999) menerangkan

beberapa perbezaan antara pengetahuan eksplisit dan pengetahuan tasit.
Penemuan mereka diringkaskan dalam Jadual 3.1. Pengetahuan eksplisit adalah
mengenai mengetahui sesuatu dan dianggap sebagai pengetahuan objektif. Ia
berasal daripada rasionalisasi maklumat dan dengan itu boleh diwakili dalam
bentuk formula, rajah, laporan dan sebagainya. Ia boleh disampaikan,
direkodkan dan dipindahkan menggunakan teknik perwakilan yang sesuai dan
bahasa yang dikongsi (seperti bahasa perwakilan pengetahuan, logik formal dan
ontologi). Manakala, pengetahuan tasit, adalah berkaitan dengan cara untuk
melakukan sesuatu, yang lebih bersifat subjektif. Ia adalah berkaitan dengan
idea, pandangan dan pengalaman. Ini adalah sukar untuk dipindahkan secara
langsung melalui perwakilan kerana kekurangan persefahaman (Clark &
Brennan, 1991) dan hakikatnya pengetahuan tasit hanya diperolehi melalui
pengalaman dan praktikal. Satu lagi perbezaan penting ialah pengetahuan tasit
mempunyai tahap tafsiran yang lebih kabur, kerana sifatnya yang terbuka

TOPIK 3 JENIS PENGETAHUAN 
43
kepada tafsiran, tidak seperti pengetahuan eksplisit, yang tidak mempunyai

ruang untuk salah tafsir.
Walau bagaimanapun, bagi tujuan perbincangan ini salah satu perbezaan yang
paling penting ialah apa yang Cook dan Brown (1999) panggil „epistemologi
pemilikan‰. Pengetahuan eksplisit adalah abstrak dan statik. Ia boleh dimiliki
tanpa menggunakannya. Manakala pengetahuan tasit pula adalah konkrit dan
dinamik – ia adalah berkenaan siapa kita dan apa yang kita lakukan, ia bukanlah
sesuatu yang boleh dimiliki. Oleh itu, perbincangan mengenai „pengetahuan
yang hilang‰ cenderung untuk memihak kepada pengetahuan ke atas
pengetahuan tasit.
Untuk tujuan modul ini, tumpuan adalah kepada pengurusan pengetahuan yang
direkodkan sama ada eksplisit atau tasit dan cara untuk menguruskan
pengetahuan tasit. Memahami perbezaan antara kedua-dua jenis pengetahuan
adalah penting apabila mengenal pasti jenis aplikasi atau masalah yang boleh
diselesaikan atau diatasi dengan menggunakan teknik kejuruteraan pengetahuan
di dalam sistem berasaskan pengetahuan atau dalam mewujudkan sesi
perkongsian pengetahuan melalui komuniti yang berkaitan dengan communities
of practice (CoP) atau sesi pengetahuan amalan.
SEMAK KENDIRI 3.2
1. Apakah yang dimaksudkan dengan pengetahuan tasit dan

eksplisit?
2. Apakah tiga perbezaan antara pengetahuan tasit
dan
pengetahuan eksplisit?
3. Kenapakah lebih mudah untuk menjelaskan pengetahuan
eksplisit daripada pengetahuan tasit?
4. Kenal pasti dua ciri yang membuat pengetahuan tasit sukar
diterangkan.
5. Bagaimanakah pengetahuan tasit diperoleh? Adakah masa akan
mempengaruhi proses pembelajarannya?

3.5 PENGETAHUAN IMPLISIT

Pengetahuan implisit masih tidak lengkap direkodkan dan belum dijelaskan dan
kewujudan ia tersirat oleh, atau disimpulkan daripada, tingkah laku yang dapat
dilihat atau prestasi. Ia mempunyai potensi untuk menjadi seperti yang
dinyatakan tetapi belum dijelaskan lagi (Nickols, 2000). Penyelidik seperti
Nickols (2000) dan lchmann (2003) percaya bahawa bahagian yang tersirat
pengetahuan tasit mungkin boleh dinyatakan kerana pengetahuan jenis ini boleh
dikeluarkan daripada pelaku tugas mahir oleh penganalisis tugas, jurutera
pengetahuan atau orang yang mampu mengenal pasti pengetahuan implisit.
Sebagai contoh, dalam menganalisis tugas yang dijalankan oleh wakil insurans,
terdapat tiga kemungkinan yang boleh berlaku: (1) permohonan polisi
diluluskan; (2) permohonan polisi ditolak; dan (3) tawaran boleh dibuat. Walau
bagaimanapun, tidak seorang pun daripada wakil insuran telah dinyatakan hasil
ini sebagai sempadan kerja mereka di peringkat awal analisis. Setelah membuat
pemerhatian dan kajian, adalah lebih mudah untuk mengenal pasti kriteria yang
digunakan untuk menilai permohonan polisi. Ini adalah apabila pengetahuan
implisit menjadi pengetahuan eksplisit. Rajah 3.2 menunjukkan hubungan antara
pengetahuan tasit, eksplisit dan implisit.
Rajah 3.2: Pengetahuan eksplisit, implisit and tasit

Sumber: Nickols, (2000)

45
AKTIVITI 3.4
1. Bincangkan bila dan bagaimana pengetahuan tasit boleh

dianggap sebagai pengetahuan implisit.
2. Jelaskan hubungan antara pengetahuan tasit dan pengetahuan
implisit.
3. Jelaskan hubungan antara pengetahuan implisit dan
pengetahuan eksplisit.
3.6 PENGETAHUAN HEURISTIK

Pengetahuan heuristik ialah jenis pengetahuan tasit kerana ia sukar diperoleh
dan disampaikan. Ia menerangkan pengetahuan yang berkaitan dengan
pengalaman kerja dan pemikiran yang implisit yang terlibat dalam
melaksanakan tugas tersebut. Pengetahuan heuristik dalam kebanyakan kes
terhasil daripada pengalaman kerja setiap individu, kerana makna sesuatu
tindakan adalah bergantung pada pengalaman dan pengetahuan individu.
Pengetahuan heuristik menggunakan pengetahuan perisytiharan dan prosedur
dan dihasilkan oleh proses dalaman dan digunakan bagi menjawab soalan
„mengapa‰ dan untuk apa menyelesaikan masalah. Sebagai contoh, pengetahuan
heuristik boleh membantu semasa proses diagnosis masalah enjin sebuah kereta
Proton Perdana. Dalam keadaan ini, mekanik yang berpengalaman akan
bergantung pada pengetahuan heuristik beliau yang diperoleh melalui
pengalaman servis dan membaiki kereta Proton sejak beberapa tahun untuk
melakukan diagnosis. Pengetahuan heuristik memerlukan masa yang panjang
untuk dipelajari, dan ia merupakan pembelajaran melalui pengalaman.
Kebanyakan pengetahuan yang heuristik adalah bergantung pada konteks
pengalaman orang tersebut dan oleh itu ia adalah sukar untuk dikongsi bersama.
Cara yang mungkin untuk berkongsi dan mempelajari pengetahuan heuristik
ialah melalui latihan, atau melalui pemerhatian dan perbincangan dengan pakar.
3.7 PENGETAHUAN DEKLARATIF

Pengetahuan deklaratif berkaitan dengan aspek fizikal pengetahuan yang
membincangkan fakta yang dipersetujui tentang dunia dan pengetahuan
mengenai objek (entiti atau peristiwa). Ia merupakan jenis pengetahuan yang
digunakan untuk menjawab soalan apa, siapa, di mana dan bila. Ia mempunyai
banyak persamaan dengan pengetahuan eksplisit, di mana ia terdiri daripada
deskripsi fakta, prosedur dan kaedah. Dalam banyak kes, pengetahuan deklaratif

dan eksplisit boleh dilihat sebagai perkara yang sama kerana semua
pengetahuan deklaratif ialah pengetahuan eksplisit, jenis pengetahuan yang
mempunyai potensi untuk dinyatakan atau telah dinyatakan. Pengetahuan
deklaratif adalah penting dalam proses mentafsir dan menerangkan sesuatu dari
sudut pandangan yang berbeza (konsep) mengenai ciri-ciri fizikal di dunia.
Rajah 3.3 menunjukkan bagaimana untuk mengenal pasti pengetahuan
deklaratif.
Sebagai contoh, di kilang Perodua, pengetahuan deklaratif boleh terdiri daripada

satu set kepercayaan wajar tentang kesan daripada kualiti komponen yang
berbeza terhadap produk akhir yang dihasilkan – kereta. Kesan ini dapat dilihat
dari segi kualiti pada ciri-ciri yang berbeza pada sebuah kereta seperti
penggunaan bahan api, kebolehpercayaan, kualiti pengalaman memandu dan
ciri-ciri keselamatan model tertentu. Pengetahuan deklaratif dan maklumat
tentang komponen yang diperlukan bersama-sama dengan harga komponen
alternatif boleh membantu dalam menentukan komponen tertentu yang boleh
digunakan dalam setiap model yang berbeza.
Rajah 3.3: Perbezaan antara pengetahuan deklaratif dan pengetahuan prosedur

Sumber: Nickols, (2000)

3.8 PENGETAHUAN PROSEDUR

Pengetahuan prosedur merupakan jenis pengetahuan yang diperlukan untuk
melaksanakan tugas tertentu kerana ia memberi penerangan mengenai tindakan
tertentu yang diperlukan dalam menjalankan tugas dengan jayanya. Ia
merupakan jenis pengetahuan yang digunakan untuk menjawab soalan
bagaimana berdasarkan kemahiran intelek. Ia memberi tumpuan kepada urutan
langkah atau tindakan yang diperlukan untuk mendapatkan hasil yang
dikehendaki, dan boleh digunakan secara langsung dalam tugas. Secara
konvensional, pengetahuan prosedur menggunakan pengetahuan deklaratif
dalam menerangkan tindakan melalui urutan langkah dan membolehkan
perwakilan tingkah laku domain tertentu. Rajah 3.3 menunjukkan bagaimana
untuk membezakan antara pengetahuan prosedur dan pengetahuan deklaratif.
Pengetahuan prosedur juga boleh dianggap sebagai pengetahuan yang

terkandung dalam aplikasi satu prosedur terutamanya yang menggunakan
kemahiran psikomotor, seperti memastikan gear kereta berada dalam
kedudukan neutral sebelum merosakkan enjin. Walau bagaimanapun, tidak
semua pengetahuan prosedur merupakan kemahiran psikomotor kerana ada
kalanya pengetahuan yang sama dipelajari dan digunakan berulang-ulang kali
dalam prosedur, ia berlaku secara automatik. Contoh kemahiran mental ini
terjadi dalam bahasa pertuturan: apabila seseorang belajar bahasa baru dan
selepas satu tempoh masa boleh bertutur bahasa tersebut dengan lancar,
bahasa menjadi sebahagian daripada pengetahuan semula jadi individu.
Contoh biasa bagi pengetahuan prosedur ialah penerangan formal langkah atau
tindakan, peraturan perniagaan, kekangan, dan pengecualian yang membentuk
apa-apa kerja atau tugas. Penerangan formal operasi atau tugas itu dianggap
sebagai pengetahuan prosedur dikodkan, biasanya dalam bentuk prosedur kerja,
manual pengguna atau senarai semak. Rajah 3.4 menunjukkan peringkat yang
terlibat dalam perancangan teknologi maklumat, iaitu pengetahuan prosedur.
Rajah 3.4: Peringkat pelan teknologi maklumat

SEMAK KENDIRI 3.3
1. Kenal pasti perbezaan yang ketara antara pengetahuan

deklaratif dan pengetahuan prosedur.
2. Soalan jenis apakah yang dijawab dengan menggunakan
pengetahuan deklaratif?
3. Kenapakah pengetahuan deklaratif penting dalam menguruskan
pengetahuan organisasi?
4. Bagaimanakah anda membezakan antara pengetahuan prosedur
dan pengetahuan deklaratif?
5. Tidak semua pengetahuan prosedur merupakan pengetahuan
psikomotor. Kenapa?
3.9 PROSES PENUKARAN PENGETAHUAN-

MODEL SECI
Pengetahuan eksplisit dan pengetahuan tasit mesti menjadi sebahagian daripada
inisiatif pengurusan pengetahuan. Kedua-dua pengetahuan ini boleh diuruskan
dengan menggunakan teknik dan kaedah yang dibangunkan dalam bidang
pengurusan pengetahuan dan kejuruteraan pengetahuan. Walau bagaimanapun,
dalam hal pengetahuan tasit, ia mesti „ditukar‰ ke pengetahuan eksplisit terlebih
dahulu (mengekod pengetahuan tasit).
Penukaran pengetahuan merupakan satu proses penciptaan pengetahuan dalam

sesebuah organisasi dan digambarkan sebagai hubungan antara konsep
pengetahuan tasit dan eksplisit (Nonaka dan Takeuchi, 1995). Nonaka dan
Takeuchi (1995) percaya bahawa model SECI iaitu, sosialisasi, persuratan,
kombinasi dan persiratan adalah terjemahan pengetahuan tasit daripada
individu kepada pengetahuan luar di dalam satu proses lingkaran dalam
sesebuah organisasi. Mereka menyimpulkan bahawa kunci kepada penciptaan
pengetahuan adalah dalam proses menggembleng dan penukaran pengetahuan
tasit ke pengetahuan eksplisit dan sebaliknya. Penciptaan pengetahuan
dilakukan melalui proses SECI yang berulang (Sosialisasi, Persuratan, Kombinasi
dan Persiratan). Model SECI ditunjukkan dalam Rajah 3.5, ini termasuklah
penerangan (ditunjukkan dalam huruf condong) oleh Bolisani dan Scarso (1999)
bagi setiap proses penukaran pengetahuan.

49
Rajah 3.5: Model penukaran pengetahuan

Sumber: Diadaptasi dari Nonaka dan Takeuchi (1995) dan Bolisani dan Scarso (1999)
Berikut adalah penjelasan model SECI:
(a) Sosialisasi – Tasit ke Tasit

Sosialisasi merupakan proses pemindahan pengetahuan tasit antara
individu dengan individu lain dengan berinteraksi secara langsung dan
perkongsian pengalaman antara mereka. Perkongsian pengetahuan ini
biasanya dilakukan tanpa melibatkan pengetahuan eksplisit dan kaedah
yang digunakan adalah melalui perbincangan antara orang yang berkongsi
budaya yang sama, dan orang yang boleh bekerjasama.
Sosialisasi melibatkan sintesis pengetahuan tersirat semua orang melalui

aktiviti berkumpulan dan bukannya dari arahan bertulis atau lisan.
Teknologi memainkan peranan yang minimum semasa mesyuarat yang
dijalankan secara bersemuka kerana kebanyakan pengalaman telah
diterangkan, dibincang dan dikongsi bersama. Walau bagaimanapun,
penggunaan alat groupware dalam talian oleh kumpulan atau pasukan
semakin meningkat.
Oleh itu, proses perkongsian pengetahuan tasit ini dikaitkan dengan idea
masyarakat dan kerjasama antara individu dan kumpulan. Davenport dan
Prusak (1998) telah melaporkan bagaimana perbualan ringkas semasa rehat
telah membantu perkongsian pengetahuan dalam kalangan kumpulan di
IBM. Perkara yang sama diamalkan oleh banyak organisasi dengan
mengadakan sesi jamuan ringan di mana ia menjana lebih banyak
perbincangan dan pertukaran idea yang membolehkan pendatang baru
untuk belajar daripada kakitangan yang berpengalaman.

(b) Persuratan – Tasit ke Eksplisit

Persuratan merupakan proses menukarkan pengetahuan tasit menjadi
eksplisit dengan menjelaskan pengetahuan tasit seseorang kepada
perkataan, konsep, visual, idea, metafora dan analogi yang boleh dikongsi
antara individu dalam kumpulan. Persuratan membantu menterjemahkan
pengetahuan tasit individu kepada pengetahuan eksplisit yang boleh
dikongsi dan difahami dengan mudah oleh ahli kumpulan mereka.
Walaupun sukar untuk menukar pengetahuan tasit ke pengetahuan eksplisit,

perkongsian bahagian tersirat pengetahuan eksplisit mungkin boleh
dilakukan melalui proses persuratan. Melalui pembentukan konsep, elisitor
pengetahuan dan akhirnya, artikulasi, penukaran pengetahuan ini boleh
terjadi hasil dari kerjasama antara setiap individu di mana beberapa
bahagian dari pengetahuan tasit individu tersebut boleh diperoleh dalam
bentuk eksplisit.
Contoh aktiviti di mana penukaran terjadi adalah semasa sesi dialog dalam
kalangan ahli kumpulan, atau melalui elisitor cerita. Dokumen yang
disediakan oleh pasukan perunding akan merekodkan semua maklumat
mengenai pelanggan organisasi, eksekutif pelanggan dan pendekatan yang
digunakan semasa sesi perundingan di mana setiap ahli kumpulan dapat
memperoleh pengetahuan tasit. Dokumen ini boleh dikongsi dalam
kalangan ahli pasukan lain yang bekerja di projek atau domain yang sama
dan pengetahuan tasit yang perolehi akan menjadi rujukan penting kepada
kumpulan tersebut.
(c) Kombinasi – Eksplisit ke Eksplisit

Kombinasi merupakan proses pemindahan pengetahuan yang jelas melalui
dokumen, emel, pangkalan data dan mesyuarat. Ini dicapai dengan
mengumpul pengetahuan dalaman dan luaran yang berkaitan, diproses agar
lebih mudah difahami dan menyebarkan dalam kalangan kumpulan lain
dalam organisasi. Pengetahuan eksplisit yang baru terhasil melalui gabungan
apabila terdapat beberapa badan pengetahuan eksplisit disintesiskan untuk
mewujudkan pengetahuan eksplisit yang baru dan lebih kompleks.
Pengetahuan eksplisit yang baru dibina melalui komunikasi, integrasi dan
systemisation pelbagai sumber pengetahuan yang jelas. Pengetahuan eksplisit
yang sedia ada, data dan maklumat disusun, dikategorikan dan konteks
semula untuk menghasilkan pengetahuan eksplisit yang baru.
Pengetahuan eksplisit dapat disampaikan dan dikongsi semasa mesyuarat

menggunakan dokumen, emel atau melalui pendidikan dan latihan. Pada
masa kini, pengetahuan eksplisit boleh diperolehi dengan mudah dan
dihantar kepada pengguna di seluruh dunia melalui emel dan ini

mempercepatkan perkongsian pengetahuan dengan lebih cekap dan

berkesan. Di sini, teknologi membantu orang ramai untuk memperolehi
dan berkongsi pengetahuan yang mereka ada atau dapatkan pengetahuan
yang mereka perlukan. Sebagai contoh, dalam proses mewujudkan satu
pelan perniagaan baru untuk pelanggan di sebuah firma perundingan, data
eksplisit, maklumat dan pengetahuan yang terkandung dalam kertas
cadangan sebelumnya atau laporan projek boleh digabungkan dan
digunakan semula ke dalam cadangan yang akan dibangunkan.
Pendekatan lain yang boleh digunakan di sini ialah teknik perlombongan
data yang membolehkan penemuan hubungan baru antara data eksplisit,
yang membantu untuk meramalkan atau kumpulan model yang mampu
untuk mewujudkan pengetahuan baru.
(d) Persiratan – Eksplisit ke Tasit

Persiratan merupakan proses mencapai dan mengekalkan pengetahuan
eksplisit yang dipelajari ke dalam pengetahuan tasit individu. Untuk
membuat sebarang tindakan berdasarkan maklumat yang ada, individu
perlu memahami dan mendalaminya dengan membina pengetahuan tasit
sendiri. Pengetahuan eksplisit boleh digunakan dalam tindakan dan amalan.
Melalui pembacaan bahan seperti dokumen, buku dan laporan, individu
boleh berkongsi pengalaman terdahulu dan ini merupakan pembelajaran
secara konvensional. Individu juga boleh memperolehi pengetahuan tasit. Ia
juga melibatkan proses memahami pengetahuan eksplisit dan menjana idea
baru atau melaksanakan tindakan membina. Melalui persiratan, pengalaman
yang diperolehi akan direalisasikan sebagai konsep, kaedah dan proses yang
dilakukan semasa eksperimen dan simulasi.
Satu contoh persiratan ialah seorang pelajar mempelajari teknik

pengaturcaraan dari buku asas pengaturcaraan. Pembelajaran teknik
pengaturcaraan ini akan membantu pelajar untuk memperolehi
pengetahuan tasit mengenai teknik pengaturcaraan seperti yang
terkandung dalam buku tersebut dan membolehkan beliau untuk menulis
program sendiri. Walau bagaimanapun, proses membaca daripada
pelbagai sumber menjadi lebih mencabar kerana perlu berurusan dengan
jumlah maklumat yang terlalu banyak.
Keempat-empat proses model SECI tidak berlaku secara berasingan tetapi

bekerja sama dalam pelbagai kombinasi. Sebagai contoh, pengetahuan dibina
melalui interaksi individu dengan menggunakan pengetahuan tasit dan eksplisit.
Semasa berinteraksi dengan orang lain, pengetahuan tasit digunakan dan
dikongsi dengan orang lain. Walaupun pekerja mengalami setiap proses ini
daripada perspektif pengetahuan pengurusan organisasi, nilai terbaik datangnya
daripada gabungan proses ini yang membina pengetahuan baru, disebar dan

digunakan oleh pekerja lain. Daripada pengalaman baru ini, pengetahuan

tersirat kemudiannya boleh dikongsi dengan pekerja lain. Oleh itu, semua empat
proses dalam model SECI adalah penting dan sebarang penyelesaian bagi
pengurusan pengetahuan harus menyokong semua proses ini berdasarkan
strategi pengurusan pengetahuan organisasi.
Idea „penukaran pengetahuan‰ walau bagaimanapun, masih terdapat

perbalahan. Sebagai contoh, Hildreth dan Kimble (2002) telah mengkritik
kesahihan proses ini, walaupun orang lain seperti Schreiber et al. (1999)
berpendapat bahawa rangka kerja ini telah memberikan wawasan baru ke dalam
pengurusan pengetahuan tasit. Walaupun masih terdapat beberapa perdebatan
secara meluas tentang bagaimana proses penukaran pengetahuan boleh
digunakan, dan sejauh mana aspek tertentu pengetahuan tasit mungkin „hilang‰
dalam proses penukaran, Nonaka dan Takeuchi ini (1995) membuktikan proses
ini menjadi sangat berpengaruh. Ini adalah kerana dalam sistem yang berasaskan
pengetahuan, hanya terdapat pengetahuan tasit dan eksplisit sebagai peraturan
(Choo, 2000), proses transformasi pengetahuan adalah benar-benar menjadi asas
kepada semua aktiviti yang digunakan dalam pembangunan sistem tersebut
(Stein et al., 2003). Proses bagi memperolehi pengetahuan untuk sistem ini
dilakukan melalui peringkat pengambilalihan pengetahuan daripada proses
kejuruteraan pengetahuan.
Pengurusan pengetahuan adalah berkenaan pengurusan pengetahuan organisasi

yang lebih baik daripada menggunakan alat yang sesuai, prosedur dan teknik
dari pelbagai domain. Walaupun pengurusan pengetahuan merupakan satu
tugas manusia yang berkaitan, teknologi boleh melengkapkan pengendalian
pengetahuan manusia dan salah satu contoh merupakan sistem berasaskan
pengetahuan, yang mampu menguruskan pengetahuan tasit dan eksplisit.
Dengan menggunakan alat dan teknik yang sesuai akan memastikan
pengetahuan yang digunakan dalam organisasi dan pengetahuan pekerja
diperolehi dan disimpan dalam bentuk yang boleh digunakan walaupun apabila
pekerja meninggalkan organisasi. Dalam Topik 9, 10 dan 11, anda akan
mengetahui lebih lanjut mengenai penggunaan teknologi dalam menguruskan
jenis pengetahuan ini.

53
AKTIVITI 3.5
1. Terangkan empat komponen model SECI yang digunakan dalam

penukaran pengetahuan.
2. Bincangkan bagaimana model SECI model dapat membantu
dalam membina pengetahuan baru.
3. Bandingkan proses persuratan dan proses persiratan, dan kenal
pasti tiga perbezaan antara mereka.
4. Bincangkan bagaiman proses sosialisasi beroperasi dalam
persekitaran pembelajaran.
5. Apakah pandangan anda mengenai model penukaran
pengetahuan- SECI?
SEMAK KENDIRI 3.4
1. Kenapakah model SECI penting dalam menguruskan pelbagai

pengetahuan yang berbeza?
2. Kenal pasti jenis pengetahuan yang dikongsi semasa proses
sosialisasi.
3. Senaraikan tiga proses SECI yang berkaitan dengan
pengetahuan eksplisit.
4. Kenapakah idea mengenai penukaran pengetahuan
diperdebatkan?
5. Bahagian proses manakah dalam model SECI yang anda fikir
sukar untuk diuruskan oleh sistem komputer?
3.10 LOKASI PENGETAHUAN

Pengetahuan terdapat dalam suatu lokasi seperti yang ditunjukkan dalam Rajah
3.6. Ini merangkumi manusia, termasuk individu atau berkumpulan; artifak,
termasuk amalan, teknologi dan repositori dan entiti organisasi, termasuk unit
organisasi, organisasi dan rangkaian antara organisasi (Becerra-Fernandez,
Gonzalez dan Sabherwal, 2004).

Rajah 3.6: Empangan pengetahuan

Sumber: Diadaptasi dari Bacerra-Fernandez, Gonzalez dan Sabherwal (2004)
Bahagian ini membincangkan lokasi pengetahuan ini secara terperinci.
(a) Pengetahuan tentang manusia

Pengetahuan disimpan dalam minda manusia kerana ia merupakan
kemahiran berasaskan manusia dan proses. Sesetengah pengetahuan ini
merupakan individu yang bekerja dalam organisasi. Sebagai contoh, di
sebuah firma perakaunan, pengetahuan firma itu dalam fikiran individu
yang bekerja dalam firma itu. Ini menjadi sebab utama mengapa banyak
organisasi sering mencari cara untuk mengekalkan pengetahuan pekerja
mereka yang akan hilang apabila mereka bersara atau meninggalkan
organisasi.
Tambahan pula, banyak pengetahuan berada dalam kumpulan yang

bekerja bersama-sama kerana hubungan kerja, komunikasi dan
perkongsian pengetahuan antara ahli pasukan. Apabila individu bekerja
bersama-sama untuk tempoh yang lama, mereka sedar kekuatan dan
kelemahan masing-masing, tahu pendekatan untuk menyelesaikan masalah
lain, dan memahami jenis mesej atau maklumat yang peribadi atau boleh
dikongsi antara mereka.
Secara beransur-ansur, pasukan akan mewujudkan kepercayaan mereka

sendiri mengenai bagaimana sesuatu perlu dilakukan, siapa yang akan
melakukan dengan lebih baik dan bagaimana untuk mendapatkan nilai
dari itu. Pengetahuan pasukan adalah melebihi pengetahuan yang
dipegang oleh setiap ahli. Ini dikenali sebagai kesan sinergi, di mana

pengetahuan berkumpulan adalah jauh lebih besar daripada jumlah

pengetahuan setiap individu. Komuniti amalan atau kumpulan
perbincangan dalam talian, di mana individu yang berinteraksi (fizikal atau
hampir) dan berkongsi pengetahuan dan pengalaman antara mereka
mengenai topik yang mempunyai kepentingan bersama, merupakan satu
contoh pengetahuan berkumpulan.
(b) Pengetahuan dalam Artifak

Sejumlah besar pengetahuan boleh disimpan dalam artifak organisasi
selama ini. Sebahagian daripada pengetahuan ini diperolehi melalui
amalan organisasi, rutin atau corak urutan interaksi. Di sini, pengetahuan
tertanam dalam prosedur, peraturan dan norma yang dibina melalui
bertahun-tahun pengalaman. Pengetahuan dalam artifak biasanya
ditemui dalam francais makanan segera kerana mereka sering
menyimpan pengetahuan mengenai prosedur dan proses bagaimana
untuk menghasilkan produk berkualiti tinggi secara rutin.
Sejumlah besar pengetahuan juga biasanya diperoleh dalam sistem dan

teknologi. Ini dilakukan melalui sistem berasaskan komputer yang mampu
menyimpan pengetahuan mengenai hubungan yang ada. Sebagai contoh,
sistem perancangan sumber bahan atau materials resources planning
(MRP), digunakan secara meluas dalam persekitaran pengeluaran. Ia
mengandungi sejumlah besar pengetahuan mengenai hubungan antara
permintaan dan corak bekalan, menyusun masa untuk setiap pesanan,
kapasiti inventori, kapasiti pengeluaran dan pesanan semula.
Ilmu yang disimpan dalam repositori merupakan cara lain untuk

menyimpan pengetahuan dalam artifak. Repositori boleh berasaskan kertas
seperti buku, laporan dan dokumen lain, atau elektronik berdasarkan
seperti sistem pengurusan dokumen atau sistem perkongsian dokumen
secara dalam talian. Repositori projek bagi projek pembangunan perisian
untuk menyimpan dan menguruskan keperluan pengguna, laporan kajian
kemungkinan, reka bentuk dokumen, maklumat tender dan pengurusan
projek merupakan satu contoh repositori berasaskan elektronik.
(c) Pengetahuan dalam Entiti Organisasi

Pengetahuan disimpan dalam entiti organisasi pada tiga peringkat yang
berbeza: sebagai unit organisasi atau jabatan, sebagai organisasi
keseluruhan, dan sebagai hubungan antara organisasi dan pelanggan.
Dalam jabatan, sebahagian pengetahuan disimpan dalam hubungan antara

ahli jabatan, yang mewakili kumpulan formal terdiri daripada individu
yang bekerja bersama-sama kerana penstrukturan organisasi dan bukannya

disebabkan kepentingan umum atau peribadi. Jawatan tertentu di jabatan

digilirkan antara kakitangan yang berbeza pekerja baru akan mewarisi
beberapa pengetahuan yang dibangunkan oleh pekerja terdahulu.
Pengetahuan itu mungkin telah diperolehi melalui sistem, amalan
organisasi dan hubungan dalam jabatan. Tambahan pula, pengetahuan
Kontekstual khusus berkait rapat dengan jabatan tertentu atau unit
organisasi.
Organisasi juga menyimpan pengetahuan tertentu, terutamanya

pengetahuan kontekstual seperti norma, nilai, amalan dan budaya dalam
organisasi, dan jabatan yang berbeza, dan pengetahuan ini tidak disimpan
dalam minda pekerja. Cara organisasi bertindak balas kepada aktiviti
luaran, bukan sahaja berdasarkan pengetahuan yang disimpan dalam
individu atau jabatan, tetapi juga melalui pengetahuan organisasi yang
telah diperolehi dan dibangunkan melalui pengalaman positif dan negatif
sepanjang tahun.
Ilmu juga yang diperoleh dan disimpan dalam hubungan antara organisasi,
antara organisasi dan pelanggan, pembekal dan pengguna. Apabila
organisasi membina dan mengukuhkan hubungan perniagaan dengan
pelanggan dan pembekal, mereka bergantung pada pengetahuan yang ada
pada hubungan ini. Sebagai contoh, pelanggan yang menggunakan produk
organisasi, dan pembekal yang membekalkan komponen untuk produk
biasanya lebih berpengetahuan tentang kekuatan dan kelemahan produk
akhir yang dikeluarkan. Tambahan pula, melalui pengurusan perhubungan
pelanggan, organisasi mendapat pengalaman pengguna dan pengetahuan
tentang produk dan cadangan tentang bagaimana untuk memperbaiki
produk tersebut. Ini merupakan pengetahuan yang berharga untuk mereka
strategi pembangunan produk baru.

SEMAK KENDIRI 3.5
1. Senaraikan tiga lokasi atau simpanan pengetahuan yang

penting.
2. Apakah perbezaan antara pengetahuan dalam orang dan
pengetahuan dalam artifak?
3. Apakah jenis pengetahuan yang anda boleh jumpa dalam entiti
organisasi?
4. Kenapakah pengetahuan dalam artifak boleh didapati dalam
bentuk sistem maklumat berasaskan komputer?
5. Kenapakah pengetahuan individu berbeza dengan pengetahuan
berkumpulan di dalam organisasi?
6. Bagaimanakah kita dapat memperolehi pengetahuan dalam
artifak secara cepat dan berkesan?
7. Apakah kelebihan bekerja berkumpulan berbanding dengan
kerja secara individu di dalam organisasi?
8. Kenapakah repositori projek penting dalam menguruskan
pengetahuan dalam artifak dan bagaimana kita boleh
menambah repositori ini?
AKTIVITI 3.6
1. Bincangkan tujuh jenis pengetahuan yang berbeza dan berikan
contoh untuk setiap pengetahuan.
2. Berikan penerangan ringkas untuk terma berikut:
(a) Pengetahuan implisit
(b) Pengetahuan prosedur
(c) Pengetahuan deklaratif
3. Nilai kenapa model SECI untuk penukaran pengetahuan berguna
untuk menguruskan pengetahuan tasit.
4. Bincangkan keperluan dan kepentingan proses sosialisasi dalam
model SECI untuk perkongsian pengetahuan tasit.
5. Berikan kritikan terhadap model SECI model dalam
menguruskan pengetahuan tasit individu.

 Terdapat pelbagai jenis pengetahuan yang boleh dikelaskan kepada

pengetahuan organisasi, tasit, eksplisit, implisit, heuristik, pengetahuan
deklaratif dan prosedur.
• Pengetahuan organisasi merupakan koleksi pengetahuan tasit individu dan

berpasukan dalam sesebuah organisasi.
• Pengetahuan tasit merupakan pengetahuan yang tidak dapat dilihat dan

perlu dipelajari oleh amalan dan biasanya digambarkan sebagai pengetahuan
„know-how‰.
• Pengetahuan eksplisit merupakan pengetahuan yang boleh dilihat,

disampaikan dan dikongsi antara orang dan biasanya dikenali sebagai
pengetahuan tahu-apa „know-what‰.
• Pengetahuan implisit adalah sebahagian daripada pengetahuan tasit yang

mempunyai potensi untuk menjadi dinyatakan dan kewujudannya yang
tersirat oleh atau disimpulkan daripada.
• Pengetahuan heuristik sebahagian daripada pengetahuan tasit yang sukar

diperoleh, dan berkait dengan pengalaman individu.
• Pengetahuan deklaratif ialah pengetahuan yang menerangkan fakta,

prosedur dan kaedah, dan digunakan untuk menjawab soalan apa, siapa, di
mana dan apabila.
• Pengetahuan prosedural adalah jenis pengetahuan yang diperlukan untuk

menjalankan tugas tertentu dan digunakan untuk menjawab soalan
„bagaimana‰.
• Pengetahuan boleh diterjemahkan dari tasit ke eksplisit dan sebaliknya

melalui melalui model SECI, sosialisasi, persuratan, kombinasi dan
persiratan.
• Pengetahuan boleh didapati di lokasi yang berbeza atau takungan yang

terdiri daripada orang (individu dan kumpulan), artifak (amalan, teknologi
dan repositori) dan entiti organisasi (unit organisasi, organisasi dan
rangkaian antara organisasi).

Artifak Pengetahuan prosedur

Kombinasi Pengetahuan tasit
Lokasi atau simpanan pengetahuan Penukaran pengetahuan
Pengetahuan deklaratif Persiratan
Pengetahuan eksplisit Persuratan
Pengetahuan heuristik Repositori
Pengetahuan implisit Sosialisasi
Pengetahuan organisasi

management – Challenges, solutions, and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Bolisani, E., & Scarso, E. (1999). Information technology management: a

knowledge-based perspective. Technovation, 19(4), 209–217.
Choo, C. W. (2000). Working with knowledge: How Information professionals

help organisations manage what they know. Library Management, 21(8),
395–403.
Clark, H. H., & Brennan, S. A. (199). Grounding in Communication. In L. B. Resnick,

J. M. Levine, & S. D. Teasley (Eds.). Perspective on socially shared
cognition. Washington, WA: APA Books.
Cook, N. D. S., & Brown, S. J. (1999). Bridging epistemologies: The generative

dance between organisational knowledge and organisational knowing.
Organisation Science, 10(4), 381–400.
Goguen, J. A. (1997). Towards a social, ethical theory of information, in social

science, technical systems and cooperative work: Beyond the great divide.
Bowker, G. C., Star, S. L., Turner W. and Gasser, L. (Eds), Lawrence
Erlbaum Associates.


research, 8(1), paper no. 142. Dicapai daripada http://informationr.net/ir/
8-1/paper142.html.
Ichmann, C. (2003). Investigation of technologies in the knowledge management

context, School of Computing, Dublin Institute of Technology, Research
Paper (ITSM), DIT, 2003.
Jones, R. R., Bremdal, B. A., Spaggiari, C., Johansen, F., & Engels, R. (2000).
Knowledge management through content interpretation, IASTED
international conference on artificial intelligence and soft computing
(ASC2000). Banff, Alberta.
Nickols, F. W. (2000). The knowledge in knowledge management, in the

knowledge management yearbook 2000–2001, Cortada, J. W. and Woods, J.
A. (Eds), pp. 12–21, Butterworth-Heinemann.
Polanyi, M. (1996). The tacit dimension. New York, NY: Doubleday.
Schreiber, G., Akkermans, H., Anjewierden, A., de Hoog, R., Shadbolt, N.,
de Velde, W. V., & Wielinga, B. (1999). Knowledge engineering and
Kingdom: MIT Press.
Stein, E. W., Pauster, M. C., & May, D. (2003). A knowledge-based system to

improve the quality and efficiency of titanium melting. Expert Systems
with Applications, 24(2), 239–246.
Vasconcellos, S. J. (2000). Winds of change: How your organisation can adapt to

economic trends. London, United Kingdom: Kogan Page.

Topik  Impak Organisasi
4 terhadap
Pengurusan
Pengetahuan dan
Menguruskan
Pekerja
Berpengetahuan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Membincangkan kesan pengurusan pengetahuan ke atas manusia;
2. Membincangkan kesan pengurusan pengetahuan ke atas proses;
3. Menerangkan kesan pengurusan pengetahuan ke atas produk;
4. Mengenal pasti kesan pengurusan pengetahuan ke atas prestasi
organisasi;
5. Huraikan ciri-ciri dan kecekapan asas pekerja berpengetahuan;
6. Bincangkan pasukan pengetahuan; dan
7. Mengenal pasti peranan Ketua Pegawai Pengetahuan.

62  TOPIK 4 IMPAK ORGANISASI TERHADAP PENGURUSAN PENGETAHUAN
DAN MENGURUSKAN PEKERJA BERPENGETAHUAN
 PENGENALAN
Orang pesimis akan lihat kesulitan dalam setiap peluang.
Orang optimis akan lihat peluang dalam setiap kesulitan.
Winston Churchill
Jika kita hargai berdikari, jika kita terganggu dengan perkembangan

pengetahuan, nilai, tingkah laku, sistem dorongan terkini, maka kita boleh
berharap untuk mengatur keadaan pembelajaran yang unik ke arah tuju diri
dan pembelajaran kendiri.
Carl
Rogers
Ketua yang efektif, bagi saya, tidak pernah berkata „saya‰ dan itu bukan kerana
mereka telah dilatih untuk tidak berkata „saya‰. Mereka tidak fikirkan „saya‰.
Mereka fikirkan „kita‰; mereka fikirkan „pasukan‰. Mereka faham tugas mereka
adalah untuk dijadikan fungsi pasukan. Mereka terima tanggungjawab dan tidak
menolaknya, namun „kita‰ terima penghargaannya. Ini yang mencipta
kepercayaan, membolehkan tugasan dilakukan.
Peter
Drucker
Mutiara kata tersebut menunjukkan bahawa untuk menimba ilmu pengetahuan

seseorang itu perlu bersedia untuk belajar apa yang tidak diketahui olehnya, dan
pengetahuan adalah apa yang kita mahukan, yang akan membawa kita kepada
kebijaksanaan.
Di samping itu, ia menunjukkan bahawa seseorang itu perlu menjadi optimis

untuk mencapai impian, dengan mempelajari dan mendapat ilmu. Bekerja
sebagai satu pasukan membolehkan sinergi antara ahli pasukan dan
menyiapkan tugasan tersebut. Oleh itu, memahami kesan pengetahuan kepada
manusia, proses, produk dan prestasi organisasi, serta menguruskan semua
pekerja yang berpengetahuan adalah penting untuk kejayaan organisasi.
Dalam Topik 3, anda telah belajar tentang klasifikasi ilmu tasit, eksplisit,
implisit,
perisytiharan, prosedur atau heuristik individu atau berkumpulan. Topik ini juga
membincangkan model SECI proses penukaran pengetahuan yang digunakan
secara meluas dalam membina dan menguruskan pengetahuan tasit dan eksplisit
untuk menyokong inisiatif pengurusan pengetahuan. Proses penjanaan
pengetahuan dilakukan melalui pengulangan aplikasi model SECI sosialisasi (tasit
ke tasit), pesuratan (tasit ke eksplisit), gabungan (eksplisit ke eksplisit) dan
pesiratan (eksplisit ke tasit). Topik 3 juga menunjukkan lokasi atau tempat yang

TOPIK 4 IMPAK ORGANISASI TERHADAP PENGURUSAN PENGETAHUAN DAN 
63
MENGURUSKAN PEKERJA BERPENGETAHUAN
berbeza, iaitu pengetahuan berada dan ini adalah dalam kalangan orang, artifak
dan entiti organisasi. Topik ini akan membincangkan kesan pengurusan
pengetahuan terhadap organisasi, yang memberi kesan pada manusia, kesan pada
proses, kesan pada produk, dan memberi kesan pada prestasi organisasi.
Perbincangan mengenai pekerja berpengetahuan, cara menguruskan pekerja
berpengetahuan dan pasukan pengetahuan akan dibincangkan dalam topik ini.
Pengurusan pengetahuan melalui proses PP diiktiraf secara meluas oleh

organisasi dan kesan PP dapat dilihat pada beberapa peringkat: orang, proses,
produk dan prestasi organisasi secara keseluruhan (Fernandez, Gonzalez dan
Sabherwal, 2004). Proses PP boleh memberi kesan terhadap empat peringkat ini
melalui dua cara:
(a) PP membantu untuk membina pengetahuan yang mampu untuk

meningkatkan prestasi organisasi sepanjang empat peringkat ini.
(b) PP boleh secara langsung memperbaiki prestasi sepanjang empat peringkat

ini.
Kedua-dua cara bagaimana PP boleh memberi kesan kepada organisasi

ditunjukkan dalam Rajah 4.1.
Rajah 4.1: Bagaimana pengurusan pengetahuan memberi kesan ke atas organisasi
Kesan PP terhadap empat peringkat tersebut dan hubungan antara kesan ke atas
setiap tahap ditunjukkan dalam Rajah 4.2. Kesan pada tiga tahap ini – individu,
produk dan organisasi merupakan sebab utama mengapa syarikat di Amerika
mengamalkan PP, iaitu untuk mengekalkan kepakaran pekerja, menghasilkan
produk yang meningkatkan kepuasan pelanggan dan meningkatkan pendapatan
syarikat. Subtopik 4.1 hingga 4.4 akan membincangkan keempat-empat
peringkat secara terperinci.

Rajah 4.2:Peringkat impak organisasi terhadap pengurusan pengetahuan
4.1 KESAN TERHADAP ORANG

PP boleh memberi kesan kepada pekerja organisasi dalam pelbagai cara.
Pertama, adalah dengan memudahkan proses pembelajaran pekerja, antara satu
sama lain dan dari sumber luar. Pembelajaran tersebut membolehkan organisasi
untuk berkembang dan menyesuaikan diri dengan cepat untuk bertindak balas
kepada perubahan dalam pasaran dan perubahan teknologi (Fernandez,
Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Kedua ialah PP membenarkan pekerja untuk
menjadi lebih cepat menyesuaikan diri dan meningkatkan kepuasan kerja
mereka (Fernandez, Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Ini adalah kerana
keupayaan mereka dipertingkatkan melalui pembelajaran mengenai pelbagai
penyelesaian yang telah digunakan untuk menyelesaikan masalah perniagaan
yang banyak dihadapi pada masa lalu dan pengetahuan untuk mengelak
daripada melakukan kesilapan berulang kali.
(a) Kesan terhadap Pembelajaran Pekerja

Pembelajaran dan pendedahan kepada ilmu pengetahuan yang terkini
dalam bidang pekerjaan mereka dapat dipertingkatkan melalui PP dalam
pelbagai cara seperti proses SECI daripada persuratan, persiratan dan
sosialisasi, serta melalui komuniti amalan. Persuratan merupakan proses
menukarkan pengetahuan tasit ke pengetahuan eksplisit, manakala
persiratan membolehkan penukaran pengetahuan eksplisit ke pengetahuan
tasit. Kedua-dua proses ini membantu individu untuk belajar. Sebagai
contoh, proses persuratan berlaku apabila seorang pekerja menyediakan
laporan projek mengenai apa yang dipelajari semasa melaksanakan projek.
Laporan tersebut kemudiannya dibaca oleh orang yang berbeza dalam
organisasi dan pengetahuan yang dipelajari dari buku itu digunakan dalam
tugas mereka dan dengan itu beliau belajar melalui pengalaman orang lain.
Proses persiratan berlaku apabila ilmu yang dipelajari menjadi asas dalam
tugas mereka dan seterusnya menjadi pengetahuan eksplisit mereka.

TOPIK 4 IMPAK ORGANISASI TERHADAP PENGURUSAN PENGETAHUAN DAN  65
Pekerja juga memperoleh pengetahuan melalui aktiviti sosial seperti

mesyuarat, perhimpunan rasmi dan melalui perbualan tidak formal. Satu
pendekatan yang penting dalam pembelajaran melalui aktiviti sosial
merupakan amalan komuniti yang merupakan perjumpaan kumpulan
yang dianjurkan oleh individu yang mempunyai kepentingan dan minat
yang sama, di mana mereka kerap berkomunikasi untuk berkongsi
pengetahuan dan pengalaman. Mereka juga dikenali sebagai rangkaian
pembelajaran, kumpulan tema atau kelab teknologi. Jadual 4.1 memberikan
contoh perbincangan dalam masyarakat persekitaran amalan (community
of practice).
Jadual 4.1: Contoh Perbincangan di dalam Komuniti Praktis
Contoh Perbincangan Penerangan

Penyelesaian masalah „Bolehkah kita fokus untuk rekaan ini dan berikan
beberapa idea? Saya kekurangan idea.‰
Permintaan untuk „Di manakah saya boleh dapatkan kod untuk sambung ke
maklumat server?‰
Mencari pengalaman „Adakah sesiapa pernah berurusan dengan pelanggan
dalam situasi ini?‰
Aset kitar semula „Saya ada cadangan untuk rangkaian kawasan tempatan
yang saya tulis untuk pelanggan tahun lepas. Saya boleh
hantar kepada awak dan boleh digunakan semula untuk
pelanggan baru.‰
Kordinasi dan sinergi „Bolehkah kita mengumpulkan semua pembelian bahan
pelarut supaya kita boleh dapat diskaun pukal?‰‰
Perkembangan „Apakah pendapat anda mengenai sistem CAD yang baru?
perbincangan Adakah ia membantu?‰
Projek dokumentasis „Kita telah menghadapi masalah ini sebanyak lima kali.
Elok kita dokumenkan kali ini.‰
Lawatan „Bolehkah kami melawat program jagaan selepas sekolah
di tempat anda? Kami perlu mewujudkan program ini di
tempat kami.‰
Pemetaan pengetahuan „Siapa tahu apa dan apa yang kita perlukan? Apa
dan mengenal pasti kumpulan lain perlukan?
lompong
Sumber: http://www.ewenger.com/theory

(b) Kesan terhadap Penyesuaian Diri Pekerja

Pekerja akan lebih cepat menyesuaikan diri pada perubahan organisasi jika
proses PP dalam organisasi menggalakkan pembelajaran berterusan antara
satu sama lain. Tambahan pula, pekerja sedar apa yang sedang berlaku
dalam organisasi dan bersedia untuk sebarang perubahan yang mungkin
berlaku pada masa depan. Pekerja yang sentiasa peka dengan idea baru
dan sentiasa mengambil bahagian dalam perbincangan organisasi akan
membolehkan mereka cepat bertindak balas ke atas sebarang perubahan
tanpa teragak-agak kerana mereka tahu kesan perubahan tersebut ke atas
organisasi tersebut. Oleh itu, PP membolehkan penyesuaian yang lebih
baik dalam kalangan pekerja. Sebagai contoh, Makmal Buckman telah lama
menubuhkan usaha PP di dalam syarikat (http://www.knowledge-
nurture.com) dan ia kerap mendedahkan pekerjanya kepada idea baru dan
menyediakan cara bagi mereka untuk belajar dan menghargai idea baru.
Oleh itu, pekerja bersedia untuk menerima perubahan tanpa rasa takut
kerana amalan PP yang membolehkan mereka untuk belajar idea dan
perkembangan baru dan ini membolehkan syarikat itu untuk bertindak
balas dengan cepat kepada keperluan pelanggan.
(c) Kesan terhadap Kepuasan Kerja Pekerja

Dua faedah PP pada pekerja yang dibincangkan sebelum ini adalah:
(i) Mereka dapat belajar dengan lebih baik berbanding dengan

pekerja dari firma yang tidak mempunyai amalan PP; dan
(ii) Mereka dapat menyesuaikan diri dengan perubahan.
Ini merupakan kesan positif terhadap pekerja kerana dengan mempunyai

pengetahuan luas dan berkemahiran tinggi menjadikan mereka lebih
berharga di seluruh domain dan industri. Pekerja yang sentiasa berkongsi
pengetahuan dengan satu sama lain melalui amalan PP yang diurus
dengan baik akan membantu organisasi dalam mengurangkan kadar
pertukaran pekerja, memberi kesan positif kepada pendapatan dan
mengekalkan pekerja yang banyak pengetahuan dan memanfaatkan bakat
mereka. Tambahan pula, PP menyediakan contoh penyelesaian kepada
masalah yang dihadapi sebelum ini dan pekerja boleh menggunakannya
secara berkesan. Penyelesaian yang telah dicuba dan diuji akan
memberikan dorongan kepada pekerja dalam menjalankan fungsi kerja
mereka secara berkesan. Rajah 4.3 menunjukkan kesan PP dan
pengetahuan terhadap pekerja dalam sesebuah organisasi.

67
Rajah 4.3: Kesan PP dan pengetahuan terhadap pekerja organisasi
SEMAK KENDIRI 4.1

1. Apakah empat kesan PP terhadap organisasi?
2. Senaraikan tiga cara bagaimana PP boleh memberi kesan
terhadap pekerja di organisasi.
3. Apakah dua kelebihan PP kepada pekerja?
AKTIVITI 4.1
1. Bincangkan bagaimana PP boleh memberi kesan impak

terhadap pembelajaran pekerja di organisasi.
2. Berikan contoh bagaimana PP membantu pekerja untuk
menyesuaikan diri dengan sebarang perubahan di organisasi.
3. Terangkan bagaimana PP boleh memberi kesan terhadap
kepuasan kerja oleh pekerja.

4.2 KESAN TERHADAP PROSES

PP juga membolehkan penambahbaikan dibuat dalam aktiviti organisasi seperti
pemasaran, sumber manusia, kewangan, perakaunan, kejuruteraan,
perhubungan awam dan lain-lain. Kesan boleh dilihat dari tiga dimensi utama,
dan ini ialah keberkesanan, kecekapan dan tahap proses inovasi (Fernandez,
Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Kesannya adalah seperti berikut:
(a) Keberkesanan – Melaksanakan proses yang paling sesuai dan membuat

keputusan yang terbaik;
(b) Kecekapan – Melaksanakan proses cepat pada kos yang lebih rendah; dan
(c) Inovasi – Melaksanakan proses dengan cara yang kreatif dan baru, yang
meningkatkan keberkesanan dan kecekapan, atau pasaran.
PP dapat memperbaiki hubungan antara aspek yang berhubung kait dalam

organisasi melalui perkongsian pengetahuan yang lebih baik antara individu,
dan menyediakan kaedah penyelesaian yang boleh digunakan oleh pekerja
untuk menyelesaikan masalah yang berkaitan dengan tugas mereka. Seksyen
yang berikut membincangkan lebih lanjut tentang kesan PP kepada
keberkesanan, kecekapan dan inovasi.
(a) Kesan terhadap Keberkesanan Proses

Amalan PP membolehkan organisasi untuk menjadi lebih berkesan dengan
memudahkan mereka untuk mengenal pasti, memilih dan menjalankan
proses yang paling sesuai. PP berkesan membantu pekerja organisasi untuk
mendapatkan maklumat yang diperlukan untuk memantau peristiwa
luaran. Dengan cara ini, organisasi bersedia untuk menghadapi sebarang
masalah dalam perniagaan dan ia juga akan mengurangkan keperluan
untuk mengubah suai rancangan yang sedia ada dan tidak akan memilih
pendekatan yang kurang berkesan.
Walau bagaimanapun, PP yang tidak berkesan boleh mengakibatkan

organisasi mengulangi kesilapan yang sama berulang kali kerana mereka
tidak mempunyai apa-apa pengetahuan tentang kesilapan mereka. Sebagai
contoh, kerjasama antara Ford Automotif dan Firestone Tyres menghadapi
banyak masalah yang boleh dielakkan jika kedua-dua syarikat telah
berkongsi pengetahuan mereka dengan bertukar-tukar pengetahuan
eksplisit dan maklumat, atau dengan mengadakan perbincangan secara
terbuka untuk berkongsi pengetahuan tasit mereka. Kedua-dua syarikat,
Ford dan Firestone mempunyai maklumat tentang ketidaksepadanan
antara kereta utility Ford Explorer Sport dan beberapa model tayar
Firestone 15 inci. Walau bagaimanapun, maklumat ini tidak bersepadu

antara kedua-dua syarikat dan mengakibatkan 2,000 kematian dan lebih

3,000 kecederaan serius daripada kegagalan ini. Kedua-dua syarikat juga
menanggung liabiliti akibat tindakan undang-undang kerana masalah ini.
PP membolehkan organisasi untuk mengubah dan menyesuaikan proses

aktiviti mereka untuk menghadapi persekitaran perniagaan semasa yang
tidak menentu, sekali gus mengekalkan keberkesanan proses mengikut
perubahan masa. Walau bagaimanapun, organisasi yang kurang
mengamalkan PP akan mendapati kesukaran untuk mengekalkan
keberkesanan proses apabila berhadapan dengan masalah pertukaran
pekerja yang berpengalaman dengan yang baru. Apabila pekerja yang
berpengalaman meninggalkan mana-mana organisasi, mereka membawa
bersama pengalaman dan pengetahuan yang berharga dan ini akan
mengakibatkan organisasi kehilangan kepakaran dalam menyelesaikan
masalah baru atau dalam mengenal pasti peluang yang baru. Salah satu
cara untuk mengelakkan kehilangan pengetahuan manusia dengan anjakan
tenaga kerja adalah dengan mempunyai mekanisme untuk menguasai
pengetahuan pekerja dan pakar yang akan meninggalkan jabatan. Kita
akan membincangkan pengetahuan diperoleh secara terperinci dalam
Topik 5.
(b) Kesan terhadap Kecekapan Proses

Organisasi akan lebih produktif dan cekap apabila mereka dapat
mengurus pengetahuan dengan berkesan. Perkongsian pengetahuan
dalam rangkaian organisasi membolehkan organisasi untuk mencipta dan
mengurus pengetahuan yang menghasilkan produktiviti yang lebih tinggi
seperti yang dialami oleh Toyota dan pembekal. Penyebaran pengetahuan
berlaku lebih cepat dalam rangkaian pengeluaran Toyota berbanding
dengan pesaingnya. Ini adalah kerana rangkaian Toyota telah
menyelesaikan tiga dilema asas perkongsian pengetahuan dengan
memperkenalkan cara untuk menggalakkan pekerja untuk menyertai dan
berkongsi pengetahuan berharga secara terbuka; menghalang pekerja
yang mendapat manfaat daripada pengetahuan yang lain tetapi tidak
berkongsi pengetahuan mereka dan mengurangkan kos yang berkaitan
dengan mencari dan mengakses jenis pengetahuan yang berharga kepada
organisasi.
British Petroleum (BP) juga berjaya meningkatkan kecekapan melalui PP

apabila ahli geologi bagi penerokaan minyak dari Norway menemui cara
yang berkesan mencari minyak di dasar laut Atlantik pada tahun 1999.
Kaedah ini memerlukan perubahan dalam kedudukan kepala gerudi untuk
meningkatkan ketepatan gerudi dan mengurangkan bilangan yang
tersasar.

Kaedah baru ini telah dimasukkan ke dalam Intranet oleh ahli geologi BP
untuk dikongsi bersama dan ia telah menarik perhatian jurutera lain yang
bekerja di Trinidad. Mereka bertukar-tukar mesej mengenai bagaimana
kaedah ini boleh digunakan dan pasukan Trinidad berjaya mengurangkan
lima hari penggerudian, yang mengakibatkan penjimatan kos sebanyak
AS$600,000. Kes BP membuktikan bagaimana perkongsian pengetahuan
menggunakan teknologi maklumat dalam organisasi boleh mengakibatkan
penjimatan kos yang besar. Pada tahun 2001, BP berjaya menjimatkan
AS$300 juta melalui penggunaan PP dan Intranet dalam meningkatkan
proses dalam rantaian nilai. Rajah 4.4 menunjukkan contoh sebuah pelantar
minyak di laut.
Rajah 4.4: Pelantar minyak di laut
(c) Kesan terhadap Proses Inovasi

Organisasi amat bergantung pada perkongsian pengetahuan dalam kalangan
pekerja untuk menghasilkan penyelesaian inovatif untuk menangani masalah
dan mewujudkan proses organisasi yang lebih inovatif. Kesan pengetahuan
mengenai proses inovasi dalam sesebuah organisasi telah diketengahkan oleh
JP Morgan Chase, sebuah firma perkhidmatan kewangan global dalam
laporan tahunan mereka sebagai „kuasa modal intelek merupakan keupayaan
untuk menghasilkan idea yang mencetuskan nilai‰. Buckman Laboratories
menghubungkan kakitangan di bahagian penyelidikan dan pembangunan
(R&D) dan pakar teknikal dengan bahagian pemasaran, jualan dan kakitangan
sokongan teknikal untuk memastikan supaya setiap produk baru yang
dibangunkan akan memenuhi keperluan pelanggan, dengan berkomunikasi
setiap keperluan pelanggan ini dengan cepat dan tepat kepada pasukan reka
bentuk produk. Akibatnya, pengetahuan dan pandangan baru secara berkesan
dimanipulasi dalam membangunkan produk yang lebih baik seperti yang
dikehendaki oleh pasaran dan pengguna. Rajah 4.5 menunjukkan ringkasan
keberkesanan, kecekapan proses dan proses inovasi PP dan pengetahuan
mengenai proses organisasi seperti yang telah dibincangkan.

71
Rajah 4.5: Kesan pengurusan pengetahuan terhadap proses didalam organisasi
AKTIVITI 4.2
1. Berikan contoh keberkesanan.
2. Bincangkan bagaimana perkongsian pengetahuan dapat
memperbaiki kecekapan proses.
3. Bincangkan kenapa inovasi adalah penting. Nyatakan dua
kebaikan menguruskan pengetahuan dalam konteks ini.
4.3 KESAN TERHADAP PRODUK

PP juga mempunyai impak ke atas produk yang dihasilkan oleh organisasi dan
ini adalah melalui produk tambah nilai dan produk berasaskan pengetahuan
(Fernandez, Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Kesan sama ada melalui
pengetahuan atau terus daripada aktiviti PP dalam organisasi.
(a) Impak ke atas Produk Tambahan Nilai

Organisasi boleh menghasilkan produk baru atau yang lebih baik yang
menyediakan nilai tambahan yang penting berbanding dengan produk
awal melalui proses PP. Usaha seperti ini boleh dilihat dalam amalan
proses replikasi terbaik Ford dalam pembuatan. Setiap tahun, Ford
memerlukan pengurus untuk mengenal pasti 5% kepada 7% peningkatan
dalam langkah utama seperti peningkatan dalam pemprosesan atau
penggunaan tenaga. Pengurus bergantung kepada pangkalan data amalan
terbaik syarikat untuk mencari pengetahuan mengenai kejayaan usaha
sebelumnya. Sistem amalan terbaik replikasi menunjukkan bahawa Ford
banyak bergantung pada bantuan dan menyelamatkan syarikat Amerika

AS$245,000,000 antara tahun 1996 dan 1997. Sekitar 2,000 amalan terbaik
yang terbukti telah dikongsi di seluruh operasi pembuatan Ford 1996
hingga 2000; dengan nilai pengetahuan yang dikongsi didokumenkan pada
tahun 2000 di Amerika Syarikat sebanyak AS$850 juta, dengan AS$400 juta
nilai yang diharapkan daripada kerja dalam proses, menjadikan jumlah
keseluruhan AS$1.25 bilion. Mempunyai maklumat yang diperlukan
dengan memahami keperluan pengguna akhir dan masalah yang dihadapi
oleh pelanggan, membolehkan pihak syarikat untuk membangunkan
produk nilai tambah kerana PP membantu meningkatkan perkongsian
maklumat ini dalam proses inovasi organisasi. Rajah 4.6 menunjukkan satu
contoh repositori pengetahuan utama yang dikaitkan dengan beberapa
pangkalan data.
Rajah 4.6: Contoh simpanan pengetahuan secara berpusat
(b) Kesan terhadap Produk Berasaskan Pengetahuan

PP juga mempunyai impak yang besar ke atas produk dan perkhidmatan
yang berasaskan pengetahuan, seperti industri pembangunan perisian dan
perundingan. Sebagai contoh, pekerja di syarikat perunding pada masa kini
bergantung kepada akses repositori projek dengan cepat bagi
mengumpulkan dan menggabungkan pengetahuan yang berkaitan untuk
menyediakan pelan cadangan perniagaan. Tanpa PP, ia akan mengambil
masa yang banyak dan kos yang tinggi untuk menyediakan pelan cadangan
itu jika amalan terbaik organisasi dan pengalaman yang lalu tidak disusun,

disimpan dengan betul dan tidak dikongsi bersama. Dalam industri

perundingan yang mempunyai persekitaran perniagaan yang berdaya saing
tinggi, PP adalah perlu untuk terus beroperasi.
Pembangunan produk berasaskan pengetahuan dianggap sebagai

sebahagian daripada proses PP di firma-firma pembuatan. Contoh klasik
ialah pembangunan mesin membuat roti oleh Matsushita di awal 1990an
yang telah dibincangkan secara meluas oleh Nonaka dan Takeuchi (1995).
Dalam mereka bentuk mesin roti ini, Matsushita menghantar jurutera
untuk mengkaji seni pembuatan roti dan melihat teknik yang digunakan
oleh pakar dan mengaplikasikan pengetahuan ini semasa membangunkan
fungsi mesin. Syarikat komputer dan perisian seperti Sun Microsystems,
Microsoft, IBM dan lain-lain mewujudkan satu laman untuk berkongsi
pengetahuan yang mengandungi penyelesaian kepada masalah pelanggan
bertujuan untuk meningkatkan tahap perkhidmatan pelanggan. Dengan
adanya laman ini, aduan pelanggan dapat diselesaikan dengan lebih cepat
dan cekap pada kos yang lebih murah. Tambahan pula, pelanggan dilatih
secara tidak langsung untuk menyelesaikan beberapa masalah rutin yang
memerlukan mereka untuk memuat turun patch perisian dari Internet. Ini
merupakan penyelesaian kepada masalah pelanggan yang dijana dari
sistem diagnosis automatik. Rajah 4.7 memaparkan sebahagian halaman
dari laman web Sun.
Rajah 4.7: Sebahagian daripada lama web syarikat perisian Sun untuk maklumat produk
dan muat turun perisian
Sumber: http://www.sun.com

AKTIVITI 4.3
1. Bandingkan produk tambah nilai dan produk yang tiada

tambah nilai. Apakah perbezaan yang penting antara kedua-
duanya?
2. Bincangkan kepentingan produk berasaskan pengetahuan
terhadap kewujudan organisasi pada masa hadapan.
4.4 KESAN TERHADAP PRESTASI ORGANISASI

PP juga boleh memberi kesan kepada prestasi organisasi sama ada secara
langsung atau tidak langsung di samping kesan kepada manusia, produk dan
proses (Fernandez, Gonzalez dan Sabherwal, 2004). Kesan langsung daripada PP
kepada prestasi organisasi adalah apabila produk inovatif yang menjana
keuntungan dicipta menggunakan pengetahuan. Kesan langsung memberi kesan
kepada hasil atau kos dan jelas dikaitkan dengan visi dan misi organisasi dan
boleh diukur dari segi peningkatan yang diperoleh daripada pulangan ke atas
pelaburan atau return on investment (ROI). Membina organisasi yang mampu
belajar dengan membolehkan budaya perkongsian pengetahuan, alat dan teknik
untuk membantu mengurangkan kos operasi kerana pengetahuan boleh
digunakan untuk mengelakkan kesilapan, meningkatkan produk dan
perkhidmatan semasa dan kekal berdaya saing.
Kesan tidak langsung PP mengenai prestasi organisasi adalah daripada aktiviti

yang tidak berkaitan secara langsung dengan visi, misi, kos dan strategi
organisasi. Tambahan pula, kesan tidak langsung tidak boleh diukur dengan
mudah kerana ia tidak boleh dikaitkan dengan urus niaga. Sebagai contoh,
penggunaan PP digunakan untuk menunjukkan tahap intelektual kepimpinan
dalam industri di mana ia akan meningkatkan kesetiaan pelanggan terhadap
produk dan perkhidmatan organisasi. Kesan secara tidak langsung juga boleh
berlaku apabila organisasi menggunakan pengetahuan yang ada untuk
mempunyai kedudukan yang dihormati rundingan dengan pesaing dan rakan-
rakan mereka. Ekonomi skala dan skop boleh dicapai menggunakan PP, yang
dianggap sebagai manfaat tidak langsung. Skala ekonomi ditakrifkan sebagai
penurunan dalam kos purata produk, apabila terdapat peningkatan dalam
kuantiti produk yang dihasilkan. Dalam skala ekonomi, kilang kecil mempunyai
kos pengeluaran yang lebih tinggi berbanding dengan firma besar dan ini adalah
disebabkan oleh beberapa sebab seperti kos persediaan yang tinggi, diskaun
yang lebih besar untuk pembelian yang lebih besar daripada pembekal dan
keupayaan untuk mewujudkan pengkhususan dalam pelbagai bidang

pengeluaran. Ekonomi skop dicapai apabila jumlah kos bagi syarikat yang sama
menghasilkan dua atau lebih produk yang berbeza adalah kurang daripada
jumlah kos jika kedua-dua produk yang dihasilkan secara berasingan oleh
syarikat yang berbeza. Akibatnya, syarikat yang mengeluarkan beberapa produk
mempunyai kos lebih rendah berbanding dengan pesaing mereka yang
menghasilkan produk yang kurang.
Keupayaan PP untuk memberikan kelebihan daya saing yang mampan adalah

satu lagi contoh kesan langsung. Melalui pengetahuan, organisasi boleh
membangunkan dan mengeksploitasi sumber lain yang membolehkan mereka
menjadi lebih berdaya saing berbanding pesaing mereka, walaupun sumber ini
adalah sama. Pengetahuan tasit yang mempunyai maklumat khusus sukar untuk
dipelajari, dikongsi dan dibeli dalam bentuk sedia untuk digunakan. Untuk
mendapatkan ilmu itu, pesaing perlu melalui pengalaman yang sama dan proses
pembelajaran yang memakan masa. Oleh itu, pesaing mempunyai pengetahuan
yang terhad dan perlu bersaing dengan organisasi yang mengguna dan
menguruskan pengetahuan mereka sewajarnya menggunakan proses PP
berbeza. Rajah 4.8 meringkaskan kesan langsung dan tidak langsung PP dan
pengetahuan mengenai prestasi organisasi.
Rajah 4.8: Kesan terhadap pengurusan pengetahuan dan prestasi organisasi
AKTIVITI 4.4
1. Berikan dua jenis kesan PP terhadap prestasi organisasi.

2. Bincangkan kenapa kesan tidak langsung PP tidak dapat diukur.
3. Bandingkan antara kesan langsung dan tidak langsung PP
terhadap prestasi organisasi.

SEMAK KENDIRI 4.2
1. Apakah ekonomi skala dan ekonomi skop?

2. Mengapa keupayaan PP dalam menyediakan kelebihan daya
saing yang mampan dianggap sebagai kesan langsung?
4.5 PEKERJA BERPENGETAHUAN

Dunia perniagaan sentiasa berubah dengan cepat dengan ketidakpastian, turun
naik pasaran dan persaingan yang sengit (Awad dan Ghaziri, 2004). Kemunculan
pengurusan pengetahuan dan ekonomi berasaskan pengetahuan telah
mewujudkan pekerja syarikat yang amat komited dengan modal intelek yang
dianggap sebagai pengalaman yang terkumpul dan mempunyai keupayaan
untuk membangun dan mengekalkan organisasi pembelajaran. Mereka sentiasa
mendapat permintaan di seluruh industri dan domain dan secara umumnya
dirujuk sebagai pekerja berpengetahuan. Rajah 4.9 menunjukkan contoh seorang
pekerja berpengetahuan.
Rajah 4.9: Ilustrasi pekerja berpengetahuan

Sumber: renice.com/renice.illustration.html
Tiada definisi khusus mengenai siapa pekerja pengetahuan tetapi takrif yang
berikut akan membantu anda dalam memahami istilah ini. Seorang pekerja
berpengetahuan adalah orang yang:
(a) Menggunakan teknologi komunikasi dan maklumat dalam menjalankan

tugasan harian dan dianggap sebagai mempunyai kesan langsung kepada
kecekapan dan produktiviti kerjanya dan proses kerja berkaitan;
(b) Mengikuti dan menggunakan berpengetahuan daripada sumber dalaman
dan luaran, membina produk yang dibezakan dengan kandungan
maklumat tertentu di dalamnya;

(c) Dibayar untuk kerja yang melibatkan proses mencipta, memanipulasi, atau
menyebarkan pengetahuan;
(d) Menyumbang kepada produk dan perkhidmatan syarikat itu dengan
menggunakan pengetahuan;
(e) Adakah mampu untuk mendapatkan data atau maklumat daripada sumber
yang berbeza, menambah nilai kepada maklumat itu; dan mengedarkan
produk tambah nilai kepada orang lain;
(f) Menggunakan kuasa minda (keupayaan mental) lebih daripada kuasa
fizikal untuk menghasilkan nilai; dan
(g) Menyara kehidupan dengan menggunakan pengetahuan.
Definisi di atas mempunyai beberapa persamaan antara mereka yang boleh

dianggap sebagai ciri-ciri umum pekerja berpengetahuan. Kerja berdasarkan
pengetahuan merangkumi pengalaman, inovasi, kreativiti dan transformasi
pengalaman menjadi pengetahuan untuk menggunakan produk dan
perkhidmatan. Pekerja ini memahami perniagaan, pelanggan dan juga pesaing
mereka. Begitu juga dengan persekitaran perniagaan operasi organisasi, kegunaan
teknologi maklumat, faktor luaran yang mempengaruhi proses membuat
keputusan dan bagaimana untuk menggabungkan elemen yang berbeza untuk
membuat organisasi berjaya dalam setiap aspek. Rajah 4.10 menunjukkan
komposisi pekerja pengetahuan.
Rajah 4.10: Komposisi pekerja pengetahuan

Sumber: Awad dan Ghaziri (2004)

Pekerja berpengetahuan mempunyai beberapa personaliti dan

ciri-ciri
profesional. Antaranya mereka:
(a) Memegang nilai yang unik dan mampu untuk memahami
dan
menyesuaikan diri dengan budaya organisasi itu;
(b) Menyelaraskan pembangunan kerjaya peribadi dengan wawasan korporat
dan pencapaian matlamat strategik;
(c) Mempunyai sikap untuk bekerjasama dan berkongsi;
(d) Mempunyai keupayaan inovatif dan fikiran yang kreatif;
(e) Memahami aspek persekitaran perniagaan;
(f) Mempunyai kesediaan untuk belajar, tidak belajar dan menggunakan cara
baru, yang akan menyebabkan cara yang lebih baik untuk melakukan
pekerjaan dan
(g) Ada kawalan diri dan pembelajaran sendiri.
4.5.1 Kecekapan Teras Pekerja Berpengetahuan

Organisasi membangunkan modal insan untuk menjadi pekerja berpengetahuan
yang boleh bekerja dalam persekitaran yang berdaya saing dan perlu ada
beberapa kecekapan penting (Awad dan Ghaziri, 2004). Kecekapan ini
merupakan kemahiran berfikir, pembelajaran berterusan, pasukan yang inovatif
dan kerja berpasukan, inovasi dan kreativiti, mengambil risiko, mengambil
tindakan tegas, dan budaya tanggungjawab terhadap pengetahuan, yang
diterangkan dengan lebih lanjut di sini:
(a) Kemahiran Berfikir

Pekerja berpengetahuan dijangka mempunyai kemahiran pemikiran
strategik yang akan membolehkan mereka untuk menambah baik produk,
membantu organisasi meningkatkan sumbangan nilai tambah pekerja dan
bagaimana pembelajaran yang berterusan boleh mempengaruhi kerjaya,
kesetiaan dan kepuasan kerja pekerja berpengetahuan. Pekerja
berpengetahuan, tidak kira sama ada mereka menggunakan otak kanan
(orang yang menggunakan pendekatan intuitif dan bukan linear dalam
menyelesaikan masalah) atau otak kiri (orang yang menggunakan logik
dan fakta dalam membuat keputusan) harus dapat memaksimumkan
keupayaan pemikiran mereka untuk membuat keputusan yang lebih baik.

(b) Pembelajaran Berterusan

Kerja berasaskan pengetahuan melibatkan inovasi melalui pembelajaran
semasa kerja yang berterusan, seminar dan persekitaran kerja yang
menggalakkan kreativiti dan kemajuan. Ini bermakna pelenyapan dan
pembelajaran semula selaras dengan persekitaran perniagaan yang sentiasa
berubah-ubah. Organisasi pembelajaran mempunyai tanggungjawab untuk
menyediakan sokongan dan pembiayaan untuk pembelajaran sepanjang
hayat pekerja yang akan menghasilkan produk yang lebih baik atau
perkhidmatan yang berkualiti.
(c) Pasukan Inovatif dan Kerja Berpasukan

Organisasi beroperasi dalam persekitaran yang kuat berdaya saing, di
mana ia memerlukan kerja berpasukan yang inovatif dan sama-sama
membuat keputusan untuk mencari penyelesaian. Kerja berpasukan
dicapai melalui usaha sama, kerjasama, dan penyelarasan, dalam
persekitaran yang memerlukan sikap perkongsian pengetahuan dan
komitmen untuk aktiviti pertukaran pengetahuan. Faktor penting untuk
kerja berpasukan yang berjaya merupakan komitmen pengurusan yang
kuat dan insentif yang menarik.
(d) Inovasi dan Kreativiti

Faktor yang mendorong pekerja berpengetahuan untuk inovasi dan
kreativiti adalah untuk mengembangkan wawasan mereka untuk
membangunkan produk baru atau perkhidmatan, yang membantu
meningkatkan daya saing organisasi. Untuk melakukan ini, pekerja
berpengetahuan perlu mempunyai peluang untuk menjalankan aktiviti
penyelidikan dan pembangunan dan kesediaan untuk membina
pengetahuan dan semangat untuk mencari idea. Ia juga memerlukan pihak
pengurusan untuk menyediakan persekitaran yang memupuk perkongsian
pengetahuan bagi mencungkil kebolehan dan potensi pekerja mereka.
Matlamat utama adalah untuk mewujudkan produk dan perkhidmatan
yang akan membantu meningkatkan pendapatan dan keuntungan
organisasi pada masa hadapan.
(e) Mengambil Risiko dan Potensi Kejayaan

Bagi organisasi untuk menjadi lebih inovatif dan kreatif, mereka perlu
mengambil risiko. Mengekalkan keadaan yang sedia ada akan
mengurangkan risiko organisasi tetapi ia tidak menggunakan sepenuhnya
pengetahuan dan kemahiran pekerja berpengetahuan mereka, malah ia
juga tidak dapat meningkatkan daya saing mereka. Risiko yang tinggi akan
memberikan pulangan yang tinggi, tetapi ia juga mengakibatkan kerugian
yang lebih besar. Pihak pengurusan boleh mengurangkan risiko ini secara
bekerjasama dengan pekerja berpengetahuan, berkongsi dan bertukar-

tukar pengetahuan yang ada, bekerjasama sebagai satu pasukan dan

membuat keputusan bersama mengenai risiko yang diambil. Pengetahuan
dan pengalaman pekerja berpengetahuan yang senior perlu diambil dan
disimpan dalam fail asas pengetahuan pekerja dan dikongsi melalui
aktiviti PP.
(f) Budaya Tanggungjawab terhadap Pengetahuan

Kecekapan ini memerlukan pekerja berpengetahuan untuk menjadi setia
dan komited kepada pengurus dan pemimpin mereka serta menyokong
rakan-rakan mereka dan organisasi secara keseluruhan. Apabila pekerja
berpengetahuan mempunyai masalah, mereka dijangka untuk menangani
masalah ini melalui perbincangan dengan pihak berkenaan, mencari jalan
terbaik untuk mengatasi masalah ini, dan menyelesaikannya dengan cekap
dan bukannya menyimpan sendiri masalah ini. Organisasi perlu
memainkan peranan mereka dalam menggalakkan budaya perkongsian
pengetahuan dengan menggalakkan pertukaran pengetahuan melalui
sumber rujukan atau aktiviti pencarian pakar. Ini memerlukan organisasi
untuk mendapatkan pekerja berpengetahuan yang khusus dan cekap
dalam menangani masalah tertentu dan mempunyai kesediaan untuk
berkongsi pengetahuan itu jika mereka dikehendaki oleh organisasi.
Mewujudkan rangkaian sumber pengetahuan dan ketersediaan
pengetahuan dan menggalakkan aktiviti pencarian pakar adalah faktor
penting dalam organisasi pembelajaran.
AKTIVITI 4.5
1. Bincangkan lima definisi pekerja pengetahuan dan huraikan tiga

ciri utama pekerja pengetahuan.
2. Jelaskan tiga teras kecekapan pekerja berpengetahuan.
3. Huraikan kenapa inovasi dan kreativiti dianggap teras
kecekapan pekerja berpengetahuan.
4. Jelaskan mengapa seorang pekerja pengetahuan memerlukan
pembelajaran berterusan.
5. Huraikan kepentingan kemahiran berfikir dalam seorang pekerja
pengetahuan.

4.6 PASUKAN BERPENGETAHUAN

Pekerja berpengetahuan bekerja dalam persekitaran yang dinamik dan
mencabar, dengan pelbagai peranan, tugas, tindakan dan hasil yang tidak
dijangka (Awad dan Ghaziri, 2004). Mereka perlu untuk berkomunikasi dan
bekerjasama dengan orang lain untuk membolehkan mereka menceburi bidang
modal intelektual yang berbeza. Kesediaan untuk berkongsi, belajar dan
menyesuaikan diri akan membolehkan aliran pengetahuan kepakaran berlaku di
antara pasukan dan individu dalam sesebuah organisasi. Pekerja
berpengetahuan biasanya bekerja dalam masyarakat berasaskan pengetahuan
sebagai pasukan berpengetahuan. Walaupun fungsi dan peranan pasukan
berbeza, mereka berkongsi ciri-ciri yang sama. Ciri-ciri pasukan berpengetahuan
merupakan keperluan untuk berinteraksi, berkomunikasi dan berkongsi
pengetahuan dan kepakaran, mempunyai tujuan yang sama yang membentuk
proses pasukan dan ahli adalah bebas dalam menjalankan tugas mereka.
Organisasi akan mengumpul individu yang mempunyai kepakaran yang

berbeza untuk bekerja dalam projek tertentu. Ini membolehkan pembangunan
pasukan berpengetahuan kerana organisasi banyak bergantung kepada pekerja
berpengetahuan dalam fungsi pelbagai bidang. Konsep pasukan berpengetahuan
adalah berbeza untuk komuniti amalan, di mana rakyat memilih untuk tergolong
dalam masyarakat itu. Pasukan berpengetahuan menggunakan dan berkongsi
pengetahuan untuk mencapai misi organisasi dan melaksanakan fungsi tugas
mereka. Pengetahuan ahli dalam setiap pasukan melengkapkan pengetahuan
ahli pasukan yang lain.
(a) Pasukan Berpengetahuan Diuruskan Sendiri dan Pasukan Pengetahuan

Pasukan secara semula jadi akan berkembang menjadi pasukan
berpengetahuan yang diuruskan sendiri apabila mereka matang. Di sini,
ahli pasukan berkongsi tugas sebagai pemimpin pasukan bergantung
kepada jenis tugas atau masalah di tangan. Ini membolehkan orang yang
terbaik bagi kerja tersebut untuk memimpin pasukan dan ini bertentangan
dengan senario biasa, seorang pemimpin terpaksa mengetuai sesuatu
projek tanpa mengira kepakaran beliau. Kitaran dalam kepimpinan
pasukan membolehkan setiap ahli kumpulan untuk mempelajari tentang
peranan pemimpin dan peranan ahli biasa, yang menyatukan semua ahli
pasukan bersama-sama. Secara umumnya, pasukan berpengetahuan
mempunyai potensi untuk menjalankan projek yang lebih kompleks, dan
terkini dalam lingkungan belanjawan dan masa yang diperuntukkan.
Menetapkan matlamat dan piawaian baru membolehkan ahli pasukan
untuk mencapai prestasi yang lebih tinggi.

(b) Pasukan Pengetahuan Maya

Pekerja berpengetahuan semakin bergantung kepada media elektronik
untuk bekerja dalam projek pengetahuan, walaupun mereka berada di
bangunan yang sama. Penyumbang secara amnya dipisahkan oleh masa
dan ruang, yang memerlukan mereka bergantung kepada alat kerjasama
teknologi seperti telepersidangan, sumbang saran elektronik, skrin paparan
kumpulan, aliran perbincangan dan mesyuarat dalam talian dalam
melaksanakan pekerjaan. Pasukan secara maya diwujudkan apabila pekerja
berpengetahuan perlu mengatasi sempadan fizikal dalam melaksanakan
tugas mereka. Ahli pasukan maya yang berada di tempat yang berbeza,
waktu dan sistem pentadbiran berbeza, adalah sangat bergantung kepada
teknologi maklumat untuk berkomunikasi. Pasukan pengetahuan maya
mesti mengekalkan komunikasi antara mereka melalui mesyuarat untuk
memastikan akauntabiliti dan mengekalkan perpaduan kumpulan. Ini
adalah penting kerana ahli pasukan bergantung kepada mesyuarat itu
untuk berkongsi sebarang isu, membincangkan keputusan yang dibuat dan
membincangkan isu yang membimbangkan mereka.
4.7 KETUA PEGAWAI PENGETAHUAN

Ketua Pegawai Pengetahuan atau Chief Knowledge Officer (CKO) adalah orang
yang bertanggungjawab terhadap bidang pengetahuan termasuklah penciptaan
pengetahuan baru, pemindahan, organisasi, penyebaran dan pengurusan
keseluruhan pengetahuan dalam organisasi (Awad dan Ghaziri, 2004). Sebagai
orang utama yang bertanggungjawab ke atas PP dalam sesebuah organisasi,
tanggungjawab utama CKO ialah mengenal pasti pengetahuan dalam organisasi
dan menggalakkan pekerja untuk berkongsi dalam kalangan mereka.
Bidang tugas utama CKO adalah seperti berikut:

(a) Meningkatkan pulangan pelaburan daripada pengetahuan - orang, proses
dan teknologi;
(b) Berkongsi amalan terbaik, menekankan kepentingan perkongsian
pengetahuan dalam kalangan pekerja secara berterusan;
(c) Menggalakkan dan meningkatkan inovasi syarikat dan mengkomersilkan
idea atau produk yang boleh menyumbang kepada pendapatan syarikat;
dan
(d) Kurangkan aliran keluar pekerja berpengetahuan dan pertukaran pekerja
di dalam organisasi dan mengenal pasti langkah untuk menangani masalah
ini.

Oleh itu, CKO perlulah mempunyai kemahiran dalam komunikasi,

interpersonal, pengurusan sumber manusia, teknikal dan kepimpinan untuk
menjalankan peranan secara berkesan. Kemahiran lain CKO termasuklah
pemudah cara, seorang pemikir dan menjalankan beberapa tugas serentak.
Kemahiran ini adalah penting sebagai CKO bagi menjalankan pelbagai peranan
seperti:
(a) Agen perubahan – Ini memerlukan CKO untuk mengubah budaya biasa
yang menyembunyikan pengetahuan ke budaya perkongsian pengetahuan
dalam kalangan pekerja dalam organisasi. Ini memerlukan CKO untuk
menjadi ketua perubahan dalam kalangan pekerja-pekerja pengetahuan
dan pengurusan.
(b) Penyiasat – Ini memerlukan CKO untuk mengenal pasti masalah yang
berkaitan dengan perkongsian pengetahuan dan menggariskan prosedur
untuk melaksanakan penyelesaian alternatif.
(c) Perhubungan – CKO adalah pegawai perhubungan yang menghubungkan

harapan pekerja terhadap proses PP dan bagaimana proses PP dalam
fungsi organisasi dapat memenuhi harapan ini.
(d) Pendengar – Peranan ini memerlukan CKO untuk mendekati pekerja,

mentafsir idea dan pemikiran mereka, dan membuat kesimpulan daripada
interaksi ini. CKO yang mendengar dapat membantu dalam memahami
masalah yang dihadapi oleh pekerja dan pengurusan yang berkaitan
dengan proses KM.
(e) Politik – CKO perlu menyelesaikan masalah dengan tidak menimbulkan

masalah lain. CKO yang dihormati adalah bersopan santun dan
mempunyai hubungan yang baik, mempunyai kemahiran diplomasi yang
sangat baik dan pengetahuan luas mengenai organisasi. Kemahiran ini
akan membantu CKO dalam memujuk pekerja dan pihak pengurusan itu
melibatkan diri dengan proses PP dan meningkatkan penerimaan
persekitaran PP baru.

SEMAK KENDIRI 4.3
1. Apakah pengetahuan organisasi dalam konteks pengurusan

pengetahuan?
2. Terangkan perbezaan antara pengetahuan individu dan
berkumpulan.
3. Kenal pasti kumpulan pengetahuan di dalam organisasi anda
dan bagaimana ahli kumpulan mendapat manfaat daripada
pengetahuan ini.
 Proses pengurusan pengetahuan memberi kesan di beberapa peringkat iaitu

orang, proses, produk dan prestasi keseluruhan organisasi.
• Kesan pengurusan pengetahuan kepada seseorang ialah dengan

memudahkan proses pembelajaran pekerja, di mana ia membolehkan pekerja
menjadi lebih cepat menyesuaikan diri dan meningkatkan kepuasan kerja
mereka.
• Kesan pengurusan pengetahuan terhadap proses melalui tiga dimensi dan ini
adalah keberkesanan proses, kecekapan proses dan proses inovasi.
• Kesan pengurusan pengetahuan terhadap produk yang dihasilkan oleh

organisasi melalui produk tambah nilai dan produk berasaskan pengetahuan.
• Kesan pengurusan pengetahuan terhadap prestasi organisasi secara langsung

melalui produk inovatif yang menjana keuntungan menggunakan
pengetahuan atau tidak langsung melalui aktiviti-aktiviti yang tidak
berkaitan langsung dengan misi organisasi, visi, kos dan strategi.
• Kemunculan pengurusan pengetahuan dan ekonomi telah mewujudkan

pekerja syarikat yang mempunyai modal intelektual dianggap sebagai
pengalaman yang terkumpul. Mereka sangat komited dan mempunyai
keupayaan untuk membangunkan dan mengekalkan organisasi pembelajaran.
Mereka dikenali sebagai pekerja berpengetahuan.
• Seorang pekerja berpengetahuan adalah orang yang menyumbang kepada

produk dan perkhidmatan organisasi dengan menggunakan pengetahuan
melalui teknologi maklumat dan komunikasi.
• Teras pekerja berpengetahuan ialah kemahiran berfikir, pembelajaran

berterusan, pasukan yang inovatif dan kerja berpasukan, inovasi dan
kreativiti, mengambil risiko, mengambil tindakan tegas dan mempunyai
budaya tanggungjawab terhadap pengetahuan.
• Pasukan Pengetahuan membenarkan pekerja berpengetahuan untuk

menggunakan dan berkongsi pengetahuan untuk mencapai misi organisasi
dan untuk melaksanakan fungsi tugas mereka.
 Tanggungjawab utama Ketua Pegawai Pengetahuan (CKO) ialah penciptaan

pengetahuan, pemindahan, organisasi dan penyebaran serta keseluruhan
pengurusan pengetahuan dalam organisasi. Pengetahuan tasit merupakan
pengetahuan yang tidak dapat dilihat dan perlu dipelajari oleh amalan dan
biasanya digambarkan sebagai pengetahuan „know-how‰.
 Pengetahuan eksplisit merupakan pengetahuan yang boleh dilihat,

disampaikan dan dikongsi antara orang dan biasanya dikenali sebagai
pengetahuan tahu-apa „know-what‰.
 Pengetahuan implisit adalah sebahagian daripada pengetahuan tasit yang

mempunyai potensi untuk menjadi dinyatakan dan kewujudannya yang
tersirat oleh atau disimpulkan daripada.
 Pengetahuan heuristik sebahagian daripada pengetahuan tasit yang sukar

diperolehi, dan berkait dengan pengalaman individu.
 Pengetahuan deklaratif ialah pengetahuan yang menerangkan fakta,

prosedur dan kaedah, dan digunakan untuk menjawab soalan apa, siapa, di
mana dan apabila.
 Pengetahuan prosedural adalah jenis pengetahuan yang diperlukan untuk

menjalankan tugas tertentu dan digunakan untuk menjawab soalan
„bagaimana‰.
 Pengetahuan boleh diterjemahkan dari tasit ke eksplisit dan sebaliknya

melalui melalui model SECI, sosialisasi, persuratan, kombinasi dan
persiratan.
 Pengetahuan boleh didapati di lokasi yang berbeza atau takungan yang

terdiri daripada orang (individu dan kumpulan), artifak (amalan, teknologi
dan repositori) dan entiti organisasi (unit organisasi, organisasi dan
rangkaian antara organisasi).

Ekonomi skala Pasukan pengetahuan

Ekonomi skope Pekerja berpengetahuan
Inovasi Pembelajaran pekerja
Keberkesanan Penyesuaian pekerja
Kecekapan Produk berasaskan nilai
Kepuasan kerja Produk tambah nilai
Ketua Pegawai Pengetahuan
Prentice Hall.

Prentice Hall.
organisation knows. Massachusetts, MA: Harvard Business School Press.

manage what they know. Massachusetts: Harvard Business School Press.
Natarajan, S., & Shekhar, S. (2000). Knowledge management: Enabling
business growth. New Delhi: McGrawHill.

Topik  Pengurusan
5 Pengetahuan
Strategik
HASIL PEMBELAJARAN
1. Membincangkan lima fasa pembangunan pengetahuan;
2. Menerangkan jenis utama infrastruktur pengurusan pengetahuan;
3. Membincangkan organisasi kaedah pemindahan pengetahuan;
4. Mengenal pasti 5Ps yang terdapat di dalam pengurusan
pengetahuan; dan
5. Membincangkan isu penting apabila mengintegrasikan pengurusan
pengetahuan strategik ke dalam amalan.
 PENGENALAN
Apakah itu strategi perniagaan; apa yang membezakan ia dari perancangan
perniagaan yang lain? Strategi perniagaan secara ringkas merujuk kepada
kelebihan saingan. Tanpa adanya persaingan, tiada keperluan untuk strategik
kerana tujuan utama strategi perniagaan adalah untuk mendapatkan
kelebihan saingan terhadap pesaing.
Keniche Ohnae
Operasi ketenteraan melibatkan perdayaan. Walaupun anda cekap,

keterampilan anda haruslah tidak cekap. Walapun efektif, keterampilan anda
haruslah tidak efektif.
Sun-Tzu, The Art of War

88  TOPIK 5 PENGURUSAN PENGETAHUAN STRATEGIK
Kesateria yang berjaya menang dahulu dan kemudian ke medan peperangan,

sementara kesateria yang gagal ke medan peperangan dahulu dan kemudian
berusaha untuk kemenangan.
Sun-Tzu, The Art of War
Peribahasa tersebut menerangkan mengenai keperluan untuk mempunyai

strategi dalam melaksanakan misi organisasi. Perkara yang sama adalah perlu di
dalam menguruskan pengetahuan di mana setiap implementasi pengurusan
maklumat yang berjaya memerlukan strategi yang betul untuk mencapai
matlamat yang dikehendaki.
Dalam Topik 4, anda telah mengkaji kesan pengurusan pengetahuan organisasi

kepada manusia, proses, produk dan prestasi organisasi. Topik 4 juga telah
membincangkan mengenai pekerja pengetahuan dan kecekapan teras mereka,
dan peranan pasukan pengetahuan dalam menguruskan pengetahuan
organisasi. Kemudian, peranan pentadbir sebagai orang yang bertanggungjawab
bagi menguruskan keseluruhan pengetahuan dalam organisasi.
Topik ini membincangkan teknik penting untuk membina proses pengetahuan

organisasi dan prinsip penting yang membolehkan pembangunan pengurusan
pengetahuan strategik. Topik ini menerangkan secara terperinci lima fasa
pembangunan pengetahuan organisasi; pengetahuan sumber, pengambilan
pengetahuan, pertukaran pengetahuan, penyebaran pengetahuan serta
pembangunan dan perbaikan pengetahuan. Kemudian, penciptaan pengetahuan
organisasi yang bergantung pada infrastruktur pengurusan, teknikal dan sosial
organisasi dibentangkan. Topik ini juga membincangkan pengenalan,
memperolehi dan berkongsi ilmu mengenai strategi perniagaan yang memberi
nilai kepada organisasi dan menerangkan lima Ps yang terdapat di dalam
pengurusan pengetahuan; perancangan, pekerja, proses, produk dan prestasi.
AKTIVITI 5.1
1. Bincangkan kenapa pengurusan maklumat perlu diuruskan

secara strategik.
2. Jelaskan terma strategi berdasarkan pemahaman anda.
3. Bincangkan kenapa organisasi perlu menggunakan strategi.

TOPIK 5 PENGURUSAN PENGETAHUAN STRATEGIK  89
5.1 FASA PEMBANGUNAN PENGETAHUAN

Pengetahuan mempunyai ciri-ciri unik yang akan bertambah nilainya apabila ia
sering digunakan dalam persekitaran perniagaan. Nilai utama pengetahuan
kepada organisasi adalah bergantung pada keupayaan dalam menggunakannya
dan berkongsi di seluruh organisasi dan juga siapa yang menggunakannya.
Pengetahuan akan mengurangkan masa yang diperlukan untuk memperolehi
kecekapan dan pemahaman baru, dan seterusnya dapat menjimatkan kos
kehilangan peluang baru untuk organisasi. Pembangunan pengetahuan di dalam
organisasi merupakan satu proses yang berterusan yang melibatkan manusia,
proses dan maklumat. Pengetahuan organisasi banyak bergantung pada
sumbangan secara kolektif dan individu, dan berkembang dari semasa ke semasa
melalui penggunaan, kajian dan pembelajaran daripada sumber-sumber
pengetahuan.
Proses penciptaan dan inovasi sesuatu pengetahuan dalam organisasi pada masa
kini dianggap sebagai teras perniagaan kerana ramai orang menghabiskan masa
yang lama dalam melaksanakan proses ini melalui projek, mesyuarat,
perbincangan dan forum untuk membina asas pengetahuan organisasi atau
repositori pengetahuan. Lima peringkat pembangunan pengetahuan organisasi
ialah sumber pengetahuan, pengambilan pengetahuan, pertukaran pengetahuan,
penyebaran pengetahuan dan pembangunan dan perbaikan pengetahuan yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.1. Proses pembangunan pengetahuan adalah
dinamik, responsif dan berterusan. Ini membolehkan ia menerima maklum balas
daripada pelbagai sumber yang berbeza di seluruh peringkat ini, yang mungkin
mempengaruhi pembinaan pengetahuan berikutnya.

Rajah 5.1: Peringkat pembangunan pengetahuan organisasi
(a) Sumber Pengetahuan

Dorongan yang penting dalam memulakan proses penciptaan pengetahuan
adalah apabila terdapat jurang pengetahuan antara apa yang diketahui dan
apa yang perlu diketahui. Dalam erti kata lain, organisasi mahu belajar
pengetahuan baru. Pembelajaran ini dilakukan dengan mengkaji dokumen
yang sedia ada dan sumber pengetahuan organisasi dipanggil pengetahuan
sumber. Sumber yang boleh digunakan dalam mendapatkan pengetahuan
baru termasuk bimbingan daripada pakar perunding, pekerja yang
mengkhusus di bahagian tersebut dan pekerja lama, rekod organisasi,
Intranet syarikat, kajian kes dan repositori projek.

Sumber pengetahuan boleh dianggap sebagai satu peringkat yang penting

dalam penciptaan pengetahuan. Keupayaan untuk akses kepada sumber
pengetahuan akan membantu proses penciptaan pengetahuan. Sebagai
contoh, untuk memperkenalkan model baru, Proton akan memerlukan
sumber bimbingan yang sesuai seperti:
(i) Trend semasa pasaran kereta;
(ii) Maklum balas pelanggan;
(iii) Laporan jualan model kereta yang sama daripada pesaing;
(iv) Sumbangan daripada kakitangan yang berpengalaman; dan
(v) Laporan pembangunan model terdahulu.
(b) Pengekstrakan Pengetahuan

Prinsip am dan konsep yang dibangunkan untuk membimbing pembinaan
pengetahuan baru selepas sumber pengetahuan dianalisis, dan proses ini
dikenali sebagai pengekstrakan pengetahuan. Proses pengekstrakan
pengetahuan membantu dalam penstrukturan sesuatu pemahaman yang
diperolehi semasa proses mendapatkan ilmu dan membuat kesimpulan
mengenai pengetahuan baru daripada garis panduan, prosedur dan isu
lain. Di sini, pencari pengetahuan yang pakar akan bergantung kepada
pengetahuan mereka sendiri, dengan sumber lain yang membantu dalam
mengesahkan atau memperkayakan pengetahuan itu. Sebaliknya, pekerja
yang kurang berpengalaman amat bergantung kepada sumber
pengetahuan luaran.
Jangka masa yang diperlukan bagi melengkapkan proses pengekstrakan

boleh menjadi lama bergantung pada sama ada pengetahuan yang
diperoleh sensitif kepada isu politik, kompleks atau perlu mendapat
kelulusan daripada kumpulan atau jawatankuasa tertentu. Walau
bagaimanapun, banyak organisasi gagal untuk memperuntukkan masa
yang mencukupi untuk mengkaji dan mempertimbangkan pelbagai sumber
sebelum proses abstrak bermula. Kegagalan untuk menganalisis dengan
teliti sumber pengetahuan dan membangunkan beberapa rangka kerja yang
berguna untuk membimbing proses penciptaan pengetahuan boleh
mengakibatkan keputusan yang tidak wajar dan hasil yang tidak diingini.
Peranan pekerja pengetahuan di sini adalah untuk mengiktiraf kepentingan
pemikiran dan pertimbangan dalam proses penciptaan pengetahuan.

Sebagai contoh, jika Proton mahu mengumpul maklum balas pelanggan

mengenai model, sasaran populasi mesti dikenal pasti, iaitu pelanggan yang
menggunakan model asas, model pertengahan, model sukan dan model
mewah. Kemudian beberapa keperluan baru ditambah seperti corak
pembelian kereta dan struktur harga pesaing.
(c) Penukaran Pengetahuan

Semasa peringkat penukaran ilmu, ilmu dari asas abstrak ditukar ke dalam
bentuk yang berbeza, yang boleh diuji dan dikongsi dengan orang lain.
Penukaran pengetahuan menerangkan fasa di mana semua idea dan
prinsip yang berbeza disatukan menjadi hasil yang spesifik. Pengetahuan
boleh didapati dalam bentuk termaktub atau terkandung. Pengetahuan
yang direkodkan adalah pengetahuan yang boleh dipelihara secara bertulis
atau bentuk kekal yang lain, dan boleh diakses oleh sesiapa sahaja yang
memerlukannya. Pengetahuan ini boleh dibina ke dalam artifak seperti
model, persamaan, algoritma dan garis panduan yang membantu orang
ramai memahaminya dengan lebih baik.
Pengetahuan yang terkandung merupakan pengetahuan tasit yang

tertanam dalam individu. Pengetahuan ini adalah sukar untuk direkodkan
dan dikongsi melalui cerita, metafora, analogi atau nasihat peribadi apabila
ia diperlukan. Pengetahuan yang terkandung adalah sukar untuk dicapai
tanpa penglibatan yang berterusan dengan pencipta ilmu.
Dalam contoh Proton yang dibincangkan sebelum ini, pengetahuan yang

direkodkan adalah berkaitan dengan maklum balas mengenai model sedia
ada yang ada dalam bentuk laporan kepuasan pelanggan, aduan pelanggan
dan laporan jualan. Pengetahuan yang terkandung di sini adalah daripada
pengalaman yang dikongsi oleh ahli pasukan pembangunan model dan
pakar pemasaran. Kebanyakan organisasi bergantung pada kedua-dua jenis
penukaran pengetahuan semasa proses penciptaan pengetahuan.
(Berbanding dengan perbincangan awal kita tentang proses penukaran
pengetahuan (SECI) oleh Nonaka, pengetahuan yang terkandung
merupakan pengetahuan tasit, manakala pengetahuan yang direkodkan
adalah pengetahuan eksplisit).
(d) Penyebaran Pengetahuan

Penyebaran pengetahuan merupakan proses pengetahuan termaktub atau
terkandung yang disebarkan kepada khalayak yang lebih luas. Penyebaran
boleh berlaku dalam organisasi melalui penggunaan media komunikasi
seperti surat khabar, Intranet, mesyuarat, seminar dan video, model amalan
baru, dan latihan khusus. Kejayaan penyebaran pengetahuan bergantung
pada tahap pengetahuan pekerja sebelumnya dan keberkesanan alat dan

teknik yang ada untuk berkongsi pengetahuan. Penyebaran pengetahuan

dianggap berjaya apabila penerima boleh memahami dan
mengintegrasikan semua pemahaman ke dalam pengalaman mereka
sendiri. Walau bagaimanapun, pengetahuan yang terkandung yang
berdasarkan pengalaman, dan pertimbangan dan kepakaran sukar untuk
dikongsi bersama dan dipindahkan kepada orang lain.
Sebagai contoh, Proton boleh menggunakan pelbagai media seperti

Internet, Intranet, borang maklum balas dan lain-lain untuk mengumpul
pengalaman pelanggan yang menggunakan model sebelumnya. Oleh itu,
maklumat yang berharga daripada pelanggan boleh dikongsi, dan Proton
boleh memanfaatkan pengetahuan ini dalam membentuk pengetahuan
baru pada masa depan.
(e) Pembangunan dan Penghalusan Pengetahuan

Pengetahuan kerap dikemaskini, ditapis dan dipertingkatkan melalui
pengalaman tambahan dan maklum balas dari semasa ke semasa.
Pembangunan pengetahuan secara beransur-ansur dan perbaikan dianggap
sebagai salah satu ciri penting dalam pengurusan pengetahuan. Proses ini
adalah untuk memastikan bahawa pengetahuan yang ada adalah yang
terkini dan berguna. Oleh itu, cabaran bagi organisasi adalah untuk
memperolehi pengetahuan yang diperlukan dan simpan pengetahuan
tersebut untuk digunakan oleh orang lain. Organisasi juga perlu
memastikan bahawa pengetahuan yang baru diwujudkan sentiasa disemak
dan dikemaskini bagi menunjukkan sebarang tambahan terhadap
kefahaman dan pandangan yang baru diperolehi. Sebagai contoh,
pengetahuan mengenai pilihan pengguna dan maklum balas pelanggan
akan membolehkan Proton untuk mempunyai pengetahuan tentang apa
yang dikehendaki oleh pelanggan. Walau bagaimanapun, pengetahuan ini
perlu sentiasa dikemaskini dan terus diteliti. Dengan melakukan ini Proton
akan sentiasa menghasilkan dan menyebarkan pengetahuan baru.
Kelima-lima fasa pembangunan pengetahuan menunjukkan langkah

penting mencipta pengetahuan organisasi. Walaupun peringkat penciptaan
pengetahuan menyumbang kepada pengetahuan organisasi yang berkesan,
tetapi kadangkala ia tidak lengkap terutama dalam kes yang memerlukan
pengetahuan pakar yang sangat khusus di mana ia menjadikan
pengetahuan ini sukar untuk disampaikan dan dikongsi bersama.
Sebaliknya, hanya pengetahuan sumber akan berlaku semasa proses
penciptaan ilmu pengetahuan jika pengguna mempunyai pengalaman yang
sangat terhad.

AKTIVITI 5.2
1. Senarai dan huraikan lima fasa pembangunan pengetahuan.

2. Bincangkan kepentingan fasa pembangunan pengetahuan dalam
menguruskan pengetahuan organisasi.
3. Terangkan berserta contoh, bagaimana penyebaran pengetahuan
boleh terjadi dalam organisasi.
5.2 CIRI-CIRI PENGETAHUAN

Penciptaan pengetahuan organisasi banyak bergantung pada beberapa sistem
dan proses yang mereka infrastruktur organisasi. Terdapat tiga jenis
infrastruktur yang boleh didapati di kebanyakan organisasi dan ia merupakan
infrastruktur pengurusan, teknikal dan sosial.
5.2.1 Infrastruktur Pengurusan

Kepentingan infrastruktur pengurusan pada penciptaan pengetahuan biasanya
tidak diiktiraf. Walau bagaimanapun, sokongan yang disediakan oleh pihak
pengurusan untuk pekerja berpengetahuan dan proses pengurusan formal
dalam organisasi memberi kesan kepada keputusan untuk mempunyai inisiatif
pengurusan pengetahuan. Infrastruktur pengurusan memberikan panduan
untuk sumber, membuat keputusan dan amalan inovatif untuk memastikan
bahawa aktiviti pengetahuan boleh dijalankan dengan jayanya.
Pihak pengurusan bertanggungjawab untuk menyediakan sumber dan sokongan

untuk memastikan matlamat organisasi tercapai. Pengurus bertanggungjawab di
bahagian operasi dan memastikan bahawa kakitangan, sumber kewangan dan
sumber lain digunakan dengan berkesan. Pengurus bekerja dengan pekerja
berpengetahuan sebagai fasilitator dan rakan, bagi mengelakkan peranan
tradisional mengawal tugas dan aktiviti. Ini disebabkan oleh pekerja
berpengetahuan memerlukan autonomi dan amanah daripada pihak pengurusan
dalam melaksanakan tugas mereka dan mengharapkan pengurus memainkan
peranan sebagai ejen sokongan bagi menyediakan panduan, maklum balas dan
sumber untuk mendapatkan hasil yang dirancang.

Pihak pengurusan menyokong pekerja berpengetahuan di peringkat organisasi

melalui polisi pekerjaan dan prosedur. Jabatan pengurusan sumber manusia atau
human resources management (HRM) bertanggungjawab dalam menguruskan
pengambilan, pengekalan pekerja, pembangunan dan latihan kakitangan dalam
organisasi.
Proses HRM memastikan bahawa pekerja yang diambil adalah tepat dan
mendapat sokongan sepanjang kerjaya mereka dan mereka akan bersemangat
untuk kekal dengan organisasi itu dengan membina sistem sokongan pekerja
yang baik dan skim ganjaran. Fungsi HRM penting dalam menyelaraskan
pekerja dengan keutamaan korporat, supaya pekerja berusaha untuk mencapai
matlamat organisasi. Dalam persekitaran yang berintensif pengetahuan,
penekanan utama adalah menyediakan sokongan yang diperlukan bagi
pembangunan, pertumbuhan dan pembangunan yang berterusan berkaitan
dengan keupayaan ilmu pengetahuan tersebut. Perkhidmatan HRM juga
membantu dengan pemindahan pengetahuan di seluruh organisasi melalui
pelbagai bentuk latihan dalam jabatan dan unit lain.
Oleh itu, infrastruktur pengurusan amat memberi kesan kepada persekitaran di

mana pekerja bekerja dan menyumbang dalam pembangunan pengetahuan
organisasi. Pengurusan sumber manusia yang berkesan dalam organisasi akan
memastikan bahawa potensi setiap pekerja pengetahuan diurus dan digunakan
sepenuhnya dalam mencapai matlamat organisasi.
5.2.2 Infrastruktur Teknikal

Infrastruktur teknikal adalah penting dalam menyediakan sokongan untuk
proses pengurusan pengetahuan seperti sistem pengurusan maklumat bagi
pengurusan kewangan, maklumat, rekod, pelanggan, sumber manusia, projek
dan lain-lain. Infrastruktur teknikal menyediakan kaedah teknologi yang
membolehkan orang ramai untuk berkongsi, bertukar dan memindahkan
maklumat dan ilmu pengetahuan. Sistem ini boleh digunakan untuk merekod,
menghantar dan mengambil data untuk tujuan yang berbeza.
Pengetahuan yang senantiasa ditukar dan diubah suai memerlukan pendekatan

yang baru dan lebih baik dalam menangani masalah dan cabaran yang berkaitan.
Proses ini bergantung pada sistem yang fleksibel dan responsif untuk
memperolehi dan mengekalkan pengetahuan yang sentiasa berubah-ubah.
Sesetengah organisasi boleh mengehadkan akses kepada sistem dan menghalang
akses luas kepada sumber pengetahuan yang berbeza biasanya timbul daripada
kebimbangan bagi cara maklumat itu akan digunakan atau kepercayaan bahawa
pengetahuan disamakan dengan kuasa. Walau bagaimanapun, maklumat
tentang bagaimana sistem yang berbeza adalah saling berkaitan dan siapa
mempunyai hak akses kepada pelbagai bentuk pengetahuan boleh membantu

mengenal pasti halangan akses. Infrastruktur teknologi boleh menjadi satu
komponen penting dalam strategi pengurusan yang berjaya bergantung pada
pendekatan organisasi dan dasar pengetahuan.
Organisasi bergantung pada perkhidmatan maklumat mereka sebagai elemen

penting dalam strategi pengetahuan mereka. Perkhidmatan ini termasuk
sokongan individu kepada pengguna, dan menyediakan akses yang diperlukan
untuk sumber yang menyokong penciptaan pengetahuan dan abstrak. Peralihan
dari kertas kepada bentuk maklumat elektronik telah membolehkan
perkhidmatan yang lebih responsif dan mudah untuk dikendalikan.
Perkhidmatan seperti perkhidmatan perpustakaan atau simpanan projek mesti
menyokong keperluan dan keutamaan kerja pekerja berpengetahuan.
Perkhidmatan ini boleh menjelaskan pengetahuan yang diperolehi oleh pakar
luar dan membantu mewujudkan pengguna pengetahuan yang berkebolehan
dan bijak di organisasi. Pekerja berpengetahuan biasanya sedar akan keperluan
untuk menyebarkan sumber pengetahuan mereka secara meluas melalui
pelbagai saluran.
Pengurusan rekod juga merupakan sebahagian penting daripada infrastruktur

teknologi kerana setiap organisasi mempunyai rekod dalam kuantiti yang banyak
dan ia perlu diuruskan dengan cekap dan berkesan. Data organisasi yang utama
yang diperoleh daripada sumber ini perlu dikenal pasti, dikatalog dan disimpan
supaya ia boleh dicapai apabila diperlukan. Dalam setiap organisasi, mungkin ada
polisi, kakitangan yang ditugaskan untuk merekod fungsi pengurusan dan garis
panduan yang jelas mengenai apa yang perlu dan tidak perlu dipelihara.
Pengurusan rekod melengkapkan pengurusan pengetahuan kerana rekod
organisasi ialah sumber berharga pembelajaran dan pengetahuan.
Tujuan utama infrastruktur teknikal ialah membuat pengurusan pengetahuan

sebagai satu sistem bersepadu yang diterima dan digunakan di seluruh unit
organisasi. Walau bagaimanapun, ia harus diingatkan bahawa teknologi dan
sistem maklumat hanya sebahagian daripada infrastruktur pengurusan
pengetahuan.
5.2.3 Infrastruktur Sosial

Pengurusan pengetahuan strategik memerlukan hubungan kuat antara proses
memperolehi dan berkongsi pengetahuan dengan keutamaan strategik di
organisasi. Infrastruktur sosial membantu proses ini dengan membantu dan
menggalakkan interaksi sosial dan profesional dalam kalangan kakitangan
organisasi dengan rakan-rakan, pelanggan dan pihak yang berkepentingan.

Infrastruktur ini juga menyediakan pemahaman ke dalam konteks pengetahuan

seperti nilai dan keutamaan yang harus diketengahkan dalam interaksi sosial.
Beberapa faktor yang mempengaruhi struktur sosial organisasi adalah seperti

penekanan yang berbeza pada keputusan kolektif atau individu, persaingan atau
kerjasama, keutamaan jangka panjang berbanding keutamaan jangka pendek,
membina hubungan luaran atau dalaman dan tradisional atau inovasi. Faktor ini
boleh membawa kepada beberapa perbezaan yang ketara dalam wawasan
organisasi, misi, pembinaan sosial konteks kerja dan keseluruhan infrastruktur
yang beroperasi.
Organisasi yang mempunyai rangka kerja yang berdaya saing yang

menggalakkan tingkah laku keusahawanan jangka pendek akan mendapati
sukar untuk mewujudkan konteks pengetahuan yang berkesan kerana pekerja
akan tertumpu kepada usaha untuk mencapai sasaran prestasi, dan mencari jalan
untuk mengehadkan kejayaan rakan-rakan dengan menyimpan sebarang
maklumat. Tingkah laku ini tidak akan menggalakkan orang ramai daripada
berkongsi ilmu dan maklumat, lantas menjadikan inisiatif pengurusan
pengetahuan gagal. Walau bagaimanapun, organisasi yang menekankan
pembinaan hubungan, keputusan jangka panjang, kerjasama dan usahasama dan
memberi tumpuan kepada nama baik korporat akan lebih mampu menguruskan
pengetahuan dengan berkesan.
Pengurusan pengetahuan harus mencerminkan cara organisasi itu beroperasi.

Kejayaan komuniti pengetahuan dilihat daripada fokus utama perniagaan
mereka dan berdasarkan kepada kehendak pihak berkepentingan yang berbeza
seperti pekerja, pelanggan, pemegang saham, rakan kongsi perniagaan dan
pihak luar. Oleh itu, setiap persekitaran pengetahuan perlu dibangunkan secara
berbeza untuk mencerminkan keperluan dan penekanan yang berbeza oleh
setiap organisasi.
Pengetahuan diambil dari setiap orang dan kebanyakannya telah dibangunkan

daripada pengalaman bekerja yang lama, pembelajaran dan interaksi dengan
orang lain. Walau bagaimanapun, banyak proses pengurusan pengetahuan yang
dibina berdasarkan sistem tertentu dan kebanyakannya gagal kerana sistem ini
gagal untuk menangani keperluan individu atau masyarakat. Bagi melaksanakan
pengurusan pengetahuan, teknologi digunakan bagi melengkapkan proses
berasaskan manusia. Oleh itu, pengurusan pengetahuan perlu berdasarkan
pemahaman asas manusia, keperluan mereka, keutamaan mereka dan cara di
mana mereka boleh didorong dan digalakkan untuk berkongsi sikap dan nilai
mereka terhadap perkongsian pengetahuan.

Pengurusan pengetahuan bergantung pada perkembangan hubungan rakan

sebaya, kerjasama, teknologi sokongan, ganjaran untuk berkongsi dan
pengiktirafan bahawa terdapat nilai murni korporat dalam membantu orang lain
serta diri mereka melalui pertukaran pengetahuan.
AKTIVITI 5.3
1. Senaraikan tiga jenis infrastruktur pengurusan pengetahuan yang

diperlukan oleh organisasi.
2. Berikan justifikasi kenapa infrastruktur teknikal penting dalam
menyokong proses pengurusan pengetahuan.
3. Bincangkan kepentingan dalam memahami keperluan pekerja dan
komuniti dalam menguruskan pengetahuan.
5.3 MENJANA PENGETAHUAN ORGANISASI

Pengetahuan organisasi wujud dalam pelbagai bentuk, sama ada yang tertulis
dalam rekod kepada kepakaran yang terdapat dalam minda pekerja, di mana
aliran pendidikan yang berbeza mempengaruhi kepada pembangunan modal
intelek korporat. Walau bagaimanapun, organisasi menghadapi dua cabaran
penting dalam menggunakan pengetahuan ini secara berkesan dan ia adalah
mengetahui apa yang diketahui oleh kakitangan dan memudahkan proses
memperolehi dan perkongsian pengetahuan.
Pengetahuan teras organisasi ialah semua pengetahuan strategik yang dikenal

pasti, dinilai secara terbuka, diperoleh dan disebarkan di seluruh unit. Teras ini
menggalakkan prestasi yang terbaik dan memastikan bahawa strategi utama
dilaksanakan. Ia mengenal pasti apakah pengetahuan yang amat berharga dalam
organisasi dan memastikan pengetahuan ini dipelihara dalam mengekalkan
keberkesanan organisasi. Pemahaman yang menyeluruh terhadap pengetahuan
teras organisasi boleh membantu bagi menjelaskan apa yang pekerja perlu
berkongsi merentasi sempadan korporat dan memberikan tumpuan lebih kepada
keperluan strategik dan pembangunan kompetensi yang perlu bagi organisasi.
Kegagalan untuk memahami dengan jelas apa yang dimaksudkan pengetahuan

teras organisasi akan membawa pada kerugian yang besar kepada perniagaan
kerana pekerja tidak memahami apa yang sebenarnya yang diharapkan daripada
mereka dalam menyokong pengetahuan organisasi. Takrif pengetahuan teras
organisasi harus merangkumi kedua-dua keutamaan jangka pendek dan jangka
panjang. Walaupun ramai pekerja mempunyai banyak keupayaan dan

kemahiran yang berguna dan boleh menyumbang kepada organisasi, tetapi

sumbangan mereka adalah terhad kepada fungsi kerja mereka yang telah
ditetapkan. Penggunaan keupayaan pekerja yang terhad boleh mengurangkan
nilai pekerja tersebut kepada organisasi, sekali gus mengurangkan inovasi
organisasi. Ini adalah penting bagi organisasi untuk mengetahui kemahiran
semasa dan latihan kemahiran yang diikutinya, pengetahuan dan kebolehan
pekerja itu sendiri. Ini boleh dilakukan melalui audit tetap terhadap potensi
pekerja dan keupayaan semasa, yang memaksimumkan sumbangan pekerja.
(a) Pemindahan Pengetahuan

Organisasi perlu jelas tentang keperluan pengetahuan mereka terutamanya
di bahagian yang penting untuk teras perniagaan. Cara ilmu dijana dan
dihantar di dalam dan di seluruh organisasi boleh memberi kesan kepada
keupayaan ia dipindahkan. Rajah 5.2 menunjukkan tiga jenis sistem
pemindahan pengetahuan yang boleh didapati dalam organisasi. Sistem ini
berfungsi dalam cara yang berbeza dari segi bagaimana mereka
mengintegrasikan komunikasi dan perkongsian ilmu di tahap yang berbeza
dan bidang organisasi dan dikenali sebagai rantaian, hab dan web
pengetahuan.
Rajah 5.2: Pendekatan kepada pemindahan organisasi

Rantaian pengetahuan masih popular dalam kalangan organisasi yang

mengamalkan cara tradisional dan digunakan secara meluas untuk
mengawal dan menganjurkan pengetahuan. Rantaian pengetahuan
bergantung pada satu sumber, biasanya antara penyelia dan pekerja
bawahan untuk memberi kefahaman tentang bagaimana pengetahuan
digunakan dan cara setiap kerja dilakukan. Walau bagaimanapun, rantaian
pengetahuan ini merupakan satu teknik linear yang terhad dan
berkomunikasi dengan cara atas ke bawah. Walaupun ia boleh membantu
dalam menyelaraskan kerja dan menghasilkan amalan dipercayai dan
teratur, namun ia mengurangkan potensi untuk kreativiti pekerja dan
fleksibiliti dalam melaksanakan tugas. Perkongsian pengetahuan adalah
amat bergantung kepada kemahiran pengurus pertengahan dalam
mendapatkan kerjasama daripada pekerja yang lain. Dalam rantaian
pengetahuan, penerima pengetahuan dan penyumbang pengetahuan lebih
pasif dalam proses pertukaran pengetahuan.
Selain itu, hab pengetahuan berpusat boleh memberikan penyelarasan yang

lebih berkesan kepada pelbagai sumber ilmu. Unit berpusat boleh
menyelaras beberapa sumber pengetahuan dan menggalakkan penggunaan
mereka di seluruh masyarakat pengetahuan yang lebih luas. Repositori
projek dan perkhidmatan maklumat, perkhidmatan berpusat teknologi
maklumat, serta perkhidmatan pengetahuan baru beroperasi pada prinsip
ini, yang menyediakan pautan yang diperlukan dalam kalangan manusia,
objek dan saluran maklumat. Perkhidmatan ini memberi sokongan yang
diperlukan oleh pencipta ilmu dan pencari dan bertujuan untuk
mengelakkan pertindihan dan pembaziran sumber. Unit ini juga bekerja
sebagai hab komunikasi, menggalakkan perkongsian pengetahuan dan
memperolehi inisiatif semasa. Keberkesanan hab perkhidmatan berpusat
menyebarkan pengetahuan kepada pekerja akan menentukan kejayaan
pengurusan pengetahuan keseluruhan organisasi. Walau bagaimanapun,
pusat penyelarasan aktiviti mungkin akan mengehadkan akses kepada
pengetahuan yang berkaitan dengan perniagaan yang akan menghalang
aktiviti penyebaran pengetahuan.
Satu persekitaran perkongsian pengetahuan yang lebih fleksibel dan

tersebar melalui laman web yang membolehkan perkongsian kepakaran
antara pekerja. Setiap pekerja mungkin mempunyai corak rangkaian yang
berbeza yang ditentukan oleh kepakaran mereka, mempunyai pengetahuan
mengenai orang lain dan ada keperluan untuk pengetahuan tertentu.
Pekerja ini mungkin menjadi sumber rujukan kepada orang lain, di
samping menjadikan orang lain sebagai sumber rujukan untuk maklumat.
Oleh itu, setiap orang di web pengetahuan sama ada penerima atau
penyebar ilmu bertindak berdasarkan keadaan yang berbeza. Saluran

komunikasi dalam web pengetahuan mungkin berubah dari masa ke masa

apabila beberapa pilihan diuji untuk menilai kegunaannya dan diterima
pakai jika mereka berguna. Lama kelamaan, beberapa unit atau orang yang
akan menjadi sumber rujukan utama dalam web berdasarkan reputasi dan
kebolehpercayaan mereka, dan menjadi panduan kepada orang lain. Walau
bagaimanapun, ia mungkin tidak diakui secara rasmi di antara organisasi
sebagai satu sumber yang berwibawa. Model web pengetahuan
membolehkan penggunaan yang lebih aktif dan berkesan terhadap
pengetahuan dalam persekitaran perniagaan organisasi. Limitasi utama
bagi model ini adalah ia bergantung pada pengguna yang akan akses untuk
mendapatkan pengetahuan daripada pakar. Pengenalan dan pembangunan
hubungan dengan sumber rujukan memerlukan kemahiran seperti
mengenal pasti pakar yang sesuai, mewujudkan hubungan dan
mengekalkan hubungan ini, yang mungkin tidak boleh dilakukan oleh
pekerja muda kerana mereka akan mempunyai akses yang terhad kepada
web pengetahuan.
Rantaian, hab dan web pengetahuan memberikan kelebihan yang berbeza

untuk organisasi dan dianggap sebagai strategi pelengkap. Organisasi
harus menggabungkan sistem padu saluran komunikasi bersambung yang
membantu dalam mengenal pasti dan berkongsi pengetahuan tersirat.
Pekerja bergantung kepada akses kepada tiga bentuk komunikasi untuk
melaksanakan kerja pengetahuan.
AKTIVITI 5.4
1. Apa yang membentuk pengetahuan teras organisasi?
Bincangkan.
2. Berikan perbezaan antara tiga jenis sistem penyebaran
pengetahuan yang boleh diperoleh di dalam organisasi.
5.4 LIMA P PENGURUSAN PENGETAHUAN

STRATEGIK
Pengurusan pengetahuan adalah satu proses perubahan sosial yang kompleks
dan pembangunan yang sistematik dan bergantung pada lima sistem utama
untuk mencapai integrasi yang lengkap ke dalam persekitaran organisasi. Lima P
ini terdiri daripada perancangan, pekerja, proses, produk dan prestasi dan
ditunjukkan dalam Rajah 5.3.

Rajah 5.3: Lima P pengurusan pengetahuan strategik
(a) Perancangan
Pengurusan pengetahuan memerlukan perancangan strategik yang
komprehensif untuk memastikan pelaksanaan yang betul bagi aktiviti yang
berkaitan. Perancangan akan membantu bagi menjelaskan matlamat
pengetahuan organisasi dan mewujudkan nilai dan proses yang berkesan
dalam menyokong matlamat itu. Kedua-dua matlamat jangka panjang dan
jangka pendek perlu jelas untuk memastikan bahawa matlamat ini adalah
selaras dengan misi dan visi organisasi. Perancangan infrastruktur
teknologi juga harus selaras dengan matlamat pengurusan pengetahuan
strategik supaya semua rancangan ini boleh dilaksanakan dengan berkesan.
Proses perancangan akan memakan masa dan bergantung pada pelbagai
aktiviti, ia juga memerlukan pertimbangan yang mendalam terhadap
konteks pengetahuan keseluruhan. Untuk memastikan strategi yang

dirancang dapat dilaksanakan dengan jayanya, pemantauan berterusan dan

penilaian perlu dijalankan secara berkala.
(b) Pekerja
Satu aspek penting dalam pengurusan pengetahuan strategik ialah
pengiktirafan bahawa pengetahuan strategik bergantung pada pekerja,
kerana mereka yang mempunyai pengetahuan dan menguruskan sistem
serta proses dalam organisasi. Oleh itu, sokongan mereka kepada proses
pengetahuan strategik adalah penting demi kejayaan organisasi. Satu
budaya perkongsian pengetahuan yang menggalakkan penyebaran
pengetahuan boleh dibina melalui hab pengetahuan berkesan, rangkaian,
komuniti amalan dan lain-lain strategi komuniti sosial. Pekerja perlu yakin
bahawa terdapat faedah sosial, ekonomi dan logistik daripada perkongsian
pengetahuan dengan orang lain. Ini menunjukkan bahawa pengurusan
pengetahuan adalah sangat disokong oleh pihak pengurusan di semua
peringkat organisasi. Keutamaan organisasi dan nilai yang dilihat akan
menjadi pengaruh yang besar ke atas cara bagaimana pekerja bertindak
balas terhadap inisiatif pengurusan pengetahuan.
(c) Proses
Amalan pengurusan pengetahuan yang diamalkan di tempat kerja perlu
menggunakan teknik yang berkesan. Strategi, prinsip, proses, amalan dan
susunan perlu diurus dengan baik supaya setiap prinsip pengurusan
pengetahuan boleh dilaksanakan tanpa sebarang halangan. Mesej tentang
apa yang penting boleh dianggap berbeza di seluruh organisasi dan pekerja
harus mempertimbangkan retorik dan realiti kesan apabila membuat
keputusan bagaimana mereka harus bekerja dan berinteraksi. Jika terdapat
sedikit komitmen ketara kepada prinsip-prinsip ilmu pengetahuan, mereka
akan mengabaikan pesanan awam dan memihak kepada realiti tempatan.
Oleh itu, proses sebenar perlu dipantau dengan kerap untuk memastikan
bahawa ia mencerminkan keutamaan pengetahuan organisasi. Kegagalan
untuk melakukan perkara ini akan membuat strategi pengurusan
pengetahuan keseluruhan bercanggah dengan konteks sosial di mana
pengetahuan itu beroperasi. Infrastruktur pengurusan adalah sangat
penting di sini untuk memastikan amalan yang selari, di mana pengurus
boleh mempengaruhi dengan ketara terhadap operasi proses.
Bagi menyokong proses pengetahuan dan keperluan pekerja, rangkaian

pengetahuan yang berbeza di dalam semua aspek, hab pengetahuan dan
web pengetahuan perlu dibina. Usaha ini juga memerlukan pemimpin,
komunikasi dan kehadiran mereka dihebohkan agar pekerja baru dapat
berhubung dan mendapat faedah daripada hubungan ini. Oleh itu, dalam

mengenal pasti keperluan yang perlu ada dalam komuniti pengetahuan, ia

perlu berdasarkan kepada proses pembangunan pengetahuan.
(d) Produk
Organisasi mencipta sendiri produk pengetahuan syarikat yang boleh
disediakan kepada pelanggan atau digunakan dalam organisasi sebagai
objek pengetahuan bersama. Penekanan terhadap pembangunan
pengetahuan teras membantu untuk mengenal pasti pelbagai produk ilmu
yang perlu ditanam, menggalakkan mereka definisi, menangkap,
pengurusan, pengedaran dan perkongsian. Sumber pengetahuan yang
terkandung perlu dikenal pasti untuk menggalakkan akses mereka dengan
pekerja lain. Sebaliknya, pengetahuan eksplisit perlu diperolehi dan
diedarkan dengan cara yang cekap dan tepat pada masanya untuk
membuat ia mudah diakses oleh pekerja. Pengenalan dan galakan
perkongsian objek pengetahuan mesti dirancang dengan teliti kerana
matlamat penting di sini ialah untuk memastikan bahawa semua
pengetahuan yang berharga dipelihara dan dicapai dan kedua-dua syarat
jangka panjang dan jangka pendek tercapai.
(e) Prestasi
Pengurusan pengetahuan organisasi hendaklah sentiasa dikaji semula
untuk memastikan bahawa pelaburan kewangan dan pelaburan sosial
mempengaruhi modal intelektual dan sosial organisasi secara positif.
Organisasi juga perlu memastikan bahawa keutamaan jangka pendek dan
jangka panjang adalah seimbang untuk membolehkan pengurusan
kewangan yang berkesan dan pembangunan untuk masa depan. Banyak
syarikat berusaha untuk mencari penyelesaian yang terbaik untuk
mencapai kecekapan dan kos efektif, serta pendekatan inovatif untuk
menghadapi cabaran dalam perniagaan mereka. Walau bagaimanapun,
perniagaan sedar akan wujudnya ketidakcekapan di dalam pelbagai bidang
dan ia menjejaskan pembangunan proses yang lebih baik, dan perkara yang
sama boleh terjadi untuk pengurusan. Memandangkan pengurusan
pengetahuan melibatkan strategi jangka panjang yang didorong oleh
budaya, terdapat banyak cabaran dalam mengukur kesan dan menentukan
keberkesanan sistem dan proses yang menyumbang kepada amalan
pengurusan pengetahuan yang lebih baik. Oleh itu, pengurusan
pengetahuan perlu dinilai secara berterusan untuk mengukur sejauh mana
ia disepadukan dalam konteks perniagaan, dengan hasil yang diharapkan
jelas.

SEMAK KENDIRI 5.1
1. Apakah lima P di dalam pengurusan pengetahuan strategik?

2. Kenapa pengetahuan organisasi perlu dikaji selalu?
AKTIVITI 5.5
1. Bincangkan keperluan bagi organisasi untuk mempunyai

perancangan yang komprehensif untuk pengurusan
pengetahuan strategik.
2. Bagaimana proses pengetahuan dan keperluan pekerja
pengetahuan disokong oleh proses sistem lima P? Bincangkan.
3. Jelaskan perkongsian pengetahuan sebagai teras kompentasi
pekerja pengetahuan di organisasi.
5.5 MEMBINA PENGURUSAN PENGETAHUAN

STRATEGIK
Pengurusan pengetahuan boleh dilihat sebagai aktiviti strategik yang membantu
membina pelan strategik organisasi, yang memastikan aktiviti pengurusan
pengetahuan menyumbang kepada keuntungan syarikat dan kelebihan strategik.
Organisasi juga memberi motivasi kepada pekerja berpengetahuan untuk
menjadi lebih inovatif dan kreatif dalam melaksanakan peranan mereka untuk
meningkatkan kedudukan firma dalam pasaran.
Untuk menjadi kompetitif dalam pasaran, pekerja perlu menyesuaikan diri

untuk berubah kerana perubahan merupakan elemen yang penting dalam
persekitaran kerja. Pekerja menyertai organisasi dengan satu set kemahiran,
pengetahuan dan sifat yang telah dibentuk oleh pengalaman, pendidikan dan
budaya. Kemahiran, pengetahuan dan sikap akan terus berkembang dalam
persekitaran kerja yang baru, di mana budaya organisasi, rakan sekerja, dan
pengalaman kerja menyumbang kepada peluang pembelajaran yang lebih baik
untuk pekerja. Proses pembangunan memastikan bahawa kompetensi asas
pekerja seiring dengan persekitaran kerja di mana mereka akan beroperasi, dan
menyediakan tempat untuk menyemai tingkah laku penting yang diperlukan
untuk mencapai hasil perniagaan yang diperlukan oleh organisasi.

Pembinaan keupayaan perlu diwujudkan di seluruh organisasi untuk membina

potensi jangka panjang sebagai usaha untuk memastikan bahawa kompetensi
dan keupayaan pekerja pengetahuan dibangunkan bagi memenuhi keperluan
dan cabaran masa depan. Arah hala tuju organisasi berubah dari semasa ke
semasa dan ini memerlukan kemahiran yang baru dan berbeza dalam tenaga
kerja. Ini adalah digalakkan oleh pemikiran ke hadapan dan pemimpin yang
sesuai bagi mengkaji persekitaran luar, mengkaji trend dan mengenal pasti
teknik terbaik untuk memimpin proses perubahan. Pembinaan keupayaan
mendorong pekerja berpengetahuan untuk menjangka dan bersedia untuk
keperluan strategik jangka panjang organisasi. Oleh itu, pembinaan keupayaan
melibatkan keupayaan untuk mengenal pasti, mencerminkan, mempengaruhi,
melaksana dan sentiasa menyesuaikan diri dalam persekitaran pengetahuan dan
pengaruh baru. Ini merupakan keupayaan teras organisasi yang perlu
disepadukan dalam persekitaran pengetahuan dan ia harus jelas bagi mereka
yang mencari untuk membentuk proses pengurusan pengetahuan.
(a) Perkongsian Pengetahuan sebagai Kompetensi Teras

Terdapat beberapa teras penting yang boleh dibangunkan dalam pekerja
berpengetahuan melalui pengurusan pengetahuan. Kecekapan ini merupakan
sifat yang khusus disokong dalam firma, dan sukar untuk ditiru oleh orang
luar. Walau bagaimanapun, proses mengenal pasti kecekapan teras ini perlu
dijalankan dengan berhati-hati dan perlu memberi tumpuan kepada
kecekapan yang mudah menurunkan nilai dan digantikan, yang boleh
mengurangkan keupayaan organisasi. Perkongsian pengetahuan adalah salah
satu teras kecekapan dalam organisasi di mana orang ramai perlu aktif
berkongsi pengetahuan mereka dalam kalangan pekerja dalam organisasi.
Pihak pengurusan harus menggalakkan pemberian ganjaran kepada
kumpulan dan bukannya individu untuk inisiatif perkongsian mereka dan
menyediakan sumber yang diperlukan untuk aktiviti perkongsian.
(b) Membangunkan Komuniti Pengetahuan Strategik

Pengurusan pengetahuan memberi tumpuan kepada pembangunan
masyarakat pengetahuan strategik melalui galakan perkongsian
pengetahuan melalui masyarakat dan pembinaan amalan baik melalui
interaksi masyarakat. Semasa pembinaan rangka kerja pengurusan
pengetahuan, faktor penting adalah untuk mengenal pasti jenis keperluan
untuk dimasukkan dan mengintegrasikan seluruh masyarakat dan bukannya
beberapa orang sahaja. Ini akan memberi kesan kepada cara bagaimana
infrastruktur sosial dan fizikal yang dibina dan cara bagaimana kepimpinan
ditunjukkan di seluruh organisasi. Elemen utama dalam proses ini
merupakan galakan penyebaran pengetahuan dalam kalangan pekerja dalam
organisasi. Persekitaran pengetahuan dalam organisasi perlu menjadi
pengguna-fokus dan sistem ditentukan berfokuskan pengguna dan

direncanakan sistem untuk membolehkan mana-mana pihak yang

berkepentingan mengenal pasti dan mengakses sumber pengetahuan dengan
mudah. Ini akan mengubah cara bagaimana kuasa dan kawalan
dilaksanakan dalam organisasi tradisional di mana pengurus berusaha untuk
mengekalkan kawalan ke atas kandungan intelektual, akses dan pengedaran.
Untuk mengatasi masalah ini, organisasi perlu mempunyai kepimpinan
yang kukuh kerana fokus bergerak daripada kawalan berasaskan unit ke
kolektif. Oleh itu, ia memerlukan perubahan yang ketara dalam jangkaan
dan tanggungjawab dalam tempat kerja dan menekankan keperluan untuk
berkongsi pengetahuan diterapkan sebagai teras kecekapan.
(c) Tambah Nilai

Pengurusan pengetahuan mesti menambah nilai kepada organisasi kerana
ia mempunyai potensi untuk menjadi satu faktor penting yang akan
mempengaruhi organisasi dalam jangka masa panjang. Walau
bagaimanapun, ia juga memerlukan perubahan besar dalam cara organisasi
melihat pekerja, sistem dan bagaimana mereka berinteraksi dan
berkomunikasi. Aktiviti organisasi yang dikaitkan dengan usaha
pengurusan pengetahuan perlu diperiksa untuk memastikan bahawa ia
juga menambah nilai. Pengurusan juga mesti mengelakkan mengguna
pakai amalan firma lain dan teori model tanpa pertimbangan terlebih
dahulu daripada budaya perkongsian pengetahuan organisasi yang sedia
ada. Oleh itu, pembangunan pengurusan pengetahuan dalam organisasi
perlu dirancang dengan teliti dan sentiasa dikaji semula untuk memastikan
bahawa setiap elemen menyumbang secara konsisten dari segi pelaksanaan
budaya pengetahuan organisasi yang berkesan dan juga amalan.
AKTIVITI 5.6
1. Bincangkan fasa pembangunan pengetahuan sebagai satu proses
yang berterusan yang melibatkan manusia, proses dan
maklumat.
2. Jelaskan tiga infrastruktur pengurusan pengetahuan yang
berbeza dan bincangkan bagaimana mereka menyokong dan
melengkapi antara satu sama lain.
3. Bandingkan rantaian pengetahuan dengan pengetahuan sistem
pemindahan web.
4. Berikan sebab anda keperluan untuk elemen „pekerja‰ dalam
proses lima P pengurusan pengetahuan strategik.
5. Bincangkan bagaimana pengurusan pengetahuan boleh
menambah nilai kepada organisasi dalam jangka panjang.

 Pengetahuan bertambah nilai apabila ia kerap digunakan dalam persekitaran

perniagaan dan nilai pengetahuan untuk organisasi bergantung kepada
keupayaan dalam pendua dan berkongsi di seluruh organisasi dan orang
yang menggunakannya.
 Terdapat lima peringkat pembangunan pengetahuan organisasi, iaitu sumber

pengetahuan, pengekstrakan pengetahuan, penukaran pengetahuan,
penyebaran pengetahuan serta pengetahuan pembangunan dan perbaikan.
 Terdapat tiga jenis infrastruktur yang boleh didapati dalam banyak

organisasi dan ini ialah pengurusan, teknikal dan sosial.
 Infrastruktur pengurusan menyediakan rangka kerja sumber, membuat

keputusan dan amalan inovatif dan ini memastikan bahawa aktiviti
pengetahuan dilakukan.
 Infrastruktur teknikal menyediakan kaedah teknologi yang membolehkan

orang ramai untuk berkongsi, bertukaran dan memindahkan maklumat dan
pengetahuan.
 Infrastruktur sosial membantu dalam menggalakkan interaksi sosial dan

profesional antara kakitangan organisasi dengan rakan-rakan, pelanggan dan
pihak berkepentingan.
 Pengetahuan organisasi wujud dalam pelbagai bentuk tersirat dan tersurat,

di mana aliran pendidikan yang berbeza mempengaruhi pembangunan
modal intelek korporat.
 Pengetahuan dihasilkan dan dihantar di dalam dan di seluruh organisasi

boleh melalui tiga jenis pengetahuan pemindahan sistem rantaian, hab dan
web pengetahuan.
 Pengurusan Pengetahuan merupakan satu proses yang kompleks perubahan

sosial dan pembangunan yang sistematik. Ia bergantung pada lima sistem
utama untuk mencapai integrasi yang lengkap ke dalam persekitaran
organisasi; perancangan, pekerja, proses, produk dan prestasi.
 Pekerja perlu menyesuaikan diri dengan perubahan kerana perubahan

merupakan elemen penting dalam persekitaran kerja.

 Perkongsian pengetahuan adalah salah satu teras kecekapan dalam

organisasi di mana orang ramai perlu aktif berkongsi pengetahuan mereka
dengan pekerja lain dalam organisasi.
 Rangka kerja pengurusan pengetahuan perlu menyatukan seluruh

masyarakat dan bukannya orang terpilih sahaja.
 Pengurusan pengetahuan mesti menambah nilai kepada organisasi kerana ia

mempunyai potensi untuk menjadi satu faktor penting yang mempengaruhi
organisasi dalam jangka masa panjang. Untuk mencapai matlamat ini,
perubahan besar dalam organisasi perlu dilihat pada pekerja mereka, sistem
dan bagaimana mereka berinteraksi dan berkomunikasi mesti berubah.
Hab pengetahuan Pengurusan pengetahuan strategik

Infrastruktur pengurusan Pengurusan sumber manusia
Infrastruktur sosial Penukaran pengetahuan
Infrastruktur teknikal Penyebaran pengetahuan
Pembangunan dan penghalusan Rantaian pengetahuan
pengetahuan
Sumber pengetahuan
Pemindahan pengetahuan
Web pengetahuan
Pengekstrakan pengetahuan
Prentice Hall.

Prentice Hall.
Sons.

Loudon, K. C., & Laudon, J. P. (2007). Management information systems –

Managing the digital firms. New Jersey, NJ: Prentice Hall.
Natarajan, S., & Shekhar, S. (2000). Knowledge management: Enabling business

growth. New Delhi: McGrawHill.
Kingdom: MIT Press.
Wigg, K. M. (1997). Knowledge Management: An introduction and perspective.

Journal of Knowledge Management, 1(1), 6–14.

Topik  Proses
6 Pengurusan
Pengetahuan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan penemuan pengetahuan dan mekanisme yang
digunakan;
2. Membandingkan antara penemuan pengetahuan di pangkalan data
dan perlombongan data;
3. Menjelaskan bagaimana teknik perlombongan data beroperasi;
4. Membincangkan teknik yang digunakan untuk memperoleh
pengetahuan;
5. Membandingkan teknik perwakilan pengetahuan yang berbeza;
6. Mengenal pasti cara untuk berkongsi pengetahuan antara individu
dan kumpulan; dan
7. Membincangkan bagaimana pengetahuan digunakan dalam
membuat keputusan.
 PENGENALAN
Batasan segala kemungkinan hanya dapat dicapai ketika kita mampu

mengatasi suatu yang dianggap mustahil.
Arthur C. Clarke

112  TOPIK 6 PROSES PENGURUSAN PENGETAHUAN
Petikan tersebut menunjukkan bahawa pekerja perlu berusaha keras untuk

menjadi yang terbaik daripada apa yang sedia ada. Barulah mereka boleh
mendakwa bahawa mereka telah menemui had. Perkara yang sama adalah benar
dalam meneroka had dalam mencari, memperoleh, mewakili, berkongsi dan
menggunakan pengetahuan, dengan had masih belum ditemui.
Dalam Topik 5, anda telah mempelajari teknik penting bagi mewujudkan proses
pengetahuan organisasi dan prinsip utama yang membolehkan pembangunan
pengurusan pengetahuan strategik. Topik sebelumnya juga menyifatkan lima fasa
pembangunan pengetahuan organisasi dan penciptaan pengetahuan organisasi
yang bergantung kepada infrastruktur pengurusan, teknikal dan sosial organisasi.
Anda juga telah belajar bagaimana pengurusan pengetahuan boleh memberikan
nilai strategik perniagaan kepada organisasi, dan lima P dalam pengurusan
pengetahuan iaitu, perancangan, pekerja, proses, produk dan prestasi.
Topik ini akan membincangkan proses pengurusan pengetahuan yang

digunakan dalam menguruskan pengetahuan. Dalam topik ini, proses
pengurusan pengetahuan akan memberi tumpuan kepada aktiviti yang
melibatkan penemuan pengetahuan, menangkap, berkongsi, perwakilan dan
aplikasi. Oleh itu, proses pengurusan pengetahuan berdasarkan kepada lima
proses utama yang secara kolektif membolehkan pengetahuan organisasi diurus
secara berkesan dengan menggunakan alat dan teknik yang sesuai. Topik ini
akan membincangkan bagaimana pengetahuan didapati melalui proses
sosialisasi dan dari pangkalan data. Kemudian, topik ini akan menghuraikan
bagaimana pengetahuan ditangkap untuk kegunaan masa depan, cara untuk
mewakili pengetahuan menggunakan teknik perwakilan yang sesuai dan cara
untuk berkongsi pengetahuan dalam kalangan individu dan kumpulan.
6.1 PENEMUAN PENGETAHUAN

Dalam seksyen ini, fokus utama perbincangan adalah tertumpu kepada cara
utama pengetahuan ditemui. Pertama adalah melalui sintesis pengetahuan baru
melalui sosialisasi dengan orang lain yang berpengetahuan dan kedua adalah
melalui penemuan, iaitu dengan mencari corak yang menarik dalam
pemerhatian, biasanya terkandung dalam data yang jelas.
Sistem penemuan pengetahuan menyokong pembangunan pengetahuan tasit

atau eksplisit yang baru daripada data dan maklumat atau daripada sintesis
pengetahuan terlebih dahulu. Sistem penemuan pengetahuan bergantung pada
mekanisme dan teknologi yang boleh menyokong gabungan dan proses
sosialisasi. Di sini, perbincangan tidak membezakan antara penciptaan
pengetahuan (lihat Seksyen 3.9 untuk maklumat lanjut) dan penemuan
pengetahuan, tetapi menganggap kedua-duanya menggambarkan perkara yang
TOPIK 6 PROSES PENGURUSAN PENGETAHUAN  113
sama, iaitu inovasi dan kemajuan pengetahuan. Walau bagaimanapun, ia

membezakan penciptaan pengetahuan daripada penangkapan pengetahuan.
Aktiviti seterusnya mengandaikan bahawa pengetahuan telah diwujudkan dan
boleh wujud dalam fikiran pakar. Penciptaan pengetahuan mengandaikan
pengetahuan tidak wujud sebelum aktiviti yang menjadi pemangkin inovasi.
Mekanisme penemuan pengetahuan membantu memudahkan proses sosialisasi.

Dalam kes pengetahuan tasit, sosialisasi memudahkan sintesis pengetahuan tasit
sesama individu dan integrasi pelbagai saluran untuk mewujudkan pengetahuan
baru, biasanya melalui aktiviti bersama dan bukan arahan bertulis atau lisan.
Sebagai contoh, satu mekanisme untuk sosialisasi adalah seperti kolokium
penyelidikan dan persidangan, yang membolehkan penyelidik untuk
membangunkan wawasan dan pengetahuan baru melalui perkongsian
penemuan mereka sendiri.
Sesi pemerahan otak yang dijalankan di organisasi juga membawa kepada

penemuan pengetahuan baru yang tidak wujud sendiri sebelum aktiviti
kumpulan, pengetahuan dicipta atau ditemui oleh pasukan. Topik sosialisasi
sebagai mekanisme untuk penemuan pengetahuan akan dibincangkan dalam
subtopik 6.2.
Teknologi juga boleh menyokong sistem penemuan pengetahuan dengan

memudahkan proses gabungan. Pengetahuan eksplisit yang baru ditemui
melalui gabungan, iaitu pelbagai badan pengetahuan eksplisit (data atau
maklumat) disintesis untuk mewujudkan pengetahuan eksplisit yang baru dan
lebih kompleks. Tambahan pula, pengetahuan eksplisit yang sedia ada boleh
dikontekskan semula untuk menghasilkan pengetahuan eksplisit yang baru,
sebagai contoh, proses membuat pelan perniagaan baru kepada pelanggan
berdasarkan pelan perniagaan yang telah berjaya dilaksanakan.
Mekanisme penemuan pengetahuan dan teknologi boleh memudahkan

sosialisasi dan gabungan di dalam atau di seluruh organisasi. Sistem penciptaan
pengetahuan boleh disokong oleh penggunaan teknologi perlombongan data. Ia
digunakan untuk mendedahkan hubungan baru antara data eksplisit dan
seterusnya digunakan untuk membangunkan model yang boleh digunakan
untuk meramal atau mengkategorikan maklumat – aset yang sangat berharga
dalam kepintaran perniagaan.

AKTIVITI 6.1
1. Bincangkan bagaimana mekanisme penemuan pengetahuan

membantu memudahkan proses sosialisasi dalam organisasi.
2. Jelaskan kepentingan aktiviti penemuan pengetahuan dalam
3. Secara ringkas bezakan antara aktiviti menangkap pengetahuan
dan penciptaan pengetahuan.
6.2 PENGETAHUAN BARU DICIPTA MELALUI

SOSIALISASI
Sosialisasi, sebagaimana yang ditakrifkan dalam subtopik 3.9, merupakan proses
sintesis pengetahuan tasit antara individu melalui aktiviti bersama dan
bukannya arahan secara bertulis atau lisan. Sosialisasi membolehkan penemuan
pengetahuan tasit melalui aktiviti yang dijalankan bersama antara pengurus dan
pelatih, atau dalam kalangan penyelidik di persidangan penyelidikan.
Tujuannya adalah untuk menggalakkan individu untuk bertemu di luar
persekitaran kerja biasa mereka, mungkin di sebuah tempat peranginan, di mana
masalah dapat dibincangkan dalam persekitaran yang tidak formal dan santai.
Perjumpaan seperti ini membolehkan kreativiti untuk berkembang dan

menyediakan cara untuk berkongsi pengetahuan dan membina kepercayaan
dalam kalangan ahli kumpulan. Kaedah sosialisasi selalu digunakan sebagai satu
cara penemuan pengetahuan dalam banyak organisasi, yang wujud secara
sengaja atau tidak sengaja. Perbincangan ringkas semasa makan tengah hari atau
minum petang dalam kalangan kakitangan mengenai masalah harian mereka
sering membawa kepada penemuan pengetahuan.
6.3 MENGGUNAKAN PERLOMBONGAN DATA

UNTUK MENCIPTA PENGETAHUAN
EKSPLISIT YANG BARU
Teknologi untuk penemuan pengetahuan boleh menjadi alat yang sangat penting
untuk organisasi yang ingin mempunyai kelebihan daya saing berbanding
pesaing mereka.

Penemuan pengetahuan dalam pangkalan data atau knowledge discovery in

database (KDD) merupakan proses yang digunakan untuk mencari dan
mendapatkan maklumat yang bermakna daripada dokumen dan data. Ini
termasuklah tugas seperti ekstrak pengetahuan, arkeologi data, penerokaan data,
pemprosesan corak data, analisis data dan perolehan maklumat. Penemuan
pengetahuan dalam pangkalan data melibatkan mencari, mewujudkan dan
mentafsir corak daripada data, yang melibatkan penggunaan algoritma yang
berbeza untuk mentafsir corak yang terhasil daripada algoritma tersebut. Semua
aktiviti ini dilakukan secara automatik dan membolehkan penemuan dengan
pantas, walaupun dibuat oleh bukan pengaturcara. Senario biasa dalam
organisasi ialah apabila data sering „disimpan‰ jauh di dalam pangkalan data
yang sangat besar, gudang data, dokumen teks atau repositori pengetahuan,
semua yang mungkin mengandungi data, maklumat dan pengetahuan yang
telah dikumpulkan sejak beberapa tahun.
Penemuan pengetahuan dalam pangkalan data juga dikenali sebagai

perlombongan data atau data mining (DM). Walaupun majoriti pengamal
menggunakan KDD dan DM silih berganti, bagi sesetengah orang, KDD
ditakrifkan sebagai melibatkan semua fasa penemuan pengetahuan termasuk
penggunaan teknik DM.
Perlombongan data mendapat namanya daripada aktiviti perlombongan yang

dilakukan untuk mendapat maklumat yang berharga dan pengetahuan baru dari
pangkalan data yang besar. Perlombongan data mencari maklumat atau
hubungan dalam pangkalan data yang besar yang belum diketahui, dan
merupakan salah satu teknik yang berguna untuk memperoleh pengetahuan dari
pangkalan data, dokumen, emel dan sebagainya. Kedua-dua proses KDD dan
DM, sama ada melalui penyaringan bahan yang sangat besar atau mencari secara
bijak di mana nilai pengetahuan itu berada.
6.3.1 Perlombongan Data

Perlombongan data ialah satu istilah yang digunakan untuk menggambarkan
penemuan pengetahuan dalam pangkalan data. Ia merupakan satu proses yang
menggunakan statistik, matematik, kecerdasan buatan dan teknik pembelajaran
mesin untuk mendapatkan dan mengenal pasti maklumat yang berguna dan
seterusnya mendapat pengetahuan dari pangkalan data yang besar, termasuk
gudang data. Maklumat ini termasuklah corak yang biasanya diekstrak daripada
set data yang besar. Corak ini boleh terdiri daripada peraturan, pertalian,
korelasi, trend atau model ramalan. Perlombongan data menawarkan keputusan
yang terbaik untuk mengeksploitasi peluang baru dengan mengubah data
menjadi satu senjata atau langkah yang strategik.

Berikut adalah ciri-ciri utama dan objektif perlombongan data:
(a) Data sering tersimpan jauh di dalam pangkalan data yang sangat besar
yang terkumpul sejak beberapa tahun. Dalam banyak kes, data dibersih
dan disatukan dalam gudang data.
(b) Alat baru yang canggih, termasuk alat visualisasi maju, membantu untuk
mengeluarkan maklumat yang disimpan dalam fail korporat atau rekod
awam arkib. Mencari data melibatkan penyusunan data ini untuk
mendapatkan keputusan yang tepat. Kini, para pelombong data juga
meneroka kegunaan data lembut (teks berstruktur disimpan di tempat
seperti pangkalan data Lotus Notes, fail teks di Internet atau sesuatu
Intranet syarikat).
(c) Pelombong selalunya pengguna akhir, yang dibekalkan dengan peralatan
melombong maya dan peralatan pertanyaan bijak untuk bertanya soalan
kepada pihak pengurusan dan mendapatkan jawapan dengan cepat
dengan sedikit atau tiada kemahiran pengaturcaraan.
(d) Penemuan yang hebat sering melibatkan usaha mencari hasil yang tidak
dijangka dan memerlukan pengguna akhir untuk berfikir secara kreatif.
(e) Alat perlombongan data telah sedia digabungkan dengan helaian lejar dan
alat pembangunan perisian lain. Oleh itu, data yang dilombong boleh
dianalisis dan diproses dengan cepat dan mudah.
(f) Oleh sebab jumlah data yang besar dan usaha mencari yang sukar, kadang-
kadang pemprosesan selari atau superkomputer perlu untuk digunakan
untuk melaksanakan perlombongan data.
(g) Persekitaran perlombongan data biasanya seni bina pelanggan atau
pelayan atau seni bina berasaskan web.
6.3.2 Cara Perlombongan Data Beroperasi

Perlombongan data mendapat maklumat dari gudang data, ia tidak dapat
ditemui melalui pertanyaan dan laporan sahaja. Alat perlombongan data akan
menemui corak dan hubungan dalam data. Sebagai contoh, kosmetik dan lampin
bayi sering dibeli pada masa yang sama di kedai runcit, maka produk-produk itu
disusun lebih dekat antara satu sama lain. Tiga kaedah yang digunakan untuk
mengenal pasti corak dalam data:
(a) Kaedah mudah (Structured Query Language (SQL)-based query, On Line

Analytical Processing (OLAP), penilaian manusia);

(b) Model pertengahan (regresi, pohon keputusan, pengkelompokan); dan

(c) Model kompleks (rangkaian neural, induksi peraturan).
Corak dan peraturan ini boleh digunakan untuk membimbing dalam membuat
keputusan dan meramalkan sebarang kesan daripada keputusan tersebut.
Perlombongan data boleh mempercepatkan analisis dengan menumpukan
perhatian kepada pemboleh ubah yang paling penting. Penurunan mendadak
dalam nisbah kos atau prestasi sistem komputer telah membolehkan banyak
organisasi untuk mula mengguna pakai algoritma kompleks dalam teknik
perlombongan data.
6.3.3 Aplikasi Perlombongan Data

Sistem perlombongan data telah memberi sumbangan besar kepada pelbagai
pihak, sebagai contoh, dalam diagnosis kanser payudara, aplikasi perdagangan
elektronik (e-dagang), perancangan kewangan dan lain-lain. Ia membantu
menyediakan data keras untuk dianalisis dan memberi satu peluang yang baik
kepada organisasi untuk mendapat keuntungan dengan menggunakan teknik
ini. Dengan adanya kuasa pengkomputeran dan alat perisian bersepadu telah
memudahkan DM untuk digunakan dan ia telah meningkatkan populariti
aplikasi DM dalam kalangan organisasi.
Terdapat banyak contoh kejayaan menggunakan teknik DM untuk mewujudkan

pengetahuan baru. Berikut adalah beberapa contoh penggunaan DM untuk PP
dalam perniagaan:
(a) Pemasaran
Teknik ramalan DM, seperti rangkaian neural tiruan, yang digunakan
untuk pemasaran sasaran termasuk segmentasi pasaran. Ini membolehkan
jabatan pemasaran mengagihkan pelanggan mengikut ciri-ciri asas
demografi seperti jantina, umur, pendapatan dan corak pembelian. Teknik
ini juga telah digunakan untuk meningkatkan kempen pemasaran secara
langsung, melalui pemahaman yang pelanggan mungkin bertindak balas
dengan produk-produk baru berdasarkan tingkah laku pengguna
sebelumnya.
(b) Peruncitan
Kaedah DM telah digunakan untuk ramalan jualan dengan mengambil kira
pelbagai pemboleh ubah pasaran, seperti profil pelanggan berdasarkan
tabiat membeli. Teknik seperti analisis bakul pasaran juga membantu
mendedahkan produk yang mungkin dibeli bersama-sama.

(c) Insurans
Teknik DM telah digunakan untuk membahagikan kumpulan pelanggan
untuk menentukan harga premium dan untuk meramal kekerapan
tuntutan. Teknik kelompok juga telah digunakan untuk mengesan
penipuan tuntutan dan untuk membantu dalam mengekalkan pelanggan.
AKTIVITI 6.2
1. Bincangkan apa yang dimaksudkan dengan penemuan

pengetahuan dalam pangkalan data.
2. Jelaskan bagaimana perlombongan data boleh menyokong
penemuan pengetahuan dalam pangkalan data.
3. Jelaskan secara ringkas bagaimana alat perlombongan data
mengenal pasti corak dalam data.
SEMAK KENDIRI 6.1
1. Apakah perlombongan data dalam konteks yang mewujudkan

pengetahuan eksplisit yang baru?
2. Mengapakah alat perlombongan data popular dalam mencari
pengetahuan baru?
3. Kenal pasti tiga bidang di mana teknik perlombongan data
boleh digunakan.
6.4 MEMPEROLEH PENGETAHUAN

Penangkapan pengetahuan boleh ditakrifkan sebagai proses yang terlibat dalam
mendapatkan semula pengetahuan tasit atau eksplisit yang berada dalam minda
pekerja, artifak atau entiti organisasi. Selain itu, pengetahuan yang diperoleh
mungkin berada di luar sempadan organisasi kerana ia berada bersama
perunding syarikat, pesaing, pelanggan dan majikan lama bagi pekerja baru
organisasi. Proses penangkapan pengetahuan adalah berkait rapat dengan
kedua-dua SECI proses penukaran pengetahuan persuratan dan sosialisasi
(dibincangkan dalam subtopik 3.9) yang membantu menangkap pengetahuan
tasit dan pengetahuan eksplisit. Dalam pandangan yang lebih luas, penangkapan
pengetahuan juga boleh termasuk menangkap pengetahuan daripada sumber

lain seperti buku, manuskrip teknikal, artikel dan lukisan. Malah, proses ini
membawa kepada hujah berasaskan kes (dibincangkan dalam subtopik 7.3.2)
yang digunakan dalam pembinaan sistem PP.
Pengetahuan boleh wujud dalam orang (individu atau kumpulan), artifak

(amalan, teknologi atau simpanan) dan entiti organisasi (unit organisasi,
pertubuhan atau rangkaian organisasi) seperti yang dibincangkan dalam
Seksyen 3.10. Tambahan pula, pengetahuan boleh diklasifikasikan sebagai sama
ada tasit atau eksplisit. Pengetahuan boleh tinggal dalam minda seseorang, tanpa
disedari orang itu dan dikongsi dengan orang lain. Pengetahuan juga boleh
berada dalam bentuk yang jelas seperti manual, tetapi tidak ramai yang mungkin
sedar mengenainya. Untuk pengurusan pengetahuan menjadi berkesan, ia
adalah penting bagi organisasi untuk mendapatkan pengetahuan eksplisit dari
minda individu dan pengetahuan eksplisit dari manual, supaya semua
pengetahuan ini boleh dikongsi dengan orang lain.
6.4.1 Menangkap Pengetahuan

Menangkap pengetahuan merupakan satu proses yang mencabar di mana
pembangun sistem pengetahuan bekerjasama dengan pakar untuk menukar
kepakaran mereka ke dalam program berkod, pada dasarnya proses mengekod
pengetahuan. Berikut adalah tiga langkah penting yang terlibat:
Langkah 1 = Menggunakan alat yang sesuai untuk mendapatkan maklumat

daripada pakar.
Langkah 2 = Menterjemahkan maklumat yang dikumpul dan membuat
kesimpulan daripada pengetahuan pakar dan proses yang
terlibat.
Langkah 3 = Menggunakan maklumat yang telah diterjemah untuk membuat
peraturan yang mewakili proses daripada pandangan pakar atau
penyelesaian yang menggunakan sistem komputer.
Penangkapan pengetahuan boleh dilakukan dalam pelbagai cara dan tidak ada
teknik tunggal yang terbaik. Proses ini akan melalui beberapa kitaran perbaikan.
Tugas sistem pengurusan pengetahuan tidak hanya terhad kepada memaparkan
pengetahuan tetapi juga melibatkan mengekod ia pada tahap yang berbeza
berdasarkan pemikiran atau penjelasan. Pengetahuan sering ditangkap semasa
temu bual antara pemaju dan pakar, yang menjawab soalan berikut:
(a) Apakah yang anda lakukan sebagai langkah pertama?
(b) Apakah maklumat yang anda pertimbangkan seterusnya?
(c) Apakah kekangan yang anda cari?
Jawapan kepada soalan di atas akan membawa pakar melalui beberapa senario
atau keadaan kes. Kemudian, pembangun sistem pengetahuan kembali ke titik
tertentu dan beberapa soalan lagi diajukan kepada pakar sehingga semua
pandangan mengenai masalah tersebut benar-benar diterokai.
Dalam menguasai pengetahuan yang digunakan dalam membangunkan sistem

pengurusan pengetahuan, pembangun sistem pengetahuan biasanya
menggunakan carta aliran, gambar rajah aliran, gambar rajah pokok, jadual
keputusan, rangka dan perwakilan grafik yang lain. Anda boleh menghargai
aliran logik gambar rajah pokok dan bagaimana mudah ia mengekodkan
pengetahuan tasit berdasarkan aliran grafik.
6.4.2 Pengetahuan Apa yang Ditangkap

Memahami bagaimana setiap pakar tahu apa yang mereka tahu ialah asas dalam
proses memperoleh pengetahuan. Pengetahuan pakar adalah kognitif kompleks
dan tacitly pragmatik. Pengetahuan ini sukar diperoleh melalui proses temu bual
secara tradisional. Dalam banyak kes di mana pengetahuan gagal ditangkap,
pembangun sistem pengetahuan tidak cukup untuk memahami sifat pragmatik
kepakaran.
Pembangun sistem pengetahuan mungkin tidak memahami sepenuhnya pakar,

begitu juga dengan pakar yang tidak jelas tentang peranan pembangun sistem
pengetahuan. Pakar kadang-kadang melihat pembangun sistem pengetahuan
sebagai orang baru domain, yang memerlukan kesabaran dan yang mesti
menjalani proses perantisan yang membawa mereka daripada orang baru ke
tahap hampir pakar dalam pembinaan sistem pengurusan pengetahuan. Persepsi
ini memerlukan pembangun sistem pengetahuan untuk melakukan usaha yang
serius ke arah penyediaan dan kebiasaan dalam domain yang mereka bekerja.
Cadangan yang berikut boleh digunakan untuk memperbaiki proses

menangkap pengetahuan:
(a) Pembangun sistem pengetahuan mesti memberi tumpuan kepada cara

bagaimana pakar mendekati masalah. Mereka mesti melihat melampaui
fakta atau kaedah heuristik yang digunakan oleh setiap pakar dalam
menyelesaikan masalah.
(b) Memahami bahawa pakar akan mengunakan pengetahuan berbentuk

chunked, pembangun sistem pengetahuan perlu menilai semula sejauh
mana mereka boleh memahami domain masalah dan menilai ketepatan
model yang dibangunkan itu. Bolehkah mereka mengenal pasti corak dan
hubungan yang membawa kepada penyelesaian? Iaitu, bolehkah
pembangun sistem pengetahuan memahami kerumitan domain? Alat

konsep menyediakan pemaju dengan ringkas, cara mudah untuk
menangkap pengetahuan heuristik. Peralatan konseptual membolehkan
pembangun sistem untuk menangkap pengetahuan heuristik dengan lebih
cekap dan mudah.
(c) Kualiti teladan manusia ditangkap melalui pengetahuan episod atau

pengetahuan berdasarkan pengalaman sebelumnya. Oleh itu, pembangun
perlu mendapatkan ilmu pengetahuan pakar melalui situasi kes konkrit
atau senario yang mereka pernah bekerja.
SEMAK KENDIRI 6.2
1. Apakah yang dimaksudkan dengan peroleh pengetahuan?

2. Apakah tiga langkah yang terlibat dalam memperoleh
pengetahuan daripada pakar?
3. Mengapakah pemaju pengetahuan perlu memberi fokus kepada
bagaimana pakar-pakar mendekati masalah semasa proses
peroleh pengetahuan?
4. Apakah alat visual yang boleh digunakan oleh pembangun
pengetahuan dalam peroleh pengetahuan?
6.5 MEMPEROLEH PENGETAHUAN MELALUI

PENCUNGKILAN PENGETAHUAN
Bahagian ini membincangkan proses mencungkil pengetahuan secara manual
daripada pakar domain. Ia memberi tumpuan kepada mencungkil pengetahuan
tasit daripada sumber manusia dan bukan dari dokumen. Proses ini akan
mencungkil pengetahuan daripada manusia yang berpengetahuan dan
seterusnya diwakili dalam bentuk yang difahami oleh mesin untuk tujuan
penyimpanan dan juga aplikasi. Oleh itu, dalam bahagian ini, istilah menangkap
pengetahuan ditakrifkan sebagai gabungan pencungkilan pengetahuan dan
perwakilan dalam bentuk yang boleh dibaca oleh mesin.
Memperoleh pengetahuan merupakan satu proses interaktif yang terdiri

daripada pencungkilan pengetahuan, perwakilan dan pengesahan. Oleh itu,
dalam bahagian ini, tumpuan adalah bagaimana langkah ini dilakukan. Subtopik
ini membincangkan bagaimana seseorang bersemuka dengan seorang pakar
domain untuk mendapatkan pengetahuan daripada pakar itu. Perbincangan

mengenai teknik yang digunakan semasa mesyuarat bagi mencungkil

pengetahuan seperti temu bual diterokai.
Teknik biasa untuk pencungkilan pengetahuan ialah melalui perbincangan

bersemuka antara pakar bidang yang mempunyai pengetahuan domain dan
jurutera pengetahuan yang bertanya soalan, pemerhatian semasa pakar
menyelesaikan masalah dan menentukan pengetahuan apa yang digunakan.
Temu bual ini berlaku berulang kali sepanjang minggu atau bulan dan ini
merupakan satu proses yang ketat dan membosankan. Oleh itu, pembangun
sistem pengetahuan perlu berhati-hati untuk melaksanakan dengan cekap.
Bahagian seterusnya membincangkan proses temu bual secara terperinci. Temu

bual digambarkan sebagai satu sesi temu bual yang berbeza secara berturutan,
setiap temu bual mempunyai objektif yang berasingan dan berbeza. Kemudian,
perbincangan di sini memberi tumpuan kepada isu lain dalam proses itu, seperti
cara yang berbeza untuk mencungkil ilmu dari setiap pakar.
6.5.1 Proses Temu Bual Asas Secara Satu-ke-Satu

Temu bual boleh dilakukan dengan menggunakan pelbagai format. Temu bual
asas dijalankan antara jurutera pengetahuan tunggal dan pakar tunggal dan
melalui interaksi ini, jurutera boleh mencungkil pengetahuan. Semua konteks
temu bual lain dilihat sebagai variasi tema ini. Proses temu bual satu-ke-satu
terdiri daripada satu siri sesi temu bual, jenis temu bual yang berbeza dan
objektif yang sedikit berbeza seperti yang dinyatakan berikut. Terdapat beberapa
jenis temu bual yang lain seperti satu-ke-banyak, banyak-ke-satu dan banyak-ke-
banyak. Walau bagaimanapun, jenis ini tidak dibincangkan dalam modul ini
kerana teras teknik temu bual adalah hampir sama dalam semua jenis.
(a) Temu Bual Permulaan

Objektif utama temu bual permulaan adalah untuk mewujudkan hubungan
yang baik dengan pakar. Jurutera harus cuba untuk membuat tanggapan
pertama yang baik, yang boleh dicapai dengan menunjukkan kepada pakar
bahawa usaha yang jujur telah dibuat oleh jurutera untuk membiasakan
diri dengan domain sebelum mesyuarat. Walau bagaimanapun,
pengetahuan domain yang luas tidak diperlukan kerana bimbingan pakar
adalah diperlukan untuk belajar tentang domain dan fakta atau hubungan
mengenai domain.

(b) Sesi Umum Pengumpulan Pengetahuan

Proses pencungkilan pengetahuan bermula selepas sesi temu bual
permulaan. Ini boleh dibahagikan kepada dua kategori mengikut jenis
pengetahuan:
(i) Temu bual sesi umum – pengumpulan pengetahuan; dan
(ii) Temu bual sesi khusus – penyelesaian masalah bagi pengumpulan
pengetahuan.
Sesi pertama diguna pakai oleh jurutera untuk mempelajari prinsip umum
domain daripada pakar. Pengetahuan yang dikumpul, walaupun penting
dan berilmu, tidak akan jelas dinyatakan kerana ia digunakan untuk
mendapatkan pemahaman asas domain masalah. Jurutera menggunakan
pengetahuan ini untuk memahami pengetahuan yang lebih khusus yang
akan dicungkil dalam sesi berikutnya.
Kemudian, jurutera menggunakan sesi kedua untuk memahami dan

mengumpul pengetahuan khusus yang digunakan oleh pakar. Ini
merupakan jenis pengetahuan yang jurutera mesti diperoleh dan mewakili.
Subtopik yang berikut akan menerangkan perkara ini dengan lebih
terperinci serta beberapa teknik berkesan yang digunakan dalam
mengekstrak pengetahuan.
Beberapa sesi pertama selepas temu bual permulaan ialah sesi umum
pengumpulan pengetahuan. Objektif utama untuk jurutera di sini adalah
untuk lebih memahami:
(i) Hal perkara; dan
(ii) Pendapat dan pandangan pakar mengenai domain tersebut.
Sebelum sesi ini, jurutera mesti membaca mengenai domain berdasarkan

bahan bacaan yang disyorkan oleh pakar serta dokumen lain yang
berkaitan dengan domain dan masalah. Pada ketika ini, jurutera akan tahu
beberapa perbendaharaan kata dan mempunyai pemahaman asas domain.
Ini membantu jurutera untuk bercakap dengan pakar dan memahami
jawapan yang diperoleh.
Ia juga memudahkan tugas utama sesi ini, yang merupakan pengumpulan

pengetahuan melalui soalan terbuka. Soalan terbuka memerlukan
perbincangan dan tidak boleh dijawab hanya dengan ya, tidak, satu istilah
yang mudah, atau nombor. Soalan ini adalah berkesan kerana mereka
memberi pakar peluang untuk berkomunikasi secara terbuka mengenai
domain, yang boleh memberikan pengalaman pembelajaran yang tertumpu

untuk jurutera. Jurutera mendapat manfaat dari sesi dialog ini dengan
memperoleh kefahaman tentang asas pengetahuan tasit daripada pakar,
yang membantu mengesahkan kefahaman oleh jurutera mengenai domain
tersebut. Temu bual secara terbuka harus diteruskan untuk beberapa sesi
yang diperlukan untuk mendapatkan pemahaman yang baik mengenai
masalah domain, pendapat dan pandangan pakar mengenai domain.
(c) Penyelesaian Masalah Spesifik, Sesi Pengumpulan Pengetahuan

Setelah KE memahami asas domain, proses seterusnya ialah memilih
bahagian kecil dari pengetahuan yang boleh dijadikan sebagai bahagian
pertama yang akan diambil daripada pakar dan mewakilinya dengan jelas.
Bahagian kecil yang spesifik boleh menjadi sukar untuk dikenal pasti
kerana definisi yang sesuai untuk pemeriksaan lanjut banyak bergantung
kepada isu lain seperti jadual pembangunan dan keutamaan pelanggan.
Sesi pengumpulan pengetahuan yang lain ialah melibatkan soalan tertutup
yang diwakili oleh "ya atau tidak" atau jawapan nombor. Objektif temu
bual ini adalah untuk meneroka bagaimana pakar menyelesaikan masalah
tertentu atau menjawab soalan dalam domain.
6.5.2 Teknik Pencungkilan Pengetahuan yang Lain

Temu bual tidak berstruktur soalan-dan-jawapan yang dibincangkan sebelum ini
ialah cara yang paling biasa digunakan untuk mencungkil pengetahuan daripada
pakar tetapi ia tidak semestinya cara yang paling berkesan. Terdapat teknik
pencungkilan pengetahuan lain yang lebih berkesan dalam keadaan tertentu.
Dalam beberapa bidang, kepakaran yang besar akan didokumenkan dalam
manual arahan atau buku.
Tambahan pula, beberapa orang pakar sering mendapati sukar untuk

menyuarakan kepakaran mereka kerana mereka biasanya melakukan tugas
secara automatik dan separa sedar, tanpa benar-benar mengetahui bagaimana
mereka melakukannya. Dalam keadaan ini, teknik alternatif perlu diguna pakai
dan ini boleh dikurangkan kepada dua kaedah yang berbeza:
(a) Pemerhatian pencungkilan melibatkan jurutera untuk memerhatikan pakar
di tempat kerja dan cuba untuk memahami dan salin kaedah penyelesaian
masalah pakar; dan
(b) Melibatkan pembalikan peranan jurutera cuba untuk menjadi seorang
pakar dan melaksanakan prosedur pengetahuan ini terhadap masalah
domain.

Kedua-dua teknik ini digunakan dengan cara yang berulang dan dibincangkan
di sini.
(a) Pemerhatian Senyap di Tapak

Jenis pemerhatian ini tidak membenarkan jurutera untuk menyoal pakar
semasa mereka menyelesaikan masalah yang sebenar. Oleh sebab pakar
dibenarkan untuk bekerja dengan cara yang paling berkesan serta realistik,
pemikiran mereka biasanya akan terganggu oleh soalan. Pasti ada sesuatu
yang boleh dipelajari daripada tingkah laku ini.
Walau bagaimanapun, kelemahan teknik ini ialah kekurangan interaksi

membuatkan jurutera tertanya-tanya tentang pendekatan yang diambil oleh
pakar. Oleh itu, teknik pemerhatian senyap hanya dipilih apabila ada
keperluan untuk hanya mendapatkan pandangan kasar mengenai proses
menyelesaikan masalah atau untuk mengesahkan beberapa pendekatan yang
digunakan. Satu lagi halangan teknik ini berlaku apabila pakar diminta
untuk berfikir tentang apa yang mereka lakukan. Ini mungkin membuatkan
pakar terkejut tentang pendekatan mereka, menyebabkan mereka untuk
mengubah suai atau memberikan penerangan yang lebih kompleks daripada
teknik yang sebenar.
(b) Pemerhatian di Tapak dengan Perbincangan

Pemerhatian di tapak adalah proses pemerhatian yang dinyatakan di atas
dengan jurutera terlibat dalam perbincangan dengan pakar apabila
diperlukan. Walaupun interaksi ini tidak membenarkan pakar untuk
menjadi diri mereka sendiri, soalan yang diajukan akan membenarkan
jurutera untuk siasatan yang lebih baik bagi proses yang diperhatikan.
Bahayanya ialah pakar boleh menjadi terganggu oleh soalan dan tidak
mengikut prosedur biasa dalam menyelesaikan masalah. Jika tugas yang
diperhatikan tidak ketara mencabar kebolehan pakar dalam menyelesaikan
masalah, pakar boleh meluangkan masa dan berusaha untuk memberikan
penjelasan terperinci mengenai pendekatan yang diambil. Jika masalah itu
adalah jauh lebih sukar, maka pakar mungkin sukar mencapai
penyelesaian dengan gejala seperti keresahan, teragak-agak dalam
membuat keputusan, atau hanya enggan untuk bekerjasama. Oleh itu,
pendekatan ini tidak akan berkesan jika pakar tidak memberikan
kerjasama.
(c) Teknik Pembalikan Peranan

Pembalikan peranan sesuai digunakan untuk situasi di mana jurutera
mempunyai pengetahuan terlebih dahulu dan kefahaman mengenai proses
penyelesaian masalah atau domain dan ingin mengesahkan kebenaran itu.
Teknik ini tidak digunakan untuk mencungkil pengetahuan tetapi untuk

mengesahkan pengetahuan sebelum ini yang diperoleh daripada pakar

menggunakan teknik temu bual dan pemerhatian.
Jurutera menggunakan pembalikan peranan harus cuba untuk menjadi

pakar pseudo dalam domain. Mereka belajar teknik dan pendekatan yang
diguna pakai oleh pakar dan membina satu set protokol mengenai
bagaimana untuk mendekati masalah. Kemudian dengan kerjasama pakar,
jurutera menguji kebolehan dan pemahaman mereka menggunakan konsep
perlakuan peranan.
Perlakuan peranan menggunakan idea pembalikan peranan, di mana

jurutera bertindak sebagai pakar. Pakar pseudo cuba untuk menyelesaikan
masalah di hadapan pakar yang kemudiannya bertanya pakar pseudo
tentang apa yang dia lakukan dan mengapa. Ini merupakan proses
pemerhatian dengan soalan di mana peranan ini telah berubah. Dengan
kerjasama pakar yang betul dan topik perbincangan yang sesuai, proses ini
boleh menjelaskan dan mengubah suai pendekatan yang pada mulanya
dianggap sebagai sesuai dan boleh memberikan pengetahuan baru yang
belum ditemui oleh jurutera sebelum ini.
AKTIVITI 6.3
1. Bincangkan teknik yang biasa digunakan untuk pencungkilan

pengetahuan.
2. Berikan justifikasi mengenai kepentingan mengadakan satu temu
bual permulaan sebelum sesi temu bual mendalam.
3. Bandingkan perbezaan antara sesi pengumpulan pengetahuan
secara umum dan spesifik.
4. Terangkan mengapa teknik pemerhatian penting dalam
mencungkil pengetahuan.
5. Jelaskan bagaimana teknik pembalikan peranan digunakan oleh
jurutera pengetahuan.

6.6 MEMPEROLEH PENGETAHUAN MELALUI

CERITA
Penggunaan metafora dan cerita sebagai satu teknik untuk memperoleh dan
memindahkan pengetahuan tasit semakin popular dalam kalangan organisasi.
Cerita adalah penting dalam organisasi yang menyokong aktiviti kerjasama.
Cerita organisasi adalah himpunan tindakan pihak pengurusan sebelumnya,
interaksi pekerja atau peristiwa atau kes yang disampaikan secara tidak rasmi
dalam kumpulan dalam organisasi, yang biasanya mempunyai plot, watak
utama, hasil dan moral tersirat. Cerita bermula di dalam organisasi dan
menonjolkan norma organisasi, nilai dan budaya yang unik tentang
kewujudannya. Cerita didapati berkesan untuk memperoleh dan berkomunikasi
sistem organisasi pengurusan (bagaimana perkara yang dilakukan), norma dan
nilai yang berkaitan dengan pengalaman peribadi dan mempunyai maklumat
konteks yang berharga dikodkan di dalamnya.
Bercerita memainkan peranan yang penting dalam organisasi dalam berkongsi

pengalaman, kejayaan dan kegagalan. Bercerita membantu pekerja untuk aktif
berfikir tentang perubahan apa yang boleh dilakukan dan peluang untuk masa
depan organisasi mereka. Pendengar mula menghargai sesuatu perkara yang
dilakukan secara berbeza, mewujudkan semula idea perubahan untuk keluar
dan menghidupkan peluang untuk pertumbuhan organisasi. Cerita juga
membantu merapatkan jurang tahu buat dengan mengeksploitasi sifat interaktif
komunikasi, dengan menggalakkan pendengar untuk membayangkan cerita dan
merasakan ia sebagai peserta. Ini membolehkan pendengar untuk melihat dan
bertindak ke atas cerita ini sebagai sebahagian daripada identiti individu mereka
sendiri.
Cerita juga berguna dalam memperoleh pengetahuan tasit kerana ia lebih mudah
untuk orang ramai untuk menceritakan pengalaman mereka dengan
menggunakan analogi yang mudah untuk difahami. Tambahan pula, cerita yang
mudah boleh berkomunikasi beberapa idea yang kompleks, secara aktif
melibatkan pendengar dalam penciptaan idea dalam konteks organisasi mereka
sendiri. Melalui aktiviti bercerita, komuniti boleh diwujudkan dan dipupuk.
Dalam banyak organisasi, pembentukan komuniti amalan membolehkan pekerja
dengan minat yang sama datang bersama-sama secara sukarela dan berkongsi
idea mereka dan belajar daripada satu sama lain. Komuniti amalan ini dikenali
sebagai kumpulan bertema (Bank Dunia), komuniti atau rangkaian pembelajaran
(Hewlett-Packard), pasukan amalan terbaik (Chevron) dan kumpulan keluarga
(Xerox).

6.7 PERWAKILAN PENGETAHUAN

Perwakilan pengetahuan ialah salah satu topik yang penting dalam bidang
kecerdasan buatan dan kejuruteraan pengetahuan. Ia menyiasat teknik
perwakilan pengetahuan, alat dan bahasa. Teknik perwakilan ini menumpukan
perhatian kepada mewakili pengetahuan eksplisit dalam sistem berasaskan
pengetahuan. Pengetahuan mengenai domain dan pelaksanaan bebas hujah-
proses sistem berasaskan pengetahuan, bagaimanapun, biasanya ditangani
melalui penggunaan ontologi dan kaedah menyelesaikan masalah, yang akan
dibincangkan dalam subtopik 6.7.6.
Terdapat lima teknik perwakilan utama yang digunakan secara meluas dalam
membangunkan sistem berasaskan pengetahuan dan ia adalah atribut-nilai
pasangan, objek-atribut-nilai triplets, rangkaian semantik, bingkai dan logik.
Subseksyen yang berikut memberikan gambaran ringkas mengenai teknik
tersebut.
6.7.1 Atribut-Nilai Pasangan

Atribut-Nilai Pasangan atau Attribute-Value Pairs (AV) merupakan kaedah asas
dan yang paling biasa mewakili pengetahuan dalam knowledge-based-systems
(KBS). Kaedah AV biasanya digunakan dalam mewakili peraturan yang mudah
dalam sistem menggunakan format peraturan if-then dan dijelaskan lagi
menggunakan kaedah sampel dalam Rajah 6.1.
Rajah 6.1: Contoh peraturan
6.7.2 Objek-Atribut-Nilai Pasangan

Objek-Atribut-Nilai Pasangan atau Object-Attribute-Value Pairs (OAV)
digunakan untuk mewakili lebih daripada satu objek dalam KBS. OAV berfungsi
dengan cara yang sama seperti AV tetapi mereka mengatasi had pasangan AV,
yang menganggap bahawa semua sifat tergolong dalam satu objek. OAV boleh
diwakili oleh gambar rajah kerana ia boleh dianggap sebagai jenis rangkaian
semantik dan digunakan dalam perwakilan pengetahuan dalam objek fizikal.
Perwakilan ini digunakan secara meluas sebagai peraturan, yang merupakan

cara popular untuk mewakili peraturan perniagaan. Contohnya, orang

merupakan objek yang mempunyai pendapatan sebagai sifat dan jumlah yang
dia terima sebagai nilai.
6.7.3 Rangkaian Semantik

Rangkaian semantik (atau jaring semantik) telah dibangunkan untuk mengkaji
linguistik dengan mewakili semantik perkataan Inggeris; strategi ini telah diguna
pakai untuk mewakili pengetahuan. Pengetahuan diwakili sebagai graf dalam
rangkaian semantik, dengan nod dalam graf yang mewakili konsep dan
hubungan antara konsep diwakili menggunakan pautan. Hubungan antara
konsep merupakan hubungan subkelas antara kelas, dan hubungan antara
contoh keadaan objek tertentu dan kelas induk mereka. Hubungan lain seperti
mempunyai bahagian, warna dan sebagainya dibenarkan untuk mewakili sifat
objek. Rajah 6.2 menunjukkan satu contoh perwakilan rangkaian semantik.
Rajah 6.2: Contoh rangkaian semantik
Rangkaian semantik digunakan untuk mewakili pengetahuan tentang objek dan

hubungan antara mereka dengan cara yang mudah. Catatan grafik boleh
digunakan untuk melihat bagaimana pengetahuan diatur. Jenis kesimpulan yang
disokong oleh rangkaian adalah sangat terhad kerana ia hanya menyokong
warisan sifat. Ia tidak sesuai untuk mewakili pengetahuan yang kompleks tetapi
boleh digunakan untuk sesetengah jenis masalah.

6.7.4 Bingkai
Bingkai digunakan untuk mewakili pengetahuan kerana pengetahuan pakar
diwakili oleh pelbagai konsep (bingkai) dan saling berhubung kait. Bingkai
dianggap sebagai variasi rangkaian semantik dan digunakan secara meluas
untuk mewakili pengetahuan dalam sistem. Bingkai digunakan untuk
menangkap struktur data yang jelas teratur dan sambungan tersirat maklumat
dalam domain masalah. Bahasa pengaturcaraan berorientasikan objek telah
menerima pakai beberapa istilah dan idea di sebalik sistem bingkai kerana
konsep kelas dan warisan. Contoh bingkai ditunjukkan dalam Rajah 6.3.
Rajah 6.3: Contoh bingkai
Perwakilan rangkaian semantik boleh terus diterjemahkan ke dalam perwakilan

berasaskan bingkai. Objek dalam sistem bingkai adalah nod dalam rangkaian
semantik, dengan rangkaian menjadi slot dan nod pada hujung yang lain
daripada rangkaian menjadi nilai slot.
Sistem bingkai menyokong kegagalan dan konsep warisan berganda. Objek

subkelas akan mewarisi segala sifat induk mereka. Sistem bingkai membenarkan
sifat (slot) yang sama dengan kelas, pengecualian dibenarkan tetapi mestilah
benar bagi semua keadaan. Nilai sifat yang hanya mewakili dipanggil nilai lalai
dan boleh diubah dengan memberi nilai yang berbeza untuk contoh atau
subkelas. Slot mengandungi maklumat mengenai peraturan, petunjuk untuk
bingkai lain, nilai lalai dan prosedur. Nilai slot dan slot mungkin bingkai.
Pelbagai ciri-ciri slot boleh dinyatakan dengan membenarkan slot menjadi
bingkai.
Sistem berasaskan bingkai juga membolehkan prosedur untuk dimasukkan ke

dalam slot, dan prosedur ini dilaksanakan apabila terdapat keperluan untuk nilai
slot. Bingkai boleh dilihat sebagai bingkai masalah, sejenis konsep reka bentuk
diperkenalkan untuk mengkaji dan menganalisis masalah untuk aktiviti
pembangunan sistem.

6.7.5 Logik
Logik adalah satu lagi teknik perwakilan pengetahuan yang digunakan secara
meluas dalam membangunkan sistem pakar. Logik adalah satu sistem formal
yang boleh diterangkan dari segi sintaksis (ungkapan apa yang dibenarkan),
semantik (apa yang mereka maksudkan) dan teori bukti (bagaimana kita boleh
membuat kesimpulan dari beberapa kenyataan dalam logik).
Jenis asas logik adalah logik proporsisi, iaitu satu kenyataan berbentuk cadangan
boleh jadi sama ada benar atau palsu. Ayat majmuk dihubungkan dengan ayat
yang lain menggunakan ayat penyambung seperti DAN, ATAU, atau TIDAK.
Nilai ayat majmuk dan semantik dari segi hubungan logik akan diberikan dalam
bentuk jadual sebagai benar atau palsu. Sebagai contoh, jika X adalah benar dan
Y adalah palsu, maka X DAN Y adalah palsu. Sebaliknya, X ATAU Y adalah
benar. Pengetahuan yang paling penting ialah bahasa perwakilan kalkulus
predikat (juga dikenali sebagai perintah logik predikat pertama). Predikat ialah
kenyataan atau penerangan tentang objek.
Ayat dalam predikat kalkulus terbentuk daripada ayat atomik dan fakta asas
menggunakan nama predikat dan beberapa hujah. Hujah dalam hukuman
atomik mungkin dalam syarat berikut: simbol yang berterusan, simbol berubah-
ubah dan ungkapan fungsi. Salah satu cara yang mungkin menentukan semantik
logik predikat adalah daripada segi nilai kebenaran hukuman tersebut.
Perwakilan logik digunakan secara meluas dalam logik bahasa pengaturcaraan
seperti Prolog untuk membangunkan aplikasi berintensif pengetahuan. Walau
bagaimanapun, aplikasi perniagaan dan pengguna menuntut perwakilan
pengetahuan yang mudah untuk difahami berbanding dengan logik, yang
memerlukan latar belakang matematik yang kuat.
6.7.6 Perwakilan Domain Pengetahuan

Pengetahuan tentang domain biasanya ditangani melalui penggunaan ontologi,
manakala proses pemikiran bebas dinyatakan dengan kaedah penyelesaian
masalah atau problem solving method (PSM). Kedua-dua ontologi dan PSM
menyediakan komponen yang boleh diguna semula di seluruh domain dan KBS
membolehkan tugas untuk direka, dibina dan dilaksanakan dengan cepat.
Ontologi merupakan perwakilan perisytiharan formal pengetahuan domain,

iaitu, ia merupakan set objek dengan hubungan yang boleh dihuraikan. Oleh itu,
ontologi digunakan untuk pemodelan pengetahuan mentakrifkan unsur
perwakilan pengetahuan kandungan khusus seperti kelas domain bergantung,
hubungan dan fungsi bagi KBS. Ontologi adalah penting apabila membina KBS

yang sangat besar dan kompleks, yang biasanya terdiri daripada beribu-ribu
peraturan. Tambahan pula, pembangunan ontologi tidak mudah dan
memerlukan analisis terperinci domain. Walau bagaimanapun, ontologi juga
boleh digunakan untuk membangunkan KBS kecil untuk memahami domain
masalah jika domain adalah jelas.
Kaedah menyelesaikan masalah menerangkan proses pemikiran (corak

kesimpulan generik) pada peringkat abstrak yang bebas daripada perwakilan
formalisme (seperti peraturan dan bingkai). Kaedah menyelesaikan masalah
telah mempengaruhi rangka kerja pengetahuan kejuruteraan seperti Tugas
Struktur, Kaedah Peranan-Mengehadkan, CommonKADS, Protégé, MIKE,
Komponen Kepakaran dan KAMET.
Kebanyakan rangka kerja ini mencadangkan bahawa PSM menghuraikan

keseluruhan tugas pemikiran ke kesimpulan asas yang mudah untuk difahami,
mentakrifkan jenis pengetahuan yang akan digunakan oleh langkah kesimpulan
untuk disiapkan dan menentukan kawalan mekanisme dan aliran pengetahuan
dalam kalangan kesimpulan. Oleh itu, PSMS boleh dianggap sebagai corak reka
bentuk di KE untuk membangunkan KBS.
SEMAK KENDIRI 6.3

1. Apakah maksud istilah perwakilan pengetahuan?
2. Berikan lima teknik yang digunakan dalam perwakilan
pengetahuan.
3. Teknik perwakilan pengetahuan yang manakah mempunyai
persamaan dengan konsep object-oriented?
4. Bagaimana peraturan perniagaan atau peraturan pengeluaran
diwakili?
5. Bandingkan antara ontologi dan kaedah menyelesaikan masalah
dalam mewakili domain pengetahuan.
6.8 PERKONGSIAN PENGETAHUAN

Perkongsian pengetahuan ialah suatu proses pengetahuan tasit dan eksplisit
yang disampaikan kepada orang lain. Terdapat tiga cara yang penting untuk
melihat proses ini. Pertama, perkongsian pengetahuan berkaitan dengan
pemindahan yang berkesan, supaya orang yang menerima pengetahuan ini
boleh memahami dengan baik dan menjalankan tindakan berdasarkan
pengetahuan tersebut. Kedua, apa yang dikongsi adalah pengetahuan dan
bukannya cadangan berdasarkan pengetahuan. Ketiga, perkongsian ilmu

berlaku antara kumpulan, jabatan atau organisasi, serta antara individu.
Istilah „pemindahan‰ dan „perkongsian‰ adalah saling berkaitan. Pemindahan

pengetahuan ialah satu istilah yang mekanistik, yang bermaksud memberi
pengetahuan untuk orang lain. Istilah „perkongsian‰ merujuk kepada
pertukaran pengetahuan antara individu, pasukan, atau antara individu dan asas
pengetahuan, repositori dan sebagainya. Perkongsian pengetahuan mengiktiraf
pengetahuan peribadi individu tersebut yang diperoleh daripada pengalaman.
Teknologi tidak merupakan prasyarat untuk memastikan pemindahan
pengetahuan atau perkongsian pengetahuan. Bagi pemindahan pengetahuan
untuk berfungsi, ia mengambil kira perubahan dalam budaya, politik dan sikap
untuk membolehkan sesuatu perkara berlaku.
6.8.1 Sistem Perkongsian Pengetahuan

Sistem perkongsian pengetahuan merupakan satu sistem yang membolehkan
setiap ahli organisasi untuk memperoleh pengetahuan tasit dan eksplisit antara
satu sama lain. Dalam sistem perkongsian pengetahuan, pemilik pengetahuan
bersedia untuk berkongsi pengetahuan mereka dengan kumpulan yang dikawal
dan dipercayai, memutuskan bila dan syarat untuk berkongsi dan
mengharapkan pertukaran yang adil, atau ganjaran, untuk berkongsi
pengetahuan mereka. Sebaliknya, pencari pengetahuan mungkin tidak sedar
kemungkinan untuk berkongsi, repositori pengetahuan biasanya membantu
mereka mencari dan kedudukan, serta membuat keputusan mengenai syarat
perolehan pengetahuan.
Sistem perkongsian pengetahuan dikatakan untuk mentakrifkan organisasi

pembelajaran, menyokong perkongsian dan penggunaan semula pengetahuan
individu dan organisasi. Alat ICT, seperti sistem pengurusan dokumen,
groupware, emel, pangkalan data dan sistem pengurusan aliran kerja yang
digunakan secara berasingan telah diintegrasikan ke dalam sistem perkongsian
pengetahuan. Butir lanjut mengenai alat ini akan dibincangkan dalam Topik 7.
Sistem pengurusan dokumen adalah repositori simpanan elektronik yang boleh

berpusat atau diedarkan. Ia dibina pada repositori dengan menambah sokongan
kepada klasifikasi dan maklumat organisasi dan menyelaraskan tindakan
penyimpanan dan mendapatkan semula dokumen ke atas sistem platform-bebas.
Teknologi portal diguna pakai untuk menyediakan kemasukan biasa ke dalam
pelbagai repositori pengetahuan yang diedarkan oleh organisasi.

Kebanyakan sistem perkongsian pengetahuan bersepadu dengan persekitaran

kerjasama. Persekitaran kolaborasi (collaborative environment) atau sistem
groupware merupakan perisian yang membolehkan komunikasi dan kerjasama
daripada dua atau lebih individu. Teknologi kerjasama termasuk emel, sistem
mesyuarat elektronik seperti perbincangan forum dan aliran kerja, dan sidang
video. Persekitaran kerjasama menyokong kerja pasukan, yang mungkin di
lokasi yang berbeza pada masa yang sama. Alat Groupware membolehkan
pertukaran idea formal, dan meningkatkan komunikasi pasukan, yang
merupakan proses perkongsian pengetahuan. Satu carta aliran kerja
menyenaraikan setiap langkah yang perlu dalam menyiapkan projek atau proses
perniagaan dalam tempoh masa yang tertentu, yang boleh dilakukan bersama-
sama. Oleh itu, sistem perkongsian pengetahuan mengintegrasikan keupayaan
pengurusan dokumen dan sistem usaha sama dengan mekanisme pengurusan
pengetahuan.
6.8.2 Jenis Sistem Perkongsian Pengetahuan

Sistem perkongsian pengetahuan boleh dikelaskan mengikut fungsi mereka dan
terdapat beberapa jenis tertentu seperti pangkalan data untuk laporan kejadian,
sistem amaran, amalan terbaik, dan sistem pengajaran-terdahulu atau lesson-
learned (LL).
Pangkalan data laporan kejadian digunakan untuk berkongsi pengetahuan yang

berkaitan dengan kejadian atau kerosakan, sebagai contoh, kelengkapan
lapangan (seperti masa kerosakan peralatan pemantauan) atau perisian (seperti
laporan bug). Laporan kejadian akan melaporkan setiap kejadian secara
terperinci bersama-sama dengan penjelasan tentang kejadian itu, walaupun
mereka mungkin tidak memberikan apa-apa cadangan. Laporan kejadian
biasanya digunakan dalam konteks keselamatan dan penyiasatan bagi
kemalangan.
Penggunaan sistem amaran pada asalnya adalah terhad kepada menyebarkan

maklumat mengenai pengalaman negatif yang telah berlaku atau dijangka
berlaku. Walau bagaimanapun, aplikasi yang baru telah meningkatkan
pendedahan kepada pengalaman yang positif. Sistem amaran juga boleh
digunakan untuk melaporkan masalah yang dialami dengan teknologi, seperti
sistem amaran untuk isu panggil balik produk pengguna. Sistem ini boleh
beroperasi dalam organisasi tunggal atau satu set organisasi berkaitan yang
berkongsi teknologi yang sama dan pembekal.

Pangkalan data yang terbaik menggambarkan kejayaan usaha yang dilaksanakan

oleh organisasi dalam melaksanakan beberapa proses dan ia boleh digunakan
oleh organisasi lain. Sistem amalan terbaik adalah berbeza daripada sistem
pengajaran-lepas kerana mereka memperoleh dan berkongsi peristiwa yang
berjaya sahaja, di mana ia tidak mungkin diperoleh daripada pengalaman.
Beberapa amalan terbaik ini diharapkan untuk mewakili amalan perniagaan
yang boleh diterima pakai oleh pertubuhan lain dalam domain yang sama.
Tujuan sistem pengajaran-lepas adalah untuk memperoleh dan berkongsi ilmu

yang bermanfaat dengan pekerja yang akan menghadapi situasi yang hampir
sama dengan pengalaman sebelumnya dalam suasana yang sama. Sistem LL
boleh terdiri daripada repositori pelajaran sepenuhnya atau kadang-kadang
mencampuradukkan dengan sumber maklumat lain seperti laporan, dan
biasanya memberi tumpuan kepada pelbagai tugas.
6.8.3 Komuniti Amalan

Sistem perkongsian pengetahuan yang dibincangkan setakat ini hanya memberi
tumpuan kepada membantu organisasi dalam perkongsian pengetahuan
eksplisit. Perkongsian pengetahuan tasit memerlukan interaksi antara individu
dan komuniti amalan atau communities of practice (CoP). CoP merupakan
sistem pengurusan pengetahuan yang membolehkan perkongsian pengetahuan
tasit. CoP juga dikenali sebagai rangkaian pengetahuan yang merujuk kepada
kumpulan yang terbentuk secara sukarela di mana ahlinya berada di merata
tempat atau berlainan jabatan tetapi berkomunikasi dengan menggunakan
kaedah tertentu dengan kerap bagi membincangkan isu yang ada kepentingan
bersama.
Beberapa kajian telah membuktikan bahawa setiap sokongan teknologi untuk

pertukaran dan perkongsian pengetahuan memerlukan peserta untuk percaya
bahawa mereka tahu dan boleh mempercayai satu sama lain. Komuniti adalah
kumpulan orang yang berkumpul untuk berkongsi dan belajar daripada satu
sama lain dan diadakan bersama-sama dengan minat yang sama dalam sesuatu
ilmu. Komuniti berinteraksi sama ada melalui hubungan secara langsung atau
mesyuarat maya menggunakan teknologi dan didorong oleh keinginan dan
keperluan untuk berkongsi dan bertukar masalah, pengalaman, pandangan,
template, peralatan dan amalan terbaik.
Terdapat sistem yang digunakan untuk berkongsi pengetahuan tasit, yang

dibangunkan khusus untuk menyokong CoP. Setiap individu berada dalam CoP
kerana mereka berminat dalam topik yang dibincangkan dan boleh menerima
nilai langsung daripada mengambil bahagian dalam komuniti tersebut, mereka
juga terikat secara emosi dengan komuniti tersebut atau kerana mereka ingin
mendapatkan peralatan dan teknik baru. Komuniti berkembang daripada

rangkaian asal ahli mereka dan mengikuti lima peringkat pembangunan:
perancangan, permulaan, pertumbuhan, kekal dan penutupan. Walaupun CoP
bukanlah satu trend baru, Internet telah membolehkan perkembangan komuniti
maya, dipermudahkan melalui pelbagai teknologi kerjasama seperti yang
diterangkan sebelum ini.
Walaupun repositori pengetahuan banyak menyokong pengetahuan eksplisit

dan yang telah dikodkan, CoP maya disokong oleh teknologi yang
membolehkan interaksi dan perbualan dalam kalangan ahlinya. Teknologi
Interaksi boleh menyokong komunikasi berstruktur, seperti dalam perbincangan
sidang video.
CoP memberi kesan kepada prestasi organisasi dalam empat bidang utama:
(a) Pengurangan keluk pembelajaran pekerja baru. CoP boleh membantu

pekerja baru mengenal pasti pakar bidang dalam organisasi yang boleh
membimbing mereka kepada sumber yang betul dan dengan itu memupuk
hubungan dengan pekerja yang lebih kanan. CoP boleh membantu
membangunkan hubungan mentor-protege yang boleh membantu pekerja
untuk membangunkan kerjaya mereka dan memahami konteks organisasi
yang lebih besar daripada tugas masing-masing.
(b) Membolehkan organisasi untuk bertindak lebih cepat terhadap keperluan

dan pertanyaan oleh pelanggan. CoP boleh membantu mengenal pasti
pakar yang boleh menangani isu pelanggan. Tambahan pula, kebanyakan
komuniti mengekalkan repositori dokumen elektronik, pengetahuan yang
telah dikodkan yang berkaitan boleh digunakan semula.
(c) Mengurangkan kerja yang diulang semula dan mencegah pengulangan

proses yang sama. CoP dapat mengesan, mengakses dan menggunakan
pengetahuan yang sedia ada dalam situasi baru. Repositori bertindak
sebagai ruang kerja maya biasa untuk menyimpan, menyusun dan memuat
turun pembentangan, alat dan bahan lain yang berharga. Meta-data
digunakan untuk mengenal pasti penulis dan pakar bidang. Kebanyakan
repositori diubah suai bagi memastikan mesej adalah sesuai. CoP
membantu mewujudkan kepercayaan dalam organisasi dengan membantu
individu membina reputasi sebagai pakar dan kesediaan mereka untuk
membantu orang lain.

(d) Pemeliharaan idea baru bagi produk dan perkhidmatan. CoP bertindak
sebagai satu forum di mana pekerja dapat berkongsi pandangan mengenai
topik tertentu. Perbincangan mengenai pelbagai pandangan di dalam
komuniti sering mencetuskan inovasi. Tambahan pula, CoP menyediakan
persekitaran yang selamat di mana orang ramai berasa selesa untuk
berkongsi pengalaman mereka.
Oleh itu, CoP dianggap sebagai mekanisme yang berkesan untuk berkongsi
pengetahuan tasit, yang boleh memberi nilai yang besar kepada organisasi dan
individu. Peranan pihak pengurusan ialah sama-sama terlibat dan memberikan
sokongan dalam pembentukan dan pembangunan CoP dengan teliti.
AKTIVITI 6.4
1. Bincangkan jenis pengetahuan yang boleh dikongsi sesama

individu.
2. Apakah perbezaan antara permindahan pengetahuan dan
perkongsian pengetahuan?
3. Berikan penjelasan anda kenapa sistem pengurusan dokumen
dan sistem perlengkapan kelompok dianggap sebagai sistem
perkongsian pengetahuan.
4. Senarai dan terangkan tiga jenis sistem perkongsian
pengetahuan.
5. Pengetahuan yang bagaimanakah boleh dikongsi di dalam
persekitaran komuniti amalan?
6.9 APLIKASI PENGETAHUAN

Organisasi menggunakan pengetahuan secara langsung ketika mereka
menggunakannya dalam proses membuat keputusan dan melaksanakan semua
tugas.
Di sini, proses permohonan pengetahuan adalah tertakluk kepada ketersediaan

pengetahuan, dan ia bergantung pada proses penemuan, menangkap,
perwakilan dan perkongsian pengetahuan. Oleh itu, kualiti pembuatan
keputusan adalah sangat bergantung pada proses pengurusan pengetahuan.

Dalam menggunakan pengetahuan, individu atau kumpulan tidak semestinya

perlu untuk memahaminya apabila menggunakan ia. Pengguna akan
menggunakannya untuk membimbing membuat keputusan dan tindakan. Oleh
itu, penggunaan pengetahuan mendapat manfaat daripada dua proses yang
tidak melibatkan pemindahan sebenar pengetahuan antara individu yang
prihatin – arahan dan rutin.
(a) Arahan
Arahan adalah proses di mana individu yang mempunyai pengetahuan
mengarahkan tindakan individu lain tanpa memindahkan pengetahuan
asas kepada orang itu. Ini mengekalkan kelebihan pengkhususan dan
mengelakkan masalah yang wujud dalam pemindahan pengetahuan tasit.
Arahan merupakan proses yang digunakan apabila pekerja pengeluaran
memanggil pakar dalam organisasi untuk bertanya kepada mereka
bagaimana untuk menyelesaikan masalah tertentu dengan mesin, dan
kemudian bertindak untuk menyelesaikan masalah berdasarkan arahan
pakar-pakar tersebut. Pekerja pengeluaran berbuat demikian tanpa
memperoleh pengetahuan pakar, jika masalah yang sama berulang pada
masa depan, beliau tidak akan dapat mengenal pasti dan tidak akan dapat
menyelesaikannya tanpa memanggil pakar. Perhatikan perbezaan antara
arahan dan sosialisasi, di mana pengetahuan sebenarnya dihayati oleh
orang lain.
(b) Rutin
Rutin melibatkan penggunaan pengetahuan tertanam dalam prosedur,
peraturan dan norma yang menjadi panduan tingkah laku masa depan.
Rutin lebih menjimatkan komunikasi berbanding dengan arahan kerana ia
tertanam dalam prosedur atau teknologi. Walau bagaimanapun, mereka
mengambil masa untuk dibangunkan, bergantung pada pengulangan yang
berterusan. Satu sistem pengurusan inventori menggunakan pengetahuan
yang besar tentang hubungan antara permintaan dan bekalan, tetapi
pengetahuan serta arahan tidak disampaikan kepada individu.

AKTIVITI 6.5
1. Bincangkan tujuh jenis pengetahuan dan berikan contoh yang

sesuai bagi setiap jenis.
2. Berikan justifikasi ringkas untuk terma berikut:

(a) Pengetahuan implisit
(b) Pengetahuan prosedur
(c) Pengetahuan pengisytiharan
3. Kenapa model SECI untuk penukaran pengetahuan adalah

berguna dalam menguruskan pengetahuan tasit?
4. Bincangkan keperluan dan kepentingan proses sosialisasi di

dalam model SECI untuk berkongsi pengetahuan tasit.
5. Berikan pandangan kritis tentang model SECI dalam

menguruskan pengetahuan tasit.
 Proses pengurusan pengetahuan memberi tumpuan kepada aktiviti yang

melibatkan penemuan, memperoleh, berkongsi, perwakilan dan aplikasi
pengetahuan.
 Pengetahuan ditemui melalui sintesis pengetahuan baru melalui sosialisasi

dan penemuan corak yang menarik dalam pemerhatian yang biasanya
dimasukkan ke dalam data yang jelas.
 Penemuan pengetahuan dalam pangkalan data dan data perlombongan

merupakan teknologi yang boleh digunakan untuk mencari ilmu daripada
jumlah data yang besar.
 Perlombongan data mencari maklumat atau hubungan yang belum diketahui

di dalam pangkalan data yang besar dan merupakan salah satu teknik yang
berguna untuk mendapatkan pengetahuan dari pangkalan data, dokumen,
emel dan sebagainya.

 Memperoleh pengetahuan adalah proses yang terlibat dalam pengambilan

ilmu sama ada eksplisit atau tasit yang berada di dalam orang, artifak atau
entiti organisasi. Ia merupakan satu proses lelaran yang terdiri daripada
pencungkilan, perwakilan dan pengesahan pengetahuan.
 Pencungkilan pengetahuan merupakan proses mencungkil pengetahuan

daripada seorang yang berpengetahuan dan mewakili dalam bentuk yang
difahami untuk tujuan penyimpanan dan aplikasi. Pencungkilan
pengetahuan dilakukan melalui temu bual, pemerhatian dan teknik main
peranan terbalik.
 Pengetahuan juga ditangkap melalui cerita di mana cerita organisasi

merupakan gambaran menyeluruh mengenai tindakan pengurusan
sebelumnya, interaksi pekerja, atau lain-lain acara antara atau di luar
organisasi atau kes yang disampaikan secara tidak rasmi antara kumpulan di
dalam organisasi.
 Pengetahuan boleh diwakili melalui lima teknik penting perwakilan dan ini
adalah atribut-nilai pasangan, objek-atribut-nilai triplets, rangkaian
semantik,
bingkai dan logik. Pengetahuan domain, bagaimanapun, diwakili
menggunakan kaedah menyelesaikan masalah dan ontologi.
 Perkongsian pengetahuan ialah proses di mana pengetahuan eksplisit dan

tasit yang disampaikan kepada orang lain. Ini boleh dicapai melalui sistem
seperti sistem pengurusan dokumen, perlengkapan kelompok dan aliran
kerja.
 Sistem Perkongsian pengetahuan boleh diklasifikasikan sebagai sistem

laporan kejadian, sistem amaran, amalan terbaik pangkalan data dan sistem
pengajaran-lepas-belajar.
 Komuniti amalan (CoP) merupakan satu sistem pengurusan pengetahuan

yang membolehkan perkongsian pengetahuan tasit. CoP juga dikenali
sebagai rangkaian pengetahuan, yang merujuk kepada kumpulan yang
terbentuk secara suka rela di mana ahlinya berada di merata tempat atau
berlainan jabatan tetapi berkomunikasi dengan menggunakan kaedah
tertentu dengan kerap bagi membincangkan isu yang ada kepentingan
bersama.
 Aplikasi pengetahuan merupakan proses menggunakan pengetahuan secara

langsung dalam proses membuat keputusan dan juga dalam melaksanakan
semua tugas.

Aplikasi pengetahuan Penemuan pengetahuan

Kaedah menyelesaikan masalah Penemuan pengetahuan dalam
pangkalan data
Komuniti amalan (CoP)
Perkongsian pengetahuan
Menangkap pengetahuan
Perlombongan data (DM)
Ontologi
Perwakilan pengetahuan
Pembalikan peranan
Temu bual
Pemerhatian

management – Challenges, solutions and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Choo, C. W. (2000). Working with knowledge: How information professionals

help organisations manage what they know. Library Management, 21(8),
395–403.
Goguen, J. A. (1997). Towards a social, ethical theory of information, in social

science, technical systems and cooperative work: Beyond the great divide,
Bowker, G. C., Star, S. L., Turner W., & Gasser, L. (Eds), Lawrence Erlbaum
Associates.
Hildreth, P., & Kimble, C. (2002). The Duality of Knowledge, Information

Research, 8(1), paper no. 142. Dicapai daripada http://informationr.net/
ir/8-1/paper142.html.
Ichmann, C. (2003). Investigation of technologies in the knowledge management

context, School of Computing, Dublin Institute of Technology, Research
Paper (ITSM), DIT.

Kingdom: MIT Press.
Stein, E. W., Pauster, M. C., & May, D. (2003). A knowledge-based system to

improve the quality and efficiency of titanium melting. Expert Systems
with Applications, 24(2), 239–246.

Topik  Kemajuan
7 Teknologi
dalam
Pengurusan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mengenal pasti komponen sistem pengurusan pengetahuan;
2. Mengenal pasti peranan kecerdasan buatan dalam mengurus
pengetahuan;
3. Mengenal peralatan kecerdasan buatan yang digunakan untuk
mengurus pengetahuan;
4. Membincangkan bagaimana sistem pengurusan pengetahuan dapat
diimplementasikan; dan
5. Menerangkan bagaimana proses kejuruteraan pengetahuan
digunakan dalam membangunkan sistem berasaskan pengetahuan.

144  TOPIK 7 KEMAJUAN TEKNOLOGI DALAM PENGURUSAN
 PENGENALAN
Oleh sebab kita tidak memahami otak dengan baik, kita sentiasa terdorong
untuk menggunakan teknologi terkini sebagai model untuk cuba untuk
memahaminya. Pada zaman kanak-kanak, kita sentiasa memberi jaminan
bahawa otak adalah papan suis telefon. ("Apa lagi ia boleh?") Saya geli hati
melihat bahawa Sherrington, neuroscientist British yang hebat, fikir bahawa
otak bekerja seperti sistem telegraf. Freud sering membandingkan otak dengan
sistem hidraulik dan elektromagnet. Leibniz membandingkan ia dengan kilang,
dan saya diberitahu beberapa orang Yunani purba fikir fungsi otak seperti
lastik. Pada masa ini, jelas, metafora merupakan komputer digital.
Searle (1996)
Petikan ini menunjukkan peranan penting teknologi untuk manusia dan

bagaimana persepsi kita tentang perubahan teknologi kerana ia berkembang dari
masa ke masa.
Dalam Topik 6, anda telah mengkaji secara terperinci proses pengurusan

pengetahuan seperti penciptaan, penemuan, perkongsian dan aplikasi
pengetahuan. Topik ini memberi gambaran sistem yang boleh menyokong
proses ini.
Topik ini membincangkan peranan teknologi maklumat dan komunikasi sebagai

alat untuk aktiviti pengurusan pengetahuan dan akan menjelaskan secara
terperinci komponen sistem pengurusan pengetahuan dan bagaimana teknologi
kecerdasan buatan telah mempengaruhi pengurusan pengetahuan. Topik ini
juga membincangkan pelbagai jenis alat kecerdasan buatan yang popular untuk
pengurusan pengetahuan iaitu sistem berasaskan pengetahuan, sistem
penaakulan berasaskan kes, logik kabur, rangkaian neural dan ejen pintar.
Pelaksanaan sistem pengurusan pengetahuan berdasarkan jenis produk dan
vendor, syarikat perunding dan pembekal perkhidmatan aplikasi yang
diterangkan di sini. Topik ini juga menekankan integrasi sistem pengurusan
pengetahuan dengan sistem maklumat lain dalam organisasi. Proses yang berbeza
bagi kejuruteraan pengetahuan dalam membangunkan sistem berasaskan
pengetahuan dan butir sistem dari segi seni bina, isu, kelebihan dan pembangunan
dibincangkan secara terperinci.
Pengurusan pengetahuan adalah berkenaan pengurusan pengetahuan organisasi

yang lebih baik menggunakan alat yang sesuai, prosedur dan teknik dari
pelbagai domain. Walaupun pengurusan pengetahuan merupakan satu tugas
yang berkaitan dengan yang berkaitan manusia, teknologi boleh melengkapkan

TOPIK 7 KEMAJUAN TEKNOLOGI DALAM PENGURUSAN  145
pengendalian pengetahuan manusia dan salah satu contoh ialah sistem

berasaskan pengetahuan, yang mampu menguruskan pengetahuan eksplisit dan
implisit. Dengan adanya alat dan teknik yang sesuai akan memastikan setiap
pengetahuan digunakan sepenuhnya dalam organisasi dan pengetahuan pekerja
ditangkap dan disimpan dalam bentuk yang boleh digunakan walaupun apabila
pekerja meninggalkan syarikat.
Teknologi merupakan pemangkin dalam menyokong aktiviti pengurusan

pengetahuan, yang dibangunkan khusus dalam beberapa kes dalam domain
kecerdasan buatan atau Artificial Intelligence (AI) untuk menguruskan
pengetahuan. Contoh sistem itu ialah sistem berasaskan pengetahuan atau
knowledge-based-systems (KBS), ontologi, penyelesaian risikan perniagaan dan
kenangan organisasi serta maklumat konvensional sistem perisian seperti
pangkalan data dan sistem sokongan keputusan. Tsui et al. (2000) dalam komen
editorial mereka dalam isu khas mengenai kecerdasan buatan dalam pengurusan
pengetahuan menyokong perspektif ini dengan berhujah bahawa "setiap projek
pengurusan pengetahuan perlu memeluk beberapa kejuruteraan pengetahuan
(atau kecerdasan buatan atau perniagaan berasaskan web pelaksanaan
peraturan) kepakaran untuk (cuba kepada) menyediakan perkhidmatan tambah
nilai sering diperlukan dalam pemprosesan pengetahuan‰. Sistem perisian
semasa menggunakan semua atau sebahagian daripada teknologi ini dan mereka
menyokong produk dan perkhidmatan dalam ekonomi pengetahuan.
Walau bagaimanapun, tidak semua jenis pengetahuan boleh berjaya diuruskan

melalui penggunaan teknologi; ada yang diuruskan dengan lebih baik melalui
proses berorientasikan manusia dengan sokongan ICT. Tsui (2005) percaya
bahawa kejayaan pelaksanaan apa-apa projek PP melibatkan campuran
teknologi, manusia, proses dan kandungan. Untuk memilih teknologi sokongan
yang sesuai untuk PP, ia memerlukan pemahaman tentang sejauh mana
pengetahuan boleh distrukturkan dan jenis strategi digunakan: kodifikasi
berbanding strategi peribadi. Strategi kodifikasi bergantung pada pengetahuan
yang disimpan dalam pangkalan data yang mudah diakses oleh orang yang
memerlukan untuk mengaksesnya. Strategi peribadi, di sisi lain, memberi
tumpuan kepada dimensi tersirat ilmu yang tertanam dalam orang dan
berkongsi melalui hubungan orang-ke-orang.

AKTIVITI 7.1
1. Bincangkan mengapa teknologi makumat dan komunikasi
penting untuk inisiatif pengurusan pengetahuan di organisasi.
2. Terangkan bagaimana teknologi dapat digunakan dalam projek
3. Berdasarkan pengalaman peribadi anda dalam menggunakan
alatan teknologi, kenal pasti jenis peralatan yang berfaedah
dalam mengurus pengetahuan.
7.1 KOMPONEN SISTEM PENGURUSAN

PENGETAHUAN
Pengurusan pengetahuan boleh dilihat sebagai suatu kaedah yang digunakan
untuk amalan perniagaan dan bukannya teknologi atau produk. Walau
bagaimanapun, teknologi maklumat dan komunikasi adalah penting untuk
kejayaan pelaksanaan sistem pengurusan pengetahuan dalam organisasi.
Teknologi maklumat dan komunikasi membolehkan PP dengan menyediakan
seni bina perusahaan di mana ia dibangunkan. Sistem pengurusan pengetahuan
yang dibina berdasarkan tiga set teknologi: komunikasi, kerjasama dan
penyimpanan dan dapatan semula.
Teknologi komunikasi membolehkan pengguna untuk mengakses pengetahuan

yang diperlukan, dan untuk berkomunikasi antara satu sama lain, terutamanya
dengan pakar. Emel, Internet, Intranet korporat dan alat berasaskan web yang
lain menyediakan fungsi komunikasi. Mesin faks dan telefon juga digunakan
untuk komunikasi terutamanya apabila peralatan ICT tidak ada atau tidak boleh
menyokong komunikasi.
Teknologi kerjasama menyediakan cara untuk melakukan kerja kumpulan atau

pasukan kerja. Kumpulan boleh bekerja bersama-sama pada dokumen yang
sama pada masa yang sama (serentak) atau pada masa yang berlainan
(asynchronous); di lokasi yang sama atau di lokasi yang berbeza. Ini adalah
penting terutama bagi ahli komuniti amalan kerja atas sumbangan pengetahuan
atau kumpulan yang berlainan bekerja dalam cadangan perniagaan di zon masa
yang berbeza. Lain-lain keupayaan pengkomputeran kerjasama ialah sesi
percambahan fikiran elektronik dan kumpulan kerja yang dipertingkatkan,
terutama bagi sumbangan pengetahuan. Lain-lain bentuk kumpulan kerja
melibatkan pakar yang bekerja dengan individu yang cuba untuk menggunakan
pengetahuan mereka, dan ini memerlukan kerjasama di peringkat yang lebih

tinggi. Jenis sistem pengkomputeran kerjasama yang lain membolehkan

organisasi untuk mewujudkan ruang maya supaya pekerja boleh bekerja dalam
talian di mana-mana dan pada bila-bila masa.
Penyimpanan dan pengambilan teknologi yang pada asalnya bertujuan untuk

menggunakan sistem pengurusan pangkalan data untuk menyimpan dan
menguruskan pengetahuan. Sistem ini berjalan dengan baik pada peringkat awal
untuk menyimpan dan menguruskan pengetahuan eksplisit dan pengetahuan
tasit yang ditukarkan kepada pengetahuan eksplisit. Walau bagaimanapun,
menangkap, menyimpan dan menguruskan pengetahuan tasit memerlukan satu
set alatan yang berbeza. Sistem pengurusan dokumen elektronik dan sistem
penyimpanan khusus yang merupakan sebahagian daripada sistem
pengkomputeran kerjasama mengisi kekosongan ini. Sistem penyimpanan yang
dikenali sebagai repositori pengetahuan atau memori organisasi.
Jadual 7.1 menunjukkan hubungan antara sistem pengurusan pengetahuan dan
laman web.
Jadual 7.1: Teknologi Pengurusan Pengetahuan dan Impak Laman Web
Pengurusan Impak ke atas Laman

Impak Laman Web
Pengetahuan Web
Komunikasi Konsisten, ramah, antara muka bergrafik Pengetahuan yang
untuk unit pelanggan ditangkap dan
dikongsi digunakan
Alatan komunikasi yang lebih baik
dalam meningkatkan
Capaian mudah dan pantas terhadap teknologi
komunikasi,
pengetahuan dan individu berpengetahuan pengurusan
komunikasi dan
Akses langsung kepada pengetahuan atas komunikasi
pelayan
Kolaborasi Alatan kolaborasi yang lebih baik Pengetahuan
ditangkap dan
Membolehkan kolaborasi di mana-mana dan
dikongsi digunakan
pada bila-bila masa
dalam meningkatkan
Membolehkan kolaborasi antara organisasi, kolaborasi,
pembekal dan pelanggan pengurusan
kolaborasi, dan
Membolehkan perkongsian dokumen teknologi kolaborasi
Kolaborasi pantas dan baik ke punca (Sistem Sokongan
pengetahuan Kumpulan)
Menjadikan persidangan audio dan video

sesuatu yang nyata, terutamanya bagi
individu yang tidak menggunakan
rangkaian setempat (LAN)

Penyimpanan Konsisten, ramah, antara muka bergrafik Pengetahuan yang

dan retrival untuk pelanggan ditangkap dan
dikongsi digunakan
Pelayan menyediakan penyimpanan dan
dalam meningkatkan
retrival yang efisien dan efektif
penyimpanan data dan
sistem retrival,
pengurusan pangkalan
data atau
pengetahuan
pengurusan
repositori,
dan pangkalan data
dan teknologi
repositori
pengetahuan
SEMAK KENDIRI 7.1
1. Apakah itu teknologi kolaborasi dan bagaimana ia menyokong

kerja berkumpulan?
2. Kenapakah alatan komunikasi adalah alatan penting dalam
mengurus pengetahuan?
3. Terangkan bagaimana laman web telah mempengaruhi ketiga-
tiga set teknologi pengurusan pengetahuan.
7.2 PERANAN KECERDASAN BUATAN DALAM

PENGURUSAN PENGETAHUAN
Kecerdasan buatan (AI) adalah satu cabang sains komputer yang membolehkan
komputer untuk mewakili dan memanipulasi simbol, dan dengan ini
membolehkan mereka untuk menyelesaikan masalah yang tidak boleh
diselesaikan melalui model algoritma. Komputer direka untuk melaksanakan
tugas yang berulang-ulang seperti pengiraan aritmetik yang kompleks atau
penyimpanan pangkalan data dan retrival. Aspek biasa dalam tugas yang
berulang-ulang adalah bahawa ia merupakan algoritma dalam alam semula jadi,
kerana ini adalah berdasarkan logik yang tepat dan direka set arahan yang
menghasilkan output yang betul, di mana ia merupakan asas program komputer
konvensional. Walau bagaimanapun, penyelesaian masalah manusia melibatkan
penggunaan simbol bermakna yang boleh dilampirkan seperti apabila membuat
keputusan mengenai urutan tugas dan manipulasi simbol ini dianggap sebagai
asas AI.

Sistem AI yang moden diasaskan daripada prinsip bahawa kecerdasan berkait

rapat dengan pengetahuan dan ilmu yang dikaitkan dengan simbol yang
dimanupulasi oleh manusia. Kecerdasan buatan memainkan peranan yang
penting dalam pengurusan pengetahuan walaupun ia jarang disebut. Ini adalah
kerana sesetengah pihak percaya bahawa penciptaan pengetahuan adalah
mustahil tanpa aplikasi AI. Ada yang berpendapat bahawa AI hanya prasyarat
teknologi untuk penyelesaian pengurusan pengetahuan. Kedua-dua pendirian
ini boleh dianggap sebagai melampau kerana teknologi melengkapi proses
manusia dan pengurusan pengetahuan merupakan satu proses manusia yang
berkaitan dengan pengetahuan dalam minda manusia.
Pada awal 1970an dan 1980an, pembangunan dalam AI telah bersedia untuk
teknologi yang akan dibawa oleh KM. Saintis komputer dari bidang AI percaya
bahawa pengetahuan pakar boleh ditangkap dan dipindahkan secara langsung
dan diuruskan melalui sistem pakar. Walau bagaimanapun, ini terbukti satu
kesilapan yang besar kerana pengetahuan manusia adalah lebih kompleks dan
bergantung pada konteks penggunaan. Adalah amat mustahil untuk semua
pengetahuan manusia dapat ditangkap dan dikodkan ke dalam program
komputer.
Walau bagaimanapun, kerja dalam bidang ini berterusan dan pada pertengahan
tahun 1990an, sistem kecerdasan buatan tidak lagi terhad kepada persaingan
pemikiran pakar, ia juga boleh digunakan untuk menguruskan pengetahuan
organisasi, seperti peraturan perniagaan, prosedur dan garis panduan. Pada
masa yang sama, organisasi mula mengiktiraf kepentingan ilmu pengetahuan
sebagai aset korporat dan pergerakan pengurusan pengetahuan mula mendapat
momentum. Walau bagaimanapun, PP memberi penekanan yang lebih kepada
pengurusan pengetahuan sebagai sebahagian daripada proses yang berkaitan
dengan manusia kerana ia dilihat pengetahuan tasit, yang saling berkaitan
dengan aktiviti manusia, sebagai pengetahuan yang paling penting untuk
kejayaan komersial.
Pada akhir tahun 1990an, penyelidik AI mula sedar bahawa pengetahuan

organisasi perlu diuruskan dalam konteks yang jauh lebih luas daripada kaedah
tradisional AI. Beberapa orang penyelidik seperti Tsui et al. (2000) dan Binney
(2001) berpendapat PP menyediakan pandangan makro pengurusan
pengetahuan, membolehkan penggubalan strategi seperti penangkapan
pengetahuan, perkongsian dan retrival dalam sesebuah organisasi. Manakala,
kejuruteraan pengetahuan atau knowledge engineering (KE) menekankan
kepada aspek teknikal dalam membangunkan aplikasi AI. Integrasi pengajian
dalam bidang AI dan KM telah mempengaruhi penggunaan teknik seperti
aktiviti pencarian pakar dan analisis rangkaian sosial yang digunakan untuk
mengenal pasti dan berkongsi ilmu pengetahuan. Dalam tempoh ini, teknologi

AI telah mula diguna pakai dalam aplikasi perusahaan dan Internet melalui
peranan barunya sebagai sistem terbenam yang menyediakan keupayaan
penaakulan.
AKTIVITI 7.2
1. Bincangkan bagaimana kecerdasan buatan berbeza dengan

sistem komputer konvensional.
2. Bahaskan mengapa pautan antara pengurusan pengetahuan
dan kecerdasan buatan menimbulkan kontrovesi.
7.3 PERALATAN KECERDASAN BUATAN

Kaedah dan peralatan AI yang digunakan secara meluas untuk membantu dalam
mencari kepakaran, mencungkil pengetahuan secara otomatik dan semi-
otomatik, pemprosesan melalui antara muka bahasa semula jadi dan carian
pintar melalui ejen pintar. Kaedah AI seperti sistem berasaskan pengetahuan,
rangkaian neural, logik kabur, algoritma evolusi dan ejen pintar, yang digunakan
dalam sistem pengurusan pengetahuan untuk melakukan perkara berikut:
(a) Meningkatkan carian pengetahuan melalui penggunaan ejen pintar dalam
pencarian laman web;
(b) Membantu dalam menyediakan profil pengetahuan individu dan
kumpulan;
(c) Membantu menentukan kepentingan relatif pengetahuan apabila ia
disumbang dan diakses;
(d) Imbas emel, dokumen dan pangkalan data untuk melaksanakan penemuan
pengetahuan, mencari hubungan baru bermakna atau mendapatkan
peraturan untuk sistem berasaskan pengetahuan;
(e) Mengenal pasti corak dalam data (melalui rangkaian neural);
(f) Ramalan keputusan masa depan dengan menggunakan pengetahuan yang
sedia ada;
(g) Memberi nasihat secara langsung daripada pengetahuan dengan
menggunakan rangkaian neural atau sistem berasaskan pengetahuan; dan
(h) Antara muka pengguna untuk sistem pengurusan pengetahuan berasaskan
arahan bahasa asli atau arahan suara.

Bahagian seterusnya membincangkan beberapa alat popular AI seperti sistem

berasaskan pengetahuan, penaakulan berasaskan kes, logik kabur, rangkaian
neural dan ejen pintar.
7.3.1 Sistem Berasaskan Pengetahuan

Sistem berasaskan pengetahuan atau knowledge-based systems merupakan
sistem komputer yang digunakan untuk membantu pembuatan keputusan di
mana pengetahuan manusia diwakili sebagai peraturan yang jelas dalam
pangkalan pengetahuan. Sistem berasaskan pengetahuan telah dibangunkan
untuk menguruskan pengetahuan yang direkodkan. Dikenali sebagai sistem
pakar, sistem ini pada awalnya dicipta untuk mencontohi proses pemikiran
pakar manusia. Ia menjadi salah satu hasil daripada ciptaan yang paling berjaya
daripada penyelidikan AI dan telah berjaya dilaksanakan dalam bidang
perubatan, kejuruteraan, perniagaan, undang-undang, pendidikan dan bidang
lain. MYCIN yang digunakan untuk mendiagnosis penyakit berjangkit dan
Digital Equipment Corporation XCON untuk mengkonfigurasi komputer
merupakan dua contoh utama yang berjaya.
Sistem pakar terus berkembang akibat keperluan untuk mempunyai teknologi

yang stabil untuk menguruskan pengetahuan mula berkembang dan peranan
semasa ia sebagai pemangkin untuk inisiatif PP telah membawa kepada
kepesatan penggunaan teknologi ini. Sebagai hasil daripada proses evolusi ini,
nama yang berbeza telah diberikan kepada teknologi ini untuk mencerminkan
kesan semasa dan penggunaannya sebagai alat yang dibangunkan untuk
menguruskan pengetahuan, peraturan perniagaan dan automasi proses dalam
sistem perisian. Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, sistem berasaskan
pengetahuan (KBS), sistem berasaskan peraturan dan sistem pengetahuan (KS)
telah digunakan silih berganti dengan sistem pakar. Kesemua sistem ini merujuk
kepada jenis sistem yang sama, di mana pengetahuan (dalam bentuk peraturan)
yang digunakan untuk pembuatan keputusan.
Sistem berasaskan pengetahuan kekurangan keluasan pengetahuan dan

pemahaman asas yang dimiliki oleh pakar manusia. Sistem ini biasanya
melaksanakan tugas yang terhad seperti mengakses permohonan kredit dan
mendiagnosis fungsi mesin yang boleh dicapai oleh pakar manusia dalam
beberapa minit atau jam. Masalah yang tidak dapat diselesaikan oleh pakar
manusia dalam jangka masa pendek yang sama dianggap sukar bagi KBS. Walau
bagaimanapun, dengan menangkap kepakaran manusia dalam bidang tertentu,
KBS boleh memberi manfaat dengan membantu organisasi membuat keputusan
yang berkualiti tinggi berbanding dengan pakar. Hari ini, sistem berasaskan
pengetahuan yang digunakan secara meluas dalam bidang perniagaan untuk
pembuatan keputusan yang sangat berstruktur.
7.3.2 Penaakulan Berasaskan Kes (CBR)

Sistem berasaskan pengetahuan memperoleh pengetahuan tasit daripada pakar
sebagai peraturan, tetapi organisasi juga telah mengumpul pengetahuan
daripada pengalaman terdahulu dan kepakaran yang mereka telah
membangunkan sejak bertahun-tahun. Jenis pengetahuan organisasi yang
berharga ini boleh ditangkap dan disimpan dengan menggunakan penaakulan
berasaskan kes. Dalam penaakulan berasaskan kes atau case-based reasoning
(CBR), penerangan terperinci tentang pengalaman lepas pakar manusia dalam
organisasi yang telah berurusan dalam pelbagai projek diwakili sebagai kes. Kes
ini disimpan dalam pangkalan data dan diambil apabila pekerja organisasi
menghadapi kes baru dengan parameter yang sama. Dalam keadaan ini, CBR
menyesuaikan penyelesaian yang digunakan berasaskan penyelesaian kepada
masalah sebelum ini yang berjaya diselesaikan dengan jayanya. Sistem ini
membuat carian bagi kes yang disimpan yang sama dengan masalah yang
dihadapi, mendapatkan kes yang paling sesuai dan menerima pakai
penyelesaian kes lama kepada kes baru. Penyelesaian yang gagal juga disimpan
dalam pangkalan data kes bersama-sama dengan penerangan tentang mengapa
ia gagal.
Sistem berasaskan pengetahuan berfungsi dengan menggunakan satu set

peraturan IF-THEN-ELSE yang diekstrak daripada pakar manusia. Penaakulan
berasaskan kes mewakili pengetahuan sebagai satu siri kes, dan asas
pengetahuan ini terus berkembang dan diperhalusi oleh pengguna. Penaakulan
berasaskan kes digunakan secara meluas dalam sistem diagnostik dalam domain
perubatan atau sokongan pelanggan, di mana pengguna boleh mendapatkan
semula kes sebelum ini yang sama dengan kes baru. Sistem ini kemudiannya
mencadangkan penyelesaian atau diagnosis berdasarkan kes lampau yang
hampir sama dengan keadaan semasa.
7.3.3 Sistem Logik Kabur

Manusia biasanya tidak berfikir dari segi peraturan konvensional IF-THEN atau
nombor yang tepat. Mereka cenderung menghimpunkan beberapa perkara
menggunakan kaedah yang tidak tepat untuk membuat keputusan di mana ia
akan mengakibatkan wujudnya beberapa kawasan yang kabur. Sebagai contoh,
seseorang itu boleh menjadi kuat atau pintar. Sesebuah organisasi boleh menjadi
kecil, sederhana atau besar. Suhu boleh panas, sejuk atau suam. Kategori ini
mewakili pelbagai nilai.

Logik kabur adalah teknologi berasaskan peraturan yang boleh mewakili

ketidaktepatan dengan mewujudkan kaedah yang menggunakan nilai anggaran
atau subjektif. Ia boleh mengulas lanjut mengenai keadaan atau proses tertentu
dan kemudian mewakili perihal itu dengan ringkas atau menggunakan kaedah
yang fleksibel. Teknik ini menggunakan teori matematik dalam set kabur dan
merangsang proses pemikiran manusia biasa dengan membenarkan sistem
komputer bertindak kurang tepat dan logik berbanding daripada kaedah
komputer konvensional. Logik kabur amat berguna kerana ia merupakan satu
cara yang berkesan dan tepat untuk menggambarkan persepsi manusia terhadap
masalah semasa membuat keputusan. Kebanyakan situasi yang berlaku adalah
tidak 100 peratus benar atau palsu. Terdapat banyak kawalan dan masalah
dalam membuat keputusan yang tidak sesuai dalam situasi benar atau palsu
sahaja. Organisasi boleh menggunakan logik kabur dalam membangunkan
sistem perisian yang menguasai pengetahuan tasit di mana wujud kekaburan
linguistik.
Untuk memahami keadaan ini dengan lebih baik, mari kita lihat bagaimana
teknik logik kabur akan mewakili pelbagai suhu dalam aplikasi komputer untuk
mengawal suhu bilik secara automatik. Syarat ini (dikenali sebagai fungsi
keahlian) ditakrifkan tidak tepat supaya, sebagai contoh dalam Rajah 7.1, sejuk
adalah antara 50 darjah dan 70 darjah (dalam Fahrenheit), walaupun suhu adalah
paling sejuk kira-kira 60 hingga 67 darjah. Ambil perhatian bahawa nilai sejuk,
dingin dan panas boleh bertindih antara satu sama lain. Untuk mengawal
persekitaran bilik dengan menggunakan logik ini, pengaturcara akan
membangunkan definisi tidak tepat untuk kelembapan dan faktor lain, seperti
angin luar dan suhu. Salah satu peraturan adalah; "Jika suhu sejuk atau dingin
dan kelembapan adalah rendah, manakala angin luar yang tinggi dan suhu luar
adalah rendah, tingkatkan haba dan kelembapan di dalam bilik". Komputer
kemudian akan menggabungkan bacaan fungsi keahlian secara wajaran, dan
menggunakan semua kaedah, menaikkan dan menurunkan suhu dan
kelembapan.
Rajah 7.1: Fungsi keahlian bagi input suhu logik thermostat untuk kawalan suhu
bilik
Logik kabur menyediakan penyelesaian kepada masalah yang memerlukan

kepakaran yang sukar untuk diwakili dalam peraturan konkrit IF-THEN.
Terdapat banyak aplikasi sistem logik kabur dalam kehidupan sebenar
digunakan di seluruh dunia. Di Jepun, sistem kereta api bawah tanah Sendai ini
menggunakan kawalan logik kabur untuk memecut laju dengan lancar, dan
penumpang yang berdiri tidak perlu berpegang pada palang. Mitsubishi Heavy
Industries di Tokyo telah dapat mengurangkan penggunaan kuasa penghawa
dingin sebanyak 20% melalui pelaksanaan program kawalan logik kabur. Peranti
auto fokus kamera berfungsi menggunakan logik kabur. Dalam kes ini, logik
kabur membolehkan perubahan tambahan dalam input untuk menghasilkan
perubahan lancar dalam output. Ini menjadikan logik kabur berguna untuk
peralatan elektronik pengguna seperti dalam peti sejuk, mesin basuh dan periuk
nasi, dan aplikasi kejuruteraan.
Sistem logik kabur juga berguna dalam pengurusan membuat keputusan dan
kawalan organisasi. Ia digunakan untuk mengesan penipuan yang mungkin
berlaku dalam tuntutan perubatan, membantu broker saham memilih untuk
pengambilalihan syarikat yang berpotensi dan menentukan kategori risiko bagi
permohonan insurans.
7.3.4 Rangkaian Neural

Rangkaian neural digunakan untuk menyelesaikan masalah kompleks, kurang
difahami di mana sejumlah besar data telah dikumpulkan. Rangkaian neural
bekerja dengan mencari corak dan hubungan dalam data yang besar yang mana
ia menjadi sangat rumit dan sukar untuk dianalisis oleh manusia. Mereka
menemui pengetahuan ini dengan menggunakan perkakasan dan perisian yang
selari corak pemprosesan dengan aspek biologi dalam otak manusia. Rangkaian
neural direka untuk mencari suatu corak daripada kuantiti data yang besar
dengan mengulang kaji semua data, mencari hubungan, membina model, dan
membetulkan kesilapan model berulang-ulang kali.
Rangkaian neural mengandungi banyak penderiaan dan nod pemprosesan yang

sentiasa berinteraksi antara satu sama lain. Rajah 7.2 menunjukkan satu jenis
rangkaian neural yang terdiri daripada lapisan input, lapisan output dan lapisan
pemprosesan tersembunyi. Rangkaian dilatih dengan menggunakan satu set data
latihan yang mana input akan menghasilkan satu set output atau kesimpulan
yang telah diketahui hasilnya. Ini membolehkan komputer untuk belajar contoh
yang betul. Apabila lebih banyak data dimasukkan ke dalam komputer, setiap
kes dibandingkan dengan hasil yang diketahui. Jika keputusan adalah berbeza
daripada yang dijangka, maka pembetulan dibuat dan digunakan untuk nod
dalam lapisan pemprosesan tersembunyi. Langkah ini diulangi sehingga
keadaan tertentu dipenuhi, sebagai contoh, pembetulan kurang daripada 5%
dicapai. Rangkaian neural yang ditunjukkan dalam Rajah 7.2 telah belajar
bagaimana untuk mengenal pasti penipuan pembelian kredit kad.
Sistem berasaskan pengetahuan direka untuk mencontohi cara pakar

menyelesaikan masalah, manakala pemaju rangkaian neural mendakwa bahawa
mereka tidak program penyelesaian dan tidak bertujuan untuk menyelesaikan
masalah tertentu. Sebaliknya, pemaju rangkaian neural berusaha untuk
meletakkan maklumat ini ke dalam perkakasan dalam bentuk umum supaya
boleh belajar. Sistem berasaskan pengetahuan, sebaliknya, adalah sangat khusus
kepada masalah yang diberikan atau domain, dan tidak boleh dilatih dengan
mudah.
Rajah 7.2: Bagaimana rangkaian neural bekerja
Aplikasi rangkaian neural boleh didapati dalam bidang perubatan, sains dan
domain perniagaan, di mana ia menyelesaikan masalah yang melibatkan
klasifikasi corak, ramalan, analisis kewangan dan kawalan serta
pengoptimuman. Dalam domain perubatan, aplikasi rangkaian neural
digunakan untuk menyaring pesakit untuk penyakit arteri koronari,
mendiagnosis pesakit dengan epilepsi, dan melakukan pengiktirafan corak imej
patologi. Dalam industri kewangan, rangkaian neural digunakan untuk
mempelajari corak dalam jumlah data yang besar yang mungkin membantu
dalam meramalkan prestasi ekuiti, penilaian bon korporat dan pasaran masa
depan. Visa International memantau semua transaksi kad Visa bagi perubahan
mendadak dalam corak pembelian oleh pemegang kad menggunakan rangkaian
neural untuk mengesan penipuan kad kredit.

Walaupun rangkaian neural sangat berguna, terdapat beberapa aspek yang

membingungkan tentang mereka. Ia tidak seperti sistem berasaskan
pengetahuan yang mempunyai keupayaan untuk menjelaskan mengapa ia telah
tiba pada sesuatu penyelesaian, rangkaian neural tidak boleh menjelaskan
bagaimana sesuatu penyelesaian dicapai. Tambahan pula, rangkaian neural tidak
boleh sentiasa menjamin penyelesaian yang sama setiap masa walaupun
menggunakan data input yang sama, atau menjamin penyelesaian terbaik.
Mereka juga sangat sensitif dan mungkin tidak menunjukkan prestasi yang baik
jika latihan mereka terlalu sedikit atau terlalu banyak. Pada masa ini, rangkaian
neural digunakan untuk membantu pembuat keputusan.
7.3.5 Ejen Pintar

Teknologi ejen pintar boleh membantu perniagaan mencari dan bertindak atas
maklumat yang dianggap penting yang diperolehi daripada data yang besar.
Ejen pintar ialah program perisian yang bekerja sendiri tanpa campur tangan
manusia secara langsung untuk melaksanakan tugas tertentu yang berulang-
ulang dan boleh diramal untuk pengguna individu, proses perniagaan atau
aplikasi perisian. Ejen menggunakan informasi sedia terbina yang terhad atau
belajar asas pengetahuan untuk melaksanakan tugas atau membuat keputusan
bagi pihak pengguna, seperti memadam emel, jadual temu janji atau senarai
penerbangan ke Langkawi bagi mencari tiket yang murah.
Terdapat banyak aplikasi ejen pintar pada masa kini dan ia boleh didapati dalam
sistem operasi, aplikasi perisian, sistem emel, perisian pengkomputeran mudah
alih, program pengesanan virus dan alat rangkaian. Sebagai contoh, sistem
bestari yang terdapat dalam perisian Microsoft Office mempunyai keupayaan
yang terbina di dalamnya untuk menunjukkan pengguna bagaimana untuk
mencapai pelbagai tugas seperti format dokumen atau melukis jadual dan
bertindak balas apabila pengguna memerlukan bantuan. Beberapa nama yang
digunakan untuk menggambarkan ejen pintar dan ini termasuk ejen perisian,
ÂwizardÊ, knowbots, softbots dan bot (robot perisian pintar). Terma ini kadang-
kadang merujuk kepada jenis ejen yang berbeza atau ejen yang mempunyai
tahap kecerdasan yang berbeza.
Banyak fenomena yang kompleks boleh dimodelkan sebagai sistem ejen

autonomi yang mengikuti kaedah yang agak mudah untuk berinteraksi. Aplikasi
model berasaskan ejen telah dibina untuk model tingkah laku pengguna, pasaran
saham dan rantaian bekalan.

Procter & Gamble (P&G), pengeluar produk penjagaan peribadi, makanan dan
produk isi rumah, menggunakan model berasaskan ejen untuk meningkatkan
penyelarasan antara ahli yang berbeza dalam rantaian bekalan terhadap tindak
balas dalam perubahan persekitaran perniagaan. Rajah 7.3 menunjukkan
penggunaan ejen pintar dalam rangkaian rantaian bekalan oleh syarikat Procter
& GambleÊs. Rangkaian mewakili rantaian bekalan yang kompleks sebagai satu
kumpulan ejen separa berautonomi mewakili komponen rantaian bekalan
individu seperti lori, kemudahan pengeluaran, pengedar dan peruncit. Tingkah
laku setiap ejen diprogramkan untuk mengikut peraturan yang meniru tingkah
laku sebenar, seperti „penghantaran dibuat apabila muatan penuh‰.
Menggunakan ejen, syarikat itu boleh melakukan simulasi untuk melaksanakan
analisis what-if terhadap tahap inventori, stockouts ion-kedai dan kos
pengangkutan.
P&G mendapati bahawa trak mesti dihantar sebelum ia dimuatkan sepenuhnya

dengan menggunakan model ejen pintar. Walaupun kos pengangkutan akan
lebih tinggi untuk muatan separuh kerana upah pemandu dan bahan api adalah
sama, simulasi menunjukkan bahawa kekurangan stok di kedai runcit akan
jarang berlaku, sekali gus mengurangkan jumlah jualan yang hilang, yang lebih
tinggi daripada kos pengagihan. Melalui model berasaskan ejen, P&G berjaya
menyelamatkan sekitar AS$300 juta setahun daripada pelaburan yang kira-kira
1% daripada jumlah penjimatan.
Rajah 7.3: Ejen pintar di P&GÊs rangkaian rantaian bekalan

Integrasi ejen pintar dengan syarikat portal merupakan satu teknik yang berguna
yang boleh menyampaikan maklumat yang diperlukan oleh pengguna apabila
mereka perlukan untuk melaksanakan tugas mereka. Ejen pintar belajar apa
yang pengguna lebih suka lihat, dan bagaimana pengguna menyusunnya.
Kemudian, ejen pintar akan menyediakan maklumat tersebut kepada pengguna
seperti seorang pembantu.
AKTIVITI 7.3
1. Bincangkan secara ringkas bagaimana sistem pengetahuan

pintar telah berkembang.
2. Apakah penaakulan berasaskan kes dan bagaimana ia
digunakan untuk menguruskan pengetahuan?
3. Bincangkan kepentingan mempunyai nilai kabur berbanding
dengan nilai tepat.
4. Jelaskan limitasi rangkaian neural berbanding dengan sistem
berasas pengetahuan.
5. Berikan justifikasi kenapa teknologi ejen pintar amat berguna
untuk pengurusan pengetahuan.
7.4 IMPLEMENTASI SISTEM PENGURUSAN

PENGETAHUAN (KMS)
Dalam Seksyen 7.2 dan 7.3, anda telah melihat peranan AI dalam menguruskan
pengetahuan dan alatan AI yang popular yang digunakan untuk pengurusan
pengetahuan. Dalam seksyen ini, anda akan melihat pelbagai kategori alatan di
pasaran yang digunakan oleh organisasi dalam menguruskan pengetahuan.
Cabaran terbesar sistem pengurusan pengetahuan atau knowledge management

systems (KMS) adalah untuk mengenal pasti dan menyatukan ketiga-tiga
komponen iaitu teknologi komunikasi, teknologi kerjasama dan teknologi
dapatan semula, bagi memenuhi keperluan pengurusan pengetahuan organisasi.
Pada awalnya, sistem pengurusan pengetahuan telah dibina dengan teknologi
rangkaian – intranet, peralatan pengkomputeran kerjasama – perlengkapan
kelompok dan pangkalan data – repositori pengetahuan. Sistem ini telah dibina
daripada pelbagai komponen „off-the-shelf‰ IT. Firma perundingan pengurusan
yang lebih besar seperti Accenture dan JD Edwards membangunkan struktur
pengetahuan mereka sendiri dengan satu set peralatan yang menggabungkan
ketiga-tiga jenis teknologi. Suite pengkomputeran kerjasama seperti IBM Lotus

Notes/Domino dan OnLine GroupSystems juga menyediakan banyak

keupayaan KMS. Lain-lain sistem mengintegrasikan set alat daripada pembekal
tunggal atau berbilang, seperti JD Edwards Knowledge Garden KMS yang
mengintegrasikan alat Microsoft dan produk. Walau bagaimanapun, teknologi
KMS telah berkembang dan menggabungkan ketiga-tiga komponen dalam satu
pakej tunggal.
7.4.1 Produk dan Pembekal Pengurusan Pengetahuan

Peralatan teknologi yang menyokong pengurusan pengetahuan dikenali sebagai
knowware. Kebanyakan pakej perisian pengurusan pengetahuan terdiri
daripada satu atau lebih daripada alat berikut: alat pengkomputeran kerjasama,
pelayan pengetahuan, portal pengetahuan perusahaan, sistem pengurusan
dokumen elektronik, alat penuaian pengetahuan, enjin carian dan suite
pengurusan pengetahuan. Beberapa pakej ini menyediakan banyak peralatan
kerana ia adalah penting dalam sistem pengurusan pengetahuan yang berkesan.
Sebagai contoh, banyak sistem pengurusan dokumen elektronik telah bersepadu
keupayaan pengkomputeran kerjasama dalam peralatan mereka untuk
menjadikan ia lebih mudah digunakan untuk pengurusan pengetahuan.
Sistem pengurusan pengetahuan boleh dibeli sebagai satu sistem yang lengkap
atau dalam modul daripada salah satu syarikat pembangunan perisian dan
syarikat pembekal sistem maklumat. Sistem ini juga boleh diperoleh dari syarikat
perunding yang besar atau menawarkan kepada sumber luar seperti pembekal
perkhidmatan aplikasi atau application services providers (ASP). Pelbagai jenis
alternatif dalam memperoleh KMS akan dibincangkan dalam bahagian
seterusnya.
(a) Syarikat Pembangunan Perisian dan Syarikat Pembekal Sistem Maklumat

Syarikat pembangunan perisian dan syarikat pembekal sistem maklumat
menawarkan pelbagai pakej pengurusan pengetahuan, daripada peralatan
untuk individu hingga untuk pengurusan pengetahuan menyeluruh.
Pelbagai jenis peralatan terdapat di pasaran membolehkan syarikat untuk
mencari alat yang akan sesuai dengan keperluan untuk pengurusan
pengetahuan di syarikat mereka. Subtopik yang berikut mengkaji semula
pakej perisian berdasarkan tujuh kategori knowware.
(i) Peralatan Pengkomputeran Kerjasama

Alat kerjasama atau perlengkapan kelompok mula-mula digunakan
untuk meningkatkan pemindahan pengetahuan tasit dalam kalangan
pekerja dalam sesebuah organisasi. GroupSystems, salah satu sistem
pengkomputeran kerjasama yang paling awal, menyediakan beberapa
alat yang menyokong kumpulan kerja seperti elektronik sumbang
saran dan idea pengkategorian, manakala, Lotus Notes/Domino yang

popular dalam menyokong persekitaran kerjasama seluruh
perusahaan. Lain-lain alat kerjasama adalah MeetingPlace (Latitude),
Lotus Sametime (Lotus Development Corp), WebEx (Cisco Corp),
Groove Networks (Microsoft Corp) dan Perkhidmatan Kerjasama
Oracle (OCS) 10g (Oracle Corp) dan eRoom (eRoom Technology Inc.).
(ii) Server Pengetahuan

Server pengetahuan menjadi tuan rumah bagi perisian pengetahuan
pengurusan yang utama termasuk repositori pengetahuan dan
menyediakan akses kepada pengetahuan, maklumat serta data.
Contoh pelayan pengetahuan ialah Hummingbird Knowledge Server,
Sequois Software XML Portal Server dan AutonomyÊs Intelligent Data
(Idol) Server. Server autonomi (Idol) menghubungkan orang ramai
dengan kandungan, kandungan dengan kandungan dan orang
dengan orang melalui modul yang membolehkan organisasi untuk
mengintegrasikan pelbagai ciri-ciri peribadi, kerjasama dan dapatan
semula. Server menyediakan repositori pengetahuan, lokasi berpusat
untuk mencari dan mengakses maklumat daripada pelbagai sumber,
seperti Internet, Intranet korporat, pangkalan data dan sistem fail,
sekali gus membolehkan pengagihan maklumat kritikal dengan
cekap. Server ini mudah disepadukan dengan suite e-perniagaan
syarikat, yang membolehkan penempatan pesat aplikasi di seluruh
perusahaan.
(iii) Portal Perusahaan

Portal Pengetahuan Perusahaan atau enterprise knowledge portals
(EKP) adalah pintu ke dalam banyak sistem pengurusan
pengetahuan. Ia telah berkembang daripada konsep asas sistem
maklumat eksekutif, sistem sokongan kumpulan, pelayar web dan
sistem pengurusan data. Portal perusahaan menyediakan akses
tunggal bagi maklumat eksplisit yang banyak seperti pelan projek,
kertas putih, spesifikasi teknikal, laporan kewangan, pengumuman
produk dan lain-lain.
Portal pengetahuan perusahaan ini merupakan salah satu cara untuk

mengurus sumber maklumat yang tidak berstruktur dalam
organisasi. Kebanyakan portal menggabungkan integrasi data,
mekanisme laporan dan kerjasama, manakala dokumen dan
pengurusan pengetahuan dikendalikan oleh pelayan. Portal ini ialah
tempat maya dalam rangkaian pengguna dalam talian. Portal akan
agregat jumlah maklumat yang diperlukan oleh setiap pengguna
seperti data dan dokumen, emel, pautan web dan pertanyaan, suapan

dinamik daripada rangkaian dan kalendar dan senarai tugas. Portal

peribadi telah berubah menjadi sebuah portal pengetahuan
perusahaan, berguna untuk pengurusan pengetahuan.
Cisco Employee Connection adalah satu portal yang sangat berjaya

yang menyediakan akses untuk Intranet syarikat pada bila-bila masa
dan di mana sahaja. Tujuan sistem ini adalah untuk menyambung
sebanyak mana sistem dan aplikasi yang mungkin supaya pengguna
hanya perlukan satu entri untuk akses ke dalam semua sistem
maklumat Cisco.
Portal maklumat perusahaan yang awal di pasaran tidak mempunyai

ciri-ciri pengurusan pengetahuan, bagaimanapun, kini
kebanyakannya telah ada. Pembekal portal terkemuka termasuk
Autonomi, Brio, Corechange, Dataware, Intraspect, Hummingbird,
InXight, IBM/Lotus, Knowmadic, OpenText, Plumtree, Verity dan
Vignette. Pembekal pangkalan data seperti Oracle, Sybase dan
Microsoft juga menjual portal pengetahuan. Harga setiap portal
biasanya antara beberapa ratus ribu kepada berjuta-juta ringgit,
bergantung pada keperluan dan saiz organisasi. Satu portal
pengetahuan popular di Malaysia ialah myGoverment – portal rasmi
kerajaan Malaysia.
(iv) Sistem Pengurusan Dokumen Elektronik (EDM)

Sistem pengurusan dokumen elektronik atau electronic document
management (EDM) memberi tumpuan kepada dokumen dalam
bentuk elektronik sebagai tumpuan kerjasama terhadap kerja. Sistem
EDM membolehkan pengguna mengakses dokumen yang diperlukan,
biasanya melalui pelayar web intranet korporat. Sistem EDM
membolehkan organisasi untuk menguruskan dokumen dan aliran
kerja yang lebih baik untuk melancarkan operasi. Mereka juga
membolehkan pengguna untuk bekerjasama dalam penciptaan
dokumen dan semakan. Banyak sistem pengurusan pengetahuan
mengamalkan sistem EDM sebagai repositori pengetahuan, kerana
terdapat pautan yang sama dari segi tujuan dan manfaat.
Sistem pengurusan dokumen elektronik seperti DocuShare (Xerox

Corp) dan Lotus Notes (IBM) membolehkan kerjasama langsung
dengan dokumen yang sama. Sistem EDM yang lain termasuk
Eastman Software DMX (Eastman Software), FileNet P8 (IBM),
infoRouters DMS (infoRouter), LiveLink (Open Text Corporation),
Pagis Pro (SCANSOFT Inc) Xpedio (Penyelesaian Intranet) dan
CaseCentral.com ( Documen Repository Inc.)

Pendekatan semasa untuk pengurusan dokumen elektronik, dikenali

sebagai sistem pengurusan kandungan (CMS), ia mengubah cara
dokumen dan kandungannya diuruskan. Sebuah sistem pengurusan
kandungan menghasilkan versi dinamik dokumen dan secara
automatik mengekalkan set semasa bagi kegunaan di peringkat
organisasi. Peningkatan bahan berasaskan web memerlukan
organisasi untuk mengekalkan mekanisme untuk menyediakan
kandungan yang konsisten dan tepat di seluruh perusahaan. Sistem
EDM, portal pengetahuan perusahaan dan CMS yang lain mengisi
keperluan ini. Matlamat utama di sini adalah untuk menyediakan
pekerja berpengetahuan dengan akses kepada sejumlah besar teks
berstruktur. Subset CMS untuk menguruskan keperluan perniagaan
yang berubah-ubah ialah pengurusan peraturan perniagaan dengan
alat seperti ILOG JRules dan Blaze Advisor yang direka untuk
mengendalikan ketulan kandungan yang lebih kecil. Alat ini juga
digunakan dalam sistem berasaskan pengetahuan.
(v) Alatan Penuaian Pengetahuan

Alat untuk menangkap pengetahuan secara berhati-hati adalah
berguna kerana ia membolehkan penyumbang pengetahuan untuk
terlibat secara minimum dalam projek penuaian pengetahuan. Satu
pendekatan yang ideal untuk menangkap pengetahuan adalah untuk
menanamkan alat ini dalam sistem pengurusan pengetahuan. Satu
contoh ialah AutonomyÊs ActiveKnowledge, yang merupakan satu
pakej perisian kepakaran lokasi yang menganalisa emel pengguna
yang keluar untuk menghuraikan kepakaran subjek. Ia mengekalkan
direktori kepakaran dan menawarkan cara untuk menghubungi
pakar, di samping mengekalkan kawalan privasi pakar. Ia juga boleh
digunakan pada lain-lain jenis dokumen standard.
(vi) Enjin Carian

Enjin carian berguna dalam melaksanakan fungsi penting dalam
pengurusan pengetahuan, mencari dan mendapatkan semula
dokumen daripada koleksi terkumpul dalam repositori korporat.
Syarikat seperti Google, Yahoo, Verity, Inktomi (dibeli oleh Verity)
dan Nervana menawarkan pelbagai enjin carian yang mampu
mengindeks dan pengkatalogan fail dalam pelbagai format serta
respon untuk mendapat semula dan menkategori dokumen yang
berkaitan berdasarkan pertanyaan pengguna.

(vii) Suite Pengurusan Pengetahuan

Suite pengurusan pengetahuan merupakan penyelesaian pengurusan
pengetahuan yang lengkap dan sedia untuk digunakan. Mereka
menyepadukan komunikasi, kerjasama dan teknologi penyimpanan
dalam satu pakej yang tunggal. Suite pengurusan pengetahuan masih
perlu mempunyai akses kepada pangkalan data dalaman dan lain-
lain sumber pengetahuan luaran, oleh itu, beberapa integrasi
diperlukan untuk membuat perisian dapat berfungsi. Suite
pengurusan pengetahuan merupakan pendekatan yang berkuasa
untuk membangunkan KMS kerana mereka menawarkan satu antara
muka pengguna, satu repositori data dan satu pembekal.
Lotus/IBM menawarkan pelbagai jenis produk pengurusan

pengetahuan termasuk platform Domina dan portal Websphere.
Terdapat set alatan yang lain digunakan untuk inisiatif pengurusan
pengetahuan seperti Dataware Knowledge Management Suite,
KnowldgeX oleh KnowledgeX, Inc dan lain-lain. Suite Pengurusan
Pengetahuan Autonomi menyediakan pengkategorian dokumen dan
integrasi aliran kerja. Beberapa pembekal sistem maklumat syarikat
seperti SAP dan Oracle sedang membangunkan teknologi pengurusan
pengetahuan yang berkaitan sebagai platform untuk aplikasi
perniagaan. Siebel Systems menyusun semula dirinya sebagai
platform pengurusan pengetahuan perniagaan-ke-pekerja.
(b) Firma Perunding

Banyak firma perunding utama seperti Accenture, Cap Gemini Ernst &
Young dan lain-lain lagi mempunyai inisiatif pengurusan pengetahuan yang
berjaya. Dalam kebanyakan kes, ini menjadi produk selepas mereka telah
berjaya secara dalaman dan memberi bantuan dalam mewujudkan sistem
pengurusan pengetahuan dan mengukur keberkesanan mereka. Firma
perundingan juga menyediakan secara langsung, sistem proprietari yang
baru untuk pasaran menegak dan beberapa firma perundingan pengurusan
mentakrifkan pengurusan pengetahuan mereka sebagai perkhidmatan.
(c) Pembekal Perkhidmatan Aplikasi Pengurusan Pengetahuan

Pembekal perkhidmatan aplikasi atau application service providers (ASP)
telah berkembang sebagai sejenis KMS penyumberan luar di web. Terdapat
banyak ASP untuk e-dagang di pasaran. Sebagai contoh, Communispace
(communispace.com) merupakan sistem kerjasama ASP peringkat tinggi
yang memberi tumpuan kepada menghubungkan orang dengan orang
(bukan hanya orang dengan dokumen) untuk mencapai objektif tertentu,
tanpa mengira lokasi geografi, masa dan halangan organisasi. Rajah 7.4
menunjukkan laman web utama Communispace itu. Sebagai tuan rumah

penyelesaian ASP, ia adalah mudah untuk digunakan secara cepat dalam

organisasi. Berbeza dengan sistem KM tradisional yang menganjurkan data
dan dokumen atau chat room di mana orang hanya menukar maklumat,
Communispace mengandungi pelbagai jenis interaksi, aktiviti dan alat
yang menghubungkan orang ramai kepada rakan-rakan yang terbaik yang
boleh membantu mereka membuat keputusan. Ia cuba untuk membuat
masyarakat sedar tentang mengambil tanggungjawab untuk tindakan dan
pengetahuan mereka. Komponen penting adalah untuk membantu peserta
untuk mengukur dan memahami perasaan orang ramai tentang
masyarakat. Kafe maya memberikan peluang untuk pekerja di lokasi
berbeza untuk bertemu dan belajar tentang satu sama lain melalui gambar
dan profil.
Rajah 7.4: Laman web Communispace

SEMAK KENDIRI 7.2
1. Apakah alatan pengkomputeran kerjasama?

2. Bagaimanakah server pengetahuan menyokong aktiviti
pengurusan pengetahuan?
3. Mengapakah portal pengetahuan perusahaan dianggap sebagai
pintu ke sistem pengetahuan pengurusan?
4. Apakah pendekatan terkini dalam sistem pengurusan dokumen
elektronik?
5. Kenal pasti dua ciri yang membuat suite pengetahuan sesuai
sebagai peralatan yang efektif untuk pengurusan pengetahuan
dalam sesebuah organisasi.
7.5 PENYEPADUAN KMS DAN SISTEM

MAKLUMAT YANG LAIN
Dalam subtopik 7.3 dan 7.4, anda telah mengkaji pelbagai jenis sistem dan
aplikasi pengurusan pengetahuan. Dalam subtopik ini, anda akan melihat
bagaimana sistem pengurusan pengetahuan boleh disepadukan dengan jenis
sistem maklumat perniagaan yang lain.
Sistem pengurusan pengetahuan adalah sistem perusahaan, oleh itu, ia mesti

digabungkan dengan perusahaan lain dan sistem maklumat dalam organisasi.
Jelas sekali, apabila ia direka dan dibangunkan, ia tidak boleh dianggap sebagai
suatu aplikasi tambahan. Ia perlu disepadukan ke dalam sistem lain. Melalui
struktur budaya organisasi, sistem pengurusan pengetahuan dan aktiviti boleh
disepadukan ke dalam proses perniagaan sesebuah firma. Sebagai contoh,
kumpulan kerja di bahagian sokongan pelanggan boleh menangkap
pengetahuan dan memberi bantuan kepada pelanggan yang menghadapi
masalah yang sukar. Dalam kes ini, perisian bantuan pengguna akan menjadi
salah satu pakej untuk mengintegrasikan ke KMS, terutamanya ke dalam
repositori pengetahuan. Cabaran utama di sini adalah dalam mengintegrasikan
data yang tinggal di pelbagai sistem dan format.
(a) Penyepaduan dengan Sistem Sokongan Keputusan

Sistem pengurusan pengetahuan biasanya tidak melibatkan model untuk
menyelesaikan masalah, yang merupakan aktiviti yang biasa dilakukan
dalam sistem sokongan keputusan atau decision support systems (DSS).
Walau bagaimanapun, oleh sebab sistem pengurusan pengetahuan

menyediakan bantuan dalam menyelesaikan masalah dengan

menggunakan pengetahuan, sebahagian daripada penyelesaian ini
mungkin melibatkan penjanaan model. KMS boleh disepadukan ke dalam
satu set model dan data yang sesuai, dan diaktifkan apabila timbul masalah
tertentu.
(b) Penyepaduan dengan Kecerdasan Buatan

Pengurusan pengetahuan mempunyai hubungan semula jadi dengan kaedah
kecerdasan buatan dan perisian, walaupun pengurusan pengetahuan
bukanlah satu kaedah kecerdasan buatan. Terdapat banyak cara di mana KM
boleh disepadukan dengan kecerdasan buatan. Sebagai contoh, jika
pengetahuan yang disimpan di dalam KMS adalah untuk diwakili dan
digunakan sebagai urutan, sistem berasaskan pengetahuan menjadi
sebahagian daripada KMS. Satu sistem berasaskan pengetahuan juga boleh
membantu pengguna dalam mengenal pasti bagaimana untuk memohon
sebahagian pengetahuan dalam KMS.
(c) Penyepaduan dengan Sistem Pengurusan Pelanggan

Sistem pengurusan hubungan pelanggan atau customer relationship
management (CRM) membantu pengguna dalam berurusan dengan
pelanggan. Salah satu aspek yang penting ialah konsep bantuan pengguna
yang diterangkan sebelum ini. Walau bagaimanapun, kegunaan CRM
adalah lebih mendalam. Ia boleh membangunkan profil pelanggan dan
meramalkan keperluan mereka, supaya organisasi boleh meningkatkan
jualan dan perkhidmatan pelanggan yang lebih baik. KMS boleh memberi
pengetahuan tasit kepada orang-orang yang menggunakan CRM secara
langsung semasa berurusan dengan pelanggan.
(d) Penyepaduan dengan Sistem Pengurusan Rantaian Bekalan

Rantaian bekalan sering dianggap menjadi logistik akhir bagi perniagaan.
Firma akan gagal jika produk tidak bergerak keluar daripada organisasi.
Jadi adalah penting untuk mengoptimumkan rantaian bekalan dan
menguruskan dengan betul, dan pengurusan rantaian sistem bekalan
supply chain management (SCM) cuba untuk berbuat demikian. SCM boleh
mendapat manfaat melalui integrasi KMS kerana terdapat banyak isu dan
masalah dalam rantaian bekalan yang memerlukan syarikat untuk
menggabungkan kedua-dua pengetahuan tasit dan eksplisit. Mengakses
pengetahuan tersebut secara langsung akan meningkatkan prestasi rantaian
bekalan.

AKTIVITI 7.4
1. Bincangkan bagaiman sistem pengurusan pengetahuan dapat
disepadukan dengan sistem sokongan keputusan.
2. Jelaskan hubungan antara sistem pengurusan pengetahuan dan
sistem rangkaian bekalan.
3. Jelaskan kenapa sistem pengurusan pengetahuan perlu untuk
bersepadu dengan pelbagai sistem maklumat dalam
7.6 KEJURUTERAAN PENGETAHUAN

Kejuruteraan pengetahuan (KE) telah ditubuhkan sebagai satu disiplin dalam AI
pada tahun 1980 dengan tujuan untuk mewujudkan kaedah dan alat untuk
membangunkan sistem berasaskan pengetahuan secara sistematik dan dikawal.
KE, seperti bidang kejuruteraan yang lain, menawarkan kaedah saintifik
bersama-sama dengan teori dan teknik untuk menganalisis dan mereka bentuk
pengetahuan. Teknik KE digunakan dalam membina dan membangunkan sistem
berasaskan pengetahuan. Ini adalah serupa dengan teknik kejuruteraan perisian
atau software engineering (SE), tetapi mempunyai penekanan kepada
pengetahuan dan bukannya data atau pemprosesan maklumat. Penekanan
kepada pengetahuan adalah asas kerana ia membezakan KE dan aplikasi SE. Ini
merupakan ciri-ciri masalah domain dalam KE, yang sebahagian besarnya
berkaitan dengan menyelesaikan masalah manusia dengan seni bina sistem
berdasarkan enjin inferens. Teknik KE adalah sama dengan SE di mana kedua-
duanya menyokong pendekatan kejuruteraan dalam membangun sistem melalui
proses pembangunan yang jelas yang menjadikan sistem spesifikasi ke program
komputer yang boleh digunakan.
Versi awal KBS telah dibina di sekitar pengetahuan pakar, di mana aktiviti KE
dilihat sebagai satu proses pemindahan, namun pendekatan ini tidak mempunyai
keupayaan menyelesaikan masalah oleh pakar. Walau bagaimanapun, pemaju KBS
cepat menyedari bahawa keupayaan seperti itu hanya boleh ditangkap melalui
penggunaan model konseptual untuk memahami tingkah laku penyelesaian
masalah oleh pakar. Ini menjadikan KE sebagai satu proses pemodelan. Subtopik
7.6.2 dan 7.6.3 akan membincangkan perkara ini dengan lebih terperinci.

7.6.1 Proses Kejuruteraan Pengetahuan

Kedua-dua KE dan proses pembangunan SE mempunyai matlamat yang sama
iaitu untuk membangunkan sistem berdasarkan keperluan pengguna, untuk
menyelesaikan masalah tertentu yang berkaitan dengan domain. Pembangunan
sistem di SE melibatkan peringkat lelaran tanpa mengira kaedah yang diambil;
mengumpul dan menganalisis keperluan pengguna, reka bentuk sistem dengan
menterjemahkan keperluan pengguna ke dalam spesifikasi perisian
menggunakan model konsep, mengekod spesifikasi perisian ke dalam program
komputer, menguji program untuk memastikan keputusan yang diinginkan
terhasil, melaksanakan sistem dan mengekalkan sistem sepanjang tempoh yang
dinyatakan.
Proses KE untuk membina KBS secara umum ialah analisis keperluan melibatkan
mengenal pasti skop bagi KBS, mereka bentuk sistem dengan mengenal pasti
sumber pengetahuan pakar untuk KBS dan bagaimana untuk mewakili mereka,
memperoleh pengetahuan daripada pakar melalui teknik pemerolehan
pengetahuan dan membina asas pengetahuan dengan pengetahuan domain,
mengekod sistem menggunakan bahasa aplikasi sasaran atau shell, menguji
sistem untuk memastikan mekanisme kesimpulan berfungsi dengan baik dan
menghasilkan keputusan yang betul, melaksanakan sistem secara berperingkat
dan melaksanakan penyelenggaraan pada sistem. Perbandingan peringkat
lelaran KE dengan SE ditunjukkan dalam Rajah 7.5.
Ujian KBS dilakukan dalam dua fasa; penentusahan dan pengesahsahihan

sistem. Dalam fasa penentusahan, kaedah dalam asas pengetahuan dianalisis
untuk urutan, struktur dan spesifikasi untuk memastikan peraturan adalah logik.
Kemudian, pengesahsahihan KBS dijalankan untuk menguji kelakuan sistem
dalam keadaan yang realistik. Terdapat teknik yang mantap untuk penentusahan
dan pengesahsahihan KBS yang bergantung kepada system perlaksanaan
domain. Sebagai contoh, dalam aplikasi keselamatan kritikal seperti kapal
terbang dan misi angkasa, kebolehpercayaan KBS adalah penting. Oleh itu,
kaedah pengesahan formal adalah penting, manakala dalam aplikasi berisiko
rendah pengesahan itu tidak perlu. Walau bagaimanapun, ujian juga boleh
dilakukan ke atas ketepatan peraturan semasa proses lelaran pembangunan.
Pengetahuan yang diperoleh daripada pakar diperiksa secara logik untuk

menguji ketepatan sebelum mengisi asas pengetahuan. Kebolehpercayaan asas
pengetahuan dicapai dengan mengeluarkan peraturan pekeliling yang
bercanggah dalam makna atau logik, membuang peraturan yang bertindih yang
menyediakan kaedah yang berbeza untuk masalah yang sama yang
menyebabkan pertindihan pengetahuan, dan mengeluarkan peraturan yang
tidak boleh digunakan kerana terdapat percanggahan dalam set peraturan.

Rajah 7.5: Perbandingan antara proses pembangunan perisian dan kejuruteraan

pengetahuan
Dalam perbandingan dengan SE, KE mempunyai satu peringkat tambahan iaitu

pemerolehan pengetahuan atau Knowledge Acquisition (KA). Peringkat ini
adalah penting dalam pembangunan KBS di mana KBS direka sekitar domain
pengetahuan pakar dalam menyelesaikan masalah untuk tugas tertentu, seperti
diagnosis, penilaian dan sebagainya. Pengetahuan yang diperoleh kemudiannya
digunakan untuk mengisi asas pengetahuan dalam bentuk peraturan, yang mana
sistem akan melakukan penaakulan. Walau bagaimanapun, dalam sistem SE
tiada peringkat KA kerana ia hanya bertujuan untuk mendapatkan maklumat
dan bukan memberikan sebab dan dataset sebenar pangkalan data akan dihuni
oleh pengguna sistem apabila sistem ini digunakan. Oleh itu, kesimpulan boleh
dibuat bahawa peringkat KA yang membezakan domain SE dan KE apabila
membangunkan sistem perisian.


Pemindahan
Pada awal 1980, teknik KE telah digunakan secara meluas untuk membina KBS,
yang telah dibina atas pengetahuan boleh dikodkan satu atau lebih ramai pakar
yang disimpan di dalam pangkalan pengetahuan, pada asasnya satu proses
pemindahan pengetahuan. Pendekatan pemindahan dipengaruhi oleh kejayaan
sistem pakar Mycin, yang telah memberi kesan kepada reka bentuk awal sistem
pakar dan cengkerang sistem pakar. Selain itu, proses pembangunan KBS adalah
berdasarkan andaian bahawa pengetahuan yang boleh dikodkan untuk sistem
sudah wujud dan hanya perlu diambil dan dilaksanakan. Pengetahuan pakar itu
dipindahkan secara langsung ke dalam pangkalan pengetahuan dengan
mengenal pasti kaedah-kaedah yang didapati daripada proses pemerolehan
pengetahuan. Walau bagaimanapun, pendekatan ini gagal apabila pengetahuan
pakar dikodkan dengan pemahaman yang kurang mengenai perkaitan antara
kaedah tersebut dan bagaimana ia berkait dengan satu sama lain. Sebagai
contoh, pengetahuan domain tertentu untuk mengenal pasti penyakit bercampur
dengan pengetahuan strategik bagaimana diagnosis harus dilakukan.
Pendekatan pemindahan terlepas pengalaman dan keupayaan menyelesaikan
masalah oleh pakar yang tidak boleh diakses terus melalui pendekatan ini.
Pendekatan pemindahan juga tidak mengambil kira kepentingan pengetahuan

tasit serta keupayaan penyelesaian masalah oleh pakar. Ini mewujudkan satu
masalah baru jika asas pengetahuan perlu dikemas kini, kerana setiap perubahan
memerlukan usaha yang besar dalam membina semula kaedah-kaedah yang
berkod untuk melaksanakan perubahan yang diperlukan. Oleh itu, pendekatan
pemindahan hanya boleh dilaksanakan untuk membangunkan sistem prototaip
dan gagal untuk berkembang apabila struktur KBSs menjadi lebih besar dan
lebih dipercayai di mana asas pengetahuan berubah. Kekurangan ini telah
menyebabkan pendekatan pemindahan telah digantikan dengan pendekatan
model. Pada masa ini, komuniti SE telah menggunakan pendekatan model untuk
membina sistem maklumat dan ia juga seolah-olah sesuai dengan pembangunan
KBS.
Satu lagi pendekatan yang diambil oleh komuniti KE pada masa ini untuk
mengatasi batasan pendekatan pemindahan pengetahuan ialah melalui inisiatif
perkongsian ilmu dan hasil utama kerja ini adalah ontologi, Pengetahuan
Pertukaran Format (Knowledge Interchange Format), Pertanyaan pengetahuan
dan Bahasa Manipulasi (Knowledge Query Manipulation Language) dan Sistem
Perwakilan Pengetahuan Spesifikasi.


Model
KE tidak lagi hanya satu cara untuk perlombongan pengetahuan daripada pakar
dan anggapan bahawa pengetahuan boleh terus dipindahkan ke dalam program
komputer adalah palsu. Pendekatan pemindahan telah digantikan dengan
pendekatan model, yang menggalakkan penciptaan model yang menawarkan
prestasi yang sama apabila menyelesaikan masalah di kawasan yang
membimbangkan. KE kini merangkumi kaedah dan teknik untuk pemerolehan
pengetahuan, model, perwakilan dan penggunaan pengetahuan dan
pembangunan KBS dilihat sebagai aktiviti model dalam analisis dan mereka
bentuk peringkat dalam pembangunan sistem.
Asas bagi proses pemodelan adalah berdasarkan prinsip pengetahuan yang

dipopularkan oleh Alan Newell (Newell 1982), yang menekankan kepentingan
membangunkan model penyelesaian masalah bagi masalah domain dan
bukannya memberi tumpuan kepada perwakilan pengetahuan. Hasilnya, dua
bidang penyelidikan yang berlainan telah ditubuhkan berdasarkan prinsip
model pengetahuan peringkat. Pertama, ia menekankan perbaikan bahasa rasmi
pengetahuan peringkat yang sedia ada seperti bahasa Karl (Knowledge
Acquisition and Representation Language) dan KADS (Knowledge Acquisition
and Design Support) Bahasa ML2. Kedua, ia melibatkan penyelidikan dalam
pembangunan model pengetahuan peringkat untuk pelbagai tugas dan domain
untuk memahami teknik penyelesaian masalah yang digunakan. Usaha model
pengetahuan adalah berdasarkan kepada dua pendekatan yang tersendiri,
kaedah penyelesaian masalah dan domain ontologi.
Kaedah penyelesaian masalah atau problem-solving methods (PSM) ialah domain

model abstrak bebas menggambarkan corak kesimpulan generik untuk tugas-
tugas yang berbeza. Ontologi mendefinisikan perbendaharaan kata yang biasa
digunakan untuk mewakili pengetahuan domain. Rajah 7.6 menunjukkan
penggunaan model konsep di KE untuk membangunkan KBS.

Rajah 7.6: Peranan model konseptual dalam penyelesaian masalah

Sumber: Luger (2004)
Pemaju merasakan bahawa membangunkan KBS bermakna membina sebuah

model komputer yang mempunyai keupayaan yang sama dengan pakar domain
bagi penyelesaian masalah. Ia tidak perlu menjadi satu replika tepat kognisi
manusia, sebaliknya, ia mesti meniru proses pemikiran yang terlibat dalam
kawasan kecil yang membimbangkan. Manakala pakar mungkin sedar atau tidak
semasa menyuarakan sebahagian daripada pengetahuan mereka, mereka tidak
akan menyedari sebahagian besar daripada pengetahuan ini kerana ia
tersembunyi di dalam kemahiran mereka. Pandangan ini telah menjadi bahagian
penting dalam aktiviti KE.
Oleh itu, penekanan model KE adalah melihat bagaimana pakar menyelesaikan

masalah tertentu dan membangunkan mekanisme penyelesaian masalah tersebut
dalam sistem komputer. Ia juga membantu menyuarakan pengetahuan tasit yang
tersembunyi mengenai kemahiran pakar, yang hilang dalam proses pemerolehan
pengetahuan (kerana kebanyakan pengetahuan yang diperolehi adalah
pengetahuan ekspilsit). Oleh itu, proses pemodelan dalam pembangunan KBS
terutamanya melibatkan model mekanisme pemikiran seorang pakar dan model
yang berguna dalam merapatkan jurang antara keperluan pengguna dan pakar
dan KBS melaksanakan fungsi yang diperlukan. Hasil daripada pendekatan
model, banyak metodologi KE telah dibangunkan seperti CommandKADS,
Model-based dan Incremental Knowledge Engineering (MIKE), Protégé dan
KARL. Peralihan ke arah pendekatan model juga telah membolehkan model KBS
untuk digunakan semula di kawasan yang berlainan di domain yang sama. Pada
masa lalu, kebanyakan KBSs terpaksa direka dari awal setiap kali sistem baru
diperlukan dan mereka tidak boleh berinteraksi dengan sistem lain dalam
organisasi.

7.6.4 Proses Peranan dalam Kejuruteraan

Pengetahuan
Terdapat beberapa peranan penting bagi manusia dalam proses membangunkan
KBS. Mereka terdiri daripada pakar pengetahuan, jurutera pengetahuan, pemaju
sistem pengetahuan dan pengguna. Projek yang besar memerlukan individu
yang berbeza untuk memainkan peranan tersebut. Walau bagaimanapun, dalam
projek yang lebih kecil orang yang sama biasanya melakukan gabungan peranan.
Pakar pengetahuan adalah pembekal pengetahuan; kandungan diekstrak
daripada mereka dengan menggunakan teknik pencungkilan pengetahuan yang
berbeza seperti temu bual, analisis protokol, „laddering‰, konsep pengasingan
dan „repertorian grid‰. Pakar pengetahuan tidak semestinya pakar sebenar
dalam domain tetapi mungkin seseorang atau sekumpulan orang yang
mempunyai kepakaran yang sering digunakan dalam proses membuat
keputusan dalam organisasi. Jurutera pengetahuan bertanggungjawab untuk
memperolehi pengetahuan daripada pakar, memahami domain sistem yang
disasarkan dan analisis aktiviti pengetahuan. Jurutera juga akan berinteraksi
dengan pengguna sistem pengetahuan untuk mengumpul keperluan pengguna
bagi system tersebut dan mereka akan menjadi penganalisis sistem dalam projek
KBS. Pemaju KBS akan mengambil keperluan pengetahuan yang dikumpul pada
peringkat analisis dan menukar ke dalam bentuk model analisis yang digunakan
untuk mereka bentuk dan melaksanakan KBS. Orang menggunakan KBS untuk
melaksanakan fungsi kerja mereka dan ia adalah penting untuk memasukkan
mereka dalam projek itu apabila mengumpul keperluan pengguna.
Sistem berasaskan pengetahuan yang dibangunkan dengan menggunakan teknik

kejuruteraan pengetahuan yang sama dengan yang digunakan dalam bidang
kejuruteraan perisian kerana kedua-dua teknik mengambil pendekatan
kejuruteraan untuk pembangunan sistem. Kejuruteraan pengetahuan
menyokong pendekatan model untuk membina KBS dan ini membolehkan
penggunaan semula model pengetahuan dalam pelbagai bidang domain. Ia telah
menggantikan pendekatan pemindahan pengetahuan konvensional, yang hanya
tertumpu kepada mendapatkan pengetahuan pakar dalam bentuk peraturan
tanpa berusaha untuk memahami proses pemikiran pakar dalam membuat
keputusan. Pendekatan model dalam bidang kejuruteraan pengetahuan adalah
sama dengan model konsep yang digunakan secara meluas dalam bidang
kejuruteraan perisian. Oleh itu, teknik pemodelan, alat dan bahasa yang
digunakan dalam bidang kejuruteraan perisian boleh digunakan dalam membina
model bagi kejuruteraan pengetahuan.

SEMAK KENDIRI 7.3

1. Kenal pasti perbezaan utama antara kejuruteraan pengetahuan
dan kejuruteraan perisian.
2. Apakah peringkat yang terdapat dalam proses kejuruteraan
pengetahuan?
3. Mengapakah kejuruteraan pengetahuan sebagai proses model
lebih baik daripada pemindahan pengetahuan?
4. Bagaimanakah prinsip tahap pengetahuan digunakan dalam
kejuruteraan pengetahuan?
5. Apakah proses peranan untuk pekerja berpengetahuan dalam
projek kejuruteraan pengetahuan?
7.7 SENI BINA KBS, ISU, KELEBIHAN DAN

PROSES PEMBANGUNAN
Sistem berasaskan pengetahuan adalah satu perisian yang mempunyai
pengetahuan atau kepakaran khusus mengenai domain dan dilaksanakan seperti
yang asas pengetahuan atau knowledge base (KB) dan seni bina kawalan - KB
enjin inferens adalah berasingan. Sistem berasaskan pengetahuan mempunyai
keupayaan termasuk pemprosesan inferensi (bertentangan dengan pemprosesan
algoritma), menjelaskan rasional kepada pengguna dan menjana hasil yang
bukan unik (OMG, 2004). Daripada definisi ini, ia boleh dilihat bahawa ciri-ciri
penting fungsi KBS merupakan pengetahuan domain tertentu diwakili dalam
asas pengetahuan dan pengetahuan ini digunakan dalam proses pemikiran enjin
inferens untuk menjana keputusan yang berkaitan dengan masalah domain. Ia
merupakan ciri-ciri yang unik bagi KBS dan ia biasanya digunakan untuk
mendefinisikan KBS dalam kesusasteraan.
Walau bagaimanapun, tidak ada ciri yang membezakan KBS daripada sistem
maklumat atau information systems (IS), kerana hampir semua contoh yang
mengandungi unsur kedua-dua pengetahuan dan maklumat dan dibangunkan
menggunakan kaedah berasaskan kejuruteraan. IS merupakan satu set
komponen yang berkait yang mengumpul, memproses, menyimpan,
menganalisis dan menyebarkan data dan maklumat dalam sesebuah organisasi.
Perbezaan utama antara IS dan KBS ialah fungsi di dalam KBS tertanam dalam
enjin kesimpulan dan pengetahuan mengenai aplikasi domain diwakili dalam
bentuk eksplisit dalam asas pengetahuan. Walau bagaimanapun, pelaksanaan
semasa beberapa jenis KBS berdasarkan prosedur (algoritma) pemprosesan

berbeza dengan pemprosesan inferensi konvensional. Fungsi unik KBS dapat

dilihat dalam seni bina yang dibincangkan dalam bahagian seterusnya.
7.7.1 Seni Bina KBS

Seni bina membezakan sistem berasaskan pengetahuan daripada sistem
maklumat. Enjin penaakulan (enjin kesimpulan) dan asas pengetahuan adalah
komponen utama seni bina KBS. Seni bina asas ini pada asalnya dibangun dan
digunakan dalam sistem pakar dalam tahun 1970an dan masih digunakan hari
ini. Enjin kesimpulan biasanya diprogramkan dalam bahasa pengatur caraan
berasaskan cengkerang bukannya dibangunkan dan berfungsi dengan
pengetahuan eksplisit perisytiharan dan maklumat untuk mencapai kesimpulan.
Asas pengetahuan mengandungi semua pengetahuan domain yang diwakili
sebagai peraturan (peraturan pengeluaran) yang akan digunakan oleh enjin
kesimpulan semasa pelaksanaan.
Penggunaan semasa seni bina ini merupakan versi yang diubah suai daripada
yang asal. Seni bina asal ditunjukkan dalam Rajah 7.7. Di sini, kawalan hujah
sebenarnya merujuk kepada pemikiran atau enjin kesimpulan, dan aplikasi
pengetahuan domain merujuk kepada pengetahuan asas domain.
Rajah 7.7: Struktur asas generasi pertama sistem kemahiran
Pelaksanaan seni bina modular diterima baik di bahagian pembangunan KBS

oleh kedua-dua penyelidik dan pengamal; enjin penaakulan ialah perbezaan
utama antara IS dan KBS. Contoh penggunaan semasa seni bina ini adalah
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 7.8. Asas pengetahuan dalam kedua-dua
contoh ini mengandungi pengetahuan yang diperolehi daripada pakar domain
melalui proses pemerolehan pengetahuan dan diwakili dalam asas pengetahuan
sebagai peraturan, kriteria keputusan, fakta dan lain-lain bentuk perwakilan
pengetahuan. Bagi enjin kesimpulan, ia mengandungi langkah pemikiran yang
akan digunakan untuk membimbing proses membuat keputusan.

Rajah 7.8: Gambaran menyeluruh skematik KBS
KBS terdiri daripada tiga komponen asas (dengan merujuk kepada Rajah 6.7)
asas pengetahuan, konteks dan mekanisme kesimpulan. Komponen konteks
yang merupakan tambahan kepada seni bina asal, mengandungi senario masalah
semasa yang dinamik dibina oleh mekanisme kesimpulan dan asas pengetahuan.
Pengetahuan ini digunakan untuk memanipulasi konteks, dengan menggunakan
mekanisme kesimpulan untuk membuat keputusan. Lain-lain komponen
tambahan kepada yang asas adalah antara muka pengguna, kemudahan
penjelasan dan sistem pemerolehan pengetahuan. Pengguna akan berinteraksi
melalui antara muka, yang kemudiannya akan menghantar input kepada sistem.
Langkah pemikiran dan pengetahuan yang digunakan untuk mencapai sesuatu
hasil tertentu akan disediakan oleh komponen hujah. Pengetahuan yang
diperoleh daripada pakar domain akan mengisi pangkalan pengetahuan melalui
sistem pemerolehan.
Berdasarkan kepada seni bina KBS dibentangkan dalam Rajah 7.7 dan 7.8, ia
boleh membuat kesimpulan bahawa komponen teras mana-mana KBS
merupakan asas pengetahuan dan enjin kesimpulan (atau mekanisme
pemikiran). Walau bagaimanapun, seni bina semasa berbeza daripada yang asal
kerana komponen baru seperti pemerolehan pengetahuan, antara muka
pengguna dan kemudahan penjelasan kini ditambah kepada komponen teras
untuk menjadikan seni bina yang lebih sesuai untuk mereka amalan semasa yang
digunakan dalam pembangunan sistem. Satu contoh ialah komponen antara
muka pengguna yang telah menjadi satu bahagian penting dalam mana-mana
projek pembangunan sistem dan mengambil bentuk antara muka pengguna
grafik yang konvensional (GUI). Oleh sebab kepentingan yang semakin
meningkat elemen antara muka pengguna dalam mana-mana sistem, komponen
ini telah jelas termasuk dalam seni bina KBS semasa.

7.7.2 Isu di dalam KBS untuk Menguruskan

Pengetahuan
Keperluan untuk menguruskan pengetahuan dan peraturan perniagaan melalui
teknologi telah menyebabkan KBS perlu dilaksanakan dalam pelbagai (baru)
domain dan keupayaan KBS teknologi moden telah dieksploitasi untuk
menguruskan kecekapan manusia, iaitu pengetahuan. Contoh domain ini ialah
perisian reka bentuk seni bina, alat untuk membuat kesimpulan konsep semantik
daripada model visual, pengurusan hospital, pengurusan klinikal, pengurusan
risiko pinjaman bank dan pertukaran mata wang. Contoh lain termasuk
peraturan undang-undang, pengetahuan berasaskan kejuruteraan untuk
menguruskan pengetahuan yang berkaitan dengan reka bentuk produk,
pengurusan pembelajaran dalam konteks aplikasi e-pembelajaran dan
pengeluaran logam dan sebatian yang berkaitan.
Tambahan lagi, walaupun secara tradisinya KBS adalah aplikasi bersendirian,

hari ini ia menjadi sebahagian daripada sistem maklumat sesebuah perusahaan.
KBSs telah tertanam atau disepadukan dengan sistem reka bentuk berbantukan
komputer atau computer aided design (CAD) untuk mengurus pengetahuan
kejuruteraan reka bentuk produk. Contoh lain integrasi boleh dilihat dalam
bidang pemantauan sistem kuasa dengan menggunakan standard SCADA di
mana sistem pengetahuan telah berjaya digunakan untuk melakukan tafsiran
penggera pintar. Beberapa keupayaan KBS telah diintegrasikan ke dalam sistem
maklumat geografi atau geographical information systems (GIS) untuk
memberikan nasihat bijak. KBSs juga telah dimasukkan ke dalam aplikasi
sokongan pelanggan untuk menguruskan gadai janji dan pinjaman bank. Malah
sistem e-dagang telah menerima pakai teknologi KBS untuk memberikan
cadangan.
KBS menyediakan penyelesaian yang tidak boleh diperolehi dengan kaedah

konvensional melalui proses inferensi yang unik. Terdapat beberapa KBSs
komersial yang digunakan, sebagai contoh, Design-a-Trial (DaT) oleh InferMed
Ltd membantu dalam mereka bentuk dan merancang ujian klinikal dan EULE,
yang dibangunkan secara dalaman oleh Swiss Life (sebuah pembekal terkemuka
bagi insurans hayat), proses insurans dan TURBOLID telah dibangunkan di
Sepanyol untuk penyeliaan proses yang berterusan secara on-line di sebuah
kilang gula bit. Semua penyelesaian ini diterima baik dan telah dinilai sebagai
berjaya dalam bidang-bidang komersial masing-masing.
Kebanyakkan sistem pengetahuan telah menerima pakai kaedah ini untuk

memacu enjin kesimpulan mereka. Enjin kesimpulan awal (seperti CLIPS, VP-
Pakar, XeprtRule dan KnowledgePro) menggunakan sistem pemerintahan
pengeluaran berasaskan cengkerang. Ia telah ditulis dalam perisytiharan dan
bukannya prosedur pengaturcaraan berdasarkan algoritma seperti RETE. Walau

bagaimanapun, terdapat penambahan dalam enjin kesimpulan di mana
sokongan untuk menerapkan ciri-ciri dalam bahasa pengaturcaraan
konvensional seperti C dan Java dilaksanakan, yang memudahkan integrasi kod
program konvensional dengan keupayaan peraturan kesimpulan.
Hasilnya, Java Expert System Shell (Jess), berdasarkan C Language Integrated

Production System (CLIPS), telah dibangunkan untuk membolehkan perisian
perusahaan berkembang menggunakan Java yang mempunyai beberapa
keupayaan terbina dalam pemikiran dan mudah diatur kedudukan berdasarkan
perbezaannya. Penggunaan bahasa pengaturcaraan Java untuk membangunkan
aplikasi berasaskan peraturan telah mendorong komuniti Java untuk
membangunkan standard untuk enjin inferens berasaskan Java berdasarkan JSR-
94 Java Rule Engine API. Spesifikasi JSR-94 popular dalam kalangan vendor dan
dilaksanakan dalam ILOG JRules, Jess, Fair Isaac Blaze Advisor, Computer
Associates CleverPath Aion, Drools dan lain-lain.
Teknologi KBS telah berkembang daripada penaakulan berasaskan peraturan

untuk menampung unsur penyelidikan AI yang lain, seperti logik kabur,
algoritma genetik, penaakulan berasaskan kes dan rangkaian neural. Evolusi ini
telah memberi manfaat kepada inisiatif komuniti pengurusan pengetahuan di
mana teknologi KBS yang berbeza boleh digunakan dalam menyediakan
penyelesaian kepada masalah domain. Walau bagaimanapun, kaedah
pengeluaran yang dianggap sebagai satu pendekatan yang paling mudah dalam
mewakili kebanyakan kaedah perniagaan dan disokong dengan meluas oleh
kebanyakan enjin kesimpulan. Subtopik 7.7.3 membincangkan manfaat dan
masalah menggunakan KBS sebagai alat untuk menguruskan pengetahuan.
7.7.3 Kelebihan KBS dalam Menguruskan

Pengetahuan
KBSs menawarkan banyak kelebihan sebagai alat bantuan untuk manusia dalam
menguruskan pengetahuan dan ini boleh dikategorikan sebagai produktiviti,
pemeliharaan pengetahuan, peningkatan kualiti, latihan dan faedah
pemerkayaan pekerjaan yang berkaitan. Teknologi KBS adalah lebih dihargai
apabila manfaat menggunakannya difahami dengan baik. Oleh itu, penulis telah
membuat satu kajian literatur yang komprehensif mengenai manfaat
menggunakan teknologi KBS dan didapati kelebihan KBS banyak dikaitkan
dengan kualiti keputusan, meningkat ketersediaan pengetahuan pakar,
penjimatan kos lebih baik dan produktiviti yang lebih tinggi.

Walau bagaimanapun, manfaat ini hanya boleh dicapai jika kualiti pengetahuan
dalam asas pengetahuan adalah benar-benar ditentu sahkan dan disahkan
dengan menggunakan teknik yang sesuai, kerana ini adalah untuk memastikan
bahawa keputusan KBS adalah tepat dan konsisten. Ini dilakukan dengan
menggunakan pengesahan logik dan pengesahan peraturan, yang mengesahkan
pengetahuan pakar untuk kesempurnaan dan konsisten. Kesempurnaan
merupakan keupayaan KBS untuk menghasilkan beberapa keputusan untuk
semua input yang mungkin, manakala konsisten merupakan keupayaan KBS
untuk menghasilkan satu set standard keputusan yang benar untuk semua input
mungkin. Peraturan pengesahan mengenal pasti kaedah yang tidak diperlukan,
kaedah yang tidak konsisten, peraturan pekeliling dan keputusan yang tidak
dicapai. Pengesahan KBS dilakukan dengan melaksanakan sistem dan
membandingkan keputusan ujian terhadap prestasi yang dikehendaki. Ini
membuktikan bahawa KBS itu mengeluarkan keputusan hanya untuk set input
yang diberikan. Pengesahan dan penentusahkan merupakan bahagian yang
penting dalam bidang KE dan KBS di mana ia penting bagi keputusan mengenai
keselamatan dan kesihatan di mana ia mesti disahkan dan ditentusahkan, ini
berbeza dengan sistem-sistem yang tidak selamat atau yang kritikal.
Kualiti keputusan yang dibuat dengan menggunakan KBS telah bertambah baik
kerana terdapat hanya sedikit percanggahan berbanding dengan keputusan yang
dibuat secara manual. Keputusan yang dihasilkan oleh KBS adalah konsisten
sepanjang jangka hayat operasi melainkan jika ia diubahsuai untuk
menggabungkan kaedah baru atau padam yang lebih lama. Dua salinan KBS
yang sama akan memberikan jawapan yang sama untuk masalah yang sama;
pakar manusia tidak akan mencapai tahap yang konsisten dan konsisten itu
penting dalam bidang tertentu seperti pengiraan premium insurans polisi
insurans. Ia adalah penting untuk mencapai konsisten kerana kualiti keputusan
merupakan satu kriteria penting apabila menggunakan KBS, terutamanya
berhubung dengan keputusan yang melibatkan jumlah data, pemboleh ubah dan
maklumat yang besar.
KBSs juga mampu membantu pakar dalam membuat keputusan walaupun pakar
mempunyai pengetahuan dalam tangan, ini meningkatkan ketepatan dan
kekinian keputusan yang dibuat. Pakar merupakan manusia yang mempunyai
kecenderungan untuk lupa dan membuat kesilapan apabila membuat keputusan.
Walau bagaimanapun, apabila pengetahuan daripada pakar disimpan sebagai
kaedah asas pengetahuan, kesilapan itu boleh dielakkan jika tidak terdapat
kesilapan semasa proses pelaksanaan KBS. KBSs akan sentiasa menghasilkan
keputusan yang dikehendaki untuk setiap kes, kerana mereka tidak akan
meninggalkan apa-apa peraturan (balasan) dalam proses pertimbangan.
Keputusan yang dibuat akan sentiasa yang sama dan dipercayai.

Kewujudan pengetahuan kepakaran dalam organisasi bertambah baik kerana

KBS boleh ditiru untuk membuat ilmu pengetahuan yang ada di lebih daripada
satu lokasi. Kecuali dalam keadaan seperti mesin tidak beroperasi seperti
sewaktu masa penyelenggaran, KBS juga membuat pengetahuan pakar dapat
disediakan sepanjang hari di sepanjang tahun, memberikan keputusan yang
sama. Ini berbeza dengan pakar manusia yang telah ditetapkan waktu bekerja
atau hanya tersedia untuk masa yang terhad sepanjang hari. Mereka juga akan
mengalami keletihan yang mungkin mempunyai kesan yang negatif iaitu KBSs
tidak tertakluk kepada keletihan dan oleh itu sentiasa ada.
Perlaksanakan KBS dalam organisasi menyediakan beberapa cara untuk

mengurangkan kos overhed operasi dan lain-lain melalui pengurangan masa
yang diperlukan untuk membuat keputusan, memperbaiki keputusan supaya
lebih sempurna dan konsisten dan menjana laporan dengan cepat. Semua aktiviti
ini mengurangkan kos kewangan dalam membuat keputusan. Oleh itu, KBS
membuat keputusan strategi yang boleh dianalisis dan dikaji dengan lebih
terperinci, yang seterusnya dapat membantu meningkatkan keupayaan
organisasi untuk membuat keputusan strategi, maka keputusan yang lebih baik
dapat dicapai pada masa hadapan.
7.7.4 Peringkat dalam Pembangunan KBS

Proses pembangunan KBS adalah sama dengan pembangunan sistem umum
yang lain; peringkat seperti perhimpunan keperluan, analisis sistem, reka bentuk
sistem, pembangunan sistem dan pelaksanaan merupakan aktiviti yang sama.
Peringkat umum dalam pembangunan KBS boleh diklasifikasikan sebagai
pemodelan perniagaan, pemodelan konsep, pemerolehan pengetahuan, reka
bentuk dan pelaksanaan KBS yang sepadan dengan proses pembangunan KE
dibincangkan sebelum ini dalam subtopik 7.6 tetapi dengan istilah yang sedikit
berbeza. Ini adalah kerana nama yang berbeza diberikan kepada aktiviti yang
sama atau beberapa aktiviti dikumpulkan bersama. Rajah 7.9 menunjukkan
peringkat perkembangan KBS dan peringkat sama dalam proses pembangunan
KE dibincangkan dalam Bahagian 7.6, bersama-sama dengan penerangan setiap
peringkat.
(a) Pemodelan Perniagaan

Dalam pemodelan perniagaan, proses perniagaan organisasi dimodelkan
dari sudut pandangan pengetahuan. Pemodelan perniagaan digunakan
untuk melihat konteks secara keseluruhan di mana model pengetahuan
akan berfungsi, ini juga dikenali sebagai pengenalan masalah domain atau
analisis keperluan. Ini adalah di mana kes perniagaan, kajian teknikal dan
kajian kemungkinan projek dijalankan. Ia membolehkan analisis untuk
keperluan sebenar bagi aplikasi asas pengetahuan dan pengetahuan
dimodelkan. Komponen model perniagaan terdiri daripada model

perniagaan dan sistem model konteks. Satu model perniagaan akan
menggambarkan pandangan keseluruhan struktur perniagaan, fungsi,
proses, masalah dan peluang, orang yang terlibat, proses pengetahuan dan
aliran, dan aset pengetahuan organisasi. Model sistem konteks digunakan
untuk menggambarkan persekitaran organisasi di mana sistem akan
berinteraksi. Ia biasanya model semua maklumat dan mengawal aliran
antara sistem dan persekitarannya. Terdapat variasi dalam bagaimana
peringkat ini perlu berinteraksi, tetapi intipati di sini adalah menjalankan
kajian kemungkinan dan menentukan skop masalah sistem.
Rajah 7.9: Aktiviti dalam pembangunan KBS yang sama dalam Fasa KE
(b) Permodelan Konsepsual

Pemodelan konsep merupakan satu peringkat yang penting dalam proses
pembangunan KBS, kerana ia berkaitan dengan penciptaan model
pengetahuan pelaksanaan bebas dan mentakrifkan ciri-ciri pakar
penyelesaian masalah. Input bagi pemodelan konsep merupakan tugas
intensif pengetahuan yang telah dikenal pasti dalam model perniagaan
yang dianggap sesuai untuk pembangunan KBS. Model konsep
menentukan keperluan pengetahuan dan pemikiran sistem yang
dicadangkan menggunakan sama ada kaedah penyelesaian masalah (PSM)

atau ontologi. Menggunakan pendekatan PSM, model mempunyai tiga
kategori pengetahuan; model strategi (untuk pengetahuan tahap tugas),
model pemikiran (untuk pengetahuan tahap kesimpulan) dan pengetahuan
domain. Setiap kategori digunakan untuk menangkap struktur
pengetahuan yang berlainan dalam sistem. Model konsep merupakan
pelan induk yang berharga dalam mereka bentuk KBS dan pembentukan
model seumpamanya adalah tumpuan utama kajian ini. Dalam bidang KBS
proses mewujudkan model secara meluas dirujuk sebagai pemodelan
pengetahuan dan adalah sama dengan Platform Bebas Model (PIM).
(c) Reka Bentuk KBS

KBS direka menggunakan keperluan menyelesaikan masalah dan model
pengetahuan daripada peringkat pemodelan konsep, bersama-sama
dengan pengetahuan yang diperolehi daripada pemerolehan pengetahuan.
Langkah yang terlibat dalam peringkat reka bentuk ini ialah mereka bentuk
seni bina sistem, mengenal pasti platform pelaksanaan yang disasarkan,
menyatakan komponen seni bina dan menyatakan aplikasi di antara seni
bina. Hasil daripada peringkat ini merupakan model reka bentuk yang
menerangkan struktur KBS bersama-sama dengan subsistem itu, modul,
mekanisme pengiraan dan membina perwakilan dan adalah sama dengan
konsep Model Khusus Platform. Model reka bentuk ini kemudiannya
dilaksanakan pada platform penggunaan semasa peringkat pelaksanaan.
(d) Pemerolehan Pengetahuan

Pemerolehan pengetahuan merupakan proses pengumpulan pengetahuan
dari pakar atau pakar domain melalui sesi interaktif dalam domain aplikasi
yang disasarkan. Ia merupakan peringkat penting dalam pembangunan
KBS di mana pengetahuan yang dikumpul semasa proses ini kemudiannya
digunakan untuk membina model pengetahuan dan asas pengetahuan
untuk sistem yang dicadangkan. Ia melibatkan penggunaan satu set teknik
dan kaedah untuk mendapatkan pengetahuan, seperti analisis protokol,
temu bual berstruktur dan pemerhatian. Pengetahuan yang diperolehi
pada peringkat ini biasanya dalam bentuk peraturan, heuristik, formula,
senarai istilah, gambar rajah dan sebagainya. Lain-lain sumber
pengetahuan yang digunakan dalam proses ini ialah buku-buku teks,
manual teknikal, kajian kes, prosedur operasi dan buku panduan.

(e) Implementasi Sistem Berasaskan Pengetahuan

Pada peringkat pelaksanaan, KBSs dibina mengikut reka bentuk yang
diperoleh daripada model reka bentuk sistem. Sistem ini diprogramkan
dalam bahasa aplikasi sasaran (contohnya LISP, Prolog, Bahasa
Pengaturcaraan Berasaskan Objek Aion). Dalam kebanyakan kes, ia
melibatkan pembangunan prototaip penerokaan yang boleh digunakan
untuk memastikan bahawa sistem ini berfungsi seperti yang sepatutnya
dan mekanisme kesimpulan berfungsi dengan baik dan menghasilkan
keputusan yang betul. Jika setiap aspek prototaip berfungsi dengan baik
dan memenuhi kehendak pengguna dan pakar-pakar domain, prototaip
akhirnya akan berkembang menjadi sebuah sistem yang berfungsi
sepenuhnya dan digunakan ke dalam pengeluaran. Sepanjang tempoh
hayat operasi, KBS akan menjalani satu siri jadual penyelenggaraan berkala
di mana keperluan baru dimasukkan, peraturan-asas dipertingkatkan,
kesilapan operasi diperbetulkan dan prestasi bertambah baik.
AKTIVITI 7.5
1. Jelaskan komponen asas dalam reka bentuk KBS, dan

komponen tambahan di dalam struktur terkini KBS.
2. Bincangkan tiga kelebihan dalam menggunakan KBS dalam
3. Bincangkan keperluan mengapa KBS diintegrasikan dengan
perisian enterpris lain.
4. Bandingkan aktiviti dalam kejuruteraan perisian dengan
pembangunan KBS dan berikan justifikasi keperluan
penggunaan permodelan konseptual dalam pembangunan KBS
adalah penting.

AKTIVITI 7.6
1. Bincangkan lima peralatan kecerdasan buatan yang digunakan

secara meluas untuk pengurusan pengetahuan.
2. Berikan penerangan yang jelas mengenai terma berikut:
(a) Kejuruteraan pengetahuan
(b) Sistem asas pengetahuan
(c) Pengurusan dokumen elektronik
3. Berikan justifikasi kenapa proses pemodelan adalah lebih baik
daripada proses pemindahan di dalam kejuruteraan
pengetahuan.
4. Bincangkan faedah sistem asas pengetahuan sebagai alat dalam
5. Terangkan kenapa peranan kepintaran buatan dalam
pengurusan pengetahuan adalah bersifat kontroversi.
 Teknologi merupakan pemangkin dalam menyokong aktiviti pengurusan

pengetahuan, dibangunkan dalam beberapa kes dalam domain kecerdasan
buatan.
 Tidak semua jenis pengetahuan berjaya diuruskan dengan penggunaan

teknologi, terdapat beberapa jenis pengetahuan yang diuruskan dengan lebih
baik melalui proses berorientasikan manusia dengan sokongan ICT.
 Sistem Pengurusan Pengetahuan dibina berdasarkan tiga set teknologi

komunikasi, kerjasama, dan penyimpanan serta pengambilan.
 Kaedah dan alatan AI digunakan secara meluas untuk membantu dalam

mencari kepakaran, mencungkil pengetahuan secara automatik dan semi-
automatik, muka melalui pemprosesan bahasa semula jadi, dan carian pintar
melalui ejen yang bijak. Kaedah AI seperti sistem berasaskan pengetahuan,
rangkaian neural, logik kabur, algoritma evolusi dan ejen pintar, digunakan
dalam sistem pengurusan pengetahuan.

 Sistem pengurusan pengetahuan boleh dibeli sebagai satu sistem yang

lengkap atau dalam modul daripada syarikat pembangunan perisian dan
syarikat pembekal sistem maklumat. Sistem ini juga boleh diperolehi dari
syarikat perunding yang besar, atau disalurkan kepada pembekal
perkhidmatan aplikasi.
 Sistem pengurusan pengetahuan merupakan satu sistem perniagaan dan oleh

itu, ia perlu bersepadu dengan syarikat lain dan sistem maklumat dalam
organisasi.
 Kejuruteraan pengetahuan menyediakan metodologi saintifik bersama-sama

dengan teori dan teknik untuk menganalisis dan sistem berasaskan
pengetahuan kejuruteraan, dan ini adalah sama dengan teknik kejuruteraan
perisian, tetapi penekanan kepada pengetahuan dan bukannya data atau
pemprosesan maklumat.
 Teknik kejuruteraan pengetahuan sebelum ini berdasarkan kepada

pendekatan pemindahan yang mengabaikan kepentingan pengetahuan tasit.
Ini telah digantikan dengan pendekatan pemodelan yang menggalakkan
penciptaan model untuk memahami domain masalah.
 Sistem Berasaskan Pengetahuan merupakan perisian yang mempunyai

pengetahuan atau kepakaran khusus mengenai domain yang spesifik, kecil,
dan dilaksanakan seperti asas pengetahuan (KB) dan seni bina kawalan - KB
enjin kesimpulan yang berasingan.
Ejen pintar Sistem berasaskan pengetahuan

Kecerdasan buatan Sistem logik kabur
Kejuruteraan pengetahuan Sistem pengurusan maklumat
Kejuruteraan perisian Teknologi kerjasama
Pembekal perkhidmatan aplikasi Teknologi komunikasi
Penaakulan berasaskan kes Teknologi penyimpanan dan retrieval
Rangkaian neural

Prentice Hall.

management – Challenges, solutions and technologies. New Jersey, NJ:
Prentice Hall.
Sons.
Loudon, K. C., & Laudon, J. P. (2007). Management information systems –

Managing the digital firms. New Jersey, NJ: Prentice Hall.
Natarajan, S., & Shekhar, S. (2000). Knowledge management: Enabling business

growth. New Delhi: McGraw-Hill.
Searle, J. R. (1996). Minds, brains and science. New York, NY: Harvard University
Press.
economy. Boston, MA: John Wiley & Sons.

MODULE FEEDBACK
MAKLUM BALAS MODUL
If you have any comment or feedback, you are welcome to:
1. E-mail your comment or feedback to modulefeedback@oum.edu.my
OR
2. Fill in the Print Module online evaluation form available on myINSPIRE.
Thank you.
Centre for Instructional Design and Technology

(Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi )
Tel No.: 03-27732578
Fax No.: 03-26978702


CBKI4103 Pengurusan Pengetahuan CAug14

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CBKI4103 Pengurusan Pengetahuan CAug14

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Faculty of Science and Technology

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Penulis Modul: Dr Mohar Kasim

Disemak oleh: Hazalina Hashim

Penterjemah: Dr Mohd Syazwan Abdullah

Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Edisi Pertama, Ogos 2014

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Ogos 2014, CBKI4103

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 Pengurusan Pengetahuan 1

Topik 2 Ilmu Asas Pengetahuan 17

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 3 Jenis Pengetahuan 35

Topik 4 Impak Organisasi terhadap Pengurusan Pengetahuan dan

Topik 5 Pengurusan Pengetahuan dan Strategik 87

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 6 Proses Pengurusan Pengetahuan 111

Topik 7 Kemajuan Teknologi dalam Pengurusan 144

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

7.4 Implementasi Sistem Pengurusan Pengetahuan (KMS) 158

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 menjelaskan kepentingan dalam menguruskan pengetahuan, apakah

Topik 2 memperkenalkan pengetahuan, membezakan pengetahuan antara data

Topik 3 (dalam bahagian pertama) menerangkan klasifikasi utama pengetahuan,

Topik 4 membentangkan kesan organisasi pengurusan pengetahuan terhadap

Topik 5 mengkaji teknik dalam membina proses pengetahuan organisasi,

Topik 6 memberi tumpuan kepada proses pengurusan pengetahuan dalam

Topik 7 mengkaji peranan teknologi komunikasi maklumat sebagai alat untuk

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Becerra-Fernandez, I., Gonzalez, A., & Sabherwal, R. (2004). Knowledge

PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI DR ABDULLAH

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Rajah 1.1 menunjukkan satu peribahasa Cina yang menggambarkan betapa

Bincangkan kepentingan pengetahuan dalam kehidupan harian anda

1.1 KEPENTINGAN PENGURUSAN

Pengurusan pengetahuan ialah trend yang berkembang yang merangkumi

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Penyelidikan dalam bidang pengurusan pengetahuan tertumpu kepada mencari

Proses menguruskan pengetahuan melibatkan pelaksanaan tindakan seperti

1.2 APAKAH PENGURUSAN PENGETAHUAN?

Pengurusan pengetahuan melibatkan pengurusan sistematik sumber

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Menguruskan pengetahuan organisasi mempunyai banyak manfaat, ada yang

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

SEMAK KENDIRI 1.1

1. Kenal pasti kedua-dua jenis pengetahuan yang dibincangkan

1. Berikan definisi pengurusan pengetahuan berdasarkan latar

Dalam bahagian seterusnya, anda akan melihat keperluan untuk pengurusan

1.2.2 Keperluan untuk Pengurusan Pengetahuan

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Keperluan untuk mengurus pengetahuan berbeza antara organisasi kerana