Professional Documents
Culture Documents
Democracy Challenges in Georgia PDF
Democracy Challenges in Georgia PDF
miqaela vanore
borislav mavrovi
demokratiuli mmarTvelobis
gamowvevebi saqarTveloSi
Tbilisi, 2014
naSromi momzadebul iqna socialuri kvlevisa da politikis ana-
lizis saerTaSoriso centris (ICSRPA), maastrixtis universite-
tis mmarTvelobis skolisa da evropuli institutis eqspertebis
mier, gaerTianebuli erebis demokratiis fondis (UNDEF) mier
dafinansebuli proeqtis _ `demokratiis xelSewyoba saqarTve-
loSi politikuri partiebisa da sazogadoebrivi organizaciebis
axalgazrda wevrebis gaZlierebis gziT~ farglebSi.
© giorgi ivaniaSvili-orbeliani
miqaela vanore
borislav mavrovi _ demokratiuli mmarTvelobis
gamowvevebi saqarTveloSi
ISBN 978-9941-451-60-7
Sinaarsi
winasityvaoba .............................................................................................................5
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
Sesavali ........................................................................................................................7
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
giorgi ivaniaSvili-orbeliani,
saerTaSoriso urTierTobebis doqtori
socialuri kvlevisa da politikuri analizis
saerTaSoriso centris Tavmjdomare
6
Sesavali
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
7
saqarTvelos moiazrebdnen, rogorc hibriduli reJimis
mqone saxelmwifos. am angariSebis monacemebis mixedviT,
seriozuli sisusteebi gansakuTrebiT SesamCnevi iyo poli-
tikur kulturaSi, xelisuflebisa da mediis funqcioni-
rebaSi, sasamarTlos damoukideblobaSi, agreTve politi-
kur procesebSi CarTulobis kuTxiT. es situacia kidev
ufro gauaresda 2012 wlis saparlamento, 2013 wlis sap-
rezidento da 2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis
arCevnebis Semdeg, rac gamoixata politikur institutebSi
iseTi mankieri praqtikebis gazrdiT, rogoricaa politiku-
ri klientelizmi, korufcia, favoritizmi, qronizmi, nep-
otizmi, sargebelze orientirebuli qceva.
es realoba badebs kiTxvas, Tu ramdenad SesaZlebelia,
rom dasavlur postindustriul sazogadoebebSi apro-
birebuli liberaluri demokratiis modeli warmatebiT
iqnas realizebuli postsabWoTa qveynebSi. rogorc samuel
hantingtoni Tavis monografiaSi `civilizaciaTa Sejaxe-
ba~ aRniSnavs, `naklebad savaraudoa, rom rusulma an sxva
postsabWoTa sazogadoebebma SeZlon mdgradi demokrati-
is damkvidreba apriori mizezebis gamo, warsuli mem-
kvidreobidan gamomdinare~.
postsabWoTa gardamavali demokratiis qveynebSi, sad-
ac sabWoTa memkvidreobam mtkivneuli asaxva hpova masebis
inteleqtualur ganviTarebaze, naklebad ganaTlebuli
mosaxleoba xSirad iRebs araadeqvatur da iracionalur
gadawyvetilebebs. imis gamo, rom ar arsebobs proaqti-
ul liderobaze orientirebuli mmarTveloba da igno
rirebulia meritokratiuli seleqciisa da Sefasebis
kriteriumebi, samTavrobo politika da gadawyvetilebis
miRebis procesi moqceulia arakompetenturi politiku-
ri `nomenklaturis~1 gavlenis qveS, romelic manipuli-
rebs demagogiuri da populisturi meTodebiT sakuTari
Zalauflebis SesanarCuneblad.
politikis formulirebisa da ganxorcielebis xarisxi
mniSvnelovnad aris damokidebuli sajaro politikaSi Car-
1 wamyvan administraciul poziciebze myofi mmarTveli ierarqia sabWo-
Ta kavSirsa da sxva komunisturi blokis qveynebSi
8
Tuli subieqtebis wvlilze, maT Soris arCeuli an daniSnu-
li Tanamdebobis pirebis, politikuri partiebis lider-
ebis, arasamTavrobo organizaciebisa da damoukidebeli
eqspertebis codnaze, unarebsa da kompetenciaze. ukanask-
nel periodSi gansakuTrebuli aqcenti keTdeba xelisu-
flebis xarisxian Sedegebze orientirebuli politikis
legitimurobaze, rac Tavis mxriv gulisxmobs legitimur-
obis tradiciuli rolis cvlilebas demokratiuli war-
momadgenlobiTobidan politikis ganxorcielebis xarisxis
Sefasebis mimarTulebiT.
is faqti, rom xSirad, saqarTvelos erT-erT yvelaze
warmatebul postsabWoTa demokratiul saxelmwifod
miiCneven mxolod Tavisufali arCevnebisa da bazrebis
liberalizaciis gamo, da mxedvelobaSi ar Rebuloben
mmarTvelobisa da ganxorcielebuli reformebis xarisxs,
naTlad miuTiTebs postsabWoTa tranziciis paradigme-
bis gadaxedvis aucileblobaze, raTa `fasaduri demokra-
tia~ Seicvalos Sedegebze orientirebuli demokratiuli
mmarTvelobiT, romelic ufro momgebiani iqneba saxelmwi-
fosa da sazogadoebisaTvis. swored am mizniT, gzamkvlevi
mTlianad fokusirebulia im uaxlesi codnasa da saukeTe-
so gamocdilebebze, romlebmac Teoriuli da praqtikuli
dasabuTeba hpoves ganviTarebul qveynebSi, da romlebic
mniSvnelovan rols TamaSoben demokratiuli mmarTvelo-
bisa da postsabWoTa tranziciis gamowvevebis kompleqsur
gaazrebaSi.
9
I. demokratiuli mmarTvelobis gamowvevebi
XXI saukuneSi
11
1.2 demokratia da kargi mmarTveloba
14
1.3 politikuri partiebis roli
demokratiul mmarTvelobaSi
16
1.4 sazogadoebrivi organizaciebis roli
demokratiul mmarTvelobaSi
18
aSS-s saerTaSoriso ganviTarebis saagentos ( USAID)
mier 2013 wels gamoqveynebuli centraluri, axlo
aRmosavleTisa da evraziis qveynebis arasamTavrobo
organizaciebis mdgradobis indeqsis mixedviT, qveya-
naSi daregistrirebulia 16 000 arasamTavrobo organi-
zacia, romelTa umravlesoba mxolod qaRaldze arse-
bobs. bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi uTanasworobis
TvalsaCino zrdis tendencia SeiniSneba SedarebiT pro-
fesionalur organizaciebsa da patara, instituciurad
sust arasamTavrobo organizaciebs Soris, romlebic
umravlesobas warmoadgenen seqtorSi. es axladCamoya
libebuli, enTuziazmiT aRsavse, axalgazrdebisagan
dakompleqtebuli damoukidebeli samoqalaqo organi-
zaciebi ganicdian codnis, dafinansebis, xelmZRvanelo-
bisaTvis saWiro unarebis, eqspertizisa da kompetenciis
naklebobas, rac xels uSlis maT efeqturi iniciative-
bis SemuSavebaSi.
kidev erTi problema, ris gamoc samoqalaqo seqtori
ver axerxebs aqtiur advokatirebas, aris is, rom xelisu-
fleba ar cdilobs arasamTavrobo organizaciebis im wris
gafarToebas, romelTanac konsultaciebs marTavs. kri-
tikulad ganwyobil kompetentur sazogadoebriv organi-
zaciebTan xelisufleba Segnebulad ar TanamSromlobs,
xolo axladSeqmnil organizaciebs ara aqvT xelisuflebis
mxridan yuradRebis mipyrobis SesaZlebloba SezRudu-
li resursebisa da dabali cnobadobis gamo. samwuxarod,
arasamTavrobo organizaciebis mxolod mcire nawils Seu-
Zlia profesionaluri eqspertuli analizis warmoeba da am
analizis safuZvelze gakeTebuli daskvnebis mimarT saer-
TaSoriso yuradRebis mipyroba.
USAID-is mier gamoqveynebuli centraluri, axlo aR-
mosavleTisa da centraluri evraziis qveynebis arasamTav-
robo organizaciebis mdgradobis indeqsi aRniSnavs imasac,
rom saqarTveloSi arasamTavrobo organizaciebis efeq-
turobas amcirebs dafinansebis mopovebis sirTule, saga-
dasaxado sistemasTan arsebuli problemebi da kvalifici-
uri kadrebis simcire.
19
pirovnuli resursebis kvalifikaciisa da profesionaliz
mis deficiti ganpirobebulia imiT, rom maRali c odnisa
da kompetenciis mqone adamianebi ufro metad motivirebu-
li garemosaken _ kerZo seqtorisken iswrafvian. Sesabamis-
ad, resursebisa da SesaZleblobebis SezRudvis gamo, bevri
sazogadoebrivi organizacia ver axerxebs rogorc xarisxiani
treningebis, kvlevisa da analizis Catarebas, ise advokat-
irebasa da sajaro politikis ganxorcielebaSi monawileobis
miRebas.
20
1. mosaxleobis Tanxmoba da ndoba;
2. Tavisufali monawileoba arCevnebSi;
3. politikuri subieqtebis codna da kompetenturoba;
4. politikuri struqturebis gamWvirvaloba;
5. samTavrobo struqturebis angariSvaldebuleba xalxis
winaSe;
6. xalxis koleqtiuri interesebis warmomadgeneli sub-
ieqtebis komptenturoba, CarTulobis maRali xarisxi da
warmomadgelnobiTi mravalferovneba.
21
II. sajaro politika da politikis analizi
22
sazRvravs mTavrobis urTierTobas mis garemosTan da igi
warmoadgens mizanmimarTul qmedebaTa erTobliobas, ro-
melTa mizansac problemebis gadaWra warmoadgens.
politikis ganxorcieleba moiTxovs problemaTa pri-
oritetizacias da politikis analizs, raTa moxdes swori
fokusireba strategiuli mniSvnelobis sakiTxebze. poli-
tika xSirad fiaskos ganicdis ara imdenad problemebis
gadaWris mcdari meTodebis SerCevis, aramed ararelevan-
tur problemaTa struqturirebis gamo.
sajaro politikis formulirebisa da implementaciis
procesSi monawile subieqtebis bunebis gansazRvris sx-
vadasxva midgoma arsebobs. pirveli mniSvnelovani gansx-
vaveba mdgomareobs imaSi, rom es subieqtebi dayofilia
institucionalur da arainstitucionalur aqtorebad
da moicavs sakanonmdeblo, aRmasrulebel da sasamarTlo
xelisuflebas, arasamTavrobo organizaciebs, universi-
tetebs, samecniero da sakonsultacio analitikur cen-
trebs, araformalur sainiciativo jgufebs da a.S. iqidan
gamomdinare, rom sajaro politika sazogadoebrivi inter-
esebis dakmayofilebazea koncentrirebuli, xelisuflebis
mier miRebuli gadawyvetilebebi unda iyos racionaluri,
gamWvirvale da mdgrad Sedegebze orientirebuli.
23
politikis formulirebis procesSi, problemebisa da
SesaZlebobebis identificirebasa da sxvadasxva jgufebTan
dialogis warmarTvas gadamwyveti mniSvneloba eniWeba. in-
teraqciis dinamikas xSirad mivyavarT iseT viTarebamde,
sadac sajaro interesi gansazRvrulia politikis ganxor-
cielebis procesis Sesabamisad. swored amitom aris, rom
sajaro politika strategiul dagegmvasa da riskebis Se-
fasebas saWiroebs, rasac Sedegad yvela doneze aqtiuri
sajaro komunikacia da prioritetebis sworad SerCeva unda
mohyves. sajaro politikis formireba moiTxovs politi-
kur analizs, marTvis Tanamedrove meTodologiebs, benC-
markingul3 strategias, agreTve meritokratiuli princi-
pebiT SerCeul pirovnul resurss, romelsac eqneba maRali
donis codna da kompetencia Sesabamis sferoSi.
sajaro politika xorcieldeba saxelmwifo struq-
turebisa da am struqturebSi dasaqmebuli sajaro mox-
eleebis mier. es aris mizanze orientirebuli da ara
SemTxveviTi procesi. politika warmoadgens ara cakleul
gadawyvetilebebs, aramed im qmedebaTa jaWvs, romelsac
saxelmwifo struqturebi drois ganmavlobaSi axorciele-
ben. garkveuli politikis ganxorcielebis sakiTxi dgeba
sxva subieqtebis mier mTavrobisTvis moTxovnebis wayenebis
sapasuxod. im SemTxvevaSi, Tu saxelisuflebo struqture-
bi ar gaiTvaliswineben maT moTxovnebs, warmoiSveba kon-
fliqti.
sajaro politika gulisxmobs mTavrobis mier ganxor-
cielebul qmedebebs, romlebic moqalaqeebis probleme-
bis mogvarebasa da maTi cxovrebis xarisxis gaumjobesebas
isaxavs miznad. igi moicavs Semdeg mniSvnelovan safexurebs:
problemis identificireba
problema aris iseTi viTareba, romelic pirovnuli
resursis mier mogvarebas moiTxovs. magaliTad garemos
dabinZureba, inflacia, kriminali, siRatake da a.S. prob-
lema mravalgvaria, magram mxolod is sakiTxebi eqceva
politikis dRis wesrigSi, romlebic yvelaze meti aqtual-
urobiT gamoirCevian.
politikis implementacia
im kanonebs, regulaciebs Tu brZanebulebebs, rom-
lebic ZalaSi Sedian politikis miRebis Semdeg, SeiZleba
vuwodoT sajaro politikis instrumentebi. implementaci-
is gareSe politikas aranairi Sedegi ar moaqvs, magram Tav-
ad implementaciis procesma SesaZloa Secvalos politikis
buneba. sajaro moxeleebi sajaro politikis mTavari ganmx-
orcieblebi arian, romelTa codna da kompetencia asaxvas
poulobs ganxorcielebuli politikis xarisxze.
politikis Sefaseba
Sefasebis procesSi yvelaze mTavari kiTxva mdgomare-
obs SemdegSi: ras exeboda politika, ra realuri Sedegebi
dadga da ra gavlena moaxdina politikis SemuSavebam? iyo
Tu ara igi qmediTi da miznebTan TanxvedraSi? ramdenad
mogvarda problema realurad?
formulirebisa da implementaciis procesis mTavari
maxasiaTebeli mis ciklur bunebaSi mdgomareobs. saja-
ro politikis mniSvneloba gamoixateba imaSi, rom yoveli
safexuris implementacia gvexmareba axali problemebis
gamovlenaSi, romlebic politikis formulirebis axali
procesis dawyebis saWiroebaze metyvelebs. ufro metic,
is exeba sajaro politikis Sefasebasac axali riskebis
identificirebisa da maTi gadaWris axali SesaZleblobebis
Ziebis gziT. politikis Sefasebis kriteriumebia: raciona-
luroba, efeqturoba, adeqvaturoba, samarTlianoba, rea-
gireba da Sesabamisoba.
26
2.2 politikis analizis mTavari aspeqtebi
27
praqtikaSi uamrav models vxvdebiT, romlebic pirda-
pir uwyoben xels moqalaqeebis CarTulobas sajaro poli-
tikis procesSi. gadawyvetilebis miRebis procesSi swored
moqalaqeebis CarTulobis gazrdis gziT xdeba demokrati-
is yvelaze mTavari mniSvnelobis gaTaviseba, rac Tavis mx-
riv samoqalaqo kulturisa da TviTSegnebis donezec aris
damokidebuli.
sajaro politikis Seswavla moicavs rogorc mTavrobis
qmedebebis Sinaarsis, mizezebisa da Sedegebis, ise politi-
kur, ekonomikur, socialur da institucionalur Zalebsa
da procesebze gavlenis Seswavlas. am konteqstSi, poli-
tikis analizis mTavari mizania, gansazRvros, Tu romeli
politikis implementacia xdeba da ra aris misi miznebi. am
TvalsazrisiT politikis analizi SeiZleba davyoT or Zir-
iTad jgufad. pirveli jgufi moicavs politikis analizs
problemis identificirebidan dawyebuli Sefasebis safex-
uris CaTvliT yvela etapze miRebuli Sedegebis mixedviT.
am tipis analizs ewodeba deskrifciuli, igive aRwerilo-
biTi analizi.
sajaro politikis analizis meore tipi, romelsac pre-
skrifciuli, igive normatiuli analizi ewodeba, moicavs
iseTi meTodebis SeTavazebas, romelic ufro efeqturs
gaxdis politikis SemuSavebis process da ufro metad Seu-
wyobs xels dasaxuli miznebis miRwevas.
arsebobs politikis analizis sxvadasxva modelebi,
romlebic gamoiyeneba Sesabamisi midgomebis gamovlenisa
da miznebis ukeT formulirebisaTvis. maT Soris yvelaze
ufro warmatebulad iTvleba racionaluri modeli, ro-
melsac iyeneben politikis mniSvnelovani aspeqtebis iden-
tificirebis, politikis prognozirebisa da misi Sedege-
bis gansazRvrisaTvis. misi upiratesoba mdgomareobs imaSi,
rom politikis SemuSavebisas gadawyvetilebis miReba xdeba
saukeTeso alternativebis moZiebisa da ganxilvis Sedegad.
gadawyvetilebis miRebis racionaluri modeli aris is-
eTi modeli, romlis mizansac sajaro seqtoris gamoxmaure-
bis mqone gadawyvetilebebis miReba warmoadgens, Tumca am
models farTod iyeneben kerZo korporaciebSic. raciona-
28
luri arCevanis Teoriaze damyarebuli es modeli ramoden-
ime urTierTdakavSirebuli varaudisgan Sedgeba. pirveli
aseTi daSveba mdgomareobs saxelisuflebo modelebisa
da institutebis stabilurobaSi. meorec, saxelmwifo saa-
gentoebi racionalurad arian struqturirebulni, rac
gulisxmobs imas, rom maTi qmedebebi emyareba konkretul
wesebs da miyveba konkretul procedurebs. Semdegi daSveba
mdgomareobs imaSi, rom problemis mosagvareblad arCeuli
politika unda iyos SedarebiT erTgvarovani da Tanmim-
devruli.
da bolos, racionaluri modeli ar gulisxmobs im
droisa da saWiro sajaro fondebis resursebis SezRud-
vas, romlebic sajaro politikis dasaxuli miznebis miRw-
evas emsaxureba. am pirobebidan gamomdinare, racionaluri
modeli Sedegebis zusti gansazRvrisa da am Sedegebis Se-
degad gamowveuli SesaZlo problemebis identificirebis
saSualebas iZleva.
30
ver gaveqceviT korporatiul an partiul zegavlenas, ra-
sac Sedegad demokratiuli mmarTvelobis Semaferxebeli
barierebis warmoSoba SeiZleba moyves. amitom erTaderTi
gza mdgradi samoqalaqo CarTulobis uzrunvelyofisaTvis,
aris am procesis mudmivi da swori monitoringi.
33
100000-ze meti samoqalaqo organizacia funqcionirebs
subsidiebisa Tu pirovnuli Semowirulobebis xarjze. ase-
Ti tipis samoqalaqo sazogadoeba socialuri kapitalis
akumulirebas axdens, rac demokratiis mSeneblobis qva-
kuTxeds warmoadgens. samoqalaqo monawileobis indeqsi
italiaSi erovnul samoqalaqo sazogadoebriv sistemebs
axasiaTebs 4 ganzomilebis mixedviT:
34
gazrdas, raTa kanonmdeblobaze dafuZnebuli saukeTeso
gadawyvetilebebi iqnas miRebuli.
niderlandebis gamocdileba metyvelebs adgilobriv
da regionalur doneze samoqalaqo monawileobis ganxor-
cielebisaTvis ganviTarebuli meqanizmebis arsebobaze.
bulgareTis gamocdileba aCvenebs, rom am moTxovnebis
dakmayofileba moxerxda evrokavSirTan integraciis pro-
cesSi, sadac gadamwyveti roli evrokavSiris institutebma
iTamaSes. miuxedavad amisa, CarTulobisaTvis, gamWvirvalo-
bisa da angariSvaldebulebisaTvis saWiro meqanizmebis
SemuSavebisaTvis sajaro mxardaWeris principebis SemuSave-
ba mxolod evrokavSirTan SeerTebis procesSi daiwyo da
maTi dasruleba jer isev kiTxvis niSnis qveS dgas.
ganviTarebuli demokratiuli qveynebis gamocdilebis
Seswavla Zalian mniSvnelovan rols TamaSobs codnisa da
saukeTeso praqtikebis gaziarebis TvalsazrisiT demokra-
tiuli mmarTvelobisa da sajaro politikis ganxor-
cielebis procesSi.
35
III. politikuri lideroba da elita
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
36
devrebis molodinebs akmayofilebs, aramed igi social-
uri transformirebis saWiro procesis gaaqtiurebasac
uwyobs xels. amerikeli fsiqologis, ronald heificis
mixedviT, „es ar aris ubralod konkretuli xedvis mixed-
viT xalxis darwmunebis sakiTxi. politikuri lideroba
niSnavs sazogadoebis motivirebas mis winaSe mdgari prob-
lemebis gacnobierebis mizniT~.
aseTi procesi moiTxovs xalxis adaptirebas Rirebule-
bebTan, SexedulebebTan da qcevasTan. am dros aucilebelia
politikurma liderebma aCvenon, rom SeswevT unari Tavi-
anTi xedvebis efeqturad ganxorcielebisaTvis. bevri mo-
qalaqe xelmZRvanelobs im gadawyvetilebebiT, romlebsac
maTi liderebi iReben. amisaTvis saWiroa rom politikuri
liderebi imsaxurebdnen maT ndobasa da pativiscemas. Zir-
iTadi instrumentebi, romlebic yvelaze aqtiurad gamoi-
yeneba, aris politikuri komunikaciis meTodebi. proaqti-
uli politikuri lideroba miiswrafvis iseTi axali dRis
wesrigis gansazRvrisaken, romelic politikuri cvlile
bis ganxorcielebis SesaZleblobas Seqmnis.
lideroba gulisxmobs TanamoazreTa waxalisebas Tavi-
anTi SesaZleblobebis ukeT gamovlenis mizniT. transfor-
maciuli liderebis qceva misabaZi xdeba maTi mimdevrebi-
saTvis maRali codnis, kompetenciis, zneobriv-eTikuri
standartebis gamo. liderebs afaseben, endobian da pativs
scemen. transformaciuli liderobis qarizmatuli kompo-
nenti mravalferovan dinamikas moicavs. erT-erTi mizezi,
ris gamoc mimdevrebi mihyvebian TavianT qarizmatul lid-
ers, aris misi kompetenciis aRqma.
lideris saqmianobis Sefasebis kidev erTi gza misi
mimdevrebis, jgufis, gundis an organizaciis saqmiano-
bis Sefasebaa. liderobis gansakuTrebuli unar-Cveve-
bi krizisebis dros vlindeba. araformaluri lidero-
bis gamovlenac xSirad xdeba, Tuki xelisufleba da
saxelmwifo samsaxurebi ver uzrunvelyofen problemis
mogvarebas.
WeSmariti lideroba moicavs xedvas, niWs, SesaZleb
lobebs, kompetencias, eTikas, pirovnuli kompromisis sur-
37
vils da qarizmas. ar SeiZleba bunebrivi liderebis areva
im liderebSi, romlebic TavianT kandidaturas mxolod
prestiJisa da privilegirebuli mdgomareobis mopovebis
mizniT gvTavazoben.
38
SesaZlebloba. xolo isini, vinc xelisuflebaSi xelmZRvanel
Tanamdebobebze iniSnebian, akliaT codna, kompetencia da
lideruli SesaZleblobebi, rac mtkivneulad aisaxeba mmarT-
velobis xarisxze da zogadad qveynis ganviTarebaze.
bevri niWieri axalgazrda, miuxedavad samoqalaqo aqti
urobisa, ar aris formalurad warmodgenili politikur
institutebSi da bevri maTgani arCevnebSic ar iRebs monaw-
ileobas, rac ganpirobebulia sayovelTao apaTiiTa da
nihilizmiT.
politikur processa da demokratiul mmarTvelobaSi
axalgazrdebis efeqturi monawileoba da lideroba moiTx-
ovs axalgazrdebisa da maT mier Camoyalibebuli organi-
zaciebisaTvis meti SesaZleblobebis micemas. yuradReba
unda mieqces axalgazrdebis efeqtiani monawileobisa da
fsevdo-monawileobiTi aqtivobebis erTmaneTisagan gami-
jvnas. bevri RonisZieba, romelic axalgazrdebis aqtivobis
waxalisebis iniciativiT gamodis, sinamdvileSi aranairad
ar uwyobs xels axalgazrdebis gadawyvetilebis miRebis
procesSi CarTvis gaaqtiurebas.
ZiriTadi principebi, romlebic xels Seuwyobs axal-
gazrdebis politikur procesebSi CarTulobis gazrdas
mdgomareobs SemdegSi:
39
• politikur liderebsa da axalgazrdobas Soris
kavSirebis waxaliseba. bevri axalgazrda adamianisTvis
es SeiZleba iyos pirveli SemTxveva, rodesac is saja-
ro moxeleebTan Tu sazogadoebriv liderebTan daam-
yarebs kontaqts;
• uzrunvelyofa imisa, rom monawileTa minimum 50%
iyos qali. qalebi uflebaSezRudulni arian TiTqmis
yvela qveyanaSi da politikur asparezSi monawileobis
gzaze seriozul gamowvevebs awydebian. vinaidan qalebi
aqtiuri axalgazrdobis naxevarze mets warmoadgenen,
maT unda hqondeT adgili magidasTan;
• politikur da sazogadoebriv liderebs Soris kon-
sensusis Camoyalibeba. politikur procesebSi axalgaz-
rdebis konstruqciuli CarTuloba warmoudgenelia
samoqalaqo da politikuri elitis mxardaWeris gareSe.
40
da bolos, axalgazrdobas Seswevs axalgazrda amom-
rCevlebSi partiebisadmi ndobis gazrdis unari. axalgaz-
rdulma frTebma ician, Tu ra enaze unda esaubron maT
Tanatol moqalaqeebs da ra saxis aqtivobebi iqneba mis-
aRebi da mimzidveli mosaxleobis am segmentisaTvis. par-
tiebis liderebis Zalisxmeva axalgazrdebisadmi mimarT-
visas xSirad fuWi aRmoC ndeba xolme. nacvlad amisa,
SesaZloa moxdes biujetidan garkveuli Tanxebis gamoyo-
fa axalgazrda amomrCevlebisaTvis axalgazrduli frTis
meSveobiT xmis misawvdenad.
41
gulwrfeloba
gulwrfeloba SesaZloa rTuli iyos arakonkuren-
tunariani adamianebisaTvis, vinaidan es Tviseba avlens maT
Secdomebsa da uaryofiT qcevebs, rac kritikis sagani xde-
ba. wesieri, mcodne da kompetenturi proaqtiuli lidere-
bisaTvis ki piriqiT gulwrfeloba Zlier instruments war-
moadgens dadebiTi Tvisebebis warmoCenisa da TanamoazreTa
mxridan ndobisa da pativiscemis mopovebis TvalsazrisiT.
gulwrfeloba aCvenebs, Tu ras warmovadgenT sinamdvileSi
da xels uwyobs mtkice xasiaTis Camoyalibebas, rac Zalian
mniSvnelovania politikuri liderebisaTvis.
TanagrZnoba
TanagrZnoba is adamianuri Tvisebaa, romelic gvibi-
Zgebs gasaWirSi myofi sxva adamianebis dasaxmareblad
moqmedebisken. maSin, rodesac bevris azriT TanagrZnoba
sisustis gamoxatulebaa, WeSmariti TanagrZnoba is maxas-
iaTebelia, romelic codnas sibrZned aqcevs. kargi poli-
tikosebi TanagrZnobas iyeneben imisaTvis, rom dainaxon im
adamianTa problemebi, romlebsac saTaveSi udganan da ga-
naxorcielon iseTi qmedebebi, romlebic yvela monawile
mxarisaTvis mniSvnelovani sargeblis momtani iqneba.
wesiereba
wesiereba ganisazRvreba, rogorc moraluri da eTiku-
ri principebisadmi erTguleba, romelic politikuri lid-
erobis sasicocxlo maxasiaTebeli unda iyos. maRalia ndo-
ba im politikuri liderebisadmi, romlebic am TvisebiT
arian dajildoebulni, vinaidan isini arasodes gadauxveven
arCeuli gzidan piradi merkantiluri interesebis gamo.
liders unda endobodnen mimdevrebi. amisaTvis ki wesiere-
bis umaRlesi standartebia saWiro.
Tavdajerebuloba
Tavdajerebuloba niSnavs imas, rom politikoss SeuZlia
swori, Sesaferisi da efeqturi gadawyvetilebebis miReba.
karg liders marTvis unarTan erTad Tavdajerebulobac
42
unda gaaCndes. is liderebi, romlebic am Tvisebas floben,
sxvebis STagonebis wyaro xdebian, imsaxureben ndobas da
sxvebis mxardaWeras, CaerTon saqmis keTebis procesSi.
moqniloba
moqniloba politikuri liderebisaTvis aucilebe-
li Tvisebaa politikuri konsensusis miRwevisa da saerTo
sargeblis miRebaSi. kargi politikosebi yuradRebiT usme-
nen yvela mxares, da ara mxolod ecnobian maT argumentebs,
aramed aanalizeben, Tu ra zegavlenas moaxdens TiToeuli
maTgani SeTanxmebis procesSi monawile danarCen mxareebzec.
es maxasiaTebeli politikosebs saSualebas aZlevs, miiRon
kritika, iswavlon sakuTar Secdomebze da ganviTardnen.
43
3.4 lideroba, menejmenti da maTi krizisi saqarTveloSi
45
3.5 politikuri elitis roli demokratiul mmarTvelobaSi
47
romelic warmoadgens daRmasvlisa da aRmasvlis procesTa
erTobliobas. daRmasvliTi procesis dros elitaSi myof
pirovnebebs aRar SeswevT marTvis unari, da Tu sazogadoe-
basac ar gaaCnia saTanado resursebi maT Casanacvleblad,
maSin qveyanaSi dgeba politikuri krizisi. aRmasvliTi pro-
cesis dros, sazogadoebaSi Cndebian is adamianebi, romleb-
sac SeuZliaT marTva da mowodebulni arian elitaSi adgi-
lis dasamkvidreblad, da Tu es procesi CixSi moeqca, maSin
mosalodnelia revolucia.
dasavleTis liberalur demokratiebSi, sadac sazoga-
doebis TviTSegnebis dones demokratiuli Rirebulebebi
gansazRvravs, xelisuflebis Zalaufleba decentralize-
bulia, misi saqmianoba gamWvirvalea da Sesabamisad xelisu-
falTa angariSvaldebulebac maRalia. am SemTxvevaSi saqme
gvaqvs civilizebul samoqalaqo sazogadoebasTan, romel-
ic aqtiur monawileobas Rebulobs gadawyvetilebis miRe-
bis procesSi, da ara am saSualebas moklebul inertul
masasTan. samoqalaqo sazogadoeba, romelic Sedgeba ganaT-
lebuli, maRal-kvalificiuri da pasuxismgeblobis mqone
pirovnebebisagan, mowodebulia ara marto akontrolos xe-
lisufleba, aramed sakuTari inteleqtualuri resursebic
SesTavazos mas, ris Sedegadac myardeba cirkulaciuri bal-
ansi. am dros elita ara Tu ar kargavs Tavis funqciasa da
daniSnulebas, aramed misi ndobisa da reputaciis xarisxi
Tvisobrivad met progresulobas iZens, vinaidan permanentu-
lad xdeba misi Sevseba sazogadoebis wiaRSi aRmocenebuli
maRali talantisa da pasuxismgeblobis mqone pirovnebebiT.
zemoT Cven Segnebulad vaxseneT ~dasavleTis liberal-
uri demokratiebi~, vinaidan umravles postsabWoTa sazo-
gadoebebSi, demokratia warmoadgens fsevdo-demokratiul
fasads, romelsac vilfredo pareto pluto-demokratias
uwodebda. postsabWoTa qveynebs gaaCniaT demokratiisT-
vis aucilebeli yvela atributika—politikuri partiebi,
saarCevno sistemebi, arasamTavrobo organizaciebi, masme-
dia, magram isini mainc ganicdian demokratiis deficits.
sazogadoebis wevrebs gaaCniaT kanoniT miniWebuli ufle-
bebi da Tavisufleba, magram Zalaufleba ar aris realu-
48
rad maT xelSi. demokratiis xarisxs gansazRvravs is, Tu
ramdenad aris xelisuflebis Zalaufleba decentralizebu-
li da rogoria sazogadoebis monawileoba gadawyvetilebis
miRebis procesebSi. aramdgrad demokratiebSi, cirkulaci-
is Semaferxebeli garemoebani gamowveulia erovnuli xasi-
aTiTa da kulturiT, sazogadoebrivi moraliT, istoriuli
procesebiT, geografiuli mdebareobiTa da sxv.
sainteresoa iqneboda amerikeli politologebis hans
gertisa da Carlz rait milsis Sexedulebani socialuri
struqturis Sesaxeb, romelTa mixedviTac sazogadoeba
organizebulia institucionaluri mmarTveli struqture-
bis irgvliv, xolo dakisrebuli funqciebis mixedviT in-
stitutebi qmnian institucionalur wesrigs. Tanamedrove
saxelmwifoSi arsebobs xuTi institucionaluri wesrigi:
politikuri, ekonomikuri, samxedro, naTesaobrivi (ojaxu-
ri) da religiuri, romelTagan pirveli sami Seadgens mmarT-
vel elitas. TiToeul instituts xelmZRvanelobs lideri,
romelic aRWurvilia kontrolis uflebiT. am warmod-
genaTa mixedviT C. r. milsma SeimuSava sakuTari koncef-
cia mmarTveli elitis Sesaxeb: `mmarTveli elita Sedgeba
adamianebisagan, romelTac ukaviaT iseTi poziciebi, rom-
lebic maT saSualebas aZlevs amaRldnen Cveulebriv ada-
mianebze maRla da miiRon mniSvnelovani Sedegebis momtani
gadawyvetilebani. es ganpirobebulia im garemoebiT, rom
isini xelmZRvaneloben umniSvnelovanes ierarqiul insti-
tutebs da Tanamedrove sazogadoebriv organizaciebs~.
demokratiuli sazogadoeba ar aris martivi meqanizmi.
igi uaRresad rTul stratificirebul sistemas warmoad-
gens, romlis wevrebi erTmaneTisagan gansxvavdebian inter-
esebiT, miswrafebebiT, mrwamsiT, niWiT, ganaTlebiTa da pro-
fesionalizmiT. maRali talantisa da pirovnuli Tvisebebis
mqone adamianebi iswrafvian sakuTari SesaZleblobebis re-
alizaciisaken, rac motivaciasa da garkveul privilegiebTan
aris dakavSirebuli. isini cirkulireben elitaSi, xolo maTi
saqmianoba da angariSvaldebuleba ki garkveuli xarisxiT
kontrolirdeba sazogadoebis mier. es aris demokratiuli
cxovrebis arsi, da realoba, romelsac versad gaveqceviT.
49
IV. post-sabWoTa tranziciis paradigmebis
axleburad gaazreba
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
51
bebis an sxva mcire moklevadiani sikeTeebis sasargeblod
iReben (Friedman 1962).
kiTxvas, Tu vin unda marTos sistema, gadamwyveti mniSvn-
eloba eniWeba politikuri liderobisa da gadawyvetilebis
miRebis procesSi qveynis demokratiuli gardaqmnisa da
modernizaciisaTvis. arCevnebSi xmis micemis ufleba yovel-
gvari diskriminaciis gareSe, ar aris sakmarisi demokrati-
is efeqturobisa da kargi mmarTvelobis TvalsazrisiT.
demokratiuli sistema, sadac Tanamdebobebze daniSvna
meritokratiuli principebis dacviT xdeba, klasificird-
eba rogorc inovaciebiT marTuli ekonomika da xasiaTdeba
ekonomikuri zrdis maRali maCveneblebiT.
meritokratia es aris sistema, sadac pasuxismgeblobe-
bi ganawilebulia codnis, niWisa da profesiuli kompeten-
ciebis mixedviT. igi upirispirdeba plutokratias, nep-
otizms, qronizms, klientelizmsa da demagogiur masobriv
popularobas da xels uwyobs socialuri stratifikaciis
sistemaSi elitebis mudmiv ganaxlebas axali inteleqtual-
uri resursiT.
globalur mmarTvelobisa da codnis ekonomikis ganvi-
Tarebis pirobebSi, sadac proaqtiuli lideroba da profe-
sionalizmi gadamwyvet rols asrulebs globaluri prob-
lemebis mogvarebis saqmeSi, meritokratia sul ufro metad
popularuli xdeba da mniSvnelovan mxardaWeras poulobs
inteleqtualur wreebSi. meritokratiis upiratesoba
mmarTvelobis sxva formebTan SedarebiT mdgomareobs ima-
Si, rom is ar ewinaaRmdegeba demokratias. ufro metic,
meritokratia demokratiis mdgradobisa da gaZlierebis
meqanizms warmoadgens. es aris Ria da mudmivad ganaxleba-
di sistema, romelic jansaR konkurenciasa da socialur
samarTlianobazea dafuZnebuli da gamoricxavs yovelgvar
diskriminacias. Tavisi arsiT, meritokratia uzrunvely-
ofs Tanabar pirobebs gansakuTrebuli SesaZleblobebis
mqone pirebisaTvis upiratesobis miniWebiT, rasac Tomas
jefersoni „bunebriv aristokratias~ uwodebda.
meritokratiuli mmarTvelobis sistemaSi upiratesoba
eniWebaT im individebs, romlebic TavianTi niWiT, unarebi-
52
Ta da zneobriv-eTikuri normebiT gamoirCevian. am sistemis
momxreebi amtkiceben, rom meritokratiuli sazogadoeba
ufro samarTliani da produqtiuli sazogadoebaa, sadac
klasobrivi, rasobrivi Tu sqesobrivi diskriminacia gam-
oricxulia (McNamee & Miller, 2004).
meritokratia aris samarTliani wesebiT TamaSi, sadac
pirovnul warmatebas niWi da SesaZleblobebi gansazRvravs
da sadac TviTrealizaciis saSualeba eZlevaT im indi-
videbs, romlebmac mniSvnelovani investicia Cades sakuTar
ganaTlebaSi. meritokratia awesebs principebs, normebs,
moTxovnebs, axdens SerCevas damsaxurebis mixedviT, awe-
sebs SerCevisa da Sefasebis kriteriumebs da ayalibebs
yvelasTvis samarTlian konkurentul garemos, rac xels
uwyobs produqtiulobis zrdas da sasicocxlo funqcias
asrulebs codnaze dafuZnebul ekonomikaSi.
meritokratiul SerCevas, daqiravebasa da Sefase-
bas gadamwyveti mniSvneloba aqvs organizaciis konkuren-
tunarianobasa da pirovnuli resursebis marTvaSi. Ta-
visi institucionaluri maxasiaTeblebiT, „veberiseuli
biurokratia~ moicavs rogorc meritokratiul SerCevas,
ise Sesrulebuli samuSaos Sefasebas. maqs veberis (1947)
biurokratiis klasikuri koncefciis principebs Soris,
damsaxureba (damsaxurebis mixedviT SerCeva da dawinaure-
ba) da miukerZoebloba (samuSaos Sesruleba, romelic pro-
duqtiulobis mixedviT fasdeba) warmoadgens sajaro ad-
ministrirebis sistemis saxelmZRvanelo principebs da misi
mniSvneloba ufro da ufro izrdeba codnis ekonomikis
mniSvnelobis zrdasTan erTad. sajaro seqtorSi da gansa-
kuTrebiT, sajaro administrirebaSi, Sesrulebis gazomva
reformebis strategiis mniSvnelovan komponents warmoad-
gens (Matei 2007). politi da bukerti (2000) xazs usvamen im
faqts, rom es sakiTxi gansakuTrebiT mniSvnelovania mod-
ernizaciisa da sajaro administrirebis reformisaTvis.
rogorc evrokavSiris wevri qveynebis, ise sxva organi-
zaciebis (mag.: OECD) sajaro menejmentis reformis strat-
egiebi fokusirebulia Semdeg mizanze: sajaro samsaxuris
sistema dafuZnebuli unda iyos profesionalizmsa da sa-
53
jaro moxeleebis SerCevaze meritokratiuli kriteriume-
bis mixedviT (Matei 2007).
samarTlianobaze, kanonis uzenaesobaze, samarTlian
konkurenciasa da Tanabar SesaZleblobebze dafuZnebuli
demokratia gamoricxavs diskriminaciasa da sazogadoebis
ukmayofilebas. SerCevisa da Sefasebis politika, romelic
ugulebelyofs meritokratiul principebs, iwvevs diskrim-
inacias, adamianis uflebebis darRvevas, maRalkvalificiu-
ri kadrebis imedgacruebas, codnis resursis gadinebasa da
inteleqtualur erozias.
54
li TvalsazrisiT, britaneTis imperia iyo pirveli evropu-
li Zala, romelmac meritokratiuli SerCevis warmatebiT
ganxorcieleba moaxerxa indoeTis koloniis administra-
ciaSi: `korufciisa da favoritizmis prevenciis mizniT,
kompaniis menejerebi konkurentuli gamocdebis meSveobiT
qiraobdnen da awinaurebdnen personals~ (Kazin, Edwards, and
Rothman, 2010).
margaret tetCeris premier-ministrobis dros did
britaneTSi politikis axali stili damkvidrda, romelic
meritokratiaze, Tavisufal sabazro ekonomikaze, maRal
teqnologiebze, ganaTlebasa da demokratiul kultur-
aze iyo dafuZnebuli. `politikaSi, man aqcenti gaakeTa
meritokratiaze, ramac didi britaneTi erT-erT yvelaze
ganviTarebul qveynad aqcia iaponiasTan, dasavleT ger-
maniasTan da aSS-sTan erTad. xelisuflebaSi mosvlis pir-
velive dRidan, tetCeri Tavis Zalauflebas meritokratiis
gaZlierebisa da niWieri britanelebisaTvis siRatakidan
Tavis daRwevis SesaZleblobis micemisTvis iyenebda~ (wyaro:
http://voices.yahoo.com/tribute-margaret-thatcher-uks-former-pre-
mier-12089025.html?cat=37)
200 wlis win amerikuli demokratiis mamam, Tomas
jefersonma jon adamsisaTvis miweril werilSi (1813)
„xelovnuri aristokratiis~ niWze dafuZnebuli „bune-
brivi aristokratiiT~ Canacvleba moiTxova, rac amerikis
SeerTebuli Statebis saxelmwifod mSeneblobis safuZ-
veli unda gamxdariyo. `ganaTlebam adamianTa masebs unda
STaunergos moraluri respeqtabelurobis grZnoba, rac
aucilebelia maTive usafrTxoebisa da mowesrigebuli
mmarTvelobisaTvis; da unda aRWurvos isini Sesabamisi
codniT, raTa damkvidrdes namdvil aristokratTa Ser-
Cevis praqtika, amaRldes xelisuflebis ndoba da gamoir-
icxos TviTmarqviebis aRzeveba~.
1978 wlis samoqalaqo samsaxuris reformis aqtiT
gauqmda aSS-s sajaro samsaxuris komisia da Camoyalibda
aSS-s personalis marTvis ofisi (OPM), SromiTi urTier-
Tobebis federaluri saagento (FLRA) da aSS-s damsaxure-
bis mqone pirebis dacvis sabWo (MSPB), romlis Seqmnac
55
erT-erTi yvelaze wingadadgmuli nabiji iyo meritokrati-
is ganviTarebaSi. OPM-is ZiriTadi misia _ `msoflio donis
pirovnuli resursis mozidva, SenarCuneba da dafaseba
amerikeli xalxis samsaxurisaTvis~, aRmasrulebeli
saxelisuflebo struqturebis saxelmZRvanelo princips
warmoadgens da federaluri adamianuri resursis gakon-
trolebis regulaciebs moicavs. MSPB-is umTavresi pri-
oriteti, sxva damsaxurebis mqone adamianebis upiratesobis
cxra principTan erTad, mdgomareobs SemdegSi: `person-
alis daqiraveba unda efuZnebodes kvalificiuri special-
istebis SerCevas saTanado wyaroebidan, moicavdes sazoga-
doebis yvela segments, xolo SerCevisas da dawinaurebisas
upiratesobis miniWeba unda xdebodes mxolod codnis,
unarebisa da SesaZleblobebis mixedviT, samarTlian da
jansaRi konkurenciis garemoSi, sadac yvelas Tanabari
SesaZleblobebi eqneba~ (wyaro: http://www.mspb.gov/meritsys-
temsprinciples.htm).
amerikis SeerTebuli Statebisa da didi britaneTis
garda, meritokratiuli principebiT xelmZRvaneloben
singapuri, fineTi, iaponia, kanada, germania da sxva gan-
viTarebuli qveynebi, romlebic gamoirCevian konkurentu-
li pirovnuli resursiTa da inteleqtualuri resursis
gadinebis dabali maCveneblebiT.
57
melsac ar Seswevda demokratiis konsolidaciis unari.
ufro mniSvnelovani sisusteebi ikveTeboda politikur
kulturaSi, mTavrobis funqcionirebaSi, sasamarTlos
damoukideblobis, mediis Tavisuflebisa da politikuri
CarTulobis sakiTxebSi. viTareba kidev ufro gauaresda
2012 wlis arCevnebis Semdeg, rodesac saparlamento arCev-
nebis Sedegad xelisuflebaSi movida politikuri koali-
cia prorusulad ganwyobili oligarqis xelmZRvanelobiT.
politikurma klientelizmma, korufciam, favoritizmma,
qronizmma da nepotizmma kidev ufro metad gaidga fes-
vebi rogorc politikur, ise samoqalaqo institutebSi.
politikur Tanamdebobebze iniSnebian arakompetenturi
adamianebi pirovnuli da naTesauri kavSirebis safuZvelze.
sasamarTlo sistema jer kidev saWiroebs reformas. SeSfo-
Tebas iwvevs presisa da media saSualebebis polarizacia da
tendenciuroba.
politikis formulirebisa da implementaciis xarisxi
da mTavrobis qmediTunarianoba am xarisxis uzrunvelyofi-
saTvis damokidebulia sajaro politikis yvela subieqtis
codnaze, gamocdilebasa da unarebze, rogorc arCeuli, ise
daniSnuli politikuri moxeleebis, universitetis profe-
sorebisa da mkvlevrebis, arasamTavrobo organizaciebis
eqspertebis da a.S. CaTvliT. axali nomenklatoruli elita
ki, misi winamorbedis msgavsad, aqcents akeTebs iolad kon-
trolirebadi pirebis daniSvnaze gadawyvetilebis mimReb
poziciebze praqtikulad yvela sferoSi sadac xeli miuw-
vdeba _ samTavrobo struqturebSi, politikur partiebSi,
samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebSi, kerZo seqtor-
Si, mediasa da universitetebSi. Tanamdebobebze daniSvnas
gansazRvravs pirovnuli urTierTobebi da preferenciebi
da ara profesionalizmi da zneobriv-eTikuri normebi. Se-
degad, wesieri, kompetenturi da inteleqtuali adamianebi,
romlebsac ara aqvT kavSirebi axal nomenklaturasTan, gan-
icdian marginalizacias.
rogorc zemoT iyo aRwerili, neo-nomenklaturuli
sistema ayalibebs ara mxolod saxelmwo aparatis Cake
til sistemas, aramed pirdapir zemoqmedebs politikur
58
da sazogadoebriv institutebze, romlebic mxolod erTi
SexedviT arian damoukidebelni. amdenad, neo-nomenkla-
turis principi, romelic mTlianad imeorebs komunisturi
elitis qcevis wess, cdilobs daicvas sakuTari privile-
girebuli pozicia da SeinarCunos Zalaufleba.
cesko-s monacemebiT, 2014 wlis adgilobrivi TviT-
mmarTvelobis arCevnebSi mTeli saqarTvelos masStabiT
amomrCevelTa aqtivobam Seadgina 43.3%, xolo TbilisSi ki
37.3%. es Sedegebi naTlad warmoaCens sazogadoebriv apa-
Tiasa da nihilizms, rac gamoixateba imaSi, rom mTeli qar-
Tuli eleqtoratis 56.7% da TbilisSi mcxovrebi amomrCev-
lis 62.7% undoblobas ucxadebs politikur arenaze myof
subieqtebs, romlebsac ar gaaCniaT Sedegebze orientire-
buli politikisa da reformebis ganxorcielebis unari.
2012-14 wlebis dinamika calsaxad miuTiTebs Seusrulebe-
li dapirebebiT mosuli xelisuflebis mimarT ndobis Sem-
cirebis tendenciazec, rac axlo momavalSi didi albaTo-
biT gazrdis politikur kriziss.
rogorc qvemoT moyvanili grafikuli monacemebiT
irkveva, realurad saxelisuflebo koalicias mxars uWers
amomrCevlis ara 46%, aramed 17.16%. anu politikuri su-
bieqtis mier miRebuli mxardaWeris xvedriTi wili unda
gamoiTvalos qveynis mTliani eleqtoratis, da ara mxolod
arCevnebze gamocxadebul moqalaqeTa aqtivobis mixedviT.
17.16% aris tradiciulad xelisuflebis zegavlenis qveS
myofi ceskos oficialuri statistika. realurad ki amas
Tu gamovaklebT xelisuflebis mier administraciuli re-
sursis gamoyenebas da gayalbebul xmebs, dabalreitingiani
subieqtebisagan Semdgari ekleqturi koaliciis 17%-iani
maCvenebeli sagrZnoblad Semcirdeba.
59
saxelisuflebo institutebis sisustesTan erTad sax-
ezea ceskos, masmediisa da arasamTavrobo organizaciebis
arakompetenturobac _ pozitiuri zegavlena moaxdinon
arCevnebisa da zogadad mmarTvelobis procesze. axali pro-
gresuli politikuri Zala, romlis gamoCenasac elodeba
imedgacruebuli saqarTvelos mosaxleobis umravlesoba,
unda iyos konkurentuli codnis, Tanamedrove azrovnebisa
da politikuri kulturis matarebeli, rac inteleqtual-
urad erozirebul qarTul realobaSi Zalian rTulia, Tu
kanonmdeblobis doneze ar gamkacrda politikosTa mimarT
wayenebuli moTxovnebi da ar amaRlda mosaxleobis ganaT-
lebis, sazogadoebrivi TviTSegnebisa da gemovnebis done.
60
61
daskvnebi da rekomendaciebi
64
SerCevisa da Sefasebis kriteriumebze, rogorc saxelmwifo
marTvis sferoSi, ise politikur partiebsa da samoqalaqo
sazogadoebriv organizaciebSi. unda ganxorcieldes efeq-
turi sakadro politika maRali zneobis, profesionaliz-
misa da kompetenciis mqone adamianebisaTvis upiratesobis
miniWebis Sesabamisad.
saqarTvelos esaWiroeba saukeTeso codnisa da praq-
tikebis gaziareba demokratiuli mmarTvelobis sakiTxeb-
Si, ramac xeli unda Seuwyos rogorc institucionaluri
sistemis qmediTunarianobis gaumjobesebas, ise qveynis
strategiuli prioritetebis gansazRvrasa da mmarTveli
struqturebis angariSvaldebulebis gazrdas sazogadoe-
bis winaSe.
imis aRiareba, rom mmarTvelobis gaumjobeseba umTav
res saSualebas warmoadgens qveynis mdgradi ganviTarebi-
saTvis, qmnis safuZvels saerTaSoriso donorebis mxridan
realur saWiroebebze fokusirebuli programebis Sesaqmne-
lad. aseTma programebma unda uzrunvelyos, rom samTavro-
bo struqturebi, kanonebi da debulebebi, kompetenturo-
bis, gamWvirvaleobisa da angariSvaldebulebis pirobebSi
mxars uWerdnen proaqtiuli reformebis ganxorcielebasa
da demokratiuli mmarTvelobis principebs.
mmarTveli elita pasuxismgebeli unda iyos saxelm-
wifo politikis miznebis gansazRvraze da im reformebis
ganxorcielebaze, romlebic mniSvnelovania demokratiuli
mmarTvelobisaTvis, xolo misi kompetenturoba ki unda
aisaxebodes realur politikur qmedebebSi, maT ganxor-
cielebasa da politikur meqanizmebSi.
65
gamoyenebuli literatura
Berrington,H (1974). “The fiery chariot: British Prime Ministers and the
search for love”, British Journal of Political Science, vol. 4, no. 3, pp.345 369.
Bridgman, P. & Davis, G. (2004). The Australian Policy Handbook, 3rd Edi-
tion. Allen and Unwin: Australia.
Burns, James McGregor (1978). Leadership. New York: Harper and Row
Keohane, Robert O., Nye, Joseph S. Power and Interdependance: World Pol-
itics in Transition (Little, Brown, 1977; Harper Collins, 2d ed., 1989).
67
tion, Garland Publishing Inc., New York and London, pp. 47-52
USAID, DFID, & the World Bank (2011). “Toward Better Strategies and
Results: Collaborative Approaches to Strengthening Governance.” Meeting
notes from the USAID/DFID/World Bank Governance Roundtable, 9-10
June, 2011 in Washington, D.C. Available online from: http://carnegieen-
dowment.org/files/USAID-DFID-WB_Governance%20Meeting%20Sum-
mary.pdf.
68