QILLQAYTAQA QILLQASPAPUNIM YACHANCHIK

Paqarichiqkuna:
Carmen Gladis Alosilla Morales
Victoria Choque Valer
Nonato Rufino Chuquimamani Valer

1. Qillqaytari, ¿mayhinatapunitaq yachanchik?

Imatapas ruraspapunim yachanchik; puchkaytapas k’antiytapas puchkaspapunim, k’antispapunim
yachapunchik; kaqllataqmi mikhuy wayk’uytapas wayk’ukuspapunim yachallanchiktaq. Chayman
rikch’akuqtam qillqaytapas qillqaspapunim yachallanchiktaq; kaqtaq wak simitapas hukkunata
rimaqta uyarispataq, rimayta yanakuspataqmi chay simi rimaytaqa yachapullanchiktaq.
Chaypachaqa qhichwa simipi qillqayta munaspaqa qhichwa simipi qillqaspapuni ari
yachallasunchiktaq, chaypachaqa imallatapas qillqasunchik ari. Conv 169 OIT + Art° 20 LGE.
¿Chaykunatari rurachkankichikchu? ¿Imarayku mana? Chayri, ¿imatapas mana ruraspallachu
makinchikta uqllaykukuspa suyasunchik?

2. Qhichwa simipiri, ¿imamantataq qillqasunchik?

Mayqan simipipas yachasqanchikmanta, rikusqanchikmanta, rurasqanchikmanta qillqaytaqa
atinchik; chaykunataqa hukkunaman riqsichiyta munaspa qillqanchik; kaqtaq mana
yachasqanchikmantapas huk yachaqkunata qillqaspa tapukuyta atillanchiktaq. Runaqa kay kawsay
pachapi imallatapas hukkunamanta aswan allinta yachanchikpunim. Maki ruk’ananchikta
qhawarikusunchik, pichqantinpas mana kikin sayaychu, ¿riki?, mana kikin rakhuyuqchu, ¿riki?,
mana kikin yupayniyuq muquyuqchu, ¿riki?, kaqllataq, mana kikin llamk’ayniyuqchu, ¿riki?;
chayhinallataq ari runakunaqa manam llapanchikqa huk yachaynillayuq, huk atiynillayuqqa
kasunchikmanchu. Awaytapas, puchkaytapas yaqapas llapan warmikuna yachanman, ichaqa
kanpuni hukqa llapanmantapas aswan munay awaq. Kaqllataq, manka ruraqkunamantapas, hukqa
kanpunim llapanmantapas aswan allin manka ruraqqa. Chaypachaqa, ¿imamantataq
qillqasunchikri? Qillqasunchikqa ima ruray aswan yachasqanchikmantapas, aswan allin
rurasqanchikmantapas. Hukkunaman allin rinrisapa kaspa imapas uyarisqanchikmanta qillqayta
atinchik; hukkunañataq quwi uyway allin yachasqanchikmanta qillqayta atinchik; chaykunataña
mana yachaspapas, wasi ruray allin yachasqanchikmantapas, uywa michiy yachasqanchikmantapas
qillqallasunchikmanmi.

Llaqtanchikpa chiqan kawsasqanmantapas, llamk’asqanchik llaqtamantapas: allpa

qichunakuymanta, maqanakuykunamanta, Tupaq Amarumanta, Hugo Blancomanta, hawa
llaqtanchikpa kamachiqninkunamanta, llaqta taytakunamanta, wayrap apamusqan
runakunamanta, hukkunamantapas; musquyninchikmantapas.

3. ¿Imakunatataq qhichwa simipiri qillqasunchikman?

Huk simikunapihina ari qhichwa simipipas qillqayta atillanchiktaq. Huk simikunapiqa qillqasqakuna
kanmi takiykunapas, watuchiykunapas, willakuykunapas, aranwaykunapas, kawsasqakunapas,
yarawikunapas, imatapas qillqaytaqa atillanchikmi; ichaqa ñawinchikpaqpas, sunqunchikpaqpas,
ñutqhunchikpaqpas chay qillqasqakunaqa misk’icham kanan, chaytapunim maskananchik; mana
chayqa qillqasqanchikta hukkunaqa manam ñawinchankumanchu.

QILLQASQA PIRQATA RURAKUSUNCHIK

Kanan:
3 thatki kuraq 2 suqus k’aspi 1 thatki kuraq 2 suqus k’aspi

Q’aytu 3 yukukama phatmasqa K’aspi kuchuna

Papil p’anqa (asukar wayaqa papil) K’askachina lawa

Llimp’i llimp’i qillqana p’anqachakuna (A4) Qaywina k’aspichakuna

P’ukuchakuna Mayllakuna (hatun puruña)

Unu Pichakuna thantacha

Takarpucha Takana

Ruraynin:
1. Sapanka runa 1 raphichapi huk willakuyta qillqasunchik.
2. Qillqasqakunaqa llimp’I llimp’I p’anqachapipas, llimp’isqapas kayta atin.
3. Tawantin suqusta allinta wakichispa k’apak k’apakta kuchuspa watasunchik.
4. Watasqaña tawachasqaman hatun p’anqakunata k’askachisunchik.
5. K’askachisqanchik ch’akiptinqa, chay pataman qillqasqanchikkunata ñiqichasqata
k’askachisunchik, sutinkunatapas qillqasunchik.
6. Uman suqusmanta wak q’aytuwan huk takarpuchapi warkusunchik.
7. ¿Imam lluqsin? Huk qillqasqa willakuq.
8. ¿Ima sutiyuqmi? “Pututu”. Huk sutikunaqa kanmanmi: “Llaqtaypa willakuynin”, “Warak’a”,
hukkunapas.
9. ¿Imatam kaywanqa rurasunchik? Ñawinchasunchik.
10. Kay willakuqtaqa, ¿maymanmi churasunchik? Wak achka runakuna rikunanman.
11. ¿Imapaqmi chaymanqa churasunchik? Rikuspa ñawinchanankupaq.
12. ¿Hayk’a unaymi chaypiqa kanqa? Kanmanmi huk mit’apas, kuskan killapas, huk killapas,
iskay killapas; wak yupayniyuq qillqasqa willakuq hurqunanchikkama.
13. ¿Pim kay willakuqninchiktaqa qhawanqa? Huk t’aqa yachakuqkuna.
14. Allinmi, allinmi. Chayqa kay qillqasqa willakuq pirqaqa hatunpas, huch’uypas
qillqasqamantahinam kayta atin.
15. Chaypachaqa ñawinchasunchik, chaypaqqa qillqasunchik.
16. Facebookmanpas k’askachiyta atinchikmi, ichaqa kutichinapaq.
Aula 1: EIB Avanzado 2018 “PUTUTU” sutiyuq Willakuq pirqapi qillqaqkuna.

“PUTUTU” sutiyuq Willakuq pirqa. Paqarichiqkuna: Aula 2 “EIBpi Avanzado 2018” 1 Yupayniyuq.
 4. Kay qillqasqa pirqapiri, ¿imakunamantataq qillqasqakuna rikukun?
Kay qillqasqa pirqapiqa kaykunam tarikusqa:
4.1. Qillqasqakunapas, siq’isqakunapas, phutukunapas.
4.2. Kasqam musuq willakuykuna.
4.3. Kasqam asikunapaq qillqasqakunapas.
4.4. Kasqam munachikuykunapas.
4.5. Qillqasqaqa sutiyuqmi kasqa.
4.6. Kallasqataqmi mink’akuykunapas.
4.7. Kaypiqa yupayninpas kasqam.
4.8. Hayk’ap lluqsimusqanpas kallasqataqmi.
4.9. Mikhuy wayk’uymanta qillqasqapas kallasqataqmi.
4.10. Kamachikuykunapas kasqam.
4.11. Qillqaspa hunt’achinapaq pukllaykunapas kallasqataqmi.
4.12. Huk hatun yuyaychakuypas kallasqataqmi.

5. Kay willakuq pirqatari, ¿pikunataq paqarichisqa?

Kay willakuq pirqapipas, hukkunapipas kasqapunim huk umalliqpas, huk qillqaqkunapas,
imaña ruraqkunapas. Kay willakuqpiqa manam huk runallachu llamk’asqa; aswanpas
achkamantam kaytaqa ruramusqaku. Chaypachaqa, ñuqanchikpas yachachiqkuna allinta
kamachinakuspa, kaqtaq yachakuq wawakunapas allinta kamachinakuspa huk
willakuqtaqa paqarichiyta atinchikmi; ichaqa chaypiqa llapanchikpas kamachikuykunata
hunt’ananchikpunim, mana chayqa ima yuyaychakusqanchikpas tatinmanmi. Chayhina
kaptinqa, ñuqanchik ukhumanta huk umalliqtapas, huk kamachikuqkunatapas
akllanakusunchik ari, chay qhipamantaq yuyaychakusqanchikta hunt’asunchik, huk
simipiqa huk willakuq pirqatapas, huk qillqasqa willakuqtapas paqarichisunchik ari.
6. Chay willakuqtari, ¿sapa hayk’a unaymantataq paqarichina?
Willakuykunaqa paqarillanmanmi sapa p’unchawpas, sapa mit’apas, sapa killapas, sapa
iskay killamantapas, sapa kimsa killamantapas, sapa suqta killamantapas, sapa
watamantapas manaña atispaqa. Yachay wasikunapiqa sapa killapas, ima raymikunaña,
ima ruraykunaña kaptinpas hurquytaqa atillanchikmi. Yachay wasinchikpa
p’unchawninpipas, llaqtanchikpa p’unchawninpipas, wañuqkunap p’unchawninpipas,
mamakunap p’unchawninpipas qillqaytaqa atillanchikmi, chaytaqa
munasqanchikmanhinataq, atisqanchikmanhinataq, kamachinakusqanchikmanhinataq.
7. Yachayninchikpiri, ¿imapitaq yanapawasunchik?
Qallariypi nisqanchikmanhina, allin qillqaytaqa qillqaspapuni ari allintaqa yachapusunchik;
chaytam kay llamk’aywanqa tarisunchik. Llapanchikpas atisqanchikmanhina,
yachasqanchikmanhina imamantapas qillqasunchik, kaqtaq hukkunataq qillqaytaña mana
atispapas, siq’isqakunata rurasunchik. Chaykunata ruraspam kawsayninchiktaqa allin
ñanman chayachisunchik, kaqtaq achka runaman chayasunchik, allin kawsaytapas
maskasunchikpuni; yuyayninchikta hukkunaman riqsichisunchik, aswan allin qillqaytapas
yachallasunchiktaq. Chaypachaqa qillqasunchik ari. Qillqasqanchiktaqa huk
masichanchikunamanpas, yachachiqmanpas, huk umasapakunamanpas
riqsichinanchikraqmi, chaytaqa kuskachanapaqpas, allinchanapaqpas, may maypiqa
pantasqapas kanman, chaykuna qhawarinanpaq hukkunapuniraq ñawincharqunan;
chaymi allinqa kanqa.
8. Chay willakuq pirqakunapi qillqasqatapas, huk willakuqkunatapas ¿imananataq?
Chay willakuqkunataqa ñawinchana ari, chay qhipamanqa ñuqanchikpas kutichiyta
atillanchiktaqmi, ichaqa wak yupayniyuq qillqasqa willakuqkunapiña. Ña ñawinchasqaña
willakuqkunataqa huqaripuspa ari sumaq suk’asqachata yupayninmanhina
waqaychasunchik. Chaymantaqa yapamanta munaqkunapas ñawinchaytaqa atillanmi.
Chay qillqasqakunataqa manam wisch’unanchikchu, aswanpas qillqasqakuna ukhupim
waqaychananchikpuni. Chaypachaqa huk willakuq pirqatapas, huk qillqasqa willakuqtapas
paqarichisunchik ari, icha, ¿manachu kallpa kanmanpas?
Ñawpaqtaqa umalliqtapas, kamachikuqkunatapas akllakusunchikraq, chaymantataq huk
sutita maskasunchik, chay qhipamantaq, imamantataq, sapa hayk’a unaymantataq
paqarichinanchikpas, chaykunatapas yuyaychakusunchik. Chaypachaqa qallarisunchik ari
kawsayninchikraykupas, qhichwa siminchikraykupas. ¡Kawsachun qhichwa siminchik!
Kawsachun.
Kawsayninchikqa ¿mayhinam karqan? Kunanri, ¿mayhinataq kawsayninchik?
¿Imaraykutaq chayri? Qhipakunamanri, ¿mayhinatataq kawsayta munasunchikman?
¿Mayhinatataq chaymanri chayasunchik?
LA DIRECTORA DE LA INSTITUCIÓN EDUCATIVA N° 50234 DE ANQAS MAYU, PITU MARKA,
QANCHIS, CUSCO que suscribe;

HACE CONSTAR

Que el Profesor JUAN QUISPE HUAMÁN ha aplicado la Propuesta QILLQAYTAQA

QILLQASPAPUNIM YACHANCHIK con los niños y niñas del 4° grado de esta IE, logrando el
Periódico “QAPARIYNINCHIK u otro” cuyas fotos e informe se adjuntan.
PRINCIPALES LOGROS:
1. (Los niños y las niñas participan muy activamente)
2. (Se organizan para editar el periódico mural: nombre, directiva, partes, calendario
de edición, etc)
3. (Se ponen de acuerdo para trabajar)
4. (Asumen responsabilidades)
5. (Producen textos/ilustraciones, los revisan, socializan y difunden)
6. (otros….)
Anqas Mayu, 13 de abril de 2018.

………………………………………………… (sello y firma)

María Gutierrez Andía
DIRECTORA