Εργαστηριακές Ασκήσεις Πυρηνικής Φυσικής & Στοιχειωδών Σωματιδίων

Άσκηση 3: Απορρόφηση Σωματιδίων -β

Ονοματεπώνυμο: Συμεωνίδης Παντελεήμων

Σχολή: Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών
Εξάμηνο: 9o
Αριθμός Μητρώου: ge13551

Θεωρητικά στοιχεία της άσκησης

Είναι γνωστό οτι ραδιενεργές πηγές εκπέμπουν ηλεκτρόνια ή ποζιτρόνια γνωστά ως σωματίδια-β και η
αντίστοιχη ακτινοβολία που παράγουν ακτινοβολία-β. Η πιο απλή διάσπαση β είναι η ακόλουθη :
n→p + e‫ ־‬+ ve όπου είναι η διάσπαση ενός νετρονίου σε ένα πρωτόνιο ένα ηλεκτρόνιο και ένα
αντινετρίνο ηλεκτρονίου. Η διάσπαση αυτή καλείται β- και μπορεί να γίναι και αντίστροφα(p→n + e+ +
νe). Η διαφορά μάζας Δm νετρονίου-πρωτονίοου επί τη ταχύτητα του φωτός μας δίνει την διαθέσημη
ενέργεια της αντίδρασης . Επειδή η ενέργεια αυτή μοιράζεται μεταξύ ηλεκτρονίου και αντινετρίνου, το
ηλεκτρόνιο δεν βγαίνει συνεχώς με την ίδια ενέργεια , αλλά με ένα συνεχές φάσμα δυνατών τιμών.
Τα σωμάτια β καθώς περνούν μέσα από την ύλη χάνουν ένεργεια:
α) Σε χαμηλές ενέργειες λόγω ανελλαστικών συκρούσεων με τα άτομα της ύλης.
β)Σε υψηλές ενέργειες τα ηλεκτρόνια μπορούν να χάσουν ενέργεια μέσω ακτινοβολίας πέδησης.

Επεξεργασία Μετρήσεων

1)
Φύλλα Al xAL Kβ Νβ Νβ-Νb ln(Nβ-Nb)
0 0 Mgr/cm2 2265±48 1133±24 1111±24 7.01±0.02
1x160 160±13 1286±36 643±18 621±18 6.43±0.03
Mgr/cm2
1x270 270±16 666±26 333±13 331±14 5.8±0.04
Mgr/cm2
1x270 430±21 239±16 120±8 98±9 4.58±0.09
1x160 Mgr/cm2
2x270 540±23 128±11 64±6 42±7 3.74±0.09
Mgr/cm2
2x170 700±27 71±8 36±4 12±5 2.48±0.21
1x160 Mgr/cm2
1x80 780±28
2x270 Mgr/cm2 43±7 22±4 0 -
1x160
[xal] = 2880 [ln(Nβ-Nb)]= 30.04

Kβ : counts/2min
Nβ : counts/1min
Nb: counts υποβάθρου(44 στα 2min)
Άρα στο ένα λεπτό Nb = 22±4
Κατά την διαξαγωγή του πειράματος χρησιμοποιήθηκαν φύλλα αργύρου 80±10,160±5,270±5. Τα
λεπτά φύλλα έχουν μεγαλυτερο σφάλμα γιατί είναι πιο εύκολη η φθορά τους. Το συνολικό σφάλμα
προκύπτει από την διάδοση σφαλμάτων.

2)Για να υπολογιστεί η εύθεία με την μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων θα χρειαστούν οι παρακάτω
στείλες.
xAL*ln(Nβ-Nb) xAL2 di di2
0 0 -0.68 0.46
1028.8 25600 -2.59 6.71
1566 72900 -4.13 17.06
1969.4 184900 -6.68 44.62
2019.6 291600 -8.43 71.06
1736 490000 -11.02 121.44
0 608400 -14.16 200.51
[xAL*ln(Nβ-Nb)]= 8319.8 [xAL2] = 1,673,400 [d2]= 461.86

Η ευθεία είναι της μορφής y = α + βx

Το α δίνεται από τον τύπο α = ([ln(Nβ-Nb)]*[xAL2]-[xAL][xAL*ln(Nβ-Nb)]) / (7[xAL2]-[xal]2)
και το β = (7[xAL*ln(Nβ-Nb)]-[xAL]*[ln(Nβ-Nb)]) / (7[xAL2]-[xal]2)
Άρα κάνοντας τους υπολογισμούς προκύπτει y = 7.69 - 0.0083x

Τα αντίστοιχα σφάλματα υπολογίζονται μέσω του τύπου:

δα = sqrt{1/5 * ([xAL2]*[d2]) / (7[xAL2]-[xal]2)} = ±0.06
δβ = δα *sqrt{7/ [xAL2]} = ±0.00012
3)
Για να βρούμε την μέγιστη εμβέλεια R θα βρούμε το σημείο τομής της y = lnNb
lnNb = 3.09 με σφάλμα δlnNb = ln(δNb)/Nb = 0.063
Η μέγιστη εμβέλεια δίνεται για x = R επομένως :
R = lnNb -β/α = 309.00 mg/cm2
δR = 18 mg/cm2
Τελικά η εμβέλεια των σωματιδίων δίνεται R = 0.30900 ± 0.018 g/cm2

4) Η μέγιστη κινητική ενέργεια των σωματιδίων β δίνεται από τον τύπο του Flammersfeld:

R = 0.11(√ 1+ 22.4 ∗ Emax 2-1) ↔Emax = 1.921R+0.9√ R= 1.09 MeV

0.9
Το σφάλμα υπολογίζεται δΕmax= (1.921+ )δR = 0.049 MeV
2√ R

5) Χρησιμοποιώντας το αποτέλεσμα του ερωτήματος 4 μπορούμε να υπολογίσουμε τον λόγω

Απώλειες από ακτινοβολία EZ
= = 0.0177 ± 0.0008
Απώλειες από κρούσεις 800

Όπου Ε = Εmax , Ζ ο ατομικός αριθμός (Ζ = 13 για το Al )

Αυτό που καταλαβαίνουμε από τον παραπάνω λόγο είναι οτι οι ενεργειακές απώλειες από τις κρούσεις
είναι κατά πολύ μαγαλύτερες των απωλειών λόγω ακτινοβολίας.
Το παραπάνω συμπέρασμα είναι λογικό αν σκεφτούμαι τον μικρο ατομικό αριθμό του Al, που
σημαίνει οτι θα έχει μικρο πεδίο Coulomb σε σχέση με βαρύτερους πυρήνες άρα και μικρή
ακτινοβολία πέδησης.

Τέλος παρατηρούμε οτι το Sr διασπάται πλήρως σε Y και στην συνέχεια το Y διασπάται κατά 99,8%
σε Zr. Επομένως η σκληρή συνιστώσα θα μπορούσε να παραληφθεί.

6)Σύμφωνα με το πρόγραμμα ESTAR οι απώλειες λόγω ακτινοβολίας πέδησης είναι

0.05171ΜeVcm2 /g και λόγω των κρούσεων 1.487ΜeVcm2 /g . Επομένως η θεωρητικη τιμή είναι
0.035 η οποία απέχει από αυτήν που υπολογίσαμε. Η απόκλιση αυτή μπορεί να οφείλεται στα
ηλεκτρονικά του συστήματος και τα συστηματικά τους σφάλματα ,στις μη ιδανικές συνθήκες που
διεξήχθει το πείραμα και έναν μικρό αλλά όχι αμελητεό ρόλο παίζεί και η παραδοχή οτι η σκληρή
συνιστώσα δεν συμπερηλείφθει στους υπολογισμούς.

7)
Η κατασκευή της πηγής έγινε τον Ιούλιο του 2003 και έχει χρόνο ημιζωής Τ1/2=28,6y.
Επιπλέον η ενεργότητα της πηγής είναι R0 = 0.1μCi = 3.7 x 103 Bq
Απόσταση πηγής ανιχνευτή d = 10.5 cm ± 0.2
Διάμετρος ανιχνευτή = 2.8 cm ± 0.3 →r = 1.4 cm
Από το Τ1/2 μπορούμε να υπολογίσουμε τη σταθερά διάσπασης λ = ln2 / Τ1/2 = 0.024
Η ενεργότητα σήμερα υπολογίσζεται : R = R0 e-λt = 2.64 x 103 .Άρα 2640 διασπάσεις σε στερεά γωνία
4π.
Η στερεά γωνία ανίχνευσης της συσκευής είναι ΔΩ = πr2/d2 = 0.017π sterad
Νεισερχόμενων= ΔΩ/4π * Nολ = 0.017π/4π * 2640 = 11.73 σωματίδια/sec = 704 σωματίδια/min

Η απόδοση του ανιχνευτή είναι Νμετρ/Νεισ = 1133/1408 = 80.4% . Το οποίο είναι ενα σχετικά καλό
ποσοστό για έναν ανιχνευτή.

8) Πόση ραδιενέργεια δεχτείκατε κατα την διάρκεια του εργαστηρίου ;

Για να την υπολογίσουμε θα πάρουμε αρχικά την ακτινοβολία του υποβάθρου και θα προσθέσουμε την
ακτινοβολία που δεχτήκαμε από την πηγή.
Για να υπολογίσουμε την ακτινοβολία που δεχτήκαμε απο την πηγή σκεφτόμαστε ως εξής : έστω οτι η
πηγή βρίσκεται μέσα σε ένα τετράεδρο , δεχόμαστε ακτινοβολία κατά κυριο λόγο από την έδρα που
βρίσκεται μπροστά μας άρα ΔΩ = 4π/6. Άρα
Νεισερχόμενων= ΔΩ/4π * Nολ = 4π/(6*4π) * Nολ = 1/6 * 2640 = 440 σωματίδια/sec = 7.33 σωματίδια/min.
Το υπόβαθρο είναι Nb = 22±4 σωματίδια/min.
Είναι δηλαδη περίπου το 1/3 της καθημερινής ακτινοβολίας που δεχόμαστε. Το οποίο δεν είναι
ιδιαίτερα σημαντικό αν σκεφτούμαι οτι είχε διάρκεια λιγότερο από 2 ώρες. Θα λέγαμε οτι είναι
αμεληταίο.
Μόνο εάν γινόταν για μεγάλο χρονικό ( ίσως και περισσότερο από μήνες ) διάστημα θα έπρεπε να
αρχίσει να μας ανησυχεί.