/selinhocabiyo /selinhoca

BİYOKAMP
33

www.selinhoca.com
 CANLILARDA DAVRANIŞ

✔ Canlıların çevrelerindeki canlı veya cansız varlıklardan gelen

uyarılara göre oluşturdukları tepkiye davranış denir.
✔ Bir bireyin veya bir türün hayatta kalmasını ve neslinin
devam etmesini sağlamaktır.
✔ Davranış hem dış hem de iç faktörler ile kontrol edilir. Sinir
1) Doğuştan Gelen Davranışlar
sistemi ve hormonlar davranışı içten kontrol eden düzenleyici
✔ Kalıtsaldır.
sistemlerdir. Kas ve iskelet sistemi ise davranışın dıştan
✔ Kalıtsal refleksler ve iç güdüler olmak üzere ikiye ayrılır.
görünen şeklidir.
✔ Bir davranışın başlayabilmesi için bir uyarı olması gerekir. Bu
Kalıtsal Refleksler : Canlılarda dışarıdan gelen uyarılara
uyarı türden türe ya da davranışa göre değişebilmektedir.
karşı verilen ani tepkilere refleks denir.
Yer çekimi
Örneğin; yeni doğan bebeğin emmesi, elektrik şokuna
Hormon
maruz kalan solucanın büzülmesi
Ses
Görsellik
İç Güdüler: Doğuştan gelen türe özgü davranışlardır.
Koku
Kalıtsaldır ve öğrenilmeyle oluşmaz.
Işık
Örneğin; örümceğin ağ örmesi, kuşun yuva yapması.
Renk… canlıların davranışlara başlamasında uyarı
olabilir.
İç güdüsel davranışlar hipotalamus tarafından kontrol
✔ Canlılarda davranış üç şekilde incelenir.
edilir.
 CANLILARDA DAVRANIŞ
2) Sonradan Kazanılmış (Öğrenilmiş) Davranışlar
✔ Deneyim sonucu kazanılan davranışlardır.
✔ Aynı türün farklı bireylerinde farklı sonuçlar doğurabilir.
✔ Farklı şekilde öğrenilebilir.
İzlenim yolu ile öğrenme: Canlıların gördükleri davranışı taklit
etmeleridir.
Konrad Lorenz gri bacaklı kazlarla yaptığı
çalışmada yumurtaların yarısını anneleriyle
bırakmış diğer yarısını kuluçka makinesine
almıştır. Annesiyle kalan kazlar normal davranış
göstermiştir. Kuluçka makinesinden çıkan
yavrular ilk birkaç saatini Lorenz’in yanında
geçirmişler daha sonra da Lorenz’i takip
etmişlerdir. Yetişkin olduklarında bile kendi
türlerindense insanlarla kalmayı tercih
etmişlerdir. Bu çalışma genç yavruların ilk gördükleri sesli ve
hareketli şeyleri takip etmeyi izlenimle öğrendiğini
göstermektedir.
Alışkanlık yolu ile öğrenme: Bir hayvan belirli aralıklarla
tekrar tekrar aynı şiddetteki uyarana maruz kalırsa canlının
gösterdiği tepki yavaş yavaş azalır. Sonunda tepki vermez. En
basit öğrenme şekli alışmadır.
Örnek:
Park ve meydanlarda başlangıçta, yürüyen insanlardan korkup
kaçan güvercinlerin zamanla kaçma tepkisi azalır ve yürüyen
insanlar arasında gezinmeye başlar.
Kavrama yolu ile (Deneme yanılma yolu ile) öğrenme:
Öğrenmenin en ileri şeklidir. Gelişmiş omurgalı canlılarda
görülür. Canlı, yeni karşılaştığı durum karşısında önceki
deneyimlerini göz önünde bulundurarak doğru olanı
belirlemeye çalışır.
Örnek:
Şempanzelerle yapılan bir deneyde tavandan ucunda muz
bulunan bir ip sarkıtılmıştır. Bir süre sonra aç şempanze
odadaki sandıkları üst üste koyarak muza ulaşmıştır.
 CANLILARDA DAVRANIŞ

3) Sosyal Davranışlar
✔ İki veya daha fazla canlının birbiriyle etkileşimi sonucu oluşur.
Şartlanma yolu ile öğrenme: Bir davranışla alakası olmayan
✔ Hayvanların çoğu gruplar halinde yaşarlar ve bundan yarar
bir olayın ya da nesnenin o davranış ile bağlantı kurulmasını
sağlarlar.
sağlar.

İşbirliğine dayalı davranışlar:

Deney:
✔ Çiftleşme, avlanma, savunma, yaşam alanı bulma gibi
Pavlov, deneyinde bir köpeğe besin verilince salya akıttığını
karşılıklı işbirliğine dayalı davranışlardır.
görmüştür. Bir süre boyunca köpeğe yemek verirken zil çalmış
✔ Gruptaki hayvanlar arasında iletişim kurabilmek için görsel,
ve bu işlemi tekrarlamıştır. Daha sonra zil çaldığında köpeğin
işitsel ve kimyasal uyarıcılardan yararlanılır.
yemeği görmeden salya akıttığını görmüştür. Başlangıçta zile
✔ Balık sürüleri, kuş sürüleri misk öküzleri, aslanlarda gözlenir.
nötr olan köpeğin bir süre sonra salya akıtması için uyaranı
olmuştur.
Çatışma ve baskınlık davranışları:
✔ Topluluk halinde yaşayan hayvanlar arasında görülür.
Deney:
✔ Toplulukta yaşayan canlı sayısı arttıkça besin, yaşam alanı ve
Skinner bir fareye kafesteki pedala her basışında yemek
eş için rekabet de artar. Bu durum grubu oluşturan canlılar
vermiştir. Fare bu şekilde pedala basmayı öğrenmiştir.
arasında sosyal hiyerarşinin ortaya çıkmasına yol açar.
✔ Sosyal hiyerarşide bireyler üstünlüklerine göre sıralanır.
 CANLILARDA DAVRANIŞ

Hayvanlarda yurt savunması (Territoryum)

✔ Canlının beslenmek ve yavru büyütmek için kendi türünden
başka bireylere karışı koruduğu alana yurt (territoryum) denir.
✔ Yurt edinme, bireyler arasındaki rekabeti azaltır ve
habitatlarına eşit dağılmalarını sağlar.
✔ Hayvanlar çeşitli uyaranlar ile yurt alanını işaretler.

Sosyal gruplarda iletişim

✔ İçgüdüsel davranışlardır.
✔ Aynı türün bireyleri arasında görülür.
✔ Sosyal gruplardaki bireyler iletişim kurabilmek için sesli,
görsel ya da kimyasal uyarıcılardan faydalanırlar.
✔ Erkek cırcır böcekleri çıkardıkları seslerle dişi cırcır
böceklerini etkilemeye çalışırlar.
✔ Arılar kendi aralarında halka dansı ve sallanma dansı adı
verilen dans hareketleriyle iletişim kurarlar. Bu hareketlerle kur
yapar, besin yerini belli ederler.
✔ Bazı hayvanlar feromon denilen kimyasal salgılarla iletişim
kurarlar. Feromon çoğunlukla eşeysel çekim için kullanılır.
Bunun dışında iletişim, savunma, bilgi aktarımı ya da alan
belirlemek için kullanılır.
 HAYATIN BAŞLANGICI
Hayatı nasıl başladığı ile ilgili birçok görüş vardır.
Bunlar;
✔ Abiyogenez hipotezi
✔ Biyogenez hipotezi
✔ Panspermia hipotezi
✔ Ototrof hipotezi
✔ Heterotrof hipotezi
✔ Yaratılış hipotezi
Abiyogenez Hipotezi: Bu hipoteze göre birçok canlı doğadaki
cansız maddelerden ya da canlı artıklarından kısa sürede ve
kendiliğinden oluşur.
Biyogenez Hipotezi: Bu hipoteze göre canlının kendinden
önceki organizmadan meydana geldiğini varsaymıştır. Ancak ilk
canlının nasıl oluştuğunu açıklayamamıştır.
Panspermia Hipotezi: Bu hipoteze göre bilinmeyen bir
zamanda uzaya dağılmış olan spor ve tohumlar, Dünya’ya toz
parçacıkları ve göktaşları ile taşınmış ve hayatı başlatmıştır.
Spor ve tohumların nasıl oluştuğu ve dünyamıza gelirken
uzayın zor şartlarına nasıl dayandığını açıklayamamıştır.
Ototrof Hipotezi: Bu hipoteze göre dünyada ilk meydana
gelen canlı ototroftur. İlk canlının bu kadar kompleks bir
sisteme nasıl sahip olduğunu açıklayamamıştır.
Heterotrof Hipotezi: Bu hipoteze göre; ilk canlı, cansız
maddelerden uzun süren bir evrim sonucunda oluşan basit
heterotrof tek hücreli bir canlıdır. Hayatın başlangıcının nasıl
başladığını en iyi açıklayan hipotezdir.
Hipotezin dayandırıldığı gerçekler;
1) İlk atmosferda metan (CH4), amonyak (NH3), Hidrojen
(H2) ve su buharı bulunmaktadır.
2) Canlı meydana gelmeden önce çevrenin etkiyle organik
bileşikler ortaya çıkmıştır.
1953 yılında MILLER ilk atmosfer içeriğinde kapalı bir ortam
hazırlamış. Yedi gün boyunca elektrik vererek oluşan ortamı
incelediğinde üç tane aminoasit oluştuğunu saptamıştır. Bu
deneyle inorganik maddelerden organik maddenin ilk
atmosfer şartlarında oluşabileceği kanıtlanmıştır.
✔ Bu hipotezin en zayıf noktası, organik bileşiklerden ilk
canlı hücrenin yani basit heterotrof tek hücrelinin nasıl
oluştuğunu açıklamasının yetersiz oluşudur.
 HAYATIN BAŞLANGICI

Bu hipoteze göre ilerlediği düşünülen evrim mekanizması,

İlk atmosfer gazları

Aminoasit
Kimyasal Evrim

Protein
Yaratılış Görüşü: Canlıları yaratan bir güç olduğunu her
canlının tek tek yaratıldığını, evrim mekanizması ile canlıların
Nükleoprotein (Nükleik asit + Protein)
birbirini oluşturmadığını savunur.

Koaservat (Ön hücre)

İlk heterotrof canlı

Biyolojik Evrim

İlk ototrof canlı

O2’li solunum yapan canlı

 EVRİM

✔ Canlıların geçmişten günümüze kadar geçirdiği değişimlerin

tamamına evrim denir.
Modern Sentetik Evrim Teorisi (Neodarwinizm, Yeni
Lamarck’ın Görüşleri Darwincilik)
✔ Canlının kullandığı organlar gelişir, kullanılmayan organlar
körelir. ✔ Darwin’in evrim teorisinden tek farkı türleşme için kalıtsal
örnek: Haltercileri kaslarının gelişmesi varyasyon mekanizmasını öngörmesidir (Darwin doğal
✔ Sonradan kazanılan özellikler kalıtımla yavru döllere aktarılır. seçilimle açıklamıştır).
örnek: Çevre şartları değiştiğinde ağaç yapraklarını yemek
isteyen zürafalar ağaçlara uzanmışlar ve boyunları uzamış. Bu ✔ Bir popülasyonun gen frekansı değişiyorsa buna kararsız
özelliği yavrularına aktarmışlar. popülasyon denir. Bu popülasyonlardaki gen ve genotip
Lamarck bu görüşlerinde modifikasyondan bahsetmiştir. frekansını değiştiren her çeşit etken evrime (türleşmeye)
Ancak modifikasyonlar kalıtsal değildir. yardımcı mekanizmadır.
Bu mekanizmalar;
Darwin’in Görüşleri ✔ Kalıtsal mutasyon
✔Darwin’in evrim hipotezine göre; bir türün bireyleri ✔ Rekombinasyon
arasındaki varyasyonlar, farklı çevrelerde farklı şekilde seçilime ✔ İzolasyon (yalıtım)
uğrar. Zamanla bunların dölleri arasındaki farklılıklar daha fazla ✔ Doğal seçilim
belirgin duruma gelir. Uzun yıllar sonunda dölleri arasında ✔ Göç
verimli döller oluşturulamaz ve yeni türler oluşur. ✔ Popülasyon büyüklüğü gibidir.
Darwin evrimin temel mekanizmasını doğal seçilim olarak
açıklamıştır.
 EVRİM

✔ Canlıların üremeleri sırasında genlerinin farklı

kombinasyonlar ile bir ara gelmesi kalıtsal varyasyonları
oluşturur.
✔ Kalıtsal varyasyonlar doğal seçilime uğrar. Ortama daha iyi
adapte olan yaşama şansını artırarak genlerini bir sonraki
nesile aktarmış olur.
✔ Bu kalıtsal varyasyonlar arasındaki farklılık izolasyon
mekanizması ile giderek artar. Bu izolasyon mekanizmasında
iki canlının çiftleşmesi engellenmektedir. Bu engelleme;
Üreme davranışlarının farklılaşması
Üreme dönemlerinin farklılaşması
Üreme organlarının farklılaşması
Gamet izolasyonu… şeklinde gerçekleşir.
✔ İzolasyonun devam etmesi kalıtsal varyasyonlardan önce alt
türlerin daha sonra farklı türlerin oluşmasına neden olur.
Türleşme tamamlanır.