1 1

„áêp# PÜ«Úˆ~fi^Œ
P~ÀQƺ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞

1 "≥Å : ~°∂. 500-00

1
 >∑+ >∑D|ü‘j
· T˚ qeT'

l <Ûqä «+‘·] uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT

ÁbÕNq
Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡V≤ü kÕ´\T
&܈ˆ »j·T+‹ #·Áø£e]Ô
dü+ø£\q+ ` ≈£Ls¡TŒ

l yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ ãTø˘ &çb˛

A $»j·Tyê&É A
 ñb˛<ëÈ‘·+
eTq uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À n‘· ´ +‘· |ü $ Á‘· y Ó T Æ q $ y˚ < ë\T. ãTTπ > «<ä + ,
j·TEπs«<ä+,kÕeTy˚<ä+, Ä<Ûäs¡«Dy˚<ä+ nì Ç$ Hê\T>∑T. M{Ï˝À ∫e]<Ó’q
n<Ûäs¡«Dy˚<ä+ $T–*q eT÷&ÉT y˚<ë\ø£Hêï ˇø£ Á|ü‘˚´ø£‘·qT $•wüº‘·qT
dü+‘·]+#·T≈£î+~. á n<Ûsä «¡ Dy˚<+ä ˝À mH√ïs¡ø±\ zwü<TäÛ \T yê{Ï ñ|üj÷Ó >±\T,
$$<Ûä s¡ø±\ s√>±\qT ìyê]+#˚ eT+Á‘·, ‘·+Á‘·, eT÷*ø£\ $C≤„q+
bı+<äT|üs¡#·ã&ç+~. Äj·TTπs«<ä+ nH˚~ á n<Ûäs¡«Dy˚<ä+˝À n+‘·s¡Z‘·+>±
#Ó|Œü ã&ç+<˚. wü&s¶É Ù¡ Hê˝…q’ kÕK´+, jÓ÷>∑+, Hê´j·T+, yÓX’ w‚ øæ +£ , |ü⁄s¡«MTe÷+dü,
ñ‘·sÔ M¡ Te÷+dü eT]j·TT CÀ´‹wü+, e+{Ï XÊÅdÁÔü >∑+<∏ë\ MT<ä Äj·TTπs«<ä+ Ä<Ûës¡|&ü ç
e⁄+<äì |ü+&ç‘·T\T #ÓbÕÔs¡T. <˚eyÓ’<äT´&Ó’q <Ûäq«+‘·] Äj·TTπs«<ä $C≤„HêìøÏ
eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT>± |üPõ+#·ã&ÉT‘·THêï&ÉT.
X¯Øs¡+, Ç+Á~j·÷\T, Ä‘·à ø£*dæ ñ+&É≥y˚T Äj·TTe⁄. á Äj·TTe⁄qT bı+<ä≥+
Bì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e≥+ nH˚ <ëH˚ï nj·TTπs«<ä+ n+{≤s¡T. á Äj·TTπs«<ä+˝À
X¯Øs¡‘‘· êÔ«\T, ãTT‘·T#·s´¡ \T, s√>∑ìsêΔsD ¡ ≤|ü<‘Δä T· \T, s√>±\qT ìyê]+#˚ $$<Ûä
s¡ø±\ eT÷*ø± ∫øÏ‘‡· \T, X¯Åd∫Ôü øÏ‘‡· \T e+{Ï mH√ï $X‚cÕ\T bı+<äT|üsã¡ #·&ܶsTT
Ç+‘· >=|üŒ<Óq’ Äj·TTπs«<ëìï $düèÔ ‘·+>± Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ rdüT≈£îe∫Ãq eTVü‰yÓ<’ Tä ´\T
m+<äs√ e⁄Hêïs¡T. yê]˝À #·s¡≈£î&ÉT, düTÁX¯ó‘·T&ÉT, yê>∑“¤≥T&ÉT, e÷<Ûäeø£s¡T&ÉT,
#·Áø£bÕDÏ<‘ä T· &Ô TÉ , uÛ≤e$TÁX¯ó&ÉT, XÊs¡+>∑<säÛ T¡ &ÉT, uÛ≥ Ñ jº ÷Ó >π X¯«s¡T&ÉT, uÛÀ»<˚e⁄&ÉT,
˝À\+ãsêE, Vü≤dæ,Ô yÓ<’ ´ä |ü‹ e+{Ï yês¡T Á|üeTTKT\T. M]˝À #·s≈¡ î£ &ÉT s¡∫+∫q
ª#·sø¡ d£ +ü Væ≤‘·μ, düTX¯è‘·T&ÉT s¡∫+∫q ªdüTX¯è‘·d+ü Væ≤‘·μ, yê>∑“≥¤ T&ç ` ªncÕº+>∑ dü+Á>∑V≤ü +μ,
ªncÕº+>∑ Vü≤è<äjT· +μ, e÷<Ûeä ø£sT¡ &ç`ªe÷<Ûeä ì<ëq+μ, ˝À\+ãsêE ` ªyÓ<’ ´ä Jeq+μ
e+{Ï Á>∑+<∏ë\T m+‘√ Á|üdæ~Δ #Ó+<ësTT.á Á>∑+<∏ë\˝À ‘Ó*|æq nH˚ø£
Äs√>∑´$X‚cÕ\T, $$<Ûä s¡ø±\ s√>±\T yê{Ï ìyês¡D |ü<‘Δä T· \ >∑T]+∫ düsfi¡ y¯ TÓ qÆ
u≤wü˝À ˇø£ dü+ø£\q+>± s¡÷bı+~+∫ ÁbÕNq Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡V≤ü kÕ´\T nH˚
á |ü⁄düøÔ +£ <ë«sê MT≈£î n+~düTHÔ êï+.
iii
 Ç+<äT˝À ‘Ó*|æq s√>±\T yê{Ï ìyês¡D≤|ü<‘Δä T· \T ‘·s‘¡ s· ê\T>± m+<äs√
Ä#·]düTqÔ ïy˚. nsTT‘˚ ø±\ Á|üu≤Û e+e\¢ Ä<ÛTä ìø£ yÓ<’ ´ä $<ÛëHê\ $düèÔ ‘· Á|ü#ês¡+‘√
eTq ÁbÕNq Äj·TTπs«<ä $C≤„qeT+‘ê eTs¡T>∑Tq |ü&bç ˛sTT+~.‹]– Ç|ü⁄Œ&ç|⁄ü Œ&˚
n+<äs÷¡ Ä<ÛTä ìø£ yÓ<’ ´ä $<Ûëq+˝À e⁄+&˚ Çã“+<äT*ï (ôd&’ mé ô|øò ‡º˘ ) >∑eTì+∫ ‹]–
ÁbÕNq yÓ’<ä´ $<ÛëHê\ yÓ’|ü⁄ <äèwæº kÕ]düTÔHêïs¡T. Ç~ X¯óuÛÑ|ü]D≤eT+. s√>∑+
e#êÃø£ eT+<äT y˚dTü ø√e≥+ ø£Hêï s√>∑+ sê≈£î+&Ü #·÷düTø√e≥+ m+‘√ eTTK´eTì
Äj·TTπs«<ä+ #ÓãT‘·T+~. ø£qTø£ $E„˝q’… bÕsƒ≈¡ î£ \T á Á>∑+<∏+ä ˝À ‘Ó*|æq $<Û+ä >±
yê´<ÛäT\T sê≈£î+&Ü ‘·–q C≤Á>∑‘·Ô\T rdüT≈£î+≥÷. X¯Øs¡ã˝≤ìï ø£*–+∫
s√>∑ìs√<Ûøä X£ ø¯ ìÔÏ , ô|+bı+~+#˚ Wwü<ëÛ \ì ùd$dü÷Ô Äs√>±´ìï ô|+bı+~+#·Tø√e#·TÃ.
á Á>∑+<∏ä+˝À $$<Ûäs√>±\qT ìyê]+#˚ mH√ï eT÷*ø£*ï zwü<ÛäT*ï
ù|s=ÿq&É+ »]–+~.á #Ó|Œü ã&Ée¶ T÷*ø£\˙ï Á>±MTDÁbÕ+‘ê˝À¢ \_Û+#˚y.˚ Ç{°e\
{Ï.$. #Ûêq˝Ÿ‡ <ë«sê Äj·TTπs«<ä yÓ•’ wü´º + >∑T]+∫q Á|ü#ês¡+ m≈£îÿe>± »s¡>≥ ∑ +
e\¢, q>∑sê˝À¢ ≈£L&Ü Äj·TTπs«<ä eT÷*ø£\T, #·÷sêí\T ny˚Tà <äTø±D≤\T $]$>±
yÓ*kÕsTT. M{Ï˝À nìïs¡ø±\ Äj·TTπs«<ä #·÷sêí\T, eT÷*ø£\T, ‘Ó˝’ ≤\T, zwü<TäÛ \T
<=s¡T≈£î‘êsTT. ø£qTø£ bÕsƒ≈¡ î£ \T ÁX¯<>Δä ± á Á>∑+<∏ëìï nqTdü]+∫ ‘·eT‘·eT s√>±\qT
ìyê]+#·Tø=ì dü+|üPs¡í Äs√>±´ìï bı+<äe\dæ+~>± e÷ eTq$. nsTT‘˚ ˇø£
∫qï $qï|ü+ Ç+<äT˝À ‘Ó*|æq $<ÛëHê\T |üP]Ô>± s√>∑ìyês¡D≈£î Á|ü‘ê´e÷ïj·÷\T
ø±eì Á>∑V≤æ +#·+&ç. Bs¡yÈ ê´<ÛTä \˝À yÓ<’ Tä ´\ dü\Vü‰ ‘·|Œü ø£ rdüTø√+&ç.
Ç+<äT˝À ÁbÕNq Äj·TTπs«<ä $<ÛëHê\‘√bÕ≥T Ä<ÛTä ìø£+>± ø=+<äsT¡ yÓ<’ Tä ´\T
dü÷∫+∫q $$<Ûsä ø¡ ±\ Äs√>∑´ $X‚cÕ\ì, $$<Ûsä ø¡ ±\ ÄVü‰s¡|<ü ës¡\ú <ë«sê
\_Û+#˚ eT+∫ |ò*ü ‘ê\ì >∑T]+∫ ≈£L&Ü nqTã+<Ûë\T>± n+~+#ê+. $E„˝q’…
bÕsƒ≈¡ î£ \+<ä]ø° á Á>∑+<∏+ä ñ|üjT· Tø£+Ô >± e⁄+&É>\∑ <äì Ä•dü÷.Ô ..
Äs√>∑´y˚T eTVü‰uÛ≤>∑´+ - düsπ «»Hê' düTKH√uÛeÑ qTÔ
uÛeÑ Bj·TT&ÉT.
&܈ˆ »j·T+‹ #·Áø£e]Ô
iv
 $wüj·Tdü÷∫ø£
1. Äs¡TãTT‘·Te⁄\T`Äs√>∑´ìj·Te÷\T........................................ 1
2. Äs√>∑´ $X‚cÕ\T .......................................................... 13
3. y˚>∑ ìs√<Ûeä TT e\¢ ø£*>π s√>±\T ....................................... 16
4. Äs√>∑´ |ü]s¡øD å£ ≈£î Äj·TTπs«<ä dü÷Á‘ê\T ............................... 18
5. |ü⁄s¡Twüß\≈£î e#˚à kÕ<Ûës¡D yê´<ÛTä \T ìyês¡D√bÕj·÷\T ............ 22
6. Åd\Ô” ≈£î e#˚à kÕ<Ûës¡D yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√ bÕj·÷\T ............. 49
7. ÅdÔ” ` |ü⁄s¡Twüß\≈£î e#˚à $$<Ûä düTKyê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T . 83
8. Åd\Ô” ≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü‘´˚ ø£ $X‚cÕ\T................................. 88
9. ‘·\øÏ dü+ã+~Û+∫q yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ................. 96
10. H˚Á‘· dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ....................... 119
11. eTT≈£îÿ dü+ã+~Û‘· yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ................... 128
12. #Ó$ dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T........................ 133
13. <ä+‘ê\T,Hê\Tø£,ø£+sƒ+¡ , H√{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q yê´<ÛTä \T `
ìyês¡D√bÕj·÷\T ....................................................... 138
14. ñ<äsy¡ ê´<ÛTä \T ` ìyês¡D≤ |ü<‘Δä T· \T .................................. 155
15. *esYyê´<ÛTä \T`s¡øøÔ£ Då° ‘
(bÕ+&ÉTs√>∑+ø±yÓTs¡T,¢ ã\¢,ñãT“yê´<ÛTä \T`ìyês¡D√bÕj·÷\T ....... 170
16. $$<Ûä s¡ø±\ #·sà¡ yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ................... 179
17. <ä>T∑ ,Z ñã“düeTT, ø£j å T· yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ............. 208
18. eT÷Á‘· dü+ã+~Û‘· s√>±\T ìyês¡D√bÕj·÷\T ....................... 232
19. $$<Ûä s¡ø±\ ns√Ù(eT÷\) yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T
. eT÷\yê´~Û / yÓTT\\T (Piles) .................................................................. 238
20. o¢|<ü ä (uÀ<äø±\T) yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T................... 247
v
21. $$<Ûä s¡ø±\»«sê\T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ........................... 250
22. $πs#·Hê\T ` yê+‘·T\T ` møÏÿfi¯ófl ìyês¡D√bÕj·÷\T.............. 261
23. $$<Ûä s¡ø±\ yê‘·yê´<ÛTä \T ìyês¡D√bÕj·÷\T ....................... 268
24. eT<ÛTä y˚TVü≤eTT ` \ø£D å ≤\T ìyês¡D√bÕj·÷\T ...................... 288
25. eT÷s¡Ã, n|ükÕàs¡+, Væ≤d”]º j·÷ yê´<ÛTä \T ` ìyêsD√bÕj·÷\T¡ .... 298
26. $$<Ûsä ø¡ ±\ $wüyê´<ÛTä \T ìyês¡D√bÕj·÷\T........................ 303
27. •X¯óe⁄\≈£î e#˚à kÕ<Ûës¡D yê´<ÛTä \T ` ìyês¡D√bÕj·÷\T ........ 314
28. X¯Øs¡kÂ+<äs´¡ jÓ÷>±\T ................................................. 338
29. eTTK kÂ+<äs´¡ jÓ÷>±\T ............................................... 341
30. <˚V≤ü ä ,ãT~› u˝≤ìï ø£*–+#˚ ˝ÒV‰ü ´\T ................................ 348
31. Vü≤è<äjT· s√>∑eTT (>∑T+&Ó »ãT“\T) ìyês¡D\T ...................... 353
32. ø=ìï kÕe÷q´ s√>±\T `ìyês¡D\T .................................. 361
33. >√<ÛTä eT |æ\ø£\T ` Äs√>∑´$X‚cÕ\T .................................. 369
34. $$<Ûsä √>±\qT ìyê]+#˚ s¡dü Á|üj÷Ó >±\T ........................... 373
35. Äs√>±´ìï#˚à Á|£øè£ ‹esê\T ............................................. 377
36. e+<äsø¡ ±\ s√>±\T`ìyês¡D√bÕj·÷\T............................... 389
37. n<äT“¤‘y· TÓ qÆ Äs√>±´ì#˚à s¡kÕj·THê\T ................................ 416
38. X¯Øs¡ã˝≤ìï ô|+#˚ jÓ÷>±\T........................................... 443
39. $$<Ûä Äs√>∑´ø£s¡ jÓ÷>±\T ............................................. 454
40. eT{Ï‘º √ $$<Ûä s¡ø±\ ∫øÏ‘‡· \T ......................................... 474
41. Äs√>±´ìï#˚à »\∫øÏ‘ê‡|ü<‘Δä T· \T ...................................... 482
42. X¯Øs¡Xó¯ ~ΔøÏ ‘Ó\’ eTs¡qΔ .................................................... 486
43. eT\ã<äøΔ +£ ` ìyês¡D\T............................................... 491
44. düT\uÛ+Ñ >± \_Û+#˚ $$<Ûä |ü<ësêú\\√ì Äs√>∑´ $X‚cÕ\T .......... 516
vi
45. |ü{øÏ `£ Äs√>∑´ø£sy¡ TÓ qÆ ñ|üj÷Ó >±\T ................................... 533
46. ñHêà<ä+ (|æ∫Ã) ìyê]+#˚ ∫øÏ‘‡· \T .................................. 539
47. Äs√>±´ìï#˚Ã $$<Ûä s¡ø±\ #·÷sêí\T................................... 542
48. Äe⁄bÕ\T ` Wwü<>äÛ T∑ D≤\T ............................................. 548
49. ìeTà|ü+&ÉT ` Wwü<>äÛ T∑ D≤\T ............................................ 564
50. Äj·TTπs«<ä nqTuÛeÑ yÓ<’ ´ä jÓ÷>±\T ..................................... 567
51. Äs√>±´ìï Äj·TTwü߸ì Á|ükÕ~+#˚ eT÷*ø± ø£˝≤Œ\T ................. 572
52. nX¯«>∑+<Ûä `eTÁ]#Ó≥Tº`ñ*¢bÕj·T Äs√>∑´ $X‚cÕ\T ................. 583
53. ø£\sê ($wüO∫ø±) yê´~Û ìyês¡D√bÕj·÷\T........................ 591
54. Äs√>∑´eTT>± ñ+&É{≤ìøÏ bÕ{Ï+#·e\dæq ìj·Te÷\T .............. 592
55. Wwü<äÛ yÓTTø£ÿ\T ` ÁbÕ+rj·T Hêe÷\T ................................ 594
56. Äj·TTπs«<ä Wwü<ëÛ \ Á<äe´e÷Hê\T (ø=\‘·\T) ....................... 598
57. |ü+#·$<Ûä ø£cÕj·÷\T .................................................... 599
nqTã+<Ûë\T
nqTã+<Û+ä 1 eTq ãs¡Te⁄qT ‘·–+Z #˚ ÄVü‰s¡|<ü ësêΔ\T ............. 601
nqTã+<Û+ä 2 eTq Äs√>±´ìï |ü]s¡ø+åÏ #˚ |üfió¯ fl ` ø±j·T\T ...... 608
nqTu+<Û+ä 3 Äs√>±´ìï#˚à Å&’Ó Å|Püò {Ÿ‡ ................................. 624
nqTã+<Û+ä 4 düT>∑+<Ûä Á<äyê´\T Wwü<äÛ >∑TD≤\T .................... 628
nqTã+<Û+ä 5 X¯Øs¡+ #·øÿ£ >± yÓT]dæb˛yê\+fÒ ...................... 630
nqTã+<Û+ä 6 ø=ìï ≈£Ls¡\T ` Wwü<äÛ $X‚cÕ\T ..................... 632
nqTã+<Û+ä 7 e+{Ï+{À¢ |ü<ësêú\T ` Wwü<>äÛ T∑ D≤\T ............... 637
nqTã+<Û+ä 8 eT]ø=ìï Äs√>∑´ø£s¡ $wüj÷· \T ...................... 641
V vii
l <Ûqä «+‘·] uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT
viii
 Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡Vü≤kÕ´\T
iiiiiii iiiiiii

Q
1. Äs¡TãTT‘·Te⁄\T`Äs√>∑´ìj·Te÷\T
eTTK´yÓTÆq ãTT‘·Te⁄\T eT÷&ÉT n$ ùV≤eT+‘·, Á^wüà, es¡¸ãTT‘·Te⁄\T,
Äj·TTπs«<ëqTkÕs¡eTT ãTT‘·Te⁄\T Äs¡T. n$ edü+‘·, Á^wüà, es¡¸, X¯s<¡ ,é ùV≤eT+‘·,
••s¡ ãTT‘·Te⁄\T. X¯óÁX¯ó‘· eTVü≤]¸ ãTT‘·Te⁄\qT 12 e÷düeTT\+<äT $uÛøÑ eÔ£ TT
#˚ôdqT.
dü+e‘·‡s¡eTT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± qT+&ÉTqT. n+<äT yÓTT<ä{~Ï Ä<ëqø±\eTT.
á ø±\eTTq dü÷s¡T´&ÉT ñ‘·sÔ ~¡ X¯>± |üjT· ì+#·TqT. s¬ +&Ée~ $düsZ¡ ø±\eTT Ç+<äT
dü÷s¡T´&ÉT <äøD åÏ ~X¯>± |üjT· ì+#·TqT. Ä<ëq ø±\eTT q+<äT ••s¡, edü+‘·, Á^wüà
ãTT‘·Te⁄\qT, $düsZ¡ ø±\eTTq+<äT es¡¸Xs¯ <¡ é ùV≤eT+‘· ãTT‘·Te⁄\T+&ÉTqT. Ä<ëq
ø±\eTTqT+<äT dü÷s¡T´&ÉT ã\eTT ø£*– j·TT+&ÉTqT, #·+Á<äT&ÉT ø°D å T&Ó’ j·TT+&ÉTqT.
••s¡ ãTT‘·Te⁄ ñ‘·eÔ T ã\eTT ø£\~, edü+‘·eTT eT<Û´ä eT ã\eTT ø£\~.
Á^wüàeTT ã\V”≤qyÓTqÆ ~. $düsøZ¡ ±\eTT q+<äT #·+Á<äT&ÉT ã\eTT ø£*–j·TT+&ÉTqT.
dü÷s¡T´&ÉT ø°Då ã\T&Ó’ j·TT+&ÉTqT. #·+Á<äT&ÉT b˛wü≈î£ &ÉT, es¡¸ãTT‘·Te⁄ <äTs¡“\yÓTqÆ ~.
X¯s<¡ èä ‘·Te⁄ eT<Û´ä eT ã\eTT >∑\~. ùV≤eT+‘· ãTT‘·Te⁄ ñ‘·eÔ T ã\eTT >∑\~.
edü+‘· ãTT‘·Te⁄ :
••s¡ Á^wüàeTT\ dü+~Ûø±\y˚T edü+‘· ãTT‘·Te⁄. á ø±\eTTqT n~Ûø£ o‘·\eTT
>±ì, n~Ûø£ ñwüeí TT >±ì ñ+&É<Tä . á e÷düeTTq düs«¡ Á‘· eTH√Vü≤s¡eTT\>∑T
e÷$T&ç |üP‘·\ düT>∑+<Ûeä TT‘√ ≈£L&çq düT>∑+~Û‘· yêj·TTe⁄\T M#·TqT. edü+‘·
ãTT‘·Te⁄qT ãTT‘·Tsê»ìj·T+<äTs¡T. edü+‘· |ü+#·MT X¯óuÛ|Ñ sü «¡ eTT q+<äT Á|üøè£ ‹
s¡øs£ ø¡ e£ TT˝…q’ |ü#÷ ì eÁdüeÔ TT\T <Û]ä +∫ eTqdüT‡ yê´yÓ÷Vü≤|üsT¡ #·T#·T+&ÉTqT. edü+‘·
ãTT‘·Te⁄q+<äT s¡øÔ£ #·\qeTT rÁeeT>∑T≥ e\q X¯Øs¡eTTq≈£î dü÷Œ]Ô ø£\T>∑T#·T+&ÉTqT.
edü+‘·ãTT‘·Te⁄q+<äT ñwüeí TT jÓTTø£ÿ rÁeyÓTqÆ ‘ê|üeTT>±ì, es¡¸ãTT‘·Te⁄˝À
qT+&ÉT es¡<\ä T >±ì, ••s¡eTT˝Àì o‘·\ yêj·TTe⁄ >±ì, Væ≤eTbÕ‘·eTT ø±ì
ñ+&É≈î£ +&ÉT≥ e\q edü+‘· ãTT‘·Te⁄q≈£î ãTT‘·Tsê»ì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
aaaaaaaaaaaaaaaa 9 aaaaaaaaaaaaaaaa
 Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡Vü≤kÕ´\T
iiiiiii iiiiiii
(edüHÔ̊ ì∫‘·' X‚c¢ Õà ~qø£èu≤Δ_ØÛ ]‘·')
#·sø¡ £ dü+Væ≤‘·qqTdü]+∫ ùV≤eT+‘· ãTT‘·Te⁄˝À dü+∫‘·yTÓ qÆ ø£|eüò TT edü+‘·
ãTT‘·Te⁄˝À dü÷s¡´øÏsD¡ Áù|]‘·yTÓ Æ (Á<ä$+∫) ≈£î|æ‘e· T>∑TqT. ‘·‘Œ· *¤ ‘·eTT>± edü+‘·
ãTT‘·Te⁄˝À <ä>T∑ ,Z »\TãT, {≤ì‡˝Ÿ‡ yê|ü⁄, >=+‘·T˝À >∑Ts¡>T∑ s¡, X¯Øs¡eTTq ã<äøΔ +£
˝Òø£ uÛ≤s¡eTT eTTqï>∑Tq$ e#·TÃqeø±X¯eTT+&ÉTqT. »sƒs¡ ê–ï eT+<ä–+#·TqT.
ø£qTø£ á ãTT‘·Te⁄˝À ÄVü‰s¡ $Vü‰s¡eTT\ jÓTT&É\ C≤>∑s÷¡ ø£‘· ø£*–j·TT+&Ée˝…qT.
edü+‘· ãTT‘·Te⁄˝À ÄVü‰s¡ ` $Vü‰s¡eTT\T :
á ãTT‘·Te⁄˝À ø£|òüeTT (X‚¢wüàeTT)qT ≈£î|æ‘·eTT #˚j·TT bÂwæºø£eTT\TqT,
>∑]wüe˜ TT\qTq>∑T |ü<ës¡eú TT\ |ü]$T‹ Áø£eTÁø£eTeTT>± ‘·–+Z #·T#·T ñwüeí TT ô|s¡T>∑>H∑ ˚
e÷ìy˚ d æ , dü T \uÛ Ñ e TT>± Js¡ í e T>∑ T kÕe÷q´ ÄVü ‰ s¡ e TTqT rdü T ø=qT≥
ÁbÕs¡+_Û+#·e˝…qT. #·s¡≈£îì ã{Ϻ á ãTT‘·Te⁄q+<äT uÛ≤s¡eTT ø£*–q{Ϻj·TT,
|ü⁄\ì¢ $j·TT, ‹j·T´ì$j·T>∑T |ü<ës¡eú TT\T rdüTø=qT≥ e]®+|üe˝…qT. á ãTT‘·Te⁄˝À
ø£≥T, e>∑sT¡ , ø£cÕj·Ts¡dü Á|ü<ëÛ qeTT˝…q’ |ü<ës¡eú TT\qT ùd$+#·T≥ Væ≤‘·øs£ e¡ TT.
ÁbÕ‘·' ø±\eTTq yêj·TTùdeq¬ø’ ‹s¡T>∑T düeTj·TeTTq 15 y˚|∫ü >∑Tfi¯ófl q$T*
‹qe˝…qT. n≥T¢ #˚jT· T≥ e\q dü+e‘·‡s¡eTT es¡≈î£ qT #·sà¡ s√>∑eTT\TqT, s¡øÔ£
$ø±s¡eTT\TqT, »«sê~ s√>∑eTT\qT+&ç ø±bÕ&ÉTø=qT s√>∑ ìs√<Ûøä £ X¯øj ÔÏ T· TqT
ñ‘·ŒqïeT>∑TqT.
edü+‘· ãTT‘·Te⁄˝À HêVü‰s¡ $Vü‰s¡eTT\T düÁø£eTeTT>± bÕ{Ï+#·T≥ j·T+<äT
ÁX¯<Δä eVæ≤+#·e˝…qT. n|ü<´ä∏ eTT #˚jT· sê<äT. n≥T¢ #˚dqæ Äs√>∑´eTT ≈£î<äTs¡TqT.
n+‘˚ø±<äT Á^wüà ãTT‘·Te⁄˝À Äs√>∑´ s¡øD å£ eTT #˚dTü ø=qT kÂø£s´¡ eTT ø£\T>∑TqT.
Á|ü‹ ãTT‘·Te⁄˝ÀqT Äs√>∑´ <äèw溑√ ÄVü≤s¡eTTq≈£î m+‘· eTVü≤‘·TÔqT+&ÉTH√
$Vü‰s¡eTTq≈£î n+‘˚ eTVü≤‘·TÔ ñ+&ÉTqT.
á ãTT‘·Te⁄˝À q\T>∑T ô|≥Tº≥, ‘Ó\’ eTs¡qΔ eTT, m+&ÉqTø±#·Tø=qT≥, qT*yÓ#÷ ì
˙fi¯fl‘√ kÕïqe÷#·]+#·T≥, jÓ÷>±düqeTT\T y˚jT· T≥, ‘˚*ø£bÕ{Ï yê´j·÷eTeTT

aaaaaaaaaaaaaaaa 10 aaaaaaaaaaaaaaaa
 Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡Vü≤kÕ´\T
iiiiiii iiiiiii
#˚jT· e˝…qT. sêÁ‹ bı<äT› b˛e⁄ es¡≈î£ y˚T˝§ÿì ñ+&Ésê<äT. dü÷s√´<äj÷· q+‘·se¡ TT
ìÁ~+#·T≥ e\q eT\ã<äøΔ e£ TT @s¡Œ&ÉTqT. |üdTü |ü⁄qT ìj·T$T‘·eTT>± rdüTø=qTyês¡T
á ãTT‘·Te⁄˝À ø=+#ÓeTT ‘˚H‘Ó √ ø£*Œ rdüTø=qe˝…qT.
Á^wüà#·s¡´ :
Á^wüà ãTT‘·Te⁄˝À e&É>±* rÁeeTT>± ñ+&ÉTqT. n~ u≤<Ûëø£se¡ TT>∑qT,
Äs√>∑´eTTq≈£î Vü‰ì Á|ü<eä TT>±qT ñ+&ÉTqT. ø£qTø£ á ø±\eTT˝À |ü<´ä∏ eTT˝…q’
ÄVü‰s¡ $Vü‰s¡eTT\ |ü<´äÛ eTTqT eVæ≤+∫q Äs√>∑´eTT>± ñ+≥T+~.
|ü<´ä∏ ÄVü‰s¡eTT :
dü÷s¡T´ì rÁe y˚&$ç TøÏ uÛ÷Ñ $T˝ÀqT, >±*˝ÀqT ‘˚eT ‘·–bZ ˛e⁄qT. ø£qTø£
»˝≤+X¯eTT ‘·>≈Z∑ î£ +&É≥ø¬ ’ eT<ÛTä s¡eTT\qT, düsfi¡ e¯ TT\TqT, ‘·«s¡>± Js¡eí T>∑Tq$j·TT,
»\eTT‘√ ≈£L&çq$j·TTqT ‘êC≤$j·TT, o‘·\, dæï>∑ú >∑TDeTT\T >∑*qZ |ü<ës¡eú TT\T
ùd$+|üe˝…qT. ù|\|æ+&ç, |ü+#·<ës¡‘√ ø£*|æq |ü∫à bÕ\T, ìeTàø±eT wüs“¡ ‘·T,
bÕj·TdüeTT, bÕ\T, ã‘êÔsTT, <ëìeTà, Á<ëø£,å HÓsTT´, #·bÕ‹, ns¡{|Ï fiü ó¯ fl, ø°s<¡ √düø±j·T,
ø=‹ÔMTs¡, |ü⁄BHê, e÷$T&çø±j·T\T, ‘·]$T ‘·j÷· s¡T #˚dqæ rj·Tì Á<äeeTT. Ç‘ê´~
|ü<ës¡eú TT\T ùd$+#·e˝…qT. Ç+ø£qT u…\e¢ TT‘√ bÕ≥T |üdTü |ü⁄qT ùd$+#·e˝…qT.
<ëìe\q yê‘· ô|‘’ ´· eTT\T Á|üø√|æ+#·e⁄. ÁbÕ‘·' ø±\eTTq ˝Ò∫ |üs>¡ &∑ TÉ |ü⁄q
1 1`4 ©≥s¡T ˙{Ïì Á‘ê>∑T≥e\q, s¡øbÔ£ ˛≥T, eT<ÛTä y˚TVü≤eTT, {°._. e+{Ï uÛj Ñ T· +ø£s¡
yê´<ÛTä \T q•+#·TqT. á Á|üj÷Ó >∑eTT Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ #˚jT· ≈£îqï Ç|ü⁄Œ&ÉT ÁbÕs¡+_Û+∫
Á|üj÷Ó »qeTT bı+<äT&ÉT.
Ç+{ÏqT+&ç ãj·T≥≈£î yÓfió¯ q¢ |ü⁄&ÉT ˇø£ >±¢ôd&ÉT ˙{Ïì Á‘ê– yÓ[q¢ e&É<ãÓ “
ø=≥º≈î£ +&É qT+&ÉTqT. ñwüí yê‘êes¡DeTT qT+&ç Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yÓ+≥H˚ ˙s¡T
Á‘ê>∑sê<äT. 10 ˝Ò<ë 15 ì$TwüeTT\ |æ<|ä ü Á‘ê>∑e˝…qT. á ãTT‘·Te⁄˝À sêÁ‹
‘·«s¡>± |üsT¡ +&ç, ÁbÕ‘·'ø±\eTTqH˚ ˝Òee˝…qT. ˇø£yfi˚ ¯ eT<Û´ä sêÁ‹ es¡≈î£ y˚T˝§ÿq
e\dæ e∫Ãq >∑+≥, >∑+≥≈£î #·\ì¢ ˙s¡T Á‘ê>∑T#·T+&Ée˝…qT. Bìe\q ñ<äse¡ TTq+<äT
ô|‘’ ´· , X‚w¢ àü eTT\T Á|üø√|æ+|üe⁄.
aaaaaaaaaaaaaaaa 11 aaaaaaaaaaaaaaaa
 Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡Vü≤kÕ´\T
iiiiiii iiiiiii
|ü<´ä∏ $Vü‰s¡eTT :
ÁbÕ‘·'ø±\eTTq dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î |üPs¡«y˚T y˚T˝§ÿqe˝…qT. o‘·\
»˝≤X¯jT· eTT\ <ä>sZ∑ ¡ ‹s¡T>∑e˝…qT. #·\>¢ ±* e#·Tà Á|ü<X˚ e¯ TTq ìÁ~+#·e˝…qT.
M˝…q’ +‘· es¡≈î£ m+&É ‘·>\∑ ≈£î+&Ü #·÷düTø=qe˝…qT. •s¡eTTq≈£î, H˚Á‘·eTT\≈£îqT
dü÷s¡´s¡•à ‘·>\∑ ≈£î+&Ü C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#·e˝…qT. ‘·\≈£î ø=ã“]q÷HÓ ÁyêdüTø=qe˝…qT.
n|ü<´ä∏ ÄVü‰s¡eTT :
ø±s¡eTT, |ü⁄\T|ü⁄, e>∑s¡T, #˚<äT>∑*Zq |ü<ës¡úeTT\T á ãTT‘·Te⁄q+<äT
ùd$+#·sê<äT. ñ|üŒHÓ’q$, |òü÷f…Æq$, $T]à eTkÕ\‘√ ≈£L&çq$j·TT, y˚|ü⁄&ÉT
|ü<ës¡eú TT\TqT, |ü⁄\ì¢ ô|s¡T>∑T, }s¡>±j·T\T, ∫+‘·ø±j·T\T (∫+‘·|+ü &ÉT) yÓTT<ä\>∑Tq$
‹qsê<äT. eT<ä´bÕqeTT á ø±\eTT+<äT $TøÏÿ* Vü‰ìø£se¡ TT. Á|òCæ Ÿ˝À ñ+∫q
˙{Ïì Á‘ê>∑T≥ e\q <ä+‘·eTT\T ã\V”≤qeT>∑TqT. >=+‘·TH=|æŒ e#·TÃqT, {≤ì‡˝Ÿ‡
yêj·TTqT. <ä>T∑ Z |ü&Xç e¯ TT yÓTT<ä\>∑T yê´<ÛTä \T e#·TÃqT. ø£qTø£ Á|òCæ Ÿ˝Àì ˙s¡T
Vü‰ìø£se¡ TT. ≈£î+&É˝Àì ˙s¡T Á‘ê>∑e˝…qT.
n|ü<´ä∏ $Vü‰s¡eTT :
sêÁ‹ j·T+<äT m≈£îÿe ø±\eTT y˚T˝§ÿì ñ+&ÉT≥, ñ<äjT· eTT n~Ûø£ ø±\eTT
ìÁ~+#·T≥ ‘·´õ+#·e˝…qT. n~Ûø£ yê´j·÷eTeTT, ÅdÔ” dü+>∑eTeTT, ñ|üyêdüeTT,
n~Ûø£ ÁX¯eT, |ü>{∑ ìÏ Á<ä, Äø£*<ä|⁄ü Œ\ düV≤æ +#·T≥ e]®+|ü˝q… T.
es¡¸ãTT‘·Te⁄˝À ÄVü‰s¡ $Vü‰s¡eTT\T :
es¡¸ ãTT‘·Te⁄ qT+&ç ª Ä<ëq ø±\eTTμ eTT–dæ <äøD åÏ ≤j·TqeTT e∫à $düsZ¡
ø±\eTT ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑TqT. á ø±\eTTq eTq »sƒs¡ ê–ï $TøÏÿ* eT+<ä–+#·TqT.
esê¸ø±\eT+<äT eTTK´eTT>± yê‘·<√wüeTT Á|üø√|æ+∫j·TT+&ÉTqT. ø£qTø£ á
ãTT‘·Te⁄˝À nqïbÕqeTT\ >∑T]+∫ $TøÏÿ* ÁX¯<Δä eVæ≤+#·T≥ n‘·´+‘êeX¯´ø£eTT.
y˚d$ü ø±\eTTq eTq »sƒs¡ ê–ï eT+<ä–+#·TqT. es¡¸ãTT‘·Te⁄˝À Ç~ eT]+‘·
eT+<ä–+#·TqT. ‘·‘Œ· *¤ ‘·eTT>± nJs¡eí TT, eT+<ë–ï, ñ<äs$¡ ø±sê<äT\T n~Ûøe£ T>∑TqT.
aaaaaaaaaaaaaaaa 12 aaaaaaaaaaaaaaaa
 Äj·TTπs«<ä Äs√>∑´ s¡Vü≤kÕ´\T
iiiiiii iiiiiii
ÄVü‰s¡eTT :
á ø±\eTTq Ä\dü´eTT>± Js¡eí T>∑T |ü<ës¡eú TT\qT rdüTø=qsê<äT. eT+<ë–ï
e\q düT\uÛÑ+>± Js¡íeTT>∑Tq{Ϻ$ eT]j·TT kÕ<Ûës¡D ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\qT
d”«ø£]+#·e˝…qT. |ò÷ü f…qÆ $, ñwüdí «ü uÛ≤eeTT ø£*–qe>∑T |ü<ës¡eú TT\T d”«ø£]+#·sê<äT.
á ãTT‘·Te⁄ q+<äT bÕ‘·u≤Ø¢, >√<ÛäTeT\T, bÕ‘·_j·T´eTT d”«ø£]+#·T≥ $X‚wü
˝≤uÛÁÑ |ü<eä TT. es¡¸ ãTT‘·Te⁄˝À nqïeTT e+&ÉTq|ü⁄Œ&ÉT ÄVü‰s¡eTT q+<äT ø=+#ÓeTT
‘˚HÓ ø£\T|ü⁄≥#˚ eT+<ë–ï ‘·–Z Äø£* u≤>∑T>± qT+&ÉTqT. dü«\ŒyÓTqÆ yÓ÷‘ê<äT˝À
‘˚HqÓ T ìj·T$T‘·eTT>± ùd$+#·T≥ e\q ÄJs¡eí TT ø£\T>∑<Tä . n\dü≥ ñ+&É<Tä .
yê‘·s√>∑eTT\T sêe⁄. á ø±\eTTq >π <Ó\TqT, Äe⁄\T |ü#÷ >∑&¶ç ‹qT≥ e\q yê{Ï
bÕ\T ø£\Twæ‘e· TT\>∑TqT ø£qTø£ ÁXÊeD e÷düeTTq+<äT bÕ\T, Ä≈£î≈£Ls¡\T, uÛ≤Á<ä|<ü ä
e÷düeTTq eTõ®>∑ Á‘ê>∑≥ Äs√>∑´eTTq≈£î Vü‰ìø£se¡ T>∑Tqì j·T+<äTs¡T.
q÷HÓ\˝À qTe⁄«\ q÷HÓ yê&ÉT≥ ñ‘·ÔeTeTT. Ç~ yê‘·s√>∑eTT\qT
ñ|üX$¯ T+|ü|ü #˚jT· TqT.
es¡¸ãTT‘·Te⁄ q+<äT ñ<äsy¡ ê´<ÛTä \~Ûøe£ TT>± e#·TÃqT. ø£qTø£ nqïeTT˝À
n\¢eTT ø±ì ìeTàø±j·T >±ì ì‘·´+ yê&Ée˝…qT. ìeTà es¡¸ãTT‘·Te⁄˝À e#·TÃ
yê´<ÛTä \≈£î m+‘√ ˝≤uÛ<Ñ ëj·Tø£eTT.
á ãTT‘·Te⁄˝À |ò\ü eTT\+<äT e÷$T&ç, Hπ̊s&ÉT düs√«‘·eÔ TT\T. e÷$T&ç
Áù|>∑T\≈£î ã\eTTqT #˚≈L£ s¡TÃqT. NøÏ ‹ìq e÷$T&ç |ü+&ÉT ‘·«s¡>± Js¡eí T>∑TqT.
yê‘·ô|‘’ ´· $ø±s¡eTT\ qT|üX$¯ T+»#˚jT· TqT. Hπ̊s&ÉT ns¡T>∑T≥j·T+<äTqT, nH˚ø£
ñ<äs¡ yê´<ÛTä \ j·T+<äTqT ˝≤uÛøÑ ±].
esê¸ø±\eTT q+<äT ∫e] s√E\˝À X¯s<¡ èä ‘·Te⁄ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T≥≈£î |üPs¡«eTTqT
rÁeyÓTÆq m+&É ø±j·TTqT. dü+∫‘·eT÷q ô|’‘·´eTT Á|üø√|æ+#·TqT. ø±e⁄q
á ø±\eTTq ô|‘’ ´· es¡øΔ y£ TÓ qÆ |ü<ës¡eΔ TT\T ùd$+#·sê<äT.
á ø±\eTTq+<ä* ˙s¡T eTT]øÏ, dü÷ø£å àÁøÏeTT\‘√ ≈£L&ç j·TT+&ÉT≥ e\q
nH˚ø£ s√>∑eTT\≈£î ø±s¡DeT>∑TqT. ø±e⁄q á ø±\eTT q+<äT ˙{Ïì ø±∫ e&Éb˛dæ
aaaaaaaaaaaaaaaa 13 aaaaaaaaaaaaaaaa
 End of Preview.
Rest of the book can be read @
http://kinige.com/book/Pracheena+
Ayurveda+Arogya+Rahasyalu

***