Professional Documents
Culture Documents
Hóa Sinh Lâm Sàng PDF
Hóa Sinh Lâm Sàng PDF
LE XUAN TRUtYNG
HOA
SIKH
LAM
SANG
HOA SINH
LAM SANG
Y hoc ngay cang tien bO va xet nghiem Haa sinh ngay cang phat trien, co nhieu
cleriu an sinh hoc mai chivy phat hien va nhieu ky thuat mai clei clwor trien khai ap dung
trong lam sang.
H6a sinh lam sang co mai quan he mat thiet vat cac mon hoc nine NOi, Ngogi, San,
Nhi va cac chuyen nganh khac nhiim gap phan chan clam, clieu tri, tien ltro.ng, theo dot
dien tien benh, tam soat benh trong Ong clang.
The& day, mon Haa sinh lam sang chtea clwor dtra vao chwang trinh giang day
; day no cltro.c duo vao
chinh thirc tgi cac trtrang clgi hoc Y khoa, nhung nhang nam gan
giang day chinh thiec a nam tha. 4 tgi cac trwang dgi hoc Ykhoa trong ca meat.
Hy vong quyen Haa sinh lam sang la tat lieu ciao two va tham khao haw ich cho
sinh vien Ykhoa, hoc vien sau dgi hoc va ngtrai lam xet nghiem Hoa sinh. Nha ng hieu bit
trong quyen scich nay la ste ket hop cap nhat h6a cac kien thiec tren the giai vai ste tick lay
tie thtec to 6. mak to trong nhieu nam qua, ch/ic chan se mang lgi cho cac sinh vien, hoc
vien, cac bac si" lam sang va can lam sang nhang kien thirc co. ban ve h6a sinh lam sang
de ieng dung trong tong tac chan down, phong va dieu tri benh.
Do thai gian bien sown sach bi hgn the nen khong the trcinh khoi nhang thieu sot
nhcit dinh, chac chiln clam lam hai long cac ban doc. Rat mong nhan &toy six clang g6p
kien cita cac ban clang nghiep, cac hoe vien sau dat hoc va sinh vien de lan tai ban sau
chew hoan thien how.
MUC TIEU
1. MO ra &coy b'ang sa do sec phan b a nu& va cac mu di vo ca trong co' the.
2. Trinh bay citrac ca the tac dung cita mot so hormon chinh trong chuyen hoa
ntrac — muai vo ca.
3. Neu &ro'c cac nguyen nhan chinh gay nil loan chuyen hoa nu'ac — mudi vo ca.
4. Liet ke &my cac trieu chirng, hOi chirng lam sang trong rai loan chuyen hoa
meat — mu ai vo ca.
5. Liet ke Avec cac xet nghiem h6a sinh quan trong de than doan rai loan
chuyen h6a nwac — mudi vo co..
1
An: 1 lit -) Ong tieu hoa
Uong: 1,2 lit) Phan: 0,1 lit
Hinh 1.1. Su do ph5n bó nu,ac va su, van chuyen nu,6,c trong ca the
Tay theo tuoi, gioi luang nix6c hien dien trong cac ngan dich cita ca the khac nhau.
Bang 1.1. Ph5n 136 dich trong co' the lien quan den tuoi va gidi
Ngodi cac dich co the binh thuang Ice teen, trong met se qua trinh benh ly di the xuat
hien trail dich (trail dich mang tim, Mang phoi, mang bung), dich tran co the la dich tham
hay dich tiet.
Dich co the co chira cac chat Ilea tan nhat dinh, do do kin cc') nhang rei loan sly van
chuyen cac dich co the, ailing bi mat qua nhieu hay -Cr dong, ca the se chiu nhang fei loan
benh ly thir phat.
2
CHU'O'NG 1 10- CHUYEN HOA NUCIC - MUOI VC) CG
Mau &mg vai tro trung tam trong van chuyen nu& va cac chit hoa tan (chat dinh
dtrO'ng va can ba), la not m6i cua ca the. Co the luon dam bao sir hang dinh not moi, nghia
là cac thong so cna mau (trong do c6 cac th6ng s6 h6a sinh) luon luon trong trang thai
on dinh,(chung dao d6ng trong nhung giai han sinh Vi,nhat dinh). Khi co met chi so cila
thong so nao do vugt khoi gigi han sinh 13i (cao hay thap han) thi chi:mg pilau anh nhang
trang thai benhVf nao do.
Thanh phan dien giai phan b6 khac nhau gifra DNTB va DTTB. Natri c6 nhieu 6
DNTB, kali c6 nhi6u a DTTB. Sir khac biet nay dugc duy tri bed barn NalCATPase.
Bang 1.2. Nling TO dm mot s6 ch6t din giai trong cac ngan dich
III
a
2,7 1111r
1,1 BMW 13
1,0
Clorua 111111116iallii■•■=r0
Bicarbonat MEM
11.1116,1111.111rMallk
Nu& trong ca the di chuyen qua lai giita cac ngan DTTB va DNTB tuy vao ap lirc
tham thau. Ap likrc tham thau (ALTT) a DNTB chiu anh hugng cua n6ng dO Nat, K-E, Cl-,
HCO3-, ure, glucose,... Doi vai huyet tucmg cac thanh phan chinh la Nat, K-F, Cr, HCO3-,
ure, glucose.
3
HOA SINN LAM SANG
Bang 1.3. Nemg dO cua mot s6 ch6t din giai trong mot s6 dich cCia co' th6
NOng d0 tham thau cua mot dung dich d-upc tinh bang s0 mmol chat hoa tan trong 1
kg dung moi (thuemg la twat).
O nguoi, ntmg dO tham thau huy& tuong (va hault& cac dich co the khac, ngoai trir
ntrac tiL) dao dOng tir 285-295 mmol/L. NOng dO tham thau cua huy6t tuong có the duoc
do truc tip hay tinh toan dua teen cac thong s0 n0ng dO cac chit hoa tan cla ducic bi6t. Ta
có the tinh mot cach dcm gian bang ding thirc thu gon sau:
I■10ng di) Osmol/L = 2 x [Nat] + [Glucose] + [Ike] (mmol/L)
4
CHU'O'NG CHUYEN HOA NU'O'C - MUOI VO CO'
NEPHRON
H2O Na+
Veu Ong
mach vao N H2O
Ong gin
H2O
Na+ Aldosteron
N
Nhanh xuemg ADH
H2O Na+'
Ong Op
Nhanh On
H2O
Quai Hanle
Hinh 1.2. Vai tro cua ADH trong di6u h6a nuo'c
1.4. Roi loan chuyen hoa wen
5
HOA SINN LAM SANG
✓ Danh gia: kiem tra tinh mach (TM) ngoai vi a ban tay: cam tay cao hon vi tri
tim mot thai gian ngan red ha xu'ang duai vi tri tim. Neu the tich mau va (long
mau tuan hoan binh thuemg, TM ngoai vi tay cam ditch vi tri tim se it cang
trong yang 5-10 giay. Neu TM ngoai vi khong it cang trong 10 giay la c6 tinh
trang mat ntrac hay giam the tich mau.
Ca2+
Mgt+
Hu* tuang Dich ngoai to bao Dich trong t6 bao
Hinh 1.3. Wing dO chgt diOn giai trong mot s6 dich ca th6
6
CHUCYNG 1 IP- CHUYEN HOA NUCC - MUOI Vb CO
DTH
Truy6n Jich • Da: Ma hai: 10-20mm1/24 giCy
HT: 135-145mm1/L
H2O
HC
Aldosteron
Na.
7
HOA SINN LAM SANG
Natri la cation chinh cua DNTB nen no xac dinh ALTT DNTB, do dO khi n6ng d6
natri thay d6i se lam thay ai n6ng d6 ap suit tham thau va su chuyen d6ng cua nuac giita
DNTB va DTTB.
Khi lugng natri o DNTB tang se lam tang n6ng d6 ap suit tham thau cua DNTB,
nuac tir trong to bao se chuyen ra ngoai to bao, to bao mat nuac. Ngugc lai khi lugng natri
a DNTB giam, se giam ap suit tham thau, nuac vao to bao gay to bao it nuac.
2.3. Vai tro caa natri
Natri giu vai tro quan trong trong hoat dOng thAn kinh co, bum NatIC, d6 tham than dich
trong mach va thing bang kiem toan.
Gia tri binh thuang trong huyet Wong 135-145 meq/L, trong nuac tieu la 40-220 meq/L
® Gam the
tich mau 1uOt ap tang den
•0
61 tri so binh thuryng
0 Giam huyet ap ii. I
418inip.
®Tang co bop ca tim Tang the tich mau
f--)• Tang co that mach
0 rang Renin
Hinh 1.5. Vai trO cua than trong diau hoa Na+
8
CHUO'NG CHUYEN HOA NU'O'C - MUOI VO CO'
Dirge tiet dr tam nhi phai, c6 chirc nang tai hap thu natri a doan 6ng g6p, ire the bai tiet
aldosteron va gay ha huyet dp. Hai peptid c6 cau truc tuung tu la BNP (tiet bai tam that,
tac deng tuning ttr ANP) va CNP (hien dien vai 'long dO cao a lap nei mac mach vanh, có
tac dung gia'n mach).
ANP
BNP
9
HOA SINN LAM SANG
10
CHU'O'NG CHUYEN HOA NU'O'C - MUOI V6 CO'
li ang lipid mi i
ng protein
i
IA
Suy giap
Threu glucocortic
11
-
12
CHUO'NG -I • CHUYEN HOA NUCYC - MUOI VC) ca
Tagibligh huyet
Natri nieu
* Ding nhieu
NaHCO3, NaCI
Natri niOu
DTH
HT 3,5-5,5 mmol/L Da rn6 hoi 0-5 mmo1/24 gioe
A: Acid
B: Base
13
FlOA SINN LAM SANG
K± la cation chi' yeu cua DTTB, 90% tong lugng dm co. the 6. dang tg do va co the trao
d6i, phan con lai barn vao hong ceu, xucmg va mo nao. Tuy nhien chi 2% (50-60 mmol)
Km hanh trong DNTB, la lugng to c6 the do dem dugc. Mang d6 mau a ngoai truang
thanh 3,5-5,5 mmol/L. Wong dO mau khong phan anh chinh xac tong krcmg kali co
the, tuy nhien lugng IC nay lai dong vai tro quan trong trong viec duy tri sir phan cgc cua
mang to bao.
Luang dua vao co the toy thu6c vao the d6 an u6ng, trung binh 50-100
mmol/24gia, hau het IC dugc tai hap thu a runt, mot luting rat it theo phan bai tiet ra
ngoai (10 mmol/L).
Sg phan b6 gitta DTTB va DNTB duce duy tri nher born NalCATPase nam
mang to bao.
14
CHU'O'NG 1 ► CHUYEN HOA NU'O'C - MUOI VO CO'
Anh htrang cua tinh trang nhiem acid-base rat quan trong trong phan be) kali. Khi
nhiem acid (I-I+ cao), c6 khuynh htrang di vao to bao, K± se di chuyen theo chieu ngagc
lai - tang K± mau.
Khi nhiem base (11±thAp), c6 khuynh huong di khoi to bao thay ch8 cho ngoai
bao 4 giant mau. Dieu nay giai thich vi sao khi giant mau - nhiem base: do khOng
dit IC de tai hdp thu Na+ nen ca the sir dung E1+4 tang bai Wet fl+.
Insulin fink day qua trinh tai hdp thu qua mang to bao bang co cite kich thich born
NalCATPase. Six thieu but insulin dran to i tham kali khoi to bao. Co. the nay coy nghla
quan trong trong viec dieu tri tang kali huyet. Catecholamin anh htrang len six phan bo
kali, (3-adrenergic gia tang qua trinh di& day kali vao trong to bao, a- adrenergic c6 tac
dung ngtrgc lai.
Sg dap irng kali nieu trong nhing trtrong hgp sinh benh VT c6 hieu lgc nhtmg cham.
Vi du nhtr trong tru6ng hop nhap thieu hay mast kali ngodi than (tieu chay) thi trong 10-20
ngay dau, kali nieu van giir a mire 2-30 mmol, sau do mai giam xu6ng con lOmmol. Do
do khi kali nieu < l Ommol co nghia la co the thieu but kali man mac du kali mau c6 the
binh thtrang hay hai giant.
15
o Penicillin, carbenicillin, ticarcillin, piperacillin...tang ciao thai Kt
o Chat ire the adrenergic, insulin, lgi tieu thai
1111721111
t ap
Binh thubng - th6p
11111116rbonat mau
Cao
Do Clorua NT
Thao
NOn Trin
What p Binh thiygnq-cao Thieu Magie
Thi6u Kali nang
U tiet Renin Cu'&ng Aldosteron
Nhiem Mineralocorticoid tien •hat
16
CHU'O'NG 1 ► CHUYEN HOA NUOC MUOI VO CO
Giant Aldosteron
Aldosteron binh thireyng
Benh Addison
hay tang
Giarn Renin giam Aldoste-
ron
ThuOc, lai tieu:
- Spironolacton
tYc the men chu en
- Triamterene
- Amiloride
18
CHUONG 1 ► CHUYEN HOA NUOC - MUOI VO CO'
4.4.1.1. Ch an &An
Chan doan: ha clor mau khi < 95 meq/L.
Ha clor mau ket hop base chuye'n hoa khi pH man > 7,45 va nOng dO CO2 mau
>32meq/L.
Barbiturates
Chlorpropramide
Clofibrate
Morphine
Nicotine
Tricyclics
19
HOA SINN LAM SANG
Giam khoi luong tuan hoan
Phu
Suy tim sung huy&
Xo gan
Hoi chirng than hu
Rot loan acid - base
BU acid ho hap
Base chuyen h6a
4.4.2. Tang clorua mau
Thu6ng di kern voi tang natri mau, gap nhieu o nhItng b'enh nhan nhiem acid chuyen h6a.
4.4.2.1. Chgn down
Tang clor mau: khi > 108 meq/L.
Tang clor ket hop nhiem acid chuyen hoa khi pH mat <7,35 va n6ng d6 CO2 mau
< 22meq/L.
4.4.2.2. Nguyen nhan gay tang clor mau
V1/1""c M.1111111=11111..11.101.1.11.1
&la da dillN■1111■11111111 1!".w
II Sot 11111■1111i
Illiatral;7"1■11111111/1111
g nhiet dO MPRIMEIMIIIIIMPRIMIN1110
khOn2 du ntr"
mAt c • lat
h7Tc chircuMbronic anh drase acet-m"
allraiMiniiiiiiiiiMM=IML
FL nu& nhuoc trUMMIMIE
Ilfgoai than
11, Tieu chay I
UMW
MID _moron
iai doan- pfiucioi uai IMO dean
Koos .. .. ..„. A
m ceton acid
111111111■Iiitg he) AIM _A
rn-Al 11111E
n g muoi
—1111=1111LAIR=MI
Truyen qua nhieu NaC1 q
20
CHU'O'NG 1 ► CHUYEN HOA NUCYC - MUOI VC) CO'
21
HOA SINN LAM SANG
Th0'c an
o1/24gi6
25,000 mmo1/24gite
T o di by do
• to bao
600 mmo1/24gi:
/
/ Tao xuang
5 mmo1/24gitt
ealci Hap thu
8,3 mmo1/24gidr
Tieu )(Lyng
tan oan •
5 mmo1/24gide
Phan
/24gio'
Mat Nuirc tieu
Trir hycyng
22
CHU'O'NG CHUYEN HOA NUCYC - MUOI VC) CO'
Ve phuung dien y hoc, ca 2 loci vitamin D nay c6 nhung hoat dOng va chuyen hOa
giong nhau, tan trong ma va mot luang lan du tat trong ma, tuy nhien no khong có tac
dung sinh hoc trir khi dugc hydroxy
1,25 dihydroxyl vitamin D la dang hoat thing ciia vitamin D, tac dung len:
o Ru6t: lam tang hap thu calci, kich thich,tong hop protein On calci.
o Xucmg: kich thich hoat Ong hily cot bao
o Than• kich thich qua trinh tai hAp thu calci.
kgithir
'Isji •\ jlt
ProD3 PreD3 Vitamin D3
1
Gan L. Vitamin D3
Vitamin D2
25(OH)D
Than
23
HOASINH LAM SANG
Calcitonin
La mot peptid c6 32 acid amin, tao ra tir t6 ha° C cfra tuy6n giap, &rex chuyen hoa
than, c6 theri gian ban hiry IA 5 phut. Su bai tiet calcitonin (kw kich thich gia
tang nong dO calci mau va mot so hormon duemg tieu h6a (gastrin, glucagon, secretin...).
Tac dung cfra calcitonin:
o Tren xucmg: irc the hoat Ong cfra hay cot bao.
o Tai than: lam giam hap thu calci va phosphat, do do lam giam calci mau va phos-
phat mau.
Tuyen giap giai
phOng Calcitonin
,
111
1.4•••*Tang hi:1y mung T5ng h5p Tang tai h
thu calci thu calci
Tuy5n can giap
giai phOng PTH
24
CHU'O'NG 1 ► CHUYEN HOA NUCC - MUOI VO
o Benh ac tinh:
• Ung thu vu, phOi, mau.
• PTHrP sinh ra do u.
• Tieu 'arcing do u.
o It phO bin hurl:
■ Tang calci huyet trong giam calci nieu gia Binh.
• MOt so b'enh nhu lao, phong.
• Thira vitamin D.
■ Sau ghop than.
o ThuOc anh hung gay tang calci:
• Steroid, vitamin D, kayexalate, androgen,...
DOc diem lam sang
o Than kinh: bun ngii, tram cam, lit lan, lion me, giam trucmg luc cu.
o Tieu hoa: chan an, non oi, dau bung, tao bon, viem tuy, loet da day.
o Tim mach: cao huy6t dp, QT ngan, PR dai, block-ngirrig thi tam thu, loan nhip.
o Than: da nieu, giam dO thanh thai, soi than.
o Xtrung: gay xuang benh 1ST, dau sau trong xuang.
Chcin cloan va clanh gia tang calci
o Do tY so thanh thai cua calci, creatinin trong nu& tieu 24gi6 — tang calci huyet,
giam calci nieu.
o Dien di protein huyet, protein nieu, X-quang xucmg, do vitamin D (tang trong u
hat, lympho, cuemg can giap tien phat).
25
HOA SINH LAM SANG
Do PTH
Tang Giarn
26
CHU'CYNG 1 ► CHUYEN HOA NU' C - MUOI VO CG
Lam sang
V
flo magie huvet Th'ap Giam magie huyet
V
Oo PTH
4 4
ThAp - binh thi.romg Tang
4
Gram Tang
Giam
27
HOA SINN LAM SANG
28
CHUO'NG 1 ► CHUYEN HOA NU'OC - MUOI VO CO'
ThCpc an
Trao doi
tcy do
to bao Hap thu
Xuang 6,2 mmo1/24gi6
(Tao xuang
Magie
0,1 mmo1/24gi&
tuAn oan Dich tieu h6a
1 Huy xuang
0,1 mmo1/24gioe 1,5 mmo1/24gi6
Phan
7,3 mmo1/24oitY
NuOc tieu
4,5 mmo1/24gio,
Xtrong
rong to bap
o mem
Ong cash
Dich ngoai to b
29
HOA SINN LAM SANG
30
CHUCYNG 1 ► CHUYEN HOA NUCC - MUOI VO CO
o Anh twang len to bao than kinh ca: irc the su giai phOng acetylcholin gay tac
nghen ngoai bien.
Trieu chung lam sang
is a-16 N than kinh trung umg, d6 dan, ngu lim, liet, mat phan xa gan sau, ha huyet
tip, block tim.
Danh gia:
o Tang 1,5-2,5 mmol/L: ha huyet tip nhung khong trieu chimg.
o Tang 2,5-5mmol/L: thay dOi ECG.
o Qua cao: liet h6 hap, ngung tim (Ix the acetylcholin giai ph6ng va tac nghen
ngoai bien).
31
HOA SINN LAM SANG
ThUc an
45 mmo1/24gio'
Trao doi
tu' do 1-16p thu
33 mmo1/24gio'
Xuangi
Tao xuang
4
/ 7 mmo1/24gia
Huy xuang Dich tieu hoa
7 nnnno1/24giey 7 mmo1/24gia
Phan
Nuo'c tieu
25 mmoI/24gia
32
CHU'O'NG CHUYEN HOA NUtYC - MUOI VO CO
Khong co triesu chi ng dac thu cho six ,xac dinh true tip tang phosphat huyet, tuy
nhien khi phosphat va calci huyet cao c6 the gay nen hi8n Wong voi hoa mot so ca quan
nhu mach mau, phoi, tim, than, khap. V6i h6a khoang ke ciia than gay nen nhung ton
thuang chirc Wang than, lam giam kha Wang ciao thai phosphat a thin. Su dOng can muoi
phosphat — calci a da la mot trieu chi ng cna hOi chirng tang ure huyet trong suy than.
33
HOA SINN LAM SANG
Giam phosphat huy6t trung binh (0,35 — 0,80 mmol/L a nguai lan) thi khang thay
c6 ton thucmg giai doan dau nhung n'L lau ngay c6 th6 gay nen chtirng nhuyen xuong
(osteomalacia). Khi nong do phosphat huyet thap duai 0,35 mmol/L h6i chi mg cap tinh
cua thieu phosphat huye't c6 the phat trie'n (bang 1.8).
y& hoc
0 Giant 2,3 — Diphosphoglycerate trong h6ng cau
0 Giam kha tfang phong thich 02 dr hOng cau
Thieu oxygen mci
Tang kha nang viz hong cau —> tan huyet
Bat tint:Ong chirc rift:11g bath cau —> de nhiem trung
Bat thuOng chirc n5ng tieu cau foi loan thing mau
Giam co that:
o Co hoanh suy ho hap
Co tim —> cung luting tim giam
Co xuong kherp yeu co, nhuvc co, dau co, liet co.
He than kink
Nao: thong mat, hi l'an,hon me
Ngoai !nen: giam co that, liet
Tien Ma
0 Co troll: mat tr ong hrc da day, runt
34
CHUONG 1 10. CHUYEN H6A NUOC - MU61 VO CO
35
HO/0k SINH LAM SANG
36
CHUO'NG 9 ► CHUYEN HOA NU'O'C - MUOI VO CO
D. Calci, kali mau tang trong suy than man va h'Oi chimg than hu
25. Chcon 3'7 sai:
A. Phan irng ceton/NT (+) gap trong benh DTD nang
B. Phan ung nitrit (+) khi nuot tieu co nhieu vi khuan staphylococcus aureus
C. GGT tang trong viem gan do nxgu
D. Cholinesterase giam trong ngg dgc phosphore
26. Cac nguyen nhan sau day gay tang kali huyet, ngoai trir:
A. Luu tru mau o nhiet dg thap B. Nhiem acid
C. Thieu insulin D. Thieu magie
27. Co quan nao sau day khong tham gia qua trinh sinh tong hop Vit.D:
A. Da B. Gan C. Tim D. Than
28. Cac nguyen nhan sau day gay gram phosphat huyet, ngo3i trir:
A. U thy B. Cuerng can giap C. Thieu vit.D D. Sau ghep than
29. Luvng magie huyet chiem... % trong tong lircrng magie co• the:
A. 31% B. 20% C. 5% D. 1%
30. Nguo•ng magie huyet (mmol/L) nao sau day a* mirc nguy Mem:
A. <0,4 va >2,0 B. <0,6 va >1,5
C. <0,8 va >1,8 D. <1,0 va >2,5
37
Chu'o'ng 2
THANG BANG ACID-BASE
MUC TIED
1. Liet ke &eye cac ye'u to anh &rang den pH mau.
2. Viet duce phwang trinh Henderson — Hasselbach cho cac he dem bicarbonat,
phosphat, va phan tich co' the dein caa chang.
3. Trinh bay clwac co• the dem cfia he dem Hb.
4. Liet ke cac thong so danh gia thang bang acid — base.
5. Phan tich dwor ca the bit cfia phoi khi nhiern acid chuyen hoa ho ac base
chuyen how.
1. DAI CUO'NG
Chirc nang trao doi khi cua ph6i, chirc nang tai hdp thu va bai tiet dm then, ding cac he th6ng
am gift vai tro dieu h6a sg on dinh pH mau, &roc danh gia bang sy thang bang acid - base.
Thing bang acid -, base binh thuOmg phan anh tinh trang sinh 13'T binh,thu6ng dm co
the, nhung cling c6 the la do co the ve ho hdp hay chuyen h6a de tao ra six can
bang, nham chong lai nhang r6i loan benh 13'f. Khi sir can bang do bi phi vo se dua den
tinh trang nhiem acid hay base.
Khan sat six thay d'6i cac thanh phAn khi trong mau la can thiet de tim hieu tinh trang
thang bang acid - base, lam co. so danh gia chirc nang trao doi khi 6 nhung nguei c6 benh
phoi, xac dinh,tinh trang suy ho hAp, theo dOi dinva heu qua dm no de tri va tien
hxong benh, de phat hien cac benh ngodi phoi.
Cling nhu cac thanh phAn khac cua dich ngoai bao, neng de ion El+ anh huong nhieu
den pH mau. Qua trinh dieu hoa neng de 1-1+ c6 lien quan an 3 co the sau:
He thong dem cua dich nei va ngoai bao.
Sir kiem soat dp suit rieng phan dm CO2 (PCO2) trong mau b6i six thay doi toe
do thong khi cna ph6i.
Sy kiem soat neng do bicarbonat (HCO3-) trong huyet tuong bang each thay d6i
t6c do bai tiet EP a than.
39
HOA SINN LAM SANG
40
CHLIO'NG 2 PI* THANG BANG ACID-BASE
Binh
Acid thuevng
Ka la hiing so phein ly cue: acid, trong cc the mg'i acid c6 mot hang sa phcin ly rieng.
[HA]
K la hang s6 [H+ phu thuOc
[A1
41
FIOA SINH LAM SANG
42
-
Hcq
1:1100 HCO3-
Hinh 2.1. Su' tham gia cua ph6i, than trong di'eu hoa thong bkg acid-base
2. VAI TRO CUA HE THONG DEM TRONG DIEU HOA THANG BANG ACID
- BASE
MOt he th6ng dam bao g6m mOt cap acid yeu \Ta muai base dm no:
Neu cho mOt acid manh vao mOt dung dich dam thi acid manh nay se k& hop vai
phAn muai base lam giam n6ng (210 dm acid do va lam tang n6ng dO dm acid yeu.
Nghia la mOt acid manh da dixgc thay the bang mOt acid yeu.
- Neu cho vao dung dich dam mOt base manh thi no kat hop vai phan acid yeu,
lam giam n'Ong dO ciia no va lam tang n6ng dO cua phan base trong dung dich
dam. Nghia la mOt base manh da ducyc thay the bang mOt base yeu.
Voi he thong cVm bicarbonat/acid carbonic thi:
RH+ + NaHCO3 RNa + H2CO3
ROH- + H2CO3 —* H2O + NaHCO3
43
HOA SINN LAM SANG
Trong co the cac acid yeu va mu6i ciia no c6 mat 6. trong va ngoai bao tao
nen cac N thong dem dm dich not va ngoai bao. Sau day la co. the dem dm mot vai
he dem chinh.
44
CHU'O'NG 2 I. THANG BANG ACID-BASE
Tang acid
Tang Na'
CO2 + H2O H' HCO3 <=1 NaHCO3
HCO3-
(b)
45
HOA SINH LAM SANG
o theo ink gong mach den cac to chirc, 6. do do ap luc oxy thip
Hb02 tao thanh phi
nen HbO2 phan ly oxy tao ra Hb khu. CO2 tao thanh do qua trinhchuyen hoa o to eh& ket
hop vai H2O tao H2CO3, chit nay phan ly thanh H+ va HCO3- dual tac dung dm carbonic
anhydrase (CA).
Hb clang khir nhan 1-1± tao thanh HHb, chit nay theo mau den phi nhin oxy.
Hb02 o- 02 Hb
CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3-
H++ Hb i HHb
Gan v(51 protein
CO2 ■Ile CO2 trong mau
co, co, • H2O cOm H2CO2 --pm. MC03- H•
To chirc
1. HCO3-
CI-
anhydrase
_ 0,
Agir4
P hC>i lir
CO2 CO,
cham
CO2 • co, • H,o H 2CO3 HCO3 • H•
HCO3
alliega
CO2 1111111111111111.111111=111. CO2 . 2120 Via- H,CO,+--
+-- HCO,
Carbonic
anhydr•sa
02 02 HHb
Hong cau
0,
46
CHU'O'NG 2 II. THANG BANG ACID-BASE
H H 0 H H 0 H H 0
\
/
N —C—C
//
\
pH tang \
/
N
I
C
1
C
//
\
pH gi6rn
I
. \
H+ — N — C—C
/ 1 \
I //
H R 0- H+ H R OH H+ H R OH
Trong moi trueing base, acid amin Trong moi truerng acid, acid amin
hog dOng nhu mot acid, thai H+ hog dOng nhu mot base, nligi H+
47
HOA SINN LAM SANG
48
1 INC031 mmol/L
6.1 +log pH
(Plc) [CO21 mmol/L
Z 111(.03-1 Henderson-Hasselbalch
24
24mmoift.
Them H+
4
2HCO3+2H* -4 2CO2+2H20 2HCO34211*--) 2CO2+2H20
118.0 8.0
7A ipar,7 A
7.0 jo 7.0
Hinh 2.5. Vai tro cua ph& trong can bAng acid - base, gibp co the hoat dOng
nhty mot he thong rn&
Phoi dieu chinh ltrong H2CO3 hay PCO2 trong mau bng each tang hay giam thong
khi nen lam tang hieu qua dem cita he dem bicarbonat:
111 Neu [H+] trong dich ngoai bao tang thi thong khi se tang lam giam lung PCO2.
Neu [H+] giam thi se lam giam thong khi ya tang PCO2.
DO la six dap frng to dieu hoa an den lam tang hieu qua dem.
49
He clem Bicarbonat (HT ma)
1 H' 2 OH
4 .1111100111
Tissue
CO, CO2
Tang 1-1+ 0
Tang OH-
o PCO2 PCO2
+ OH-
Binh
+H + thLyeyng Binh thin:mg
0 Hang dinh 0 Hang dinh
PCO2 PCO2,
constant constant
4C2
PCO2
Giam thai
Tang 1 ti
Hinh 2.6. Dap Ong cua ph6i v61 di'au kiOn tang hay giam H+
50
CHUO'NG 2 ■ THANG BANG ACID-BASE
H2CO3
CO2
it
CO2 ÷ H20
H20
K+
NaHPO4 + H+
2
OH-
NaH2PO4 H003
1--■ OH-
CA HCO3 Tan tao
—
CO2
--------- Na`
51
HOASINH LAM SANG
52
CHU'O'NG 2 10- THANG BANG ACID-BASE
Do do 11+ duet bai tiet theo NH3 duai dang NH4+. He NH3/NH4+ co tac dung dem
(pK = 9,0).
Khi H+ tang len thi se lam luting NH3 giam din, khi toan be NH3 chuyen thanh NH4+
thi tac dung dem ana N thong ding het.
Thuc to NH3 giam se kich thich qua trinh khuech tan NH3 tir trong to bao vao long
6ng than, nhanh ch6ng bu lai s6 NH3 da mat.
Huy& tuang Te bao eng than Long 6ng than
DNTB
CO2 + H20
HCO3 HCO3 Tr H+
glutamin 11+A-
NH4+ —4. NH3 NaH2PO4
glutamat NH4+A-
NH4+ NH3
`IT
a-ketoglutarat Nuov tieu
So' d6 2.3. Tan tao bicarbonat, thai H+, bai tiet NH3 6' than
ED H
ED e
H3 N II COO I
H3N`c/coo 0 COO
C Glutamat
NC
1
CH2 Glutaminase CH dehydrogenase CH2
2
CH CH CH2
1 2 H20 NH3 2 NAD NADH
,C, C 7C N
0' 'NH2 0 N OH NH4 OH
Glutamin Glutamat 2-Oxyglutarat
NH® NH3 + He
53
HOA SINN LAM SANG
Chinh NH4+ dugc tao ra dau lien, sau do NH3 tach ra tir NH4+ va khu'ach tan qua mang
nhanh ch6ng (vi tan trong lipid).
NH4+ vi khong tan trong lipid nen chi c6 th6 qua mang nha chdt van chuyan mat
ten mang trong long 6ng de vao long ong then.
4.7. Su' bai tit NH3 vao long 6ng gop o' phAn vo va tuy
O 6ng g6p nuac ti6u 66 n6ng dO NH3 thdp vi da di chuyan qua quai Henle va kh6ng
c6 CA.
Er tip tuc bai tit bai born Er-ATPase tao ra mot lugng acid lan trong nuac ti6u
cang lam giam lugng NH3 do dO kich thich khuach tan NH3 tir khoang ke vao long 6ng
r6i kat hop vai —* NH4+.
doan cu6i quai Henle, NH4+ thdm ma NH3 khong thdm diau nay cho phep NH4+ tai
hap thu va NH3 khong khuech tan trO lai vao long 6ng.
'ang gap, NH3 tinh thdm cao, NH4+ thdm thdp nen NH3 tir khoang ke bai tint vao
long ong va bi gift lai a clang NH4±.
54
CHUO'NG 2 IN. THANG BANG ACID-BASE
Glutamin Glutaminase
-HCO3-
NH,*
Na* NH4'
2CI-
Na-
NH: NH4* • NH4'
201-
,! Na*
' NH4{
+
\ ... NH4
NH4*
Nhanh xuong h---..„
Quay
II
vong
H NH3 NH4*
'.----)1 j
L.
Quaff HenlO Ong gap phAn tuy
Hinh 2.8. Sy, tai hap thu NH4+ va bai tit NH3
Ion El+ tit ra dugc dem voi he dem nao có neng de cao han hay vai pK — pH nu& tieu.
O 'Ong than gan, [HC01-] rat cao nen hau h6t H+ d'eu dugc trung hoa bai HCO3 tao
thanh H2CO3, rei dirge tai hap thu o clang.
Ong than tier, theo, khi pH nuarc lieu giam con khoang 5,8 thi phan lon HP042-
dtrgc huy deng de dem.
55
HOA SINN LAM SANG
O eng gop khi pH nuac tieu xueng thap con khoang 5 thi tiet ra ket hap vai NH3
lam NH3 giam se kith thich khuech tan NH3 tir khoang ke vao long 6ng than (do doan nay
hau het so HCO3 da dirge 61 hap thu va HP042- da dirge dem).
T6m lai:
✓ Thang bang acid - base duac phoi hap dieu hoa bai he thong dem, phoi va than.
✓ He thong dem dieu hoa nhanh nhung lai lam thay dei luting HzCO3 va HCO3-.
✓ Sr tang hay giam thong khi phoi dieu chinh lai luting H2CO3, Wong de HCO3 dieu
chinh nher 2 qua trinh tai hap thu HCO3 va bai tiet El+ a than.
56
CHU'CYNG 2 I* THANG BANG ACID-BASE
- Base dir dfch ngoai bao: (base excess of extracellular fluid = BE ecf): binh
thuemg la ±3. Base du dich ngoai bac> hay can goi la SBE: Standard Base Excess.
Dai dien cho luong base du toan ca the. Dau (+) la du base; (-) la thieu base.
Cach tinh luting acid hay base can
Acid hay Base can bu = BE ecf ( ova) x BW (kg/2
- Total CO2: g6m CO2 hoa tan + bicarbonat (24 - 32 mmol/L).
Cac chi s6
Dinh gia kha nang cung cap oxy Chan (Wan red loan acid - base
pH
PCO,
HCO3
BE (ecf)
SB
TCO2
57
HOA SINH LAM SANG
o Ngu6i lon: 3 dOng mach thuOng lAy la: dOng mach quay, dOng mach canh tay,
d6ng mach diti.
o Tre em: dOng mach quay, dOng mach thai throng.
o So sinh: dOng mach roil.
- Khi lay mau 6 dOng mach quay phai lam test Allen truac khi lay (vi c6 30%
khong c6 d6ng mach tru hay &ling mach tru nh6). Ca.ch lam test Allen:
o DfIng 2 tay chan mau den long ban tay bang cach ep 2 dOng mach tilt va quay.
o Bitting tay phia dOng mach try.
o Quan sat so thay doi mau sac dm long ban tay lam test: n6u mau d6 long ban
tay tra 10 trong yang 5, - 15 giay: d6ng mach quay ban tay c6 nhanh not voi
dOng mach tilt —> c6 the lay mau Ong mach nay throe.
Mau kh6ng a tip xuc voi khi, khong c6 bot khi.
- Khong km gift lau, phan tich ngay 5 phitt).
Qua nhi6u heparin: luting heparin chi can vim 0,05m1 (heparin 1.000U/
ml)/1m1 mau.
- Mau bi &Ong: phai trOn lan mau \Teri heparin ngay sau khi lay mau de tranh mau &rig.
58
CHUUNG 2 ► THANG BANG ACID-BASE
Gram nOng do
H2CO3
Gram n6ng do H+
Ki6m ho hAp
59
HOASINH LAM SANG
1
0
NBB- + H+
•
Toan he, hAp pH -Dem bal he dem khOng phai bicarbonat ,
60
CHU'O'NG 2 ■ THANG BANG ACID-BASE
Co cite bu trong nhigin acid he, hdp (NAHH): trong NAHH dirge bu ngay he dem
r6i den than, phei.
o He dem: H2CO3 thaa dirgc dem cha yell bang Hb va protein, six dem nay lam tang
nhe HCO3- va xuat hien kiem chuyen h6a ngay sau do.
o Than: co the bu trix dm than bao g6m: tang trao doi Na+ - 1-1+, tang tong hop NH3,
tang tai hdp thu HCO3.
o Trong NAHH man tinh nhu. COPD sly ba tra caa than kha tot, cap tinh thi six bu
dm than khong c6 hieu qua truorc 6 - 12 gier.
Xet nghiem:
o Cac thong s6 CO2 h6a tan, PCO2, CO2 toan phdn va HCO3- deu fang, nhung tST s6
HCO3-/CO2 hem tan lai giam lam cho pH giam.
o Trong pha cap HCO3- tang khoang lmmo1/1 cho moi lOmmHg tang dm PCO2.
o Neu NAHH keo dai HCO3- c6 the tang 3,5mmo1/1 cho moi 15mmHg PCO2 tang.
o pH c6 the thay deli 0,1 don vi/cdp tinh va 0,05 dun vi /man tinh.
H2O + CO2
BO trir bai th0
I"
+ HCO3 CO2
Tang thai CO2 qua phoi
Tang tai
hAp thu
4— HCO3
Hinh 2.11. Co cha. 136 cua than trong nhi6m acid 116 hap
61
HOASINH LAM SANG
CO2
Co the bit frit bang cach tang thong khi d ciao thai CO2 ra ngoai lam cho PCO2 giam
—> aPCO2 giam —> phan so ten va pH den tro lei birth thuang.
62
Toan chuy6n hoa pH 4
Kich thich cac cam bier' hoa hoc
Tang thong khl
Tang thai CO, qua phi CO2
a BO trip boi Ho HAp
pH tang
Hinh 2.13. Ca ch6 !Du fru, trong nhi6m acid chuyen hoa
Nhiem acid chuyen h6a co the c6 tang khoang trong ion (Anion Gap - AG) hay AG
binh thirong. Khoang trong ion (AG) la nhimg anion th&mg khong doge do trong lam
sang nlux: S042-, HP032-, protein nhung chung van c6 mat trong huyet twang.
AG = (Nat) – (HCO3-) – (CO
AG = 12 +/-2
o AG tang: do tang H+ fix'nOi/ngoai sinh —+ HCO3- cilia co the trung hoa nen giam
HCO3- —> tang AG.
o AG khong tang: HCO3- bi mat di —> Cl- tang bit trfr.
63
HOA SINH LAM SANG
Ta c6 the phan loai nguyen nhan acid chuyen h6a nhu sau:
NGUYEN NHAN ACID CHUYEN HOA:
TANG AG KHONG TANG AG
- Toan lactic: choang, giam 0, mau nan Tang hap thu acid: truyen tinh mach
dai thao throng, nge dee CO, ethane_ dung dich acid amin.
Toan ceton: dai thao duang, doi, Cu . Mat HCO3- qua duang tieu h6a: tieu
giap, nge dec ethanol chay, dan luu dich tuy, dich met.
Suy than wrAt NCO,- qua then: acid mau 6ng than
Ng6 dec salycilate, methanol, S gan (type2) sau dieu tri dai thao duang
Ly giai ca van nang. nhiem acid ceton bang insulin.
Giam tiet acid qua then: acid mau 6ng
dikAa (type .1.). do aldosteron (type 4).
Tang AG: nhlem acid hat ca, kh6ng tang AG: nhiem acid vo co.
Nhigm acid chuyen hoa do benh 6ng then voi loai I va loai II:
Su mat HCO3- do giam bai tiet 6ng then xa goi la loai I. Giam tai hap thu HCO3-
6ng then gan goi la loai II.
+ Loai I Ong then xa): pH nu& tieu > 5,5.
+ Loai II (6ng then gan): pH nuac tieu < 5,5.
1Vhijm base chuy'n boa
Nguyen nhan nhie'm base chuyen hoa:
o Non keo dai, tac mon vi, tac met doan tren lam mat HC1 tir da day va giam the
tich mau. dirge tai hap thu de lam cho the tich mau tang Ara HCO3-, Na+ duac
tai hap thu de trung hoa dien tich. 1-1± va throe bai tiet.
o Ming thuorc lqi tieu keo dai nhu furosemide, acid ethacrynic. Chung irc che tai
hap thu Na+ va C1, lam tang n6ng Na+ 6 6ng luon xa, kith thich tiet aldosteron
va tang dao thai 1-1± va Kt
o Thira mineralcorticoid hay glucocorticoid: thira nOi tiet to vo thuang then, IC hay
dao thai a than la do hieu qua tang tai hap thu Nat do kith thich cud aldosteron
hay cortisol, HCO3- cling duac tai hap thu ding Nat
o Nhiem base ngodi sinh: du HCO3-
o Nhie'm citrat do truyen met khoi luong mau lan hay truyen tinh mach met luong
lan bicarbonat, dieu tri loet da day, diing thu6c ire the born IP, dUng antacid hay
trao doi ion ten benh nhan suy then deu c6 the an den base chuyen h6a.
Ca the bi trong base chuyen hoa:
o Bit do phoi: pH tang —+ in the trung tam ho hap giam dao thdi —> tang CO2
hoa tan giam t-ST s6 HCO3-/CO2 hoa tan, pH dan dan ter lai binh thuemg nhung
HCO3- va PCO2 van cao.
64
CHU'O'NG 2 11.- THANG BANG ACID-BASE
o Bu do than: than giam trao d6i Na+ - 1-1+, giam tao NH3 va giam tai hap thu HCO3.
Xet cac thong s6 HCO3-, CO2 hoa tan, PCO2, CO2 toan phn, ty s6 HCO3/
CO2 Ma tan: deu tang.
Neu PCO2 tang qua cao thi co nguy co nhiem acid do bU thai qua.
r
Cac xet nghi'em danh gia.
: hf6m acid chuyen hoa him base chuyen h6a do thieu acid
: pH 1, hoac thira HCO3-
HCO3- 1., EB (-) pH
- PCO2 1 PCO2't
'EB (+)
65
HOA SINH LAM SANG
66
CHU'CYNG 2 10- THANG BANG ACID-BASE
67
HOA SINN LAM SANG
68
Chu'o'ng 3
1.2. Cita trim vi the Hinh 3.1. Vi tri cua than trong the
Moi than có khoang mot trie'u don vi than goi la nephron. Moi nephron gom hai phan la
cau than va 6ng than. Cau than di eh-ire nang loc mau tao nook tieu dau, nam a phan vo
than. Ong than có cau true Om Ong Man gan (nam a va than), quai Henle (di sau vao
69
FICA SINH LAM SANG
yang toy va u6n cong tra lai \ding vo than), 6ng Mon xa (nam a vimg vo than) va 6ng gop
(dam sau vao \rang My de r6i do vac) gai than, be than).
Cau than: gem mot dam mao quan (khoang 50 mao quan) chay song song dirge
boc bai nang Bowmann.
Ong luvn gan: not tiep cau than, thanh 6ng cau tao bai mot lap to bao bieu mo xep
lien tiep nhau, 136 hirang ve long 6ng c6 cau tao ging nhu ban chai gem nhieu vi
nhung mao,,trong to bao c6 nhieu ty lap tbe, phan u6n cong 6ng Mon gan d6
vao phan thing va tao nen phan dau cua quai Henle.
Quai Henle: c6 cau tao hinh chir U, gem c6 2 phan: phan day va phan m6ng ciia
quai Henle. Doan xu6ng va doan len dm phan mong quai Henle, to bao bieu mo
thap, khong c6 ba ban chai va chira rat it ty lap the.
Ong loon xa: nam a vo than, to bao bleu mo thap, c6 it vi nhung mao va ty lap the
hem so \Teri 6ng loon gan.
Ong gdp: qua vo than vao My than, r6i den thap than, sau d6 d n-u.ac tieu vao be than,
cac to bao bleu mo cua 6ng gop c6 dang kh6i, ba bang phang va chira fat it ty lap the.
Co su khac biet ve cau true to bao cua cac doan 6ng than.
Moi nephron la mOt dcm.vi d6c lap ve chirc nang; do d6 khi mOt s6 nephron bi ton
thirung thi cac nephron khac hoat dOng bu. Mac khac khi danh gia chirc nang than can
loai trir cac benh 1.3'7 a &TON tieu duoi nhir soi nieu quan, btrau bang quang, u xu tuyen
tien liet Cac ton thuung nay c6 anh hirang len cac xet nghiem tham do chirc nang than.
Nang than
DOng mach
yang cung
Ding mach than
Dai
ac thanh ph
on ich caa cha
NiOu quan
Ntrac tieu
Tieu quan
tap hap
I
king duvc tai
ap thu vao
gong mau
Quai Hanle
•
Hinh 3.2. C6u true vi th6 cua thn
70
CHU'O'NG 3 l■ HOA SINH LAM SANG BENH L? THAN
Bang 3.1. Tom tat c6u tao va chi:pc nang cua nephron
cau trtic CA u tao Vi tri Chtire nano
Gam nit dam mao quan (khoang 50 mao
Cu than quan) chay song song duvc bao boc beyi o than oc mau
nang Bowmann.
Tao thanh bai mot lap to bao Neu mo xep
Ong luon ai lap thu va
lien tip nhau, nhiL vi nhung mao, trong
gan ai tiet cdc chat,
bao nhieu ty lap the.
Hinh chCr U, gom phan day va phan mong,,
Quai doan xu6ng va doan len cila phAn mOng to 6 va to Ai hap thu va
Henle bao biOu mo thap, khong bey ban chai, it ty fan ai tiet cac chat
the.
Ong lupin Te bao bieu mo thdp, it vi nhung mao, ai hap thu va
o th
xa nhieu ty the.
Te bao bieu mo clang kh6i, bOr phang, rat it
Ong gop ty the.
lly than
ifai tiet cdc chat
di hap thu va
'Ai tiet cdc chAt
D6ng
mau
ch6y
71
HOA SINN LAM SANG
mach chii. Chi c6 khoang 10% lircmg mau tai than dung de nuoi then, 90% con lai dung
cho viec loc nu& tieu (then co dac nu& tieu de thai ra mot lacing lan cac chat can ba cua
co the), có 2 giai doan tao thanh nu& lieu:
Giai doan loco cau then: cac thanh phan cua huyet tirang dugc loc qua nang Bow-
man tao thanh nu& tieu dau khoang 1801Ingdy (air cac thanh phan hitu hinh, cac
dai phan ta).
Giai doan tai hap thu va bai tiet a ong then: nithc, cac chat vo co va hau co dugc
tai hap thu 6 'Ong then, cac chat can ba dugc bai tiet ra nu& tieu, nu6c tieu co dac
don, cu6i cimg thai ra ngoai khoang 1-1,51,/ngay.
Mar vay d6i vai sir tao thanh nuot tieu, có 3 chirc nang then can dugc nghien dm,
chirc nang loc cua cau than, chirc nang tai hap thu va bai tiet cua Ong then.
Ngoai nhiem vu chu y'eu la tao thanh nu& tieu, then con có chirc nang hormon, tham
gia dieu hoa thang bang nu& dien giai, dieu hoa thong bang acid-base (toan-kiem) va mot
s6 qua trinh chuyen h6a.
L6 loc
Hinh 3.4. Cu
A true cua cau than
Chirc ming loc cua cau than citecfc xac dinh bang cac he sa:
- Dong mau qua than (Renal Blood Flow: RBF): binh thuong khoang 1200 ml/phirt
(10%: nuoi then, 90% tao mac tieu dau).
- Deng huyat tuung qua then (Renal Plasma Flow: RPF): binh thuong khoang
650 ml/phia.
He s6 loc cau than (Glomerular Filtration Rate: GFR): do la the tich dich loc dugc
loc qua cau then, binh thuong khoang 120 ml/phia.
- Phan s6 loc (Filtration Fraction: FF): GFR/RPF = 120/650 = 20%.
72
-
Ap hrc dich 19c cau than chiu anh &thug cita nhiu yju to:
Ploc=P mao mach—(P
do keo
+P
nang
)
- Luu luting mau qua than.
lirc mao mach cau than (gong mach d6n, gong mach di).
Ap suat thily tinh cua nang Bowmann (soi than,
N6ng do protein mau.
r
Henle ai hap thu
it — thtt dOng (aldosteron)
..,
. . - ap thu — thu (tang
._ ,
. ap thu — chn dam;
.
, - hap , thu — chit Ong
Ong gop .ai tiet — chit dang
Ong gan ;- ái hap thu— chit clang (PTH irc ch6)
1 di hasp thu — chit clang (PTH ire" cite)
di hap thu — chit dang (PTH irc 66)
'i hap thu — chit thing
ap thu — chili Ong
i
- ap thu — thy clang
Ong gap di hap thu — chit dang (ADH)
ci ;Ong xa di hap thu va bai tiet — chit dang
lucose Ong gan di hap thu — chit Ong
cid ng gan 'i hap thu va bai tiet — chit Ong
itrat Ong xa ai hap thu — chit tong
73
HOA SINN LAM SANG
TOM TAT QUA TR1NH VAN CHUYEN CAC CHAT DOC NEPHRON
Tai hap thu chi) dOng va Na+:Tai hap thu chu Ong nguyen phat
thu dOng nguyen phat C Tai hap thu cht:i dOng thin phat
Tai hap thu &ICJ NaCI
dOng tht:r phat ..A,
H.
NH3
Glucose,
acid amin, ,
phosphat;
lactat,
sulfat
Hinh 3.6. Tom tat cd ch6 van chuyen cac chat doc nephron
Sau khi dugc tai hap ae Ong than, cac chat glucid, lipid, protid se dugc chuyen hoa
ben trong to bao, trong qua trinh chuyen h6a, cac san pliant d6c hai dugc sinh ra (vi du
ft, NH3) se dao thai ra ngodi bang duatng tieu.
Khoang khe -Fa bao Ong than L6ng 6ng than
I
Na+ )-- Na+ 1 NaHCO3
Hinh 3.7. Bai tiet H+ va tai hap thu NaHCO3 a t6 Pao Ong than
74
CHU'O'NG 3 ► HOA SINN LAM SANG BENH L? THAN
Met se hormon ding anh hitting len qua trinh tai hap thu va bai tiet cac chat.
Bang 3.3. Tac dung cua hormon len cac of-1M a ong than
Hormon Vi tri Tac dung
Aldosteron a, Ong gop
Angiotensin II
Peptid bai Natri-nieu (ANP) Ong xa, onv, gop ai tiet Na', Cl-
U.V
C— trong do C: la HSTT (ml/giay)
U: nOng de chit do/NT: mg/L
V:the tich NT/giay
P: nOng de chit do/HT: mg/L
Tren day la ding thirc chung ap dung cho nguai truong thanh c6 chieu cao va can
nang 13'7i-11611g, c6 dien tich be mat da khoang 1,73m2. Neu dien tich da cua co' the nho hon
1,73m2 (truang hop tre em, nguoi c6 chieu cao va can nang khong ly -Luang) chtitng to c6
cong thirc dieu chinh:
Cong thirc dieu chinh•
75
HOA SINN LAM SANG
76
CHLIO'NG 3 • HO' A SINH LAM SANG BENH LY THAN
, D6 thanh thai inulin, chi loc qua cau than, khong tai hap thu va kh6ng bai tiet
Ong than.
DO thanh thai cua ure, loc qua cau than, tai hap thu o Ong than.
DO thanh thai dm PAH, loc qua cau than, bai tiet them a 6ng than, kh6ng tai hap thu
6ng than.
Sau day la nhang thay d6i cua mot s6 d6 thanh thai trong mot s6 b'enh than.
Bang 3.5. Thay dOi ctila mot s6 do thanh thai trong mot s6 bOnh than
77
- Danh gia ket qua: chirc nang than binh thuemg, PSP bai tiet sau 15 phut la 25%,
sau 70 phut la 70%. Neu than suy, kha nang lac va bar tiet cila than bi rOi loan,
luong PSP bai tiet thdp hun.
- Can cha y loai trir twang hop co ,chtrang ngai bai tiet nhu sai than, u chen vao
nieu quan c6 the lam can tra den loi thoat nuac tieu cling nhu ap luc lac ciia than.
3.4.2. Tinh ILPU &ging to bao/phut: tinh luvng nuac tieu trong 3 gia' lien
Ket qua binh thuang trong mot phut: hong cdu: 500-1.000 to bao; bach au: 1.000-2.000
t6 bao; tru hinh: 1-3 tru.
78
CHU'O'NG 310- HOA SINN LAM SANG BENH Ll% THAN
Trong viem cAu than, o giai doan diu Wang cAu c6 the tang 1-2 trieu, benh nhe:
30.000 t6 bao.
Trong h'Oi chirng than hu, h6ng cAu tang tir 20.000- 30.000 t6 bao.
Khi co the nhiem tang nieu, bach eau tang teen mot tri'eu.
3.5.1. Ure
Ure dirge tao thanh o gan. Gan la cu quan duy nhit tong hop ure tir NH3. Ure &roc dao
thai ra ngodi bang throng tieu. Binh thuang nong d6 ure-huyet tit 20 — 35 mg% va ure-
nieu tir 25 — 30 g/24gier.
BUN (Blood Urea Nitrogen) la nito cua ure trong mau.
28
BUN (g/L) =
60
Xet nghiem ure &roc chi dinh trong cac twang hop sau:
- Chin doan phan biet suy than throe than va suy than tai than vai tY s6 ure mau/
creatinin mau.
Ty s6 binh thuang tir 20-35
- Neu < 20: giam di h6a protein (nhap giam, suy dinh &fang, xa gan), giam tai
hap thu 6ng than (hoai tir cap).
- Neu > 35: tang nito do nguyen nhan tnxac than (tang thodi hoa do nhap nhieu
chit dam, ph6ng, set, xuat huyet tieu hoa...). Tang nito do nguyen nhan sau than
nhu tac nghen duemg tieu, giai doan cuoi cua suy than khi ure mail tang co nguy
co ng6 d6c, nhat la c6 xuat huyet tieu h6a.
Theo doi ket qua thim phan plific mac, chay than nhan tao.
Luu Y: ure mau tang khi GFR giam 75% tucmg ung khoing 30m1/phin.
- Benh truck than, niing dO creatinin mau binh thuemg, n6ng dO ure maxi tang cao
—> tY so ure/creatinin tang rat nhieu.
- Benh tai than, ure va creatinin mau deu tang, c6 the ure tang nhieu hon creatinin.
Phan biet xuat huyet do gan (vo. tinh mach thuc quail) va xuat huyet tir dtremg
tieu hoa (la& da day-ta trang). Trong benh gan NH3 tang, ure khOng tang; Nnh
throng tieu hoa ure tang, NH3 tang rat cao.
79
HOA SINN LAM SANG
3.5.2. Creatinin
Creatin dugc gan tang hop roi theo dung mau van chuyen den mo co, tai do creatin gan
a
veri phosphat dr ATP to thanh creatin-phosphat, met clang du tiff nang luting dung cho
co co. Chuyen hoa creatin-phosphat se tao ra creatinin, chat nay Ichong clinic co sir dung,
vao mau roi dao thai ra ngodi theo duOng tieu. Creatinin la thanh phan dam trong mau on
dinh nhat, khong phu thu6c vao the de an hoac nhirng thay crOi sinh 1ST khac ma chi phu
thuoc vao kha nang dao thai dm than nen hien nay dugc sir dung nhieu de theo doi chirc
nang than, coy nghia trong, chan down suy than hon xet nghiem ure. Luang creatinin nieu
khOng bi anh huang the tich nuac tieu dugc bai tiet hoac thirc
Chi dinh xet nghiem trong cac throng hop suy giam GFR, xet nghiem tong quat,
phat hien bat thuong nuov tieu, ,suy than, cap, man, tieu chay, non 6i, cao huyet tip, phu
nu CO thai, nhiem trong huyet, sew, da chan thuong, tam soot benh than, dieu tri thuoc CO
anh hung den than.
Gia tri binh thueing: creatinin huyet binh thuong < 1,5 mg%, thay doi trong mot s6
truong hop sinh, benh 1ST.
- Tang trong cac truOng hop sinh 1ST nhu tu6i gia (5%), dung thucic loi lieu (15%),
van deng nhieu (20%); tang trong benh 1ST nhu suy than cap, man, viem cau than,
suy tim, cao huyet tip, gut, cuong giap, leukemia.
- Giam trong cac throng hop sinh 1ST nhu dung thuoc chOng dOng kinh (10%), tre
em (20%); giam trong benh 1ST nhu benh ve co nhu liet, teo co.
Creatinin nieu binh thuong a nam giai thay d6i tir 1 -1,8 g/24gier, nu gioi thay doi
tir 0,8 — 1,2 g/24gier.
80
CHU'O'NG 3 ► HOA SINH LAM SANG BENH L11 THAN
81
HOA SINN LAM SANG
Bang 3.3. K6t qua tinh chat vat Ij/ ctila wag tieu va cac y6u to anh hue:mg
evodopa, metronidazole,
Nau sac to mat, myoglobin
antoin.
sac to mat, melanin,
Nat sam
moglobin
line (Elavil), indi-
anh la cay go carmine, IV cimetidine
NhiLl pseudomonas
•ac Tagamet), IV promethazine
nieu, biliverdin
anh duang (Phenergan), methylene blue,
iamterene (Dyrenium)
Phenothiazines, phenazopyri-
. (Pyridium
Dai mau, dai hemoglobin, tie Phenolphthalein, rifampin
myoglobin, porphyrin nieu • adin)
82
CHUO'NG 3 00- HOA SINE/ LAM SANG BENH LV1 THAN
Bang 3.4. Cac y6u to lam xet nghiOm &pang gia va am gia
Kh qua Dtro'ng gia Am gia
trong cao,
oc tieu Vern oac co ac, trot lieu acid hoac pha loung, pro-
-otein enazopyridine, bon phan ein nguyen Oat nhung khong phai
amoniac ke't hop nhau ti . albumin
83
HOA SINN LAM SANG 4110111011116,
Bang 3.5. Tinh chat vat ly va thanh pha'n hoa hoc dm nuac tieu
' Ty trop _:,. 1,003 — 1,03 1
pH 4,7 — 9 (trung binh: 6
The tich 600 — 2500m1
Chat vo co, (trong 24 gio-)
Clorua 10 (9 — 16)g
Natri 4g
Phosphat 2,2 (2 — 2,5)g
Kali 2g
Sulfua 2 (0,7 — 3,5)g
Calci.e 0,2 (0,1 — 0,2)g
Mag 0,15 (0,05 — 0,2)
Iod (50 — 150)µg
Chat hitu co (trong 24 gio)
Ure (25 — 30)g
Creatinin 1,4 (1 — 1,8)g
Amoniac 0,7 (0,3 — 1)g
Acid uric 0,7 (0,5 — 0,8)g
Acid amin, protein (0 — 0,2)g
Creatin, (60 — 150)mg
Cac chat hiru co khac (trong
Acid hippuric ,1 — 1)g
Base purin 10mg
Acid oxalic (15 — 20)mg
The ceton (3 — 15)mg
Alantoin 30mg
Indican (4 — 20)mg
Phenol (0,2 — 0,5)g
Coproporphyrin (60 — 280)gg
Acid ascorbic (15 — 50)mg
Ket qua xet nghiem h6a sinh ten que thin nhanh:
TS, trong: tSr le vai so hrong, ty trong, trong luting chat hoa tan trong nu& ti6u
(NT). Phan anh nong dO ion trong NT. Do tST tong gulp danh gia kha nang co
dac va pha loang cua than.
■ Nguyen tac: v6i six hien dien dm chat chi thi mau (xanh bromothymol), nong
de cac chat dien ly tao ra cac mau tit xanh luc — xanh la — yang nau.
• Binh thu6ng -EST trong nu6c tieu thay d6i tir 1.012 —> 1.020.
• Duai 1.012 lien quan vOi thira mr6c (suy chirc nang than, hei chirng aldoste-
ron), tren 1.020 lien quan thieu mrac (hOi chirng tiet hormon ch6ng bai nieu
khong thich hop).
84
CHUCYNG 3 ID. HOA SINH LAM SANG BENH Ll! THAN
- pH: thay d6i tuy theo tinh trang sinh 1ST va benh 1ST.
• Nguyen tac do pH dua tren chit chi thi mau kep do methyl va xanh
bromothymol.
• K'y thuat cho nhang mau sac phan biet r'6 rang vai sir thay doi dm pH ta
5 --> 9.
• Binh thuang pH nu& tieu thay d6i tit 5,8 ----> 6,2
• Thay cloi sinh 1ST: an nhieu thit nuac tieu hai toan, an nhieu rau nuac lieu hai
kiem. Sau bia an, pH tang va nu& tieu hai kiem. Van (King nhieu ca bap c6
the lam nu& lieu hai toan.
• Thay d6i b'enh 1ST: kiem nhieu trong nhiem trang duang tieu, nhiem tang
than, nhiem trang bang quang do vi khuan sinh ra enzym urease phan hay ure
thanh amoniac. Toan nhieu trong roi loan chuyen h6a nhu dai thao clueing,
suy dinh duo'ng, nhin doi lau ngay.
- Mau (h6ng au, hemoglobin, myoglobin):
• Nguyen tac do dua tren hoat &Ong dm hemoglobin giong nhu peroxidase.
Gidy thin thuang bieu thi duai hai dang nhang Tam lam cham mau va su thay
d6i mau. H6ng cau tuai bieu thi tren o flat bang sty xuat hien ciia nhang lam
cham. Mat su hop nhat cac denn lam cham xay ra khi c6 tren 250 HC/ml.
■ XN.(+)gia gap a phu nir co kinh, tY trong NT cao, tap luyen Wang, mat nuOc,
vit.0cao,
lieu chat oxy-h6a.
• XN (-) gia khi co formaldehyd hien dien trong NT.
• Bat thuang khi c6 tieu mau, Hb, myoglobin. Can soi can ni'eu de phan biet
lieu do hang cau va Hb, myoglobin (tieu mau tir cau than hay duang tieu
cluai bang each nhan dang hang cau).
- Protein:
■ Binh thuang protein-nieu < 150 mg/24gia, cha yeti la albumin dm huyet
tuang. Protein c6 ngu6n g6c tir huyet tuang (chiem 60%) va -ta 6ng than
(chiem 40%).
Bang 3.3. Protein nreu trong mot s6 be'nh Iy
ProteinTP (g/24gia)
Albumin (mg/24gia)
p2-microglobulin (mg/24giel) 20
T so 2-micro(TIo/alb 20/22 # 1/2
• Cac 1c5T thuat xac dinh: so c16 duc, so Neu do mau, gidy nhang va may piaci
tich nuac tieu, clang kit rieng.
85
HOA SINH LAM SANG
• Giay thin nhay Arad albumin ham globulin, hemoglobin, protein Bence-Jones,
mucoprotein.
• XN (+) khi protein-nieu > 10mg/d1. Xet nghiem (+) gin khi NT kiem (pH
> 9), chat sat trang, chat tay rixa, tS7 trong NT cao, thuOc phenazopyridine,
PNC, tolbutamide, para-aminosalycylate, protein-nieu + tieu mau dai the.
Xet nghiem (-) gia: protein Bence-Jones.
Albumin nieu vi hromg: binh thuong 30-300mg/24gie% Dung k'S'T thuat mien ,
dich de )(de dinh, phat hien sam va theo dai bien chirng than ten benh nhan
dai did° duemg, tang huyet ap \To can, thieu mau ca tim.
Glucose: dinh hrong dua ten phan ung glucose-oxidase/peroxidase. XN nhay vai
hzong glucose 40-70mg/d1. Phan biet tieu throng do nguang than thap va DTD.
+ XN (+) gia: chat sat trong có tinh oxy-hoa manh.
+ XN (-) gia: Vit.0 (_? 50mg/d1), ceton 50mg/d1).
- Ceton: dinh hrong dua ten nguyen tac dm Legal, nhay vai acetoacetat han vai
aceton.
+ Xuat hien khi ca rOi loan chuyen hoa: DTD, suy dinh duOng, kieng an, nhin
doi, phu nu có thai.
+ XN (+) gia: NT toan, mau mac tieu dam, thuOc...
- Nitrit: kST' thuat dinh luang Griess, dua tren w ket hop gift acid sulfanilic va
ot-naphthylamin thong qua phan ung diazo hoa vai nitrit tao ra mau do azo. Binh
throng khong có nitrit trong NT.
• XN (+) khi lam nitrat -Ur 0,06 0,1 mg/dl: nhiern khuan nieu.
■ 3 yeu to anh huang den ket qua (+).
• SO luting vi khuan hien dien trong mau thin, vi khuan Gram am.
■ Su hien dien cua nitrit trong NT, so luemg nitrat du de vi khuan bien nitrat
- nitrit.
a
• Thai gian vi khuan ' tiep xac vai nuac tieu, thuong thai gian > 3,5 gia.
• XN (+) gia nhu da ban mail thin: lo chin., de nuorc tieu ngodi khong khi
qua lau.
■ XN (-) gia: vi khuan Gram throng, thai gian NT a bang quang < 3,5 gia, NT
toan (pH < 6), bang, Vit.0 cao >25mg/dl, urobilinogen.
- Bach cau (leucocytes): enzym esterase tir bach cL tiet ra thay phan ester indoxyl
acid carbonic indoxyl, indoxyl oxyd hoa muoi diazonium tao ra sari pham lam
thay doi matt sac (mau tim).
• Xet nghiem nay khong bi anh huang bai su hien dien cua vi khuan, tricho-
monas hoac hOng cau.
• DO nhay giam theo thai gian do su ly giai caa bach cL.
• XN (+) gia: nhiem khuan mau thin, formaldehyd va mau NT.
• XN (-) gia: tST trong cao, glucose-nieu (> 2 g/dl), protein-nieu (> 500 mg/dl),
vitamin C, thuoc (rifampin, nitrofurantoin...).
86
CHU'ONG 3 Po. HOA SINN LAM SANG BENH Ll/ THAN
Bilirubin: phan img dga tren six ket hop bilirubin \Teri mu6i diazonium.
• XuAt hien trong ntrOc tieu khi c6 yang da fac mat tai gan, sau gan,
• XN (+) khi n6ng do > 0,4mg/d1. XN (+) gia: phenazopyridin. XN (-) gia.: vit.0
lieu cao ((? 25mg/d1), anh sang.
- Urobilinogen: xet nghiem dkra ten phan img Ehrlich (ket hop voi mu6i diazonium).
• XuAt hien trong b'enh 1ST Hb: thieu G6PD, tan huyet...
Tom lai khi sir dung que thir nuov lieu nen kat hop nhieu xet nghiem, vi du: dai thao
duemg: glucose-nieu (+), ty tong cao, pH giam, ceton-nieu (+).
Luau ld'y NT ngau nhien, tST trong giam, n6ng d'9 thay d6i.
• Viern au than: c6 lieu mau nen h6ng cau (+), protein-nieu (+), tST trong cao.
• Can phan biet ngu6n g6c lieu matt tir dau: au than, duemg tieu du6i...
• Nhi8M trang lieu: nitrit (+), bach au (+/-), protein (+/-), pH cao.
Lu-u dieu kien fay mau.
Vang da eac mat: bilirubin, urobilinogen...
3.5.4.2. Spi can nieu
nhan dien h6ng au, tinh the,... trong nu& lieu. ,
- Yeu au mau NT Mai, qui trinh mau dung va doc ket qua tot.
- Tim gi trong can nieu: HC, BC, tru nieu, tinh the, to bao bieu mo, vi khuAn,
men nam.
Nhan dien HC: tieu mau tai than hay sau than.
Lim ST cac loai tru nieu, TBBM da xac dinh vi tri, nguyen nhan.
Nhan dien cac loai tinh the a xac dinh loai soi.
Nu& tieu binh thiremg: it to bao bieu mo throng tieu, tinh truing (co the co), mot vai
tru trong tir 6ng than thoat ra, mot vai HC, BC da nhan.
- Tinh the: oxalat calci (tinh the c6 goc nhon), phosphat-amoni-magie (hinh nap
quan tai), cystin (co hinh luc fang), urat calci, Mg, Kali (vo dinh hinh)
87
HOA SINH LAM SANG
1.%941 4
r•• Te bao bleu ma than
PIS ALAI eh t';1 )1
...4.0101V441
Calcium Oxaft
Amorphous phosphat
co khuynh hung xuAt hien trong nutyc tieu kik]
88
CHU'O'NG 3 • HOA S1NH LAM SANG BENH L)'' THAN
Leucin
Sulfadiazin
89
HOA SINN LAM SANG
90
-
Ton thuong cau then Giam mau den then Tang bai tiet renin
Giam GFR Hoai tir Ong then Giam tai hap thu Na
DOC to than
91
HOA SINN LAM SANG
Phan biet suy than thuc the (tai than) vai suy than chic nang (truck than):
Nuac tieu: can nieu binh thuang, tY trong cao > 1.020, the tich nuac tieu =
500m1/ngay.
Luting Na-nieu < 20 meq/L (suy than thuc the: Na-nieu > 40).
- Ure-nieu > 166mmol va ure-nieu/ure-huyet > 10, (suy than thgc the < 5).
- Osmolality-nieu/Osmolality-huyet > 1,5 (suy than thgc the: 1,1).
- Creatinin-nieu/Creatinin-huyet > 40.
Chi clinh clieu tri phuc hai chew nang than.
1i dich ngay cang nhieu de doa phg phi cap.
- Tinh trang lam sang ngay cang x'au theo thai gian benh.
Kali-huyet tang > 7 mmol/L.
Nhiem toan nang: nang dO H+ > 70 nmol/L, pH < 7,15, nang do HCO3 < 12
mmol/L.
Ure-huyet > 35 mmol/L hoac tang > 16 mmol/m6i 24gia.
92
CHU'ONG 3 ► HOA SINN LAM SANG BENH L).1 THAN
trong m6 hoi gong lai thanh phAn tren da, ure trong nuac bot Nen thanh amoniac trong
mieng lam cho benh nhan co mui nu& lieu trong ho'i tha.
Natri-huy& giam: mot s6 benh nhan suy than bai tiet rat nhieu mu6i trong mak
tieu, nguai to goi truang hop do la viem then mat mu6i (gap trong cac benh ten
thuang ong then nhu viem mo ke then, than da nang ...). Natri-huyet con giam
do non 6i, tieu chay, khau phAn an han the.
Kali-huyet tang: thuang a giai doan dau cua suy then kali-huyet it thay doi, neu co
là do sai lam trong dieu tri (khau phan an, thu6c...) hoec tan huyet co the lam cho
kali-huyet tang d6t ng6t. Kali-huyet tang, \Tao giai doan cu6i, giai doan co nhieu r6i
loan ve nuac, dien giai, r6i loan thang bang acid-base, tixong ung vai he s6 thanh
thai cua creatinin vao khoang 0,33 ml/giay.
Calci-huyet giam, magie va phosphat-huyet tang. N6ng d6 phosphat-huyet bat
dau tang khi c10 loc oda cau then giam khoang 25% so voi binh thuang. Phos-
phat-huyet tang lam giam neng d6 calci ion Ma trong mau, do do kich thich tuyen
can giap lam tang hormon tuyen can giap, hormon nay tacd6ng len ong then lam
giam hap thu phosphat va ten he Ktrang lam xuong matclan calci.
- R6i loan chuyen hoa glucid, lipid, protid
- R6i loan not tiet to tang twang (GH), tuyen giap (TSH, T3, T4), sinh due...
Ion El+ va nhiem toan chuyen hem: tinh trang nhiem toan trong suy then man do
kh6ng gift,ducc can bang in H+, cac san pham acid it lai trong co the. Binh thuang
than bai tiet moi ngay khoang 40-60meqH± do six chuyen hoa oda cac chat protein
c6 nhom sulfat, phosphat. Then suy chi bai tiet 2/3 khoi luong tren, trong mat so
triramg hop ion HCO3- ding bi mat ra ngodi theo duang lieu tren nhang benh nhan
suy than man.
Khi nhiem toan chuyen hoa, ca the bit tra bang each tang h6 hap de thai khi carbonic va
then thai ion 11+ trong nuac tieu duai dang phosphat acid (NaH2PO4) va amoniac (NH4C1)
nhung khong du. Tinh trang toan hoa mau nay throe goi la nhi'em acid chuy'en hoa.
Nuac tieu: phan lan cac nephron bi ton thuang nen mat so it nephron can lai phai hoat
d6ng bu tra, gay nen tinh trang loi nieu tham,thau, nuac tieu co trong thap 1,010,
tinh trang nay cho benh nhan tieu dem, tieu nhieu lan, kha nang co dec ntrac tieu
oh then khong con nth. Trong mac tieu co sg hien dien dm protein, glucose.
Nghiem phap tham do chirc nang then r6i loan.
4.4. Viern cau then cap sau nhigm lien cau khuan tre em
(sau viem hong 1-2 tuan do nhiem lien eau khuan).
Day la hien thong viem lan t6a, cap tinh xay ra a‘cau than. Thai diem tir
lien cau khuan cho den Mc cac trieu chimg viem cau then xuat hien thay d6i tir 1 den
4 tuan, trung binh la 2 tuan.
Tren lam sang trieu chimg not bet la phii mat, cao huyet dp, tieu it va tieu mau, dau
viing h6 then,...
93
HOA SINN LAM SANG
94
CHU'O'NG 3 ► FIN SINN LAM SANG BENH Ll./. THAN
Benh tin trien tham Fang den suy than man vai hOi, chirng ure-huyet cao, tieu it,
thieu mau, có the cao huyet ap (nhung it han so vai viem cL than man) neu khong dugc
dieu tri nguyen nhan
Dien lien qua 3 giai doan: tieu it va hoi chi ng tang ure-huyet giai doan toan phat
(vai ngay den vai tuan), bai nieu tra lai va hoi phuc.
HOi chirng ure-huyet: ure-huyet tang trang ngay a giai doan dAu tir 8-10mmol (0,48-
0,6g/L) r6i c6 the dat 80-100mmol (4,8-6g/L); ure-nieu giam (clued 80mmo1/24 gig hay
4,8g/24 gig); Ca-huyet giam.
H6i chung nuoc lieu: lieu it,(duoi 400m1/24 gig), ure-nieu giam (duai 80mmo1/24
gig hay 4,8g/24 gig), dO tham that' dm nuac tieu thap han cua mau, Na-nieu cao (qua
80mmol hay 1.840mg), tST so Na/Ka han 1. TAt ca nhang trieu chirng do da6 ngugc
khi bai nieu tra lai.
Do nhieu lAn va so sanh nhung ntrac dien giai va acid-base, thAy trang thai
thira mac.
Moi nguy chu yeu la nhiem toan chuyen hoa gay tang kali-huyet (qua 6,5mmol/L
hay 6,5meq/L) do ten thuang cua 6ng than, ion 1-1± Ichong dugc bai tiet binh thuang de ket
hop vai NH3 Na2HPO4. Deng thai su tong hop NH3 cling giam, dieu nay cling can tra su
bai tiet W. Do do giam bicarbonat trong mau.
TAt ca cac trieu chirng c6 the giam neu dugc dieu tri nguyen nhan seam
95
Tham do chiec ming than, có rdi loan nhe cac chtiv nang
Nhcmg thay d6i thin Oat do tang protein-nieu va giam albumin-huyet: Ca-huyet
giam, ceruloplasmin giam. Khi c6 Nen chi ng sang suy than man: ure, creatinin-
huyet tang cao, trong intik tieu c6 nhieu hong eau.
■
(L/24 giii) (g/24 gib') cau cau ban
I Binh
thirOn
loi c1111111
6-2,5L
° 03
"030 Iw ng, sap, hat,
hu^
cau,
iem ng cau, scri
ca ach cau.
4-1 'a ten me), 1
•
ieni than
F Sri 11
11 P, , to bao
mu thtrol tang
Xa cimg
binh 11111thh at, trong
i;Ing mach
thtremg t *,
an 11111
96
CHUO'NG 3 ► HOA SINN LAM SANG BENH Ll! THAN
97
HOA SINN LAM SANG
13011 an 2
Benh nhan nit, 45 tuoi,1y do nhap vien: cao huy& dp
- Benh sir: cao huy& ap 3 nam nay: 20-25/10-16 mmHg -> nhap vien.
benh nhan gay xanh, da kho nhot nhat, tim có am tit& tam thu =3/6, mat
giam thi luc, nhirc dau tirng dot.
Xet nghiem: cong thirc mau (HC=1,3trieu, BC=8.000 (N=75%, L=10%, E=15%),
TC: 218.000/mm3).
BUN: 44mg%, Cre: 8,3mg%, CO2 cont: 19meq/L.
Dien giai: Ian 1: Na: 134meq/L, K: 2,6meq/L; Ca: 4,8meq/L; Cl: 96meq/L. Lan
2: Na: 128meq/L, K: 6,5meq/L; Ca: 3,5; Cl: 91meq/L. Lan 3: Na: 136meq/L, K:
4,4meq/L; Ca: 3,3meq/L; Cl: 97meq/L.
Chan clam xac clinh: Suy than man /Cao huyet ap/Rai loan clie'n giai.
Benh an 3
Benh nhan nix, 44 tu6i, 1ST do nhap vien: phu town than
Benh sir: each nhap vien 3 thang, dOt ng'Ot phu town than, ti'e'u it # 500m1/24gief,
nhap vien.
Kham: HA = 180/90mmHg, phu town than.
Ke't qua xet nghiem: CTM (HC = 1,8trieu, BC = 9600 (N: 74%, L: 25%,
TC=320.000/mm3).
NT: alb: 1430mg%, can nieu: HC: 200, BC: 500/4
BUN: 118mg%, Crea: 5,4mg%, xet nghiem phan: giun moc (+).
Protid TP = 4g%, lipid = 1833mg%, dien di protein: alb: 41%, a2 glo: 24%.
Chan
i clocin xac clinh: suy th(m/HCTH.
98
CHU'O'NG 3 ► HOA SINH LAM SANG BENH LY THAN
Be'nh an 4
BLh nhan nir, 40 tu6i, ly do nhap viL: met, phu toan than.
BLI1 sir: 10 ngay truot nhap viL, bLh nhan phu chan, phu toan than, met, nhirc
dau, ch6ng mat —> c6 diL tri bac si nhung khong giam nh4p viL.
TiL sir: 2 nam tar& cao huy& ap, phu chan.
Kham: phu toan than, huy6t ap = 170/90mmHg, thi hyc gia'm can 8/10.
Ke't qua xet (cong thirc mau: HC = 2,3triL, BC = 16.500 (N: 71%,
L: 22%), TC = 230.000/mm3)
BUN: 143mg/d1, Crea: 15,9mg/dl, protidTP: 6,4g/L.
DiL giai: Na: 140meq/L; Ka: 6,7meq/L; Ca: 4,4meq/L; Cl: 101meq/L.
Chan cloan xac Suy than man /Cao huyk ap.
14nh an 5
BLh nhan nam, 30 tu6i, VT do nhap viL: phis toan than.
BLh sir: 1 nam truck bLh nhan bi hOi chirng than hu, diL tri khong tot tad
phat nen nhap
K6t qua xet din di protein-huy6t: albumin 32,6%; a2 globulin: 17%.
Cong thirc mau: HC:3,4 triL; BC: 5.800 (N:68); TC: 300.000/mm3.
BUN: 7,1mg%; Cre: 1,8mg%. Can Addis: HC: 500; BC:550/phitt.
Protein-niL: 6.140mg/d1, lipid: 856mg/dl.
Chjn dam xac clinh: Hai cluing than hit tai phat.
99
HOA SINN LAM SANG
1 00
CHLIO'NG 3 ► HOA SINH LAM SANG BENH LSI THAN
12. Dich ban trong mang bung benh nhan bi hoi chirng than hit':
A. Dich them
B. Dich tier
C. Co nhieu hong au
D. Co nhieu duang trap
13. Ket qua dich Wet co protein nieu (+) nhung phan thig rivalta (-), giai thich dieu
nay:
A. Ket qua lam sai
B. Co the g4p khi protein nieu c6 pilau -lir lugng nh6
C.A va B dung
D. Giai thich theo mot y khac
14. Dieu nao sau day dung trong benh hoi cluing than hu tre con:
A. Chii yeti là dang sang thuang t6i thieu
B. 50% chuyen sang suy than man
C. Trong nu& tieu c6 nhieu hOng au va protein
D. Ure va creatinin mau tang cao
15. Cac ion nao sau day thuirng giam trong mau teen benh nhan bi h6i chting than ME
A. Natri, kali B.Natri, clorua C.Kali, magie D.Calci, natri
16. Khi he s6 thanh thai cue creatinin = 0, 166 —> 0,083 ml/giay, tuo•ng
A. 50% don vi then bi ten thuang
B. 65% dan vi than bi fan thuang
C. 80% don vi then bi ten thuang
D. 95% dan vi than bi tem thuang
17. Xem la suy than man khi:
A. > 30% den vi than bi ton thuang
B. > 50% dun vi than bi ton thuang
C. > 70% don vi than bi ten thuang
D. > 80% den vi then bi tem thuang
18. Str khac biet gitla h6i chting than hu voi suy than man:
A. Trong nuac tieu khong c6 h6ng au 6 h6i chimg than hu.
B. Trong nuac tieu co hOng au han a h'ei chimg than hu
C. Protein va hong au trong nuac lieu 6. 2 benh kh'Ong khac biet
D. Ty trong nuac tieu trong 116i chimg than hu cao han suy than man
101
HOA SINH LAM SANG
19. Trong soi than, soli loci acid uric chitin tjTle khoang:
A. 2% B. 6% C. 16% D.23%
20. Xet nghiem nao sau day giup phat hien Rim thieu man nuoi than trong cac pilau
thuat co ho tro tuan hoan ngoai co. the:
A. MPO B. PLGF C. Creatinin D. NGAL
21. The sang thtro'ng t6i thieu trong hoi cluing than ha nguiri chiem t-ST le:
A. 5% B. 10% C. 20% D. 25%
22. So voi suy than man, the sang thtivng toci thieu trong hoi cluing than Mr
A. Ure va creatinin mau tang cao han
B. Ure va creatini mau tang nhung thap han
C.Ure tang cao nhung creatininmau khong tang
D. Ure va creatinin mau khong tang
23. Diu hien vop be thuirng gap trong benh nao sau day:
A. Viem cau than B. Suy then cap
C. Suy then man D. MI chimg than hu
24. Nhiing chit nao sau day luon of) hien dien binh thikeng trong nu& tieu:
A. Glucose, ure, creatinin
B. Protein, ceton, acid uric
C. Ure, creatinin, acid uric, hemoglobin
D. Khong cau nao dung
25. Chon eau dting doi vbi microalbumin-nieu, duvc goi la duvng tinh khi:
A. Co xuat hien protein trong luang phan M. rat nho trong nuo.c tieu
B. Xuat hien albumin trong nude tieu xac dinh dixac bang phuong phap dUng giay
nhUng nuac tieu 10 thong so
C. Xuat hien albumin trong nuac lieu voi ham luang 30-300mg/24 gio
D. Xuat hien albumin trong nuefc tieu voi ham luang < 30mg/24 gief
26. NH3 dOc doi voi cac mo, nen dime chuyen hoa thanh khong d'Oc:
A. Glutamin B. Acid amin C. Glutaminase D. Acid a-cetoglutamic
27. Khi ure mau = 0,32g/L thi tri s6 tturng duong ciia BUN vao khoang:
A. 0,16g/L B. 0,32g/L C. 0,64g/L D. 0,32mg%
102
CHLICYNG 3 lo• HOA SINE/ LAM SANG B6NH LY THAN
103
Chu'o'ng 4
HOA SINH LAM SANG
BENH LS' GAN MAT
MUC TIEU
1. LiOt ke claw mot s a char tieing chinh cfia gan.
2. LiOt ke claw cac xet nghiem clanh gia char Wang suy giam t" bao gan.
3. LiOt ke dtcor cac xet nghim danh gici ch&c nang hay hoai to bao gan.
4. Liet ke &coy cac xet nghiOm clanh gia chic nang rai loan 'long mau.
5. Phan bityang da trtrac gan, tai gan va sau gan bang cac xet nghiOm h6a sinh.
105
NC:A SINH LAM SANG
Gan phai
Gan trai
TM TM vi trai
dra
Day chang tr6n
TO mat TM vi mac
not phi TM vi ph5i
Thiry duoi TM gan trai TM chu
TM mac
treo trang
TM lach
trOn
TM mac treo
trang du'&i
TM cira
DM
gan Thiry Ong
vuong mat Tui
chu mat
Hinh 4.1A. Giai phgu hoc cua gan Hinh 4.1B. HO tinh mach gan
011/11;1•
TB deing tam
TM trung tam Ma lien ke
TM trung tam
106
CHUONG 4 10- HOA SINH LAM SANG BENH L).' GAN MAT
IR thong bai tie't mat: mat tao thanh tip cholesterol a gan, sau do theo vi tieu quan
mat d6n Ong mat lien tieu thity 4 Ong gan trai, phai 'Ong gan chung (4 tai mat4 Ong tai
mat) 4 Ong mat chia 4 td trang.
Caing
tui mat
Ta trang
Ca yang
Da day
oddi
Bong Vater
Tuy
Ong tuy
2.1. ChCrc nang glucid: gan co vai tr6 trong di6u hoa du,6,ng huyet
Gan tang hop glucose thanh glycogen, khi glucose mau >1,2g/L gan giam san xuAt glucose,
tang tong hop glucose thanh glycogen du tril, do do giam six giai phang glucose vao mau.
Gan phan ly glycogen thanh glucose, khi n'ang do glucose trong mau giam tad 0,7g/L,
a
gan tang cuong six pilau ly glycogen tao thanh glucose cung cap cho maw Gan c6 th6
tao glucose tu do nha c6 enzym glucose 6 phosphatase trong khi ca khong c6 enzym nay.
107
HOA SINN LAM SANG
Ngtedei ta dung nghiem phcip tang glucose huy& de clanh gia chac Jiang du trie glucose
caa gan.
Cho Nnh nhan nhin doi, u'Ong glucose lg/lkg co th6. Lay mau dinh luting glucose
truac khi uOng, sau do cur 1/2 gio lay mau dinh luting glucose, lay mau trong yang 2 -
3 gier. Binh throng glucose trong mau tang 1,50g/L trong yang nira gief roi giam dan,
khoang 2 giey ru'ai sau thi ha dan r6i trey ve binh throng sau 3 gier.
Gan giam chile nang du tilt, clueing huye't sau 2 gio tang cao nhtmg giam rat nhanh.
0 nguoi b'nh dai thao throng, luting glucose trong mau cao han va trey ve binh thirOng
chdm hon.
Gan tong hop glucose va glycogen tit cac monosaccarid khac nhu fructose,
galactose, ...
Nguoi ta lam nghiem phap galactose nieu de tham do char nang tang hop caa gan:
Cho b'nh nhan tieing 40g galactose, sau do lay nuac ti6u 2 gio. dau, 2 gier tip theo,
6 gik 14 giey va dinh luting galactose O. cac thoi di6m do. N6u gan binh throng thi ltrang
galactose trong nuarc fiat thap, neu gan suy thi galactose bi thai ra mac tie'u nhieu.
Bang 4.1. Ham luvng galactose dao thai binh thuVng va benh ljt trong nghiem
phap galactose nie'u
Gan tong hop glucose va glycogen tit pyruvat, lactat, acid amin qua oxaloacetat tao
thanh phospho enol pyruvat --> F.1.6 Di P F60—> G60 —> Glucose —> Glycogen.
Gan tong hop glucose tao thanh lipid: thoai He glucose cho pyruvat tao acetyl CoA.
Acetyl CoA la nguyen lieu tong hop acid beo, tong hop triglycerid.
108
CHU'O'NG 4 ► HOA S/NH LAM SANG BENH LY GAN MAT
Tang hop:
Gan tong hop phospholipid (phosphatid) van chuy6n ma ra ,khoi gan, lam ma
khong bi dong gan. Khi gan bi ten thucmg nang, kha nang tong hop phosphatid
giam, clan tad gan nhiem ma.
Gan tong hop cholesterol tir acetyl CoA, trong gan lai xay ra qua trinh este hoa.
Do vay khi gan ton thucmg, to bao gan bi suy:
Luting cholesterol este (CE) bi giam nhieu,
11 Cholesterol toan phan (CT) có the giam, binh thuong hay tang do bu trir
Nhung ty se CE/CT: hien luon giam
11 Binh thuang ty le nay la 2/3 (65% - 70%) neu ty le nay giam: gan bi ten thuang.
Gan san xuat acid mat tir cholesterol.
Noi Chung gan tong hop tat ca lipid: cholesterol, cholesterol este, triglycerid, phos-
phatid, HDL, LDL, VLDL. Do do gan 'Jong vai tro quan trong trong chuyen hoa va van
chuyen lipid.
109
HOA SINH LAM SANG
110
CHUCYNG 4 00- HOA SINN LAM SANG BUNH LY GAN MAT
Chloral Treloroethanol
0 KIM d6c bang methyl hoa: là qua trinh ph6 bien trong co' the:
CH3
Acid guanidoacetic Creatin
111
HOA SINN LAM SANG
❑ Khir dOc bang cach lien hop: lien hop vai glycin:
Vi du: acid benzoic (d0c) lien hop vai glycin qua trung gian benzoyl CoA
to thanh acid hippuric (khong d6c).
Lien hop vai sulfonic: cac chat dOc phenol, indol sinh ra trong qua trinh th6i rira o runt
dirge hap thu mit phan qua gan roi dao thai ra nu& tieu o clang mixed kiem dm este
sulfuric.(R-O-S).
Lien hop glucuronic: rat nhieu chit dirge dao thai ra nuac lieu duai dang lien hop
glucuronic. Vi du: phenol, alcol therm, alcaloid, steroid dao thai duai clang lien
hop nay.
Bilirubin + acid glucuronic Bilirubin lien hop
Phenol + acid glucuronic –+ Acid phenyl glucuronic
112
CHU'ONG 4 10- HOA SINE/ LAM SANG SENN L? GAN MAT
3. CAC XET NGHIEM THLYO'NG DUNG TRONG CHAN DOAN BENH GAN MAT
Xet nghiem nay cho phep phat hien met truang hop tang bilirubin mau vira phai Cita
yang da tiem an ma lam sang chua phat hien dtrov bat dau tix 2mg% (binh thuang
bilirubin < 1,5mg%).
113
3.1.2. Dinh tinh sac to mat trong nutyc tieu
+ Binh thuemg khong c6 bilirubin trong nuac tieu.
+ Neu c6 thi la bil.TT: b'enh 1ST yang da tai gan va sau gan.
3.2.2. Cac enzym quan trong trong chin doan Onh gan mat
+ ALT (alanin aminotransferase — GPT: glutamat pyruvat transaminase).
+ AST (aspartat aminotransferase — GOT: glutamat oxaloacetat transaminase).
+ ALP (alkalin phosphatase).
+ GGT (gamma glutamyltransferase).
114
CHU'O'NG 4 ► HOA S1NH LAM SANG BEM Ll! GAN MAT
115
HOA SINH LAM SANG
116
CHUO'NG 4 ► HOA SINN LAM SANG B6NH L'? GAN MAT
Alb
1 Alb al a2 y 2
41
Thieu
al - antitrypsin
Binh thtrevng
V
a2
al
4,
3 4
117
HO/0k SINN LAM SANG
XII
Duteng not sinh XI
Du,o'ng ngoai sinh
IX VII
aPTT VIII PT
X
• "..m."11
V tbeiiaden- Fibrin
(I) (14)
000•■•,*
Fibrin
(14 )
118
CHU'O'NG 4 lo. HOA SINH LAM SANG BENH L? GAN MAT
NH3t f MAU
The ty
Carbamoyl
2ATP t HCO3 t NH3 --o- Phosphat t 2ADP r Pi
Carbamoyl
MAU
Phosphat
Synthetase I
Ornithin
Transcarbamoylase
Ornithin Citrul
18 bac)
URE
GAN
UREA
Arginas Argininosuccinat
CYCLE
Synthetase
Arginin Argininosuccinat
Argininosuccinat
Lyase,/
7-
Fumarat
119
HOA SINH LAM SANG
3.4.2. Cac chi to huye't thanh hoc cua virus viem gan
Bang 4.6. Cac xet nghiOm huy6t thanh chart down viem gan
XN MIEN DICH
VIRUS XN SHPT
NG NGUYEN KHANG THE
• nti-HA DL
nti-HAV
BsAg (KN be mat) Anti-HBs (DL
BeAg (KN hoa tan) Anti-HBe
acA KN IOI ati-
HCV-RN
1111111k i 1111111k
Cac xet nghiem nay nham xac dinh c6 sty nhiZm virus viem gan:
• HAV: Hepatitis A virus
• HBV: Hepatitis B virus
• HCV: Hepatitis C virus
• HDV: Hepatitis D virus
trng voi cac khang nguyen HAV, HCV, HDV thi c6 cac khang the Wong img: anti
HAV, anti HCV, anti HDV.
ting vol cac khang nguyen cua HBV thi c6 cac khang the:
• HBcAg (KN 161 c cua HBV) c6 KT: anti-HBc
• HBeAg (KN hoa tan e cua HBV) anti-HBe
• HBsAg (KN be mat s oda HBV) anti-HBs
120
r-,771FrIprrVIIPIr.
CHLIO'NG 4 lb- HOA SINH LAM SANG BENH L'? GAN MAT
a
Cac chit IgA, IgG, IgM kem theo cac KT chi ban chdt loci imunoglobulin cua
cac KT: antiHBc IgG, anti HBc IgM...
Khi sieu vi xam nhAp vao co the —> cac chi s6 KN tang dAn r6i giarn dAn —> bin
mit, khi do cac KT xuAt hien tang dAn T goi la sir dao huyat thanh.
4. SO' DUNG CAC XET NGHIEM TRONG CHAN DOAN BENH GAN MAT
4.1. Sir clung xet nghi6m trong chAn doan bOnh gan mat,
CAn kat hop hoi tien sir banh, dick quen cua banh nhan (u6ng rlrou, thu6c la, banh gan, c6
truyen mau, tipVic h6a ch'At, di du lich,...), kat hop \Teri tham- kham qua do cho nhung
xet nghiam co ban phil hop.
Neu thyc6 b'anh gan thi can lam cac xet nghiam chuyen bitlion de c6 the chAn
doan, theo doi, danh gia mire da cua banh.
Bang 4.7. Xet nghiem trong ch6n doan benh gan
121
FIOA SINN LAM SANG
T, T ALT
LP, GGT
Bi1TP, T BilTT
urobilinogen/nt hoac (-)
TP, ve binh thtremg sau chich vitK
CRP
ien di protein: hinh anh viem cap (T al, a2-globulin) hoc
viem man (Ty-globulin)
- XN chin doan hinh anh: X quang, sieu am, nei soi 6 bung, chup can quang
duemg met, &mg vi phong xa, CT scan: chup cat lop, MRI...
- Sinh thiet gan.
122
CHU NG 4 ► HOA SINH LAM SANG E3SNH L? GAN MAT
4.4. Xet nghiem chin nang gan theo phan Ioai va chan doan cac the Penh
gan
Xet nghiem chirc nang gan bat thinteng
Albumin Albumin
binh giam
thLreyng
N
So' c16 XN chirc !fang gan theo Sieu am/
phan Ioai va theo d6i cac the chup du,o'ng
benh gan khac nhau mat
URL: upper reference limit -
binh thiremg trOn
123
-
Tai tao
that bai
4.7. Lou ich ctla xet nghiem chAn down cac benh gan
- Phan loai ton thuung: ton thuang to bao gan va tac mat.
- Xac dinh din bien dm ton thuang: cap tinh va man tinh.
- Xac dinh dO nang dm ton thucmg: nhe va tram trong.
124
CHU'O'NG 4 ■ HOA SINH LAM SANG BENH L1.1 GAN MAT
HOi chirng tang ap Arc tinh mach dm co chuthig, tun hoan bang he, gian tinh
mach thuc quan,, tivc tang, cuemg lach, thieu mau...
- HOi chimg suy to bao gan: giam kha. Wang tong hop cac chat e gan, giant six khir
dec va dao thai cac chit. BiL hien qua cac XN:
• Cac XN: albumin, ty A/G, CE, ty' CE/CT, fibrinogen, cac y6u to &rig mau,
ure deu giam. NH3 tang.
• XN &Ong man roi loan: TQ tang hay prothrombin giam, khong dap timg vei
tiem tinh mach vitamin K.
• Nghiem phap BSP, galactose nieu, tao acid hippuric rei loan.
• Phan iing trung me: cac to bao Kupffer tang san, tang hog deng —> tang cac
imunoglobulin va thay doi tinh chat cac globulin. Albumin giant, y globulin
tang, A/G <1. Da'c Net tang tong hop IgA manh.
• Dien di: y globulin tang cao not liL vei phan /3 globulin —+ tao met vet len
chung do IgA tang nen lap day khoang giita 13 va y goi la Bloc I3-y.
• Tong hop transferrin giam, ty s6 IgA/transferrin tang.
• Ngodi cac thay dei teen, luon luon kem met mite de hei chirng hity to bao
gan, fac mat va viem nhi6m.
• Hei ch rung kem dinh &fang keo dai —> giam sirc de khang mien dich cua co.
the —> de nhi6m trung...
• HOi chtimg suy t6 bao gan c6 the dua den giam kha nang dao thai, pha huy
met se hormon nhu tang estrogen —> hien Meng nit hoa, vii to a nam gied
hay tat kinh, vo kinh him muon 6. nit... tang aldosteron thir phat, c6 khang
th6 khang nhan, khang ca tun, khang th6 ty...
Hinh anh sinh thik gan, nhat la xa gan do ruou rat dac trung.
Cac the xce gan:
+ Con bit: kw dau vi kha nang tv h6i phuc cua to bao gan con tot nen cac xet
nghiem con chua re rang,,khi benh din tin nhiL thi xet nghiem mei re rang.
+ Mat bit: cac xet nghiem deu throng tinh re va suy gan 'tang.
+ Xa gan nguyen phat.
125
HOA SINN LAM SANG
Sao mach
Rung
long ngtyc Dan TM
NO, h6a thtyc quan
tuyen vu
Lach to
Ton thuung gan
Dan TM
thanh bung
D'au ban
tay son
Phu mem
126
CHU'O'NG 4 ► HOA SIKH LAM SANG BeNH L? GAN MAT
127
• LS: v6 binh thiyeyng
• LS: chu'a yang da • XN: v6 binh thLromg
• XN: sac to mat/nt (+); • LS: yang da hoan toan; the mang
transaminase/mau , • XN: HC huy tb gan, ngu6n nhrem; the
HC viem nhrem viem gan man
GE) u b'Onh
128
CHUO'NG 4 ■ HOA SINH LAM SANG BENH Ll! GAN MAT
?HBeAg
/ .
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 6.211_1_1
S6 tuan hoan sau CI blenh
Hinh 4.15. Bi6u d bieu din cac chi s6 huye( t thanh trong VGSV B cap
Bang 4.10. Thay doi xOt nghiOm trong yang da t6c mat
Nguyen nhan
BilGT/nniu BilTT/mau SAc to mat/nt Co' the benh
thuirng gap
san xuat Bil. An huyet
Thieu glucuronyl ang da sa sinh
se
gan
129
HOA SINH LAM SANG
5.3.2. Cac thay doi ye xet nghiem trong cac loaf yang da
Bang 4.11. XOt nghiem trong yang da t6c mat
Xet nghi01 yang da truck gan Vang da tai gan yang da sau gan
ercobilinogen
ac XN khac HC hay to bao gan
(XN hu et hoc) Huy6t thanh than
down VGSV
130
CHU'O'NG 4 • HOA SINH LAM SANG BE:NH Ll! GAN MAT
- XQ phOi: phe quail phe viem ben (P), ECG: theo doi thieu mall co. tim, Echo bung:
xo gan co chirang — lath to dO II. Polype + can bun titi mat, dich ascit co can.
Truimg hop 2
Benh nhan Lim Tuyet M., phai nit, 23 tuOi.
LY do nhap vien: sot, not man da sau uOng thuOc khong rO loai.
Tien can: dOng kinh.
Tham kham: not man do toan than + bong mrac.
Mach 114 lan/phdt, nhip tho. 20 1an/phut, HA 100/60 mmHg, nhiOt dO 39°C.
Cac co quan khac binh thtremg.
Can lam sang:
Ngay nh4p Sau 8
)(et nohiem 1111 Sau 24g Sau 4 ngay
vien ngay
HOng cau (trieu/m ,26 ,97 3,8
Hb (g/dl) 2,4 0,6 10,4 I
Hct (%) 6,1 6,7 29,6
Bach cau (/m1) 7 500 9 80 14 500
eutro — Lympho (%) 0 — 29 4 6,6 — 2 57,5 — ,
jeu cau (/m1) 97 96 166
OT (< 40U/L)
x.45.
411110omme
ZINI■11111111. JIMIEMICINCLIEL
131
Trtrimg hop 3:
Benh nhan Tran Thanh D, phai nam, 48 tutii.
LST do nhap vien: sot lanh run + co giSt.
Tien can: Siit ret khi di nghia vu quan sir.
B'enh sir: 4 ngdy nay s& cao lanh run. N3 sot lanh run + tieu it < 200m1Mgay + yang
da + la ma vao BV tinh Binh Ducmg sau do co gist nen chuyen den BVCR.
Tham kham: nhip tim 84 fan/phut, HA 120/80 mmHg, nhiet de, 37,8°C. Tha bop bong,
yang mat, yang da; Phi rales no 2 ben; Gan to do II, lath to dO II, di tieu qua sonde;
Tri gide: li bi, la ma; dL cimg gay (-), dau Kemig (-), di tieu qua sonde.
132
CHU'O'NG 4 IP. HOA S/NH LAM SANG BeNH LY GAN MA: T
133
HOA SINN LAM SANG
9. Chon ST dung nhit khi not v'e din di do protein man trong gan:
A. Albumin giam + globulin tang
B. al-globulin tang + ''-globulin tang
C. a2-globulin tang + '-globulin tang
D. 0-globulin va ''-globulin tang cao, tao thanh mat trien nui thing dimg
10. Xet nghiem nao sau day gitip phan biet suy giam chtic nang gan do thieu vita-
min K:
A. Test Koller B. Test TQ, TCK C. Test Quick D. Test BSP
11. Duimg lay truytn nao sau day khong thy trong VGSV B:
A. Me con B. Mau C. Tieu hoa D. Quan he tinh due
12. Viem gan sieu vi B man tinh khi:
A. HBsAg (+) va Anti HBe (+) B. HBsAg (+) va Anti HBc (+)
C. HBsAg (+) va Anti HBs (+) D. HBsAg (+) va HBeAg (+)
13. Phat bieu nao sau day khong dung:
A. Ty le ung thu h6a a VGSV B cao hon VGSV C
B. Duang lay truyen VGSV C bao gam mau, quan he tinh due, me con
C. Khoang 80% VGSV C —> viem gan man
D. Chin doan VGSV C tren lam sang chic ytu dui vao xet nghiem HCVAb
14. Mom enzym nao sau day gifip phan biet yang da tic mat tai gan va sau gan:
A. AL.P, GGT, TP, Bili, Urobilinogen-NT, CE/CTP
B. GOT, GPT, GGT, ALP, Bili, Uro-NT
C. CE/CTP, GGT, ALP, LDH, Bili
D. Bili, GGT, AL.P, GOT, GPT, CE/CTP
15. Nhom xet nghiem nao sau day phan anh suy to bao gan:
A. CE/CTP, albumin-huytt, BUN, NH3 B. GOT, GPT, GGT, LDH, CE/CTP
C. GGT, ALP, albumin-huytt, BUN D. BUN, albumin-huytt, Bilirubin
16. Nhom xet nghiem nao sau day phan anh hei chirng viem nham to bao gan:
A. GPT, CRP, GGT B. GGT, ALP, GPT
C. GOT, GPT, Albumin, CRP D. Bili, GGT, CRP, GOT
134
CHU'O'NG 4 ► HOA SINH LAM SANG BENH Ll! GAN MAT
17. Nhom xet nghi'On nao sau day phan anh hotii chiing huy hoal to bao gan:
A. GGT, ALP, LDH B. GOT, GPT, Ferritin
C. Muti mat, Ferritin, GOT D. GOT, GPT, Ferritin, ALP
18. Nhom xet nghilem nao sau day phan anh ho)i chfrng yang da tac mat:
A. GPT, GOT, LDH, GGT B. GGT, ALP, GOT, GPT
C. GOT, GPT, Albumin, CE/CTP D. Bili, Uro-NT, GGT, ALP
19. Dieu nao sau day khong they trong tac mat hoin toan:
A. Phan trang nhtx v8i B. Trong nu& titu c6 sac to mat
C. Trong mr6c titu c6 mu6i mat D. Trong nu& titu c6 urobilin
20. Bilirubin gifin tit') khong có trong ntrov ti'eu tren cfic 4nh nhan:
A. Viem gan sidu vi B. Tac mat hoan toan do sal duemg mat
C. Tan huytt do truytn nham nhom mau D. Tat ca. y tren
21. Cap xet nghqm nao sau day có the dinh gifi mire 119' viem gan va xo' gan:
A. GOT va GPT B. GPT va GGT
C. GOT va GGT D. Tat ca y tren
22. Ch9n tap hop dung nhAt: cac xet nghqm nao sau day ghip phan brio yang da
tfic mat tai gan va sau gan:
A. GOT, GPT, GGT, Phosphatase Kitm, Bilirubin
B. GPT, GGT, LDH, Phosphatase Kitm, Bilirubin
C. GOT, GPT, GGT, Phosphatase Kitm, C.E/C,rp
D. Bilirubin, GPT, GOT, LDH, C.E/CTP
23. Enzym nao sau day thay doi nheeu trong viem gan do ruvu:
A. GOT B. GPT C. GGT D. Phosphatase kiem
24. Nguyen nhan nao sau day killing gay yang da tan huyet:
A. Stt let B. Thitu men G6PD
C. Nhiern trang nhiem d8c D. Gentamycin
25. Enzym nao sau day tang cao trong xo' gan do viem gan sieu vi B:
A. GOT B. GPT C. GGT D. LDH
135
HOA SINH LAM SANG
26. Nhom xet nghiem nao sau dfiy thwong dung de phan biet gifra xuat huyet tieu
hoa do xo• gan ya xuat huyet do boat d# day to tring:
A. BUN, Crea, NH3 B. BUN, Crea, GOT, GPT
C. BUN, Crea, GGT D. NH3, BUN
27. Mtn nao sau dfiy khong thy trong yang da tac mat sau gan:
A. Phan trang nhu phan co tong dot
B. GGT tang
C. Phosphatase kiem tang
D. Cholesterol ester /cholesterol toan phan tang
28. Cfic y sau dfiy dung khi not ye GGT, ngoai trir:
A. Tang cao trong viem gan do ruou
B. Tang cao trong yang da t'ac mat
C. Tang cao trong viem gan sieu vi
D. Khong tang cao trong tan huyet
29. Dieu nao sau day khong dung khi not ye cholinesterase huyet:
A. Co ngu6n g6c tir gan
B. Giant khi co the ng6 CVC phosphor btu co
C. Cholinesterase huyet tang cao khi co the ng0 dee phosphor him co
D. Day la enzym ngoai bao
30. Khi to bao gan hoqi fir thi enzym nao sau dfiy tang nhieu nhit:
A. GOT B. GPT C. GGT D. LDH
31. Nguyen nhfin nao sau day lam enzym phosphatase kiem tang cao trong man:
A. yang da tarot gan B. yang da tai gan
C. yang da sau gan D. Tat ca y tren dimg
32. Cfic y sau day dung khi not ve GOT, ngoai trir:
A. La enzym ngoai bao B. La enzym not bao
C. Tang cao trong xo gan D. Tang cao trong nh6i matt co tim
33. Cfic y sau day dung khi not ve bilirubin gian tiep-huytt, ngoai trir:
A.Tang khi co the bi tan huyet
B. Xuat hien nhieu trong mac lieu khi c6 nguyen nhan yang da tax& gan
C. Khong xuat hien trong ntrov tieu khi viem gan sieu vi cap
D. Kh6ng xuat hien trong mac lieu khi tac duOng mat hoan toan
136
CHLICYNG 4 ► HOA SINN LAM SANG BENH L1.1 GAN MAT
34. Trong ung thin gan, xet ngh4m nao sau day dime sir dung a chin doan:
A. aFP B. Decarboxy prothrombin (DCP)
C. Alpha-fructose (AFU) D. Tat ca xet nghiem tren
35. Xet ngh4m nao sau day danh gia chirc 'fang protid clia gan:
A. AST, ALT, NH3 mau B. Dien di protein man
C. Dinh ltrang CRP, C3 mau D. Tat ca xet nghiem tren
36. Mutii 111'0 c6 vai tro nao sau day:
A. Gifip nhu tuong boa chit boo
B. Lam giam sire cang be mat dm chit beo de enzym lipase de thiiy phan
C. Lam tang dien tich tier, Vic gitta enzym va chat beo a lipase a thity phan
D. TL ca y tren dung
37. Ngh4m phap Quick (ngh4m phap gay acid hippuric WO):
A. Thum do co the khir dee Ma hoc cua gan
B. Gan suy ltrang acid hippuric tang rat nhieu
C. Khong phu thuac vao luu hong mau qua gan
D. Tat ca Y ten dung
38. Chun ST dung trong viem gan sieu vi B, ngoui trir:
A. HBeAg (+) o theri ky sao chop, lay lan benh
B. HBsAb (+) khi co the có dap ling mien dich
C. HBeAb (+) khi co the có cita so mien dich
D. HBcAb-IgM (+) khi benh chuyen sang giai doan man tinh
39. So volviem gan sieu vi C, trong viem gan sieu vi B ty 4 ung thif
A. Cao hon B. Thar) hon C. Ttrong tir D. Thy thuac ca nhan
40. Fe du tar trong gan dm% dung:
A. Transferrin B. Fe" C. Ferritin D. ceruloplasmin
41. Xet ngh4m dung trong hoi chtrng viem nham d bao gan:
A. AST, ALT B. CRP, dien di protein
C. Albumin mau, ure, NH3, fibrinogen D. ALP. GGT, Bili, urobilinogen
137
HOA SINH LAM SANG
42. Xet nghiem dung trong 110 cluing tic dtromg m0:
A. AST, ALT B. CRP, dien di protein
C. Albumin mau, ure, NH3, fibrinogen D. ALP. GGT, Bili, urobilinogen, PT
43. Xet nghiem dung trong hOi cluing suy to bao gan:
A. AST, ALT
B. CRP, dien di protein
C. Albumin mau, dien di protein, ure, NH3, fibrinogen, fibrinogen
D. ALP. GGT, Bili, urobilinogen, PT
44. Diu sao mach, tan hohn bang he gap trong:
A.Xa gan B. H'Oi chirng than hu
C.Benh gan va benh than D. Benh gan, than, tim
45. Ngoai ung tha gan, aFP con &rang tinh:
A. U to bao mam
B. Co th6 ducmg tinh trong xa gan
C. Tang thoang qua trong viem gan cap, man tinh
D. Tat ca deu dimg
46. Xet nghi0-1 nao sau day khong x6p vao cac xet nghiem thuirng qui trong khdo
sat hoa sinh lam sang cac 130h gan:
A. ANA B. CEA C. aFP D. Tat ca xet nghiem teen
47. Cac ket qua xet nghqm nao &mil day c6 the gap trong mot 4nh canh xo' gan
mat
A. Ure va creatinin mau tang rat cao
B. Protein/TP = 81g/L vai albumin = 18g/L, A/G = 0,28
C. GOT, GPT, GGT va bilirubin mau tang vita phai
D. Dien di protein mau co hinh anh albumin bloc beta-gamma
48. Tic hoin town ong din m0 chinh keo dal do the dna tot
A. Tang ALP \TA. GGT mau
B. PT keo dai
C. Sac to mat trong mac tieu throng tinh
D. Tat ca cac y tren dung
138
CHIANG 4 ■ HOA SINN LAM SANG BeNH L'Y GAN MAT
49. Trong viec theo cloi benh ly gan mat, xet nghiem nao sau day tang trong man
cho bik có sty tic mat:
A. Phosphatase kiem B. Bilirubin C. GGT D. GPT, GOT
50. Xet nghiem nao sau day dtgrc lam ca trong man va ntrerc tieu:
A. Acid uric, bilirubin gian tiep B. Amylase
C. AST, ALT D. GGT, ALP
51. Truirng hop nao GOT thuoug nho ho'n GPT trong man:
A. Nguoi binh thuo'ng B. Vial gan sieu vi cap
C. Viem gan man D. Xa gan
52. Trtrirng hop nao GGT thuirng nho ho.n GPT, GOT trong matt:
A. Xa gan do mou B. Nghien rtro-u.
C. Tac mat D. Tat ca. 3'T teen
53. Xet nghiem nao dung chin doan phan biet yang da viem gan va yang da tic
mat hoan toan:
A. Bilirubin lien hop trong huyet Wang
B. Muei mast trong nuoc tieu
C. Sac to mat trong nuerc tieu
D. Stercobilinogen va urobilinogen
54. Xet nghiem nao kitting gifip chin doan phan biet yang da tan huyk va yang da
viem gan cap:
A. Bilirubin town phan
B. Bilirubin to do
C. Muei mat trong nude tieu
D. Sac to mat trong nu& lieu
55. Tim tap hop enzym danh gia sir hily hoai to bao gan tot nhat:
A. AST, ALT, LDH
B. GGT, ALP, CK
C. ChE, GGT, CK-MB
D. LDH1, LDH3, LDH5
139
HOA SINN LAM SANG
56. rep hop xet nghqm nao tham do chfic 'tang tong hop cac chit dm gan:
A. GOT, GPT, GGT B. NH3, ure, creatinin
C. Cholinesterase, cholesterol, albumin D. Phosphatase kiem, bilirubin
57. Xet nghiOt nao tham do oiling thoi chtirc 'fang gan ya then:
A. Nghi'em phap BSP B. Nghi'em phap galactose ni'eu
C. Nghi'em phap hippuric D. Tat ca cac xet nghiesm ten
58. Suy chtic nang gan enzym nao giam:
A. HBDH B. Cholinesterase C. CK D. GOT
59. Enzym nao danh gia chtk 'fang tong hop protid ctia gan:
A. GOT B. GPT C. LDH D. Cholinesterase
60. Yang da tan huyect ya yang da tic met killing khat nhau ik xet nghi,em nao:
A. Bilirubin toan phan B. Bilirubin ni'eu
C. Mu'6i mat mac tieu D. Bilirubin trvc tiep
61. O met nguiri nghi0 ruvu kinh nien co ke't qua xet nghFe'm GGT tang cao, di'eu
nay di the"1S7 giai beri:
A. Hien Wong cam ung tong hop enzym do rtrou
B. Hien tuong cam frng tong hop enzym do tac mat
C. Rtrou có the da gay ton thrrang chirc nang gan
D. fled chimg hl ty to bao
140
Chu'o'ng 5
HOA SINN LAM SANG
BENH Li' MACH VANH CAP
myc TIEU
I. Phan tich cac kieu rai loan lipoprotein mau.
2. Liet ke cac xet nghiem haw sinh truay hal chiing mach vanh cap.
3. Liet ke cac xet nghiem hoa sinh trong hai chting mach vanh cap.
4. Liet ke cac xet nghiem Wei sinh sau hai chting mach vanh cap.
1. DAI CU'O'NG
1.1. Benh tim mach
Benh ly tim mach (Cardio Vascular Diseases = CVDs): la nguyen nhan gay tir vong hang
dau so voi cac benh 1y khac trong ca the, ty le tir vong chiem 30% trong cac loaf benh tat.
Thong ke nam 2005, c6 khoang 17.5 trieu nguoi chet, trong d6 c6 khoang 7.6 trieu ngtthi
(43.4%) tir vong do benh mach vanh (Coronary Artery Disease). Du doan den nam 2015,
CVDs van la benh lY gay tir vong hang dau, gay tir vong khoang 20 trieu ngueri.
• 1995
• 2000
Hinh 5.1. TS', 10 gay tCr vong cua cac benh theo thong ice
141
HOA SINH LAM SAN
Tai bian
mach mau nao
Bann 6 mat
Lipid than phan huyet tuong bao g6m: triglycerid, cholesterol, phospholipid, acid beo...
Lipid toan phan dao dOng tit 3,6 — 8,2 g/L.
S6 lieu Viet Nam: 5,1 ± 1,13 g/L.
Ve sinh 1ST lipid toan phan tang theo tu6i cho an 60 tu6i thi bat dau giam.
Lipid toan phan có the tang nguyen phat trong benh tang lipid huyat gia dinh hoac
tang thir Oat trong cac benh suy giap, dai thao dtromg, xo vita dOng mach...
Ngay nay xet nghiem lipid toan phan it duoc chi dinh trong lam sang. Viec xet nghiem
tirng thanh phan lipid coy nghia nhieu hon trong chan doan, dieu tri va phong benh.
1.2.1.2. Cholesterol
Cholesterol huyat Wang c6 hai ngu6n g6c: ngoai sinh (thfic an) va not sinh (do co
the tong hop).
Cholesterol ngoai sinh dirge van chuyen tit runt den gan boi chylomicron (CM).
Cholesterol not sinh &roc tong hop chi' yell o gan, trong do mot phan duoc van chuyen
142
CHU'O'NG 5 00" HOA SINH LAM SANG BENH LY MACH VANH CAP
tai to bao ngoai hien bgi cac lipoprotein: VLDL (Very Low Density Lipoprotein), IDL (In-
termediate Density LP), LDL (Low Density LP), met phan ducyc dua vao mat xueng met.
Khoang 1/3 cholesterol huyet tuong a duai clang to do, 2/3 dugi dang ester hoa vai
acid beo, hai dang nay dugc do chung vai nhau goi la cholesterol than phan (CT).
Tri s6 binh thuemg: 150 — 220 mg/dl (3,85 — 5,67 mmol/L).
S6 lieu Viet Nam: 185 ± 23 mg/d1 (4,76 ± 0,59 mmol/L).
Cholesterol tang nguyen phat trong benh tang cholesterol huyet gia dinh va tang thir
phat trong cac benh suy giap, hei chung than hu, dai thao duang,...
Dac biet c6 mei tuang quan tSr le thuan gicra neng de cholesterol huyet Ira tan suat
bi benh &ling mach vanh (BMV) da dugc khang dinh qua nhieu nghien ciru.
Theo khuyen cao cua Hei xa vita deng mach Chau Au: benh mach vanh c6 nguy ca
cao khi neng de cholesterol > 250 mg/dl.
Ty se: C TP/HDL-C < 4 la tat nhat, it c6 nguy co benh mach vanh.
Khi neng de cholesterol M. do tang cao, to bao se tkr dieu him bang ba ca
- Hoat hoa enzym LCAT (Lecithin cholesterol acyl transferase) de chuyen
cholesterol to do thanh cholesterol este dkr trir a to bao.
- Lrc che enzym HMG-CoA-Reductase (13-hydroxy (3metyl Glutaryl CoenzymA
Reductase) lam ire die tong hop cholesterol nei sinh.
ch6 tong hop receptor clac hieu vai LDL, diet' h6a,s6 luting receptor mang
to bao, de phong tich lily qua mite cholesterol trong to bao.
1.2.1.3. Triglycerid
Triglycerid la ester dm glycerol vai acid beo.
Triglycerid c6 hai nguen g6c: ngoai sinh (thirc an) va nei sinh (do gan tong hop).
Trong huyet tuang triglycerid ngoai sinh &roc van chuyen bai chylomicron va
triglycerid nei sinh throe van chuyen bai VLDL.
Tri se binh thugng theo se lieu Viet Nam: 112 ± 40 mg/dl (1,27 + 0,45 mmol/L).
Triglycerid huye't tang thir phat trong cac tatting hop: an nhieu ma, xa gan do rucru,
dai did() duang, vi'em tuy, viem gan...
Triglycerid huy6t tang nguyen phat trong cac benh tang lipid huyet gia dinh...
Neu triglycerid huyet tang keo dai sau an la met nguy co tiem L benh IST tim mach.
143
HOA SINH LAM SANG
Tri so binh thuerng theo so lieu Viet Nam: 207± 0,28 g/L (2,67± 0,36 mmol/L).
Phospholipid tang trong yang da tac met, xa gan mat thir pilaf va nguyen phat...
Phospholipid giam trong xo gan mat bit I-Ong_
Xac Binh t-ST so phospholipid/cholesterol la mot thir nghiem v'e nguy ca sinh xa vita
dOng mach tot han la cholesterol.
TS, so nay binh thuang tit 1-1,2.
Ty so nay cang giam thi cholesterol cang de tang dong ten dung mach.
Bang 5.1. Xet nghiem triglycerid va cholesterol mau 6 tharn dO r6i loan chuyen
h6a lipid (theo "HOi xo' viya dOng mach Chau Au")
144
CHUONG 5 ► HOA SINH LAM SANG BeNH L)% MACH VANH CAP
Tri s6 binh thuong La Apo AI: nam 105 - 175 mg/dl, nit 105 - 205 mg/dl
Apo B 100 c6 trong tat ca cac LP sinh xa vita, d'ac biet la LDL c6 tY le Apo B >
95%. NhiL nghien cuu da chirng minh c6 m6i Wang quan thuan Oita n6ng d6 Apo B 100
v6i tan suat bi benh mach vanh.
Tri s6 binh thuang La Apo B 100: nam 60 — 140 mg/dl, nit 55 — 130 mg/dl,
Va ty s6 binh thuong cila: Apo B/Apo AI < 1.
Apo A + HDL- C = Yeu to bao vie ch6ng xa vita Ong mach.
Apo B + LDL- C (VLDL- C) = Yeu to gay xa vita dOng mach.
Triglycerid
olesterol to d
olesterol este
Phospholipid
145
Bang 5.4. M6t s6 chtirc nang cua cac LP
Nhieu cong trinh nghien cuu da chi:mg minh c6 moi throng quan nghich gift HDL-C
va tan suat benh mach vanh.
HDL-C < 35 mg/dl chi rO nguy co benh mach vanh a ca nam va
1.2.3.2. LDL-C
LDL-C c6 m6i tuang quan thuan vgi tan suAt fir' vong do benh mach vanh.
Gia tri binh thuong: < 130 mg/dl.
Neu c6 them yeti to nguy co khac thi LDL- C can giam xu6ng < 100 mg/dl.
LDL-C la yen to rat manh gay xa vita d6ng mach.
1.2.3.3. VLDL
Cling la yeu to manh gay xa vita dgng mach (XVDM).
146
CHU'O'NG 510- HOA SINH LAM SANG BENH L'? MACH VANH CAP
nrkr7are.
1.3. Xcv viva Ong mach - ha'u qua
mar nm
XVDM la mot benh dien lien tham fang trong nhieu nam den khi xuat hien Nnh canh lam
sang tram trong nhu can dau th& ngtrc, nhei mau ca tim, tai bien mach man nao.
Nguyen nhan la do cac mang xo vita phat trien lam hep va gay fac long d'Ong mach
lam giam cung cap mau va oxy tai cac mo.
Thtramg tem thucmg chi xay ra a cac dOng mach lam va vita, khong thay ten thucmg
xay ra o tinh mach va demg mach nho.
XVDM la rang dung cholesterol ding vai calci o cac to bao not mac &Ong mach.
Benh XVDM lien quan den chuyen h6a lipid va LP.
147
FICIA SINN LAM SANG
Trong truong hop 16p not mo binh thuong chi c6 cac hat c6 kich thuov nho mai lot
qua duoc nhu HDL, LDL, VLDL c6 kich thuov < 70 nm. Khi cac hat LP loai nh6 nay tang
cao nhat la LDL va ton thuo'ng thanh mach thi luong lipid tham vao cang nhie‘u, nguy co
dOng mach cang cao.
1.3.3. Vai tro caa LDL trong sinh bOnh xa visa dOng mach
to chi:pc
1.3.4. Hau qua ctia xo' vika Ong mach: tit na"ng ne, gay ra b6n hOu qua
1.3.4.1. Tana huyet ap
Nguyen nhan do thanh mach day, thanh mach cirng lai, long mach hep lai, mat tinh
dan h6i, long mach g6 ghe.
Bien chirng dm tang huyet dp: nh6i mau ca tim, nh6i mau nao, xuat huyet nao...
148
CHU'O'NG 5 ► HOA SINH LAM SANG BENH L? MACH VANH CAP
Do thanh mach cirng, chen ep \Tao mach mau nuoi lam mach eh& va phinh mach
du6i ap lurc lam be tung mach mau.
NhUng xet nghi'em hoa sinh co' ban danh gia nguy co. XVDM: theo th6a thuan cud
Hei XVDM Chau Au thi nguy ca XVDM dirge at ra khi cac xet nghiem ve lipid va LP
huyet tucmg vuot qua cac gi6i han sau:
Cholesterol toan phan > 200 mg/dl
- Triglycerid > 200 mg/dl
- LDL — C > 130 mg/di
- HDL — C < 35 mg/di
- Apo B > 130 mg/di
- Apo A < 120 mg/di
Ty s6: Cholesterol TP/HDL-C > 4,5
- Lp (a) > 30 mg/di
Trong thlyc to lam sang,dieu tri r6i loan LP mau, con phu thu6c vao viec benh nhan
c6 hay khong c6 nhang yeti to nguy co khac. Doi khi nhfing gidi han tren con phai ha thdp
xuong neu benh nhan c6 nhieu yeu to nguy co ket hop.
V gay tic h9
M duoi don
149
HOA SINH LAM SANG
V6 fibrin m6ng
VO fibrin day
Qua trinh hinh thanh, MXV c6 the On dinh hoc met on dinh.
MXV mat on dinh c6 the v&, bong d'Ot ng0t, nguy cd de doa
tiem tang
Co vó fibrin chdc, day, mire dO viem nhijm thdp. Loi chira it lipid thixOng dAn d6n
ldp day long mach (lam hep).
150
CHU'O'NG 5 ► HOA S/NH LAM SANG BENH L)! MACH VANH CAP
Vo• mang ?co vu•a K6t tap lieu c'au Huy6t kh6i
Hinh 5.8. Cuc mau dOng xuat hien o ch6 va mang xo' vCra tao huyet khoi gay
tac mach
151
HOA SINH LAM SANG
Tai bin
mach mat] nao
Benh & mat
Benh mach
vanh Banh d tim
Khong co Khong ro CO
trieu chivng trieu chirng trieu chumg
Hinh 5.9. Qua trinh tin trik xa vu'a dOng mach va hau qua
152
CHUUNG 5 l• HOA SINH LAM SANG BENH L1.1 MACH VANH CAP
Vi tri
hoai fix
VOng
ton thu'ang
Wing thi6u mau
153
HOA SINH LAM SANG
ECG
Hinh 5.13. Nhang banh nhan co HCMVC dugc phan chia thanh hai mang Ign co ban
(Rya vao ECG va doan ST cila ECG
Xet nghiem ve cac dau an sinh hoc tim c6 vai tro quan trong trong chan doan, tien
luting va theo dOi dieu tri benh nhan c6 HCMVC.
154
CHLICYNG 5 110' HOA SINH LAM SANG BENH Ll! MACH VANH CAP
1 Ich da
"' kin
hydrolase
u to bao co' tim
Dau dOi
Kh6ng do tim
Nguyen nh5n khac
Do tim
HOi chU'ng MVC
Hinh 5.15. Xet nghiem dau an sinh hoc 15 cong CI) chk down giCip ph5n loci
nguy cap d6i vai benh nhan bi dau 6 ngt,rc
155
CON DAU NGLYC
Dien tam do (ECG)
Dau an troponin
NMCT la tinh tang dm met phan ca tim bi hity khi ltrang mau cung cap den phan do bi
giam sift. B'enh nang ho:dc nhe phu thuec vao yang ton thucmg cita ca tim nhieu hay it.
Hinh 5.17. Hinh anh mot viing co' tim bi nh'oi mau
156
CHUO'NG 5 II.' HOA SINH LAM SANG BNH LV" MACH VANH CAP
Than chung
DM doan ghn DMLTTR doan ghn
Nhanh nut xoang Nhanh cheo 1
Nhanh non Nhanh ntif trai
DMVP doan gan DMLTTR
Nhanh vach
doan giCra
thin nhat
Nhanh that phai NhAnh bey 1 Nhanh cheo 2
DM mu doan xa
DMVP doan giCra
157
HOA SINN LAM SANG
v
Mang xo' vDa Huye't khoi mach vanh
Loan
nhp
WV
Ch et
Hinh 5.19. Nguyen nhan tir vong do xo' vira dOng mach vanh
Theo Te chirc Y to The glad de chan doan NMCT phai có 2 trong 3 tieu chuan sau:
1. Trieu chimg lam sang: dau thAt noc kieu mach vanh.
2. ECG: dien hinh.
3. Deng hoc: thay del men tim va cac dau An sinh hoc tim mach.
158
CHU'O'NG 5 ► HOA SINN LAM SANG BENH Ll'" MACH VANH CAP
2.1. Cac chi clAt., sinh hoc tru'&c hOi cht"png mach vanh cap
CRP
ThiL mau
Cholin
159
FIOA SINH LAM SANG
2.1.3. Cholin
Cholin có m6'i lien he chat the trong tien trinh mat tinh on dinh cua mang xa vita
mach vanh.
MXV khong on dinh Thie'u mau cuc 1D6'
Hinh 5.21. Six phong thich cua cholin khi MXV mat tinh On dinh
Tom lai: cholin co lien quan voi tien trinh chinh cua thieu mau cuc bO va sit mat tinh
on dinh cita Mang xa vita dOng mach.
160
CHliCYNG 5 l■ HOA SINH LAM SANG BENH LV4 MACH VANH CAP
2.2. Cac chi d'au sinh hoc trong hoi chirng mach vanh cap
Thi6u mau
. Cholin
Hinh 5.23. Cac chi au sinh hoc trong hOi chirng MVC
161
HOA SINH LAM SANG
Hinh 5.24. Qua trinh phat hien cac chi dau sinh hoc tim
Cac chi dau sinh hoc tim trong HCMVC giup chan doan NMCT dua den ca sd xac
dinh ham lucmg cac chat co trong to bao ca tim ducyc phong thich ra khi co tim bi ho4i tir,
bao gam cac xet nghiem GOT, CK, CK-MB, LDH, myoglobin, troponin.
Cac xet nghiem nay lam cang sam cang tot, nhac lai dinh ky de theo doi tien trien
va mUc do lan r6ng ctia o ho4i
ECG xuat hien soma han cac enzym khi benh nhan bi NMCT nhung c6 flitting vi tri
nh6i mau ma ECG khong phat hien &rye, chiem khoang 10%.
Vay de chan doan NMCT can ket hop ECG va cac xet nghiem ve chi dau sinh
hoc tim.
LDH la enzym c6 trong bao tuang to bao, c6 nhieu trong cac ca quan nhu gan, tim,
ca xuang, thin._
162
CHU'O'NG 5 ■ HOA SINH LAM SANG BENH LY MACH VANH CAP
Dien di LDH to c6 5 clang isozym LDH dtrac danh se tir 1 den 5. Trong do LDH 1
la clang isozym tim va LDH 5 la clang isozym gan, cg.
Tri s6 d6i chieu cua LDH tir 250 — 450 U/L
Trong NMCT, LDH bat dau tang tir 20 gia sau NMCT, dat dinh cao sau 72 gia, va
tra ve binh thuang sau han 1 tuan. Vi vay LDH c6 gia tri chan doan NMCT cham, hoac
chart doan hoi citu Ara theo dOi six h'6i phuc cua NMCT.
Ngoai ra LDH can tang trong cac truemg hop b'enh 13i ve gan, co, ung thu...
LDH LDH
4 3 2 1 5 4 3 2
LDH - isoenzym LDH - isoenzym
2.2.3.1. CK
CK la mat dimer g6m hai ban don vi: M (muscle) va B (brain), no c6 3 dang isozym:
- CK-BB: c6 nhieu a to bao nao, nhung kh6ng qua dugc mang nao de vao matt.
163
- CK-MB: c6 nhi6u a co. tim, CK-MB < 5-6% CK toan phan.
- c6 nhieu a co xuang va tim.
Trong NMCT, hoat firth CK tang ngay trong nhfing gia dau, bat dau tang dr 4 gia
sau NMCT, muon nhat la 6 gia, dat muc toi da dr 12 - 24 gia, va tra ve binh thuang sau
3 den 4 ngay. Hoat tinh cao nhat cua CK c6 the dat tai 2.000 U/L.
Tri s6 d6i chieu cua CK: 24-190 U/L.
2.2.3.2. CK-MB
Trong NMCT, hog tinh CK-MB tang sam va giam nhanh hon so vai CK.
CK-MB bat dau tang tir 3 gia sau NMCT, dat mire t6i da tir 12 — 24 gia, va tra v6
binh thuang sau 2 den 3 ngay.
Tri s6 d6i chieu cua CK-MB: < 25 U/L.
CK-MB tang sam va giam nhanh la chi dau hiru ich trong vi& chart doan NMCT
tai pith va sit lan rOng dm 6 nh6i matt
Trong chain doan NMCT ngtrai to con chit y den tY le gifra CK va CK-MB:
Neu CK > 160 U/L va CK-MB > 5% CK toan phan cho phep nghi den NMCT.
Ngoai ra hog dO tang CK va CK-MB con g'Op a nhirng ton thuang ca tim: viem co
tim, loan nhip tim nlang, sau chan thuong tim...
Su tang hoat dO CK-MB trong matt a cac dang cap tinh cua ton thuong co: viem
loan dtrOng co lien trien,... nghi den mire do ton thuong co tim kem theo.
ENZYM TWA gian b'At dam tang Dinh cao Thai gian N4' binh thuong
164
CHU'ONG 5 I. HOA S/NH LAM SANG BENH LV/ MACH VANH CAP
2 3 4 5 6 7 8 ngiy
Hinh 5.26. -Dtromg bib" u den crOng hoc cac enzyme trong HCMVC
165
HOA SINN LAM SANG
coo co trop. Phirc hop Troponin troponin T (TnT), troponin I (TnI), troponin C
(TnC). Tat ca cac troponin deu c6 tac dung dieu hoa su co co.
Tat ca cac loai co deu co troponin nhung troponin ,a co tim mang tinh dac hieu cua
tim, khac vai troponin cac co khac ye cau true bac nhat dm protein (ve so luting, trinh
to sap xep va thanh phan cac acid amin). Vi vay khi,te bao co tim Nva, viec phat hien
troponin la dac hieu va khong the nham ran vai cac to chirc khac.
Co the hoat dOng: su trugt cua cac sgi myosin tren cac sgi actin gay co co. Xay ra
khi ion Ca" gan vao vi tri protein tiep nhan.
Troponin tang nhanh trong nhang gio dau ging nhu CK-MB.
Ca2+
166
CHU'O'NG 5 lo• HOA SINH LAM SANG BENH MACH VANH CAP
A: Myoglobin
20 B: Troponin
C: CK-MB
D: Troponin sau DTNKOD
10
3 4 5 6 7
Hinh 5.28. DOng hoc dm troponin, CK-MB, myoglobin
Troponin I (TnI).
TnI rat dac hieu vai m8 tim, do do TnI la mot chi au v6i ngay ca hxcmg hoai tirrat
nh6 cua tim.
Tri se ci6i chieu cua TnI trong huyet tuang cuc kST nho: < 0,01ng/ml. Nen bat ky mot
luting nh6 TnI nao co the Oat hien duoc cling deu coy nghia benh 1Y.
TnI bat dau tang tir 3 gi6 den 6 gi6 sau khi khai phat NMCTC. Dat dinh cao trong
vong tir 14 gi6 den 20 gi6 va tra ve binh throng sau 5 den 10 ngay. TnI tang cao hurl so
voi CK-MB hoac myoglobin trong NMCTC.
Tang n6ng dO TnI clang d6ng nghia vai tang nguy co tir vong &ei vdi benh nhan.
Troponin T (TnT):
Tri se doi chimg cua TnT trong huyet Wang: < 0,1 ng/ml.
N6ng dO TnT huyet thanh bat dau tang trong yang tir 3 gi6 den 4 gi6 sau khai phat
ton thuong co tim, dat dinh cao trong -yang tir 10 gia den 24 gi6 va tang keo dai tit 10 ngay
tai 14 ngdy sau NMCT cap.
TnT cling tang trong benh thieu mau co tim cap.
167
HOA SINH LAM SANG
Bang 5.7. DOng hoc cac chi clau sinh hoc tim trong NMCT
Chat chi di6m Xu'at hilen Cao die'm Trey ve binh thtr&ng
Bang 5.8. -ID6 nhay cCia CK- MB va troponin trong phat hien NMCT khong r6 c6
ST chenh len
Enzym Trtarc 6 06. Sau 6 gi& sau khi bit dim bi NMCT
Irp
r onin I > 0,1 ng/ml 66% 100%
Can xet nghiem cac enzym dinh lcSr sau con NMCT de Oat hien nhitng bien chirng
c6 the xay ra nhu NMCT tai dien, xuat hien tang con tram trong cua nh6i mau...
Trong NMCT tai di8n, hoat dO tang cac enzym c6 gia tri chin doan hon ECG (vi
ECG ton tai lau hon).
168
CHUONG 510- HOA SINN LAM SANG BENH L.1.1 MACH VANH CAP
BNP dugc du tit chi' yeti a ca tim cua tam that. NOng dO BNP trong mau tang khi
co tang the tich mau nhu sung huyet tim, tang huyet
Pro-BNP c6 trong co tim g6m 108 acid amin, khi yao mau dugc tach thanh hai
chd6i polypeptid: chdOi c6 trinh tu dan dau c6 ten la NT-proBNP Om 76 acid amin va
BNP Om 32 acid amin. Ca NT-proBNP va BNP luu thong trong tuan hoan. BNP c6 hoat
tinh sinh hoc.
Co m6i lien quan tuy6n tinh giaa sir tang BNP va mire dO tram trong dm sung
huyet tim.
NT-proBNP va BNP dirge giai phOng \Tao mau khi co tam that bi cang qua mirc.
Tri s6 d6i chieu oda NT-proBNP va BNP: < 100 ng/L.
Phu nix tren 45tu6i c6 nOng dO NT-proBNP cao han nam giai 50%.
Pro-BNP Peptid
(108 aa) (26 aa)
NT-proBNP
(76 aa)
Mau
169
HOA SINH LAM SANG
NT-proBNP va BNP ngoai tang trong suy tim, no con tang trong cac tnratng hop nhu
tuoi cao, co dia beo phi, shock, suy then, tang trong tang ap phoi, hed chirng suy ho hap
cap, benh plied man tinh tic nghen
NT-proBNP danh gia r6i loan chirc Wang that trai tot hem BNP. Vi v4y NT-proBNP
c6 tinh on dinh va ben vcrng hcm BNP.
Gia tri cua BNP va NT-proBNP:
NT-proBNP va BNP có gia tri trong chin doan suy tim sung huyet, chin doan cac
giai doan suy tim, chin doan phan bit suy tim sung huyet cap v6i cac nguyen nhan gay
khO th6 khaa. Ngoai ra no con c6 gia tri theo doi ket qua dieu tri suy tim sung huyet.
NT-proBNP (pg/ml)
<300 300-1800 >1800
Hinh 5.30. NgLYO'ng NT — proBNP trong suy tim cap theo tu6i
Bang 5.9. Ngu,Cvng NT — proBNP trong suy tim cap theo tu6i
170
CHU'O'NG 5 ► HOA SINN LAM SANG BENH LY MACH VANH CAP
ANP
NT - proANP
ANP
NT - proANP
BNP
NT - proBNP
BNP
NT - proBNP
Hinh 5.31. Cac hinh anh suy tim va kh6ng suy tim
ECG VA NT - proBNP
171
I-16A SINN LAM SANG
1800 _ 1707
1600 _ 1571
1400 _
1200 _
1000 _ 951
800 _
600
400 _ 342
200 _
56 125
0
I II III IV
172
CHLIO'NG 5 ► HOA SINN LAM SANG BENH LY MACH VANH CAP
Trtdrng hop 2
Benh nhan HuSmh Minh T., phai nam, 69 tu6i.
Nhdp vien liic 9 gia ngdy 18/11/2000. I4T do nhdp vien: dau noc trai.
Tien sir: benh tim khong rO.
Tinh trang luc vao vien: mach 92 ldn/phirt, huye't ap 100/60 mmHg.
ECG: ST chenh lenh tir V1 d8n V5 5mm
Chdn doan so ba: NMCT.
Sinh hod: glucose: 97 mg%, BUN: 46 mg%, creatinin: 1.6 mg%, cholesterol: 129
mg%, HDL: 36 mg%, LDL: > 2mg% (<130mg%).
Ngdy 4 (18/11/98) NO), 6 (20/11/98)
Tryon hop 3
B'enh nhan Tran Thi M., phai nu, 89 tuei.
Nhap vien luc 21g55 02/12/2002 vi met, kilo the..
Tien sir: cao huyet dp, thieu mau co. tim, suy tim.
Tinh trang luc vao vien: mach: 88 lin/ph-rat, huyet 160/100mmHg, nhip the.: 24
lin/phut, Sp02:83%.
ECG: ST chenh xueng 6 V2 — V6, Tame. V1 — V5.
Chin doan sa be: theo del nhei mau ca tim.
Ket qua xet nghiem sinh h6a: ure: 18 mg%, Cre: 1.1 mg%, Ion do Nat: 143 mEq/L,
K.±: 4.3 mEq/L, Ca": 2.6 mEq/L, cholesterol: 289 mg%i, TG: 129 mg%, HDL: 58 mg%,
LDL: 206 mg%T.
Men tim:
SGOT SGPT CK LDH MB Tnl
ESL
Chin clocin xeic Binh
Truirng hop 4
B'enh nhan Phan Anh T., phai nam, 65 tuei.
Nhip vien: ngay 22/10/1999. LST do: dau ngvc trai lan len vai —> lan xueng tay trai.
Tien six: khoe manh, but thuec la ngdy 30 di'eu.
Luc vao vien: mach 100 lin/phik, huyet ap: 120/80 mmHg, nhiet de: 37°C.
Do ECG: ST chenh len V1 — V5, c6 s6ng Q va T 6 V2 — V5.
Chin clown sa be: nhei mau co tim cap.
Ket qua xet nghiem sinh h6a: cholesterol: 275 mg%T, TG: 149 mg%, HDL: 39
mg%, LDL: 224 mg%t, glucose: 85 mg%. BUN: 14 mg%, Cre: lmg%, Ion de): Nat: 140
mEq/L, K±: 3.7 mEq/L, Cl-: 99 mEq/L, Ca': 5.0 mEq/L.
Men tim:
MEN SGOT CK LDH MB TnI
174
CHU'O'NG 5 ON- HOA SINH LAM SANG BENH LY MACH VANH CAP
175
HOA SINN LAM SANG
176
CHUCYNG 5 ► HOA SINH LAM SANG BE-NH L'? MACH VANH CAP
177
HOA SINH LAM SANG
29. Thieu enzym nao sau day gay nen tinh trong huyet tuong duc nhur sira sau bira
an nhieu
A. LP.lipase B. LCAT C. HMG-CoA reductase D. Cholinesterase
30. 'Prong plarang phap din di, thanh phin nao sau day tu'ung timg voi LDL:
A. CM B. pre-LP C. LP D. LP
31. C#p Apo nao sau day có chuic ning tic dung nguvc trong XVDM:
A. AI va B48 B. AII va B100 C. AII v B48 D. AI va B100
32. Clap LP huyet nao sau day có chtic nang tic dung nguvc trong4nh ly XVDM:
A. VLDL va LDL B. VLDL va HDL C. IDL va HDL D. LDL va HDL
33. Nhom xet nghiOn nao sau day có nguy co' cao trong XVDM:
A. TG>150mg%, Cholesterol>200mg%, HDL-C<35mg%, Apo B >130mg%
B. TG>200mg%, Cholesterol>200mg%, HDL-C<35mg%, Apo A >130mg%
C. TG>200mg%, Cholesterol>200mg%, Apo A<120mg%, Cholesterol TP/HDL-C >4.5
D. TG>300mg%, Cholesterol>200mg%, HDL-C<35mg%, Apo A >130mg%
34. TOp hop xet nghi?m nao sau day sir dung trong chin doan trmit HCMVC:
A. MPO, CRP, PLGF, cholinesterase B. MPO, cholin, BNP, NT-proBNP
C. Cholin, CRP, MPO, GOT D. MPO, cholin, CRP, PLGF
35. Xet nghi?m nao sau day có the throng tinh gii tren bOh nhan suy th4n:
A. AST B. Troponin I C. Troponin T D. Myoglobin
36. Protein nao xuit hqn semi nhwng khong dac hien trong nhii man co' tim:
A. CK-MB B. Myoglobin C. TnT D. GOT
37. Protein nao khong tang nhieu trong ton thwang co' van:
A. CK B. LDH C. GOT D. TnI
38. Gia tri cua xet nghqm nao sau day khong the tang cao neu huyet thanh trong:
A. Triglycerid B. Phospholipid C. HDL-C D. LDL-C
39. Lecithin co nhieu trong lipoprotein nao:
A. HDL B. LDL C. VLDL D. CM
40. C4p lipoprotein nao trong mau có tic dung nguvc chieu nhau:
A. CM va HDL B. IDL va VLDL
C. LDL va HDL D. CM va LDL
178
t*
179
Chu'o'ng 6
HOA SINH LAM SANG
BENH LY TUYEN NOI TIET
MUG TIEU
1. Trinh bay Ave d6 lieu hoa ngtroc truc dtroi dai-tuyn yen-tuyen
2. Liet ke cluvc she thay doi cac xet nghiem hoa sinh trong twang giap.
3. Liet ke Ave su• thay doi cac xet nghiem h6a sinh trong nhuvrc
DPJ CU'O'NG
Co the song la met kh6i th6ng nhat hoan chinh, vai tre chuyen hoa cac chat trong co the
la do'cac to chic va ca quan dam nhiem. Cac chirc nang cua cac co quan, be phen trong
co the duct dieu hoa boi hai he th6ng là N than kinh va he nei tiet.
He th6ng than kinh: &rig vai tre dan truyen tin hieu hay th6ng tin di qua met he
th6ng co dinh ve eau trite.
He th6ng nei tiet: g6m nhieu hormon do the tuyen dee biet bai tiet va dirge van
chuyen trong mau nhtr nhung thong tin di dOng de tat &Ong len cac co quan.
Hai N thong nay c6 m6i lien quan rat tinh vi. Vi du catecholamin la nhiing chat dan
truyen than kinh a mot to chirc nay nhtrng lai la hormon o to chic khac.
Tuyen nei tiet la cac tuyen khong e6 6ng dan xuat, cac hormon cua no tham trgc tier,
qua N mao mach do thong vao mau. Hau ha c6 nguon gee tir cac to bao Welt me, ngoE
ra o tinh hoan (san xuat testosteron) Aid buong tang (san xuat estrogen) c6 nguon gee tir to
chirc lien ket, trong he th6ng than kinh tuyen yen va cac to bao tiet c6 nguon gee than kinh.
Cac tuyen nei Wet nam rat rat trong co the nhtr tuyen yen, tuyen giap, tuyen can giap,
tuyen thuong then, tuyen tay nei tiet, tuyen sinh due. Ngodi ra cac co quan khde ding co
chirc nang nei tiet nhu viing duai doi, cac dau ten clang eila cac sqi than kinh, 'Ong tieu
h6a, then...
T6 chirc dich CO lien quan met thiet den cac he thong nei tiet. Tin hieu tir he than kinh
trung uong dtroc truyen qua met boat he tir dieu chinh toi to chirc dich cuoi clang.
‘Viing duoi doi la trung tam phihop chirc nang th6ng nei tiet. N6 nhen va
truyen tin tir N than kinh trung uong, san xuat ra nhfing hormon dieu hoa di tai tuyen tien
181
I-16A SINN LAM SANG
yen, mot s6 dugc goi la "yeu to giai phong" c6,tac dung kich thich tien yen tiet ra mot
hormon Wang *rig, so khac goi la "yeu to ire che i c the tien yen tiet hormon. Khi dugc
kich thich, tien yen se tiet hormon vao mau de van chuyen tai cac tuyen n6i tiet khac nhu
v6 thugng than, tuyen giap, tinh hoan, buong trimg, tuyen tuy nOi tiet...
Cac hormon vimg duoi d6i dugc san xudt vai mot lugng rat nho.
Tuyen yen là tuyen nOi tiet nh6, kich thuac 1 cm, trong lugng 0,5 — 1 g, ndm a day
nao. Tuyen yen c6 hai
ThUy truac goi la tien yen hay yen tuyen, c6 5 loai to bao tiet ra 6 hormon, dong vai
tro chinh trong su ki'em sok chirc /fang chuyen hoa cua toan co th6, do la somatotroph
tiet growth hormon (GH), corticotroph ti& adrenocorticotropic hormon (ACTH), thyro-
troph tiet thyroid stimulating hormon (TSH), gonadotroph tiet follicle stimulating hor-
mon (FSH) va luteinizing hormon (LH), lactotroph ti& prolactin (PRL). 30 - 40% to bao
thily truoc la somatotroph, 20% corticotrop, moi loai con lai 3-5%, tuy nhien cac hormon
nay rat manh giap ki6m soat chirc nang tuyen giap, sinh duc va bai tiet sua cua tuyen yd.
182
CHUO'NG 6 ► HOA SINE/ LAM SANG BUNN LY TUYEN NOI TIET
183
HOA SINH LAM SANG
phut trien se luting to bao, va da'c biet la gay biet h6a mot s6 to bao nhu to bao xuang va
to bao co, sau khi truemg thanh xuang ngimg phut hien, trong khi cac mo khac van tiep
tuc phut trien.
Tac dung chuyn hoa
Chuyen hoa protein: GH lam tang mire tong hop protein trong tat ca to bao co the
bang cac tac dung:
- Tang v'a'n chuyen acid amin qua mang to bao, lam tang neng de acid amin not
bao tuo thuan loi cho tong hop protein.
- Lam tang dich ma ARNm de tong hop protein.
Tang sao chop ADN trong nhan de too thanh ARNm, qua do gidp thitc day sir
tong hop protein va phut trien ca the. ,
- Giam hoa protein va cac acid amin to bao. N6 huy &Ong mot luang ,lan acid
boo tu do dr cac to chirc de cung cap cho nhu cau nang luting co the.
Chuyen hoa lipid: huy dOng acid boo tir cac to chirc lam tang acid boo to do trong
mau, tang sir dung acid boo cho nang luting. Nhu vay ca the clanh glucose va protein cho
so phut trien. Khi tang qua nhieu GH se tang sir dung acid boo sinh ra nhieu the ceton va
viec huy dOng nhieu acid boo ve gan ding gay ra chimg gan nhiem
Chuyen hod glucid:
- Giam tieu ding glucose cho nang lugng do tang huy dOng acid boo nhu trinh bay
a tren.
- Tang du till glucose duai dung glycogen trong to bao: glucose khong tieu di cho
nang luting se vao trong to bao.
- Tang glucose mau: glucose vao trong to bao clued tac dung ciia GH nhung tac
dung nay chi keo dui 30 phut den 1 gia, sau do to bao da nhan glucose qua mire se
khong nhan them lam tang glucose mau (c6 the den > 50% so vai binh thuemg)
va c6 the xuat hien glucose nieu goi la dui thao dueing do tuyen yen.
- Tang bai tiet insulin do hai tac dung: GH lam tang clueing huyet dong thai kich
thich truc tiep to bao beta dia tuyen toy tiet insulin. Su kich thich nay doi khi qua
mire gay kiet quo kha nang tiet insulin dm to bao beta gay dui thao clueing do toy
that stx. Vi vay GH dirge coi la nguyen nhan gay benh dui thao clueing.
Hog dOng cua GH can c6 su phei hop dm insulin va glucid, neu thi'eu insulin va
glucid, GH se khong gay phut trien co. the.
Kich thich sun va phut trien xuang
Tac dung rO rang nhAt cua GH la tang phut trien xuong, bao gem: (1) tang gift protein
cho to bao sun va to bao sinh )(mug, lam xuong phut trien, (2) tang mire sinh san cua to
bao nay, (3) chuyen to bao sun thanh to bao sinh xuong, nhu the se to xuong mei. Co hai
co the phut trien xuong:
- Cac xuang dui phut trien chieu dui a sun dAu xuang, a do dau xuong lien ket
vai than xuong qua sun n6i. DAu tien la tao sun mai va sun nay se chuyen thanh
184
CHU'O'NG 6 ► HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
xuong lam keo dai than )(strong va day dau xuong ra xa. D6ng thai ban than sun
dau xuong ding citroc sir dung clan de sau tu6i twang thanh, dau xuong not vai
than xtrong va xuong khong dai them duce nua. GH kich thich tat ca cac qua
trinh nay, nhtmg khi dau xuong not vai than xuong thi GH khong the lam dal
xuong duce nita.
Cac to bao tao xuong nam a chung quanh xuong va mat s6 h6 xuong, chimg tao
xtrcmg mai tren be mat dm xuong cit. Wong thi cac to bao hay xuong hity di cac
xuong cu, khi mac d6 tao xuong 16n hon hity thi xuong ngdy cang day len. GH
kich thich manh tao cot bao lam xuong to ra va qua trinh nay din ra suot dai, dac
biet la cac xuong mang.
GH kich thich gan va mot so to chirc tao ra nhieu protein nho goi la somatomedin,
no c6 tac dung manh lam tang sty phat trien xuong. CO 4 somatomedin &roc phan lap,
quan trong nhat la somatomedin-C con goi la Insulin-like growth factor 1(IGF-1), nemg
do dm no trong,huyet tuong c6 quan mat thiet vai mac bai tiet GH. Ngugi to cho rang
tac dung chit yeu caa GH là th6ng qua somatomedin hon la true tiep len xuong va cac
mo khac.
Didu boa bai tiet GH
Bai tiet GH thay cf6i timg,phirt va tang trong cac trirang hop nhin doi, giam tram
trong protein, giam dtrang huyet, Ming d6 acid beo trong mau giam thap, tap luyen, lao
dgng, chan thuong. Hac biet no tang trong 2 gig dau sau khi ngit say.
N6ng de GH binh thugng trong huyet tuong a ngtrai lan tir 1,6 den 3ng/ml, 6 tre em
va Med trtrang thanh khoang 6ng/ml. Khi nhin dOi keo dai, du tilt dm protein va glucid
dia co the bi giam, neog c/6 GH tang len den 5Ong/ml.
Vimg cluai d6i bai tiet hai hormon de dieu hoa bai tiet GH la growth-hormon-re-
leasing hormon (GHRH) la polypeptid c6 44 acid amin, kich thich tiet GH va growth
hormon-inhibiting hormon (GHIH) c6 14 acid amin, irc cite giai ph6ng GH.
Su dieu boa bai tiet GH phirc tap, ma sir dieu hea lau dai la tinh trang dinh dual-1g,
chit yeu la ham luting protein trong to bao, cang thieu protein cang kich thich bai tiet GH.
Cac bat tlaco'ng bai tiet GH
Bai tiet qua mire GH goi la cuang tuyan yen va giant hoac khong bai fiat GH goi la
suy tuyen yen.
Thieu GH:
Co the bam sinh hay mac phai. Su giam bai tiet GH c6 the xay ra trong thai nien thieu
lam co the cham phat trien, tre 10 tuei chi phat trien bAng tre 4-5 tu6i va den 20 tuei chi
bang tre 7-10 tu6i. Tre khong day thi vi khong c6 dit hormon hung sinh duc. Tuy nhien
c6 mat phan ba twang hop, chi suy hormon GH van c6 kha nang sinh san.
185
HOA SINN LAM SANG
Nguai suy tuyen yen chi thieurGH don thuen, c6 the duoc dieu tri khoi hoan toan,
GH con có tac dung cai thin cac roi loan chuyen hoa khac, vi no co chirc nang chuyen
h6a kha rung.
Suy tuyen yen,tren ngued lan hay gap do u chen ep hay tac mach mau tuyen yen,
thuemg la do s6c tun hoan sau sinh (h6i chirng Sheehan).
Suy tuyen yen se den den met chirc nang Binh due, suy giap gay phis niem, tang can,
giam san xuat hormon glucocorticoid tuyen vO thuong then.
ngurori giam hay met kha nang bai tiet GH, qua trinh gia se phat trien nhanh Nhur
vey gia la mot qua trinh do giam dan six bai tiet GH cua tuyen yen tithe.
Tang tiet GH:
Benh kh6ng 16 (gigantism) thuang do u trong tuyen yen a to bao somatotroph,
hay can goi to bao ua acid gay nen. Vic san xuat qua In& GH lam cho tat ca. ma
ca the Oat trien nhanh, va neu xay ra truck tu6i day thi khi chua dung den xucmg
thi co the phat trien nhanh ve chieu cao, thanh ngued khong 16, có the cao ten 2m.
Nguai kh6ng to bi tang throng huyet va to bao beta bi thodi hoa do lam viec qua mix
duai su kich thich cua duang huyet cao va do kich thich true tiep cua GH. Khi u tien trien
qua mix c6 the den den suy yen.
Benh to dau chi (acromegaly): neu u tuyen yen a to bao somatotrop, xay ra sau
tuoi truang thanh. Xucmg khong dai ra dirge tuy nhien van day len, to ra dec biet
là cac,xuang det tao nen hinh clang dec biet g6m ham va tran nho ra tnxac. Cac
ma mem van tiep tuc phat trien lam mlai to ra gap doi binh thuremg, ngon tay, chan
to ra va cac co quan nhu gan, then ding 16n dan.
186
CHU'O'NG 6 0- HOA SINH LAM SANG BENH L).1 TUYEN NOI TIET
Cac stress tinh than lam tang nhanh stx hal tiet ACTH. N6 lam tang hoat gong cila he
limbic, dac biet la vtlng hanh nhan hai ma, r6i ca hai viing nay truyen thong tin den viing
duai doi.
Dieu hoa ngugc cua cortisol len yang dirai doi, tuyen yen: khi n'ang de cortisol trong
mau tang len no tac dung dieu hoa ngugc am tinh len yang duai doi lam giam bai tiet
CRH va len tuyen yen lam giam ACTH. Ca hai tac dung nay ginp gift on dinh n6ng de
cortisol trong mau.
187
Vimg duai d6i con tiet ra prolactin-inhibiting hormon (PIH) lam irc the su bai tiet
prolactin cua tien yen, cc') the giam den 10 lan. Dopamin va cac chat dopaminergic ding
c6 the dung irc che tiet PRL.
FS
I I I i 1 i
Ca hai deu la glycoproteinsclugc tiet ra cac to bao ua base cila tuyen yen, chiing
tac dOng den to chic dich là bung trCmg va tinh hoan.
Tac clung
Bung trung: FSH kich thich mot s6 nang &mg trixong thanh, trong do di mot
truCmg thanh nhanh nhat, chin va xay ra hien tugng rung‘trimg. LH kich thich t6
bao hat, lop vo trong oda to bao nay se tiet ra hormon buong trnng la estrogen.
Tinh hodn: FSH kich thich to bao sertoli trong 6ng sinh tinh, lam cho cac to bao
nay phat trien va bai tiet cac chat sinh tinh trung. Chat nay ding v6i hormon tes-
tosteron co tac dung dinh &fang manh tren ong sinh tinh, lam to bao mam cua
a
6ng nay trigmg thanh nhanh ch6ng, qua cac giai doan trung gian tr6 thanh tinh
188
CHU'ONG 6 IN.- HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
trang. LH kich thich to bao ke Leydig bai tiet testosteron, mire bai tiet testosteron
phu thuOc vao n6ng dO LH mau.
Di& hoa bai tiet FSH va LH
Bai tiet FSH va LH cua tuyen yen truac la do hormon yang dual doi gonadotropin-re-
leasing hormon (GnRH) hay con goi la luteinizing-hormon- releasing hormon (LHRH)
dam nhiem, la mot decapeptid.
GnRH dugc bai tiet cach quang 1 den 3 giO, moi lAn chi bai tiet khoang it phut.
Cuing dO kich thich cua hormon nay phu thuOc vao hai yeu to: tan so va lugng GnRH
dugc bai tiet a moi chu kST. Su bai tiet a tuyen yen truac ding c6 chu lcSr theo chu IcSf cua
bai tiet GnRH. Do lien quan chat the nhu the nen GnRH con dugc goi la hormon giai
phOng LH viet tat la LHRH. Trong khi d6 su bai tiet FSH chi thay doi nhe theo GnRH, no
thay doi chum sau nhieu
frc the ngugc cua hormon sinh due len Wing ha doi-tuyen yen: co' the dieu hoe
ngugc am tinh cua testosteron la khi no dugc bai tiet nhieu, se tac dung ix the \Tung clued
doi, lam giam bai tiet GnRH do lam giam bai tiet LH dm tuy'en yen. Testosteron con
tac dung live tiep len to bao yen truac lam giam bai tiet LH. Ngugc lai testosteron mau
giam se cho phdp yang duai doi bai tiet mot lugng han GnRH clan den tang tiet LH
va tang nOng dO hormon testosteron trong mau.
DOi vai FSH, no kich thich to bao sertoli bai tiet cac chAt sink tinh trang, Sing died
to bao nay ding fiat ra hormon la inhibin, IA mot glycoprotein. Khi ong,sinh tinh san xuat
qua nhieu tinh trimg, thi bao sertoli cling san xuat nhieu inhibin. Chat nay c6 tac dung
dieu hoa ngugc am tinh, ire the lai tuyen yen truac, lam giam su bai tiet FSH, do d6 lam
giam san xuat tinh trung. N6 cling c6 tac dung uc the nhe len yang ha doi lam giam n6ng
dO GnRH.
Tac dung dieu hoa ngugc cua estrogen va progesteron len tuyen yen: LH c6 tac dung
duy tri hoang the va kich thich hoang the tiet ra estrogen va progesteron. Khi ming di) hai
hormon nay tang cao trong mau se c6 tac dung *c che ngugc lam tuyen yen truac giam
bai tiet LH va yang duai doi lam giam bai tiet GnRH, tuy nhien mac clO it ham so vai 111C
che ngugc len tien yen va chu yeu la no lam giam tan so nhip Wet GnRH.
Cac t6 bao hat dm hoang the ding tiet ra inhibin, tac dung *c the manh su bai tiet
FSH cua tuyen yen Ira uc the LH vai mire ciO it hon. Khi LH N. uc the thi hoang the bi
teo di.
Dieu hem ngugc ducmg tinh dm estrogen tnreec khi rung truing: 12 ngay sau khi thay
kinh, mot nang truing truing thanh va chin, lap vo dia,te bao hat tiet nhieu estrogen, lac
nay estrogen khong uc the ngugc ma kich thich tuyen yen tiet mot lugng lin LH, gap
6 — 8 lAn so vai binh thuamg, va mot lugng FSH gap doi so vai binh thaerng. Chinh su
tang LIT,Sit ngOt lam truing rung vao ngdy 14 dm chu,kSr kinh 28 ngay. Hien tugng nay
goi la dieu hoa ngugc throng tinh dm estrogen len tuyen yen. Sau khi rung, 17,0 phAn con
189
HOA SINN LAM SANG
lai cua nang trimg, chit yeti la cac to bao hat chuyen thanh hoang the, LH tiep tuc duy tri
hoang the.
Oxytocin (OT)
Thiry sau tuyen yen khong bai tiet hormon, ma cac,te bao tuyen yen sau chi
trq gifip nhung tan cling than kinh vang dugi xuong. Nhiing tan cling than
kinh nay china nhieu hat bai tiet va Chung nam tren be mat eac mao mach, 6. do chfing
tiet ra hai hormon la anti diuretic hormon (ADH) hay con goi la arginin-vasopressin
(AVP), acid amin tit* tam trong chit& peptid cua vasopressin khac nhau tity loci vi
duo nguoi la arginin, 6 heo la lysin...Do do ten chinh xac cua vasopressin ngtr6i la
190
CHU'O'NG 6 0- HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
arginin8-vasopressin (AVP) va hormon thin hai la oxytocin. Hai hormon nay dugc tong
hop bgi nhan ten thi (chit yeu tong hop ADH, chi mot it oxytocin) va nhan canh nao
that (chi yeu tong hop oxytocin, chi mot it ADH). Sau khi dtrgc tong hop chung ket
hop vai protein mang la neurophysin, chuyen den dau tan cling than kinh n'am a hau
yen. Khi xung citing than kinh tuyen tlr nhan tren thi va nhan canh nao that xuong vimg
hau yen, hormon &roc bai Wet ter cac hat nam a tan cling than kinh, qua co the xuat
bao va dugc hap thu \Tao matt bai cac mao mach ngay ben canh. Ca hai neurophysin
va hormon dugc ph6ng thich &mg thai, nhung do gin long leo nen neurophysin tach
thi hormon ngay va khong c6 tic dung se bi thodi hoa.
1.2.2. Oxytocin
Tac dung: gay co ca trcm Ur' cung luc mang thai dac Net manh trong lac chuyen da.
Oxytocin c6 vai tro quan tong trong bai xuat &Cm, no lam ep cac nang sira, day sira
ra ngoai. Khi tre bit me, tic thing milt a dau vu gay ra cac xung than kinh truyen len nao,
den halt yen gay bai tiet oxytocin vao mau den tuyen vii lam co to bao co bieu mO quanh
cac tuyen slta a vu lam chay stta. Tac dung nay nhanh chua day 1 phut sau khi bat dau bit
me, stra bat dau chay theo co che nay.
191
HOA SINH LAM SANG
192
CHUO'NG 61. HOA SINH LAM SANG BENH LY. TUYEN NOI TIET
Prolactin: la adenom tuyen yen tiet qua mire PRL, la loci ademon tuyen yen pile Nen
nhat chiem 40% tong s6 adenom tuyen yen.
TSH
Nguyen phat: cac hiem.
Thir phat: suy giap lau khong dieu tri tat.
- U thucmg m6: thir phat hay gap han nguyen phat (rat hiem), di can vao tuyen
yen gap trong 25% tru6ng hop K vu, thuemg khong c6 bieu hien not tiet met vai
truemg hop gay dal than nhat va sau do la suy yen.
Hei chUng khoi u: tuy kich thuac va huang phat trien khei u ma c6 Neu hien
khac nhau.
193
HOP, SINN LAM SANG
194
CHU'O'NG 6 ► HOA SINN LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
+ Glucagon: 0,03 mg/kg tiem tinh mach, throng phi hop vai propranolol.
+ GH-RH: 1 µg/kg tiem tinh mach, dung nap tot.
K6t qua: duac xem la binh thuang ne'u dinh GH = 7 ng/ml (21 gIU/m1) sau khi lam
nghiem phap kich thich.
nghia: nong de GH khong dap irng (thap hon mire no nen co) vai nghiem phap
kich thich, nong de IGF-1 thap a doi tuong c6 trieu chimg thieu GH se gifip ket luan benh
nhan thiL GH va quye't dinh dieu tri.
- Nghiem phap ire die:
Chi dinh: nghi nga hei chimg khong le (gigantism) er tre em hoac to dau chi (acro-
megaly) a nguai tn.rang thanh, nghi u tuyen yen, phoi hop vai do nong de IGF-1 trong
danh gia di'eu tri benh 1)'T tuye'n yen va theo del tai phat.
Cach tin hanh Prong tir nghiem phap kich thich, cac chat ix ch6 gem:
+ Tang dueng huy& bang Ong 75 g glucose.
+ Somatostatin 100 gg tiem clued da.
Ket qua: binh thtremg nong de GH < 2 ng/ml (< 6 uIU/m1) sau khi lam nghiem phap
ire che.
Y nghia: nong de GH sau khi irc che van cao hon mUc le ra no nen c6 (nghiem phap
throng tinh) a nguai CO bieu hien hei chimg khong le hoac to dau chi kern theo IGF-1 tang
giup chan doan xac dinh benh. Ne'u nghiem phap duong tinh or nguai dang theo doi benh
sau di6'u tri thi c6 the la truemg hop tang tiet GH tai phat.
195
HOA SINH LAM SANG
nghia: tang tiet ACTH gap trong thieu but CRH cita viing ha doi va kitting Wet
ACTH gap trong suy tuyen yen. Nghiem phap con giup phan biet benh Cushing (tang
tiet ACTH va cortisol) \Teri cac truerng hop u lac ch76 tiet ACTH va 116i chirng Cushing do
tuyen thuemg than (ACTH va cortisol khong dap Aug).
Chit 3'7: dap irng thay d6i theo gio trong ngay, bu6i chieu ACTH va cortisol tang
nhieu hon.
+ Nghiem phap kich thich bang Lysin-vasopressin (LVP): LVP la d6ng van cua AVP
c6 tac dung nhu CRF/CRH, kich thich tiet ACTH va cortisol. Hien nay nghiem
phap nay khong con diing vi dap Aug kern \Ta nhieu tac dung phu.
Tri so tham khao: mau huyet thanh ley vao buoi sang a 252 ngued kit& manh tien
hanh dinh lugng PRL bang phuong phap CLIA.
Bang 6.2. Ntrig cit) trung binh ACTH
196
CHU'O'NG 6 Ow HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Nghiem phap kich thich bang Gn-RH/LH-RH danh gia kha Wang hoat dOng cua
tuye'n yen va cho phap phan biet six thieu but la & ha doi hay tuyen yen. Sau‘kich thich
neu tuyen yen dap (frig binh thuong hay chi giam nhe thi nguyen nhan a ha doi, con neu
khong dap (mg, ngay ca sau khi nhac lai thi nguyen nhan thugc tuyen yen. Dap img cna
LH doi vgi Gn-RH thay doi then chu lcST kinh nguyet,,dap img giai doan hoang the gap
doi giai doan nang. Dap Ung tit FSH khong thay doi theo IcST kinh.
Tian hanh: 100 µg Gn-RH dugc tiem tinh mach hay clued da. Mau mau do n'6ng dg
FSH, LH dugc lay vao cac thoi diem 0, 15, 30, 45 Va. 60 phi&
Ngdy nay vai cac xet nghiem dinh lugng FSH, LH có dg nhay cao, de clang xac dinh
cac mitt ni5ng dg thap (dO' nhay phan tich tot) lam cho nghiem phap nay it dugc &mg.
197
HOA SINN LAM SANG
Cach thgc hien: tiem tinh mach 200g TRH (protirelin) se lam tang n6ng dO TSH, t6i
da sau 30 phut va trey v6 mire ban dau 6 phut thin 120.
Then trong vai ngtr6i c6 tin can hen, b6nh phi tic nghen man tinh, suy tim cung
luting thap, c6 thai.
)".(- nghia: ginp chan loan suy giap c6 nguyen nhan 6 tuyen yen hay ha d6i. Ngay nay
hau nhu khong con dung nghi6m phap nay vi protirelin khong throe san xuat
198
CHU'O'NG 6 OA- HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
THOY THOY
TRAI PHAI
TUYEN TUYEN
GIAP GIAP
Tuyen giap la mot tuyen not tiet quan trong cua ca the.
,Tuyen giap (TG) nam ngay clued thanh hai ben ya phia truac khi quan.
Tuyen giap gem hai thily phai va trai, nod yeti nhau bai eo tuyen giap bat ngang tir sun khi
quail thir nhat den sun khi quail thir tu. ThUy phai to hem thily trai mot it.
199
HOA SINN LAM SANG
Hinh 6.6. Cu
A tao mo hoc tuyen giap
COu tao mo h9c: TG duoc tao thanh bed hai loai t6 bao: t6 bao nang va t6 bao quanh nang.
T6 bao nang la don vi tong hop va bai tiet hormon tuyen giap: thyroxin va triiodothy-
ronin. MOi nang có hinh cau &rang kinh to 100 -300 Rm, bao boc mot chat keo (chat tiet)
gom chit yeu thyroglobulin, duce tiet ra bai tuye'n giap. Thyroglobulin la mot glycopro-
tein china iod va la co chat quan trong cho su gan iod vao tyrosin trong qua trinh tong hop
hormon giap. Ngoai ra chat keo con china mot luting nho thyroalbumin china iod.
Thanh cua nang tuyen la nhang t6 bao bi6u mo hinh tru, bai ti& chat ti& vao trong
king nang.
Hormon giap dirge hap thu trO. lai qua to bap bieu mo tuyen giap vao mau va phan
phi khap co the.
T6 bao quanh nang (holac t6 bao C): t6 bao C khu tit 6 gifta cac nang ho4c dinh lien
vai cac nang. T6 bao C san xuat ra calcitonin, mot hormon peptid co vai trO trong sty di6u
hoa calci a co the.
200
CHU'O'NG 610- HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Hai hormon giap nay c6 eh& nang giong nhau, nhung khac nhau ve ciremg dO va
died gian tac dung: triiodothyronin manh han thyroxin khoang 4 lan, nhung no c6 mat
trong mau vai so luting nh6 han nhieu, va tac dung trong thoi gian ngan han nhieu so vai
thyroxin.
Nhu cau iod cho su. tao thimh hormon giap:
Moi tuan, mot ngu0i binh thuong can lmg iod de tao hormon giap. Iod an vao dugc
hap thu qua 6mg tieu h6a vao mau. Binh thuong phan lem iod nay dugc thai nhanh qua
than, va chi khoang mot phan nam so d6 clime van chuyen tir mau Wan hoan vao to bao
tuyen giap de tong hop hormon giap.
Giai doan dau dm sir tao thanh hormon giap la van chuyen iodur tir mau vao to bao
giap va cac nang. Mang day cila to bao giap bom iodur mot each tich circ vao trong to
bao _giap.
Tuyen giap binh thuong, nang dO iodur trong tuyen cao gap 30 Fan nang do dm no
trong mau. Khi TG hoat dong 6. mire tai da, nang dO dm no c6 the cao gap 250 lan.
Tang hop hormon tuy in gicip
Six tao thanh va bai tiet thyroglobulin cua to bao giap: luoi not bao tuong va b0 Gol-
gi cua to bao giap tong hop va bai tiet vao trong nang mot phan tir glycoproteinkin, goi la
thyroglobulin, trong luting phan tir khoang 335.000. M8i phan tO thyroglobulin chda 70
acid amin la tyrosin, day la chit chinh ket hop vai iod de tao thanh hormon giap.
Sy' oxid h6a ion iodur:
Iod gan trirc tiep vai acid amin tyrosin phai a dang oxid hoa. Iod dua vao co the dugc
hap thu runt clued dang iodur. Sau do nhey xuc the cua enzym peroxidase oxid h6a io-
dur thanh iod, phan Wig nay bi,Irc the irc che enzym nhu thioure. Enzym peroxidase
c6 trong mang dinh to bao bieu mo tuyen giap.
Six iod hoa tyrosin va sir tao thanh hormon giap: khi phan ttir thyroglobulin dirge giai
ph6ng tir b0 Golgi, hay dugc bai tiet qua mang dinh cua to bao vao trong nang giap, iod
oxid hoa gan khoang mot phan sau oh acid amin tyrosin trong phan tix thyroglobulin, nhO.
xuc tac cua enzym iodinase. Tyrosin dau tien dugc iod hoa thanh monoiodotyrosin (MIT),
r6i diiodotyrosin (DIT). Sau do it phut, hang gia, di the hang ngdy, mot phan tO monoio-
dotyrosin ket hop vai mot phan tix diiodotyrosin de tao thanh triiodothyronin (T3) chiem
khoang mot phan muoi lam cua hormon dg tril, hay hai phan tir diiodotyrosin ket hop voi
nhau de tao thanh mot phan tix tetra-iodothyronin (T4) hay thyroxin, la hormon chinh. Moi
phan tir thyroglobulin chira 30 phan tir T4 va vai phan tir T3. Hormon giap dugc du tat
trong cac nang, vai so luting du dung yeti yeu cau binh thuong tir 2 den 3 thang.
201
HO CH2CHCOOH
NH2
NH 2
Tyrosine HO CH2CHCOOH
NH 2
Diiodotyrosine (DIT)
I I
HO CH2CHCOOH HO CH2CHCOOH
I I NH 2 NH 2
3.3' 5.5' - Tetraiodothyronin
3.3'.5 Triiodo Thyronin (T3)
(Thyroxin, T4 )
202
CHU'O'NG 6 ► HOA SINH LAM SANG BENH L`? TUYEN NOI TIET
Thyroglobulin
DIT
Tyrosine
MIT
MO ngoai
bien
Van chuyen hormon tuyan giap trong mau: khi vac) matt, phdn lan T4 va T3 ket hop
voi nhang protein van chuyen. Co ba loai protein van chuyen, theo thin tu ai luc,giam
dan: thyroxin ket hop vai globulin - TBG (thyroxin - binding globulin), thyroxin ket hop
voi prealbumin - TBPA (thyroxin - binding prealbumin) va albumin. T4 ket hop manh hon
voi nhang protein van chuy'en tren so vai T3. Chi có mot luting nho: 0,4% T3 va 0,02% T4
khong ket hop vai protein van chuyen, tac ld a dang to do.
T4 giai ph6ng vap mo rat ch4m, mot phdn hai T4 dirge giai phong tir mau vdo mo
khoang 6 ngdy, con T3 vi Oi lirc thap hon nen mot nira ducyc giai phong vdo mo chi trong
mot ngdy. Khi vdo trong to bdo ca T3 va. T4 lai gan voi protein cila mo nen duac du tru lai
trong to bac).
T4 thai gian tiem tang ddi. Khi có tac dung, mac dO no tang ddn va dat toi da tir 10 -
12 ngdy, thai gian ban hily ld 15 ngdy, mot so hoot &Ong keo dai, có khi toi 6 tuan, hoac
sau 2 thang.
T3 tac dung nhanh hon T4 khoang 4 ldn, Mai gian tiem tang ngan tit 6 den 12 gia, va
tac dung thi da trong 2 den 3 ngdy.
Chi có hormon T3 yd. T4 to do mai có tac dung sinh hoc len to bao dich.
2.2. Vai tr6 cCia hormon tuy6n giap trong to chCrc t6 bao
Mc clung lam tang sao chep mot so lan gen
Tac dung chung ciao hormon giap 1a gdy ra su sao chep nhan cna mot so 'ern gen.
203
HOA SINN LAM SANG
Vi vay, mot s6 lan protein enzym, protein eau truth, protein van chuyen, va cac chat khac
dirge tao thanh trong tAt ca cac to bao dia co. the. Ket qua là hoat dOng chirc nang cua toan
bO co the tang len.
Khoang 90 phan tram hormon giap gan vai thu the la T3, chi c6 10 phan tram la T4.
Cac thu the hormon giap gan vai chu7Oi gen dm ADN,,khi no kat hop hormon giap,
cac thu the duac hoat hoa va kited dau sao chep. Wit so 16.n cac ARN thong tin throe tao
thanh, sau do it phat hay hang gia din ra qua trinh dich ma ARN ribosom mang not
bao tuong, de tao hang tram loai protein khac nhau trong to bao.
Tac dung lam tang hogt clOng chuyn hog cfig to bao
Khi mot luting lan hormon giap dirge bai tiet, mire chuyen hoa co so c6 the tang tit
60 den 100 phan tram tren binh thtremg. Mire ding hop protein tang len, nhung &Ong thai
mirc di h6a protein cling tang.
Teen ty the, hormon giap lam hau het to bao tang len ve kich thuac va s6 KNIT, vi
vay lam tang s6 lining va hoat dOng cua ty the, de tang tao nang luting du frit a clang ATP.
Khi hormon giap tang cao trong mau, no tao ra mot luting lan nhiet, nhung rat it ATP
dugc du tit'''.
D6i vai sir van chuyen cac ion qua mang to bao, lam tang mirc van chuyen ion Na+
va IC qua mang to bao do hormon giap hoat h6a enzym Na,K-ATPase. Vi qua trinh nay sir
dung nhieu nang luting va sinh nhieu nhiet, nen do la mot trong nhitng co the ma hormon
giap lam tang mix chuyen h6a cua co the.
Tac dung cita hormon giap tren sit phat trien the
Hormon giap lam phat trien co the,o. tre em. Ngued bi suy giap, phat trien chain
lai, ngued cueing giap, xuong phat trien nhanh lam cho tre,em truang thanh nhanh. Tuy
nhien, xuang cling truang thanh nhanh han, lam dong cac dau xuang dai, chieu cao cling
khong han ngued binh thuang.
Hormon giap lam phat trien bO nao a thai kST bao thai va nhitng nam dau sau khi sinh.
Neu bao thai khong bai tiet du so luting T4, sir phat trien va tnxang thanh cua nao ca tn.rot
va sau sinh se cham lai va nao nho hon binh thuang, anh huang lan den tri tue.
Mc dung tren chuyen hog glucid
Hormon giap lam tang cac enzyme chuyen h6a trong to bao nen kich thich tAt ca
cac clang cua chuyen hoa glucid, bao dua nhanh glucose vao to bao, tang tieu thu
glucose, tang sinh duang mad, tang hap thu glucose tit he tieu hoa, tang bai tiet insulin do
tang duang huyet.
Tac dung tren chuyen hog lipid
Hormon giap lam tang sir huy dOng lipid tit cac mo,ma, do do lam tang n6ng dO acid
beo tir do trong huyet tucmg. Hormon giap cling fink day sir oxid h6a cac acid boo tit do
trong to bao.
204
CHUUNG 6 ► HOA SINN LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Hormon giap lam giam s6 luting cholesterol, phospholipid, triglycerid trong huyat
nrcmg. Trong suy giap, nong d6 cholesterol, phospholipid, triglycerid trong huyet Wang
tang, gan du frit nhiau lipid, do la diau kien thuan lgi de phat trian benh xo vita dOng mach.
Tac dung tren nhu cau cac vitamin va tren trong luvng ca the
Hormon giap lam tang nhu cau cac vitamin. Kay tang bai fiat hormon giap gay thieu
twang doi cac loci vitamin.
Tang hormon giap lam giam trong luting co the. Suy giap lam tang trong luting ca the.
Tac dung tren he tuan hoan
Dong mau va luu luting tim, hormon giap lam tang dong mau, dac biet la tang clang
matt a da do nhu eau thai nhiat. Vi tang clang mau ngoai bi'en, nen luu luting tim ciing
tang. Trong suy giap, km luting tim 0am.
Nhip tim, hormon giap lam tang nhip tim do no tic dung five hap den tinh chiu kich
thich cua tim, ngoai ra no con tic dung gian tiep qua he giao cam.
Ap suit d6ng mach, ap suit d6ng mach trung binh thuemg khong thay doi. Tuy nhien
vi no lam tang nhip tim nen ap suit tam thu tang, nhung vi no lam gian mach ngoai bi'en
nen ail suit tam truing giam twang irng.
Tac dung tren ho hap, tieu h6a, he than kinh trung wing, chtir nang caa ccr
Ho hap, vi hormon giap lam tang chuyan h6a, nen sir dung oxy tang va tao ra nhiau
CO2. Chat nay lam tang nhip va dO sau cua ho hap, th6ng qua cac trung tam dieu h6a.
Tieu hod., hormon giap lam tang ca mire bai het cac dich tieu haa va cir d6ng cua duemg
tieu hoa, nhu d6ng manh c6 the gay tieu chay. Thieu hormon giap thuemg gay tao b6n.
Than kinh trung uang, hormon giap lam tang hoat d6ng Gila nao va N than kinh, khi
suy giap hoat dOng nay 0am. (3 nguai ctrang giap, N than kinh bi kich thich manh nhu
lo ling, bvc tire qua mire.
Chirc nang cua ca, tang nhe hormon giap lam cho co hoat d6ng manh, nhung khi
luting hormon giap cao, co tra nen yeu. Suy giap, co tra nen chasm chap va gian chain sau
khi co.
Run co, mot trong nhitng dau hieu dac biet cua cu6ng giap la run co nhanh, khong
phai run kieu benh Parkinson. Run la &au hieu quan trong danh gia mire dO tic dung cita
hormon giap tren N than kinh trung nang.
Tac dung tren cac tuyen not tiet khcic
Hormon giap lam tang mite bai fiat cua phan lem cac tuyan not tiet khac. Ctrang giap
lam tang glucose mau, kich thich tuy tiet nhieu insulin.
Hormon giap lam tang hoat dOng chuyan hoa lien quan den su tao xtrang, lam tang
nhu cau dai vbi hormon can giap.
205
HOA SINN LAM SANG
Hormon giap lam tang luting glucocorticoid cua tuyen thuong than bi bat hoat hoa
do gan, lam kich thich tuyen yen trtrac bai tiet nhieu ACTH va kich thich vó thtryng then
bai tiet nhieu glucocorticoid.
Mc dung tren chic ming sinh duc
O nam giai, thieu hormon giap se lam mat kha nang sinh duc. Con cuamg giap gay
bet luc sinh due.
O nit giai, thieu hormon giap gay nen rong kinh, chay mau nhieu, mat kha nang sinh
duc. Con el/Ong giap gay nen it kinh, doi khi khong có kinh.
AL AL As. A
'ch sum tong hap thu the LDS..
our
toc do chuye'n hem.
206
CHU'O'NG 6 lo HOA SINN LAM SANG BE:NH LY TUYEN NO1 TlET
MO DICH
Tim
Gan
Xu'o'ng
Than
kinh
trung
u'o'ng
True vang dual d6i - tuy6n yen - tuy6n giap la he than kinh not tiet, no dieu hem
san xuat va tiet ra cac hormon tuyen giap. Sir tong hop va giai phong hormon giap tir
thyroglobulin trong tuyen giap &roc dieu hoa bai TSH, hormon nay duce san xuat bai
tuyen yen. Sir tiet TSH chiu six kich thich ducmg tinh bai TRH, TRH dugc san xuat b6i
\Tang dtrai dOi va chiu sir dieu hoa am tinh ngtroc b6i hormon tuyen giap trong tuan hodn;
sir tang hormon giap trong mau lam giam tiet TSH cua tuyen yen, qua do Jam giam tiet
hormon giap. Chi c6 T3 va T4 ty do c6 hoat dOng sinh hoc lid co tac dung dieu h6a ngiroc.
Cac chat khang giap: la cac thu6c &rale. tiet hormon giap nhu:
- Cac ion thiocyanat giam sir bat gift iodur cua tuyen giap.
- Propyithiouracil lam giam sir tao thanh hormon giap.
- Iodur lam giam hoat doing cna tuyen giap, khi Wong dO iodur rat cao trong mau
(gap 100 lan mire binh thirong) thi phan lan hoat dOng tuyen giap bi giam nhung
chi trong vai ba tuan 16.
Vay khi thieu hormon giap, lam tang bai tiet TSH, lam tuy6rt giap na to.
207
HOA SINN LAM SANG
208
CHLYO'NG 6 OP' HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
209
HOA SINH LAM SANG
210
CHU'ONG 6 ► HOA SINE/ LAM SANG BENH LY TUYEN NO! TIET
nghia cua xet nghiem: xet nghiem TT4 phan anh sty san xuat hormon giap tryc tiep
han la TT3, no la xet nghiem clang tin cay doi \Teri giam nang tuyen giap. FT4 kh6ng phi
thu6c vao nong do protein ket hap nen co. y nghia han ve mat lam sang so voi TT4 va FT4
dai dien cho ti le TT4 hoat Ong.
Tuy nhien trong met s6 truomg hop khong c6 nguyen nhan tai tuyen giap c6 the lam
tang FT4, vi vay to phai dinh luang TT4 va FT4.
Bang 6.7. Danh gia nong de.) FT4 va TT4
2.5.2. Total T3 (TT3) va free T3 (FT) (T3 toan phaen va T3 ty, do)
, Chi dinh: xet nghiem TT3 va FT3 dirge chi dinh trong cac true:mg hop: nhiem dee
tuyen Op (tang nang tuyen giap), nong do TT,3 va FT3 tang re ret. Hoac duac chi dinh
trong cuOng giap clued lam sang (TSH bi ire che, FT4 va FT3 binh thuemg), hoac dung de
danh gia de nang cua suy giap nguyen
Chi s6 binh thirang:
TT3: 0,9 — 1,8 tg/L (1,4 — 2,8 nmol/L).
FT3: 3,5 — 8,0 pg/mL (5,4 — 12,3 pmol/L).
211
Bang 6.8. Wing do TSH
VET NGHIEM TSH DO NHAY (mIU/L)
212
CHUO'NG 6 111- HOA SINN LAM SANG BENH LV/ TUYEN NOI TIET
Binh thu&ng, a ngu6i co chirc nang tuyen giap binh thuang, sau khi tiem TRH,
n6ng d6 TSH huyet tircmg tang tit'10 mU/m1 den 30 mU/m1trong yang 30 philt.
BenhlY, benh nhan ctrerng giap nguyen pilaf khong dap ung voi TRH (TSH khong
tang). B'enh nhan suy giap nguyen pleat c6 dap frng cao vai TRH (TSH tang).
Hoc nguai ta c6 the &mg 200 mg TRH xit mue, va lay mau sau 2 gia de dinh luting
TSH. Hoac ung 40 mg TRH, va lay mau sau 3 den 4 06' de dinh luting TSH.
FT4 FT4
Hinh 6.10. Sa do tharn de chipc hang tuyk giap (khi chu'a duac di6u th)
2.6.3. Thyroglobulin
Thyroglobulin duvc dinh luting bang phirong phap mien dich phong xa, mien dich
enzym...
Tri s6 binh thuang cila thyroglobulin: < lOng/m1 (< 10n/L).
Tri s6 benh ly: 50 — 500ng/ml.
N6ng d6 cua thyroglobulin tang trong cac tn.remg hop nhu K tuyen giap, viem tuyen
giap, Basedow, u d6c tuyen giap. Nguai ta thay c6 m6i tuang quan gifra luting kh6i u va
nong d6 thyroglobulin.
Viec dinh luting thyroglobulin chi co gia tri trong viec theo doe ung thu tuyen giap.
213
HOA SINN LAM SANG
214
CHU'O'NG 6 I. HOA SINN LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Kyr thulat Binh luong: tixang tix Tg-Ab (thuOc 136 xet nghiem tix mien tuyen giap).
215
HOA SINN LAM SANG
Truiyng hop 2
Ho ten: Nguygn T Minh T., phai nix, sinh 1970.
Dia chi: TP Qui Nhon — Tinh Binh Dinh.
Vao vien: ngay 19/10/2012. LST do: sot cao + met m6i.
Benh each nhap vien 3 thang, BN thay met m6i, sg lanh, khong mu6n tier. xiic
\Ted ngu6i xung quanh. Cach day 3 ngay, BN c6 sot nhe, sau do sot tang cao dan kern
ret run, dau dau, sot ca ngay, met m6i nhieu, BN to mua thu6c uong nhung khong
d6 nen xin vao vien.
Tien sir: bang huyet sau sinh each day 1 nam. Mat kinh each day 7 thang.
Tham kham: nhiet d6 39°5C, mach 96 fan/phirt, HA 100/60 mmHg, nhip th6 29 lan/
phut. T6ng trang trung binh, da xanh tai, tiep xirc kern, moi kho, dai tieu tien
binh thu6ng. Bung mem, di dOng theo nhip tha. Gan, lach khong 16n.
Tim — Ph6i: khong pith hien benh 1ST.
Xet nghiem:
* Cong thirc mau: binh thuemg.
* Glucose mau: 98 mg/dl; GOT: 42 U/L; GPT: 45 U/L; BUN: 9,2 mg/di;
creatinin: 0,71 mg/dl: binh thu6ng. TG: 0,88mmol/L (1,7 — 2,29)1.
Cholesterol: 3,1 mmol/L (4 — 6,7): 1. Ion 6: Nat: 136 mmol/L; IC: 3,8
mmol/L; C1-: 92 mmol/L; Ca town phan: 2,1 mmol/L: binh thuemg.
*T6ng phan tich nu& lieu: binh thuong. Cay mau: am tinh.
* Sieu am tuyen giap: binh thu6ng. Hormon cortisol: 8 gig: 34,6 ng/ml (50 —
230)1. Hormon giap: FT3 = 1,24 pg/mL (1,5 — 3,5)1. FT4 = 2,99 pg/mL
(8-20)1. TSH = 1,4 mIU/mL (0,4 — 7). Hormon tuyen yen: FSH: 19,2
mIU/mL (30 - 118)1. LH: 4,2 mIU/mL (16 — 66) 1. Prolactin: 3,1 ng/mL (6 —
29) 1.GH: < 0,1 ng/mL (0,1 - 7) 1.
Tryon h9p 3
Ho va ten: Do T Thu H., phai nu, 20 tu6i.
Dia chi: An nhan — Binh Dinh.
216
CHU'O'NG 6 ► HOA SINE/ LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Nhap vien ngay: 22/2/2013. Ly do: dau dau + giam thi tuc.
Benh sir: tilt& nhap vien 2 thang, BN thdy sita chay (chua ca con), kinh nguyet
thua dan va s6 luemg kinh it. Cach 10 ngay BN dau dau nhieu han, giam thi luc,
nhin ma, kern bunnon va non khan nen xin vac, vien.
Tien sir. Kinh nguyet khong deu.
Kham: mach 87 fan/phut, HA 108/70mmHg, nhi'et d6 37°C.
T6ng trang trung binh, da niem mac h6ng, tinh tao. BN than dau dau nhieu, mat nhin
ma. Tim — ph6i: khong phat hien benh ly. Tuyen giap: binh thuemg. Khong thay ddu
hi'eu cira viem nao — mang nao. Khong thay ton thuong giac mac, ket mac...
Xet nghiem:
* CTM — Chirc nang &mg mau: binh thuemg. DNT: binh thuang.
* Sinh hoa: chirc nang gan-than-glucose-lipid-ion d6: binh thuemg.
* Hormon tuyen yen: FSH: 69 mIU/ml (30 - 118). LH: 71 mIU/m1 (16 — 66)1.
Prolactin: 80 ng/ml (6 - 29) T. GH: 4 ng/ml (0,1 - 7). Cortisol: 8 gia: 144 ng/ml
(50 -230). TSH = 2,1 mIU/ml (0,4 — 7).
* MRI so nao: a tuyen yen c6 1 kh6i u d # 8mm, be mat tuyen I6i, khong d6i
cu6ng tuyen yen bi d'dy Lech, nen h6 yen bi bao men. K'et Juan: u tuyen yen.
Truimg hop 4
Benh nhan: Trdn Thi My H., phai nit, 39 tu6i.
LY do nhap vien: to tay, to chan.
Benh BN c6 tien sir cuemg giap, dang dieu tri. Khoang 5 ngay nay to tay, to chan
nhieu nen xin nhap vien.
Chan doan liic nhap vien: ha kali mau/cuang giap.
Kham lam sang: nhiet d6 38,6°C, mach 117 ran/phut, HA: 120/75 mmHg
Xet nghiem: Cong thirc mau: bach cdu: 9.300/mm3 (N: 60,5%, L: 18,8%); h6ng
eau: 3.970.000/mm3, Hb 10,9g/L, Hct 23,9%; tieu eau: 277.000/mm3 ASO: (-),
CRP: (-);
Ion 6: Na: 139 mEq/L, K: 2,6 mEq/L 1, Ca: 4,9 mEq/L T, Cl: 92 mEq/L;
Cdy mau (-); S6t ret (-); Widal (-); IgG Dengue (+); ANA (-).
Chirc nang tuyen giap: TSH sieu nhay: < 0,01 mU/1 (0,49 — 4,67 mU/1) FT3: 5,1
pg/ml (3,5 — 8,0 pg/ml); FT4: 16,2 pg/ml (8 — 20 pg/ml).
217
HOA SINN LAM SANG
Truing hop 5
Benh nhan: NguyL Thi L., phai nu, 44 tu6i.
LY do nhap vien: dau dau + non nhieu.
Kham lam sang: mach 120 Fan/phut, huyet ap 115/70 mmHg, nhip tha: 20 Lan/
phut, nhiet do: 39°C.
Xet nghiem:
C6ng thirc mau: bach cau: 11.700/mm3i (N. 84,2% I, L. 10,3%); h6ng cau:
5.020.000/mm3; Hb 10,7 g/L.
Sinh h6a: glucose huyet: 122 mg% (75 — 115) T; GOT: 40 U/I; GPT: 84 U/I T;
BUN: 15 mg%; creatinin: 0,8 mg%; Ion 6: Na: 139 mEq/1; K: 2,6 mEq/1 1; Ca:
4,5 mEq/1 T, Cl: 100 mEq/1. S6t ret (-); Dengue (-);
Cay DNT: coagulase negative Staphylococcus (+); Nam/DNT (-); PCR lao/
DNT (-)
SH/DNT: protein: 37 mg% (15 - 25) t; glucose 97 mg% (45 — 80) T. Clo: 710
mg% (700 — 750). Wing can rat it; Bach cau 556 mm3 (1 — 3) 1- (N: 93%, L:5%).
Chac nang tuyen TSH sieu nhay: < 0,01 mU/1 (0,49 — 4,67 mU/1) FT3:
10,2 pg/ml (3,5 — 8,0 pg/ml) 1-; FT4: 37,8 pg/ml (8 — 20 pg/ml) T.
Sieu am tayan giap: nhan giap 2 they.
Truirng hop 6
Benh nhan: Pham Thi H., phai nit, 40 tu6i.
Ly do nhap vien: sot + gay nhanh + tay run nhieu.
Benh sir: each nhap vien 7 ngay, BN cam thay met moi, tay run, nguoi wing, nil&
dau, danh trong ngvc, an u6ng kern. BN tkr di mua thuoc u6ng nhung kh6ng
met nhieu hcm va gay nhanh nen xin vao vien.
Tien sir: kh6e manh.
Tham kham: mach 117 fan/phut; HA 120/70 mmHg; nhip tha 17 lan/phat; nhiet
d6 38° 3C. BN gay, than nhirc dau, tay run va am u6t. Tuyen giap to, di dOng theo
nhip nuot, c6 rung miu khi so. Nhip tim nhanh, khong phat hien tieng tim benh ly.
Xet nghiem: C6ng thirc mau: bach cau: 8.400/mm3 (N: 68%; L: 7,5%); hong cau:
4.200.000/mm3; Hb 12,3g/L; lieu cau: 223.000/mm3.
Sinh h6a: glucose huyet: 95 mg/dl (75 — 115); Ion 6: Na: 140mEq/L; K: 3,8
mEq/L; Ca: 4,3 mEq/L 1-, Cl: 99 mEq/L.
Sieu am: beau giap da nhan 2 they. ECG: nhip nhanh xoang deu.
218
CHU'ONG 6 Po- HOA SINN LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET
Chirc nang tuy'L giap: TSH sieu nhay: 0,25 mU/1 (0,49 — 4,67 mU/1)1; - FT3: 6,8
pg/ml (3,5 — 8,0 pg/ml); FT4: 25,8 pg/ml (8 — 20 pg/ml) T.
Sieu am: buau giap da nhan 2 thily.
Truirng hop 7
Berth nhan: Thai Thi T., phai nit, 44 tu6i.
L3'T do nhap vien: La ma.
Benh truck nhap vien 6 ngdy, BN cam thay on lanh, met, an u6ng kern, bun oi,
6i, tao bon dai ding, hoi hOp, sau do la ma nen xin vao vien.
Tham kham: mach 55 lan/phut; HA 100/70 mmHg; nhip the 16 l'an/phAt, nhiet do
36°6. T6ng trang trung binh, tip Vic kern, \To cam, the a, tay chin lanh va kho, dau
ca. Nhip tim chum, kh6 the khi gang sire, c6 can dau that nguc, ti'eng tim ma deu.
Xet nghiem: CTM: HC: 3.100.000/mm3.1, Hb: 101g/L (120-180): 1, BC: 8.600/mm3.
Sinh TG: 0,9mmo1/L (1,7-2,29)) i; cholesterol: 3,1 mmol/L (4 — 6,7): 1.
Chirc nang gan: binh thuang. glucose - ure — Cre - protein: binh thuang. Ion d'O: Na:
138 mEq/L; K: 2,7 mEq/L (1,); Ca: 3,9 mEq/L; Cl: 109 mEq/L.
ECG: nhip tim chum.
Chirc nang tuy'en giap: TSH sieu nhay: 0,06 mU/1 (0,49 — 4,67); FT3: 0.35 pg/ml
4,(3,5 — 8,0 pg/ml); FT4: 6,2 pg/ml (8 — 20 pg/ml).
Chirc nang tuy'L yen: cortisol mau: 66 ng/ml (50 — 230); GH: 0,1 ng/ml (0,1 - 7);
Prolactin: 0,9 14/1 (2 - 18) 1; LH: < 0.1 mIU/ml (5 - 25) FSH: < 0,1 mIU/m1
(5 - 20)1.
Truirng hop 8
Benh nhan: VO Thi H., phai Mt, 61 tuOi.
Dia chi: Tay San — Binh Dinh. Nhap vien ngdy: 8/3/2013.
Ly do: met moi keo dai.
Benh sir: each nhap vien 4 thing, BN cam thay nguai met mai, hay bi chuOt rut
mac di' kitting hoat &ling gang sire, sq lanh, rat hay bi tao bon. Cac trieu chimg ten
ngay tang tang kern sa sut tri tue, da,dieu tri nhieu lin nhung khong giam nen xin
vao vien. Tien sir: .khong c6 benh ve tim mach, khong dimg cac thuoc khang giap.
Khong bi viem giap, khong ton thuang that the hay pilau thuat tuyen giap.
Tham kham: mach: 811an/phitt, HA: 115/70mmHg, nhiet dO: 37°C. Da niem mac
hong, tra lei chain chap, tip xuc chum, met mai nhi'eu, sq lanh. Tuy'en giap khong
to, khong se thay kh6i u. Tim — ph6i: khong phut hien benh
219
HOA SINN LAM SANG
Xet nghiem: CTM + chirc nang (long mau: trong gioi han binh thuamg.
Sinh hoa: TG: 2,4 mmol/L (1,7 — 2,29)) T; cholesterol: 7,0 mmol/L (4 — 6,7): i; chirc
nang gan + then + glucose + ion di3: binh thuamg. ECG: binh thuamg.
Tuy6n giap: TSH sieu nhay in 1: 8,9 mU/1 (0,49 — 4,67); TSH sieu nhay lin 2: 8,7
mU/1; T4 lin 1: 6,2 1.1g/d1 (4 — 11 µg/dl); T4 Ian 2: 6,0 µg/dl; FT4 len 1: 12 pg/ml (8
— 20 pg/ml); FT4 lan 2: 12,5 pg/ml; T3: 155 ng/dl (75 — 220); FT3: 6,2 pg/ml (3,5 —
8,0 pg/ml); cortisol man: 137 ng/ml (50 — 230); GH: 3,4 ng/ml (0,1 - 7); prolactin:
7,2 p,g/1 (2 - 18); LH: 10,5 mIU/m1 (5 - 25); FSH: 12 mIU/m1 (5 - 20). MRI so Tao:
kh6ng phat hien benh 1ST.
Truimg h9p 9
Benh nhan: Tran D., phai nam, 45 tu6i.
Dia chi: Tuy phirOc — Binh Dinh Nhap vien ngay: 14/1/2013.
L'/- do: BuOu co.
Benh BN phat hien c6 to ra each day 8 ngay, di sieu am phong mach tir voi
chan doan: buom giap nen xin vao vien. Tien six: khOe manh.
Them kham: mach 731an/phiit, HA 110/70mmHg, nhiet d6 37°C. T6ng trang trong
binh, tinh tao, tip xuc tot, da niem mac h6ng, dai ti6u tien binh thuamg.
Khong run tay, run chan, khong met, khong h6i h6p — danh trong ngirc, met kh6ng
loi —> khong c6 tri'eu chimg r6i loan chic nang giap.
Kham c6: o they T tuy6n giap c6 nhan, d # 1,5cm, di d6ng theo nhip nu6t.
Sa nen thay nhan c6 hinh bau dire, deu den, an vao dau nhe, met d6 chic, tai chis;
khong thay hach. Tim — ph6i: khong phat hien b'enh 1ST. Gan — lach: trong gioi han
binh thuamg.
Xet
* CTM + chirc nang (long trong gioi han binh thuamg.
* Chirc nang gan + then + glucose + ion do: binh thuamg.
* Tuy6n giap: TSH sieu nhay: 2,6 mU/1 (0,49 — 4,67); FT3: 6,7 pg/ml (3,5 — 8,0
pg/ml); T3: 155 ng/dl (75 — 220); T4: 5,9 µg/dl (4 — 11 lig/d1); FT4: 10,2 pg/ml
(8 — 20 pg/ml).
* ECG tim: binh thuOng. XQ c6: 1 nhan o thiiy T tuy6n giap, car cac di6m calci
h6a o ben trong nhan. Thiry T tuy6n giap, d # 1,5cm.
* Sinh thik: cac t6 bao tuy6n binh thuong, c6 cac dam chat keo, c6 nhung vang
calci hoa —> k6t Juan: adenom tuy6n giap.
* Xa hinh TG: nhan tang xa, bet nhi6u tia phong xa, khong x6a phan nhu mo can
tai cua TG.
220
CHUO'NG 6 ► HOA SINH LAM SANG BENH 01 TUYEN NQI TIET
221
HOA S1NH LAOANG
8. Dieu nao sau day khong dung khi not ye tic dung cua hormon giap:
A. Tim: tang nhip tim, tang co bop
B. Me' m'a: di hoa, kich thich thdy phan lipid
C. Cu: d6ng hoa, tang tong hop protein
D. Xuong: phat trien, kich thich sir tang truong binh thuemg va phat trien cua xucmg
9. Dieu nao sau day killing thing trong suy giap thir Oat:
A. TSH tang
B. TSH giam
C. TT4 FT4: giam
D. TT3, FT3: giam
10. Nen d'6 TT4 FT4 giam trong cac throw hop sau, ngo4i trir:
A. Suy giap nguyen phat B. Suy giap thin phat
C. Thi'eu but iod tram trong D. U tuye'n yen
11. Ming d'6 TT4 FT4 tang trong cac truirng hop sau, ngoai
A. Cueing giap do tu mien B. U tuy6n yen
C. Buell," giap Basedow D. Di'eu tri khang giap
12. Dieu nao sau day thing trong suy giap tien phat:
A. Phd mem
B. TSH tang
C. TSH giam
D. TT4, TT3 tang
13. Xet ngiqm nao sau day gifip chin doan b'e‘nh giap to mien:
A. Tg-Ab
B. TRAb
C. TPO-Ab
D. Tat ca, dung
14. Dieu nao sau day khong dung trong suy giap thin Oat:
A. Tang cholesterol man B. TSH tang
C. TSH giam D. TT4, TT3 giam
222
CHU'O'NG 6 ► HOA S1NH LAM SANG BENH LY TUYEN NO1 TIET
15. Enzym nao sau day tham gia vao qua trinh oxid hem iodur thanh iod:
A. Myeloperoxidase B. Peroxidase
C. Tyroxidase D. Protease
16. Dieu nao sau day khong dting khi not ve hormon tuye'n giap T4:
A. Gay tang throng huye't B. Chie'm tY 7% hormon giap
C. Co di luc cao khi gan ke't vai protein D. 0,02% 6 du6i dang tu do
17. Chit nao sau day tang trong mau khi suy giap:
A. Glucose B. Cholesterol C. Protid C. Vitamin
18. M& phan tir thyroglobulin china bao nhieu acid amin la tyrosin trong nang giap:
A. 70 B. 350 C. 700 D. 950
19. So vori T3, thoi gian ban hay ciia T4:
A. Dai han B. Ngan han
C. Tucmg duang D. Thy theo mo dich ma no tac dung
20. Khi nhu eau hormon giap thip:
A. MOt phan T4 chuy'en thanh T3
B. MOt phan T3 chuye'n thanh T4
C. T4 va T3 c6 th6 chuy6n d6i qua lai
D. Thyroglobulin khong ph6ng thich ra tuan hoan
21. Tim cau dung, cac chit nao ket hop to nen triiodothyronin:
A. Tyrosin, diiodtyrosin B. Thyronin, monoiodotyrosin
C. Monoiodotyrosin, diiodotyrosin D. Thyroglobulin, tyrosin
22. Tim cau dung:
A. Thyronin la nguyen lieu dau tien tong hop hormon tuyen giap
B. The dung sinh ly dm T3 manh hcm T4
C. Trong mau T4 c6 n6ng dO thap hcm T3
D. Hormon tuyen giap chi hoat tong khi ke't hop vai TBG
23. Tim xet nghiem co gia tri nhit trong dieu tri ung thy tuyen OAP:
A. TPO-Ab B. Tg C. TR-Ab D. Tg-Ab
24. Tim Op hop xet nghiem chi ra cuirng giap dtroi lam sang:
A. TSH T, T4 J,, T4 B. TSH st, FT3, FT4 binh thuang
C. T31, FT31 D. T41, FT4,1,
223
HOA SINN LAM SANG
25. Tim tap hop xet nghi.01 cho bit b'e'nh nhan c6 cubing giap:
A. TSH i, FT4 binh thuong
B. TSH 1, FT4 I
C. TSH t, FT3 1
D. TSH 1, FT4 binh thuong
26. Tim tap hop xet ngliFe'm chi ra suy giap dtred lam sang:
A. TSH t, FT4 binh thuemg B. TSH 1, FT4 binh thuemg
C. FT4 J,, FT3.1, D. TSH i, FT4i
224
Chu'o'ng 7
DICH SINH VAT
MUC TIEU
1.Phan tich thanh phan h6a sinh a dich nab thy binh thweeng.
2. Phan tich tactic khcic bier gift.' a cac thanh ph an dich nao thy trong mot sa
trtrang hop Nnh 1)5:
- Viem mang nao
- Lao mang tido.
- Viem mang nao do kY,sinh
- Viem mang nao do nam.
- Viem mang nao do virus.
3. Phan tich thanh phan hoa sinh trong dich tham va dich
1.1. Siy tao thanh va chin Wang cua dich nao try
Leong DNT dirge tao thanh khoang 500m1/ngay va the tich DNT g ngueri trirang
thanh binh thugng khoang 120 — 150m1. DNT thay d6i sau m6i 7 gig, tine la 3 — 4 lan
moi ngay. Chirc nang cua DNT c6 the tom tat a 4 diem chinh.
1.1.1. To h,pc nfing Archimede can bAng vai trong cua nao
Trong luting thoc cua nao khoang 1400 g, tuy nhien trong luting tinh sau khi dugc
treo trong DNT chi, Wang throng khoang 25 g. Dieu nay cho phep nao duy tri mat dO cau
true ma khong bi ton thuang bai trong luting cua chinh no. Khong c6 DNT, nao se then
ep cac mach mau nuoi va cac neuron than kinh.
225
HOA SINH LAM SANG
1.1.2. Bao ves nao khoi cac tac Ong do va dip, gang xoc
Trong mot s6 tinh trang nhu tai nan giao thong, chen thuang the thao, DNT khong
the bao Are not nao tarot cac luc va dap vao khung so. Dieu nay se dan den xuat huyet nao,
ton thucmg mo nao va them chi tir vong.
227
HOA SINN LAM SANG
s DO duc DNT sir xuat hien cila hang cau hay bach cau, vi sinh vat hay tang
ming dO protein. DO nhot binh thtrong cua DNT tircmg to nuot. DNT trar nen (lac han
trong truemg hop ung thu hay viem mang nao.
228
CHU'O'NG 7 ► DICH S1NH VAT
Khdo sat to bao trong DNT nen dugc tin hanh trong \Tong 30 phut den 2 gig sau choc
a
de My sang tranh ly giai to bao.
229
HOA SINH LAM SANG 41111h 191=11
Bang 7.1. NgtsO'ng Binh thLrOng cCia cac th6ng s6 trong DNT
Cu chk Gioi han du&i Gioi han teen Don vi % so vei huyk tuung
mm `g
230
CHUO'NG 7 lo• DICH S/NH VAT
Bang 7.2. Cac nguyen nhan bOnh ly va sy thay d6i cac thong s6 dich nao tuy
twang Ong
Nguyen Bach cau
Cam quan Lymphocyte Protein Glucose
nhan da nhan
lem man Duc, duc nhu
rat cao t ue'n ng nhie
Dich
231
HOA SINH LAM SANG
11 Tim vi khuan.
11 Xet nghiem dac biet
2.4. Wit s6 tieu chuan chgn doan phan biet dich thArn, dich tit
Bang 7.3. Tinh chAt dich th6nn, dich xu6t
Dich xufit
Dich thAm
Lao Ung thtr
e ao
232
CHUO'NG 7 10.- DICH SINH VAT
den 40 lan t6c dO binh thugng khi mot so luting &Jig ke cua chat long tich to trong
khoang mang phoi. Do do, chi khi c6 six gia tang rat lan trong viec san xuat dich
hoac tac nghen he thong bach huyet trong tai hap thu thi xay ra tich to dich trong
khoang mang phoi.
Cd hoanh
Hinh 7.4. Ph6i binh thuOmg Hinh 7.5. Tran dich mang ph6i do ung thu
233
HOA SINN LAM SANG
3.3.2. Cac xet nghiTem khac gitip chin doan nguyen nhan tran dich
0 Viem tuy cap: amylase thugng tang cao
Ung thu: acid hyaluronic tang cao/u trung biL mo.
trimg: nhuiim gram
0 Lao:
- NhuOm AFB
- Adenosine deaminase (ADA) > 47 U/1
- Lysozym DMP/huy& thanh > 1,1
- Lymphocyte DMP/Neutrophil DMP > 0,75
234
CHU'ONG 7 ► DICH SINH VAT
yt DM chu
TM phi
TM chu duOi
235
HOA SINH LAM SANG
Hinh 7.7. Hinh anh tran dich mang Hinh 7.8. Hinh anh tran dich mang tim
ngoai tim va tran DMP trai do di can ti:r mot kh6i
u ác tinh a thOy du'ai phi trai
236
CHLYO'NG 7 II- DICH SINH VAT
K 0 5— 1
Allii
11110 _ Zaii
, mMillillil 0,2 0z:3 Ai
r 111111•11111111P 01.
ivel=11111111. AMIN
I HCO3 Air
CI
19191111111111
I 11111.1111.111116P 8
PO4 ip --ty-r - 0 2 1"4"111
5.2. Dich vi
Do cac tuy6n 6ng a da day tiet ra, khoang 1 — 2,5 L/24 gig. Tinh chat khong mau,
khong mixi, trong. Co 2 chat hog deng chinh la HC1, pepsin.
237
HOA SINN LAM SANG
238
CHLTONG 7 ► DICH SINN V./LT
Bang 7.6. Thanh phan hda hoc cua dich bach huy6t
Truirng hop 1
TriAnig hop 2
239
HOA SINN LAM SANG
Truirng hop 3
Benh nhan Nguy6n Thi Thu H., phai na, 37 tu6i.
Vao vien voi 1ST do: s& keo dai.
B'enh sir: 1 nam nay BN dau nhirc cac Ichap, to mua thuoc uong, sau Ong thuOc
thay an ngon va phit mat, phit chan tay. 1 thang nay s'& am i, dau nhirc nhi'eu cac khcrp,
nhap vien.
Xet nghiem:
CTM: BC: 5.300/mm3 (N: 92,6%; L: 5,5%).
Glycemia: 217mg%; BUN: 6mg%; Crea: 0,9 mg%; GOT: 34U/L; GPT: 34U/L;
Na+:134; K+: 3; Ca2+: 3,9; C1-: 100 meq/L. Trang thai DNT: dich trong khong mau.
SH/DNT: glucose: 27/217mg%; protein: 46mg%; C1-: 127 meq/L.
TB/DNT: HC: (-); BC: 3/mm3.
NAm/DNT:. cryptococcus neoformans (+).
Chan clo an: Viem mang nao do cryptococcus neoforman.
Truimg hop 4:
1341h nhan Le Thi Kieu D., phai nit, 57 tuOi.
Vao vien Wri 1ST do: bang bung.
240
CHU'O'NG 7 ► D1CH SINH VAT
Benh sir: 10 ngay nay bung to ddn, sot on lanh, an u6ng kern ngon, sut can.
Tham kham: bung bang nhe, hach diroi ham, hach ben 2 ben.
TiL sir: m6 hach dui ham trai 3 nam nay (lao hach).
Xet nghiem:
CTM: HC: 4.800.000/mm3; Hct 38%; BC: 5.600/mm3 (N: 44%; L: 56%).
VS: gier &du 40mm - gief sau 50mm.
IDR: 14mm; BK/dam: (-); XQ ph6i: binh throng.
Sieu am: ascite bung (++), hach mac treo sau phiic mac.
Choc de dich mang bung thin Rivalta: (+); albumin: 85,5g/L.
HC: khong; BC: 690/mm3 (N: 2%; L: 98%).
ADA: 41U/L.
Chein cloan: Lao 'pang bung.
Truimg hop 5:
Benh nhan Le Thai H., phai nam, 72 tu6i.
\Tao vien voi lY do: sot, ho khan, gdy sirt.
Benh dien tien 2 thang nay, veri sot, ho khan, gdy silt. Qua tham kham va hoi benh
thdy: S6t nhe keo dai, thiL mau (+), da, niem mac nhot. Ho, khong c6 arm, hOi chirng 3
giam 1/3 dirai phi trai. Gdy silt 6kg/2 thang.
TiL sir khoe manh.
Xet nghiem:
CTM: BC 4.700/mm3 (N: 63,8% L: 22,6%)
HC 3.300.000/mm3, Hb: 91 g/L, Hct: 28,4%; TC: 447.000/mm3.
VC: giey 1: 63 mm, giOr 2: 104 mm
Glycemia: 5,6 mmol/L, protein: 68,8 g/L, creatinin: 98 iumol/L, albumin: 27,2 g/L,
billirubin TP: 19,21.11-non, billirubin TT: 4,4 mmol/L, billirubin GT: 14,8timo1/L, GOT:
26 U/L, GPT: 20 U/L, a FP:2,61ng/ml,
Nat: 137 mmol/L Ca: 2,17mmol/L
: 3,7 mmol/L Ca2+: 1,21 mmol/L
Cr : 97mmol/L
241
HOASINH LAM SANG
Triarng hop 6
Benh nhan Nguyen C.L; phai nam; 21 tu'6i.
Dia chi: Ca Mau, nghe nghiep: lam ruOng.
LS/ do nhap vien: dau nguc (T) + ho.
Benh sir: khoang 2 tuAn nay, benh nhan thinh thoang cam thy sot nhe ve chieu,
kem ra'ng nguc (T), thinh thoang ho khan. Trieu chirng nang nguc va ho ngay cang
tang dan, benh nhan an kern hon, sot khoang 2kg/2 tuan. Benh nhan den kham tai
y to huyen va dugc chop X-quang. Ket qua X-quang ggi y tran dich mang phei.
(T), benh nhan dirgc khuyen len kham tai Benh vien Chg Ray.
Kham lam sang: benh nhan tinh, tiep xuc tot, the trang trung binh (1m70, Ong
62kg), khong kh6 they, da niem hung, hach ngoai bien khong so' thay.
Mach: 80 fan/phut, huy& ap: 120/70mmHg, nhip they 20 lAn/philt, nhiet d6 37°C.
Tim deu, hOi chirng 3 giam day phi (T), bung mem.
242
CHLYO'NG 7 I,- DICH SINH VAT
Trtrong hop 7
Benh nhan Tran V.T; phai nam; 59 tu6i.
Dia chi: Vinh Long, nghe nghiep: lam rueng.
LY do nhap vien: dau bung
243
HOA SINH LAM SANG
Benh sir: Benh nhan la benh cu khoa not heti hoa BV Chg Ray Bang dieu tri ngoai frit
vai chan doan: xa gan mat biilviem gan sieu vi B - tang huyet ap - viem da day ta. tang.
Cach nhep vien 5 ngdy benh nhan xuAt hien dau khep bung am i, lan taa kem sot
nhe, chan an, tao bon. Sot, dau bung ngay tang tang kern la ma dan, nguoi nha lo
lung dua benh nhan di kham BV Chg Ray.
Kham lam sang: benh nhan ma met tu nhien, tiep xitc chum, BMI khoang 19.5 (can
Ong luc kh6ng bang bung), khong kh6 tha, niem htmg nhat, ket mac mat yang nhe.
Sao mach rai rac met, nguc. Long ban tay son.
Mach: 96 lan/phitt, huyet ap: 100/70mmHg, nhip tha 22 Fan/phut, nhiet dO 39°C.
Tim deu, am thtii (-). Phi giam am phe bao 2 day. Bung bang 2 (+), An dau nhe
khep bung, gan lath kh6
Can lam sang.
Cong thirc mau:
HC: 3,6; Hct 40%, MCV 87 fL, MCH 27.6 pg.
BC: 11,05 (%NEU: 76.9, %LYM: 11,5; %MONO: 8,9; %EOS: 1,8).
Sinh hoa mau: Glucose: 156 mg/dl; protein: 5,9 g/dl; albumin: 2,9 g/dl; bill TP
3,1 mg/dl; NH3: 87µg/dl.
ALT: 43 U/L, AST 45 U/L; creatinin: 1,2 mg%; Ion do (mmol/L): Na±: 139; K.':
4,9, Cr: 108, Ca2+: 2,5.
X-Quang: dong voi cung dOng mach chit. ECG: chua phut hien bAt thuamg.
Sieu am bung: gan eau true tho, ascite luting vita den nhieu lam can.
Dich mang bung
Mau sec: yang duc. HOng eau: 2.100/mm3, bach cau 3.911/mm3 (da nhan 2.933 /mm3
(75%).
Protein 0,9g/dl, Albumin 0,2 g/dl; Glucose: 48mg%. Cay (-), soi nhuOm Gram: song cAu
Gram ducmg.
Bien luan:
Benh nhan tien can xa gan mat bit nay xuat hien dau bung cl'cit ngOt kern sot va tao
bon, tri gide kern dan ggi ST. tinh trang viem phitc mac nhfern khuan nguyen phut phan biet
\Ted viem phitc mac thir phut sau thimg tang rang hay viem runt
Cong thirc mau ggi y tinh trang nhi'em trimg.
Cac xet nghiem khac cho thay xa gan giai doan Child C, c6 the c6 tinh trang hon me gan
kem thitc day bai tinh trang nhie'm trimg.
Chan doan: Theo d'Oi viem phitc mac do phe cau trimg.
244
CHU'O'NG 7 ► DICH SINH VAT
245
9. Dieu nao sau day khong dung trong viem ming nao do lao:
A. Dich nao tuy c6 the trong hoac tang trong
B. Te bao lympho > neutrophil
C. Thai diem choc do thich hop nhat 6 ngay thin 3-5 dm benh
D. So vii viem ming nao mil, sir phan ly dm glucose-protein trong DNT it Ilan
10. Chou y diing nhat trong viem ming nao sieu vi:
A. CO su phan ly lan giita glucose va protein trong dich nao tuy khi benh nang
B. re bao trong dich nao tny chn yeti la neutrophil
C. Lactat/DNT > 19mg%
D. Thai gian choc do thich hop nhat a ngay thin 3-5 da benh
11. Xet nghiem nao sau day dung de chin doin lao ming nao:
A. Procalcitonin B. Adenosin deaminase
C. Neopterin D. hsCRP
12. Thinh phan nao sau day thir?rng giim trong lao ming nao:
A. Natri B. Kali C. Clor D. Magie
13. Dieu nao sau day khong dung trong viem ming nao mu:
A. Glucose giam
B. Protein tang
C. Adenosin deaminase c6 the tang nhe
D. Neopterin tang cao
14. Thinh phan to bio trong dich nao my benh nhan nhiem k57 sinh trimg:
A. Neutrophil tang B. Lympho tang
C. Eosinophil tang B. Basinophil tang
15. Thinh plan nao sau day dm dich nao tiiy glop phan biet VMNM va Lao
ming nao:
A. Procalcitonin va adenosine deaminase
B. Glucose va protein
C. Neutrophil va Lympho
D. Mau sac dm dich nao thy
246
CHU'O'NG 7 ► DICH SINH VAT
16. Thiri diem choc dich dich nao by o ngay thin 1—* 2 sau benh khol phat gifip
chin down:
A. Lao mang nao B. Viem mang nao do virus
C. Viem Mang nao mu D. Tat ca, cac benh tren
17. Dieu nao sau day lam gap trong viem ming nao do 14 sinh trUng:
A. Glucose giam nhe B. Protein tang nhe
C. Ngita D. Dich nao toy duc
18. Chop y killing dung, trong dich choc dich:
A Phan ung Rivalta (+) khi luong protein > 3g/L
B. Phan irng Rivalta (+) gap trong cac benh cap tinh
C. Mau trang duc hoac due thuong gap trong viem mang nao mu
D. Mau yang chanh thuemg thay trong lao mang tido
19. Dich thim gap trong cac nguyen nhin sau day, ngo0 trir:
A. HOi chi:mg than hu B. Lao mang bung
C. Xa gan co twang D. Suy tim sung huye't
20. Cac dieu sau day dung trong VMNM, ngoai trir:
A. Neutophil > lympho B. Dich choc dich trong
C. Protein tang D. Glucose tang
247
HOA SINN LAM SANG
3. Benh nhan nam, 47 tu6i, thireng xuyen an hai san bien, each nay 10 ngay có an thit
kS, da. Sau an 3 ngay benh nhan nhuc dau nhieu, to tay than, minh may not man do
va ng-fra nhieu. Hai ngay nay benh nhan yeu ta chi, kern sot va nhirc dau,dit dOi nen
nguiri nha dua vao benh vien. Ket qua xet nghiem mau ngoai bien cho thy bach cau
= 12.500/mm' (N = 53%, L = 34%, E = 13%); choc do DNT: to ban bach cau = 108 (N
= 34%, L = 43%, E = 23%), glucose = 44mg%, protein = 89mg%; huyet thanh chin
down KST: Toxocara canis (+).
Benh nhan bi benh gi? giai thich co. ch6 sinh benh.
248
Chwang 8
CHI DAU UNG THU
(TUMOR MARKERS)
IVIVC TIEU
1. Trinh bay Ayr dinh nghia cua chi dau ung thtr.
2. Trinh bay dtrcic y nghia lam sang cua chi dau ung thee.
3. Sir dung eltro.c chi dau ung thy ddi vai m5t so benh hay gap nhu' ung thin da day,
gan, tuy, vu, buong trteng, tuyen tien liet, phoi, tuyen
1. DAI CLYO'NG
Ung thu la benh 1ST to bao, do su phat trien khong binh thiramg va c6 xu huong tang
sinh nhanh chong ve s6 luong mot each kh6ng ki6m sok oda the to bao, trong mot so
truong hop chung di can tad cac co quan a xa.
Ung thu con dirge goi la u tinh, c6 ngu6n g6c bat cur t6 bao nao dia. co the va.
c6 rat nhieu loai khac nhau trong moi yang cua co the. Benh ung thu khong lay truyen.
Ten goi ung thu xuat phat fix'tieng Latin la cancer (chi con cua), ngu6i xua diing tir
nay de not len su dc tinh cua khoi u vi khoi ung thu tea ra nherng nhanh giong nhu chan
cua bam chac vao cac m6 ma no xam nhap.
Chi dau ung thu (tumor markers) hay d'Au an ung thu la cac chat ski xuat bai cac t
bao ung thu hoac bed co the (m6 binh thuong) dap ung vai kh6i u. Co the do clugc chang
trong huyet thanh, huyet tuong, cac loai dich trong co the, m6 ly trich hoc mo co dinh
bang paraffin de giiip 118 try ch'an doan, theo dOi dap ung dieu tri, danh gia tien ltrong
benh. Cac chi dau ung thu hien dang sir dung rat rung rai. M6t chi dau ung thu ly tuarng
can 2 dac diem: dugc tiet vao mau a mire nong d6 c6 the do dirge sau khi co subin dui
ac tinh to bao sari sinh ra no va yiec phat hien ra chi &du nay cho ket luan vi tri
phat sinh kh6i u.
249
2. DICH TE HOC BENH UNG THU'
Tai cac nuac phat trien, ung thu la nguyen nhan thir hai gay tir vong sau,benh tim
mach. Mei nam c6 tren 10 trieu throng hop mai mac &roc chan doan tren toan cau va teen
6 trieu nguai tir vong vi benh. Trong do, 1/3 tnrong hop c6 the ngan ngira throe va 1/3
khac c6 the dieu tri hieu qua neu phat hien va dieu tri sam.
D6i vai nam tnrang thanh, thuang gap nhAt là ung thu ph6i (khoang 34/100.000
dan), ke den là ung thu tuyen tien liet, ung thu dai true tang... Nguyen nhan tCr vong do
ung thu phi thuang gap nhat, ke den la ung thu da day, ung thu gan...
D6i vai phu nu truamg thanh, ung thu va hay gap nhat (khoang 38/100.000 dan), ke
den la ung thu,c6 cung, ung thu dai true trang...,Nguyen nhan vong do ung thu vu
thuang gap nhat, ke den la ung thu phoi, ung thu c6 tir cung...
TS/ le mac ung thu tang theo tu6i, co the do tu6i cang cao thi eh& nang cua he th6ng
mien dich cang suy giam.
Tai Viet Nam, hang nam c6 khoang 100.000 — 150.000 truemg hop mai mac va
khoang 70.000 nguai chat do ung thu. Nghien cfru cho thay 10 loai ung thu thuamg gap
o Viet Nam.
Bang 8.1. Wit s6 ung thu' hay gap & ngu61 tnyeYng thanh
STT Nam
Ve tien luting, so vai cac ung thu khac, ung thu phi co lien hrong sting thap nhat
sau 5 nam.
250
CHUO'NG 8 ► CHI' DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
CZ:Lwaimmimmainnum.
251
HOA SINN LAM SANG
Ung thu,
(xam Ian)
Hinh 8.2. Hinh thai to chCyc mo tiy binh thty6ng d'an khi phat tri6n thanh khi u
252
CHU'O'NG 8 OP' CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Gen sinh ung (gen tao u) la gen dal bi dOt bien lam bien doi chirc nang hay su bieu
hien, tac dOng den su phan chia va tang truang to bao. Hien c6 khoang 50 loai.
Gen khang ung la gen ma h6a cho protein kiem sok phan bao theo huong ire che,
lam chu ky phan bao bi dirng 6 mot phase nao d6, lam biet hoa hoac ma hoa to bao chet
theo chuong trinh. Khi cac gen nay bi bat hoat do dOt bien se lam bien d6i to bao lanh
thanh to bao dc tinh.
Ngoai ra con c6 gen irc che tao khoi u la gen c6 kha nang irc che su phat trien kh6i
u, khi bi dOt bien gay nen hOi chimg ung thu gia dinh.
Vi du: gen p53 la gen lieu hem chu kY to bao va dong vai tro eh& theo chuang trinh
cua to bao, tren 50% tnremg hop ung thu c6 dOt bien gen nay.
Ba gia thuyet giai thich cho viec hinh thanh gen sinh ung thu:
+ La nhung gen de phat trien to bao, hoat h6a nh6 yeu to tang tru6ng. Khi bi r6i
loan, yeu to tang tnxong boat h6a manh kich thich gen nay sinh ung thu.
+ La nhung doan ADN bi ton thuung ben tac nhan ly, hoa, sinh hoc. Cu the da
sira eh-1'ra nhung kh6ng hoan hao, tren ding mot tac nhan nhung nguen mac
benh nguoi khong.
+ Gen sinh ung thu c6 the do cac genome oh virus bum vao ca the ngueri vi nguen
to da xac dinh duoc cac gen nay ging ADN cila virus.
UNG THU'
Hinh 8.3. Tang sinh loAt thubng cCia t6 bao ung thu'
253
HOA SINH LAM SANG
• Khiern khuyet trong giai doan cuoi cua qua trinh biet hda
• Khiern khuyet ye kiem soat tang trithrig
• De khang vai tac nhan diet bao
Te bac Te bao &Ivo TOn thiyang Ung thu, Ung thu phat Ung this phat
binh thuang khai mat) ten ung hien ten lam hien ten lam
Cfc the sang sang
I I
Hinh 8.4. Tom tat co' ch6 benh sinh cua ung thu'
the do met so tac nhan khac nhau gay ra. Hau het cac ung thu c6 rat nhieu nguyen nhan
va yeu to nguy ca.
254
CHU'O'NG 8 CHI
► DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
255
HOA SINN LAM SANG
Tir khi to bao tiep xuc voi tac nhan gay dOt bien lam thay doi khong h6i phuc cua t6
bao, qua trinh din ra trong vai giay va khong the dao ngucyc dugc. Tuy nhien khong phai
tat ca cac to bao deu phat sinh benh. Da so cac to bao khi pilaf hoc la khong tien trien,
ho4c la chet di, ho4c la bi co the mien dich vo hieu
Angidgenesis
Khoi ung thu' tu, lap mach mau
•Ranh gieyi
G6m su chon loc &mg to bao, thay d6i the hien o gen va tang sinh cua to bao khoi
Oat. Tuy nhien, mirc do tang sinh to bao con nho va cu tru o mot mo nhO nao do.
banh truomg clang ke, nhung van con qua nho de có the phat hien dugc bang
Kh6i u
cac phucmg phap phan tich (vai thang den vai nam).
256
CHU'O'NG 8 10. CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Ranh giO1
Mach bach huyat
Mach mau
Hinh 8.8. Ung thu' bung tn:rng )(am 16n vac) hach Iympho va cAc ca quan khac
257
HOA SINN LAM SANG
6. HE THONG TNM
La he thcing phan giai doan ung dm sir dung rOng rai nhat va duot chAp nhan baci
Hiep hOi Kiem soat Ung thu Quoc to (UICC - Union for International Cancer Control) va
Uy ban ling thu Hoa KST (AJCC - American Joint Committee on Cancer).
TNM dva vao pham vi lan rOng cua kh6i u (T), anh huemg den cac hach bach huyet
(N) va sit hien dien dm di can xa (M). Con so them vao phia sau moi chit cai xac dinh
kich thuac hciac pham vi cua kh'6i u va di can.
258
CHUO'NG 8 l■ CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
TTITIIIIIIrrthu.
W u da day, bu6ng trong iddroprotein
vu 11 lycoprotein, 300 kDa
PSA —ling thu tuyen den bet illilycoprotein, 33 kDa
thLYFRA 21-1 ng thu• to bao phoi khong nhil ytoket atm 19 frag, 30 kDa
259
HOA SINH LAM SANG
Hinh 8.9. Cac chi au sinh hoc cua btrau (tumor markers)
260
CHU'O'NG 8 ► CHl DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
261
I-0A SINN LAM SANG
262
CHU'O'NG 8 lo• CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Bung triPng
binh thubmg
263
100
80
(z-• 60
.c
40. 40
20
Hinh 8.12. DO nhay dm CA 125 6' cac giai doan ung thu, bung tnlyng
CA 125 coy nghia tien luang trong ung thu Neu ma Wang trung.
Tang nhe: giai doan sarn, u nho, dap irng diL tri tat, tai phat thap.
Tang cao: giai doan muon, dap ung kern vai hoa tri.
CA-125 tang cao trong 50% ung thu bung trirng giai doan I va 60% ung thu bung
trung giai doan II.
CA 125 c6 lien quan voi din tien benh trong 87 — 94% twang hop:
Berth nhan sau khi phdu thuet cat u bung trung khoang 3 thang ma CA 125 con
cao, chirng to khoi u cat b6 khang hat, can 1ai tren 1 cm.
- Doi voi benh giai doan III/IV, sau len hoa tri deu tien can xac dinh half-life dm
CA 125 vi no coy nghia tien lugng kha nang sang con cua benh nhan. Neu half-
life < 20 ngdy thi tien luang tat; 20 — 40 ngay: trung binh; > 40 ngay tien hrcng
xeu. Sau 2 nem theo dai, mat so tac gia nhan they tST le sang sot theo thin to la
76%; 48% \TA 0%. Do do nen lam xet nghi'em nay sau khi h6a tri 1 thang.
CA 125 tang con gap trong
B'enh 1ST ac tinh khac: ung thu tir cung, phai, ang tieu
Benh 1ST lanh tinh:
+ Lac not mac -dr cung, u nang bung
• U ca (10%), dinh mang phai hoec pink mac.
+ Viem phen phu (20% > 65U/m1), viem \rang cheu (60% > 65U/ml).
+ Co thai, hal chirng then hu, tran dich mang phai, mang
264
CHU'O'NG 8 ■ CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
20p13
20p12
20p 11.2
WAP 1
20p11+1
WAP2
20q11+1
WAP3/Elafin
20q11+2 WAP4/SLP1
20q12 WAP5/HE4
WAP6
20q13+1 WAP7/Eppin
WAP8
20g13+2
WAP9
20g13+3 WAP10
WAP 11
WAP12
WAP13
WAP 14
265
HOA SINN LAM SANG
0/0
gia tri b6t trareyng
100
90
79,3
80
70
60
50
40 31
30
20
7 9'7 6,3 5
10
0 ig 0 (
0
NI■.> ,‘3, .oq
\ \QC'
,c;\ b\-.A .-\\K, \vie-
\s‘.1
P\c‘
Hinh 8.14. DO d'a'c hieu cua HE4 trong cac bOnh Ac tinh
HE4 dugc tiet ra trong ung thu thanh mac, ung thu bung trimg dang lac not mac
ttr cung.
HE4 con tang cao trong tat ca cac giai doan ctia ung thu not mac tit cung.
Duang tinh gia trong suy than, vi vay khong ding HE4 khi có suy than, tran dich,
Nnh gan.
Phi hop CA 125 va HE4
+ HE4 it tang trong cac b'Oh lanh tinh so vai CA 125 (ngoai trix suy than).
% gia tri bat thireyrig % gia tri bgt thuong % gia tri bat thuOng
90 84,6 90 50
79,7 45.5
80 80 45
70 70 40
35
60 59 60 29,2
H E-4 30 -
50 50
•CA 125 25
40 35,3 40 35,6
30,9 20
30 30 15
20 20 10 --
6,1 ,5
10 10 2,71 5 2,51
0 0 0
Tran dich Khong Benh gan Kh6ng
Suy Khac bOnh gan
tan dich
Hinh 8.15. Gia tri bat thveyng dm HE 4 va CA 125 trong cac benh lanh tinh
266
CHU'O'NG 8 IN. CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
+ Trong ung thu bung trtng: HE4 c6 dO nhay va dac hieu cao hon CA 125 trong
giai doan sam cita benh.
100
93,8 93,2
90 75 8_8 6
80
73,7 73,7 75
70
60
H E-4
50
MCA 125
40 • ROMA
30
20
10
0
III IV
Hinh 8.16. DO dac hieu cOa ung thu' bung trUng theo giai doan
+ Hien nay HE4 duac xem la chi ddu ung thu mai b6 sung cho CA 125 trong ung
thu buong trong, giCip tang them dO nhay a cac mitt dO dac hieu co dinh.
CA 125 ket hop vai HE4 cho ket tot hon net' do CA 125 rieng le.
Do HE4 va CA 125 trong huyet thanh con gifip phan biet ung thu bung trong va
nang lac not mac tit cung bung trirag.
HE4 tang cao trong ung thu not mac tit cung va ung thu bung tang (p<0,001),
khong tang trong u niem mac tit cung va nang lac not mac.
CA125 tang cao trong ung thu bung trong, lac not mac tit cung tin trien vai ton
thuong pfrac mac, khong tang trong ung thu niem mac tit cung.
267
HOA SINH LAM SANG
Chi dinh
116 tr.g ch'an doan ung thu dai tivc trang phan giai doan).
Theo d'Oi dap ung dieu tri va din bin cua ung thu dai tivc trang.
Y nghia lam sang
Tri s6 dai chiau: khong but thu6c < 2,5 ng/ml.
Hut thu6c la: < 5,0 ng/ml.
CEA tang thu.o.ng gap trong ung thu dal trot trang
CEA thueng tang cao trong ung thu dai trgc trang, tuy nhien dO nhay th'Ap trong giai
doan som cua benh va tang len theo giai doan benh.
Nghien ciru tren 358 benh nhan ung thu dai trkrc trang da pilau thuat: chi 4% 6 giai
doan I co tang CEA; o giai doan II, III va IV là 25%, 44% va 65% (diem cat la 5,0 ng/
ml). Nghien cola dm Fletcher R.H: 6 giai doan I va. II CEA c6 do nhay 36%, dO dlac hieu
87%; giai doan III va IV c6 de nhay 74%, de d4c hieu 83% (v6i diem c& la 2,5 ng/ml).
Do do, CEA kh6ng ducc khuyan nghi trong sang loc ung thu dai-tivc trang vi c6 de nhay
thap trong giai doan som cua benh va CEA binh thuong clang khong loai ducic chan doan.
CEA > 2Ong/m1c6 the benh da di can, khi da co di can thi CEA c6 the tim thay trong
cac dich cua co the (ngoai mau) nhu dich nao My (di can N th'an kinh trung ucmg)...
CEA c6 gia tri trong tien lucmg,benh: neng de CEA cang cao triroc phAu thu4t thi
thoi gian tai phat benh cang aim. Chang han, benh nhan o giai doan III co Med gian tai
Oat trung binh là 13 thang nau CEA trix6c phau thuat > 5ng/ml va 28 thang nau < 5ng/ml.
CEA la yau to tien lucmg 6 benh nhan phL thu4t gan do di can tir dai truc trang:
CEA cao Mr& phki thuat gan lam tang nguy co tai phat benh va giam kha nang song con,
khong phi thuec vao kich thuot va so lung di can.
Tuy nhien, CEA khong nen chi dinh ngay sau phau thu4t vi CEA c6 the &roc ph6ng
thich vao mau trong th6i gian phau thuat lam kat qua tang gia.
BueYu
268
CHU'O'NG 8 ► CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Hinh 8.18. Ung thu vu xam Ian sang cac mO Ian can
269
HOA SINN LAM SANG
• CYFRA 21-1
Cytokeratin la cac protein, trung hop, san xuat tetramer, gulp san xuat cac vi sgi
trung gian va on dinh to bao bieu mo. Co 54 gen ma h6a cac cytokeratin. Cytokeratin
chiem -au the trong bieu mo vay, tiled gian ban hily: 10 — 15 gia.
Co lion 20 loai cytokeratin dugc biet an va chia thanh 2 nhom I va II, trong do
cytokeratine 19 chiem tru the trong phoi. Cytokeratin polypeptid not sinh it Ma tan, nhung
phan doan Ma tan c6 the tim thay trong huyet thanh.
Xet nghiem CYFRA 21-1 do phan doan cytokeratin 19 hoa tan trong huyet thanh,
co PTL 301cDa.
CM dinh
- Theo doff dieu tri va tien lugng ung thu ph6i.
- Giup phan loai mo hoc ung thu phi (ding cac chi au khac).
- Theo clOi dieu tri ung thu bang quang lan toa.
Y nghia lam sang
Tri s6 doi chieu: < 3.2 ng/ml (< 5ng/ml khi benh nhan c6 suy than).
CYFRA 21-1 kh6ng có m6i tuang quan ve tu6i, giai, but thu6c la, kh6ng thay d6i
khi cc') thai.
CYFRA 21-1 tang cao trong ung thu ph di to hew khong nho (NSCLC)
NSCLC la clang ung thu phi thuang gap, chiem 80% cac truOng hop.
CYFRA 21-1 tang cao trong NSCLC.
CYFRA 21-1 tang cao khi u phat trien (cang cao khi c6 di can). Tuy nhien, niing dO
binh thiromg hay tang nhe ding Ichong loai trir Icha nang u clang phat trien.
Lam sang nghi ngO. va CYFRA 21-1 > 3Ong/m1thi benh nhan co nguy ca cao bi ung
thu phi giai clop au.
- CYFREA 21-1 co dO nhay cao nhat doi voci NSCLC, nhung six ket hop cac dau an
SCC, CEA va CYFREA 21-1 se cho phep phan nhom mo hoc trong phan 16n cac
trirong hop ung thu ph6i.
- CYFRA 21-1 co gia tri tien lugng benh sam han dau hieu lam sang va chan doan
hinh anh: CYFRA 21-1 tang cao thi tien lugng xau; CYFRA 21-1 giam tren 27%
sau dot hoa tri clau tien chirng to benh c6 dap irng tot voff dieu tri. CYFRA 21-1 clugc
xem la yeu to tien lugng dOc lap doi voi ca. 2 giai doan sam va muOn cila NSCLC.
270
CHU'O'NG 8 ► CHi DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
271
HOA SINN LAM SANG
Hinh 8.20. Min NSE huy6t thanh oe 1471 bOh nhan ung thu' n'ang
NSE la chi dau dugc lua chon dau tien trong ung thu phi to bao nho, n6ng d6
NSE tang cao (>100 ng/ml) trong 60 — 81% cac tnx6ng hop SCLC.
Co m6i tuong quan thuan gift nemg do NSE va giai doan b6nh lam sang,
nhung khong tuong irng v6i vi tri di can haac di can nao.
NSE gift') danh gia hi6u qua diL tit nL co dap irng voi h6a tri thi n6ng d6
NSE se tang tam th6i trong 24 — 72 gi6 sau dot hoa tri dau tien do tinh trang
ly giai to bao ctia to bao khoi u, sau do NSE giam nhanh trong wing 1 tuan va
n6ng d'6 ve binh thuemg trong 80 — 96% truing hop.
NSE cfmg tang khi b6nh tai phat, thuong sau 1 — 4 thing, n6ng dO NSE tang
theo ham s6 mu (dat nong dO gap doi sau 10 — 94 ngay) va co tuong quan voi
thai gian song con ctaa b6nh nhan.
NSE giap tien luting b6nh nhan SCLC. Tuy nhien, khi phi hop NSE va CY-
FRA 21-1 se giap tien luting b6ith ducc chinh xac han: NSE va CYFRA 21-1
tang thi,b6nh nhan c6 tien luting xau hon la chi c6 tang NSE. NSE dugc xem
la yeu to tien luting d6c lap trong theo d6i di6u tri va din bin ci a b6nh SCLC
voi dO nhay chin loan la 93% va gia tri tien doan duong 92%.
272
CHUO'NG 8 II- CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
273
HOA SINH LAM SANG
274
CHU'O'NG 8 ■ CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
CA 72-4 tang vira < 80 U/ml a benh nhan sir dung thuOc NSAID hay corticosteroid,
2% tn.remg hop CA 72-4 có the tang 500 U/ml. Do do khi nghi ng6 CA 72-4 cao c6 lien
quan lieu phap corticosteroid thi nen xet nghiem 14i sau 3 tuan.
275
FlOA SINH LAM SANG
Chi Binh
Nghi nga ung thu TTL.
Sang loc ung thu TTL a nam gioi tren 50 tu6i (ket hop vai tham kham true trang
bang ng6n tay - DRE).
- Theo dOi tien hien benh va hieu qua dieu tri a b'enh nhan ung thu TTL.
- Theo din dieu tri bang lieu phap hormon.
276
CHU'CYNG 8 ► CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Bang 8.3. Xac suat phat hien ung thu' TTL (PCa) khi sinh thiet bang kim tren
nhu'ng ngu,61 kham tru'c trong bang tay khong co nghi ngO'
tPSA (ng/ml) Xac suat bi PCa (%) Khoang tin cay 95%
MIIININMINIPM16.6111111
12,4 — 21,6
4 - 10 26,8 — 33 ,
277
HOA SINH LAM SANG
Bang 8.4. Xac suit phat hien ung thu, TTL khi sinh thiet bang kim theo do tu6i
(khoang tin cay 95%)
278
CHU'O'NG 8 ► CH% DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Chi dinh: theo dai ung thu tuy6n giap sau khi phau thuat va dieu tri iode phong xa;
Viem giap tdc nghen.
Tri s6 doi chiL: < 50 ps/1.
p2-microglobulin
La chit chi diem trong benh da u My, leucemia dong lympho man, u lympho ac tinh.
Tn so doi chieu < 2g/ml.
Bladder tumor antigen (BTA)
La chdt chi diem trong ung thu bang quang. Xet nghiem ducmg tinh khi có BTA
xuat hien trong nuarc ti6u.
Calcitonin
La chdt chi diem trong ung thu tuyen giap the thy.
Xet nghiem chdn doan ung thu giap: test Pentagastrin
- Chich TM trong yang 3phUt voi 0,5µg/kg chdt Pentagastrin (Peptavlon) hoa
trong 5m1 muoi dang truang.
Ldy mau vao cac tiled diem -5; 0; 3 va 5 phut de dinh ltrong calcitonin.
- Binh thtremg: 10 — 30 pg/ml.
- Tnremg hop nghi nger: 30 —100 pg/ml.
- Ung thu tuy giap trang: > 100 pg/ml.
CA 27-29
Ddu an trong ung thu vu.
Tn so binh thu mg: 38-40U/ml.
279
HOA SINN LAM SANG
5 g g
i § cal
•
rn.t MO Deu en thin hai
Ung guano • h6 tn. viec ra
ytj • • guyet dinh ket
ho) vai pluming
Te bbo C phap ban deu
06111 cung
IAalg f** •
Doi tang •
Dau An thin ba
Tai-MN-Hong ern ho trg viec ra
quyet Binh Irk
ThYa Wan
Ti Woo mim • • hop vai cac quy
trinh cher' down
Gan • khac
P11& (SCLC) • •
(NSCLC) • •
U bmpho •
U MC 16 ic Wh •
Buling Wing • •
Toy •
• •
liOn tin NI
Oa day • •
laYin 010 • •
Ihkiu mau Nan wen ung tfiu •
Hinh 8.26. Cec xet nghiem (JAL] An ung thu' theo chi dinh
280
CHUONG 8 10. CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
281
HOA SINH LAM SANG
Truirng hop 2
Benh nhan HuYnh Thi T., phai nir, sinh nam 1942.
Dia chi: Long Thanh-DOng Nai. Nhap vien ngay 27/02/2012. LY do: dau bung vimg ha vi.
Benh sir: each nhap vien vai ngay benh nhan thay dau bung yang ha vi. Tieu tieu binh
thuOng. Den kham tai BV DK KV Go Cong, dirge sieu am va than doan ung thu buong
trang di can o bung —> Nhap benh vien Ung Buou TP.HCM.
Tien sir: ban than: PARA 6006, kinh dau nam 16t. Lay chOng nam 17t. Con dau: 19t.
Khong dimg thuOc ngira thai. Sa sinh duc de II (1 nam-BV DKKV GO Cong). Tien sir gia
dinh: me va chi khong ai bi ung thu va, hay ung thu buong trimg.
Tham kham lam sang: mach 78 fan/phut. HA=120/80 mmHg. Nhiet de 37°C, nhip
th6 =20 lan/phitt.
Vimg chau có buau to khoang 7 cm, di deng, An dau. Tham am dao: sa sinh duc di)
II. Co tit cung tran lang, tir cung khong to. Cac ca quan khac chua thay gi dac biet.
Can lam sang: cac xet nghiem tong thirc mau, chUc nang gan, than: trong gioi han
binh thuOng.
Chi dau ung AFP: 5,67 ng/ml (<10), CA 125: 74,23 U/ml (<35): TT, HE4:
520pmol/L (<150), HCG: 0 U/L (< 5).
Sieu am: ung thu buOng trimg (T). CT scan vimg bung chau co va khong tiem thuOc
can quang: birou buting trung kith thuOc 9x10cm, thanh day c6 vach + choi dinh xung
quanh nghi toi ung thu.
Giai phdu benh• hinh anh carcinom tuyen giap dang nhit, cac TBBM tuyen giap
tang san,,tao nhit. U quai giap buong trimg la dang u quai truang thanh, có nguon goc tit
to bao mam, rat hiem gap.
Tryon hop 3
Benh nhan: Tran Thi 0, phai nti, sinh nam 1950.
Dia chi: Campuchia. Nhap vien: 6/4/2012. Ly do: rong kinh.
Benh sir: khoang 7 thang nay, benh nhan bi rong kinh ngay tang nhieu ung thuOc khong
giam. Khoang 1 thang nay, ra huyet nhieu, nhap vien benh vien Ung Buou TP.HCM.
Tien sir ban than: PARA: 2032. Kinh dau nam 17 tuOi, kinh deu. Khong tien can
benh ly not ngoai khoa. Gia dinh khong ghi than benh ly gi.
Tham kham lam sang: mach 80 lan/phitt, huyet ap 120/80 mmHg, nhiet dO: 37°C.
Cac ca quan khac khong có gi dac biet.
282
CHUO'NG 8 ► CHI' DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Thrirng hop 4
B'enh nhan Tran Thi Ngoc M., pilaf nu, 37 Wei.
Dia chi: 166/6 HuS/nh Van Nghe, P15, Q. TB. Nhap vien: 27/4/2012; LSi do: dau bung.
B'enh sir: cach NV khoang 1 tuan benh nhan xuat hien dau bung, chtrang bung. Den
kham tai BV NDGD, thay c6 khei u mat de deng nhat phia ten tir cung, kich thirot 165
x 90 x 130 mm, dich 6 bung hrong nhieu. nhieu ten thtrang dang not a ch6m xucmg
va 2 ben phoi. Chin doan K bung trimg di can phoi, xtrang. Dai tieu tien binh thirang. 2
ngay nay BN &et nget dau bung nhieu nen den BV Ung
Tien sir: c6 kinh life 19 Wei, deu. PARA 0000 (da lap gia dinh 1 nam nay). Khong
benh ly nOi ngoai khoa.
Tham kham lam sang: da niém nhot, buou ha vi Lech phai, d=8 cm, chac, giai han
re, kh6ng dau, di &Ong kern. Tir cung khong to, co tir cung ya am dao trop lang Kharn cac
co quan khac binh thtrang.
Can lam sang:
COng thirc mau: c6 thieu mau. Bach au: 8,5 K411 (4,0-9,0), hong calf: 3,85 M/111
(4,04-6,13). Hct: 28% (37,7 — 48). Hb: 8,64 g/dl (12 - 18), tieu cau: 320 K/µ1(140-440).
Sinh hoa: protein, glucose mau, TQ, TCK, chile nang gan-than, mrac tieu, mat: binh
thiremg. Sat/HT: 1,9 lag/d1: i (nam 11-27, air 7-26). Feritin: 375,2 ng/ml T (20-300).
Chi dau ung birou: CA 125: 140 U/ml: TT (< 35), CA 19,9: 30 U/ml (< 37), CEA:
2,4 ng/ml (< 5), AFP: 7,67 ng/ml (<10), HCG: 0 UI/L (< 5).
Sieu am: khei u bung trirng phai, theo &A K.
283
HOA SINH LAM SANG
Trierng hop 5
Benh nhan Le Biet Nhu H., phai nu, sinh nam 1992.
Dia chi: Long An. Nhap vien ngay: 22/04/2012. 1y do: dau bung.
Benh sir: each -nhap vien 3 thing benh nhan d'Ot ngOt dau bung. Den benh vien Quy
Nhcm dirge chin doan la viem runt thira, dieu tri cat runt thira. Sau mo kheing dau, bung
ngay cang lon din. Cach nhap vien 1 thing thay bung to va dau, den BV Quy Nhon duce
chin doan theo dai K bung trung, chuyen BV Chg Ray ma sinh thiet each day 10 ngdy
chin doan K bung &rag. Nay dau bung nhieu xin nh4p vien BV Ung
Tien six: ma cat runt thira each day 3 thing. Mo sinh thiet Wang trirng phai each
day 10 ngay.
Tham kham lam sang: mach 90 l'An/phitt, HA 110/60 mmHg, nhiet dO 37°C.
BN tinh, tier) xftc tat. Da niem nhgt nhat, Mao they nhe. Tang trang trung binh. Vet
mO bung duemg glib clued ran 10 cm cang chua cat chi, con ri dich. v6t me) ngay ten
xucmg mu lanh seo, lon nhon, nghi reo rac buou tren duemg mo cu. Cac co. quan khac
binh thuong.
C4n lam sang:
Giai phau benh - BV CR c& lanh: Carcinom tuyen bung trirag.
Cong thirc mau: CO thieu matt hang c'au nho nhugc sac, tang nhe Bach ca.0 trung tinh.
BC: 11,5 K/µ1(4,0-9,0), HC: 3,15 M/µ1(4,2-6,3), Hb: 7,52 g/dl (12-18), Hct: 21,9.
% (34-48), MCV: 70 fl (80-100), MCH: 22,1pg (27-32).
Giai Phau Benh: u xoang not bi phoi ac thuOc U to bao m'am, di can to chirc mac
not ion.
Chi dau ung buou: AFP: > 350 (0-10 ng/ml) TT, CA 125: 159,8 (0-35 U/ml) TT,
P-HCG: <1,20 (0-5 mill/nil), CA 19,9: 23,12 (< 37 U/mL), CEA: 4,0 (< 5 ng/mL), CA
15-3: 14,8 (0-28 U/ml).
Chirc nang gan-th4n: binh thuong. Ntrac tieu: binh thuong.
CT Scan: K bung trirng + Carcinom bung chau + gieo fac thanh bung -yang ha vi P.
X-quang Phai: binh thuong.
Sieu am: K bung ft-Crag + carcinom o bung.
ECG: nhanh xoang.
284
CHUO'NG 8 10- CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Truirng hop 6
Benh nhan D8 Thi H, phai nit, sinh nam 1966.
Dia chi: Da Lat, Lam Wong. Nhap vien: 5/3/2012. L3'r do: dau ha suem phai + u ha won P.
Benh sir: khoang 1 thang nay benh nhan xuat hien dau nhe \Tang ha soon phai kern
them to phat hien c6 khoi u vimg ha suem phai. Dai tieu tien binh thuong. N6i soi thay u
dai trang, xin nhap vien.
Tien sir ban than: khoe manh
Tham kham lam sang: mach 60 lan/phAt, HA 95/70 mmHg, nhiet 37°C; nhip
the,: 201an/phirt.
BN tinh, flap xAc tat, da niem Wong. Tuyan giap khong to. Hach ngoai vi (-). Tim
deu. Phoi em trong. An ha wan phai dau nhe. SO thay khoi u kich thirac 16n, mat d6 chac,
di d6ng. Cac ca quan khac khong thay gi dac biet.
Can lam sang:
COng thirc mau: binh thuong, BC: 4,88 (4,0- 9,0 K/R1); HC: 4,16 (4,2-6,3 M/µ1),
Hb: 12,1(12,0-18,0 g/dl), Hct: 37,1 (34,0-48,0 %); TC: 265 (140-440 K/u1). Dong mau:
binh thuong. Sinh hoa: Glucose mar, eh& nang gan-than, dam mau binh thirang. Ion do
trong giori han binh thuong. N6i soi dai true trang: TD K dai tang. Sieu am: Dai trang
phai c6 hinh anh day thanh ong tieu h6a kich thuac 17-20 mm. Kat luau: u dai trang.
Marker ung buou: CEA: 26,33 (0-5 ng/ml) Tr, CA19-9: 254.9 (0-37 U/ml)
AFP: 3,27 ng/ml (<10).
Giai Phu Benh- sinh thiat: carcinoma tuyan niem mac dai trang, biet hoa trung
binh, xap d6 II mo hoc.
X-quang tim ph6i: binh thuong. Dien tim: binh thuong.
Truo'ng hop 7
113nh nhan: Trucmg Thi Thu C., phai nu, sinh Mtn 1983.
Dia chi: Ninh Kieu, Can Tho. Nhap vien: 2/3/2012. L3'f do: dau vu trai + u vu T.
Benh sir: b'enh nhan tkr phat hien nhieu khoi u cimg dau e, vu T. Da sieu am va xet
nghiem phat hien K vu nen xin nhap vien.
Tien sir ban than: khoe manh
Tham kham lam sang: mach 721an/philt, HA 95/60 mmHg, nhiet di): 37°C.
BN tinh, flap mile tat, da niem h6ng. Tuyan giap khong to. Hach ngoai vi (-).. Tim
deu. Phi em. Bung mem. VA trai thay nhieu khoi u mat do chac, di d6ng kern, an dau nhe.
285
FIOA SINN LAM SANG
Truirng hop 8
B'enh nhan: Doan Thi N, phai nir, sinh nam 1961.
Nghe nghiep: buon ban. Dia chi: Hoai Nhon, Binh Dinh. Nhap vien: 21/11/2012.
Ly do vao vien: Phat hien u vu trai.
Benh sir: Cach nhap vien 10 ngay, BN ti phat hien co 1 u vu trai, u cimg, khong
dau, kern met mai, kern an nen xin vao vien.
Tien sir: PARA: 2002. Ban than: khong bi benh DTD, kh6ng bi cao huyet ap. Cac
thueic ngira thai: thinh thoang ding, khong ding cac thuOc nOi tiet. Kh6ng c6 tien sir tang
san tuyen vu, khong bi k bung trung Kinh nguyet dau tien lie 13t, hien tai con kinh nguy'et.
Gia dinh: khong ai c6 benh ly gi dac biet.
Tham kham lam sang: nhi'et dO: 37,5°C, mach: 801an/phiit, HA: 125/70mmHg, nhip
tiler 201an/philt. TOng trang chung trung binh, BN tinh tao, tiep xuc tot, da hoi xanh, niem
mac Wong nhat. Nhip tim nghe deu, ro, kh6ng phat hien benh ly. Phoi: ri rao phe nang rO,
khong c6 ran. Bung mem, khong chuang, an khong dau. Cac co quan khac khong phat
hien benh
Kham trai: c6 1 khOi u O. vu trai, kich thuot khoang 2cm, ranh giai khong
th, mat dO chic, cing, khong dau, di dOng kem, khong gay viem loot da, dau num vu bi
tut sau vao trong, be m'a't loi lour khong deu, da teen khOi u bi lom xuong. VA phai: khong
phat hien u.
Hach: c6 nhieu hach nach ben trai, teen va dirai xuang don (khoang 6 hach), kich
think 0,5 — lcm, mat dO chic, cimg, dinh vao nhau va dinh vao to chic xung quanh, di
dOng, an dau nhe. Nach phai khong phat hien hach.
286
CHU'O'NG 8 ► CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Truimg hop 9
Ho ten BN: Nguyen T, phai nam, 68t.
Nghe nghiep: Buell ban. Dia chi: TP Qui Nhan — Tinh Binh Dinh.
Ngay nhap vien: 12/12/2012. Ly do vao vien: Dau bung + chart an + slit can.
Benh sir: cach nhap vien khoang 10 ngdy, benh nhan thay dau bung, cam giac dau
tire v-Ang ha wan phai, kern an kho tieu, chart an, buon non, non, is chay, met mei, slit can
nen xin vao vien.
Tien sir ban than: bi VGSV V cach day 9 nam. X° gan each day 3 nam. HBsAg: am
tinh. Khong nghien rugu. Gia dinh: c6 Ong not bi ung thu gan.
Thant kham lam sang: nhiet dO: 38°C, mach 75 lan/phitt, HA 120/75mmHg, nhip
tha: 22 lan/phAt.
Tong trong chung gay slit, BN tinh tap, tiep xitc tot, da va niem mac yang, dau tirc
vung gan. Dau sao macho noc (+), titan hoan bang he (-), hach (-). Bung mem, gO duc
vimg thap. Lach khong lan. Gan lan khoang 3,5 cm dual ha wan P, mat dO cimg, an tirc
nhe, be mat khong deu, khong di dOng theo nhip tha, nghe c6 tieng thoi tren vimg gan.
Cac co quan khac khong phat hien benh
Can lam sang:
Cong thirc mau: HC 2,9 M/pil (3,4-5,8 Wit1): giam. Hb 95g/1 (120-140g/1): giam.
BC 8,1 K/µ1(3,5-10 K/u1): binh thuang, N: 66%. TS = 6ph, TC = lOph.
287
FIOA SINN LAM SANG
Sinh hoa: glucose/mau: 3,7 mmol/L (4,2-6,4): j; AST: 405 IU/L (0-40): T, ALT:
32 U/L (0-45), GGT: 226 U/L (9-69): 1; Bili TT: 255,6 !Amon (< 4.3 [Imola): Bili
TP: 505,8 !Amon (< 17 Inno1/1): t; Albumin: 21 g/L (35 — 50 g/1) 1; ion 6: Ca TP: 2,9
mmol/L 2,2mmo1/L): T; TG: 1,1 mmol/L (1,7-2,29): 1, Cholesterol: 3,6 mmol/L (4-
6,7): 1,; Ure -Creatinin: berth thuang. Phosphatase kiem: 165 IU/L (30-110): T.
Marker ung thu: AFP: 897,2 ng/ml (0-7 ng/ml) i; CA19-9: 105 U/ml (0-37 Wm]) 1-;
CEA: 3,9 ng/ml (0-5 ng/ml). Anti HBV: Am tinh, HBsAg: Am tinh, Anti - HCV: Duong tinh.
Sieu,am: dich bung luting it, khong thay hach. Gan: cau trite tang am, mat dO the',
ba gho ghe, kh6ng dung clang. Gan phai c6 1 khi u kich thirerc khoang 4,8 cm tang am,
ba khong rO, x6 day mach matt va duang mat, tang sinh mach mau trong u.
Ket luan: K gan/xo gan.
CT scan: c6 1 khi kich thirac khoang 4,7 cm, giam mat dO, bat mau khong deu.
Theo clOi: ung thu gan.
Xquang tim - phi - xtrong: khong phat hien benh
7. Ban luan: dua vao,cac yeti to LS, va CLS, c6 the ket luan BN bi K to bao gan. De
nghi lam them XN GPB gap phan chin doan. Khong phat hien u a cac co quan khac,
nen day la K gan nguyen phat. BN c6 tin sir VGSV C, vay c6 the K gan nguyen nhan do
VGSV C.
Trtromg hop 10
Ho va ten BN: Le Thi Minh T, phai nit, 55 tuOi.
Ngh'e nghiep: Bu6n ban. Dia chi: Phil Cat — Binh Dinh. Ngay vao vien: 12/01/2013.
L3T do vao vien: Nu& kho.
Benh sir: each nhap vien 10 ngay, benh nhan thay nu& kho khi an corn, c6 cam giac
nghen a co, kern phat hien u buou 6 co to len nen xin vao vien.
Tien sir ban than: cao huyet ap each day 1 nam, da duoc dieu tri on dinh. Bi u tuyen
giap each day 3 nam va duoc chan doan u tuyen giap don dOc, binh giap. Da duoc dieu tri
nhieu tan. Gia dinh: Khong c6 ai mac benh 13'T gi dac biet.
Tham kham lam sang: mach: 821an/phitt, huyet 120/75mmHg, nhiet dO: 37°3C,
nhip tha: 211an/phirt. TOng trang chung hoi gay, tinh tao, tiep xitc tot, da niem mac hOng.
NuOt kho khi an thirc an dac.
Kham tuye'n giap: c6 mot nhan giap thity phai, duang kinh 2,5 cm, mat dO citng,
chac, khong dau. Co 2 hach co phai, duang kinh 1 cm. Kham tim: nhip tim deu, ro, khong
phat hien ifeng tim benh 13T. Kham phOi: ri rao phe nang nghe rei 2 phOsi, kh6ng phat hien
benh 13T. Cac co quan khac khong co gi dac biet.
288
CHU'O'NG 8 ■ CHl DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Trtrong hyp 11
Ho ten BN: Nguyen V, phai nam, 58t.
Nghe nghiep: K'y su. Dia chi: TP Qui Nhon — Binh Dinh.
Ngay vao vien: 7/11/2012. LY do vao vien: sat can + dau bung.
Benh stir: khoang 1 thang‘tnxac, BN thay dau bung yang thugng vi, con dau kh6ng
lan, chung do dau nhe, kern bunnon va non, bung day hal. BN c6 di kham phong mach
tur, dugc chan doan viem da day va &mg thu6c nhung khong giam. Cach nhap vien 1 tuan,
BN cam thay dau bung Wing thugng vi nhieu ban, dau dai clang kem nuot nghen, sat can
nen xin vao vien.
Tien sir ban than: HUt thu6c la 1/2 goi/ngay, u6ng rugu bia nhieu. Cach day 5 nam bi
viem da day, benh tai di tai lai nhieu lan va da dieu tri nhung khong do. Cach day 3 nam
co XN: HP (+), co dieu tri nhung khong triet de. Khong c6 benh ly ve tim mach, DTD...
Gia dinh• khong co ai mac benh ly gi lien quan.
Tham kham lam sang: mach: 801an/phut, huyet ap:125/70mmHg, nhiet de: 37°3C,
nhip tha: 201an/phlit. T6ng trang chung gay, da xanh xao, niem mac nhat mau, khong
yang mat yang da. SO. thay c6 1 kh6i u yang thugng vi, kich thuac khoang 2,5 x 4 cm,
gioi han fa, be mat u tam lang, mat de chac, kern di dang, dau tang len khi an vao. Khong
289
HOA SINH LAM SANG
so thAy hach e. thuong don, nach va quanh ran. Kh6ng xudt huyet da day — met, khong
tran dich o bung. Gan — lach: khong lan. Cac co quan con lai: khong phat hien benh
Can lam sang:
CTM: HC: 3,2 x 1012/L (3,8-5,4): 1,, Hb: 95 g/L (120-180): 1,; BC: 6,7 x 109/L (5-10).
Sinh hoa: Ure — Cre — Glucose — lipid: binh thiremg. Albumin: 20 g/L (35 — 50 g/1)
1,; HP: (+).
Marker ung buau: CA 19-9: 15.7 U/ml (< 37), CEA: 2.3 ng/ml (< 5), CA 72-4: 11.4
U/ml (< 8.2).
Sieu am bung: co u a 2/3 clued da day, d = 4cm, tham nhigm vach da day + hach e.
bo cong nho (4 hach). Gan — lach — met khong phat hien benh 13'f.
CT scan '6 bung: u da day, d = 4cm. Khong thay tinh trang xam ldn vao cac to chirc
xung quang cua u. Chap da day — to trong c6 can quang: ton thuong tham nhiem cirng 2/3
da day. Nei soi + sinh thiet: u 2/3 &rod da day, kich thuac 4cm, tham nhie'm da day. Vi
the: u dang Neu mo tuyen.
XQ tim - phei: binh thuang.
Truimg htYp 12
Ho ten BN: TrAn Thi L., phai nix, 62t.
Nghe nghiep: nei tra. Dia chi: An Nhcm — Binh Dinh.
Ngay vao vien: 16/01/2013. LST do: phat hien u vi mg bung duai.
Benh sir: each nhap vien 3 thang, BN thdy dau quan bung, dau nhieu yang bung
dual, mat ran, kem di tieu chay phan nhAy mai, xen k'e tao ban nhieu fan. Co khi di cAu
phan den, se locmg khong nhieu nhung nhieu ldn. Khoang 1 tun nay, BN phat hien c6 1
u viing bung duai nen xin vao vien.
Tien sir ban than: Ly, amip (+) each day 3 nom. Cao HA. Kh6ng mac benh 1ST gi dac
biet khac. Gia dinh: khong c6 ai mac benh ly gi lien quan.
Thom kham lam sang: mach: 781An/phirt, Huyet ap:140/80mmHg, nhiet sae: 36,8°C,
nhip the.: 191dn/phitt. BN tinh tao, tiep xuc tot. GAy, da xanh, niem mac nhat nhat. Kham
bung:-bung mem, khong chuemg, di thing theo nhip the.. Sa thAy c6 1 khi u Wing he chau
P, kich thuac khoang 5cm, giai han IA mat de chdc, di deng, an vao dau nhe. Khong so
thay hach e. o bung, thircmg don. Gan — lach: trong giai han binh thirong.
Dai tien phan den, nhAy mai, so luang it. Cac co quan con lai: khong phat hien b'enhlY.
Can lam sang:
CTM: HC: 3,4 x 1012/L (3,8-5,4): Hb: 99 g/L (120-180): BC: 7,4 x 109/L (5-10).
290
CHU'ONG 8 10. CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
Trtrimg hop 13
H9 ten BN: Tran Van A, phai nam, 56t.
Nghe nghiep: ke toan. Dia chi: TP Qui Nhan — Binh Dinh.
Ngay vao vien: 12/02/2013. Ly do: lieu mau.
Benh cach nhap vien 5 thang,,BN thay dau nhirc viing xuang chau — viing hong
— lung vo sau do thay tieu va tieu son, kern buot,khi di tieu, cam thay bang quang
cang sau khi di tieu xong. Gan 10 ngdy nay, BN thay tieu ra mau, so luang it kem ngtred
met men, sut can nen xin vao vien.
Tien sir ban than va gia dinh: khong c6 ai mac benh 1ST gi la.
Tham kham lam sang: mach: 841an/phirt, huyet ap:115/70mmHg, nhi'et dO: 37,2°C,
nhip tha: 221an/philt. T6ng trang trung binh, da niem mac h6ng nhat, tinh tao, tiep xuc tot.
Kham bung: bung mem, khong chtrang, di &Ong theo nhip tha. Gan-lach: trong giai
han binh thuang. An yang ha vi BN cam thay tits va mot tieu. Xuang kitting dau.
Kham true trang bang tay: so thay tuyen tien liet 1 u to, d # 2,5 x 4cm, mat dO
khong &du, cirng chac, gio.i han khong ro. Cac ca quan con lai khong phat hien benh
Can lam sang:
CTM: HC: 3,6 x 1012 /L (3,8-5,4): 1, Hb: 116 g/L (120-180): ,j. BC: 7,4 x 109/L (5-10).
Sinh h6a: Ure-Cre-glucose-lipid: giai han binh thuoug. Albumin: 33 g/L (35-50 g/L)
Marker ung buOu: PSA: 19 ng/ml (4-10 ng/ml): T. fPSA/tPSA = 16%.
291
HOA SINN LAM SANG
Truro.ng hop 14
Ho ten BN: Nguy6n xuan H, phai nam, 64t.
Nghe nghiep: lai xe. Dia chi: B6ng San— Binh Dinh.
Ngay vao vien: 15/01/2013. L3'T do: giam can + dau bung.
Berth sir: BN thay dau quan bung kern tieu chay, vang mat yang da each day 5
thang. Gan day yang mat yang da tang len, dau bung nhieu han, cam gide barn non va
non, chart an nhieu kern giam can khong rd. BN c6 di kham phong mach to va dirge chan
doan u tuy nen xin vao vien.
Tien sir ban than: viem tuy 2 lan. Khong bi berth DTD, khong mac cac b'enh 1ST ve
tim mach. Hilt thuoc la nhieu: 2 goi/ngay, ung nrou bia nhieu. Gia dinh: song kh6e.
Tham kham lam sang: mach: 781an/phitt, huy& ap: 120/70mmHg, nhiet dO: 37,7°C,
nhip tha: 191an/phitt. Gay, yang mat yang da, met mai, van dau bung nhieu. Kham bung:
bung mem, khong chuang, di Ong theo nhip tha. So Wing thuong vi c6 1 u nho, d = 2cm,
mem, di dOng. Lach - gan trong giai han binh thu6ng. Nhip tim deu ro, khong phat hien
b'enh 1ST.
Ph6i: ri rao phe nang nghe I'd 2 ph6i, kitting c6 ran b'enh 1ST. cac ca quan con lai
khong pith hien benh
Can lam sang:
CTM: HC: 3,2 x 10'2/L (3,8-5,4): 1, Hb: 96 g/L (120-180): J,. BC: 8,4 X 109/L (5-10).
Sinh h6a: glucose: 7,1 mmol/L (4,2-6,6) T. TG: 1,2 mmol/L (1,7-2,29)) I. Choles-
terol: 3,4 mmol/L (4-6,7): 1. Albumin: 29 g/L (35-50 g/1),1,. AST: 37 IU/L (0-40), ALT: 50
U/L (0-45), GGT: 85 U/L (9-69): T. Bili TT: 199 umol/L (< 4,3 umo1/1): T. Bili TP: 246
umol/L (< 17 !Imola): T. Ure-Cre: trong giai han binh thuong. Nu& tieu: Bilirubin (+).
Marker ung btrau: CA 19-9: 199 U/mL (< 37) T, CEA: 4,4 ng/mL (< 5).
Sieu am bung: gian &Tong mat trong gan, 6ng mat chung gian (d # 1,4cm), c6 1
khoi giam am a dau tuy d # 2cm, titi mat cang to, nhu me gan binh thuong. La.& khong
lan. Khong thay hach.
292
CHU'O'NG 8 • CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
CT scan: khoi u a diu toy, d # 2cm, giam mat dO va kern tang quang han so vai mo
try xung quanh. Gian 'Ong by va duemg mat, hOi hru TM cira — lach bi khoi u chen ep, chir
mo toy bi teo. XQ =crag: binh thuang.
Truang hop 15
Ho ten BN: Phan Q, phai nam, 59t.
Nghe nghiep: Thq hO. Dia chi: Phil My— Binh Dinh.
Ngay vao vien: 04/02/2013. LY do: ho ra mau + kho tha.
Benh sir: khoang 4 thing nay, BN thay ho nhieu, ho dai ding, ho khan kern dau
floc, BN c6 di kham pi-long mach to va duac chin doan: lao ph6i, dung thuOc nhung
khong do. Cach nhip vien 3 ngay, BN thay ho nhieu hcm, ho ra it mail, kh6 tha, clau noc
tang len nen xin vao vien.
Tien sir ban than: tip xi c nhieu vii bOt di., hay bi viem phOi. Hut thuOc la nhieu:
1,5 goi/ngay. Gia dinh: khong ai mac benh lYT dac biet.
Tham kham lam sang: mach: 771An/phirt, huyet ap: 115/75 mmHg, nhiet dO: 37,2°C,
nhip tha: 281'an/philt. BN hai gay, khong yang mit yang da, da niem mac nhat mau, met
m6i, kh6 tha, ho nhieu, van dau floc. Kham phoi T: ri rao ph'e nang nghe di 2 phoi, khong
nghe ran benh ly. Phi P: c6 HC 3 giam, ro nhat a day phOi, cac khoang lien wan hep,
long ngvc P xep. Khong thay hach thuang don. Kham bung: Bung mem, khong chuang,
di idOng theo nhip tha. Lich - gan trong giai han binh thuang. Nhip tim deu ro, khong
phat hien benh 1Y.
Can lam sang:
CTM: HC: 3,6 x 1012/L (3,8-5,4): 1, Hb: 109 g/L (120-180): BC: 8,9 x 109/L (5-10).
Sinh hoa: glucose-lipid-Ure-Cre: trong giai han binh thuang. Albumin: 30 g/L (35-
50 g/l) ,I,. AST: 47 IU/L (0-40) T, ALT: 87 U/L (0-45) T. Ca2+: 3,2 mmol/L (2,2-2,6) T.
Marker ung bueru: CYFRA 21-1: 34 ng/ml (< 3,2 ng/ml) T. CEA: 5,9 ng/mL 5) T.
XQ: Phi T khong ph& hien benhlY. Phi P: 1 khOi ma, troll deu, ranh giai ro er day
phOi, d # 2,8cm, clang u dac, tham nhi6m phOi, hinh anh xcp phOi, rOn phOi to, gian rOng
trung that, c6 vii hach a phOi.
, CT scan lOng noc: khOi u day phOi P, d # 2,8 cm. U khong xam lin trung that,
phoi T va mach mau. Vai hach a phoi P.
Sinh thiet: carcinoma bieu mo tuyen.
293
HOA SINN LAM SANG
294
CHUUNG 8 P■ CHI DAU UNG THU' (TUMOR MARKERS)
13. Ditu nao sau day khong dung khi not vt AFP:
A. Tien luting t& khi half-life < 5 ngdy
B. 1\16ng do AFP tang theo kich thuac khoi u
C. N6ng de AFP tang thoang qua trong viem gan cap, man tinh
D. 5% benh nhan xo. gan cc') AFP tang cao hon 500t,tg/L
14. Dieu nao sau day killing dung khi not vt CA72-4:
A. Theo dCii din tin benh ung thu da day
B. Duang tinh trong ung thu bung trong
C. Ducmg tinh trong ung thu dai true trang
D. Duong tinh trong ung thu tuy
15. Xet nghim nao sau day dirge chi OM de theo dal ung thin vu:
A. CA19-9 B. CA 15-3 C. CEA D. CA 125
16. CA27-29 la chit chi diem trong ung thin
A. Tuy B. VU C. Dueng mat D. Bang quang
17. Chit chi ditm sinh hoc nao sau day tang trong ung thu bang quang:
A. CEA \fa CYFRA 21-1 B. CYFRA 21-1 va BTA
C. SCC va BTA D. CA 15-3 va CYFRA 21-1
18. Ditu nao sau day khong dung:
A. CA 15-3 dUng de -Cam soat ung thu vu
B. CEA tang cao trong ung thu dai truc trang
C. HE4 dung de chin doan ung thu bung trong
D. CA 125 tang cao trong ung thu bung trimg
295
HOA SINH LAM SANG
19. Cac xet nghiem sau day tang cao trong ung thy gan, ngoai trir:
A. FP B. DCP C. AFU D. NSE
20. Chi dill nao sau day tang cao trong btrov bang quang:
A. CEA B. BTA C. AFU D. hCG
296
Chu'o'ng 9
CAC DICH ca THE, NGHIEM PHAM
VA CAC XET NGHIEM
HOA SINH LAM SANG
MUC TIEU
1. Trinh bay cluvc so. do phian ba mrck trong the.
2. Liet ke nhang clang nghiem pham trong xet nghiem.
3. Trinh bay cheat cac loci xet nghiem hoa sinh trong lam sang, he thong dun vi
SI va cach trinh bay ket qua xet nghiem.
4. Phan tich &coy su. phan ba chuan cUa cac so lieu, tri sa dai chieu va khoang
cloi chieu, cho vi du kern theo.
297
HOA SINN LAM SANG
Hinh 9.1. So' d6 phan b6 wen va ay van chuyen wen trong ca the
Trong mot s6 benh VT c6 the xuat hien dich tan, la dich tham (do mach mau bi 6.c
nghen hoac bi chen ep) hoac dich tiet (do viem).
,
Trong cac dich co. the deu chtra cac chit hoa tan nhat dinh, vi vay khi co nhung roi
loan s‘r van chuyen cac dich ca the, chi mg bi mat qua nhieu ho4c bi it lai, co the se chiu
nhung r6i loan benh VT thir Oat.
1.2.1. Mau
Mau la nghiem pham quan tong va dugc dung nhieu nhdt, mau dong vai tro trung
tam trong qua trinh van chuyen nuac va cac chat hoa tan. DO la not moi cua ca the, ca the
luon luon dam bao sir hang dinh not moi, nglda la cac thong s6 cua mau luon o trang thai on
dinh dOng (dao dOng trong nhitng gio7 han sinh ly nhat Khi cac tri so dm mot thong
so nao do vugt khoi giori han sinh VT thi chfing phan anh nIding trang thai benh ly nao do.
Tir mau to co the thu &rot nhitng nghiem pham khac nhau:
Mau toan phan: lay mau cho vao 'Ong nghiem có chat chong dong (heparin, Na
oxalate, Na flourua..., theo m6i xet nghiem).
Huyet tucmg huyet cau: ly tam mau toan phan có chL chOng dong se thu
dugc huyet Wang (dich o tren) va huyet cau (phan cac duai).
298
CHUO'NG 9 • CAC DICH CO THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG
- Huy& tuang c6 chira fibrinogen. Co the thgc hien cac xet nghiesm hOng cau va
bach cau.
- Huyet thanh: lay mau cho vao 6ng nghi'em khong c6 chat ch6ng gong, cue mau
&rig hinh thanh tit ra huyet thanh. Huy& thanh khac huy& Wong 6 ch6 khong
chira fibrinogen (vi fibrinogen hoa tan bin thanh sgi fibrin khong tan).
Huy6t tuang
H6rig cau
Hinh 9.2. Mau town phAn va cac thanh phan mau sau ly tam
299
HOA SINH LAM SAN e
t K-
Ong g6p
•■•4NaCI
Hinh 9.3. Tai hap thu va bai tit cac ch6t a ong then
Phan, dich nao My, mrac bot, clom, dich but (dich mang phoi, dich c8 chuang, dich
khop, dich vi, dich met, dich tuy, dich runt), to bao va mo, soi nieu, soi met.
Co ban 400 xet nghiem hoa sinh lam sang, CO the chia lam 3 nhom:
1C+' Cl-, glucose, ure, creatinin, acid uric, protein toan phan, albumin, amylase,
bilirubin, ALT, AST, CK, khi matt, lipid...
Hormon (TSH,, T3, T4), protein dec biet (f32-microglobulin, ceruloplasmin ...),
nguyen to vi ltrong (sat, dng, kern ...), vitamin (C, B 1, A, D ...), thu8c dieu tri (digoxin,
theophylin ...), phan tich ADN...
300
CHU'O'NG 9 Ir. CAC DICH THE,NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM H6A SINH LAM SANG
1.4. Xet nghiem va ndi thu'c hien cac ky thuet xet nghiem
1.4.3. XN tai noir cham soc hay xet nghiem tai ch6
Benh ph6ng, cong deng,, phong mach tu... Time :mg la xet nghiem nhanh,
dung giay thir hoc hep, thir, ket qua thu dugc sau yai phut den vai chuc phut, thuan lgi
cho yiec dinh huang chan doan, tam soat, sang loc.
301
2.1. HO th6ng dun vi qu6c t6 (SI)
2.1.1. Ti6p cial u ngli, SI
Bang 9.1. Tip dau ngCr SI
101 exa
101' peta
10'2 tetra
10' giga
mega
ki
e
10' deca
micro "
10' nano
pico
10- femto
302
CHU'ONG 9 ► CAC DICH CO' THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA S1NH LAM SANG
N6ng d(i (ve khen Mon kilogam cho met kho'i kg/m3 (kg.m-3
303
HOA SINN LAM SANG
yr
p swat
Cong
ien tich
3 ien the
3 ien dung /V
ien tro V/A
o roi rn-2.cd.Sr
hiet dO ceic K
ap thki
Dem vi Ow: 2
Dan vi goc phang: radian (rad)
11 Dan vi goc kh6i: steradian (sr)
304
CHLICYNG 9 • CAC DICH Ca THE, NGHIEM PHAM VA CAC /YET NGHIEM HOA SINN LAM SANG
Bang 9.5. Dan vi ngoai SI duvc sCp dung dung vai he th6ng dan vi qu6c t6
mai lucmg Dan vi KST hien Tri s6 tinh bA.ng dan vi SI
60 s
3600 s
Bang 9.6. NhCpng dan vi ngoai SI duiac giCp lai tam th6i va c6 lien quan den
nganh y t6
Ten KST hien Tri se; tinh bing dan vi SI
Angstrom (d0 dai) A 10-1°m (0,1 nm)
Bar (ap slat) bar 100.000 Pa (0,1 Mpa)
Khi quye'n (ap sugt binh atm 101.325 Pa
hu&ng)
Ci 3,3 x 1010 Bq (=3,7 x 101"5-1)
Curie (hoat hit ion hoa)
R 2,58 x 10-4C/kg
ontgen (din tich)
rad, rd 101/kg
ad (nang luting hap thu)
305
HOA SINH LAM SANG
2.1.4. NM:Mg dor vi duvc sir dung trong hem sinh lam sang
2.1.4.1. NhU'ng don vi thuong dung
Kh6i hrong:
Kilogam (kg): kh6i hrong nuOc Ce 4°C
Gam (g): 0,001kg (10-3kg)
Miligam (mg): 0,001g (10-3g)
Microgam (lig): 0,000.001g (10-6g)
Nanogam (ng): 0,000.000.00g (10-9g)
Picogam (pg): 0,000.000.000.00g (10-12g)
Lircmg chat:
Mol (mol): chira 6 x 1023 thgc the hoa hoc (NT, PT, ion).
Milimol (mmol): 10-3 mol
Micromol ()mop: 10-6 mol
Nanomol (nmol): 10-9 mol
The tich:
Met kh6i (m3)
Lit (1 ho4c L): 10-3 m3 = 1 dm3
Mililit (ml, mL). 10-3 L = 1 cm3
Microlit (il, ti,L): 10-6 L = 1 mm3
Thai gian:
Giay (s)
Phitt (min): 60 s
Gier (h): 60 min = 3.600s
Ngay (d): 24 h = 36.400s
306
CHUGNG 9 ► CAC DICH CG THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIUM HOA SINN LAM SANG
307
HOA SINH LAM SANG
308
CHU'O'NG 9 10- CAC DICH CO THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG
VI du 3:
x 0,01667
X ml/min Y ml/s
60
309
HOA SINN LAM SANG
x 16,67
X U/L Y nkat/L
0,06 x
(cimg phucmg phap, ding di6u ki6n)
x 7,502
X kPa Y mmHg
0,1333 x
310
CHUO'NG 9 0- CAC DICH CO' THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG
1,00 100%
, Co the trinh bay cac se lieu bang de thi gap kirk ho4c de thi hinh cot. Nhtmg neu
mau tit* n tang tang thi duemg gap kirk tien toi met duang cong phan phoi xac suat,
duemg cong nay có the la met throng cong phan phoi chuan dm Gauss (hinh chuong up
doi ximg) hocduemg cong phan phoi khong dei xirng.
311
Tan so
M2
12
10
8
6
4
2
0
161 164 167 170 173 Gia tri
0.35•
0.30.
0.25.
P(r) 0.20
0.15.
0.10.
0.05-
312
CHU'O'NG 9 ► CAC D/CH CU THE, NGH1EM PHAM VA CAC XET NGH1EM HOA S1NH LAM SANG
2.1% 2.1%
0.1% 0.1%
)11
Hinh 9.7. apeYng cong phan ph& khong cloi xt:Png (nghiOng)
313
HOASINH LAM SANG
llech chitin (s): phan anh mix dg phan tan dm cac so lieu, s cang ton thi so
lieu cang phan tan va ngugc lai.
n > 30:
E(X-7)2
S= V
iEX -
S=
n-1
314
CHU'ONG 9 10- CAC DICH CO' THE, NGH1EM PHAM VA CAC XET NGH1EM HOA S1NH LAM SANG
1.0 • 111111111111111111111111M111111111111•111
p=o, 0=0.2,1
p=o, 0 2=1.0,--
p=0, az=
=-2, a z= 05,—
I I
I rAlpill
02 1 1111P41111,
CLO11111EllidiEMPINI
11111MIN1111111111•1111111NIPMEIMMIAMNImnis imilmmilmun
-0 -3 -1 0 1 2 3 4 5
X
CoV = = x 100
x
Dual 1%: cac tri sa clang cfeu (khong phan tan)
1% - 5%: cac tri so it clang cleu (it phan tan)
Tren 5%: cac tri so khong clang cleu (phan tan)
315
FIOA SINN LAM SANG
Phan phi d6i chi6u: la phan phi xac suat cua d4c tinh sinh hoc teen quan th6
doi chieu, dugc xac dinh dua tren nhung tri so thu dugc voi mau doi chieu.
Khoang doi chiLL (khoang binh thireng, sinh la khoang 95% nhang tri
so thu dirge tren met quan th6 d6i chiL (mL d6i chiL). Khoang do dugc
gioi han bai 2 gigi han d6i chi6u.
Vi du: Nit, 20 — 30 tuei, khong ueng thuec ngira thai, khong thira can. O Thanh
phe He Chi Minh. Lay 100 mL tai cac co quan hay 1 se phireng. Dinh hrong glu-
cose-huy& thu dugc 100 tri so. Sau do xac dinh phan phei: phan phi chuan voi trung
binh la 5 mmol/L, de lech chuan la s= 0,28mmol/L.
Tan suat
2.5 2,5
-2s +2s
4,4 5mmol/1 5,56
316
-
CHLTO'NG 9 ► CAC DICH CO THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG
Hinh 9.11. NhCrng tri s6 d61 chieu binh thixerng va benh Ijr ciaa calci huyet
Nhu vay có nhimg tri se; benh ly chOng len tri so binh thuemg va nguoc lai. Do do nhcmg
cho chong nhau có kha nang am tinh gia (nhang tri so coi nhu binh thuong nhung thgc ra la
benh 1y) va duang tinh gia (nhu'ng tri so coi nhu benh ly nhtmg thgc ra la binh thuong).
Gioi hgn quy't dinh
Vi du: transaminase
I: Nit, 20 — 30 tuOi. 1,2: glad han doi chiecu.
II: Nix', 20 — 30 tu6i, u6ng thu6c ngira thai. 3,4: gioi han doi chien.
III: Nhom nhang benh nhan bi benh gan. 5,6: giai han phan ph6i.
Giai han quyect dinh:
- Moi tri so thap hon A au loaf trig tang transaminase-huye't.
Moi tri s6 thap hon B a phu nig uo'ng thu'c')c ngita thai au khong phai tang
transaminase-huyet benh
S6 d6i tuc"ng A B
3 2 4 5 6 Hopt dO
Hinh 9.12. GiOi han el& chieu va gieri han quy4t dinh
Phan phoi I va II: ngt_kri khoe manh, III: bOnh ly
317
A. CAU HOT TU. LUVNG GIA
1. Choi] cau thing:
A. Nirac chi6m khoang 70% tong luang ca the.
B. Khu Argc nu& trong to bao chi6m 40%
C. Nuac trong not mach chi6m 15%
D. Hang ngay có khoang 2,5 lit mac tieu dtrac loc qua cau than.
2. Chou cau dung:
A. Dich tit do nguyen nhan viem nhi6m man tinh tao thanh.
B. Dich tham gap trong cac benhiSr lanh tinh.
C. Dinh Luang cac chat dien giai vai chat ch0ng &Ong la EDTA
D. Huy6t thanh có thanh phan cac chat ging nhu huye't twang.
3. Di&I nao sau day khong dting:
A Phan tit hrang dm glucose la 180
B. N'ong de, cua Na = 140mmol/L = 140meq/L
C.1\16ng di) dm Ca = 4mmol/L = 4meq/L
D. Nguyen dr h.rang dm Kali = 39.
4. Chton cau dung:
A. Dan vi SI co sac Nr' d0 dai la centimet (cm)
B. Dan vi SI ca so. v . khOi ltrang la kilogram (kg)
C. Dan vi SI co. so. Ar' luting chat la milimol (mmol)
D. Dan vi SI ca so v'e thOi gian la gier (h).
5. Chou cau dung:
A. Transaminase thuCic nhom cac xet nghiem cap ciru.
B. Ca2+ huyat thu0c nhom cac xet nghiem dac biet.
C. Nghiem phap la nhang xet nghiem dirac diing a tam soat benh va nguy ca
bi benh.
D. Trong xet nghiem tai ch8 ngueri to thiremg dung cac test nhanh.
318
CHLICYNG 9 ► CAC ()ICH CO' THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINN LAM SANG
319
Chu'o'ng 10
XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA
CHAT XET NGHIEM
MUC TIEU
1.Phan tich cluvc cdc yeu to anh htrang den cl0 chinh xac cita mot xet nghiem.
2. Phan tich duvr cdc yeu to anh hudwg c on ctd xac thyr aid mot xet nghiem.
3
DO chinh xac th6p
2
00 2 4 s18 s210 12
Hinh 10.1. flo l'Och chuan 1 (s1) phan anh do chinh xac cang be do tin cang
cao va ngucyc lai
321
HOA SINH LAM SANG
Thuaing dung de Lech chuan Wong d6i, tirc he s6 bien thien (HSBT), vi no giup
dugc ta thay re han su phan tan hay dao deng cac tri se.
Vi du: do chieu dai cila 1 cay g6 lap di lap lai nhieu fan thu dugc nhieu ket qua khac
nhau va tinh dugc tri se x trung binh la 5m, s = 1mm. Vay HSBT: 0,002%.
Neu do met chieu dai khac, vi du 5mm vgi s ding = lmm thi HSBT = 20%.
LAn do truerc chinh xac hem rat nhieu so vai ran do sau. Doi voi da s6 cac xet nghiem
c6 the chap nhan.HSBT duai hoac bang 5% (cholesterol, creatinin, bilirubin, enzym...).
-3 .2 +2 43
s d. s.d s.d. s.d. s.d
322
CHU'O'NG 10 lo• XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
4.5
A Sai s6 h0 thong
4
3.5
2.5
1.5
0.5 Tri
M/ s6
0
Lis thvc
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4
Sai s6 he th6ng I d l= M-
Sai s6 he th6ng d = M —7(
D6i voi da s6 cac xet nghiem to chap nhan D% bang hoac duoi 5%.
323
HOA SINH LAM SANG
324
CHU'O'NG 10 110. XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
- Thai gian tir khi garo den chac kim: <2 philt.
- Tranh lam co ca hay xoa bap truac lay mau.
- Nen lay trgc tiep vao Ong nghiem.
Thai gian buec garo: thirang buec garo a vi tri lay mau tinh mach, six CO mau trong
thai gian 3 phut sau khi buec gar() cao han so vai thai diem 1 phut. Tai thai diem 3 phut,
six it dong mau lam tang six phan huST yem khi glucose mau va lam giam pH mau ding six
tich to cua latat. •
Hien Wang thieu oxy clan den giai phong bao. Co six tang nOng de ion Ca
va Mg a mau trong thai gian buesc gar6. Tot nhat la thao gar6 ngay sau khi kim da vao
tinh mach.
109( ALT
2
% they 661
0
-2
-4
Hinh 10.6. N6ng d6 cac ch6t thay doi tru,6,c va sau khi dat gar6
325
HOA SINH LAM SANG
Lay mau mao mach: thithng ap dung cho tre em, xet nghiem lam nhanh (tim KST
sot ret hay tim au trimg giun chi)
Vi tri thy mau:
- Dai tai
Hai ben dau ng6n tay 3,4 (nguoi 16n).
Got chan hay dau ngon chan cai (tre em <1 tu6i).
Lay mau mao mach (dai tai, dau ng6n tay, ngOn chan, hoc o 2 phia ciia gan ban
chan) khi can mot the tich nho mau o tre so sinh va tre em, de tranh sai so do su hod
bang khi lay mau mao mach thi phai dam bao cho mau chdy to do, khong 14n b6p vi
tri lay mau.
Lay mau dOng mach: de do khi trong mau
Yeu cau:
- Lam yen tam BN.
- Tieu chuan hoa vi tri lay mau (dOng mach quay ho4c dOng mach
- Nen phan tich mau ngay trong yang 5 phut.
326
CHUO'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
327
HOA SINH LAM SANG
Dugc sir dung cho h6a sinh lam sang va mien dich hoc.
Chira cac hat silica micronized.
Ngan than su trao dOi chat gitra cac to bao mau va huye't thanh.
Gifr cac thanh phan hoa hoc dm huy'L thanh kh6ng thay dOi trong then giandai.
Khong china chat khang &Ong.
Cho mau vao tube day nap, trOn 'Ong nghiem len xuOng nhe nhang nhi'eu lan:
+ Mang luai fibrin-te bao nhanh chong bao phu cac hat silicamicronised tao
thanh cuc mau 'Jong.
+ Huyet thanh (serum) dugc tach rat nhanh trong vai phut sau khi lay mau
thay vi phai chg tin trinh dong mau binh thueng (15 — 30 phut).
+ Sau khi ly tam, cac hat silica micronised ngan cach rieng biet: huyet thanh
phia ten va cuc mau &mg a phia duai.
328
CHUO'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CA Y VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
Nguon gee:
- Dugc Mac Lean va Howell tim ra nam 1916.
- Dugc sir dung Ian dAu tien vao nam 1924.
- Co nhieu o gan nen dugc dat ten la heparin.
Cau truc:
- Kh6ng phai la mgt clan chat ma la mgt anion mucopolysaccharid hoac glycosami-
noglycan.
Trong lugng phan tin khoang 17.000 dalton.
- Trong cau tine phan tin c6 nhom sulfat va nh6m carbocylic.
Ca the tac dung:
- Tao phirc voi antithrombin III (ATIII): thiic day rat manh phan img antithrom-
bin-thrombin va ca phan irng antithrombin voi cac yeu to ke ten gap 1.000 lan so
voi khi kh6ng c6 mat heparin. ,
Nhom sulfat can thiet cho sirgan antithrombin III voi thrombin: nhey tich nhieu
dien am do china nhieu ggc SO4, nen heparin lam thay dgi hinh dang cna
thrombin va prothrombin.
- tao phirc voi antithrombin.
- Duni dung cac mu& nhu amon, Li, Na, K.
329
HOA SIKH LAM SANG
- Dugc sir dung theo tST l' 25U/ml mau, hay 0,01- 0,1 ml heparin/ml mau.
- Thithmg ching trong xet nghiem h6a sinh.
- Kh6ng thich hop cho xet nghiem huyet hoc vi lam thay d6i hinh thai to bao.
K6t hop voi Ca' tao Calcium citrate: Ca3(C6H507)2 lam bat hoat calcium ngan
can con duerng &fig mau.
a
Hieu 1mg nay c6 the clang da'o ngugc bang each b6 sung calcium vao mau.
Ming trong xet nghiem khao sat qua trinh dong cam mau.
Khong ching trong xet nghiem h6a sinh:
• Giam gia tao ion Ca'
• Tang gia tao ion Na+
• ffc the ALP, ALT
• Anh hating ket qua dinh luting phosphat.
3.30
17.
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
a
- La mOt acid amin thong dung co lap ion kim loaf c6 h6a tri II va III.
- EDTA ket hop vai kim loci bad 4 nhom carboxylat Ira 2 nhom amin. Tao phirc
dac bit manh lied 4 nhom Mn(II), Cu(II), va Co(III).
- Tube EDTA thirong dung trong cac phong xet nghi@n y khoa la EDTA-K2 hay
EDTA-K3 thtramg clang trong xet nghiOm huye't hoc:
• ado ton hinh clang va khOi firong cua t6,bao mau trong mOt then gian dai.
• Trong mOt so it tnrong hop, sir giam tieu cau gia (pseudothrombopenia) cam
*fig bari EDTA c6 the xay ra.
• Co the kim tra lai bang mau khang (long sodium citrat.
• Khong dung trong xet nghiOm din giai 6:
- EDTA tao phirc vai Ca2+ va Fe 2+: lam k6t qua Ca" va Fe' trong mau giam gia tao
Tube EDTA-K2 \TA. EDTA-K3 chfra K±: lam ice't qua trong mau tang gia. tao.
331
- -
a
- Dung dinh luting glucose mau, lactat mau.
- Dugc sir dung theo tST le 2,5 mg sodium fluoride + 2.0 mg kali oxalat/ml mau.
- Mau sau khi rat ra khoi ca th& n6ng d6 glucose moi gi6 giam tit 5% - 7% o d6i
tugng kh6e manh (hay 0,56 mmol /1 a 25°C) va 24% a tre sa sinh.
Kali oxalat cheing &mg mau (ca ch6 twang to Na citrat).
Fluoride irc the men enolase trong chu trinh duang phan, bao quan luting glucose
trong mau on dinh den 48 gi6. Tuy nhien ne'su tien hanh dinh luting glucose ngay
trong yang 30 phirt thi khong can sir dung tube NaF.
Khong clang de dinh luting xet nghiem dien giai do:
+ Lam ket qua K±, Na+ trong matt tang gia tao.
+ Lam ket qua. Ca2+ trong mau giam gia tao.
332
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIFM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
33 3
HOA SINN LAM SANG
chi dia.)/ trong su xac dinh IC-, phosphate vo co., lactat dehydrogenase (LDH) va dien di
fibrinogen.
cac benh nhan bi chimg tang tieu cau (thrombocytosis), gia tri lieu cau vugt tren
800.000/4, viec dinh lucmg khong the thuc hien dugc trong huyet thanh, can phai sir
dung thay the bang huyet tucmg chong &Ong vai heparin.
Ccich lay mail mau toan phcin
Mau toan phan c6 the thu dugc bang each sir dung cac chat ch6ng (long nhu dal neu
ten (khong ly tam). M6t so xet nghiem doi hoi sir dung cac chat chong dong khac nhau,
chang han:,
Lay mau mau de dinh lucmg glucose mau: vi t6c d6 throng phan (glycolysis) la
khoang 7% m6i gio nen can phai them mot chat *c the qua trinh duerng phan,
nhu NaF (sodium fluoride) ho4c iodoacetat vao mau mau tnrac khi xac dinh
n6ng dO glucose mau.
Lay mau mau de xet nghiem huyet hoc: phan lem cac phan tich ve huyet hoc,
nguoi to thuemg s* dung mau tinh mach ch6ng citing bang EDTA. Trong tru6ng
hop riag biet, su giam tieu cau gia (pseudothrombopenia) cam irng bed EDTA
c6 the xay ra,, mlac du diet' nay khong cO nghia lam sang. Vic sir dung mau
chong dong bang citrat se lam s6 luong tieu cau tro ve binh thuemg.
Lay man mau de xet nghiem (long mau: trong cac xet nghiem &rig mau, huyet
tuung ch6ng dong bang citrat dugc sir dung cho cac muc dich phan tich. Can
phai trOn dung dich.Na citrat vao mau chinh xac theo tST le la 1 the tich Na citrat
3,8% va 9 the tich mau toan phan.
Chi' y, mau ch6ng dong bang hop chat EDTA ho4c axalat khong sir dung dugc
cho cac xet nghiem v8 thing mau. Phai loaf b6 cac mau mau bi tan huyet hoc
bat dau &Ong mau.
334
CHUCYNG 10 Po. XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
335
HOA SINN LAM SANG
336
CHUO'NG 10 0, XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
- Phucmg phap xac dinh creatinin mai khong bi anh hung cua bilirubin ngay ca
khi n6ng d6 bilirubin len den 25 mg/dl (430 gmol/L).
Sly tang lipid mau
- Lipid cao trong mau ca the can trey viec do cac chat bang phuang phap do quang.
Trong truemg hop nay can loai b6 cac lipoprotein trong huyet Wang bang each
sir dung Freon.
Bao quan mirk ti&t
Cac th6ng so" nu& tieu deu chiu 'drib huang cua chat bdo (man, tiled gian va nhiet do.
Rio quail DNT
Thy thu6c thai gian can bao quan
- <1 gia: khong can clang lanh
- <3 gio.: 4°C, khong can them chit bao quan
- >3 gia: ly tam loai TB, lam lanh -70°C
337
HOA SINN LAM SANG
338
CHU'O'NG 10 ■ XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
339
HOA SINN LAM SANG
340
CHU'aNG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA K1EM TRA CHAT XET NGHIEM
2.3.1.3. Bac cao nhiPng ket qua xOt nghiem da"c biet
- Can uu tien tra k6t qua seem.
- Phai neu rO kin
y phan tich cua triremg khoa xet
Thanh lap mang h.roi trao doi gift xet nghiem va lam sang.
- Huan luyn
Tham gia cac chucmg trinh ciao tao lien tnc.
Tham gia cac bu6i di Nnh phong.
- Co van cho bac si lam sang chon xet nghi@n, bien luan ket qua, theo dOi dieu
tri thu6c.
Thong tin ve nghien cua cila phOng xet nghiem trong cac tap san chuyen nganh.
2.3.3. Lu'u trip Chi lieu tai phong xet nghiem va bOnh vin
2.3.3.1. Nguyen t6c chung
- Bao cao k6t qua XN, to lieu ve BN, b6nh pham, XN phal dirge luu lai trong b6
phan km tra phong XN va Nnh vien theo thir tkr Med gian.
- Nhirn vu cua b6 phan hru tra: truy ngucyc tang birac cna qua trinh lam XN theo
k'ST thuat hien hanh va sao chep &roc k6t qua cua mot XN.
- CO kha nang lam lai bao cao XN khi bao cao goc bi mat.
341
HOA SIKH LAM SANG
342
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
- Tu lieu ve XN: ten XN, phucmg phap phan tich, don vi do, khoang 6i chieu, gia
tri bat thuOng, chi phi XN...
343
HOA SINH LAM SANG
DAP AN
CHIXONG 1: CHUYEN HOA NU'OC - MUOI VO CG
A. Cau hot to luvng gia
1.A 2.B 3.A 4.0 5.0
6.A 7.D 8.D 9.D 10.A
11.D 12.B 13.0 14.A 15.D
16.D 17.B 18.0 19.D 20.D
21.D 22.B 23.B 24.A 25.B
26.D 27.0 28.A 29.D 30.A
B. Cau hill nghien cult
Cau 1:, ion natri, kali thay dOi nhieu, nguyen nhan do lam dung thu6c loi tieu
gay mat natri, kali.
Cau 2: ion calci mat nhieu qua duamg lieu, calci gdn ket vai protein huyet, khi
protein mat qua duamg tieu thi keo theo mat ion calci
Cau 3: ion clor giam nhieu vi benh nhan mat HC1 trong dich vi. Cac ion khac
nhu calci, magie it mat hon.
344
CHUO'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
345
HOA SINH LAM SANG
346
CHUONG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
347
HOA SINH LAM SANG
CHIA:NG 10: XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT LUVNG XET
NGHIEM
A.Cau hoi tu. luting gia
1.A 2.B 3.B 4.B 5.D
B.Cau hoi nghien aim
1.Glucose c6 thay dei, chAt cho la flor
2.Ion K±, Mg2+
3.Có anh huong, 0 chinh xac
348
-
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
333
HOA SINN LAM SANG
chi thay trong sir xac dinh K+, phosphate ye co, lactat dehydrogenase (LDH) va dien di
fibrinogen.
cac benh nhan bi chirng tang tieu cau (thrombocytosis), gia tri tieu cau virgt tren
800.000/4„ viec dinh lucing khong the thgc hien dugc trong huyet thanh, can phai sir
dung thay the bang huyet tucmg ch6ng Tong vai heparin.
Cach Z&y mau mau toan phan
Mau toan phan c6 the thu dugc bang each sir dung cac chat ch6ng &rig nhu Ta neu
teen (khong ly tam). Met se xet nghiem doi hei sir dung cac chat cheng Tong khac nhau,
chang han:,
Lay mau mau de dinh luting glucose mau: vi tec de &ran phan (glycolysis) la
khoang 7% m8i gia nen can phai them met chat irc the qua trinh throng phan,
nhu NaF (sodium fluoride) haac iodoacetat vao mau mau huge khi xac dinh
nong de glucose,mau.
- Lay mau matt xet nghiem huyet hoc• phan lam cac phan tich ve huyet hoc,
nguai to thuang sir dung man 'firth mach ch6ng Tong bang EDTA. Trong trtramg
hop rieng biet, sir giam tieu cau gia (pseudothrombopenia) cam irng bad EDTA
c6 the xay ra,‘Ma'c dieu nay khong c6 nghia lam sang. Vic sir dung mau
cheng Tong bang citrat se lam s6 luting tieu cau tra ve binh thuang.
- Lay matt matt de xet nghiem (Tong matt: trong cac xet nghiem (long mau, huyet
tuang chong &mg bang citrat dugc sir dung cho cac muc dich phan tich. Can
phai ten dung dich Na citrat vao mau chinh xac theo tST le la 1 the tich Na citrat
3,8% va 9 the tich mau toan phan.
- ChU y, matt ch6ng 'long bang hop chat EDTA hoc axalat khong sir dung dugc
cho cac xet nghiem ve (long mau. Phai loai 136 cac mau mau bi tan huyet haac
bat Tau Tong mau.
334
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHI6M
335
HOA SINH LAM SANG
336
CHU'O'NG 10 lo XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
- Phuang phap xac dinh creatinin mai khong bi anh huang cua bilirubin ngay ca
khi nOng dO bilirubin len an 25 mg/dl (430 [anon).
Sr tang lipid mail
- Lipid cao trong mau c6 the can tro• vice do cac chit bang phuong phap do quang.
- Trong truong hop nay can loai b6 cac lipoprotein trong huyet Wong bang each
sir dung Freon.
Bao quern mak ti&i
Cac thong so nu6c tiCu deu chin anh htrang dm chat bao quern, tiled gian va nh*
Bao quern DNT
Thy thuloc then gian can bao quern
- <1 gier: khong can dong lanh
- <3 gia: 4°C, khong can them chat bao quail
- >3 giey: ly tam loai TB, lam lanh -70°C
-20°C 10 ngay
° <.1 nam
6 ilinogen.
calci, magic
337
HOA SINH LAM SANG
338
CHU'ONG 10 ■ XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
339
HOA SINH LAM SANG
340
CHU'ONG 10 10- XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
2.3.1.3. Bao cao nhe-rng ket qua xet nghiOm dOc bit
- Can uu tien tra ket qua soul.
- Phai neu r6 y kien phan tich cua twang khoa xet nghiem.
2.3.3. Lu'u tiff tai lieu tai phong xet nghiem va benh vien
2.3.3.1. Nguyen tgc Chung
- Bao cao ket qua XN, M lieu ve BN, benh pham, XN phai dirge km lai trong bo
phan km tilt phong XN va benh vien theo thin tr thai gian.
- Nhiem vu dm b0 phan km tra: truy nguac tirng buorc dm qua trinh lam XN theo
ky thuat hien hanh va sao chep dirge ket qua ciia mOt XN.
- Co kha nang lam lai bac) cao XN khi bao cao g6c bi mit.
341
HOA SINN LAM SANG
- Tiled gian luu tnz khac nhau gift bO phan km tra cua phong XN va benh vien.
- Thai gian luu till phi thuec timg loci benh nhan.
BS givi XN
Bo ph,an Iu'u trip benh viem.
I
- Banh not trO 5 nam
- BOnh nhan ngoai tru 5 nam
- Banh nhan PK va ngoai vien 5 nam
DiL
- Lim trot, tim lai to lieu.
- Tich trot thong tin ve c- ac buoy thuc hien XN.
NOi dung:
Ngueri gixi BN hay benh pham den phong XN, nguefi nhan.
Tir lieu ye BN: ten, tuk gioi, la BN khoa, phong, s'6 giuemg, BS dieu tri, chan
doan...
Tir lieu ve benh pham: benh pham girl den hay phong XN lay, ngdy gio• lay benh
pham, yeu cau XN...
342
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
- Tu lieu ve XN: ten XN, phtrong phap phan tich, dun vi do, khoang d6i chieu, gia
tri bat thuong, chi phi XN...
343
DAP AN
CHIXING 1: CHUYEN HOA NU'OC - MUOI VO CO
A. Cau hdi tir hrong gia
1.A 2.B 3.A 4.0 5.0
6.A 7.D 8.D 9.D 10.A
11.D 12.B 13.0 14.A 15.D
16.D 17.B 18.0 19.D 20.D
21.D 22.B 23.B 24.A 25.B
26.D 27.0 28.A 29.D 30.A
B. Cau hal nghien cum
Cau 1:, ion natri, kali thay d6i nhieu, nguyen nhan do lam dung thuo'c lai lieu
gay mat natri, kali.
Cau 2: ion calci mAt nhieu qua dueyng tieu, calci gAn kect voi protein huyet, khi
protein mat qua throng tieu thi keo theo mat ion calci
Cau 3: ion clor giam nhieu vi benh nhan mat HC1 trong dich vi. Cac ion khac
nhtr calci, magie it mat hon.
344
CHU'O'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
345
HOA SINN LAM SANG
CIRAING 5: HOA SINH LAM SANG BENH 'AT' MACH VANH CAP
A. Can hoi nghien cam
1.Nh'ai mau ca tim cap
2. Nh6i matt co tim cap
3. Nh'oi mau co tim cap
4. Nit& mau ca tim cap
B. Cau hoi tty hroyng gia
1.D 2.0 3.0 4.B 5.A
6.D 7.B 8.0 9.D 10.D
11.0 12.D 13.0 14.D 15.B
16.D 17.A 18.B 19.B 20.A
21.D 22.D 23.A 24.0 25.A
26.0 27.D 28.A 29.A 30.0
31.D 32.D 33.0 34.D 35.0
36.B 37.D 38.A 39.A 40.0
41.D 42.A 43.0 44.D 45.D
46.D 47.A 48.B 49.D 50.0
51.D 52.B 53.A
346
CHLIO'NG 10 ► XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM
347
HOA SINN LAM SANG
CHIfONG 10: XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT LUONG XET
NGHIEM
A.Cau hoi to hvyng gia
1.A 2.B 3.B 4.B 5.D
B.Cau hoi nghien cum
1.Glucose có thay doi, chit cho la flor
2.Ion Mg2+
3.CO anh hucmg, do chinh xac
348
BANG TRA TO'
349
HOA SINH LAM SANG
Bladder tumor antigen, 280 Cholesterol, 95, 96, 107, 109, 110, 143, 144, 145,
BTA, 280, 281 146, 147, 148, 150, 174, 175, 205, 210, 215,
216, 219, 220, 233, 235, 239, 289, 292, 294,
322, 337
C Cholin, 160, 161, 173
C3, 109, 236 Chuy'L hoa, 1, 5, 7, 9, 14-16, 18-24, 26, 28, 30,
CA, 26, 46, 47, 51, 52, 54, 80, 96, 97, 99, 100, 32, 33, 39, 40, 44, 46, 47, 53, 55-57, 61-65,
216-219, 231, 242, 260, 263-265, 267, 268, 73-75, 77, 81, 83, 87, 88, 93, 94, 100, 108,
270, 274-276, 280-285, 287, 288, 289, 291, 109, 112, 113, 115, 145, 147, 148, 155, 164,
292, 294, 307, 309, 325, 330 175, 182-184, 186, 190, 204-206, 208, 227,
CA 125, 260, 263, 264, 265, 267, 268, 281, 282, 239, 256
283, 284, 285, 287 Chuy'L Ma, 1, 7, 18, 20, 28, 31, 64
CA 15-3, 260, 270, 281, 282, 285, 287, 288 Chuy& h6a glucid, 32, 40, 94, 100, 183, 204
CA 19-9, 260, 276, 281, 291, 292, 294 Chuy"C'n Ma lipid, 145, 148, 184, 204
CA 27-29, 280 Citrat, 21, 27, 28, 47, 64, 74, 333, 334
CA 72-4, 260, 274, 275, 276, 281, 282, 291, 292 CK, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 173, 174,
Calci, 3, 20-27, 30, 33, 47, 89, 92, 94, 148, 167, 175, 300, 337
187, 200, 240, 301, 307, 308, 309, 316, 332 CK-MB, 163, 164, 165, 167, 168, 173
Calci mau, 21, 22, 23, 24, 26 Clor, 18, 19, 20
Calci n*, 21, 25, 26 Clorua, 3, 16, 18, 19, 20, 240
Calcitonin, 22, 24, 32, 200, 280, 281, 335 Can dau that nguc, 148, 155, 219
Can Addis, 79, 100 Creatinin, 17, 25, 27, 52, 76-78, 80, 81, 92-95,
Can n*, 82, 87, 89, 93, 99 97, 130, 131, 174, 215, 216, 218, 242, 244,
245, 282, 284, 289, 299, 300, 309, 311, 322,
Cancer antigen 125, 263
335, 336, 337
Cancer antigen 15-3, 270
Creatinin mau, 80, 92
Cancer antigen 19-9, 276
CRP, 109, 122, 131, 160, 173, 217, 230
Cancer antigen 72-4, 274
Cyfra 21-1, 260, 271, 272, 273, 281, 294
Carbonic anhydrase, 20, 46, 75
Cytokin, 22
Carcinoembryonic antigen, 230, 268
Cu than, 8, 14, 17, 28, 33, 50, 52, 65, 70-74, 77-
D
79, 87, 89, 91-95, 97, 295, 299
DCP, 263, 281
Cu true dai th6, 65
Decarboxy prothrombin, 263
Cu true vi th6, 70
Dich bach huy6t, 239, 240
CEA, 122, 230, 260, 268, 269, 270, 271, 272,
275, 281, 282, 284, 285, 286, 287, 288, 289, Dich khap, 239, 295, 300
291, 292, 294 Dich mang bung, 130, 232, 242, 244, 245
Ceruloplasmin, 97, 122, 300 Dich mang ngoai tim, 236, 237
Ceton, 5, 20, 34, 64, 65, 82, 88, 89, 108, 111, 184 Dich mang ph.6i, 233, 234, 235, 243, 244, 265,
Chi deli sinh hoc, 160, 163, 169 300
Chi &Au ung thu, 245, 250, 253, 260, 268, 270, 277 Dich met, 64, 239, 300
350
BANG TRA Tif
Dich Vac. tuy, 220, 227, 228, 229, 232, 269, 295, G
300, 333
Galactose ni&I, 108, 125
Dich ruOt, 4, 239, 300
Gamma glutamyltransferase, 114
Dich sinh vat, 220
GGT, 114, 115, 121, 122, 130, 289, 294
Dich tham, 220, 232, 233, 234, 235, 298
GH, 94, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 192, 193,
Dich ti&, 220, 232, 233, 235, 238, 244, 295, 298 194, 195, 216, 217, 219, 220, 335
Dich tuy, 64, 239, 300 Glucid, 74, 75, 107, 184, 185, 206, 261
Dich vi, 9, 300 Glucose, 10, 74, 77, 82, 88, 89, 94, 107, 108,
DNTB, 1-3, 7, 8, 10, 11, 14, 18, 20, 21, 23, 31, 53 130-132, 174, 184, 187, 193, 195, 204, 205,
215, 216, 217, 218, 219, 220, 229, 231, 232,
DTTB, 1, 2, 3, 7, 8, 14
235, 238, 240, 241, 244, 245, 282, 284, 286-
289, 291-294, 299, 300, 301, 308, 311, 316,
D 325, 332, 333, 334, 335, 337
Di&I di, 25, 26, 96, 99, 100, 109, 115, 116, 122, Glucose huy&t, 108, 131, 132, 218, 238, 308
125, 164, 230, 334 Glutamat oxaloacetat transaminase, 114
Dien di protein huy& thanh, 109 Glutamat pyruvat transaminase, 114
Do chinh xac, 212, 322, 339 Glycoprotein, 188, 189, 190, 200, 201, 260, 261,
DO thanh thai, 25, 77, 78, 97, 309 263, 266, 268, 274, 276, 279
DO xac thvc, 322, 339, 340 GOT, 109, 114, 130, 131, 132, 163, 215, 216,
Dirong huy&, 10, 107, 108, 184, 185, 186, 194, 218, 240, 241, 242
195, 204, 322 GPT, 109, 114, 130, 131, 132, 215, 216, 218,
240, 241, 242
E
H
Enzym, 8, 14, 28, 52, 87, 88, 100, 107, 109, 110,
113-115, 144, 148, 157, 163, 164, 165, 166, W, 14, 15, 39, 40, 41, 42, 44, 45, 46, 47, 49, 50,
169, 201, 202, 204, 209, 211, 212, 213, 215, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 61, 62, 63,
239, 260, 263, 272, 310, 322, 335, 336 64, 65, 74, 75, 76, 92, 93, 94, 96, 113
Enzym carbonic anhydrase, 52 H2CO3, 40-44, 46, 48, 49, 52, 55, 56, 61, 75
Enzym gan, 114 HbcAg, 120
HbeAg, 120, 128
F HbsAg, 120, 128, 282, 288, 289
Fibrin, 112, 151, 299, 328, 333 hCG, 230, 260, 279, 281, 283, 284, 285
Fibrinogen, 100, 112, 116, 122, 125, 240, 299, HCO3-, 4, 17, 39, 40, 41, 44-48, 50-52, 54, 56-
334 59, 62-65, 74, 93, 94, 130, 238, 239
FSH, 182, 187-189, 192, 196, 197, 216, 217, 219, Hct, 5, 6, 11, 130, 131, 132, 217, 242, 244, 245,
220 282, 284, 285, 286, 287
FT3,193, 209, 210, 211, 216, 217, 218, 219, 220 HDL, 109, 144-147, 149, 150, 174, 175
FT4,193, 209-211, 212, 213, 216-220 HDL-C, 144, 145, 147, 150
He dem Hb, 39
M am hemoglobin, 45, 46
351
HOA SINH LAM SANG
He dem phosphat, 44, 45 Lipid, 10, 32, 40, 52, 54, 74, 75, 94, 95, 96, 99,
He dem protein, 46, 47 100, 107, 108, 109, 143, 144, 145, 146, 148,
149, 150, 151, 183, 194, 204, 205, 206, 217,
He s9 19c cdu then, 17, 33, 73, 95 235, 291, 293, 294, 300, 337
He so thanh thai, 76, 77, 93, 94
Lipid huyet tuang, 143
He thong don vi qu9c te, 301, 302, 305
Lipid toan phdn, 143, 144
He thidng TNM, 258 Lipoprotein, 96, 132, 143, 144, 146, 206, 299, 337
HE4, 260, 266, 267, 268, 281, 283, 284
Lipoprotein mau, 132
Henderson - hasselbalch, 41
LP, 115, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150
Heparin, 17, 58, 198, 298, 329, 333, 334
LP huyect, 148, 150
119i chi ng mach vanh cap, 132
HP042-, 31, 45, 51, 55, 56
M
HPr, 42, 46
Magie, 3, 15, 27, 28, 29, 30, 89, 92, 94, 240
Human chorionic gonadotropin, 279
MDH, 114
Human epididymal protein 4, 266
MPO, 160, 173
Mu9i mat, 110, 130, 239
I
Myeloperoxidase, 160
Iod, 200-202, 208-211, 214, 215, 307
Myoglobin, 87, 163, 166, 168, 169
Iodur, 201, 207
N
K Nat, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18,
K+, 3, 4, 7, 8, 14, 15, 16, 17, 30, 47, 64, 74, 76, 92, 21, 47, 52, 53, 54, 61, 63, 64, 65, 74, 75, 76,
99, 130, 132, 175, 204, 216, 231, 238, 241, 242, 92, 99, 130, 132, 175, 204, 216, 231, 238, 239,
244, 245, 300, 309, 325, 331, 332, 334, 336 241, 242, 244, 245, 299, 300, 330, 332
Kali mau, 15, 16, 17, 217, 244 NaHCO3, 42, 43, 44, 47, 75
Kali nieu, 15 Natri, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 19, 20, 27, 76,
Khoang mang ngoai tim, 236 94, 96, 169, 170, 198, 240, 307, 309, 311
Natri mau, 10, 11, 19, 20, 198
L Natri nieu, 9
Lactat dehydrogenase, 163, 334 Nephron, 18, 70, 71, 72, 75, 93, 94
LCAT, 144, 145 Neuron-specific enolase, 272
LDH, 114, 163, 164, 165, 173, 174, 175, 230, Nghiem phap bai -Wet xanh methylen, 79
233, 235, 238, 244, 334, 335, 336 Nghiem phap PSP, 78
LDL, 109, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, Nghiem phap TRH, 212, 213
174, 175, 206 NH3, 40, 47, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 61, 65, 75,
LDL-C, 147, 149 80, 96, 109, 111, 116, 118, 122, 125, 130, 245
LH, 182, 187, 188, 189, 190, 192, 196, 197, 216, NH4+, 52, 53, 54, 55
217, 219, 220 Nhfem lien cdu khudn, 94, 95
Nhiem toan chuy9n Ma, 94, 96
352
BANG TRA TO'
Nh6i mall co' tim, 30, 148, 149, 157, 175, 237 100, 121, 128, 155, 186, 208, 209, 210, 237,
Nita mall, 116 241, 270, 289, 294, 326, 327
NSE, 260, 272, 273, 274, 281 Phucmg trinh Henderson - Hasselbach, 39
Nuoc bot, 94, 238, 300 pK, 42, 45, 48, 52, 53, 55
Nulk tiL, 5, 7, 8, 10, 14, 15, 18, 21, 25, 30, 32, Placental growth factor, 161
45, 47, 52, 53, 54, 55, 56, 64, 65, 70, 71, 73, Plasmin, 112
77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 89, 92, 93, Plasminogen, 112
94, 95, 96, 97, 99, 108, 110, 111, 112, 113, 114,
PLGF, 160, 161, 173
130, 131, 191, 198, 199, 215, 216, 259, 260,
280, 282, 284, 285, 294, 299, 311, 332, 336, 337 P02, 130, 132, 231
Porphyrin, 112
0 Pr, 42, 46, 56
Ong Op, 8, 9, 14, 18, 32, 50, 52, 54, 56, 71, 76, PRL, 182, 187, 188, 192, 196
191, 299 Progastrin-releasing peptide, 274
Ong lugn gAn, 8, 21, 23, 32, 47, 50, 52, 70, 71, 299 ProGRP, 274, 281
Ong loan xa, 8, 14, 21, 23, 32, 52, 64, 71, 299 Prolactin, 182, 187, 188, 192, 196, 216, 217, 219, 220
Ong than, 10, 15, 16, 17, 21, 30, 33, 45, 50, 51, Prostaglandin, 22, 24
52, 53, 54, 55, 56, 62, 64, 65, 70, 71, 73, 74,
Prostaglandin E, 24
75, 76, 77, 78, 79, 80, 87, 89, 91, 92, 94, 95,
96, 295, 299, 300 Protein, 6, 10, 21, 23, 25, 26, 28, 40, 42, 46, 47,
48, 61, 63, 74, 77, 80, 82, 87, 88, 89, 92, 93,
Oxalat calci, 89
94, 95, 96, 97, 99, 100, 109, 116, 117, 122,
Oxytocin, 183, 191 130, 146, 166, 167, 183, 184, 185, 191, 195,
203, 204, 206, 211, 214, 215, 218, 219, 220,
228, 229, 231, 232, 235, 238, 239, 240, 241,
P
242, 243, 244, 245, 254, 259, 260, 266, 271,
Parathyroid hormon, 23, 47 278, 282, 284, 299, 300, 335
PCO2, 39, 44, 49, 56, 57, 59, 61, 62, 64, 65, 130, Protein huy6t, 25, 77, 220, 229
132, 231
Protein niN, 25, 87
pH, 19, 20, 28, 39, 40, 41, 42, 44, 45, 47, 48, 52,
Prothrombin, 28, 100, 112, 117, 121, 125, 263,
55, 56, 57, 58, 59, 61, 62, 64, 65, 82, 87, 88,
329, 335
89, 93, 130, 132, 182, 227, 231, 233, 235, 285-
288, 290-293, 294, 325 Protid, 32, 47, 75, 76, 93, 94, 99, 100, 109, 122, 287
pH mall, 19, 20, 39, 42, 48, 55, 56, 325 PTH, 21-24, 26, 27, 30, 32, 33, 47, 74, 76
Phenol, 78, 112 PTHrP, 25, 26
Phosphat, 3, 21, 23, 24, 27, 28, 31, 32, 33, 34, 39, Pyruvat, 108, 114
45, 48, 52, 81, 89, 92, 94, 109, 115, 164, 335
Phosphat mau, 24 Q
Phosphat ni.@.1, 23, 32 Quai Henle, 50, 54, 70, 71, 72, 74, 76, 299
Phosphate huyk 27
Phospholipid, 31, 109, 143, 144, 145, 146, 205 R
Phu, 6, 12, 20, 59, 60, 74, 92, 93, 94, 96, 98, 99, Renin, 8, 9, 16, 17, 92, 335
353
HOA SINN LAM SANG
354
MUC LVC
355
HOA SINN LAM SANG
356
MUG' LUC
357
HOA SINH LAM SANG
Chuang 4: HOA SINH LAM SANG BENH I.Ar( GAN MAT 105
1. SO LU'OC GIAI PHAU HE GAN MAT 105
1.1. Sa lugc ve he gan mat 106
1.2. Cu tao vi th6 to bao gan 106
2. CHOC NANG HOA SINH GOA GAN 107
2.1. Chirc nang glucid 107
2.2. Chirc nang lipid 108
2.3. Chirc nang protid 109
2.4. Chirc nang tao va bai tiet mat 110
2.5. Chirc rang khir d'ec 110
2.6. Chirc nang long mau 112
2.7. Chirc nang du frit' cac chat 112
2.8. Chirc nang chuyen hoa porphyrin 112
2.9. Chuyen hoa cac chdt khac 112
2.10. Chirc nang chuyen hoa va thai trir thu6c 113
2.11. Chirc nang van chuyen nuerc 113
3. CAC XET NGHIEM THUUNG DONG TRONG CHAN DOAN
BENH GAN MAT 113
3.1. Bilirubin—huyet, sac to mat va urobilinogen trong nuerc tieu 113
3.2. Xet nghiem ve enzym gan 114
3.3. Xet nghiem ye protein, cac d'An xuAt Nito. 116
3.4. Xet nghiem ve virus viem gan 120
4. Sfi DUNG CAC XET NGHIEM TRONG CHAN DOAN BENH GAN MAT 121
4.1. Sir dung xet nghiem trong than doan benh gan mat 121
4.2. Cac hei thong xet nghiem trong viem gan 122
4.3. Cac xet nghiem chuyen biet khac 122
358
MliC LUC
4.4. Xet nghi'em chi c nang gan theo phan loci va chan doan cac the benh gan 123
4.5. Phan loai benh gan 123
4.6. DiL bien tlr nhien cua benh gan 124
4.7. Loi ich cna xet nghiem chan doan cac benh gan 124
5. HOA SINH LAM SANG MOT SO BENH GAN - 124
5.1. Xo gan 124
5.2. Viem gan sieu vi cap 127
5.3. Cac benh lY gay yang da 129
6. GIOI THIEU MOT SO BENH AN 130
CHCONG 5: HOA SINH LAM SANG BENH I.S/ MACH VANH CAP 141
1. DAT CUONG 141
1.1. Benh tim mach 141
1.2. Lipid, apolipoprotein, lipoprotein (LP) huyet tucmg 142
1.3. Xa vita dOng mach — hau qua 147
1.4. Fltii chimg mach vanh cap (HCMVC) 152
2. XET NGHIEM CHI DAU SINH HOC 159
2.1. Cac chi dau sinh hoc truac HCMVC 159
2.2. Cac chi cldu sinh hoc trong HCMVC 161
2.3. Suy tim sau HCMVC 168
3. GIOI THIEU MOT SO BENH AN 173
CHUONG 6: HOA SINH LAM SANG BENH LY TUYEN NOI TIET 181
1. DANH GIA CHI C NANG TUYEN YEN 182
1.1. Chirc nang sinh 1y thny truck tuyen yen 183
1.2. Chirc Wang sinh ly thny sau tuyen yen 190
1.3. Benh 1ST tuyen yen 192
1.4. Tham do eh& nang tuyen yen 193
2. DANH GIA CHUG NANG TUYEN GIAP 199
2.1. Chirc nang sinh 13'T tuyen giap 199
359
HOA SINN LAM SANG
2.2. Vai tro ciza hormon tuyen giap trong to chirc to bao 203
2.3. Diet h6a bai tiet hormon tuyen giap 207
2.4. Rei loan chile nang tuyen giap 208
2.5. Xet nghiem chirc nang tuyen giap 210
2.6. Cac xet nghiem lien quan 212
3. GIOI THIEU MOT SO BENH AN 215
360
MUC LUC
361
FIOA SINN LAM SANG
362
MUC LUC
CHVOING 10: XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT XET NGHIEM 321
1. XET NGHIEM TIN CAY 321
1.1. DO chinh )(de (d0 tin hay dO lap) 321
1.2. DO xac thkrc (dO dung) 322
2. DAM BAO CHAT LU'ONG XET NGHIEM 323
2.1. LAy mau 324
2.2. Cac giai doan xet nghiOrn 338
2.3. Giai doan sau xet ngh*n 340
BANG TRA 349
TAI LIEU THAM KHAO 364
363
HOA SINN LAM SANG
364
TAI LIEU THAM KHAO
365
CONG TY TNHH MOT THANH VIEN
NHA XUAT BAN Y HOC
CHI NHANH THANH PHO HO CHI MINH
Dia chi: 699 Tran Hung Dao - Phu,Ong 1 - Quan 5
DiOn thoai: 08.3923 5648 - Fax: 08.3923 0562
Email: cnxuatbanyhoc©gmail.com
HOA SINN
LAM SANG
Bien Op:
ThS. HOANG BAO KHANH
Che ban:
MAI XUAN HOAI