KỸ THUẬT PHẢN ỨNG

Chemical Reaction Engineering

8/24/2017 1
 Tài liệu tham khảo
1) Vuõ Baù Minh, “Quaù trình & TB trong coâng
ngheä hoùa hoïc- taäp 4” , Nxb Ñaïi hoïc QG
TP.HCM.
2) Octave Levenpiels; “Chemical Reaction
Engineering”, John Wiley&sons, 1999.
3) H. Scot Foggler, “Elements of Chemical
Reaction Engineering”,International
students edition, 1989.

2
8/24/2017
 Tài liệu đọc thêm

1) E.B.Nauman, “Chemical Reactor Design”,

John Wiley & sons, 1987.
2) Stanley M. Walas, “Reaction Kinetics for
Chemical Engineers”,Int. Student Edition,
1990.
3) Coulson & Richardsons, “Chemical
Engineering – Vol 3”,Elsevier, 1979.
4) Richard M. Felder, “Elementary Principles of
Chemical Processes”, John Wiley & sons, 2000.

3
8/24/2017
 Kyõ thuaät phaûn öùng ñoàng theå
(Homogeneous chemical reaction eng.)
 Kyõ thuaät phaûn öùng dò theå
(Heterogeneous chemical reaction eng.)

4
8/24/2017
 Kỹ thuật phản ứng đồng thể
Chương 1: Khái niệm mở đầu
(Introduction to Chem. Reaction Eng.)
Chương 2: Xử lý dữ kiện động học
(Interpretation of Chemical Kinetics Data)
Chương 3: Phương trình thiết kế
(Design Equation)
Chương 4: Áp dụng phương trình thiết kế
(Application of Design Equation)
Chương 5: Hiệu ứng nhiệt độ.
(Temperature Effects)
Chương 6: Dòng chảy thực
(Real Flow)
5
8/24/2017
 Chương 1: Khái niệm mở đầu
QUAÙ TRÌNH

VAÄT LYÙ HOÙA HOÏC

KHÔNG KHÔNG
THUAÄN THUẬN
THUẬN THUẬN
NGHÒCH NGHỊCH NGHÒCH NGHỊCH

TRUYEÀN KHOÁI CÔ, NHIEÄT Caân baèng P.Ö

CAÂN BAÈNG PHA

6
8/24/2017
 Chương 1: Khái niệm mở đầu
Thiết kế thiết bị phản ứng (T.B.P.Ư)
không có khuôn mẫu,
có thể có nhiều bản thiết kế,
bản thiết kế tối ưu về kinh tế.
Liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau:
Nhiệt động lực học,
Động hóa học,
Cơ lưu chất,
Truyền nhiệt;
Truyền khối.
7
8/24/2017
Các quá trình trong qui trình sản xuất công nghiệp

8
8/24/2017
 Chương 1.
8/24/2017
 Sản xuất phân urê

Chương 1.
8/24/2017
 Sản xuất phân urê

Chương 1.
8/24/2017
Sản xuất acid nitric
Alkylation processes using hydrofluoric acid
Fuel cell
Chemical Plant for Ethylene Glycol 15
 Glutamate export by YggB (NCgl1221) in bacterial cells.

Sano C Am J Clin Nutr 2009;90:728S-732S

Sản xuất acid Lactic
Sản xuất baker’s yeast
 Supercritical Fluids
Properties of Supercritical Water
Water Water
Boiling Critical Temperature Organics Oxygen Organics Oxygen
Temp(℃)
Point
25 100 200 300 400 500 600
Dense Gas Subcritical Supercritical
NearCritical Liquid
(Superheated • Supercritical Fluids
SCW)
100

Solubility in water (Wt %)

1.0

SuperCritical
80 Hydrocarbons
0.
5
• Density(g/cm3) Liquid
Properties
80 60
40
• Dielectric  liquid like
Constant density & solvent power 40 Inorganic
100

• Hydrocabon 20
50
Solubility(WT%)  gas like
0
20 viscosity & diffusivity
• Inorganic 0 100 200 300 400 500
10
Solubility(WT%)
Temperature (oC)

22
8/24/2017
Trước khi thiết kế cần trả lời hai câu hỏi sau:

Phản ứng nào là phản ứng chính ?

Tốc độ phản ứng đó như thế nào ?

Câu hỏi 1: liên quan đến nhiệt động lực

học

Câu hỏi 2: liên quan đến các quá trình vận

tốc như: động hóa học, truyền nhiệt,
truyền khối…
23
8/24/2017
 1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)

“Động học là cách mà thiên nhiên

ngăn ngừa mọi quá trình xảy ra
cùng một lúc”.
S.E. LeBlanc

24
8/24/2017
 1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)

Nghiên cứu tốc độ phản ứng hóa học và

cơ chế phản ứng.
1. Phản ứng đơn và phản ứng đa hợp
(single &multiple reaction)
Phản ứng đơn là phản ứng chỉ cần một phương
trình lượng hóa học và một phương trình vận tốc
để biểu diễn quá trình phản ứng.
Phản ứng đa hợp là phản ứng phải cần hơn một
phương trình lượng hóa học và phương trình vận
tốc để biểu diễn quá trình phản ứng.

25
8/24/2017
 1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)

2. Phản ứng sơ đẳng & không sơ đẳng

(elementary & non elementary reaction)
Phản ứng sơ đẳng là phản ứng xảy ra trong một
giai đoạn theo thuyết va chạm và phương trình
vận tốc được suy ra từ phương trình lượng hóa
học
Khi không có sự liên hệ giữa phương trình lượng
hóa học và phương trình vận tốc ta gọi là phản
ứng không sơ đẳng

26
8/24/2017
 1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)
3. Caân baèng cho phaûn öùng thuaän nghòch sô ñaúng
( Chemical Equilibrium)
Xeát phaãn ûáng thuêån nghõch sú àùèng:
A+B  R+S Kc , K
Vêån töëc phaãn ûáng thuêån: ( rR )th  k1CA CB
Vêån töëc phaãn ûáng nghõch: ( rR )ng  k 2CR CS

ÚÃ àiïìu kiïån cên bùçng khöng coá sûå thaânh lêåp R:

 rR th   rR ng  0
k1 CR .CS
hay: 
k2 CA .CB
C .C
vò K C àûúåc àõnh nghôa laâ: KC  R S
CA .CB

k1  CR .CS 
KC   
k2  CA .CB cên bùnçg 27
8/24/2017
 1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)
4. Baäc phaûn öùng (Reaction Order)
Cho phản ứng có phương trình vận tốc là:

(rA )  kCaA CB
b
... CdD , a + b + ... + d = n (1.3)

với a, b, ... d không nhất thiết là các hệ số của phương trình lượng hóa học.
Như vậy phản ứng là:
• bậc a theo tác chất A
• bậc b theo tác chất B
• bậc n là bậc tổng quát
Bậc phản ứng không nhất thiết phải là số nguyên

28
8/24/2017
( ri )  k.f

1.1. Động hóa học (Chemical Kinetics)

5. Söï phuï thuoäc nhieät ñoä – ñònh luaät Arrheùnius
(Temperature dependency)

Theo định luật Arrhénius, phương trình vận tốc phản ứng:
( ri )  k.f (nong đ o)
với k là hằng số vận tốc phản ứng được biểu diễn theo định
luật Arrhénius:

k  k o e E / RT
với ko được gọi là thừa số tần số,
E là năng lượng kích động của phản ứng.

29
8/24/2017
 1.2. Nhiệt động lực học
(Chemical thermodynamics)
Nhiệt động lực học cho ta biết hai điều cần thiết cho việc thiết kế
Nhiệt phóng thích/ hấp thu trong quá trình phản ứng
Mức độ phản ứng tối đa có thể đạt được nếu là phản
ứng thuận nghịch.

1. Nhieät phaûn öùng (Heat of reaction)

2. Caân baèng hoùa hoïc
(Chemical Equilibrium)

30
8/24/2017
 1. Nhiệt phản ứng

T
H r,T  H r,T 0   C dT
p
T0

C p   (N i C pi ) sp   (N Ci pi ) tc

H r,T  H r,T0   (N i C pi ) sp (T  T0 )   (N i C pi ) tc (T  T0 )

31
8/24/2017
 2. Cân bằng hóa học
Liên hệ giữa sự biến đổi năng lượng tự do chuẩn ∆Fo
và hằng số cân bằng K:

F0   RT ln K
d lnK H 0r, T0
Van't Hoff  2
dT RT
H 0r, T0  constant
K T2  H 0r,T0  1 1
ln    
K T1 R  T2 T1 

32
8/24/2017
 1.3. Phân loại phản ứng
Ñoàng Khoâng xuùc taùc
theå Phaûn öùng pha khí
Dò theå Phaûn öùng chaùy cuaû ngoïn
löûa
Phaûn öùng chaùy cuûa than
Nung quaëng
Axit + chaát raén
Haáp thu + phaûn öùng
8/24/2017
Coù xuùc taùc
Phaûn öùng pha loûng
Phaûn öùng ôû theå keo
Toång hôïp ammoniac
Oxit hoùa ammoniac
HNO3
Phaûn öùng cracking,
reforming
Toång hôïp metanol
33
 1.4. Định nghĩa vận tốc phản ứng

 Döïa treân moät ñôn vò theå 1 dN i 3

ri  , mol/ m .h
tích hoãn hôïp phaûn öùng V dt
 Döïa treân moät ñôn vò theå ' 1 dN i 3
ri  , mol/m .h
tích bình phaûn öùng V b dt

 Döïa treân moät ñôn vò dieän '' 1 dN i 2

tích beà maët tieáp xuùc pha
ri  ,m o l/m .h
S dt
 Döïa treân moät ñôn vò 1 dN i
'''
khoái löôïng chaát xuùc taùc
ri  . , m o l/k g .h
W dt

34
8/24/2017
 Thí dụ 1.1
Một động cơ hỏa tiễn đốt cháy hỗn hợp nhiên liệu
gồm H2 và O2 lỏng. Buồng đốt hình trụ có đường
kính là 60cm, chiều dài 75cm và quá trình đốt
sinh ra sản phẩm cháy 108 kg/s. Nếu quá trình
cháy hòan tòan, tìm vận tốc phản ứng của
hydrogen và oxygen.

1
H2  O2  H 2O
2

35
8/24/2017
 Thí duï 1.2

Một người nặng 75 kg tiêu thụ khỏang 6.000 kJ

thực phẩm mỗi ngày. Giả sử tất cả thực phẩm là
glucose và phản ứng tổng quát như sau
C6 H12 O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O
-∆Hr = 2.816 kJ
Tính tốc độ biến dưỡng theo số mol oxygen sử
dụng trên m3 cơ thể trong một giây. Cho biết
2.816 KJ / mol glucose

36
8/24/2017
 Các yếu tố ảnh hưởng đến vận tốc phản ứng

Phaûn öùng ñoàng theå

AÙp suaát
Nhieät ñoä
Noàng ñoä
Phaûn öùng dò theå
 ….
Truyeàn khoái giöõa hai pha
Truyeàn nhieät
Giai ñoaïn kieåm soaùt vaän toác (rate controlling step)

37
8/24/2017
 Thí dụ 1.3
Hoùa chaát A → 2R, thieát bò cheâm baèng haït caàu khoâng
roãng:
 Dieän tích beà maët rieâng : a = 200m2/m3 taàng cheâm
 Khoái löôïng rieâng xoáp: ρB = 2.908 kg/m3 (bulk density)
 Ñoä roãng taàng cheâm ε = 0,40
 Xaùc ñònh ñôn vò caùc ñaïi löôïng vaø caùc daïng phöông trình
vaän toác khaùc ?

''' 1 dN A
(-r )  -
A  0,1 C A , mol/ kg.h
W dt

38
8/24/2017
 1 dN A
(-rA''' )  -  0,1 C A , molA/ (kg chat xuc tac).(h)
W dt
a) Ñôn vò cuûa CA laø (mol A)/  theå tích roãng
1 dN A mol A   the tich rong   molA 
(-rA''' )  -   0,1 . C ,
(kg chat ran)(h)  (kg chat ran)(h)    the tich rong 
A
W dt

b) Döïa treân ñôn vò theå tích bình phaûn öùng

Khoái löôïng chaát xuùc taùc cho moãi ñôn vò theå tích bình phaûn öùng laø
W/Vb = 2908kg/m3 theå tích bình phaûn öùng
1 dN A mol A W 1 dN A W  1 dN A  W
'
(-r )  -
A
Vb dt

( binh phan ung)(h)
 .
Vb W dt
 .   
Vb  W dt  Vb
 rA
'''
 
  the tich rong   molA 
(-rA' )  (2,908kg/l) 0,1 C ,
  A  the tich rong 
 (kg chat ran)(h)   

 the tich rong

 0,2908 C A , molA / the tich rong 
( binh phan ung)(h)
39
8/24/2017
 c) Döïa treân ñôn vò theå tích löu chaát
Ñoä roãng laø V/Vb = 0,4 l theå tích roãng/ l theå tích bình
1 dN A mol A V 1 dN A Vb
(-rA )  -   b  (rA' )
V dt ( the tich rong)(h) V Vb dt V
'  1  binh phan ung    the tich rong 
(-r )  
A   0,2908   C A , molA / the tich rong 
 0,4  the tich rong   ( binh phan ung)(h) 
 (0,727h 1 )(C A , molA/ the tich rong)
d) Döïa treân ñôn vò dieän tích beà maët xuùc taùc
1 dN A mol A V 1 dN A Vb
(-rA'' )  -  2  b  (rA' )
S dt (m be mat)(h) S Vb dt S
3 3
 1 m binh phan ung   m the tich rong 
  CA , molA /  the tich rong 
''
(-rA )   2  . 0,2908 3
 200 m be mat   (m binh phan ung)(h) 

m 3 the tich rong

 (1,45.10 3
2
)(C A , molA/ the tich rong)
(m be mat)(h)
40
8/24/2017
 1.5. Phân lọai thiết bị phản ứng
1) Phöông phaùp vaän haønh /hoaït ñoäng (Mode of Operation)
 Giaùn ñoaïn (batch/ unsteady state)
 Lieân tuïc (continuous / steady state)
 Baùn lieân tuïc (semi continuous)
2) Hình daïng thieát bò phaûn öùng
 Khuaáy troän lyù töôûng (Ideal Mixing)
 OÁng/ Ñaåy lyù töôûng (Ideal Plug Flow)
3) Soá pha cuûa hoãn hôïp phaûn öùng
 Ñoàng theå
 Dò theå
41
8/24/2017
 Các dạng bình phản ứng khuấy trộn

42
Chuong 3 - Phuong trinh thiet ke
8/24/2017
 Bình phản ứng khuấy trộn

43
8/24/2017
 Thieát bò phaûn öùng daïng oáng lyù töôûng

44
Chuong 3 - Phuong trinh thiet ke
8/24/2017
 Bình ống

45
8/24/2017
 Keát hôïp giöõa hình daïng vaø phöông
phaùp vaän haønh seõ coù bao nhieâu
daïng thieát bò phaûn öùng

?
46
8/24/2017