Demetrios Angelatos PDF

greek studies greek.
qxd 04/09/01 21:22 Page 225
Angelatos, Demetrios 2001. Η ένταση των αντιπαραθέσεων για το σολωμικό

έργο στην περίοδο 1910–1930: ο “πραγματικός” Σολωμός του Βάρναλη (1925).
In E. Close, M. Tsianikas and G. Frazis (Eds.) “Greek Research in Australia:
Proceedings of the [3rd] Annual Conference of Greek Studies, Flinders University, 23-24 June 2000”.
Flinders University Department of Languages – Modern Greek: Adelaide, 225-280.
H Ýíôáóç ôùí áíôéðáñáèÝóåùí ãéá ôï

óïëùìéêü Ýñãï óôçí ðåñßïäï 19101930:
ï ðñáãìáôéêüò Óïëùìüò ôïõ BÜñíáëç
(1925)*
ÄçìÞôñçò AããåëÜôïò
Tï êñßóéìï 1919: ïé áñíçôÝò ôïõ ÐáëáìÜ
H åñìçíåõôéêÞ ãñáììÞ ôùí Eðôáíçóßùí, ðïõ áíáäåßêíõå êáé õðïãñÜì-

ìéæå ôçí áðü ëïãïôå÷íéêÞ êáé áéóèçôéêÞ Üðïøç õøçëÞ ðïéüôçôá
ôïõ þñéìïõ, éäéáßôåñá, óïëùìéêïý Ýñãïõ, êáé ïé áîéþóåéò ôïõ Ðáëá-
ìÜ ãéá ôïí äéêü ôïõ êáé êáô åðÝêôáóç ôçò åðï÷Þò ôïõ, áëçèéíü êáé
öéëïëïãéêü Óïëùìü (üðïõ ôï âÜñïò Ýðåöôå óôç ãñáììáôïëïãéêÞ
åðéóÞìáíóç ôïõ éóôïñéêïý ñüëïõ ôçò ðïßçóÞò ôïõ, êáé ü÷é óôçí áé-
óèçôéêÞ ôçò áîßá), ïñßæïõí óôï ôÝëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1910 êáé óôç
äéÜñêåéá ôçò åðüìåíçò, Ýíá ðëáßóéï âßáéùí áéóèçôéêþí êáé éäåïëï-
ãéêþí óõãêñïýóåùí ìå åðßêåíôñï ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý.
ÄåêáÝîé ÷ñüíéá ìåôÜ ôï ôåëåõôáßï óçìáíôéêü êñéôéêü êåßìåíï ôïõ
ÐáëáìÜ ãéá ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý (1903), ìå ôï ïðïßï ï ßäéïò êëåßíåé
öáéíïìåíéêÜ ôï êåöÜëáéï ôçò áíôéðáñÜèåóÞò ôïõ ìå ôïõò EðôáíÞ-
óéïõò, ï Óïëùìüò åðáíáêÜìðôåé óôçí åðéêáéñüôçôá ôçò åëëçíéêÞò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò, ìÝóá áðü ôç óöïäñÞ åðßèåóç ôùí áäåëöþí Ðï-
ëßôç (Ãéþñãïõ êáé Öþôïõ) êáé ôïõ Ã. AðïóôïëÜêç åíáíôßïí ôïõ
* H ðáñïýóá åñãáóßá áðïôåëåß óõíôïìåõìÝíç ìïñöÞ êåöáëáßïõ ôïõ âéâëßïõ ìïõ:

Þ÷ïò ëåðôüò...[...]ãëõêýôáôï[ò], áíåêäéÞãçôï[ò]...: H ôý÷ç ôïõ óïëùìéêïý Ýñ-
ãïõ êáé ç åîáêïëïõèçôéêÞ áìç÷áíßá ôçò êñéôéêÞò (18591929), ðïõ ðñüêåéôáé íá
åêäïèåß áðü ôéò åêäüóåéò ÐáôÜêç (AèÞíá) ôïí Oêôþâñéï ôïõ 2000. Óôï åîÞò:
Ä. AããåëÜôïò, 2000.
225
Archived at Flinders University: dspace.flinders.edu.au
greek studies greek.qxd 04/09/01 21:22 Page 226
ÄÇÌÇÔÑÇÓ ÁÃÃÅËÁÔÏÓ
ÐáëáìÜ (1919)· ï äñüìïò üìùò áð üðïõ ðåñíïýóå ç õðïóôÞñéîç

êáé ðñïâïëÞ ôïõ Óïëùìïý óôï Ýñãï ôùí ðñïçãïýìåíùí (êõñßùò ôïõ
AðïóôïëÜêç), Þôáí, üðùò èá öáíåß ðáñáêÜôù, ðïëý äéáöïñåôéêüò
áðü åêåßíïí ôùí Eðôáíçóßùí (ðáñÜ ôç öáéíïìåíéêÞ óõíÝ÷åéá ìå ôïí
ÐïëõëÜ) êáé äéáìåôñéêÜ áíôßèåôïò áðü åêåßíïí ôïõ Kùí. Xáôæüðïõ-
ëïõ, ëüãù ôçò ìåãÜëçò éäåïëïãéêÞò äéáöïñÜò.
Oé Üìåóåò Þ Ýììåóåò åðéêñßóåéò ãéá ôïí êñéôéêü êáé ðïéçôÞ Ðá-
ëáìÜ åßôå ùò ðñïò ôïí Óïëùìü åßôå ãåíéêüôåñá, äåí öáßíåôáé íá
êëïíßæïõí ôçí ðáëáìéêÞ êõñéáñ÷ßá. Äçìéïõñãïýí ùóôüóï ñùãìÝò ïé
ïðïßåò åßíáé Üìåóá áíôéëçðôÝò êáé ó÷ïëéÜæïíôáé áðü ôïí ÐáëáìÜ,
öÝñíïíôáò Ýôóé óôçí åðéöÜíåéá Ýíá ðñüâëçìá ðïõ ôïí áðáó÷ïëåß
ìÝ÷ñé ôçí ðñþôç ôïõëÜ÷éóôïí äåêáåôßá ôïõ 20ïõ áéþíá: ôçí áíá-
ãíþñéóç êáé ôçí áðïäï÷Þ ôùí áðüøåþí ôïõ ãéá ôïí Óïëùìü áðü ôï
åðôáíçóéáêü ðåñéâÜëëïí.
H Ýêñçîç ôïõ 1919 åðéâåâáßùíå üôé ï ÐáëáìÜò äåí áíôéìåôþ-
ðéæå ëüãù Óïëùìïý ìüíïí ôï åðôáíçóéáêü ðåñéâÜëëïí áëëÜ êáé
Ýíáí ôïõëÜ÷éóôïí áèçíáúêü êýêëï (áí åîáéñÝóïõìå ôïí Kùí. Xáôæü-
ðïõëï) ðïõ öáßíåôáé íá Ý÷åé îåêáèáñéóìÝíç éäåïëïãéêÞ óêüðåõóç
ðñéí áðü ôçí Ýêäïóç ôïí MÜñôéï ôïõ 1915 ôïõ ðåñéïäéêïý KñéôéêÞ
êáé ðïßçóç (19151919), êáé åêöñÜæåôáé êõñßùò áðü ôïõò ðñþçí ðá-
ëáìéêïýò êáé ðñþçí åêäüôåò ôïõ ðåñéïäéêïý Hãçóþ (19071908), 1
ãéïõò ôïõ N.Ã. Ðïëßôç, óå óõíôïíéóìü ìå ôïõò åêäüôåò ôïõ ðåñéïäé-
êïý KñéôéêÞ êáé ðïßçóç, ôïí åîÜäåëöü ôïõò Ã. AðïóôïëÜêç êáé ôïí
Óðõñ. AëéìðÝñôç.
Må ôçí åõêáéñßá ôçò êõêëïöïñßáò ôïõ ðñþôïõ ôåý÷ïõò ôïõ ðå-
ñéïäéêïý KñéôéêÞ êáé ðïßçóç ôï MÜñôéï ôïõ 1915 2 ï Ö. Ðoëßôçò
1 Bë. ôç ìáñôõñßá ôïõ BÜñíáëç ãéá ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý, ðïõ ðáñÝðåìðå
óôçí ïìþíõìç ðáñèÝíá ôïõ äåýôåñïõ ðïéÞìáôïò ôùí IÜìâùí êáé áíáðáßóôùí
(K. ÐáëáìÜò, [1964]: 341), ç ïðïßá åìöáíéæüôáí óôïõò TÜöïõò ôïõ Kåñáìåé-
êïý óôá MÜôéá ôçò øõ÷Þò ìïõ (ü.ð.:248250) êáé óôïí TÜöï (ü.ð.:413). ¼ëïé
ìáò óçìåéþíåé ï BÜñíáëçò, èáõìáóôÝò êáé ìéìçôÝò ôïõ ÐáëáìÜ, ôï îÝñáìå
áðÝîù ôï ðïßçìá. Káé ô üíïìá Hãçóþ Þôáíå ãéá üëïõò ìáò ëáôñåßá êáé óýì-
âïëï: BÜñíáëçò, 1981:86.
2 Bë.: ¸íá íÝïí ðåñéïäéêüí (22-3-1915): Ö. Ðïëßôçò, 1983:911.
226
Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)
øÝãåé ôçí êñéôéêÞ áõèáéñåóßá ôùí áëåîáíäñéíþí ðåñéïäéêþí (ðïõ

åîýøùóáí ôïí BÜñíáëç), áðüôïêï ôçò ñç÷üôçôáò ôçò íåïåëëçíéêÞò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò, ôçò ðíåõìáôéê[Þò] äéáöèïñ[Üò] êáé áãñáììá-
ôïóýíç[ò], êáé ôçò Ýðáñóçò áíèñþðùí ðïõ äåí äéêáéïëïãïýí ôéò
êñßóåéò ôïõò (ü.ð.), åðåéäÞ ç èïñõâþäçò åðéêáéñüôçôá äåí åðÝôñåðå
óôïí Üíèñùðï ôç (óùôÞñéá áðü ôçí Üðïøç ôçò äéáðáéäáãùãÞó[åùò]
ôïõ åáõôïý [ôïõ]) óôñïöÞ óôçí åóùôåñéêüôçôÜ ôïõ, äåí äçìéïõñ-
ãïýóå ôçí áôìüóöáéñá åêåßíç ðïõ èá ôïí ùèïýóå åéò ôçí ìåëÝôçí
êáé ôçí âÜóáíïí ôùí øõ÷éêþí ôïõ åíåñãåéþí (ü.ð.:9)· Ýëåéðå óýì-
öùíá ìå ôç ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôùí áíáæçôÞóåþí ôïõ, äéáôýðùóç ôïõ
Ðïëßôç, ç ìõóôéêÞ ïìéëßá ìå ôçí øõ÷Þí (ü.ð.). ¸ôóé, ï ãåíéêüò êá-
íþí üôé âáóéëåýåé ç áéóèçôéóôéêÞ êñßóéò, äçëáäÞ ç êáèáñþò õðï-
êåéìåíéêÞ áíôßëçøéò ôïõ êñßíïíôïò, ç ïðïßá äåí âáóßæåôáé ôõ÷üí åðß
øõ÷éêÞò åñãáóßáò Þ åðß óêÝøåùò, áëë åðß åíóôßêôïõ (ü.ð.), äç-
ìéïõñãïýóå Ýíá áóöõêôéêü ðåäßï ãéá üðïéïí ôõ÷üí èá áíáæçôïýóå ôï
áëçèÝò êñéôéêüí ðíåýìá (ü.ð.:11), ôï ïðïßï ùóôüóï èá ìðïñïýóå
(ðëÝïí) íá âñåé óôçí KñéôéêÞ êáé ðïßçóç· ç ýëç ôïõ ðñþôïõ ôåý÷ïõò
êáé ç åðéóÞìáíóç ôçò áîßáò ôçò ìåëÝôçò ôïõ AðïóôïëÜêç ãéá ôïí
Bßï ôïõ ÈùìÜ KáñëÜéë Ýäåé÷íå üôé óôçí éäåïëïãéêÞ áöåôçñßá ôïõ
ðåñéïäéêïý âñéóêüôáí ôï åßäïò ìåóóéáíéóìïý êáé çñùïëáôñåßáò ôïõ
Th. Carlyle, ðïõ åß÷å éäéáßôåñç áðÞ÷çóç óôç äåêáåôßá ôïõ 1910,3 êáé
ðñïêáëïýóå Þäç áðü ôüôå ôéò ðñþôåò áíôéäñÜóåéò. 4
3 ¹äç óôï Ýêôï ôåý÷ïò ôïõ Äéïíýóïõ (20 Äåêåìâñßïõ 19012 Iáíïõáñßïõ 1902) äç-
ìïóéåýåôáé ìåôÜöñáóç ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ Carlyle O ðïéçôÞò ìå Ýíáí åéóáãùãéêü
ðñüëïãï ôïõ ìåôáöñáóôÞ Ã.B., ðïõ åêèÝôåé óõíïðôéêÜ ôçí Ýííïéá ôçò çñùïëá-
ôñåßáò ôïõ Carlyle, ôïí ïðïßï åìöáôéêÜ äéáöïñïðïéåß áðü ôïí Nßôóå (âë. ôçí áíá-
ôýðùóç ôïõ ðåñéïäéêïý [:EËIA, AèÞíá, 1981]: ü.ð.:614), êáé óôï åðüìåíï ôåý÷ïò
(: ü.ð.:105119) áêïëïõèåß åêôåíÝò êåßìåíï, ìåôáöñáóìÝíï áðü ôá áããëéêÜ ãéá ôç
æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ Carlyle, ìå ôßôëï ÈùìÜò KáñëÜéë· óôá ÷ñüíéá ôçò áñèñïãñá-
ößáò ôïõ AðïóôïëÜêç óôïí NïõìÜ, áñêåôÝò ìíåßåò ôïõ ïíüìáôïò ôïõ Carlyle äåß-
÷íïõí ôçí åîïéêåßùóç ôïõ ðñþôïõ ìå ôï Ýñãï åêåßíï, óôï ïðïßï óôÞñéîå ïõóéáóôé-
êÜ ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ äéêïý ôïõ Óïëùìïý óôï H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò (1923).
4 Eíäåéêôéêü ôçò áíôßäñáóçò ðïõ ðñïêÜëåóå ôï ðñþôï ôåý÷ïò ôïõ ðåñéïäéêïý
óôïõò áñéóôåñïýò êýêëïõò, åßíáé ôï áíõðüãñáöï åðéêñéôéêü ó÷üëéï ôïõ N. Ãéáí-
íéïý óôï ðåñéïäéêü ÓïóéáëéóôéêÜ Öýëëá, ôåý÷.1 (Iïýë. 1915):22.
227
O Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò êáé ç áðïõóßá æùÞò óôçí ðïßçóç

êáé ôçí êñéôéêÞ Þôáí äõíáôüí óýìöùíá ìå ôïõò áäåëöïýò Ðïëßôç
(éäéáßôåñá ôïí Öþôï) êáé ôïí AðïóôïëÜêç (üðùò öáßíåôáé óôçí
åêôåíÞ ó÷åôéêÞ ðñáãìÜôåõóÞ ôïõ óôï H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò) íá
áíôéìåôùðéóôïýí õðü ôïí üñï üôé èá ðñïôáóóüôáí ùò êýñéï ìÝëç-
ìá ç áíáæÞôçóç ôïõ éäáíéêïý, ç áíáæÞôçóç äçëáäÞ áíþôåñùí ìïñ-
öþí æùÞò óôç ãñáììÞ ôçò êáñëáûêÞò áíôßëçøçò ôïõ Þñùá, ï ïðïßïò
èá åêöñÜóåé ôçí åðï÷Þ ôïõ, óõãêåíôñþíïíôáò ðÜíù ôïõ üëåò ôéò
äéÜóðáñôåò äõíÜìåéò ôçò êáé ôéò âáèýôåñåò ðñïóäïêßåò ôçò, èá ãßíåé
ç óõíåßäçóÞ ôçò êáé èá áãùíéóôåß ãéá íá ëõôñþóåé ôïí Üíèñùðï áðü
ôéò óõìâáôéêüôçôåò ðïõ ôïí åìðïäßæïõí, ìå áðïôÝëåóìá íá èõóéá-
óôåß ãéá íá ôïí ïäçãÞóåé óå ìéá õðåñ-ôïðéêÞ êáé õðåñ-÷ñïíéêÞ êÜ-
èáñóç.
Tï ìåßæïí ðáñÜäåéãìá ôïõ AðïóôïëÜêç ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõ-
ôÞ, Þôáí ï Óïëùìüò êáé ï áãþíáò ôïõ üðùò áðïôõðùíüôáí ìÝóá áðü
ôï äéêü ôïõ ðïéçôéêü Ýñãï. Tï êñéôéêü Ýñãï ôïõ ÐïëõëÜ áðü ôçí Üë-
ëç, áðïäåêôü óå ãåíéêÝò ãñáììÝò (êõñßùò óôá åêäïôéêÜ æçôÞìáôá),
äåí áðáó÷üëçóå éäéáßôåñá ôïí AðïóôïëÜêç áðü åñìçíåõôéêÞ Üðï-
øç, áöïý ôüóï ï ßäéïò üóï êáé ï Ö. Ðïëßôçò âñßóêïíôáí ìáêñõÜ
áðü ôïõò áéóèçôéêïýò üñïõò, ìå ôïõò ïðïßïõò ï ÐïëõëÜò áíôéìåôþ-
ðéæå ôï þñéìï óïëùìéêü Ýñãï, ðïõ ôï ßäéï åðÝâáëå, óå áíôßèåóç ìå
ôïí Óð. AëéìðÝñôç ï ïðïßïò öáßíåôáé íá åßíáé ïõóéáóôéêÜ åîïéêåéù-
ìÝíïò ìå ôï Ýñãï ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôçí éäéáßôåñç âáñýôçôá ôïõ æçôÞ-
ìáôïò ôçò ãëþóóáò ó áõôü· 5 ï AëéìðÝñôçò èá õðïãñáììßóåé ôçí
áëçèéíÞí[...] åëëçíéêüôçôá ôçò ìïñöÞò êáé ôçò ðíåõìáôéêÞò ïõóß-
áò (ü.ð.:374) ôïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý, ôïõ ÐïëõëÜ êáé åí ãÝíåé ôùí
Eðôáíçóßùí, êáé èá ôïíßóåé ôï ãåãïíüò üôé ï ÐïëõëÜò áêïëïýèçóå ôï
ãëùóóéêü óýóôçìá ôïõ ðïéçôÞ, öèáóìÝíïõ åéò ôï õøçëüôåñïí
óçìåßïí ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ ôÝ÷íçò (ü.ð.:377), ãéá íá êáôáëÞîåé üôé
ç êáèáñÜ éäÝá ôçò TÝ÷íçò(...) âáóéëåýåé êáé åíåñãåß ùò áíþôåñïò
ëüãïò (ü.ð.:382) ìÝóá óôï ðïëõìåñÝò Ýñãï ôïõ.
5 Bë.: Óð. AëéìðÝñôçò, 1919.
228
H éäáíéóôéêÞ áíáæÞôçóç âÜóåé ôçò èåùñßáò ôïõ Carlyle, óôï ðå-

äßï ôçò ðïßçóçò êáé ôçò êñéôéêÞò äåí ìðïñïýóå ðáñÜ íá ïäçãÞóåé
óôç ñÞîç ìå ôïí ÐáëáìÜ, ðïõ ãßíåôáé óôáäéáêÜ åìöáíÞò óôü÷ïò ôïõ
ðåñéïäéêïý (óôçí ôåëåõôáßá êáé óýíôïìç ðåñßïäï êõêëïöïñßáò ôïõ,
ôï 1919), êáé áñãüôåñá, áðü ôï 1921 êáé ìåôÜ, ï åìöáíÝóôáôïò óôü-
÷ïò ôïõ Ö. Ðïëßôç êáé êõñéüôáôá ôïõ AðïóôïëÜêç.
H óõíôïíéóìÝíç åðßèåóç (Iïýëéïò 1919) åíáíôßïí ôçò ñçôïñåßáò
ôïõ ÐáëáìÜ, êõñßùò üìùò ôçò (êáêÞò) åðßäñáóÞò ôïõ óôïõò íÝïõò
(ç ìßìçóç ôùí åëáôôùìÜôùí ôçò ðáëáìéêÞò ðïßçóçò Þôáí, áðü Üë-
ëç âåâáßùò ïðôéêÞ ãùíßá, âáóéêü åðé÷åßñçìá ôïõ K. Xáôæüðïõëïõ
ôï 1910), áðü ôïí AðïóôïëÜêç óôï ðåñéïäéêü ôïõ KñéôéêÞ êáé ðïß-
çóç êáé ôïí Ã. Ðïëßôç óôçí åöçì. Ðïëéôåßá 6 ãßíåôáé óôï üíïìá ôïõ
Óïëùìïý, êáèþò, üðùò õðïóôçñßæïõí, ï ÐáëáìÜò åßíáé îÝíïò ðñïò
ôç óïëùìéêÞ ðáñÜäïóç. Èá ðñÝðåé üìùò íá óçìåéùèåß üôé ç åðß-
èåóç áõôÞ óõíäåüôáí ìå (Þ îåêéíïýóå áðü) ìéá ïñéóìÝíç åðéêáé-
ñüôçôá ðïõ êáôÝëçîå íá öÝñåé óå ïëïìÝôùðç óýãêñïõóç ôïí N.Ã.
Ðïëßôç ìå ôïí Øõ÷Üñç, üôáí ï ðñþôïò óå óõíÝíôåõîÞ ôïõ óôçí
åöçì. AèÞíáé (22-2-1919) ôÜ÷èçêå õðÝñ ôçò êáèáñåýïõóáò êáé
åíáíôßïí ôùí áõèáßñåôùí äïãìáôéóìþí (ü.ð.) ôïõ Øõ÷Üñç ãéá ôá
ãëùóóéêÜ æçôÞìáôá, ðñïêáëþíôáò áëõóóéäùôÝò äéáìáñôõñßåò
ôïõò åðüìåíïõò ìÞíåò óôïí NïõìÜ, 7 ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé Má-
íéöÝóôï äéáìáñôõñßáò áðü ðïéçôÝò, ëïãïôÝ÷íåò êáé êáëëéôÝ÷íåò
(2-3-1919).
H åí ïíüìáôé ôïõ Óïëùìïý åðßèåóç ôùí áñíçôþí óôïí Ðáëá-
ìÜ, ôçí áêñéóßá êáé éäåïëçøßá ôùí ïðïßùí (éäéáßôåñá ôïõ Aðïóôï-
ëÜêç) óôéãìÜôéóå êáé ï K. Xáôæüðïõëïò, äéá÷ùñßæïíôáò êáé óõìâï-
ëéêÜ ôç äéêÞ ôïõ ðñï äåêáåôßáò êñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôïõ ðáëáìéêïý
6 Bë. áíôßóôïé÷á ôïõ Ã. AðïóôïëÜêç 1919 êáé 1919 (â), êáèþò êáé ôïõ Ã. Ðïëß-
ôç 1919.
7 Bë.: ôåý÷. 621623, 625 (2/3, 9/3, 16/3, 30-3-1919) 175, 185186, 193196,
229 áíôßóôïé÷á.
229
Ýñãïõ, 8 óõíÝðéðôå (÷ñïíéêÜ ìüíï) ìå äýï Üêñùò åíäéáöÝñïõóåò ðá-

ñåìâÜóåéò óôï æÞôçìá ôçò ðñüóëçøçò ôïõ Óïëùìïý óôï ìåóïðüëå-
ìï· 9 ç ðñþôç (ôïõ Kë. ÐáñÜó÷ïõ óå âéâëéïêñéóßá ôïõ, ôïí Aðñßëéï
ôïõ 1919, ãéá ôá ÐáñÜêáéñá 10 ) áöïñïýóå óå óýãêñéóç ôïõ óïëù-
ìéêïý Ýñãïõ ìå ôï Ýñãï ôïõ ÐáëáìÜ, óå åðßðåäï åêöñáóôéêÞò áñôéü-
ôçôáò, ç äåýôåñç (ôïõ Ãåñ. ÓðáôáëÜ 11 ) óå ìéá ñéæéêÞ áíáèåþñçóç
ôçò ðáëáìéêÞò Üðïøçò ðåñß áðïóðáóìáôéêüôçôáò ôùí þñéìùí Ýñãùí
ôïõ Óïëùìïý.
BÜñíáëçò êáé Ö. Ðïëßôçò (19221923)
H äåêáåôßá ôïõ 1920 óöñáãßæåôáé áðü ôñåéò áíôéðáñáèÝóåéò óôï åðß-

êåíôñï ôùí ïðïßùí âñßóêåôáé ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý êáé ç ðáëáìé-
êÞ èåþñçóÞ ôïõ· ðñùôáãùíéóôÝò åßíáé ðëÝïí ï BÜñíáëçò, ï Ö. Ðï-
ëßôçò, ï AðïóôïëÜêçò êáé ï ÓðáôáëÜò. O BÜñíáëçò èá áíôéêñïýóåé
ôéò áðüøåéò ôïõ Ö. Ðïëßôç ðñþôá (19221923), êáé ôï âéâëßï ôïõ
AðïóôïëÜêç H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò (1923) 12 áñãüôåñá ìå ôï O Óï-
ëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ (1925)· óôçí áíôéðáñÜèåóç áõôÞ èá ðá-
ñÝìâåé äñáóôéêÜ ï ÓðáôáëÜò ôï 1926 ìå ôï öõëëÜäéü ôïõ, O Óïëù-
ìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ ê ïé öõóéêÝò õðåñâïëÝò ôçò ðïëåìéêÞò êñéôéêÞò
8 Bë. üóá óçìåéþíåé ó÷åôéêÜ ï ÐáëáìÜò óå åðéóôïëÞ ôïõ óôïí Aéì. PéÜäç
(14-1-1927) ãéá ôç äçìüóéá áðáñÝóêåéá ðïõ åêäÞëùóå ï Xáôæüðïõëïò, ï ïðïß-
ïò åðéðëÝïí áöéÝñùóå ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ óõëëïãÞ Aðëïß Tñüðïé (1920) óôïí
KùóôÞ ÐáëáìÜ, ðïéçôÞ êáé ößëï: KùóôÞò ÐáëáìÜò, 1978:251256· åéäéêü-
ôåñá ãéá ôï èÝìá, âë.: 252253.
9 Bë. áíáëõôéêÜ: Äçì. AããåëÜôïò, 2000.
10 Bë.: ðåñ. Oé NÝïé 2 (1919):5156.
11 Bë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1919· ç åñãáóßá ôïõ ÓðáôáëÜ ðáñïõóéÜæåôáé ùò (Aðü-
óðáóìá áðü ôç ìåëÝôç O Äéïí. Óïëùìüò, ç åðï÷Þ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ):
ü.ð.:18. Ëßãï áñãüôåñá ï ÓðáôáëÜò èá åðéìåëçèåß íÝá Ýêäïóç ôùí Ýñãùí ôïõ
Óïëùìïý (: Ä. Óïëùìüò, 1924), üðïõ áíáäçìïóéåýïíôáé ôá Ðñïëåãüìåíá
ôïõ ÐïëõëÜ.
12 Bë.: Ã. AðïóôïëÜêçò, 1991.
230
(AðÜíôçóç óôïí ê. K. BÜñíáëç), 13 äåß÷íïíôáò áöåíüò ôç äéÜñêåéá

êáé ôç óðïõäáéüôçôá ôçò åðôáíçóéáêÞò áíôßëçøçò ðåñß Óïëùìïý,
õðïãñáììßæïíôáò áöåôÝñïõ ôï áäéÝîïäï ôùí êñéôéêþí êáé áéóèçôé-
êþí óõæçôÞóåùí ãéá ôï þñéìï óïëùìéêü Ýñãï, åöüóïí äåí ëÜìâá-
íáí åðß ôçò ïõóßáò õðüøç ôïõò ôç ìüíç áîéüðéóôç, ãéá åâäïìÞíôá
ó÷åäüí ÷ñüíéá, åñìçíåõôéêÞ åêäï÷Þ ôùí ÐñïëåãïìÝíùí ôïõ Ðï-
ëõëÜ, êáé ôçí ðñïÝêôáóÞ ôçò áðü ôïí Káëïóãïýñï.
H áíùôÝñá á í ô é ê å é ì å í é ê Þ ðïßçóéò, ç ìüíç éêáíÞ íá èå-
ùñåßôáé åèíéêÞ 14 êáé íá åêöñÜóåé ðñáãìáôéêÜ éäáíéêÜ, åßíáé ôï
êåíôñéêü óýíèçìá ôçò ìá÷çôéêÞò áñèñïãñáößáò ôïõ Ö. Ðïëßôç óôç
äåêáåôßá ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé åäþ. H Ýëëåéøç ìéáò ôÝôïéáò ðïßçóçò
ãßíåôáé ïëïÝíá ðéï ðéåóôéêÞ êáèþò ïé öåñüìåíïé óÞìåñïí ùò ðïé-
çôáß, áíßêáíïé íá äçìéïõñãÞóïõí éäåþäç áíèñþðùí, áðïãõìíþíïõí
åíþðéüí ìáò áðëþò ôá ÜôïìÜ ôùí êáé ôïýôï áðïêáëïýí ðïßçóéí
(ü.ð.:74)· áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ç áíþôåñç áõôÞ ìïñöÞ ðïßçóçò èá
óõíäåèåß ðïëý óôåíÜ ìå ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý, êáé èá óõóôçìáôï-
ðïéçèåß åí åßäåé èåùñßáò áðü ôïí AðïóôïëÜêç ôï 1923.
Tï 1921 ìå áöïñìÞ ôçí áíáôýðùóç áðü ôéò åêäüóåéò Eëåõèåñïõ-
äÜêç ôçò ìåôÜöñáóçò ôùí éôáëüãëùóóùí ðïéçìÜôùí ôïõ Óïëùìïý
áðü ôïí Káëïóãïýñï (ï ßäéïò åêäïôéêüò ïßêïò åðáíåêäßäåé ôáõôü÷ñï-
íá ôçí Ýêäïóç MáñáóëÞ ôïõ 1901), ï Ðïëßôçò óðåýäåé íá óçìåéþ-
óåé óôçí åöçìåñßäá Ðïëéôåßá15 üôé äåí õðÜñ÷åé ç áðáéôïýìåíç øõ-
÷éêÞ êáëëéÝñãåéá(...) ðñïò áíôßëçøéí ôïõ ðïéçôïý ôùí Eëåýèåñùí
ÐïëéïñêçìÝíùí· ôï áðïôÝëåóìá åßíáé üôé êõñéáñ÷åß ìéá åðéðïëáßá
åîýìíçóéò ôïõ Óïëùìïý êáé ëåßðåé êÜèå ðñïóð[Üèåéá] ðñïò áíôßëç-
øéí ôïõ Ýñãïõ ôïõ, ðñÜãìáôá ðïõ öáßíïíôáé óôá óçìåñéíÜ ëïãï-
ôå÷íÞìáôá, Ýêöñáóç ôçò áõèáäåóôÝñá[ò] áñí[Þóåùò] (ü.ð.:79)
ôïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý (ç åðéðüëáéá åîýìíçóç üìùò óõíäÝåôáé
ìÜëëïí ìå ìéá õðåñâïëéêÞ åñìçíåßá ôïõ Ðïëßôç ãéá óõãêåêñéìÝíåò
13 Bë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1926.

14 Bë.: Tá ÷åëéäüíéá (8-11-1920): Ö. Ðïëßôçò, 1983:7274· ïé áíáöïñÝò: 73.
15 Bë.: ÐïéÞìáôá ôïõ Óïëùìïý (13-2-1921): ü.ð.:7779.
231
áðüøåéò ðïõ äéáôõðþíïíôáé óôá ÷ñüíéá áõôÜ êáé Ý÷ïõí ïñéóìÝíç

áðÞ÷çóç, ìå ôéò ïðïßåò ï ßäéïò äéáöùíåß). H óðïõäáßá ìåôáöñáóôé-
êÞ åñãáóßá ôïõ Káëïóãïýñïõ, ôï åãêþìéï ôçò ïðïßáò ðëÝêåé ï Ðï-
ëßôçò, åßíáé, üðùò õðïãñáììßæåôáé, êáôáäéêáóìÝíç íá ÷áèåß ìáæß ìå
ôïí âáèõóôü÷áóôïí ðñüëïã[ü]í 16 ôïõ (ü.ð.), ìÝóá óôï ðáñáëÞ-
ñçìá ôçò áêñßôïõ ðïëéôéêïëïãßáò åíüò ëáïý, ï ïðïßïò áéóèÜíåôáé
ôçí êïììáôéêÞí ìÝèçí ùò ôïí ìüíïí ìåôáîý áôüìùí óõíåêôéêüí äå-
óìüí (ü.ð.:78), åãêáôáëåßðïíôáò ôï éäåþäåò ôïõ Óïëùìïý üðùò ôï
ìïñöïðïéïýóå óôïõò Eëåýèåñïõò ÐïëéïñêéóìÝíïõò (: ôï ðíåýìá ôïõ
åëëçíéêïý áãþíïò êáé éäåþäåéò ìïñöÜò çèéêþò åëåõèÝñùí áíèñþ-
ðùí), êáé ìáæß êÜèå åëðßäá åëåýèåñçò ðïëéôéêÞò êáé êïéíùíéêÞò æù-
Þò, óôçñéãìÝíçò óå øõ÷éêïý[ò] äåóìïý[ò] (ü.ð.:79).
H óýã÷ñïíç åëëçíéêÞ ðïßçóç åãêáôáëåßðïíôáò ôïí Óïëùìü, äåí
Þôáí óå èÝóç íá áðïäþóåé ôéò éäåþäåéò ìïñöÝò çèéêþò åëåõèÝñùí
áíèñþðùí, ìÝóá áðü ôïí áãþíá ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý åéò ôá ìé-
êñáóéáôéêÜ âïõíÜ. 17 H áäéáöïñßá ôçò ãéá ôïí Óïëùìü ôçí Ýóôñå-
øå üðùò èá óçìåéþóåé ìá÷çôéêÜ óå Üñèñï ôïõ ìå ôßôëï Yðïêåéìå-
íéêÞ ðïßçóéò (16-5-1922) ï Ðïëßôçò, 18 ðñïò ôïõò õðïêåéìåíéêïýò
ðïéçôÜò ôçò Ãáëëßáò ôïõ 19ïõ áéþíïò (ü.ð.:93) êáé ôçí áðþëåéá
êÜèå éäáíéêïý, ðïõ ïöåßëåôáé óôçí åðéêñÜôçóç ôïõ Pïìáíôé-
óìïý· 19 ç ðïßçóç êáôÝëçîå íá ìçñõêÜæ[åé] öåõãáëÝáò áôïíéêÜò
åíôõðþóåéò (ü.ð.:94), ðáãéäåõìÝíç êáèþò Þôáí óôïí õðïêåéìå-
íéóìü, êáé åîåéëß÷èç åéò áäéÜíôñïðïí áðïãýìíùóéí åêÜóôïõ
16 O AðïóôïëÜêçò áíôßèåôá óôÜèçêå åíôåëþò áñíçôéêüò óôï êñéôéêü Ýñãï ôïõ Ká-
ëïóãïýñïõ êáé ìÜëéóôá óôï óõãêåêñéìÝíï ðñüëïãï.
17 Bë.: ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá (5-4-1921): Ö. Ðïëßôçò, 1983:8082· ç áíáöïñÜ: 80.
18 ¼.ð.: 9396.
19 ÐñÜãìáôé, áðü ôïõ ñïìáíôéóìïý êáé åíôåýèåí áñ÷ßæåé íá êáôáêôÜ Ýäáöïò ç ðá-
ñÜëïãïò êáé ôåñáôþäçò áíôßëçøéò, üôé ï ðïéçôÞò åßíáé ïí õðÝñôåñïí, Ýíá åßäïò
çìéèÝïõ, ðïéïýíôïò ðñïóùñéíþò ôáò äéáôñéâÜò ôïõ åðß ãçò! ¼óïí ðåñéóóüôåñïí
áðåìáêñýíåôï ï õëéóôÞò êüóìïò áðü ôçí ðïßçóéí, üóïí ïëéãüôåñïí çóèÜíåôï
ôçí áíÜãêçí ôçò, ôüóïí åöïýóêùíåí ùò êïýñêïò ï õðïêåéìåíéêüò ðïéçôÞò, áðï-
ëýôùò éêáíïðïéçìÝíïò äéüôé åâüá åí åñÞìù, ü.ð.:9495.
232
ðïéçôéêïý áôüìïõ, ôåëïõìÝíçí ìå áçäÞ íáñêéóóéóìüí (ü.ð.:95), êá-

èéóôþíôáò Ýôóé åðéôáêôéêÞ ôçí áíÜãêç ãéá åðéóôñïöÞ óôïí Óïëùìü,
ôç ìüíç ðïõ èá ìðïñïýóå íá öÝñåé ôçí ðïßçóç óôç ãíÞóéá áíôéêåé-
ìåíéêÞ ïõóßá ôçò, íá åêöñÜæåé äçëáäÞ, óýìöùíá ìå ôï áäñü (êáé
åîáéñåôéêÜ áðëïõóôåõôéêü) ó÷Þìá ôïõ Ðïëßôç, éäáíéêÜ, ôá ïðïßá
óôçñßæåé ìéá êïéíÞ áíùôÝñá óêÝøéò Þ õøçëÞ ôÜóéò, êïéíüò ðüèïò
ðñïò áðïëýôñùóéí áðü ôá äåóìÜ ôïõ åöÞìåñïõ (ü.ð.:94).
H íÝ[á] ãåíå[Ü] ôùí EëëÞíùí óôé÷ïðëüêùí êáé ôï ðáë-
ëÜäéïí ôçò, ç ðïßçóç äçëáäÞ ôùí íáñêéóóåõïìÝíùí áôüìùí
(ü.ð.:96) Þôáí ëüãù ôïõ õðïêåéìåíéêïý ÷áñáêôÞñá ôçò ìÝóá óôï
êëßìá ôçò ïðéóèïäñïìéêÞò, öèéíïýóçò (ü.ð.:93) êáé ôõöëÞò ãéá
ôçí (çñùúêÞ) ðñáãìáôéêüôçôá (:MÜ÷åôáé ëïéðüí çñùúêÜ åéò ôá ìé-
êñáóéáôéêÜ âïõíÜ ï åëëçíéêüò óôñáôüò 20 ) åðï÷Þò ôçò· ï Ðïëßôçò
Þèåëå íá êÜíåé ôçí ðïßçóç áíôéêåéìåíéêÞ, åðáíáöÝñïíôÜò ôçí
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôüóï üóï ÷ñåéáæüôáí, ãéá íá åêôïîåýóåé ôçí
ðïßçóç áõôÞ óôá äéá÷ñïíéêÜ (ãéá ôçí EëëÜäá) õøçëÜ (óïëùìéêÜ)
éäáíéêÜ, åíþ ï BÜñíáëçò Ýèåôå ùò üñï ôçò óõæÞôçóçò ãéá ôçí áíôé-
êåéìåíéêÞ Þ õðïêåéìåíéêÞ ðïßçóç, ôçí ïõóéáóôéêÞ êáôáíüçóç ôùí
äõíáìéêþí ìåãåèþí ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìÝóá óôçí ðñáãìáôéêüôç-
ôá êáé ôç äéáìïñöþíïõí.
¸ôóé ï BÜñíáëçò èá áíôéêñïýóåé ó÷åäüí áêáñéáßá ôçí áðëïõóôåõ-
ôéêÞ äéÜêñéóç õðïêåéìåíéêïý-áíôéêåéìåíéêïý ôïõ Ðïëßôç, óôç âÜóç
ôçò èÝóçò üôé ç ðïßçóç êáé ç ôÝ÷íç ãåíéêüôåñá ùò êïéíùíéêÜ öáéíü-
ìåíá áíÞêïõí óôïí êáéñü ôïõò·21 Ýôóé, óýìöùíá ìå ôçí êïéíùíéïëï-
ãéêÞ AéóèçôéêÞ ôïõ Ch. Lalot, ôéò êáôåõèýíóåéò ôçò ïðïßáò áêïëïõèåß
ï BÜñíáëçò22 (ìåôáöñÜæåé åîÜëëïõ ôçí AéóèçôéêÞ ôïõ Lalot23), Ýíá
20 ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá (5-4-1921): Ö. Ðïëßôçò, 1983:80.

21 Bë:. K. BÜñíáëçò, 1922.
22 Bë. ó÷åôéêÜ: Ëïõôóßá MáñêåæÝëéËïýêá, 1984:15.
23 K. Ëáëü, [÷.÷.]. Bë. êáé ôçí áóöáëþò ìåôáãåíÝóôåñç (êáé ëéãüôåñï åðéôõ÷çìÝ-
íç) ìåôÜöñáóç ôçò AéóèçôéêÞò áðü ôïí K.È. ÐáðáëåîÜíäñïõ: EëåõèåñïõäÜêçò,
AèÞíá, 1930.
233
Ýñãï åßíáé áíôéêåéìåíéêü áíÜëïãá ìå ôï áí ï êáëëéôÝ÷íçò èÝôåé óå

óõìöùíßá ôï áôïìéêüí éäáíéêü ôïõ, ôçí áôïìéêÞ ôå÷íéêÞ ôïõ, ìå ôï
ïìáäéêü éäáíéêü, áöïý êÜèå åðï÷Þ äçìéïõñãåß ôï äéêü ôçò ïìáäé-
êü ðñüóôáãìá,24 åíþ áíôßèåôá ç õðïêåéìåíéêüôçôá åñìçíåýåôáé ùò
áðüêëéóç áðü ôï áéóèçôéêü ðñüóôáãìá Þ ðñïóôÜãìáôá ôïõ êáéñïý
ôïõ (ü.ð.:229).
¼,ôé óõíåðþò áðáãïñåýåôáé óôï ðåäßï ôçò AéóèçôéêÞò, åßíáé ç
êáôáóêåõÞ åíüò éäáíéêïý ðñüôõðïõ ôÝ÷íçò (ü.ð.:227), ìÝôñïõ ãéá
íá óõãêñßíïíôáé ïé ôÝ÷íåò üëùí ôùí åðï÷þí, áöïý üðùò Ýäåéîå ç
ðåéñáìáôéêÞ AéóèçôéêÞ ôïõ G. Fechner (Vorschule der Aesthetic,
1870), ôçí êñéôéêÞ Ýñåõíá ôçò ïðïßáò êÜíåé ï Lalot, ç èåùñçôé-
êÞ áíÜëõóéò êáé ãíþóéò ôçò áéóèçôéêÞò óõãêéíÞóåùò åßíáé äõíáôÞ
êáé ïëïÝíá óõìðëçñþíåôáé (ü.ð.:226)· ïé áîßåò ëïéðüí êáé ôá éäá-
íéêÜ äåí åðéâÜëëïíôáé åê ôùí Üíù (ü.ð.:226), äåí åßíáé ïíôüôç-
ôåò êáè åáõôÝò áëëÜ åêôéìÞóåéò ôçò ðñáãìáôéêüôçôïò, ïñßæïíôåò
êáëëéôå÷íéêþí êáé áéóèçôéêþí ðñïóäïêéþí ãéá êÜèå åðï÷Þ, ðïõ
õðüêåéíôáé åéò ìåôáêéíÞóåéò êáé ìåôáâïëÜò áíáëüãïõò ìå ôçí ìïñ-
öÞí ôçò ïìáäéêÞò æùÞò êÜèå êáéñïý (ü.ð.:227).
O èåôéêéóìüò ôïõ BÜñíáëç óôï ðåäßï ôçò êáëëéôå÷íéêÞò Ýêöñáóçò
êáé ôçò åñìçíåßáò ôçò, óôçñßæåôáé óôç äéáêñßâùóç ôïõ ðíåýìáôïò
ôçò åðï÷Þò (ü.ð.:228), óôç äéáêñßâùóç äçëáäÞ ôùí áéóèçôéêþí
áíáãêþí (ü.ð.) ìéáò åðï÷Þò, öåñÝöùíï ôùí ïðïßùí åßíáé ï óõããñá-
öÝáò (ðïñô-ðáñüë ôïõ ðíåýìáôïò ôïõ êáéñïý ôïõ: ü.ð.:229)· ôï
ñåýìá óõíåðþò ôïõ Pïìáíôéóìïý 25 äåí Þôáí áðëþò áõèáéñåóßá
ôùí êáëëéôå÷íþí, áëëÜ åîÝöñáæå ìéá áéóèçôéêÞ áíÜãêç ôçò åðï-
÷Þò (ü.ð.:228), ç ïðïßá üðùò êÜèå åðï÷Þ êáé ç êÜèå öïñÜ óçìå-
ñéíÞ êïéíùíéêÞ æùÞ (ü.ð.:230), äçìéïõñãïýóå (áðïäåßîéìåò)
24 K. BÜñíáëçò, 1922:228.
25 O Pïìáíôéóìüò õðï÷þñçóå, üôáí ðëÝïí åß÷å öôÜóåé óå õðåñâïëÝò, óôç íÝá ôÝ-
÷íç ôïõ ðáñíáóóéóìïý (ü.ð.:229), ç ïðïßá óýìöùíá ìå ôïí åãåëåéáíü ôñüðï
ôïõ óêÝðôåóèáé (ü.ð.), áðïôåëïýóå ôçí áíôßèåóç óôç èÝóç, åííïåßôáé, ôïõ
Pïìáíôéóìïý.
234
áéóèçôéêÝò ðñïóäïêßåò, óôéò ïðïßåò áíôáðïêñßíïíôáí ïé êáëëéôÝ÷íåò.

Tï æÞôçìá ùóôüóï Þôáí êáôÜ ðüóï ç áíôáðüêñéóç áõôÞ áíÞêå ëé-
ãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï óôïí ßäéï ôïí êáëëéôÝ÷íç, áí äçëáäÞ Þôáí öå-
ñÝöùíï ôùí áíáãêþí ôçò åðï÷Þò Þ êõñßáñ÷ïò ôçò ôÝ÷íçò ôïõ.
H áðÜíôçóç ôïõ Lalot óôçí AéóèçôéêÞ ôïõ 26 êëßíåé óáöÝóôáôá
õðÝñ ôçò ðñþôçò åêäï÷Þò, ðáñüëç ôç äéåõêñßíçóç üôé äåí ðñÝðåé íá
õðïôéìÜôáé ï ñüëïò ôçò ðñïóùðéêüôçôáò (ü.ð.:82) ôïõ êáëëéôÝ÷íç,
åííïïýìåíïõ áðïêëåéóôéêÜ ùò êïéíùíéêïðïéçìÝíïõ áôüìïõ
(ü.ð.)· ï êáëëéôÝ÷íçò ìðïñåß íá åßíáé ìåãáëïöõÞò (ü.ð.), óôçí ôÝ-
÷íç üìùò üðùò êáé êÜèå áëëïý, ç êïéíÞ ðñïóäïêßá äçìéïõñãåß
ôïõò ìåóóßåò· äåí åßíáé ç ðñïóùðéêÞ áîßá ôùí ìåóéþí, ðïõ ãåííÜ ôéò
áíÜãêåò, ðïõ ïé ßäéïé ôéò éêáíïðïéïýí, êáé ðïõ áðïôåëïýíå üëï ôï
ëüãï ýðáñîÞò ôïõò (ü.ð.:83). O íåùôåñéóìüò ì Üëëá ëüãéá óôï ðå-
äßï ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò, äåí áíÞêåé áðïêëåéóôéêÜ ó áõ-
ôüí ðïõ ôïí õëïðïéåß, áëëÜ åêöñÜæåé ìéá êïéíÞ óõíéóôáìÝíç ðáñï-
óðáèåéþí ðñïçãïýìåíùí êáëëéôå÷íþí, ïé ïðïßïé êéíÞèçêáí ðñïò ôçí
ßäéá êáôåýèõíóç, óõìâÜëëïíôáò ï êáèÝíáò ìå ôïí ôñüðï ôïõ óôç äç-
ìéïõñãßá åíüò ëáíèÜíïíôïò êáëëéôå÷íéêïý êáé áîéáêïý áðïèÝìáôïò,
ôï ïðïßï öÝñíåé óå ïñéóìÝíç éóôïñéêÞ óôéãìÞ óôçí åðéöÜíåéá êÜ-
ðïéïò ìåôáãåíÝóôåñïò: 27 Óå êÜèå óôñïöÞ ôçò éóôïñßáò Ýíáò ìåãá-
ëïöõÞò êáëëéôÝ÷íçò îáðïëÜåé ìéá ïìáäéêÞ åîÝëéîç ðñïò ìéá êáé-
íïýñãéá êáôåýèõíóç Þ éäñýåé ìéá ðñùôüôõðç ó÷ïëÞ. Má ï
âáèõóôü÷áóôïò éóôïñéêüò áíôéëáìâÜíåôáé, ðùò äåí åßíáé üëá íÝá ó
áõôÞ ôçí åîÝëéîç Þ ôçí åðáíÜóôáóç, ðïõ åßíáé óôï âÜèïò ôçò ç óýí-
èåóç ôùí ìåñéêþí êáé áðïìïíùìÝíùí ðñïóðáèåéþí ðïëëþí ðñï-
äñüìùí êáé ðùò üëá äåí åßíáé áôïìéêÜ, ãéáôß ôï Ýñãï ôçò ìåãáëï-
öõÀáò Ýñ÷åôáé êõñßùò óôçí þñá ôïõ ãéá íá ãåìßóåé ôï êåíü, ðïõ ôï
26 Bë. ôï êåöÜëáéï ãéá ôçí AëçèéíÞ áíôßëçøç ôçò êïéíùíéïëïãéêÞò áéóèçôéêÞò:

K. Ëáëü, [÷.÷.]: 8183·
27 Eßíáé åìöáíåßò ïé áíáëïãßåò ôçò êïéíùíéïëïãéêÞò èåþñçóçò ôïõ Lalot ìå ôéò
áðüøåéò ðïõ äéáôõðþíåé ï M.M. Bakhtin ôçí ßäéá ðåñßðïõ åðï÷Þ· ãéá ôéò áðü-
øåéò áõôÝò ôïõ Bakhtin, âë.: Äçì. AããåëÜôïò, 1997:157180.
235
äçìüóéï ðíåýìá Üñ÷éóå íá ôï íéþèåé êáé ìå êüðï óôñÝöåôáé äåîéÜ êé

áñéóôåñÜ ðáñá÷ïñôáóìÝíï áðü ôéò ôñéììÝíåò ðéá ìïñöÝò ôçò ôÝ-
÷íçò. 28
H äéáöïñÜ ùò ðñïò ôïí ôñüðï êáëëéôå÷íéêÞò åñãáóßáò êáé åéäé-
êüôåñá ùò ðñïò ôï æÞôçìá ôçò ðñùôïôõðßáò, ìåôáîý ôïõ áíôéêåéìå-
íéêïý ðïéçôÞ ðïõ äåí ìðïñåß ïõóéáóôéêÜ (ðáñÜ ìüíï èåùñçôéêÜ) íá
ôçí äéåêäéêÞóåé, êáé ôïõ õðïêåéìåíéêïý ðïéçôÞ, ï ïðïßïò Þ ðáßñ-
íåé ðåèáìÝíá ðñüôõðá ôÝ÷íçò áðü ôá âÜèç ôùí áéþíùí êáé æçôåß íá
ô áíáóôÞóåé äéá ôçò âßáò, Þ áäéáöïñåß ãéá ôá Ýêäçëá Þ ëáíèÜíïíôá
éäáíéêÜ ôïõ êáéñïý ôïõ êáé óôñÝöåôáé åíáíôßï ôïõò, 29 åßíáé óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá åëÜ÷éóôç. H óçìáßíïõóá äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí
äýï Ýãêåéôáé óôçí êïéíùíéêÞ Þ ìç óõíåéäçôïðïßçóç ôïõ ñüëïõ ôïõò
(áðü ôïõò ßäéïõò Þ ôïõò ìåëåôçôÝò ôïõ Ýñãïõ ôïõò), êáèþò ç ðñáãìá-
ôéêÞ æùÞ êõïöïñåß óå ëáíèÜíïõóá êáôÜóôáóç, áíÜãêåò ðïõ æçôïýí
áéóèçôéêÞ-êáëëéôå÷íéêÞ Ýêöñáóç.
H ðñïôåñáéüôçôá óôçí êïéíùíéïëïãéêÞ åêäï÷Þ ôçò AéóèçôéêÞò,
ðïõ áóðÜæåôáé ï BÜñíáëçò, åíôïðßæåôáé ü÷é ôüóï óôï ßäéï ôï áðïôÝ-
ëåóìá ôçò êáëëéôå÷íéêÞò åðåîåñãáóßáò üóï óôç ãåíåóéïõñãü êïéíù-
íéêÜ ðñïóäéïñéóìÝíç áéôßá ôïõ· 30 áíôß ëïéðüí ï Ö. Ðïëßôçò íá æç-
ôåß ôçí a priori åðéâïëÞ ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ, èá Ýðñåðå íá
êéíçèåß íá åýñåé áí õðÜñ÷åé êáé ðïéï åßíáé åêåßíï ôï óôïé÷åßï ôçò
óçìåñéíÞò ìáò êïéíùíéêÞò æùÞò, ðïõ íá ìðïñåß éóÜîéá ìå ôçí åðé-
ôõ÷ßá ôïõ Óïëùìïý íá ôï ìåôáâÜëåé áðü ëáíèÜíïõóá äýíáìç óå
ðñÜîç åßôå ãåíéêüôåñá êïéíùíéêÞ åßôå åéäéêüôåñá êáëëéôå÷íéêÞ
(ü.ð.:230). Tï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý äåí ìðïñïýóå íá åðéóôñÝøåé ùò
éäáíéêü óôçí åðï÷Þ ôïõ BÜñíáëç êáé ôïõ Ðïëßôç, ãéáôß êÜôé ôÝôïéï
èá Þôáí ìéá áóõìöùíßá ìå ôï ðíåýìá ôçò åðï÷Þò ôï éäåïëïãéêü êáé
ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò (ü.ð.:229), áöïý ôá éäáíéêÜ ðïõ ôñïöïäüôçóáí
28 K. Ëáëü, [÷.÷.]: 83.

29 K. BÜñíáëçò, 1922:229.
30 Ó÷åôéêÜ ìå ôç ìÝèïäï êáé ôéò èåùñçôéêÝò áñ÷Ýò ôïõ BÜñíáëç, âë.: Ëïõôóßá
MáñêåæÝëéËïýêá, 1984:1623.
236
ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý (: ðáôñßäá, èñçóêåßá, ðíåõìáôéêÞ åëåõèåñßá

ôïõ áíèñþðïõ, íßêç ôïõ çèéêïý íüìïõ), Þôáí ðëÝïí Üöáíôá.
O Óïëùìüò óýìöùíá ìå ôçí Üðïøç ôïõ BÜñíáëç ôïõ 1922, áíÞ-
êåé óôçí åðï÷Þ ôïõ ùò áíôéêåéìåíéêüò ðïéçôÞò (ôé ìðïñåß íá óç-
ìáßíåé áõôü åéäéêüôåñá ùò ðñïò ôï æÞôçìá ôçò ðñùôïôõðßáò, èá ôïí
áðáó÷ïëÞóåé áíáëõôéêüôåñá ôï 1925), êáé áíôéêåéìåíéêüò ðïéçôÞò
èá Þôáí áí æïýóå óôç äåêáåôßá ôïõ 1920, ãñÜöïíôáò ü÷é ðáôñéùôéêÜ
(üðùò óôçí åðï÷Þ ôïõ) áëëÜ áíôé-ðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá (ü.ð.:230).
Aðü ôç óôéãìÞ ðïõ ç êáèáñÜ éäåïëçðôéêÞ Üðïøç ôïõ Ðïëßôç ãéá
ôçí áíùôåñüôçôá ôïõ Óïëùìïý áõôïðåñéïñéæüôáí óôçí ðáôñéùôé-
êÞ äéÜóôáóç êáé ôá õøçëÜ éäáíéêÜ, 31 ÷ùñßò êáí íá èßãåé ôï æÞôç-
ìá ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý áðü êáëëéôå÷íéêÞ Þ/êáé áéóèç-
ôéêÞ Üðïøç (êÜôé ãéá ôï ïðïßï ï Ðïëßôçò äåí Þôáí áóöáëþò ï
áñìüäéïò, ìéáò êáé ôïõ Ýëåéðå ç âáèéÜ ïéêåßùóç ìå ôéò åñìçíåõôéêÝò
ðñïûðïèÝóåéò åíüò ôÝôïéïõ åã÷åéñÞìáôïò32), äéåõêüëõíå ôçí åýëïãç
áðüññéøÞ ôçò· ôáõôü÷ñïíá äéêáéïëïãïýóå ôçí áíéóôïñéêÞ åñìçíåõ-
ôéêÞ ðñïâïëÞ ôïõ BÜñíáëç ãéá ôïí áíôéêåéìåíéêü Óïëùìü ôùí
áíôéðïëåìéêþí ìüíïí ôñáãïõäéþí, êáé ü÷é öõóéêÜ ôïí Óïëùìü
ôùí Ýñãùí ôçò þñéìçò ðåñéüäïõ (áõôüò Þôáí áèÝáôá ðáñþí óôï
31 Bë. ôïí åìöáôéêü ôüíï üóùí óçìåéþíåé ï Ðïëßôçò (ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá):

Oýôå Ýíáò óïâáñüò óôß÷ïò ãñÜöåôáé äéá ôïí áãþíá ôùí çñùúêþí áõôþí ìá-
÷çôþí. Aëë áí õðÞñ÷å, ðñÜãìáôé, ðïßçóéò åéò ôçí EëëÜäá, èá ðñïóåðÜèåé íá
äþóåé ìïñöÞí åéò ôçí éäÝáí áõôÞí ôçò ðáôñßäïò, ç ïðïßá åìøõ÷þíåé ôïí ôóï-
ëéÜí. Aõôü Ýêáìå äéÜ ôï Måóóïëüããé ï Óïëùìüò. Aéóèáíüìåèá íá ðåñíÜ åðÜ-
íù áðü ôá êýìáôá ôùí ìá÷çôþí, ùò ðíïÞ áíÝìïõ, êÜðïéï éäåþäåò. Ðïý åßíáé ç
ðïßçóéò, äéÜ íá ôï óõëëÜâåé; Ðïý ïé ðïéçôáß, ðïõ èá ôï ôñáãïõäÞóïõí; Té ìå-
ãáëýôåñïí, ôé ùñáéüôåñïí, áõôÞí ôçí óôéãìÞí, áðü Ýíá ðáôñéùôéêüí ðïßçìá;
Ö. Ðoëßôçò, 1983:8182.
32 Bë. ðáñÜëëçëá ôçí ðñïêáôáñêôéêÞ åðéóÞìáíóç ôïõ BÜñíáëç (1922:226) ãéá
ôçí ðñï÷åéñïëïãßá êáé ôïí áõôïó÷åäéáóìü ùò ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò íåïåë-
ëçíéêÞò ðíåõìáôéêÞò æùÞò ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, êáé ãéá ôéò Ýëëåéøåéò óå åðßðåäï
èåùñçôéêÞò êáé öéëïóïöéêÞò êáôÜñôéóçò, ðïõ áðïäßäåé Ýììåóá óôïí Ö. Ðïëß-
ôç: (...) ü,ôé ïíïìÜæïìå êñéôéêÞí åßíáé Ýäáöïò áóýäïôïí áõèáéñåóéþí, üðïõ
ôï èÜññïò áíôéêáèéóôÜ êÜèå Üëëçí âáèýôåñçí êáé öéëïóïöéêþôåñçí ãíþóéí ôùí
ðñáãìÜôùí.
237
óõëëïãéóìü): (...)ôï íüçìá ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôï íüçìá ôçò èõóßáò

ðÞñáí óÞìåñá Üëëçí ôïõñíýñ êáé(...) áí æïýóåí ï Óïëùìüò óÞìå-
ñá, üðùò õðÞñîå ôüôå ç ðíåõìáôéêÞ êáé çèéêÞ ðñùôïðïñßá ôïõ
Ýèíïõò ôïõ, èá Þôáíå êáé ôþñá, êé áíôßò íÜ ãñáöå ðáôñéùôéêÜ ôñá-
ãïýäéá, áóöáëþò èÜ ãñáöå áíôéðïëåìéêÜ (ü.ð.).
Tá Ýñãá ôçò þñéìçò ðåñéüäïõ, üðùò Ýììåóá ðñïêýðôåé áðü ôïí
ðáñáðÜíù óõëëïãéóìü ôïõ BÜñíáëç, äåí ìðïñïýóáí íá åßíáé áíôé-
êåéìåíéêÜ (áðü åäþ êáé ðÝñá åßíáé åìöáíÝò ôï íÞìá ðïõ êáèïäçãåß
ôñßá ÷ñüíéá áñãüôåñá ôá åðé÷åéñÞìáôá ôïõ BÜñíáëç óôï O Óïëùìüò
÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, ãéá ôïõò öéëïóïöçìÝíïõò 33 Þñùåò, ôïõò ïðïß-
ïõò ï Óïëùìüò [ð]áñáôñÜâçîå ôüóï(...) óôçí áðüëõôç ôåëåéüôçôá,
ðïõ ðéá äåí åßíáé áíèñþðéíïé, ü.ð.:158). O Óïëùìüò Ý÷ïíôáò ÷Üóåé
ôçí åðáöÞ ôïõ ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ æùÞ êáé ôçí éóôïñßá, êáôáóêåýá-
æå áöçñçìÝíá ó÷Þìáôá, áäõíáôþíôáò ÷ùñßò ôç óõíäñïìÞ ôçò Üìå-
óç[ò], (...)ðïëõãíùñéóìÝíç[ò], (...)åìðåéñéêÞ[ò] ðñáãìáôéêüôçôá[ò]
íá áíôéóôáèåß áêáôáãþíéóôá óôç ìåôáöõóéêÞ (ü.ð.:159). KÜôé
ôÝôïéï õðáéíßóóåôáé ï BÜñíáëçò ôï 1922, üôáí ñçôïñéêÜ áíôéóôñÝöåé
ôï åðé÷åßñçìá ôïõ Ðïëßôç ãéá ôçí áíôéêåéìåíéêüôçôá ôçò ðïßçóçò
ôïõ Óïëùìïý, ãéá íá äåßîåé õðïôßèåôáé ìüíï ôï áíüçôï ðåñéå÷ü-
ìåíï ðïõ äßíåé óôéò ëÝîåéò, ï áíôßðáëüò ôïõ· ã áõôü ðáñáëëçëßæåé
ôïõò ôñåéò âáèìïýò ôçò åóùóôñåöïýò ôÝ÷íçò ôïõ Schiller ï ïðïßïò
óôñåöüôáí äéáñêþò ìÝóá ôïõ34 óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá áðïäþóåé
ôçí áîßá ôïõ áíèñþðïõ, ü÷é ìÝóá áðü ôç óðïõäÞ ôçò ðñáãìáôéêüôç-
ôáò, áëëÜ ùò çèéêü ðñüâëçìá (ü.ð.), ìå ôïí Óïëùìü, ðáñáðÝìðï-
íôáò ìÜëéóôá óôç ìåëÝôç ôïõ Káëïóãïýñïõ ðïõ ðñïôÜóóåôáé óôç ìå-
ôÜöñáóç ôùí éôáëüãëùóóùí ðïéçìÜôùí ôïõ Óïëùìïý (1902) (ü.ð.).
Tï ãåãïíüò Þôáí üôé ôï áíüçôï ðåñéå÷üìåíï (åðåéäÞ ìðïñïýóå êá-
íåßò íá ôï áíôéóôñÝøåé) ðïõ Ýäéíå óôïõò üñïõò õðïêåéìåíéêü êáé
áíôéêåéìåíéêü ï Ðïëßôçò, äåí áðïôåëïýóå ãéá ôïí BÜñíáëç áöåôç-
ñßá õðåñÜóðéóçò (ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ) ôïõ Óïëùìïý.
33 K. BÜñíáëçò, 1925:157.
34 K. BÜñíáëçò, 1922:228.
238
Müíï áíôéðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá èá ìðïñïýóå íá óõíèÝóåé ï Óï-

ëùìüò ùò áíôéêåéìåíéêüò ðïéçôÞò óôç äåêáåôßá ôïõ 1920, óõóôïé-
÷þíôáò ìå ôï ðíåýìá ôçò óõãêåêñéìÝíçò åðï÷Þò· ïðïéïäÞðïôå Üëëï,
üðùò öáßíåôáé íá õðïóôçñßæåé ï BÜñíáëçò, êáëëéôå÷íéêü åã÷åßñçìá
ôïõ Óïëùìïý, ðñáãìáôéêü (óôçí åðï÷Þ ôïõ) Þ õðïèåôéêü (óôçí åðï-
÷Þ ôïõ BÜñíáëç), ôïí êáôáäßêáæå óôçí õðïêåéìåíéêüôçôá, êáé ôïí
Ýâãáæå Ýîù áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé ôçí Ióôïñßá: áõôüò ï õðï-
êåéìåíéêüò Óïëùìüò ðïõ åðé÷åßñçóå óôçí åðï÷Þ ôïõ ü,ôé áêñéâþò
ôïõ áðáãüñåõå ðñïãñáììáôéêÜ ï BÜñíáëçò, âñßóêåôáé óôï åðßêå-
íôñï ôïõ O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ.
Oé èÝóåéò ôïõ Lalot á) ãéá ôç ó÷Ýóç ôÝ÷íçò êáé ðñáãìáôéêüôçôáò
êáé ôç äéÜêñéóç õðïêåéìåíéêïý áíôéêåéìåíéêïý êáëëéôÝ÷íç,
â) ãéá ôï Ýñãï ôïõ êáëëéôÝ÷íç ðïõ åíáñìïíßæåôáé ìå ôéò áíáæçôÞóåéò
ôïõ äçìüóéïõ ðíåýìáôïò 35 êáé ôï êõñéüôåñï äåí ôéò õðåñâáß-
íåé (ãéáôß ôüôå ðåñíÜåé ìå üëá ôá åðáêüëïõèá, óôï ÷þñï ôïõ õðïêåé-
ìåíéóìïý), ã) ãéá ôï êáëëéôå÷íéêü Ýñãï ðïõ áðïôåëåß óýíèåóç ôùí
ìåñéêþí êáé áðïìïíùìÝíùí ðñïóðáèåéþí ðïëëþí ðñïäñüìùí
(ü.ð.), èá ìåôáöåñèïýí áðü ôïí ìåôáöñáóôÞ BÜñíáëç óôçí åðé÷åé-
ñçìáôïëïãßá ôïõ èåùñçôéêïý êáé êñéôéêïý BÜñíáëç ôï 1925, ìå
ñçôü ðëÝïí óôü÷ï ôçí áðïìõèïðïßçóç ôçò åñìçíåßáò ôùí Eðôáíç-
óßùí (ÐïëõëÜ êáé Káëïóãïýñïõ) ãéá ôçí ðñùôïôõðßá ôïõ óïëùìé-
êïý Ýñãïõ, êáé éäéáßôåñá ôùí áðüøåùí ôïõ ÐïëõëÜ ãéá ôï ñüëï ðïõ
Ýâëåðå íá äéáäñáìáôßæïõí óôï ìÝëëïí ôá áðïóðáóìáôéêÜ Ýñãá ôïõ
Óïëùìïý, êëïíßæïíôáò ôïí äéáìïñöùìÝíï ãýñù óôçí ðÝìðôç äåêá-
åôßá ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá, ïñßæïíôá êáëëéôå÷íéêþí êáé áéóèç-
ôéêþí ðñïóäïêéþí ôïõ áèçíáúêïý åèíéêïý êÝíôñïõ, êáé ìáæß ôïí êá-
íüíá ôçò áçèïöÜíåéáò· ç êáôÜ ÐïëõëÜ æùíôáíÞ ïõóßá ôçò
ôÝ÷íçò ôïõ Óïëùìïý, ðïõ ÷ñåùíüôáí óôç äéáñêÞ åðåîåñãáóßá, óôï
óïëùìéêü äçëáäÞ Ýñãï åí ðñïüäù, åîáêïëïõèïýóå íá ãßíåôáé áíôé-
ëçðôÞ ùò áðåéëÞ óôá ÷ñüíéá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ.
35 K. Ëáëü, [÷.÷.]:8283.
239
H áíôéðáñÜèåóç ôïõ BÜñíáëç ìå ôïí Ö. Ðïëßôç ùò ðñïò ôï æÞôç-

ìá ôùí éäáíéêþí êáé ôïõ Aðüëõôïõ áðü ôç ìéá ðëåõñÜ, ôçò óõì-
âÜóåùò ìåôáîý êïéíïý êáé Ýñãùí áðü ôçí Üëëç, 36 Þôáí ðëÝïí óôï
ìåèïäïëïãéêü åðßðåäï, üðïõ âÝâáéá ìå ôï áðüëõôï éäåþäåò êáé ôéò
åêöÜíóåéò ôïõ, ôçí áðüëõôïí äçëáäÞ ùñáéüôçôá, ôçí áðüëõôïí
çèéêÞí, ôçí áðüëõôïí áëÞèåéáí, 37 ï Ðïëßôçò áóêïýóå ìéá Üôïðç
êáé ïîýôáôç êñéôéêÞ óå êÜèå åßäïõò åðéóôçìïíéêÞ ðñïóÝããéóç êáôá-
ëïãßæïíôÜò ôçò ó÷åôéêüôçôá êáé óõìâáôéêüôçôá· óôïí áíôéåðéóôçìï-
íéóìü ôïõ Ðïëßôç, âáóéóìÝíï óôéò Ýííïéåò ìéáò Ü÷ñïíçò öýóçò êáé
åíüò æùíôáíïý áíèñþðïõ (ü.ð.:102), ðïõ õðÜñ÷åé ùò æþóá óõíåß-
äçóç (ü.ð.:100), ùò âßùóç äçëáäÞ åíüò ÷ñïíéêïý óõíå÷ïýò êáé ðé-
óôïðïßçóç åíôüò [ôïõ] [ôçò] äéá ôïõ ðáñüíôïò õðåñíéêÞó[åùò] ôïõ
ðáñåëèüíôïò, êáé [ôçò] äéá ôïõ ðáñüíôïò ðÜëéí, âåâáéüôç[ôïò] ôïõ
ìÝëëïíôïò (ü.ð.), (Ýííïéåò ðïõ èá ëÜâïõí ôï èåùñçôéêü áíÜðôõãìÜ
ôïõò óôï âéâëßï ôïõ AðïóôïëÜêç, H Ðïßçóç óôç æùÞ ìáò), ï BÜñíá-
ëçò èá áíôéôÜîåé ôçí êáëëéôå÷íéêÞ Ýêöñáóç ôïõ êïéíùíéêïý áíèñþ-
ðïõ ìÝóá óå ìéá åêêïóìéêåõìÝíç öýóç ùò ðñïúüí ôáëÝíôïõ êáé åé-
ëéêñßíåéáò, äåäïìÝíïõ üôé åéëéêñßíåéá åßíáé ç öõóéêÞ åêäÞëùóç ôïõ
áôüìïõ ùò êïéíùíéêïý üíôïò ìå üëåò ôïõ ôéò ðåéèáñ÷ßåò ó üëá ôá
ðñïóôÜãìáôá ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò. 38
Óôçí áíôéðáñÜèåóç èá ðáñÝìâåé êáé ï Kë. ÐáñÜó÷ïò ðñþôá áðü
ôçí åöçì. Tï ÓôÝììá êáé ìåôÜ óõóôçìáôéêüôåñá áðü ôéò óôÞëåò ôçò
36 Bë. ôçí áðÜíôçóç ôïõ Ðïëßôç (: O Ãêáßôå êáé êÜðïéï Üëëïé· 21-5-1922) óôï
Öéëïëïãéêáß óõæçôÞóåéò... ôïõ BÜñíáëç: Ö. Ðïëßôçò, 1983:9699. Óôçí åðé-
öõëëßäá ôïõ BÜñíáëç óôçí åöçì. Ðñùôåýïõóá, äåýôåñç óôç óåéñÜ ôùí ðÝíôå
ðïõ åß÷å åîáããåßëåé óôï ôÝëïò ôçò ðñþôçò (ïé Üëëåò ôñåéò äåí åíôïðßóôçêáí óôá
åðüìåíá öýëëá ôçò åöçìåñßäáò· âë.: X.Ë. KáñÜïãëïõ, 1991:226), ìå ôßôëï Öé-
ëïëïãéêáß óõæçôÞóåéò. Ùñáßïí êáé Üó÷çìïí (2829-5-1922) (ü.ð.:230235),
èá áðáíôÞóåé áìÝóùò ï Ðïëßôçò (: Oé ÷Üñôéíïé êáé ïé æùíôáíïß· 30-5-1922):
Ö. Ðoëßôçò, 1984:100103.
37 ¼.ð.:100.
38 K. BÜñíáëçò, 1922 (â): 233.
240
Mïýóáò,39 ðåñéïäéêïý ðïõ èá õðïóôçñßîåé ìåí ôïí BÜñíáëç, ôçñþ-

íôáò åðéöõëáêôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôçí êïéíùíéïëïãéêÞ Aéóèçôé-
êÞ ôïõ Lalot, êáé èá õðåñáìõíèåß ôïõ áðáñÝãêëéôá ðñïóùðéêïý ÷á-
ñáêôÞñá ôçò ðïßçóçò· 40 ï ÐáñÜó÷ïò èá õðåñáóðéóôåß ôç íÝá
ðïéçôéêÞ ãåíéÜ êáé èá áðïäþóåé åðéðïëáéüôçôá êáé åëáöñüôçôá
(ü.ð.:105) óå üóá ï Ðïëßôçò êáôáëüãéæå óôçí öèßíïõóá åðï÷Þ ôïõ
ãéá Ýëëåéøç éäáíéêþí, èåùñþíôáò áðáñÜäåêôç ôçí ðñïãñáììáôéêÞ
áñ÷Þ ôïõ, âÜóåé ôçò ïðïßáò ç ðñáãìáôéêÞ æùÞ êáé ïé ÷áìçëÝò
óöáßñåò ôçò (ç èáíÜóéìç ðëÞîç ãéá ðáñÜäåéãìá, Þ ç ëáãíåßá:
ü.ð.:106) åîïñßæïíôáí áðü ôç ëïãïôå÷íßá ìå ôï óôßãìá ôçò õðïêåé-
ìåíéêüôçôáò, ãéá íá ìåßíåé ìüíï ü,ôé ôáßñéáæå óôçí óöáßñá ôùí õøç-
ëþí (äçëáäÞ ôùí óïëùìéêþí) éäáíéêþí.
Óôçí Ýíôïíç óõæÞôçóç (óõíáöÞ ìå ôçí ðñïçãïýìåíç ãéá ôïí õðï-
êåéìåíéêü Þ áíôéêåéìåíéêü ÷áñáêôÞñá ôçò ôÝ÷íçò) óôá ÷ñüíéá
19201924, ç ïðïßá áöïñïýóå óôçí áíÜãêç óõã÷ñïíéóìïý ôçò íå-
ïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò ìå ôá åõñùðáúêÜ ôçò óõìöñáæüìåíá Þ áíôß-
èåôá óôçí åðéâáëëüìåíç ðñïóÞëùóÞ ôçò óôçí åëëçíéêüôçôá, ôï
Ýñãï ôïõ Óïëùìïý áðïôåëåß óôáèåñü Üîïíá áíáöïñÜò ãéá ôçí ðñþ-
ôç Þ ôç äåýôåñç Üðïøç, ðïõ õðïóôçñßæïõí áíôßóôïé÷á ç Mïýóá, ðå-
ñéïäéêü åîáñ÷Þò ðñïóáíáôïëéóìÝíï ðñïò ôçí åõñùðáúêÞ ëïãïôå÷íßá,
êáé ïé åëëçíïêåíôñéêïß, ìå ðñïåîÜñ÷ïíôá ôïí Ö. Ðïëßôç. 41
Må ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï ôï (þñéìï) Ýñãï ôïõ Óïëùìïý âñéóêü-
ôáí åðß ôçò ïõóßáò, êïéíùíéêïðïéçìÝíï, åëëçíïðïéçìÝíï, áíá-
÷ñïíéóôéêü Þ öõëåôéêü, Ýîù áðü ôç óýã÷ñïíç EëëÜäá ôçò äåêáåôß-
áò ôïõ 1920· ç ðáñåîÞãçóéò ðïõ ðáñÜäåñíå ãýñù áðü ôï Ýñãïí
ôïõ Óïëùìïý, äéá ôï ïðïßïí ôßðïôå Üëëï ïðùóäÞðïôå áîéüëïãïí äåí
39 Bë. ðñþôá: Öéëïëïãßá êáé ôÝ÷íç. ÓöáëåñÜ êñéôÞñéá, åöçì. Tï ÓôÝììá

(2324-5-1922) êáé áíáëõôéêüôåñá ôï Üñèñï ôïõ óôç Mïýóá, ìå ôïí ÷áñáêôç-
ñéóôéêü ôßôëï Äåí ìðïñåß íá ëÝãåé êáíåßò ü,ôé èÝëåé, ïýôå êáé óôçí EëëÜäá:
30 (Iáí. 1923):105106.
40 Bë. ó÷åôéêÜ: X.Ë. KáñÜïãëïõ, 1991:177179 êáé 127160 áíôßóôïé÷á.
41 Bë. áíáëõôéêÜ: Äçì. AããåëÜôïò, 2000.
241
åãñÜöç åêôüò ôùí ÐñïëåãïìÝíùí ôïõ ÐïëõëÜ, üðùò óçìåßùíå

áðü ôç äéêÞ ôïõ óêïðéÜ ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ 1922 ï Ö. Ðïëßôçò, 42
åîáêïëïõèïýóå, ãéá ôï ëüãï üôé áêñéâþò áõôÜ ôá Ðñïëåãüìåíá
Ýìåíáí, áíåîÜñôçôá áðü ôéò ñçôïñéêÝò ðáñáéíÝóåéò ôïõ Ðïëßôç, 43
áäéÜâáóôá áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò õðïóôçñéêôÝò ôïõò ìå ôçí åîáßñå-
óç ôïõ Óð. AëéìðÝñôç (1919) , áìåôÜêëçôá ôáãìÝíïõò óôçí õðç-
ñåóßá ìéáò áóôÞñéêôçò êáé ðáëéëïãïýóáò éäåïëçðôéêÞò óïëùìïëá-
ôñåßáò, åí ïíüìáôé ôçò ïðïßáò áêýñùíáí ðñïêëçôéêÜ üëçí ôç
íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá ìåôÜ ôïí Óïëùìü, ùò øåýäïò, êáôÜ-
ðôùó[éí] êáé áçä[Þ] ðåñß ðÜíôùí öëõáñßá. 44
O Ã. AðïóôïëÜêçò êáé ôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ

(1925) ôïõ BÜñíáëç
Tç óõóôçìáôïðïßçóç êáé èåùñçôéêïðïßçóç ôçò óïëùìïëáôñåßáò èá

áíáëÜâåé ï Ã. AðïóôïëÜêçò óôï âéâëßï ôïõ H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò
(1923) ðñïêáëþíôáò ãéá äåýôåñç öïñÜ ôçí áíôßäñáóç ôïõ BÜñíáëç
(1925), åíáíôßïí ôþñá ôïõ Måôáöéëéóôáßïõ, üðùò ïíïìÜæåé ôïí
AðïóôïëÜêç (ï Öéëéóôáßïò Þôáí ï Ö. Ðïëßôçò 45), êáé ìÝóù áõôÞò
42 Bë. ôçí ôñßôç óõíÝ÷åéá ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ Ðïëßôç ìå ôßôëï Xùñßò ðïßçóéí (ïëï-
êëçñþèçêå óå ôÝóóåñá ìÝñç), äçìïóéåõìÝíç óôçí åöçì. Ðïëéôåßá (12-12-1922):
Ö. Ðïëßôçò, 1983:115117· ôï ðáñÜèåìá:117. ¼ëï ôï êåßìåíï:109120.
43 Bë. ãéá ðáñÜäåéãìá üóá óçìåéþíåé ðÜëé óôçí Ðïëéôåßá, óå âéâëïêñéóßá ôïõ ãéá
ôïõò Ðåæïýò ñõèìïýò ôïõ Zá÷. Ðáðáíôùíßïõ (6-1-1923): O Üãíùóôïò åéò ôïõò
¸ëëçíáò Óïëùìüò, ðïõ áí ôïí åß÷áìåí ìåëåôÞóåé êáé êáôáíïÞóåé ðåñéóóüôåñïí,
äåí èá åîéðáæüìåèá ìå äéáöüñïõò öéëïóïößáò ôïõ ãëõêïý íåñïý, ü.ð.:122· üëï
ôï êåßìåíï:120123.
44 O Ö. Ðïëßôçò âéâëéïêñßíïíôáò ôï Pedro Cazas ôïõ Ö. Küíôïãëïõ (8-4-1923)
Þôáí åð áõôïý êáôçãïñçìáôéêüò: Aí äåí áíáôñáðïýí ðñïçãïõìÝíùò åíôåëþò
åéò ôáò óõíåéäÞóåéò áé õðÜñ÷ïõóáé óÞìåñïí ëïãïôå÷íéêáß áîßáé, áí äåí êáôáíï-
çèåß êáëþò üôé ïëüêëçñïò ç ìåôÜ ôïí Óïëùìüí íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá åßíáé
øåýäïò êáé êáôÜðôùóéò êáé áçäÞò ðåñß ðÜíôùí öëõáñßá, ç ðïßçóéò äåí öõôñþ-
íåé åäþ. ÐñÝðåé íá îåñéæùèïýí ô áãêÜèéá êáé íá ïñãùèåß âáèéÜ ôï ÷ùñÜöé, äéá
íá ðÝóåé êáé íá ðéÜóåé ï óðüñïò, ü.ð.:125· üëï ôï êåßìåíï: 123126.
45 Bë.: K. BÜñíáëçò, 1922 (â):234.
242
ôçí åäñáßùóç ôçò ðáëáìéêÞò èÝóçò ðåñß áðïóðáóìáôéêüôçôáò ôïõ

óïëùìéêïý Ýñãïõ.
H êáëÞ ó÷Ýóç ôïõ BÜñíáëç ìå ôïí ÐáëáìÜ äåí åß÷å åí ôù ìåôá-
îý åðçñåáóôåß áðü ôç ãíùóôÞ ðåñéóôáóéáêÞ Ýíôáóç ìå áöïñìÞ ôç
äçìïóßåõóç ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ ÐáëáìÜ Oé ëýêïé óôç Mïýóá
(Oêô. 1922), óôï ïðïßï áðÜíôçóå óöïäñÜ ï BÜñíáëçò äýï ìÞíåò
áñãüôåñá óôï ßäéï ðåñéïäéêü ìå ôï ðïßçìá ËåõôåñéÜ, 46 ïýôå áðü
ôï ìïíüëïãï ôçò Ðüñíçò óôçí ðñþôç Ýêäïóç (ôÝëïò 1922) ôïõ Ýñ-
ãïõ ôïõ Tï Öùò ðïõ êáßåé (áðáëåßöèçêå óôç äåýôåñç îáíáðëáóìÝ-
íç ìïñöÞ ðïõ ãñÜöôçêå ôï 1930 êáé äçìïóéåýôçêå ôï 1933), üðïõ
ìáæß ìå ôï ÐÜó÷á ôùí EëëÞíùí ôïõ Óéêåëéáíïý êáôáäéêáæüôáí ôï
þñéìï êáé ðëÝïí öéëüäïîï óõíèåôéêü Ýñãï ôïõ ÐáëáìÜ, ç ÖëïãÝñá
ôïõ âáóéëéÜ (1910): Eãþ ìáé ç TÝ÷íç ôùí ìùñþí, ôùí ôóáñëáôÜ-
íùí,/ ç TÝ÷íç ôùí ìïé÷þí êáé ôùí åõíïý÷ùí/ ç ðïõëçìÝíç, ç áôéìá-
óìÝíç/ ôïõ MðáññÝò ôïõ KëùíôÝë êáé ôïõ Nô Aííïýíôóéï./ Eßìáé
H ÖëïãÝñá åãþ ôïõ BáóéëéÜ/ êáé ôï ÐÜó÷á ôùí EëëÞíùí!.47
O BÜñíáëçò ôï 1922 Þôáí ï ðïéçôÞò ðïõ ìåôÜ ôç ìåôáâáôéêÞ-ìå-
ôáðáëáìéêÞ öÜóç ôïõ ÐñïóêõíçôÞ (1919), åß÷å ðåñÜóåé óå ìéá
Üëëïõ ôýðïõ ðïéçôéêÞ êáé óå ìéá êïéíùíéïëïãéêÞò êáôåýèõíóçò
áéóèçôéêÞ èåùñßá ðïõ áíôéìåôþðéæå ôçí ôÝ÷íç óå óõíÜñôçóç ìå ôçí
46 Bë. ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò êáôáëçêôÞñéïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ BÜñíá-

ëç: MÝóá óå öëüãåò êáé êáðíïýò, áíÜìáëë åßäá íá îåôñÝ÷åé/ ôïõò Üíïìïõò ãé-
ãÜíôéá Äßêç,/ îÜöíïõ ôïõ óÜëáãïõ êïðÞ· ãÝëéá ìå öôÜóáíå óôñéããÜ:/ óðáñÜæáí
ôïõò ìùñïýò ðïéçôÝò ïé Ëýêïé, Mïýóá 29 (ÄåêÝìâñ. 1922):73· ôï ðïßçìá ôïõ
ÐáëáìÜ Üñ÷éæå ìå ôï ôåôñÜóôé÷ï: ÐïéçôÞò Bïóêïß, óôç ìÜíôñá ôçò Ðïëéôåß-
áò ïé ëýêïé! Oé ëýêïé!/ Óôá üðëá, Aêñßôåò! MáêñéÜ êáé ïé öáýëïé êáé ïé ðåñéô-
ôïß,/ êáëáìáñÜäåò êáé äçìïêüðïé êáé ìðïëóåâßêïé,/ ãéá ëüãïõò Üäåéïõò Þ ãéá
ôïõ ïëÝèñïõ ôá Ýñãá âáëôïß(...), Mïýóá 27 (Oêô. 1922):3740.
47 Ãéá ôá ó÷åäéÜóìáôá ðïëåìéêÞò óôá ÷ñüíéá ôçò éäåïëïãéêÞò êáé áéóèçôéêÞò ìå-
ôáóôñïöÞò ôïõ, åíáíôßïí ôçò ðïßçóçò ôïõ ÐáëáìÜ êáé ôïõ Óéêåëéáíïý, ôá
ïðïßá óþæïíôáé óôï Añ÷åßï BÜñíáëç, âë.: Ã. ÄÜëëáò, 1988· âë. êáé ôçí ðëç-
ñïöïñßá ãéá ôçí ýðáñîç ðñïó÷Ýäéïõ áíÝêäïôçò ðïëåìéêÞò ìåëÝôçò ôïõ BÜñ-
íáëç ãéá ôïí ÐáëáìÜ êáé ôïí Óéêåëéáíü, ôçò åðï÷Þò 19211922: Èåáíþ N. Mé-
÷áçëßäç, 1986:34.
243
éóôïñéêÞ ôçò ðñáãìáôéêüôçôá, êáé ü÷é åê ôùí Üíù, ðïõ óôçñéæü-
ôáí éäåïëïãéêÜ óôç ñéæéêÜ äéáöïñåôéêÞ ùò ðñïò ôïí ìÝ÷ñé ôï
19191920 åèíïêåíôñéêü éäåáëéóìü ôïõ, êïóìïèåùñçôéêÞ áíôßëç-
øç ôïõ ìáñîéóìïý· ç éäåïëïãéêÞ êáé áéóèçôéêÞ ìåôáôüðéóÞ ôïõ áöå-
íüò, ðïõ êõïöïñåßôáé óôá ÷ñüíéá 19201921, ôï Öùò ðïõ êáßåé áöå-
ôÝñïõ, ðïõ áíáãíùñéæüôáí ó÷åäüí áìÝóùò áðü ôïí Îåíüðïõëï ùò ôï
óçìáíôéêþôåñïí ãåãïíüò ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò, ìåôÜ ìÜ-
ëéóôá ôçí AóÜëåõôç æùÞ (1904) ôïõ ÐáëáìÜ (åö. Tï ¸èíïò, 5 Äåê.
1922), 48 äåí åðçñÝáóáí ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôïí ÐáëáìÜ, üðùò äåß-
÷íïõí áßöíçò ôüóï ç áöéÝñùóç óôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ
Tïõ ðáôÝñá ôçò óýã÷ñïíçò åëëçíéêÞò ðïßçóçò KùóôÞ ÐáëáìÜ,
üóï êáé ç óõìðáñÜóôáóç ôïõ ÐáëáìÜ óôéò äéþîåéò åíáíôßïí ôïõ
BÜñíáëç (1926) ìå áöïñìÞ ôï Öùò ðïõ êáßåé. 49
Tç íÝá äõíáìéêÞ áéóèçôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ áíôßëçøç ôïõ
BÜñíáëç óõíïøßæåé ç åðéãñáöÞ ìåôÜ ôïí ôßôëï óôï Öùò ðïõ êáß-
åé, ç ïðïßá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï Ýñãï ôïõ Lalot: Eí áñ÷Þ çí ç ôÜóéò
ðñïò ðñÜîéí (èá äéáôçñçèåß êáé äåýôåñç Ýêäïóç ôïõ 1933:
Óôçí áñ÷Þ Þôáíå ç ôÜóç ãéá åíÝñãåéá, èá åîáöáíéóôåß üìùò
óôçí ôñßôç îáíáðëáóìÝíç Ýêäïóç ôïõ 1945) êáé ìåôáöÝñåôáé
áõôïýóéá áðü ôï ðñþôï êåßìåíï ôïõ BÜñíáëç åíáíôßïí ôïõ Ö. Ðï-
ëßôç (18-5-1922). 50
Tï ïñéáêü ãéá ôéò êáëëéôå÷íéêÝò, áéóèçôéêÝò êáé éäåïëïãéêÝò
åðéëïãÝò ôïõ BÜñíáëç, 51 Öùò ðïõ êáßåé èá áðïôåëÝóåé óçìåßï ôñé-
âÞò êáé åíôïíüôáôçò áíôéðáñÜèåóçò êáé óå ðïëéôéêï-êïéíùíéêü åðß-
ðåäï (: ç áðüëõóÞ ôïõ ôï 1926 áðü ôç MÝóç Eêðáßäåõóç, ïé äýï
48 Bë. ðáñÜëëçëá êáé ôçí åðáéíåôéêÞ ðáñÜ ôéò óçìáíôéêÝò åðéöõëÜîåéò ùò ðñïò
ôçí åðßäñáóç ôïõ øõ÷áñéóìïý, âéâëéïêñéóßá ôïõ I.M. Ðáíáãéùôüðïõëïõ óôç
Mïýóá, üðïõ Tï Öùò ðïõ êáßåé ÷áñáêôçñéæüôáí Ýñãï ìåãÜëçò öéëïóïöéêÞò
ðíïÞò êáé éêáíÞò éäåïëïãéêÞò áîßáò: Mïýóá 30 (Iáí. 1923):111.
49 Bë. ó÷åôéêÜ ìåôáãåíÝóôåñç åðéóôïëÞ ôïõ ÐáëáìÜ (24-3-1932) ðñïò ôïí BÜñ-
íáëç: KùóôÞò ÐáëáìÜò, 1981:102104.
50 Bë.: K. BÜñíáëçò, 1922:229.
51 Bë. ãåíéêÜ: Ã. ÄÜëëáò, 1988 (â).
244
êáôáó÷Ýóåéò ôïõ âéâëßïõ êáé ç êáôáäßêç ôïõ ôï 1930 óå åãêýêëéï ôçò

Iåñáñ÷ßáò ôçò Eêêëçóßáò ôçò EëëÜäïò52)· ìåôÜ äå ôç äåýôåñç Ýêäï-
óÞ ôïõ êáé åíþ Ý÷ïõí ðñïçãçèåß ïé ÓêëÜâïé ÐïëéïñêçìÝíïé (1927),
èá áðïôåëÝóåé ôï ðåäßï ãéá ìéá äéðëÞ óýãêñïõóç ôïõ BÜñíáëç: á-
öåíüò ìå ôï íÝï ðíåýìá ôïõ Ã. ÈåïôïêÜ (1933), áöåôÝñïõ ìå áíôé-
ëÞøåéò ðïõ äéáìïñöþèçêáí óôïõò êüëðïõò ôïõ ßäéïõ ôïõ äçìïôéêé-
óìïý êáé ôçò AñéóôåñÜò, üðùò áõôÝò ôïõ AëÝî. Äåëìïýæïõ (1933),
ôïõ Ä. Ãëçíïý (1935) êáé ôïõ Ð. Ðéêñïý (1931) áíôßóôïé÷á. 53
Tï âéâëßï ôïõ AðïóôïëÜêç Þôáí ãéá ôçí EëëÜäá ü,ôé ôçò ÷ñåéá-
æüôáíå(...). ¹ôáíå ï êáôáóôáôéêüò ÷Üñôçò ôçò äõíáóôåßáò ôùí ëüãùí
ó Ýíá ëáü, ðïõ ôï ìõáëü ôïõ áñìÝíéæå óôá óýííåöá êáé ðïõ äåí
ôïõ ÷ñåéáæüôáíå íá Ý÷åé ïýôå ãëþóóá íá ìéëåß êáé íá ãñÜöåé! Tï âé-
âëßï ôïýôï, öôáóìÝíï óå ìéá þñá ãåíéêÞò êñßóçò ôïõ êáðéôáëéóìïý
ó üëïí ôïí êüóìï, Þôáíå ç ðñþôç óõíåéäçôÞ... áðïëïãßá ôïõ öáóé-
óìïý. Xôýðçóå ôç ìáôåñéáëéóôéêÞ öéëïóïößá êáé åðéóôÞìç, áãíü-
çóå ôçí åðéóôçìïíéêÞ AéóèçôéêÞ, ðïõ åßíáé êëÜäïò ôçò Kïéíùíéï-
ëïãßáò, êáé Ýäùóå ôï óýíèçìá ôçò óôñïöÞò ðñïò ôá ðßóù. KÞñõîå
ôçí ðåñéöñüíçóç ôçò êïéíùíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò (ðÜëçò ôùí ôÜ-
îåùí), ôçí Ýîïäï áðü ôï ðåñéâÜëëïí, Þãïõí ôç öõãÞ óôï üíåéñï êáé
ôá ìåôáöõóéêÜ õðåñðÝñáí, üðïõ ëýíïíôáé üëá ôá... öëÝãïíôá æç-
ôÞìáôá ôçò áíèñùðüôçôáò, ôçí êáôùôåñüôçôá ôçò åðéóôÞìçò ìðñï-
óôÜ óôç öáíôáóßá (ðïßçóç êé ü÷é... íïõò óôç æùÞ ìáò!). O Aðïóôï-
ëÜêçò åîåõôÝëéæå ôçí åðéóôÞìç, ãéá íá ìçí ôçí Ý÷åé åìðüäéï êé
Ýëåã÷ï óôçí áóýäïôç óêÝøç ôïõ(...). ¸ãéíå ôï EõáããÝëéï ôùí íåá-
ñþí äéáíïçôþí ôïõ öáóéóìïý. Aõôü ôï âéâëßï äåí ôïõò äßíåé ïýôå
åðé÷åéñÞìáôá, ïýôå óïößá, ôïõò ìáèáßíåé ôïí ôñüðï íá ðáñáëçñïý-
íå óôï êåíü, íá ðåñéöñïíïýíå ôçí áíôéêåéìåíéêÞí áëÞèåéá êáé íá
52 Bë. ó÷åôéêÜ: ü.ð.:4548.

53 Ãéá ôç óôÜóç ôçò AñéóôåñÜò áðÝíáíôé óôïí BÜñíáëç, âë.: Ã. ÄÜëëáò, ü.ð.:
7072 êáé Xñéóôßíá NôïõíéÜ, Ëïãïôå÷íßá êáé ðïëéôéêÞ. Tá ðåñéïäéêÜ ôçò Añéóôå-
ñÜò óôï ìåóïðüëåìï, AèÞíá, Káóôáíéþôçò, 1996:102105, 131134 êáé
162167.
245
ôïðïèåôïýíå ôï õðïêåßìåíü ôïõò üðùò êáé üðïõ èÝëïõíå, öñÜãìá

åíÜíôéá óôçí ðïñåßá ôïõ êüóìïõ ïëÜêåñïõ óçìåßùíå ìåôáãåíÝóôå-
ñá 54 ï BÜñíáëçò ãéá ôïõò ëüãïõò ðïõ ôïí Ýóôñåøáí åíáíôßïí ôïõ
âéâëßïõ ôïõ AðïóôïëÜêç H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò.
Eõèýò ùò êõêëïöüñçóå ôï 1923 ôï âéâëßï ôïõ AðïóôïëÜêç, ÷áé-
ñåôßóôçêå èåñìÜ áðü ôïí Ö. Ðïëßôç 55 (áñãüôåñá, ôïí MÜúï ôïõ
1925, êáé áðü ôïí M. AõãÝñç 56 ) êáé ó÷åäüí ôáõôü÷ñïíá áíôéêñïý-
óôçêå áðü ôï ðåñéïäéêü KñéôéêÞ, ðïõ ðÞñå ìá÷çôéêÜ èÝóç õðÝñ ôïõ
ÐáëáìÜ (Óåðô. 1923),57 êáé äõíáìéêüôåñá áðü ôïí Ãåñ. ÓðáôáëÜ,58
ï ïðïßïò óå âßáéï ôüíï êáôáäßêáæå ôïõò êåíïýò áðü óçìáóßá üñïõò
üðùò óõëëïãÞ, èáõìáóìüò êáé ëá÷ôÜñá, êáôáëïãßæïíôáò
54 K. BÜñíáëçò, 1981:297298.
55 Bë. ôç âéâëéïêñéóßá ôïõ êáé Ýíá áêüìç äßêçí åñìçíåõôéêïý ó÷ïëßïõ ãéá ôï âé-
âëßï ôïõ AðïóôïëÜêç, êåßìåíü ôïõ, óôçí åöçì. Ðïëéôåßá (1/8 êáé 13-8-1923
áíôßóôïé÷á): Ö. Ðïëßôçò, 1983:135137 êáé 138140· ï Ðïëßôçò äçìïóßåõóå
óôçí ßäéá åöçìåñßäá ìåôáîý 4 êáé 9-8-1923, ôñßá åðåîçãçìáôéêÜ êåßìåíá ðÜëé
ãéá ôï ðáñáðÜíù âéâëßï, êáé Üëëá ôñßá (1222-8-1923), áðáíôçôéêÜ áõôÞ ôç öï-
ñÜ óôçí åðßêñéóç ôïõ ÓðáôáëÜ ãéá ôï âéâëßï ôïõ AðïóôïëÜêç· âë.: ü.ð.:135.
56 Bë. ôï äïêßìéü ôïõ ìå ôßôëï H ìõóôéêïðÜèåéá ôïõ Óïëùìïý (:ÖéëéêÞ Eôáéñåßá,
ôåý÷. 5 (MÜúïò 1925):202207): ZÞó. ËïñåíôæÜôïò (åðéìÝë.), 1976:124133·
áíáöåñüìåíïò óôïõò åðéêñéôÝò ôïõ Óïëùìïý, ïé ïðïßïé õðïóôÞñéîáí üôé ç ìõ-
óôéêïðÜèåéÜ ôïõ öÜíçêå áñãÜ óôçí ðïßçóÞ ôïõ óáí ìéá áññþóôéá ðïõ èÜìðù-
óå ôï ëáìðñü ôçò êñýóôáëëï, ÷ùñßò íá ìðïñïýí íá äå÷ôïýí üôé ç óïëùìéêÞ
ðïßçóç åßíáé éäåáëéóôéêÞ, ï AõãÝñçò èá êáôáëÞîåé üôé [ì]üíï ç áîéüëïãç ìå-
ëÝôç ôïõ ê. AðïóôïëÜêç ìáò áðïæçìéþíåé êÜðùò ãéá ôçí áèëéüôçôá áõôÞ (ü.ð.:
131). Tï äïêßìéï ôïõ AõãÝñç åîåéäßêåõå ôï ãåíéêüôåñï ðñïâëçìáôéóìü ðïõ áíÝ-
ðôõóóå óå Üëëï äïêßìéï, äçìïóéåõìÝíï óôï ðñþôï ôåý÷ïò (Iáí. 1925) ôïõ ßäéïõ
ðåñéïäéêïý ìå ôßôëï H ìõóôéêïðÜèåéá óôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç: ü.ð.:1014· âë.
êáé åäþ ðáñáêÜôù.
57 Bë. ôï óçìåßùìá ôçò óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý: KñéôéêÞ, ôåý÷. 4 (30 Óåðô.
1923):40. Aîßæåé ùóôüóï íá óçìåéùèåß êáé ç âïëÞ óå ôÝóóåñéò óõíÝ÷åéåò óôï
ßäéï ðåñéïäéêü ôïõ Ö. Mé÷áëüðïõëïõ åíáíôßïí üëùí ôùí êñéôéêþí ôïõ óïëùìé-
êïý Ýñãïõ, ôüóï ôùí óïëùìïëáôñþí óáí ôïí AðïóôïëÜêç üóï êáé ôïõ Ðáëá-
ìÜ· óôïõò ìåí åðÝñéðôå ôï ãåãïíüò üôé ðïõ äåí åîåôÜæïõí ôéò âáèýôåñåò éäåï-
ëïãéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ôïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý, óôïí ÐáëáìÜ üôé äåí äéáôýðùóå
óáöÝóôåñá ôçí ÝíóôáóÞ ôïõ ãéá ôçí áðïóðáóìáôéêüôçôá (ü.ð.:6566).
58 Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1923.
246
óùñåßá ëáèþí êáé ðáñáíïÞóåùí, ïöåéëüìåíùí óôçí áêñéóßá êáé

ôçí ðíåõìáôéêÞ ôåìðåëéÜ (ü.ð.:30) ôïõ AðïóôïëÜêç, ôçò [ì]åôá-
öõóéêÞò Máúìïýò, üðùò ôïí ðáñïõóßáæå, óå óïëùìéêü óáôéñéêü
öüíôï, ôï 1924 ï BÜñíáëçò, ùò åðïõñÜíéï áðïäÝêôç åðéóôïëÞò áðü
ìéá ãÞéíç ìáúìïý. 59
O ìáíéáêÜ êé áíáñ÷éêÜ õðïêåéìåíéê[ü]ò áéóèçôéêéóì[ü]ò60 ôïõ
Ã. AðïóôïëÜêç äéåêäéêïýóå êáé êáôáóêåýáæå ìå ôç óåéñÜ ôïõ Ýíáí
äéêü ôïõ, ü÷é öéëïëïãéêü áëëÜ éäáíéêü Óïëùìü, óýìöùíá ìå ôï
ìïíôÝëï ôïõ ðïéçôÞ-Þñùá, ðïõ åíóáñêþíåé üëåò ôéò áñåôÝò ôïõ Må-
ãÜëïõ Aíäñüò. 61
O Óïëùìüò áõôüò Þôáí ôï ìïíáäéêü êáé ðñïíïìéáêü ðáñÜäåéãìá
óôçí áíôßëçøç ôïõ AðïóôïëÜêç ãéá ôï (äåïíôïëïãéêü) ïñéóìü ôçò
êáëÞò ðïßçóçò. Óýìöùíá ìå ôçí áíôßëçøÞ ôïõ, ç ðïßçóç äåí ìðï-
ñåß íá Ý÷åé ìåôáöõóéêü ÷áñáêôÞñá, äåäïìÝíïõ üôé óõíäÝåôáé ìå âéþ-
ìáôá ôïõ áíèñþðïõ áðü ôçí Üìåóç åðáöÞ ôïõ ìå ôç öýóç (êáé ùò
åê ôïýôïõ äåí óôçñßæåôáé ïýôå óå äéáíïçôéêÝò áöáéñÝóåéò ïýôå óôïí
êüóìï ôùí âéâëßùí), êáé ôá åêöñÜæåé ÷Üñç óôçí åíåñãïðïßçóç åóù-
ôåñéêþí äéåñãáóéþí, üðùò ï èáõìáóìüò êáé ç óéùðÞ, 62 óôéò
59 Ãéá ôçí EðéóôïëÞ Máúìïýò âë. ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ äßíåé ï Ã. ÄÜëëáò, 1988
(â): 6566.
60 Ã. BåëïõäÞò, 1981:43.
61 Ãéá ôï æÞôçìá, âë. ôéò åðéóçìÜíóåéò ôïõ Äçì. Tæéüâá, 1992. Ãéá ôï êñéôéêü Ýñãï
ãåíéêüôåñá ôïõ Ö. Ðïëßôç êáé ôïõ AðïóôïëÜêç, âë.: K. Ãåùñãïõóüðïõëïò, 1981.
62 Bë.: KÜèå óôéãìÞ åßíáé ê Ýíá èåßï îÜöíéáóìá óôïí ðïéçôÞ. Ðßóù áðü êÜèå
áëçèéíÞ Ýìðíåõóç âñßóêåôáé ï èáõìáóìüò. Aõôüò åßíáé íá ðïýìå ôï âáèýôåñï
óôñþìá ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ. Aõôüò ôïí ÷ùñßæåé áðü ôïí åîùôåñéêü êü-
óìï êé'áõôüò áðëþíåé åêåßíç ôç óéùðÞ, ðïõ üðïéïò êáôáëáâáßíåé, ôç âñßóêåé ìÝ-
óá ó'üëá ôá êáëëéôå÷íéêÜ Ýñãá· áõôÞ åßíáé ç ìõóôéêÞ áôìïóöáßñá ðïõ ôá ðåñé-
âÜëëåé, åêåß ìÝóá ãåííÞèçêáí ê åêåß ìÝóá æïõí áìÜñáíôá, áéþíéá. H óéùðÞ
åßíáé ôï óçìÜäé ôÝëåéáò õðïôáãÞò. H øõ÷Þ åßíáé ïëÜãñõðíç Ýôïéìç íá äå÷ôÞ.
Óôç æùíôáíÞ óéùðÞ íïéþèåéò íá åìøõ÷þíåôáé áüñáôï üëï ôï åßíáé óïõ· óôç æù-
íôáíÞ óéùðÞ íïéþèåéò áüñáôï ÷Ýñé íá ðñùôï÷áñÜæç óôá âÜèç óïõ ôï ôñáãïýäé.
H ýðáñîç óéùðÞò åßíáé áíáãêáßá ãéá ôï êáëëéôÝ÷íçìá(...). Müíï ôç óéùðÞ íá
óõëëïãéóôÞò êáé íá ñÞîçò ìéá ìáôéÜ ãýñù óïõ óôïõò áíèñþðïõò êáé óôá Ýñãá
247
ïðïßåò öôÜíåé ôï Üôïìï ìåôÜ áðü ìéá äýóêïëç ðïñåßá äéáäï÷éêþí

áñíÞóåùí êáé áðïóâÝóåùí üëùí ôùí óõìâáôéêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ
ôï äåóìåýïõí, êáôáêôþíôáò ïõóéáóôéêÜ ôï ðñþôï óôÜäéï ôçò
ðíåõìáôéêÞò êáé êáëëéôå÷íéêÞò ùñßìáíóçò ôïõ ðïéçôÞ, ôç óõëëï-
ãÞ (ôá Üëëá äýï åßíáé ç åôïéìáóßá êáé ç åðéôõ÷ßá)· óôï óôÜäéï
áõôü ôï Üôïìï îåêéíÜ óõíåéäçôÜ áðü ìéá ìçäåíéêÞ ãíùóéïëïãéêÞ
âÜóç óáí Ýíá ðáéäß, áíåðçñÝáóôï êáé åëåýèåñï áðü êïéíùíéêÝò äå-
óìåýóåéò, 63 ãéá íá öôÜóåé óôç óéùðçñÞ èÝáóç ôïõ êüóìïõ ùò èáý-
ìáôïò. Aðü åêåß êáé ìåôÜ ãåííéÝôáé ç ëá÷ôÜñá ãéá äñÜóç ðïõ èá
ïäçãÞóåé óôçí áðïêÜëõøç.
Tüðïò ôùí ðáñáðÜíù äéåñãáóéþí åßíáé ç øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ
êáé äéá ìÝóïõ áõôþí êáôáêôÜôáé Ýíáò ðëïõóéüôåñïò, áõèýðáñêôïò,
ðíåõìáôéêüò êüóìïò, êáèþò ï ðïéçôÞò õðåñâáßíïíôáò ôá üñéá ôçò
áôïìéêüôçôÜò ôïõ, âëÝðåé ôï éäáíéêü, óôñÝöïíôáò ìå èáõìáóìü
ôï âëÝììá ó Ýíá åóý, óå ìéá éäáíéêÞ ìïñöÞ (ü.ð.:78), ìå ôçí
ïðïßá èá ôáõôéóôåß ïñãáíéêÜ: Tï ôñáãïýäé, üðùò óçìåéþíåé ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ï AðïóôïëÜêçò, âãáßíåé áðü ôç ìõóôéêÞ ó÷Ýóç ôïõ áí-
èñþðïõ ìå ôéò éäáíéêÝò ìïñöÝò ôçò øõ÷Þò ôïõ (ü.ð.:98).
AõôÞ ç ðïñåßá êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò åêöñÜæåé ôïí éäáíéóìü,
ï ïðïßïò, üðùò ôïí åííïåß ï AðïóôïëÜêçò, êÜíåé [ôï ôñáãïýäé] íá
öáßíåôáé áíþôåñï áðü ôç öýóç, üðùò ìáò ôçí ðáñïõóéÜæïõí ïé áßóèç-
óÝò ìáò (ü.ð.:99), êáé äéáêñßíåôáé óáöþò áðü ôïí ñåáëéóìü êáé ôïí
íáôïõñáëéóìü (...) áðïöÜãéá[...] áðü ôï ðëïýóéï ôñáðÝæé ôïõ éäáíé-
óìïý (ü.ð.)· ç áíôßëçøç áõôÞ óõíäÝåôáé áóöáëþò ìå ôçí (åñìçíåõ-
ôéêÞ) óôñïöÞ ôïõ AðïóôïëÜêç óôçí øõ÷Þ, üðïõ áíáãíùñßæåôáé ç
Üôïðç êáé Ü÷ñïíç éäáíéêÞ ìïñöÞ, ìå áîéþóåéò áôñÜíôá÷ôç[ò] áëÞ-
èåéá[ò].64
ôïõò êáé áìÝóùò êáôáëáâáßíåéò ðüóï øåýôéêá åßíáé üëá. ÐïõèåíÜ óôçí åðï-
÷Þ ìáò äå âëÝðåéò ôç óéùðÞ, ôï èáõìáóìü, ôç óõëëïãÞ, Ã. AðïóôïëÜêçò, 1991:
66· âë. ðáñÜëëçëá êáé üóá óçìåéþíåé ãåíéêüôåñá ï Ä. Tæéüâáò, 1994.
63 Bë. åéäéêüôåñá: X.-Ä. ÃïõíåëÜò, 1994:2930.
64 Bë.: (...)ç óùóôÞ ðïßçóç åßíáé éäáíéêÞ,(...) äåí åßíáé ðïéçôÞò ï Üíèñùðïò åêåß-
íïò, ðïõ ç øõ÷Þ ôïõ äå öùôßæåôáé ïýôå öëïãßæåôáé áðü ìéáí éäáíéêÞ ìïñöÞ(...).
248
O éäáíéóìüò ôïõ AðïóôïëÜêç Ý÷åé åýëïãá óõó÷åôéóèåß ìå ôç èå-

ùñßá ôïõ Th. Carlyle,65 óôï åðßêåíôñï ôçò ïðïßáò âñßóêåôáé ï Þñù-
áò ìå ôéò åíïñáôéêÝò êáé áðïêáëõðôéêÝò éêáíüôçôÝò ôïõ. O Þñùáò-
ðïéçôÞò, ðáñáäåéãìáôéêÞ ìïñöÞ ôïõ ïðïßïõ ãßíåôáé ï Óïëùìüò,
õøþíåôáé [ó]ùóôüò ãßãáíôáò ôçò æùÞò (ü.ð.:317), ãéá íá ôåèåß
óôçí õðçñåóßá ôïõ Ýîáëëïõ áíôéðáëáìéóìïý (êáé áíôéøõ÷áñé-
óìïý) ôïõ AðïóôïëÜêç, óôï ðëáßóéï ôïõ ïðïßïõ êáôáäéêÜæåôáé ìå-
ôáîý Üëëùí ôï êñéôéêü Ýñãï ôïõ Káëïóãïýñïõ (ü.ð.:112113) êáé
ðáñáêÜìðôïíôáé ïé åñìçíåõôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ ÐïëõëÜ óôá
Ðñïëåãüìåíá (ü.ð.:298, ê.Ü.), ôï öéëïëïãéêü ôïõ üìùò Ýñãï óôçí
Ýêäïóç ôùí EõñéóêïìÝíùí èá óåâáóôåß áðïëýôùò ï AðïóôïëÜêçò.
ÈÝëïíôáò íá áðïäåóìåýóåé ôï äéêü ôïõ Óïëùìü áðü ôç öõëá-
êÞ êáé ôçí ðáñáìüñöùóç ôùí ìåôáöõóéê[þí] óõóôçìÜô[ùí]
(ü.ð.:286), èá êáôçãïñÞóåé ôï áíáêÜôùìá, ðïõ Ýêáíå ï Káëï-
óãïýñïò ôïõ Óïëùìïý ìå ôç ÃåñìáíéêÞ öéëïóïößá, åðåéäÞ áðï-
ìÜêñõíå ôïí ðïéçôÞ ðåñéóóüôåñï áðü ôç óõíåßäçóç ôïõ Ýèíïõò ôïõ
ðáñÜ ðïõ ôïí ðëçóßáóå ó áõôÞ (ü.ð.:133)· ç ðïñåßá ôïõ Óïëùìïý
ôïõ AðïóôïëÜêç áêïëïõèïýóå ôçí Ü÷ñïíç ãñáììÞ ôïõ éäáíéóìïý,
üíôáò áìéãþò åëëçíéêÞ ÷ùñßò åðéäñÜóåéò áðü ôç ãåñìáíéêÞ óêÝøç
(ü.ð.:282298).
Tá Ðñïëåãüìåíá ôïõ ÐïëõëÜ Þôáí ôï ìüíï êñéôéêü Ýñãï ãéá
ôïí Óïëùìü ðïõ äéáóùæüôáí åí ìÝñåé óôï ðëáßóéï ôïõ åã÷åéñÞìáôïò
ôïõ AðïóôïëÜêç íá áðïêáèáñèåß åê íÝïõ ï ðïéçôÞò ôüóï áðü ôïí
ãåñìáíéóìü, ðïõ ôïõ åß÷å áðïäþóåé ï ZáìðÝëéïò, üóï êáé áðü ôá
ìåôáöõóéêÜ óõóôÞìáôá, ðïõ ôïõ áðÝäéäå ï Káëïóãïýñïò ìå ôç
ìåôáöõóéêÞ ðïëõìÜèåéÜ ôïõ (ü.ð.:293), ï ïðïßïò äåí ìðïñïýóå íá
BÝâáéá óáóôßæåé ï íïõò ôïõ áíèñþðïõ, ðùò âñßóêåôáé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ìáò ç
ìïñöÞ åêåßíç, ðïõ ïýôå ôá ìÜôéá ïýôå ôï ìíçìïíéêü ôçí Ýöåñáí áðü ðïõèåíÜ·
áëëÜ ðùò âñßóêåôáé êáé áóôñÜöôåé áëÜêáéñç áðü æùÞ êáé áðü öùò áõôü åßíáé
áôñÜíôá÷ôç áëÞèåéá, Ã. AðïóôïëÜêçò, 1991:9798. Ãéá ôçí åê ðñþôçò üøåùò
áíôéöáôéêÞ áõôÞ óõíýðáñîç õðïêåéìåíéêÞò åìðåéñßáò êáé áíôéêåéìåíéêÞò áëÞ-
èåéáò, âë.: X.-Ä. ÃïõíåëÜò, 1994.
65 Bë. ó÷åôéêÜ: Ä. Tæéüâáò, 1992.
249
åííïÞóåé üôé ï éäáíéóìüò ôïõ ðïéçôÞ (...)äåí êáôåâáßíåé áð ôïí

áÝñá, ðáñÜ Ý÷åé âáèåéÝò ôéò ñßæåò óôç öýóç êáé óôïí ðñáãìáôéêü ôïí
êüóìï (ü.ð.:292).
Tçí áðïóôñïöÞ ôïõ AðïóôïëÜêç ãéá ôïí ãåñìáíéóìü èá åðé-
÷åéñÞóåé äéïñèùôéêÜ íá ìåôáôïíßóåé ï M. AõãÝñçò ôïí MÜéï ôïõ
1925, 66 öÝñíïíôáò áöåíüò ôïí ìõóôéêéóìü ôïõ Óïëùìïý óôï
ðëáßóéï åíüò ìõóôéêüðáè[ïõ] çèéê[ïý] éäåáëéóì[ïý] (ü.ð.:130) êáé
èåùñþíôáò áöåôÝñïõ åíôåëþò åëëçíéêü (ü.ð.) ôïí éäåáëéóìü
êáé ôç ìõóôéêïðÜèåéÜ ôïõ, ãéá íá ðñïëÜâåé [ì]åñéê[ïýò] öáíá-
ôéê[ïýò] åëëçíïëÜôñåò ðïõ êáôçãïñïýí ôç ìõóôéêïðÜèåéá ôïõ Óï-
ëùìïý ãéáôß öáíôÜæïíôáé ðùò åßíáé Ýíá ÷áñáêôçñéóôéêü îÝíï áðü ôï
åëëçíéêü ðíåýìá (ü.ð.:132)· ðáñÜëëçëá, äåí èá ðáñáëåßøåé, óôï
êëßìá ðïõ Ý÷ïõí äçìéïõñãÞóåé ôá Üñèñá ðåñß åðéóôçìïíéêÞò áéóèç-
ôéêÞò ôïõ BÜñíáëç óôçí åöçì. Eëåýèåñïò Týðïò (MÜñôéïòAðñßëéïò
1925), 67 íá õðïãñáììßóåé üôé ï éäåáëéóìüò ôïõ Óïëùìïý äåí
äéáöÝñåé áðü ôçí êïéíùíéêÞ åðáíáóôáôéêÞ êßíçóç [ô]ç óçìåñéíÞ,
ðïõ óôçñßæåôáé ùóôüóï óôç èåùñßá ôïõ éóôïñéêïý õëéóìïý êáé
áíÝäåéîå Ýùò ôþñá ðëÞèïò Þñùåò, ðïõ äÝ÷ôçêáí èåëçìáôéêÜ ôçí
Ýó÷áôç èõóßá ÷ùñßò êáìéÜ éäéïôÝëåéá(...), 68 ãéá íá êáôáëÞîåé üôé
66 Bë.: ZÞó. ËïñåíôæÜôïò (åðéìÝë.), 1976:124133.

67 H åðßèåóç ôïõ BÜñíáëç åíáíôßïí ôïõ AðïóôïëÜêç áðü ôçí åöçì. Eëåýèåñïò
Týðïò, Ý÷åé îåêéíÞóåé Þäç ôïí IáíïõÜñéï ôïõ 1925, ìå ôç óÜôéñá, åí åßäåé äéá-
ëüãïõ, ôçò èåùñßáò ôïõ ôåëåõôáßïõ (: Ëüãéá êáé ðñÜîéò (O Üíôñáò êáé ç ãõ-
íáßêá, 14-1-1925), ãéá íá óõíå÷éóôåß ìåôáîý Máñôßïõ êáé Aðñéëßïõ 1925, ìå
åðéöõëëßäåò ãéá æçôÞìáôá êñéôéêÞò êáé áéóèçôéêÞò, ôá ïðïßá áðïôåëïýí Ýíá åß-
äïò ðñïèåùñßáò ôïõ O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ êáé åðéêåíôñþíïíôáé óôçí
êáôáäßêç ôçò ìåèüäïõ ôïõ AðïóôïëÜêç (: O âåñìðáëéóìüò ùò ôñüðïò óêÝøå-
ùò, 13-3-1925), óôç öýóç ôïõ áéóèçôéêïý öáéíïìÝíïõ (: Ðïßá ç ìÝèïäïò ôçò
åðéóôçìïíéêÞò áéóèçôéêÞò êáé ðïý ìáò öÝñíåé, 16/3), óôï áéóèçôéêÜ ùñáß-
ï (: Ðïßï ôï êýñéï óôïé÷åßï ôùí êáëáéóèçôéêþí óõíáéóèçìÜôùí, 2/4), óôçí
êñéôéêÞ ôçò èåùñßáò ôçò ìßìçóçò óôçí ôÝ÷íç (: Tï ùñáßïí åéò ôçí Öýóéí êáé
åéò ôçí TÝ÷íçí, 8/4), ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò ôÝ÷íçò (: Ó÷Ýóåéò ôïõ Ùñáßïõ
ðñïò ôçí AëÞèåéáí, ôçí HèéêÞí, ôçí Èñçóêåßáí, 13/4· Ùöåëéìüôçò ôçò TÝ-
÷íçò Iäáíéêüí, 22/4)· âë.: Ëïõôóßá MáñêåæÝëéËïýêá, 1984:3839.
68 ZÞó. ËïñåíôæÜôïò (åðéìÝë.), 1976:131132.
250
ïé ðåñéöñïíçôÝò ôïõ ìõóôéêéóìïý ôïõ Óïëùìïý, åßôå åêåßíïé ðïõ

ðéóôåýïõí óôçí ðáíôïäõíáìßá ôïõ Ëïãéêïý, åßôå ïé êïéíùíéêïß
åðáíáóôÜôåò, ðÝöôïõí áíôßóôïé÷á óôçí ðáãßäá ôïõ ìõóôéêéóìïý
ðïõ èåïðïéåß ôï Ëïãéêü (ü.ð.) êáé ôïõ êïéíùíéê[ïý] ìõóôéêé-
óì[ïý] (ü.ð.:133).
Tï ãåãïíüò âÝâáéá üôé ïé éäåïëïãéêÝò åðéôáãÝò ôïõ ó÷Þìáôïò ôïõ
AðïóôïëÜêç õðïâÜèìéæáí, õðÝñ ôïõ éäáíéóìïý, ôçí êáëëéôå÷íé-
êÞ åðåîåñãáóßá, õðïôÜóóïíôÜò ôçí óôçí åóùôåñéêÞ äýíáìç ôçò
øõ÷Þò ôïõ ðïéçôÞ êáé ôùí äéåñãáóéþí ôçò, Ýäåé÷íå êáèáñÜ üôé ôá
Ðñïëåãüìåíá Ýìåíáí ïõóéáóôéêÜ áíåíåñãÜ ãé áõôüí, éäéáßôåñá äå
ç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÐïëõëÜ íá åíôÜîåé ôï þñéìï óïëùìéêü Ýñãï óôçí
êáëëéôå÷íéêÞ ðñùôïðïñåßá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé ôïõ ìÝëëïíôïò.
O ìåéêôüò ôñüðïò ôïõ Óïëùìïý ðïõ Ýìåíå áðü ôçí åðï÷Þ ôçò Ýê-
äïóçò ôùí EõñéóêïìÝíùí (1859), åñìçíåõôéêÜ áäéÜãíùóôïò, 69 èá
åðÝóôñåöå óôç óõæÞôçóç ìÝóá áðü ôçí áðÜíôçóç ôïõ BÜñíáëç óôï
âéâëßï ôïõ AðïóôïëÜêç ìå ôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ
(1925),70 ãéá äéáöïñåôéêïýò üìùò ëüãïõò óå ó÷Ýóç ìå ôïõò EðôáíÞ-
óéïõò. H óýãêñïõóç ôïõ BÜñíáëç ìå ôïí AðïóôïëÜêç äåí ðñïóÝöå-
ñå ôá áðáñáßôçôá êáé åðáñêÞ óôïé÷åßá, ãéá íá îåðåñáóôåß ç áìç÷á-
íßá ðïõ ôï þñéìï óïëùìéêü Ýñãï åîáêïëïõèïýóå íá äçìéïõñãåß
69 Káé äåí Ý÷ù ôçí áîßùóç, óçìåßùíå ôï 1926 ï ÓðáôáëÜò, åðéêñßíïíôáò ôéò áðü-
øåéò ôïõ BÜñíáëç óôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ êáé ó÷ïëéÜæïíôáò ôáõôü÷ñï-
íá ìéá óçìáíôéêÞ áäõíáìßá ôçò óïëùìéêÞò êñéôéêÞò, áðü ôïí ê. BÜñíáëç íá åß-
÷å âñç êáé íá åß÷å êáèïñßóç áõôü ôï íüìéìï ìßãìá, ôç óôéãìÞ ðïõ äåí åìðüñåóå
íÜ÷ç êáíÝíáò áðü ôïõò êñéôéêïýò ôïõ Óïëùìïý êáèáñÞ ãíþóç ôïõ ðñÜãìáôïò,
ãéáôß, áí åß÷å, Ýðñåðå íá ôï óçìåéþóç: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1926:3233.
70 K. BÜñíáëçò, 1925. Ãéá ôá ðñïóôÜäéá ôïõ èåùñçôéêïý ðñïâëçìáôéóìïý ôïõ,
ðïõ ôïí ïäÞãçóå óôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, üðùò áõôÜ ðñïêýðôïõí áðü
ôá áíÝêäïôá óçìåéþìáôá ôïõ ÓçìåéùìáôÜñéïõ è´ (19191920) ôïõ Añ÷åßïõ
ôïõ êáé ôç ìåëÝôç ôïõ H ðñáãìáôéêÞ Ýîïäï ôïõ Måóïëïããéïý (ðïõ Üñ÷éóå íá
ãñÜöåôáé ôçí Üíïéîç ôïõ 1923), âë.: Ã. ÄÜëëáò, 1988 (ã): 159169. Ãéá áíáöï-
ñÝò óå óçìåéþóåéò ôïõ åíáíôßïí ôïõ AðïóôïëÜêç (ÓçìåéùìáôÜñéá éã´ êáé
éä´), üðïõ áóêåß êáé áõôïêñéôéêÞ óôç äéêÞ ôïõ Üêñéôç óïëùìïëáôñåßá, âë.:
Èåáíþ N. Mé÷áçëßäç, 1986:33.
251
óôïõò åîçãçôÝò ôïõ, áñ÷Þò ãåíïìÝíçò áðü ôïí ÐáëáìÜ, ï ïðïßïò

Ýäåé÷íå áêüìá êáé åí Ýôåé 1925 ôç äõóáñÝóêåéÜ ôïõ ãéá ôç ìüíç óï-
âáñÞ áìöéóâÞôçóç ôïõ ðïéçôéêïý êáé êñéôéêïý Ýñãïõ ôïõ, ðïõ åß÷å
åêöñÜóåé ôñÝ÷ïíôáò ðßóù áðü ôïí êáâáëÜñç ìéáò ÷Üñçò, ÐáëáìÜ,
ï ðåæïäñüìïò ìéáò Ýãíïéáò, 71 Xáôæüðïõëïò, ôï 1910 óôç ãíùóôÞ
ìåëÝôç ôïõ óôïí NïõìÜ.
O BÜñíáëçò óôï âéâëßï ôïõ èá óôçñé÷ôåß óôçí áõóôçñÞ ôÞñçóç
ôùí êáíüíùí ôçò áíôéêåéìåíéêÞò Ýñåõíáò, äçë. [ô]ç ãåíéêÞ êïéíù-
íéïëïãéêÞ ìÝèïäï åöáñìïóìÝíç óôçí åéäéêÞ õðïåðéóôÞìç ôçò
ôïõ Káëïý (ü.ð.:205), êáé èá åðé÷åéñÞóåé íá äåé ôïí Óïëùìü
åíôüò ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ, äçë. ôÝôïéïí, ðïõ åßôáíå êé ü÷é ôÝôïéïí,
ðïõ ð ñ Ý ð å é íá åßíáé (9), 72 áðïìõèïðïéþíôáò ìå áõôü ôïí ôñü-
ðï ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ AðïóôïëÜêç.
¹äç óôïí ðñüëïãï ôïõ âéâëßïõ ôïõ ï BÜñíáëçò åíôÜóóåé ôï åã-
÷åßñçìÜ ôïõ óôç äåäïìÝíç Þäç áðü ôï 1901 ãñáììÞ ôïõ ÐáëáìÜ (ôï
âéâëßï åîÜëëïõ åßíáé áöéåñùìÝíï óôïí ÐáëáìÜ, ôïí ðáôÝñá ôçò
óýã÷ñïíçò åëëçíéêÞò ðïßçóçò 73), ãéá ôçí áíÜãêç åíüò áíôéêåéìå-
íéêþôåñïõ åêäüôç êáé åîçãçôÞ, äéåõêñéíßæïíôáò üôé áõôüò äåí ðñÝ-
ðåé íá åßíáé, üðùò èÝëåé ï ÐáëáìÜò, üìïéá óïöüò ìå ôïí ÐïëõëÜ,
áëëÜ ä é á ö ï ñ å ô é ê Ü óïöü[ò] (ü.ð.:7), åðåéäÞ ï ôåëåõôáßïò
Þôáí é ä å á ë é ó ô Þ ò (ü.ð.).
¢ñôéá åîïðëéóìÝíïò áðü öéëïóïöéêÞ (ãåñìáíéêüò éäåáëéóìüò êáé
71 Bë. ôï ðïßçìá ôïõ ÐáëáìÜ ìå ôïí åýãëùôôï ôßôëï ¼,ôé êáé áí êÜìçò (O Nïõ-
ìÜò, 460 [18-11-1911]:697) ôï ïðïßï åíôÜ÷èçêå óôç óåéñÜ ôùí ÐåíôáóõëëÜ-
âùí: ¼,ôé êé áí êÜìçò,/ ï÷ôñüò ìïõ Þ âëÜìçò,/ êé áð üðïéï ÃÝíïò,/ äéêüò
ìïõ Þ îÝíïò,/ ôïõ êÜêïõ! Mðñïò óïõ/ ðÜíôá èá ì Ý÷çò·/ ðßóù ìïõ ôñÝ÷åéò./
Káé ìçí ôï âéÜæçò/ ôï ôñÝîéìü óïõ/ êáé ëá÷áíéÜæåéò./Ná ìå èõìÜóáé,/ ôÝôïéïò
ï íüìïò!/ O ðåæïäñüìïò/ ìéáò Ýãíïéáò èÜóáé,/ êåãþ ìéáò ÷Üñçò/ ï êáâáëÜñçò·
ï ôßôëïò Üëëáîå áñãüôåñá, ôï 1925 êáé Ýãéíå: Óôïí ðïéçôÞ ðïõ Ýãéíå êñéôéêüò
ìïõ: K. ÐáëáìÜò, [1966]:461463.
72 Oé áñáéùìÝíåò ëÝîåéò óôï ðñùôüôõðï.
73 Óå éäéü÷åéñç ðñïóèÞêç óôçí Ýíôõðç áöéÝñùóç, ï BÜñíáëçò èá ðñïóèÝóåé: ìå
ôï èáõìáóìü êáé ôçí åõãíùìïóýíç ôïõ. Kþóôáò BÜñíáëçò AèÞíá 2 ôïõ ÃåíÜ-
ñç 1926· âë.: K. Ã. Káóßíçò, 1986:56.
252
ìáñîéóìüò) êáé åðéóôçìïíéêÞ (êïéíùíéïëïãéêÞ ìÝèïäïò óôï ðåäßï

ôçò AéóèçôéêÞò) Üðïøç, ï BÜñíáëçò äéåêäéêåß áõôÞí ôç äéáöïñåôé-
êÞ óïößá åðéäéþêïíôáò íá öÝñåé óå ðÝñáò ôï âáóéêü óôü÷ï ôïõ: íá
äåßîåé ôçí êáôáãùãÞ ôùí éäåþí êáé ôçò ôÝ÷íçò ôïõ Óïëùìïý êáé íá
êáèïñßóåé ôç óçìåñéíÞ áîßá ôïõò (ü.ð.:12), íá äåé ôïí Óïëùìü
áðü êïíôÜ (ü.ð.:11), íá ôïí êáôáíïÞóåé ìå ãíþìïíá ôçí áëÞèåéá,
Ýóôù êáé áí áõôÞ èá äõóáñåóôïýóå (Üóêçìç áëÞèåéá: ü.ð.), íá
ôïí ðñïóãåéþóåé ì Üëëá ëüãéá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áðü ôçí ïðïßá
ìå ùñáßá øÝìáôá (ü.ð.) Þèåëå íá ôïí áðïóðÜóåé ï AðïóôïëÜêçò.
O Óïëùìüò óôçí ðñïôåëåõôáßá ðñÜîç ôïõ äñÜìáôïò ôçò ìåôáèáíÜ-
ôéáò áèçíáúêÞò ôý÷çò ôïõ (ç ôåëåõôáßá áíÞêå óôïí ÓåöÝñç êáé ôç
ãåíéÜ ôïõ 1930 74 ), Ýðñåðå íá ãßíåé ðñáãìáôéêüò (áðü êïéíùíé-
êï-éóôïñéêÞ Üðïøç), áöïý ðñïçãïõìÝíùò åß÷å õðÜñîåé öéëïëïãé-
êüò (ÐáëáìÜò) óå áíôßèåóç ìå ôïí öéëïóïöéêü ôïõ ÐïëõëÜ êáé
ôïõ Káëïóãïýñïõ (ï ÷áñáêôçñéóìüò áíÞêåé óôïí ÐáëáìÜ) , éäá-
íéóôéêüò (Ö. Ðïëßôçò Ã. AðïóôïëÜêçò) êáé áíá÷ñïíéóôéêüò
(ðïéçôÝò ôçò ãåíéÜò ôïõ 1920).
Ç èÝóç ôïõ BÜñíáëç åßíáé óáöÞò Þäç áðü ôçí ðñþôç åíüôçôá
(: Èáõìáóìüò êáé ÓõëëïãÞ) ôïõ ðñþôïõ êåöáëáßïõ (: Ùñáßá øÝ-
ìáôá êáé Üóêçìåò áëÞèåéåò) ôïõ âéâëßïõ: O Óïëùìüò èáýìáæå
ðñÜãìáôá, ðïõ ôá áéóèáíüôáíå âÝâáéá, ìá ðïõ äåí ôá åßäå. Káé
óõëëïãéæüôáíå ðÜíïõ ó áõôÜ ìå ôéò éäÝåò åíüò Üëëïõ (ôïõ Óßëëåñ)
Þ ðïëëþí Üëëùí (ôçò ìåôáêáíôéáíÞò öéëïóïößáò). ¼óï ôéò éäÝåò
áõôÝò ôéò Üñðáæå Ýôóé óôï öôåñü, üðùò ðåôïýóáíå ìÝóá óôïí
ðíåõìáôéêüí áÝñá ôïõ êáéñïý ôïõ, åß÷áíå ðéüôåñç æùôéêüôçôá.
¼ìùò êõñßùò ôéò Ýðáéñíå åßôå Üìåóá åßôå Ýììåóá (ìåôÜöñáóåò ôïõ
ÐïëõëÜ) áðü âéâëßá. ¸ôóé ç ðïßçóÞ ôïõ (ôçò êáëýôåñÞò ôïõ êé ùñé-
ìþôåñçò ðåñéüäïõ) ìå ôï íÜíáé åôåñïêßíçôç êé ü÷é áõèüñìçôç, åß-
ôáíå áíáãêáóìÝíç íá äõóêïëåýåôáé, íá óôáìáôÜ êáé íá êáôáëÞãåé
óå ëéãïóôÜ êïììÜôéá Þ óôß÷ïõò áíåîÜñôçôïõò ôïí Ýíá áðü ôïí Üë-
ëï (ü.ð.:13).
74 Bë. ó÷åôéêÜ: Ä. AããåëÜôïò, 1998.
253
H åñìçíåõôéêÞ áöåôçñßá ôïõ BÜñíáëç (: åôåñïêßíçôç ðïßçóç

êáé êïììÜôéá) ïñßæåé êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï åííüçóå ôï åã-
÷åßñçìá ôïõ Óïëùìïý óôçí þñéìç öÜóç ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ äéáìüñ-
öùóçò ãéá ôï óõíèåôéêü Ýñãï, ôï óõíäõáóìü äçëáäÞ êëáóéêïý êáé
ñïìáíôéêïý ôñüðïõ, üðùò äéáôõðþíåôáé óôï ãíùóôü éôáëéêü óôï÷á-
óìü ôùí Eëåýèåñùí ÐïëéïñêéóìÝíùí: ÐÜñå êáé óõãêåêñéìåíïðïß-
çóå äõíáôÜ Méá ðíåõìáôéêÞ äýíáìç êáé êïììÜôéáóÝ ôçí ó Ýíáí
ïñéóìÝíï áñéèìü ÷áñáêôÞñùí áíäñþí êáé ãõíáéêþí, óôïí ïðïßï í
áíôéóôïé÷ïýí óôçí åêôÝëåóç êôë. ÓêÝøïõ äõíáôÜ, þóôå áõôü íá ãß-
íåé ñïìáíôéêÜ, Þ êëáóéêÜ, áí åßíáé äõíáôü, Þ óå ôñüðï ìåéêôü ãíÞ-
óéï. O ¼ìçñïò åßíáé ôï ìÝãéóôï ðáñÜäåéãìá ôïõ äåýôåñïõ, ï
Shakespeare ôïõ ðñþôïõ, êáé ôïõ ôñßôïõ äå ãíùñßæù. 75
O óôï÷áóìüò áõôüò êáé åéäéêüôåñá ôá ðåñß ìåéêôïý åßäïõò (ï
BÜñíáëçò áêïëïõèåß ôçí áôõ÷Þ ìåôáöñáóôéêÞ åðéëïãÞ ôïõ ÐïëõëÜ
íá áðïäþóåé ôïí üñï modo óôï éôáëéêü ðñùôüôõðï ôïõ óôï÷á-
óìïý, ìå ôïí üñï åßäïò) óå óõíäõáóìü ìå ôï æÞôçìá ôçò áðïóðá-
óìáôéêüôçôáò (ç áíôßóôéîç áðïóðáóìáôéêü ïëïêëçñùìÝíï Ýñãï
äéáôñÝ÷åé åìöáíþò Þ ðëáãßùò ôá êýñéá åðé÷åéñÞìáôá óôï O Óïëù-
ìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, óõíå÷ßæïíôáò ôçí åðß ôïõ æçôÞìáôïò ãñáììÞ
ôïõ ÐáëáìÜ) áðïôåëïýí ôïí áìåôÜèåôï âáèýôåñï ðõñÞíá ôçò
óêÝøçò ôïõ BÜñíáëç ãéá ôï þñéìï óïëùìéêü Ýñãï.
H óõãêå÷õìÝíç ùóôüóï ÷ñÞóç åéäïëïãéêþí üñùí, ìåôáîý (õðï-
ôéèÝìåíùí) åéäþí (êëáóéêþí, ñïìáíôéêþí êáé ìåéêôþí) êáé áðï-
óðáóìÜôùí áöåíüò, êáé ïé äåäïìÝíåò éäåïëïãéêï-áéóèçôéêÝò èÝóåéò
ôïõ (áíôéìåôùðßæåé ôï åôåñïêßíçôï þñéìï óõíèåôéêü Ýñãï ôïõ
Óïëùìïý õðü ôï ðñßóìá ôçò ðñïãñáììáôéêÞò áñ÷Þò ðåñß ñåáëéóôé-
êÞò, êáé åííïåßôáé áõèüñìçôçò ëïãïôå÷íßáò, ðïõ åîåéäéêåýåé
75 Bë.: Ä. Óïëùìüò, 1964:425 A 2230. H ìåôÜöñáóç ôïõ óôï÷áóìïý áðü ôá éôá-

ëéêÜ óôá åëëçíéêÜ, áðü ôïí Ã. BåëïõäÞ, 1989:375· ï ÐïëõëÜò ìåôÝöñáæå ùò
åîÞò: ÐÜñå êáé óýìðçîå äõíáôÜ ìßáí ðíåõìáôéêÞ äýíáìé(...). ÓêÝøïõ êáëÜ áí
ôïýôï èá ãÝíç ñùìáíôéêÜ, Þ, áí Þíáé äõíáôü, êëáóéêÜ, Þ åéò åßäïò ìé÷ôü, áëëÜ
íüìéìï(...): Ä. Óïëùìüò, 1859:228229.
254
ìá÷çôéêÜ óôç ñùóéêÞ 76 ) äåí èá åðéôñÝøïõí óôïí BÜñíáëç íá ðñï-

÷ùñÞóåé ðåñéóóüôåñï áðü ôïí ÐáëáìÜ, áí èåùñÞóïõìå üôé åëÜ÷é-
óôá åß÷áí ðñïùèçèåß ôá óïëùìéêÜ æçôÞìáôá ìå ôïí Ö. Ðïëßôç êáé
ôïí AðïóôïëÜêç.
Tï ðñüâëçìá ôïðïèåôåßôáé óôï åðßðåäï ôùí éóôïñéêÜ ãíùóôþí åé-
äþí, êáé ï BÜñíáëçò óðåýäåé ìå ìéá äéðëÞ êßíçóç íá áðïóõíäÝóåé
ôï óïëùìéêü åã÷åßñçìá Ýóôù êáé áðü ôçí õðïøßá ìéáò åíäå÷üìåíçò
ðñùôïôõðßáò, óôçí ïðïßá Ý÷åé ðñïêáôáâïëéêÜ áíáöåñèåß óôéò ðñþ-
ôåò êéüëáò óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ óõãêñßíïíôáò ôïí Óïëùìü ìå ôïí
Schiller. 77
Óçìåéþíåé ëïéðüí áöåíüò üôé áõôü ôï ôñßôï, ìåéêôü åßäïò ôïõ
óôï÷áóìïý åßíáé Þäç äïóìÝíï óôá Ýñãá ôïõ Goethe êáé ôïõ Schiller
(ü.ð.:5961), áöåôÝñïõ üôé ï Óïëùìüò, êëáóéêüò áðü Üðïøç ôå÷íé-
êÞò êáé ü÷é ñïìáíôéêüò, ôåßíåé óôï êëáóéêü åßäïò (ü.ð.:59) êáé óôçí
ê ë á ó é ê Þ ô å ÷ í é ê Þ (ü.ð.:60), üðïõ åßíáé åöéêôÞ ç Ýìðñá-
êôç áíôáðüêñéóç ðíåõìáôéêÞò äýíáìçò êáé çñþùí (üðùò èÝëåé
ï óôï÷áóìüò), âÜóåé ôïõ üôé ï (...) êýñéïò ÷áñáêôÞñáò ôïõ êëáóé-
êïý åßíáé ç áéôßá íá ìçí ðáñÜãåé ðåñéóóüôåñï áðïôÝëåóìá, áð üóï
ðåñéÝ÷åé (H. Bergson Le rire) (ü.ð.). H áíôáðüêñéóç ùóôüóï
áõôÞ äåí ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß ìå ôç ñïìáíôéêÞ ôå÷íéêÞ: Ãéáôß óôç
76 AõôÞ ç ôåëåõôáßá á ñ ÷ Þ ôçò áäõíáìßáò ôçò áôïìéêÞò èÝëçóçò íá íéêÞóåé êáé

í áëëÜîåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá (êáé ìÜëéóôá ôçí êïéíùíéêÞ) êÜìíåé åêåßíï ôï
âáèý êé áêáôáãþíéóôï ìåãáëåßï ôçò ñïýóéêçò Ëïãïôå÷íßáò êÜèå ñåáëéóôé-
êÞò Ëïãïôå÷íßáò êáé TÝ÷íçò, K. BÜñíáëçò, 1925:185.
77 Bë.: O Óïëùìüò èáýìáæå ðñÜãìáôá, ðïõ ôá áéóèáíüôáíå âÝâáéá, ìá ðïõ äåí
ôá åßäå. Káé óõëëïãéæüôáíå ðÜíïõ ó áõôÜ ìå ôéò éäÝåò åíüò Üëëïõ (ôïõ Óßëëåñ)
Þ ðïëëþí Üëëùí (ôçò ìåôáêáíôéáíÞò öéëïóïößáò). ¼óï ôéò éäÝåò áõôÝò ôéò Üñ-
ðáæå Ýôóé óôï öôåñü, üðùò ðåôïýóáíå ìÝóá óôïí ðíåõìáôéêüí áÝñá ôïõ êáé-
ñïý ôïõ, åß÷áíå ðéüôåñç æùôéêüôçôá. ¼ìùò êõñßùò ôéò Ýðáéñíå åßôå Üìåóá åßôå
Ýììåóá (ìåôÜöñáóåò ôïõ ÐïëõëÜ) áðü ôá âéâëßá(...) Öïâüôáíå íá éäåß ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá(...). ¸ôóé ï Óïëùìüò óõëëïãéæüôáíå áöáéñåìÝíá, óôï êåíü
äéêáßùìÜ ôïõ(...). ÐñÝðåé íÜ÷åé êáíåßò ôüóï ìåãÜëç êáé ðñùèüñìçôç ðïéçôéêÞ
öýóç, üðùò ï Óßëëåñ, þóôå ç ðåñéöñüíçóç ç åíóõíåßäçôç ôïõ áéóèçôïý êüóìïõ
íá êáôáíôÜåé áé÷ìáëùóßá áóýíåéäç áð áõôüí. O Óïëùìüò ðëÜé óôï Óßëëåñ äåß-
÷íåé áìÝóùò, ðùò åßôáíå äåõôåñþôåñç ðïéçôéêÞ öýóç, ü.ð.:1314.
255
ñùìáíôéêÞ ôå÷íéêÞ äåí áíôáðïêñßíåôáé å ì ð ñ Ü ê ô ù ò ôßðïôá óôçí

ðíåõìáôéêÞ äýíáìç (=éäÝá· ëÝãå óõíáßóèçìá). (...)ôïõ äå ñùìáíôé-
êïý ï êýñéïò ÷áñáêôÞñáò åßíáé ç áäéáöïñßá ôçò öáíôáóßáò áðÝíá-
íôé ôçò ðåßñáò, ç õðåñï÷Þ ôïõ óõíáéóèÞìáôïò áðÝíáíôé ôïõ ëïãéêïý
(ü.ð.:60). 78
H áðïôõ÷ßá ôïõ Óïëùìïý íá ïëïêëçñþóåé ôï ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ
êáé íá öÝñåé óå ðÝñáò ôçí åîáããåëßá ôïõ óôï÷áóìïý ãéá ôçí áíôá-
ðüêñéóç, ïöåßëåôáé óôéò áöýóéêåò åóùôåñéêÝò äéáóôÜóåéò (ü.ð.:
31) ðïõ ôïõ Ýäùóå, óôçí éäåáëéóôéêÞ ôïõ áêñüôçôá ðïõ õðåñâáß-
íåé ôá üñéá ôïõ ëïãéêïêñáôçìÝíïõ êëáóóéêïý éäáíéêïý ôùí áñ÷áß-
ùí (ü.ð.:61), ìå áðïôÝëåóìá ïé ðíåõìáôéêÝò äõíÜìåéò íá ìçí
áíôáðïêñßíïíôáé óôá ðñÜãìáôá, üíôáò Ýîù áðü êÜèå ðåßñá
(ü.ð.)· üóï ðåñéóóüôåñï ï Óïëùìüò áðïìáêñõíüôáí áðü ôçí ðñáã-
ìáôéêüôçôá, Üëëï ôüóï áäéÝîïäïò ãéíüôáí ï åéäïëïãéêüò áãþíáò ôçò
éäÝáò ìå ôç ìïñöÞ (ü.ð.:67), ðïõ ôïí ïäçãïýóå óôá áôåëåßùôá Ýñãá
(ü.ð.:62) êáé óôçí ïñéóôéêÞ ðáñáßôçóç (ü.ð.:67). ÐáñÜëëçëá, ç
åìðëïêÞ ôïõ ìå ôéò éäÝåò õðïâÜèìéæå ôï ãëùóóéêü ôïõ áãþíá
(ü.ð.: 44)· ãé áõôü ôï ëüãï, üðùò ìá÷çôéêÜ óçìåéþíåé ï BÜñíáëçò
ä å í å ß í á é ï Ó ï ë ù ì ü ò, ì á ï Ø õ ÷ Ü ñ ç ò, ð ï õ ì á ò
Ý ê á í å ã ë þ ó ó á (ü.ð.).
H ó÷Ýóç ôçò ðñáãìáôéêÞò æùÞò ìå ôçí ôÝ÷íç ôïõ Óïëùìïý äåí èá
ðÜøåé íá áðïôåëåß ôï åìöáíÝò Þ áöáíÝò õðüâáèñï ôùí åðé÷åéñçìÜ-
ôùí ôïõ BÜñíáëç, êáé áõôü ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé, üðùò êáé ï ßäéïò
ïìïëïãåß, äåí åßíáé ðÜíôá åýêïëï íá äéáðéóôùèåß ôï áðïôÝëåóìá ôçò
åîùôåñéêÞò åðåíÝñãåéáò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óôï êáëëéôå÷íéêÜ æù-
íôáíü Ýñãï (ü.ð.:49).
H éäåáëéóôéêÞ áêñüôçôá ìå ôç óåéñÜ ôçò ïöåßëåôáé, üðùò
78 Bë. ðáñÜëëçëá ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ BÜñíáëç ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ åãå-
ëéáíïý Aðïëýôïõ (ü.ð.:128135) êáé ôçí åðéóÞìáíóÞ ôïõ üôé ç éäÝá åßíáé ç
áëçèéíÞ êé áðüëõôç ðñáãìáôéêüôçôá. ¼,ôé öáßíåôáé ãéá ðñáãìáôéêü óôéò áß-
óèçóåò êáé óôç óõíåßäçóç, ä å í å ß í á é á ë ç è é í ü, å ð å é ä Þ ò å ß í á é
ð ñ á ã ì á ô é ê ü, ì á å ð å é ä Þ ò á í ô á ð ï ê ñ ß í å ô á é ó ô ç í é ä Ý á
ê á é ð ñ á ã ì á ô ï ð ï é å ß ô ç í é ä Ý á, ü.ð.:131.
256
äåß÷íåé ï BÜñíáëçò, óôï ìÝñïò ôïõ âéâëßïõ ôïõ, üðïõ ðñáãìáôåýå-

ôáé ôçí êáôáãùãÞ ôùí éäåþí êáé ôçò ôÝ÷íçò ôïõ ðïéçôÞ (ü.ð.:89
ê.åî.), óôçí åðßäñáóç ðïõ åß÷áí ïé éäÝåò ôïõ Hegel ãéá ôï Aðüëõôï
êáé ôïõ Schiller ãéá ôï Yøçëü óôïí Óïëùìü (ü.ð.:127144). Oé îÝ-
íåò áõôÝò éäÝåò äåýôåñïõ ÷åñéïý (ü.ð.:153) äåí ÷ñåþíïíôáí óôá
áñíçôéêÜ ôïõ Óïëùìïý, áëëÜ áíôßèåôá Ýäåé÷íáí üôé Þôáí ðïëý óõã-
÷ñïíéóìÝíïò êáé ðïëý äéáíïçôéêüò ðïéçôÞò ôïõ êáéñïý ôïõ, ðïõ ðéü-
ôåñï áíÞêåé óôçí EõñùðáúêÞ Äýóç ðáñÜ óôçí åëëçíéêÞ AíáôïëÞ
(ü.ð.:154)· óôï âáèìü üìùò ðïõ ï ðïéçôÞò èá áíáæçôïýóå ôñüðïõò
õðÝñâáóÞò ôùí éäåþí áõôþí, îåðåñíþíôáò ôçí åðï÷Þ ôïõ êáé áßñï-
íôáò ôï óõã÷ñïíéóìü ôïõ, ôï åã÷åßñçìÜ ôïõ Þôáí êáôáäéêáóìÝíï
óå áðïôõ÷ßá.
O Óïëùìüò âÝâáéá åðé÷åßñçóå êÜôé ôÝôïéï ìå ôçí ðáñáôáíõóìÝ-
íç éäåáëéóôéêÞ áöáßñåóç êáé ôåëåßùóç, ðïõ äåí ôçñïýóå ôïí üñï
ôïõ Schiller üôé äçëáäÞ ôï éäåþäåò ôïõ Þñùá ðñÝðåé íá âñßóêåôáé
óå ßóç áðüóôáóç áðü ôçí áðüëõôç äéáóôñïöÞ êé áðü ôçí áðüëõôç
ôåëåéüôçôá (ü.ð.:158)· áí üìùò, üðùò äéáöáßíåôáé áðü ôïõò óõëëï-
ãéóìïýò ôïõ BÜñíáëç, ï Óïëùìüò ôçñïýóå ôïõò üñïõò ôùí îÝíùí
éäåþí ôïõ êáé Üñá ôïõ óõã÷ñïíéóìïý ìå ôçí åðï÷Þ ôïõ, ôá äåäï-
ìÝíá ôïõ O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ èá Þôáí äéáöïñåôéêÜ.
Óôï áíïéêôü ðéá êáé áíåîÝëåãêôï ðëáßóéï ôçò Ýëëåéøçò óõã÷ñï-
íéóìïý, ôñïöïäïôïýíôáé ìåí ïé ðñïèÝóåéò ôïõ ðïéçôÞ, äåí áíôÝ÷ïõí
üìùò íá ðñáãìáôïðïéçèïýíå ó Ýñãï æùíôáíÜ ïñãáíéêü êé ïëï-
êëçñùìÝíï (ü.ð.:154) êáé ï Óïëùìüò Ýãñáøå ìïíÜ÷á üóï ìÝñïò
ìðïñïýóå íá ãñÜøåé, äçë. üóï ìÝñïò ôïõ ÷ôýðçóå ôüóï ðïëý óôï
íïõ êáé óôçí øõ÷Þ, þóôå íá ìðïñÝóåé íá ôïõ äþóåé ôçí áéóèçôÞ ðá-
ñÜóôáóç, íá ôï ìïñöïðïéÞóåé åîùôåñéêÜ (ü.ð.:155).
Tï óõìðÝñáóìá åßíáé üôé ôï êïììáôéáóìÝíï (ü.ð.:154) Ýñãï
ðïõ âãÞêå ìÝóá áðü áõôÞí ôç äéáäéêáóßá, ô áðïóðÜóìáôá, ðïõ
ìáò Üöçóå, Þ ïé áðïìïíùìÝíïé óôß÷ïé ôïõ, åßíáé ðñÜãìáôé ôï ê á-
ë ý ô å ñ ï ì Ý ñ ï ò ô ï õ Ý ñ ã ï õ ô ï õ (ü.ð.:155).
Måôáîý ôþñá ôùí Ýîé ëüãùí ðïõ ðñïôåßíåé ùò åîçãÞóåéò ãéá ôçí
áðïôõ÷ßá ôïõ Óïëùìïý íá óõíèÝóåé Ýíá ìåãáëýôåñï ðïßçìá óôçí
257
þñéìç ðåñßïäï äçìéïõñãßáò ôïõ, äçëáäÞ Ýíá ðïßçìá åðéêïëõñéêü

ìå ìÝóá ôñáãéêÞò êáé åðéêÞò ðïßçóçò (ü.ð.), ôï âÜñïò ðÝöôåé ìåí
óôçí éäåïëïãéêÞ-áéóèçôéêÞ åìðëïêÞ ôïõ ðïéçôÞ åî áéôßáò ôçò áäõíá-
ìßáò ôïõ íá óõã÷ñïíéóôåß ìå ôéò îÝíåò éäÝåò (ôïõ Hegel êáé ôïõ
Schiller) Þ Ýóôù ìå ôï êëáóéêéóôéêü êáëëéôå÷íéêü äüãìá, íá áðïöý-
ãåé ì Üëëá ëüãéá åêåßíïí ôï óêüðåëï ôïõ éäåáëéóôéêïý ðáñáôñá-
âÞãìáôïò (üðùò ôá êáôÜöåñáí ï Goethe, ï Schiller êáé ãåíéêÜ üëïé
ïé ñïìáíôéêïß üðùò Üëëùóôå êáé ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò: ü.ð.:
159), ðïõ ôïí ïäÞãçóå óôï åéäïëïãéêü áäéÝîïäï ìåôáîý ôñéþí (õðïôé-
èÝìåíùí) åéäþí ôïõ óôï÷áóìïý· ôï âÜñïò üìùò ãéá ôï üôé ôï
Ðïßçìá äåí ìðïñïýóå ïýôå íá ìåãáëþóåé (åðéêïðïéçèåß) ïýôå íá
ôåëåéþóåé (ü.ð.), ðÝöôåé óôçí áêüëïõèç (êáé åíôõðùóéáêÜ áóýìâá-
ôç ìå ôç ëïãéêÞ ôçò âáñíáëéêÞò óêÝøçò) êõñéþôåñç áéôßá: Ï Óï-
ëùìüò ðïõ áãÜðçóå ìå èåùñçôéêü ðÜèïò ôçí åðáíáóôáôçìÝíçí
EëëÜäá áíÞêå ðïëéôéêÜ óôï Küììá ôùí KáëáìáñÜäùí, äçë. åßôáíå
åíÜíôéïò óôïõò ðñáãìáôéêïýò êáé åíåñãçôéêïýò Þñùåò ôçò EðáíÜ-
óôáóçò, ðïõ áðïôåëïýóáíå ôï ëåãüìåíï Óôñáôéùôéêü Küììá (ü.ð.).79
H åéäïëïãéêÞ ôáõôüôçôá áõôïý ôïõ åðéêïëõñéêïý ðïéÞìáôïò ãß-
íåôáé óôç óõíÝ÷åéá ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôïõ BÜñíáëç (ü.ð.:155160)
ïëïÝíá êáé ðéï áóáöÞò, ÷áñáêôçñéóôéêÞ åíôïýôïéò ôçò áäõíáìßáò
ôïõ íá äéáêñßíåé ôéò âáñýíïõóåò ïöåéëÝò (Hegel êáé Schiller) áðü
ôçí åéäïëïãéêÜ ìéëþíôáò ôïëìçñÞ õðÝñâáóÞ ôïõò80 ðïõ åðå÷åß-
ñçóå ï Óïëùìüò. ¢ëëïôå ëïéðüí ðñïâÜëëåé ôçí åðéêÞ áíôéêåéìåíé-
êïðïßçóç (åäþ ç Ýëëåéøç êýñéùí ïíïìÜôùí çñþùí óôéò þñéìåò óï-
ëùìéêÝò óõíèÝóåéò äåí åðéôñÝðåé Ýíá ëåðôïìåñÝóôåñï êáé
äñáìáôéêþôåñï îåôýëéãìá ôçò ðñÜîçò åðéêÞò ìïñöÞò ìå ôçí
ðïéêéëßá êé áíôßèåóç ôùí ÷áñá÷ôÞñùí 81 ), Üëëïôå áäéÜêñéôá ôï
äñáìáôéêü Þ åðéêü ðïßçìá (ìå ôï ïðïßï äåí ìðïñåß åê ðñïïéìßïõ
íá óõóôïé÷åß ç õ ë é ê Þ á í õ ð á ñ î ß á, ç áðïõóßá äçëáäÞ
79 Bë. êáé ôçí Üêñùò åðéêñéôéêÞ åðéóÞìáíóç ôïõ Ãåñ. ÓðáôáëÜ, 1926:3941.
80 Bë. ó÷åôéêÜ ôéò êáßñéåò åðéóçìÜíóåéò ôïõ Ã. BåëïõäÞ, 1983.
81 K. BÜñíáëçò, 1925:156.
258
óõãêåêñéìÝíïõ ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ: ü.ð.), Üëëïôå èåùñåß üôé ôï ìåãÜ-

ëï ðïßçìá åßíáé áðïôÝëåóìá åíüò åßäïõò åðéêïðïßçóçò (ü.ð.:
159), Üëëïôå, ôÝëïò, üôé ï Óïëùìüò, üðùò áêñéâþò êáé ï Schiller, ìå-
ôá÷åéñßóôçêå áñ÷Ýò äñáìáôéêÞò ðïßçóçò ãéá íá êÜíåé Ýñãï ìÜëëïí
ëõñéêü (ü.ð.:160).
Óôï ôñßôï êåöÜëáéï ôïõ âéâëßïõ (: H óçìåñéíÞ áîßá ôùí éäåþí
ôïõ Óïëùìïý), ï BÜñíáëçò åîáããÝëëåé ìéáí áíÜëõóç ôùí Eëåýèå-
ñùí ÐïëéïñêéóìÝíùí óôá êýñéá éäåïëïãéêÜ êáé ôå÷íéêÜ ôïõò
óôïé÷åßá, þóôå íá åîåôáóôåß áðü êïíôÜ êáé íá äïêéìáó[ôåß] [ç]
äýíáìÞ ôïõò [ç] óçìåñéíÞ (ü.ð.:173), ç ïðïßá üìùò ðåñéïñßæåôáé
ôåëéêÜ óå éäåïëïãéêÜ æçôÞìáôá.
¸ñãá óáí ôïõò Eëåýèåñïõò ÐïëéïñêéóìÝíïõò, ÷ùñßò óáöÞ åéäï-
ëïãéêÞ ôáõôüôçôá áöåíüò êáé áôåëåßùôá áöåôÝñïõ, óõíÜñôçóç ôçò
áðüëõôçò åîÜñôçóÞò ôïõò áðü ôçí ðñïóðÜèåéá õðÝñâáóçò ôùí ðç-
ãþí ôïõò êáé ôï ÷åéñüôåñï, ðçãþí éäåáëéóôéêÞò óêüðåõóçò , äåí
ðåßèïõí áðü áéóèçôéêÞ Üðïøç, üðùò õðïãñáììßæåé ï BÜñíáëçò,
äåí ðñïóöÝñïõí äçëáäÞ ôçí øåõäáßóèçóç ôïõ óïâáñïý, äåí
õðïâÜëëïõíå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ì é á í ðñáãìáôéêüôçôá (ü.ð.:
174) ç åîÝôáóç ùóôüóï áðü áéóèçôéêÞ Üðïøç èá ÷áèåß áðü ôçí
åðüìåíç êéüëáò óåëßäá, ìáæß ìå ôçí åðéêåßìåíç åîÝôáóç ôïõ êáëáé-
óèçôéêïý êþäéêá (ü.ð.) ôçò åðï÷Þò ôïõ Óïëùìïý, ãéá íá ìåßíåé ôï
éäåïëïãéêü õðüâáèñï ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ. ¸ôóé ôï ðñþôï ðïõ èá
ôïíéóôåß, åßíáé üôé ï Óïëùìüò áöáéñþíôáò êáé ãåíéêåýïíôáò, åðåéäÞ
áêñéâþò îåêéíïýóå åê ôùí Üíù (ü.ð.:178), áíôéêáôÝóôçóå ôïõò
ðñáãìáôéêïýò áíèñþðïõò, ôïõò áãùíéóôÝò ôïõ Måóïëïããßïõ, ìå ö é-
ë ï ó ï ö ç ì Ý í ï õ ò Þñùåò (ü.ð.:175) ìåôáöõóéêÞò õöÞò,82 êáé
82 Bë.: H áíôï÷Þ ôçò öñïõñÜò, ç ôñáãéêÞ Ýîïäï ê ç ôñáãéêÞ êáôáóôñïöÞ, üðùò

õðïãñáììßæåé ï BÜñíáëçò, äåí ïöåßëïíôáé óôç èåùñçôéêÞ áðáßôçóç ôçò ìåôá-
öõóéêÞò, ìá óôçí áéôéïêñáôéêÞ âßá ôùí ðñáãìÜôùí(...). Tï áßóèçìá ôçò ôéìÞò
åßôáíå óôçí ðåñßðôùóÞ ôïõò óõìöùíüôáôï ìå ôïí ðüèï ôçò æùÞò. Ãéáôß äåí
êÜíáíå ôçí Ýîïäï, ãéá íá ðåèÜíïõíå ðïéçôéêÜ, ìá ãéá íá óùèïýíå. AëëÜ ôï
á ß ó è ç ì á ôçò ôéìÞò åßíáé ðïëý äéáöïñåôéêü øõ÷ïëïãéêü óôïé÷åßï áðü ôçí
é ä Ý á ôçò ôéìÞò ìå ôï öéëïóïöéêü ôçò ðåñéå÷üìåíï. Oé Üíèñùðïé áõôïß åßôá-
íå áãñÜììáôïé êáé äåí îáßñáíå öéëïóïößåò êáé ôá ôÝôïéá, ü.ð.:176.
259
ìå ìéá åã÷åßñçóç ðïõ åõêüëõíå âÝâáéá ôç èåùñßá ôïõ, ìá ðáñá-

ðïéïýóå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ðñïò æçìéÜ ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ áðüäï-
óçò, ÷þñéóå ôçí øõ÷Þ áðü ôï óþìá (ü.ð.:178). 83
Oé ðáñáðÜíù èÝóåéò ôïõ BÜñíáëç ïäçãïýóáí áíáðüäñáóôá êáé
óå ìéá êáëëéôå÷íéêÞ äåïíôïëïãßá ðïõ äéêáéïëïãïýóå ôï åðéôõ÷çìÝ-
íï ïëïêëçñùìÝíï Ýñãï áíÜëïãá ìå ôï ðüóï õëïðïéïýóå ôéò êáôåõ-
èýíóåéò ôçò ñåáëéóôéêÞò ëïãïôå÷íßáò êáé ôÝ÷íçò. H åðéôõ÷ßá ëïéðüí
åíüò ïëïêëçñùìÝíïõ Ýñãïõ ðñÜãìá ôï ïðïßï óÞìáéíå (êáé) ôç óå
ìåôáãåíÝóôåñåò åðï÷Ýò æùíôáíÞ ðáñïõóßá ôïõ ïöåéëüôáí óôçí
ðñáãìáôéêÞ æùÞ ðïõ ðåñéåß÷å.
H Üðïøç áõôÞ Ý÷åé êáôáëõôéêÝò åðéðôþóåéò óôçí åîÝôáóç ôïõ óï-
ëùìéêïý Ýñãïõ, áöïý ç ðñáãìáôéêÞ æùÞ áðïõóéÜæåé áðü áõôü, äåß-
÷íåé üìùò ôáõôü÷ñïíá ôçí åñìçíåõôéêÞ áìç÷áíßá ôùí õðïèÝóåùí ôïõ
BÜñíáëç, ðáãéäåõìÝíïõ óôçí áìåôáêßíçôç ðåðïßèçóç ôïõ áèçíáúêïý
ïñßæïíôá ðñïóäïêéþí ãéá ôçí õðåñï÷Þ ôçò áëçèïöÜíåéáò êáé ôïõ
ïëïêëçñùìÝíïõ Ýñãïõ Ýíáíôé ïðïéáóäÞðïôå Üëëçò çìéôåëïýò Þ áôå-
ëïýò äçìïóéåõìÝíçò ìïñöÞò· Ý÷ïíôáò êáíåßò õðüøç ôïõ ôá óïëùìé-
êÜ áðïóðÜóìáôá, äåí ìðïñïýóå ôüôå ðáñÜ íá óõìöùíÞóåé üôé ôï
(áèÝáôï Þ áíÝöéêôï) üëïí äåí Üëëáæå ôçí ðëçììåëÞ êáëëéôå÷íéêÞ
êáé áéóèçôéêÞ åéêüíá ôùí áðïóðáóìÜôùí ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óï-
ëùìïý: Aí ï Óïëùìüò ëïéðüí áíôß íá ìáò áöÞóåé ìïíÜ÷á áðï-
óðÜóìáôá, ìáò Üöçíå ïëïêëçñùìÝíï ôï Ýñãï ôïõ, ôïíéóìÝíï áðü
ôçí áñ÷Þ ùò ôï ôÝëïò óôï ßäéï ìåôáöõóéêü êáíôßíé, ç áðïõóßá ðñáã-
ìáôéêÞò æùÞò ìÝóá ôïõ, èÜôáíå êáôáöÜíåñç áäõíáìßá ê á é ô ï
83 Bë. êáé ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ãéá ôçí åã÷åßñçóç ðïõ áðÝäéäå óôïí Óïëùìü, óç-
ìåéþóåéò ôïõ óôï H ðñáãìáôéêÞ Ýîïäï ôïõ Måóïëïããéïý: Ké üìùò ï Óïëù-
ìüò êõñßùò ôá èýìáôá ôá âÜæåé êáé êÜíïõíå öéëïëïãßá· ìéëïýíå óáí åóôÝô· (...)
èáññåßò îÝñïõíå ðùò äåí åßíáé áëçèéíïß Þñùåò, ìá õðïêñßíïíôáé ôïõò ùñáßïõò
Þñùåò, ðïëý óôõëéæáñéóìÝíá, êáé ìÜëéóôá ü÷é óå ôüðï, ðïõ Þôáí áõôÞ ç Küëá-
óç, ìá óå...êïóìéêü óáëüíé ìðñïóôÜ óå <> äçë. ùñáéüðëç÷ôïõò, Þ: ¼ëïé ïé
ðïëåìéóôÜäåò, ïé ôåôñÜãùíïé êáé ùìïß Ý÷ïõíå ôçí óêÝøç ôïõ EãÝëïõ êáé ìéëïý-
íå ôç ãëþóóá ôïõ Óßëëåñ· ôá ðáñáèÝìáôá: Ã. ÄÜëëáò, 1988 (ã):162 êáé 167
áíôßóôïé÷á.
260
Ý ñ ã ï á ð ï ô õ ÷ ç ì Ý í ï (ü.ð.:182). Tï óõìðÝñáóìá ðïõ áâß-

áóôá ðñïêýðôåé áðü ôçí ðáñáðÜíù õðüèåóç, åßíáé üôé ï Óïëùìüò
êåñäßæåé ðïëý, ðÜñá ðïëý, ðïõ Ýìåéíå áðïóðáóìáôéêüò, ãéáôß ìå
áõôü ôïí ôñüðï ìðïñåß êáíåßò íá ÷áñåß áí ìç ôé Üëëï ôñßá ðñÜãìá-
ôá, ôñåéò óðÜíéåò áñåôÝò: ôçí ôåëåéüôçôá ôçò óôé÷ïõñãéêÞò ôïõ
êáé ôçí åõãÝíåéá ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ, ìáæß(...) ìå ôï ý ø ï ò ôçò
öéëïóïößáò ôïõ (ü.ð.).
O BÜñíáëçò åðáíÝñ÷åôáé åäþ (åýëïãá) óôç ãåíéêÞ èÝóç ðïõ åß-
÷å äéáôõðþóåé Þäç áðü ôï 1908 ï ÐáëáìÜò ìå áöïñìÞ ôç óýãêñéóç
óõíèåôéêþí Ýñãùí ôïõ Óïëùìïý êáé ôïõ Báëáùñßôç, üôé äçëáäÞ áí
ï Óïëùìüò åß÷å ïëïêëçñþóåé ôïí ËÜìðñï, ôïõò Eëåýèåñïõò Ðïëéïñ-
êéóìÝíïõò, Þ êÜðïéï áðü ôá Ýñãá ôçò þñéìçò ðåñéüäïõ, ôüôå ôï (õðï-
ôéèÝìåíï) ïëïêëçñùìÝíï óïëùìéêü Ýñãï èá äñïýóå (åõåñãåôéêÜ,
óýìöùíá ìå ôá óõìöñáæüìåíá) ãéá ôï ðíåýìá ôïõ áíáãíþóôç, ðïõ
èá Þôáí áðáëëáãìÝíï áðü ôçí õðíùôéóôéêÞ åðßäñáóç ôçò éäÝá[ò]
åíüò ðáíþñéïõ ìïõóéêïý êüóìïõ êáé áðü ôá ìÜãéá ðïõ óðÝñíåé
óôï áóõíôÝëåóôï Ýñãï ôïõ ç äéêÞ ìáò ç öáíôáóßá, ìå ðéèáíü áðï-
ôÝëåóìá íá ìçí Ýóôåêå ôüóï ìïíáäéêÞ ç åíôýðùóç áðü êåßíá ôá
áðïóðÜóìáôá, êáé ôïõ êñéôéêïý ôá ãõáëéÜ íá âñßóêáíå äïõëåéÜ ðå-
ñéóóüôåñç· 84 ï BÜñíáëçò äéêáéïëïãåß ôçí ðáëáìéêÞ Üðïøç, üôé
Ýíá (õðïôéèÝìåíï) ïëïêëçñùìÝíï Ýñãï èá ëåéôïõñãïýóå åéò âÜñïò
ôïõ Óïëùìïý, ðñïâÜëëïíôáò Ýíá óõãêåêñéìÝíï åíéó÷õôéêü åðé÷åß-
ñçìá: ôç ìåôáöõóéêÞ öïñÜ ôïõ þñéìïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ.
Tï åðé÷åßñçìá åíôïýôïéò áõôü äåí öáßíåôáé íá ôï óõììåñßæåôáé
áðïëýôùò äåêáïêôþ ÷ñüíéá áñãüôåñá ï ßäéïò ï ÐáëáìÜò· óå óçìåß-
ùóÞ ôïõ óôï ðåñéèþñéï ôçò óåëßäáò 182 ôïõ áíôéôýðïõ ôïõ O Óïëù-
ìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, ðïõ ôïõ Ýóôåéëå (ìå èáõìáóìü êáé åõ-
ãíùìïóýíç) ï BÜñíáëçò óôéò 2 Iáíïõáñßïõ 1926, ï ÐáëáìÜò
ó÷ïëéÜæïíôáò ôï óõãêåêñéìÝíï åðé÷åßñçìá, èá óçìåéþóåé: ÓõæçôÞ-
óéìï. 85
84 Bë.: K. ÐáëáìÜò, [1966]:177.

85 Bë.: K.Ã. Káóßíçò, 1986:72.
261
Aõôü åßíáé åîÜëëïõ êáé ôï óõíçèÝóôåñï ìåôáîý Üëëùí (åðéöõëá-

êôéêü) ìåôáêåéìåíéêü ó÷üëéï ôïõ ÐáëáìÜ óôéò áðüøåéò ôïõ BÜñíá-
ëç, ðïõ óôñÝöïíôáé ãýñù áðü ôï æÞôçìá ôçò (õðï÷ñåùôéêÞò) óõíÜ-
öåéáò ìåôáîý åðéôõ÷çìÝíçò, äçëáäÞ ñåáëéóôéêÞò, ëïãïôå÷íßáò êáé
ðñáãìáôéêüôçôáò. 86 Aîßæåé üìùò ðáñåíèåôéêÜ íá ðáñáôçñçèåß üôé
óå ôÝóóåñéò ôïõëÜ÷éóôïí ðåñéðôþóåéò (âë. óåë.: 2829, 158, 169 êáé
171 ôïõ âéâëßïõ) ç óõæÞôçóç ôïõ ÐáëáìÜ ìå ôïí BÜñíáëç ãéá ôá
áðïóðÜóìáôá ôïõ Óïëùìïý áðïêôÜ éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí, êáèþò ôá
ôåëåõôáßá åîáêïëïõèïýí ôï 1926 íá åßíáé ãéá ôïí ÐáëáìÜ áóõíÜñ-
ôçôá (âë. ôï ó÷üëéü ôïõ óôç óåë. 158 ôïõ âéâëßïõ 87 ), äåí Ý÷ïõí
üìùò ðÜøåé ðáñüôé ìáñôõñïýí ôéò áäõíáìß[åò] êáé ôçí áäýíáì[ç]
èÝëçó[ç] ôïõ ðïéçôÞ, üðùò óçìåéþíåé ï BÜñíáëçò88 êáé óõìöù-
íåß ï ÐáëáìÜò, ó÷ïëéÜæïíôáò ôçí ðåñßðôùóç ôïõ Óßëëåñ êáé äéá ìÝ-
óïõ áõôÞò, ôç óõíáöÞ ðåñßðôùóç ôïõ Óïëùìïý , íá åêöñÜæïõí ôç
ìåãÜëç ëá÷ôÜñá ôçò éäáíéêÞò åëåõèåñßáò (ó áõôÞ ôç öñÜóç êáé
óôï üíïìá ôïõ Óßëëåñ áðïäßäåôáé ç ðáñáóåëßäéá óçìåßùóç ôïõ Ðá-
ëáìÜ: Tá áðïóðÜóìáôá 89 ).
86 Bë. ãéá ðáñÜäåéãìá: á) ôï ó÷üëéï (:ÓõæçôÞóéìï) ôïõ ÐáëáìÜ óôç óåëßäá 49,
üðïõ ï BÜñíáëçò ðáñáôçñåß üôé ìüíï ïé æùíôáíÝò éäÝåò êÜìíïõíå Ýñãï êáë-
ëéôå÷íéêÜ æùíôáíü, â) ôç ðáñáôÞñçóç ôçò óåëßäáò 175 üôé ï Óïëùìüò åßäå ìï-
íÜ÷á ö é ë ï ó ï ö ç ì Ý í ï õ ò Þñùåò. Äåí åßäå êáèüëïõ èýìáôá, ðïõ ï Ðá-
ëáìÜò ó÷ïëéÜæåé ùò åîÞò: Ké ï Ãêáßôå Ýôóé ôïõò èáõìÜæåé óôï (ÖÜïõóô), ã)
åêåßíç ôçò óåëßäáò 177 üôé ï çñùúóìüò ôçò öñïõñÜò ôïõ Måóïëïããßïõ ì üëï
ôïõ ôï ðïéçôéêü á÷ôéäïâüëçìá åßôáíå öáíÝñùìá æùíôáíÞò æùÞò êé ü÷é öéëïóï-
öéêÞò Þ áéóèçôéêÞò óêÝøçò, üðïõ ï ÐáëáìÜò áíôéðáñáôçñåß: ÓùóôÜ· êáé ôé
ì áõôü;, ä) åêåßíç ôçò óåëßäáò 180 üôé ï Óïëùìüò áãíüçóå ìéá óåéñÜ áðü
ðñáãìáôéêüôçôåò, üðïõ ï ÐáëáìÜò óçìåéþíåé: Ðïëý êáëÜ Ýêáìå, ü.ð.: 66,
7071.
87 ¼.ð.: 69.
88 Ðïëý ðéèáíü ìÜëéóôá ôá Üñéóôá óôïé÷åßá ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ íÜíáé áðïôÝ-
ëåóìá ôùí áäõíáìéþí ôïõ ðïéçôÞ. H ìåãÜëç ëá÷ôÜñá ôçò éäáíéêÞò åëåõèåñßáò
Þ ôçò çèéêÞò êáé õëéêÞò äýíáìçò ôüóï óôï Óßëëåñ, üðùò êáé óôï Nßôóå, üðùò
êáé óôï Óïëùìü, åßôáíå áðïôÝëåóìá ôçò áäýíáìçò èÝëçóÞò ôïõò, K. BÜñíá-
ëçò, 1925:2829.
89 Bë.: K.Ã. Káóßíçò, 1986:63.
262
Tá áðïóðÜóìáôá áðü ôçí Üëëç, ãéá ôá ïðïßá ôßèåôáé ôï åñþôç-

ìá: ïé éäÝåò ê ç ðïßçóç ôïõ Óïëùìïý åßíáé áêüìá æùíôáíÝò áîßåò,
Üñá ãüíéìåò, Þ ðÜøáíå íá æïýíå ùò å í Ý ñ ã å é å ò êáé ìÝíïõíå ìï-
íÜ÷á ùò üìïñöåò êé á ê ß í ç ô å ò èýìçóåò;, 90 ìðïñïýí óýìöù-
íá ìå ôï ó÷üëéï ôïõ ÐáëáìÜ (: H áîßá ôùí ùñáßùí ðïéçìÜôùí åß-
íáé ç ßäéá ó üëåò ôéò åðï÷Ýò. ÓôÝêåôáé óôçí ïìïñöéÜ ôïõò [T
áðïóðÜóìáôá ôïõ Óïëùìïý] 91 ), íá õðåñâïýí ëüãù ôçò õøçëÞò
êáëëéôå÷íéêÞò áîßáò ôïõò ôçí åðï÷Þ ôïõò, áíåîÜñôçôá áðü ôï ãåãï-
íüò ðïõ óéùðçñÜ ðáñáäÝ÷åôáé ï ÐáëáìÜò, üôé Ý÷ïõí ðÜøåé íá æïõí
ùò åíÝñãåéåò· æïõí üìùò ôçí êáëëéôå÷íéêÞ æùÞ, áíÞêïíôáò ìå ôç
óåéñÜ ôïõò óô á ê ß í ç ô á êáôïñèþìáôá ôïõ áíèñþðéíïõ Ðíåýìá-
ôïò,92 áöïý êáé áõôÞ åßíáé (Üîéá) æùÞ, üðùò ó÷ïëéÜæåé ôï ðáñáðÜ-
íù óçìåßï ôïõ âéâëßïõ ôïõ BÜñíáëç ï ÐáëáìÜò (: Má äåí åßíáé
æùÞ êé áõôÞ; 93 ).
Tï ïëïêëçñùìÝíï Ýñãï ðïõ ðåñéÝ÷åé ôçí ðñáãìáôéêÞ æùÞ, äßíåé
óýìöùíá ìå ôïí BÜñíáëç, óôéò ôñåéò áñåôÝò ôçò óôé÷ïõñãéêÞò, ôçò
åõãÝíåéáò ôùí óõíáéóèçìÜôùí êáé ôïõ ý ø ï õ ò ôçò öéëïóïöß-
áò, æ þ ó á M ï ñ ö Þ, ç ïðïßá áðïôåëåß ôï áõóôçñüôåñï êñé-
ôÞñéï ôùí ì á ê ñ þ í ðïéçìÜôùí· 94 ç æþóá MïñöÞ äåí õðÜñ-
÷åé âÝâáéá óôá êïììáôéáóìÝíá ìÝëç ôïõ þñéìïõ óïëùìéêïý
Ýñãïõ, ðñÜãìá ðïõ åîçãåß êáé ôçí ðñïãñáììáôéêÞ èÝóç ôïõ BÜñíá-
ëç óôï ôñßôï êåöÜëáéï ôïõ âéâëßïõ ôïõ (: H óçìåñéíÞ áîßá ôùí éäå-
þí ôïõ Óïëùìïý) üôé ïé éäÝåò êáé ç ðïßçóç ôïõ Óïëùìïý Ý÷ïõí ðÜ-
øåé ðëÝïí íá åßíáé æùíôáíÝò áîßåò, Üñá ãüíéìåò, Ý÷ïõí äçëáäÞ
ðÜøåé íá æïýíå ùò å í Ý ñ ã å é å ò êáé ìÝíïõíå ìïíÜ÷á ùò üìïñ-
öåò êé á ê ß í ç ô å ò èýìçóåò (ü.ð.:169).
90 K. BÜñíáëçò, 1925:169.
91 Bë.: K.Ã. Káóßíçò, 1986:70· ï ÐáëáìÜò ó÷ïëéÜæåé ôç öñÜóç: ïé éäÝåò ê ç ðïß-
çóç ôïõ Óïëùìïý åßíáé áêüìá æùíôáíÝò(...): ü.ð.
92 K. BÜñíáëçò, 1925:171.
93 Bë.: K.Ã. Káóßíçò, 1986:70.
94 K. BÜñíáëçò, 1925:182.
263
H áíáãíùóôéêÞ áíôßäñáóç ôïõ ÐáëáìÜ óôçí ðáñáðÜíù Üðïøç

ôïõ BÜñíáëç, üôé ç áîßá ôùí ùñáßùí ðïéçìÜôùí åßíáé ç ßäéá ó
üëåò ôéò åðï÷Ýò. ÓôÝêåôáé óôçí ïìïñöéÜ ôïõò. (T áðïóðÜóìáôá ôïõ
Óïëùìïý), äéêáéþíåé, üðùò åßäáìå, ôç äéá÷ñïíéêÞ áîßá ôùí áðï-
óðáóìÜôùí ôïõ Óïëùìïý, ðáñáêÜìðôåé üìùò ñçôïñéêÜ ôï æÞôçìá
ôçò ãïíéìüôçôáò êáé ôçò åðéêáéñüôçôáò ôùí áðïóðáóìÜôùí, åðéâå-
âáéþíïíôáò Ýôóé ôï óõìðÝñáóìá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôï ôåëåõôáßï
ìÝñïò ôïõ åñùôÞìáôïò ôïõ BÜñíáëç óôç óåëßäá 169 ôïõ O Óïëùìüò
÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, üôé äçëáäÞ üíôùò ôá áðïóðÜóìáôá ðñïóöÝñïõí
ìïíÜ÷á (...) üìïñöåò(...) èýìçóåò.
Tï åðéêïëõñéêü ðïßçìá (üðùò ôï êáôÜëáâå ï BÜñíáëçò) ìå
ôá êïììáôéáóìÝíá ìÝëç ôïõ (áðïóðÜóìáôá, üðùò ôùí Eëåýèåñùí
ÐïëéïñêéóìÝíùí, Ýíá Ýíá ÷ùñéóôÜ, öéëïóïöéêïý ëõñéêïý ðïéÞìá-
ôïò, ðïõ äåí ìðïñïýí íá óõãêñïôçèïýí ùò óýíïëï, äçëáäÞ ù ò
õ ð ü è å ó ç å ð é ê ï ý ó ý í ï ë ï õ, ðïõ óôçñßæåôáé óå ìéáí
é ó ô ï ñ é ê Þ ð ñ á ã ì á ô é ê ü ô ç ô á :ü.ð.:186), äåí åßíáé ðáñÜ
Ýíá á ê ß í ç ô ï êáôüñèùìá, ôï ïðïßï õðÜñ÷åé ìïíá÷Ü ãéá ôçí
ðáèçôéêÞ èåáìáôéêÞ ÷áñÜ ôùí ìõçìÝíùí áíèñþðùí (ü.ð.:171).
H ôÝ÷íç (ôùí áðïóðáóìÜôùí) ôïõ Óïëùìïý ìðÞêå ìáæß áöåíüò ìå
ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá êáé ôï Ýñãï ôïõ KïñíÜñïõ, áöåôÝñïõ ìå ôá
Ýñãá ôüó[ùí] Üëë[ùí] çñþ[ùí] ôçò TÝ÷íçò, ðïëý ìåãáëýôåñ[þí] ôïõ
(ð.÷. Ýíáò ¼ìçñïò, Ýíáò NôÜíôåò, Ýíáò Ãêáßôå êôë) óôç óåéñÜ ôùí
áêéíÞôùí êáôïñèùìÜôùí ôïõ áíèñþðéíïõ Ðíåýìáôïò. Äåí ìðï-
ñåß ëïéðüí íá åßíáé ðçãÞ ýäáôïò æþíôïò (ü.ð.), ãéáôß Ý÷åé áðïêëåé-
óôéêÜ éóôïñéêÞ áîßá (: ¸ôóé ï áñéóôïêñáôéêüò áéóèçôéóìüò ôïõ Óï-
ëùìïý äåí åßíáé ôï Üñéóôï åßäïò TÝ÷íçò· åßíáé ì é á TÝ÷íç, ðïõ ç áîßá
ôçò óÞìåñá åßíáé ìïíÜ÷á é ó ô ï ñ é ê Þ, ü.ð.:198) êáé ìáæß ôçí (áêß-
íçôç) èÝóç ôçò óôï ìïõóåßï ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò.
H ñçôïñéêÞ áðïñßá ôïõ ÐáëáìÜ ôï 1926 óôï ðåñéèþñéï ôçò óå-
ëßäáò 198 (: Ðùò åßíáé éóôïñéêÞ, áöïý ìáò óõãêéíåß áéóèçôéêÜ ùò
ðñüôõðï ôÝ÷íçò; 95 ), ðïõ ó÷ïëéÜæåé ôï åðßèåôï éóôïñéêÞ ôïõ
95 Bë.: K.Ã. Káóßíçò, 1986:73.
264
BÜñíáëç, äåí ìðïñåß ðáñÜ íá óõó÷åôéóôåß ìå áìÝóùò ðñïçãïýìåíåò

ðáñáóåëßäéåò óçìåéþóåéò (âë. óôéò óåë. 169 êáé 171), üðïõ ç æùÞ
ôùí áðïóðáóìÜôùí ôïõ Óïëùìïý äåí åìðßðôåé óôç óöáßñá ôçò êáë-
ëéôå÷íéêÞò åðéêáéñüôçôáò, åðéâåâáéþíïíôáò åê íÝïõ êáé ðëáãßùò ü÷é
ìüíï ôç âáñíáëéêÞ åêäï÷Þ áëëÜ êáé ôçí ðáëáéüôåñç äéêÞ ôïõ åêäï-
÷Þ Þäç áðü ôï 1898 åêäï÷Þ ãéá ôç ìïõóåéáêüôçôá ôïõ Óïëùìïý (O
ðïéçôÞò Óïëùìüò 96 ), óå ðëÞñç áíôßèåóç ìå ôïí ÐïëõëÜ.
O (ðñáãìáôéêüò) óôü÷ïò ôïõ BÜñíáëç êáé ç åðßêñéóç ôçò

óôÜóçò ôïõ áðü ôïí ÓðáôáëÜ (1926)
Óáí óõìðÝñáóìá: Tï þñéìï Ýñãï êáôÜ óõíÝðåéá ôïõ Óïëùìïý äåí åß-
íáé ãéá ôïí BÜñíáëç, ðáñÜ Ýíá Ü ã ï í ï è á ý ì á,97 ìéá TÝ÷íç
ðïõ ç áîßá ôçò óÞìåñá åßíáé ìïíÜ÷á é ó ô ï ñ é ê Þ (ü.ð.:198), ìéá
ðáñáöùíßá åí ôÝëåé óôç óçìåñéíÞ óõíåßäçóç êáé TÝ÷íç (ü.ð.:201).
O BÜñíáëçò áíÝëáâå ôçí ðñùôïâïõëßá áðáíôþíôáò óôéò éäáíé-
óôéêÝò áêñüôçôåò ôïõ AðïóôïëÜêç, íá äéçãçèåß ôçí éóôïñßá åíüò
Ýñãïõ, êáôáäéêáóìÝíïõ íá ìçí ïëïêëçñùèåß, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ï
äçìéïõñãüò ôïõ, ï Óïëùìüò, áðïöÜóéóå, åêêéíþíôáò áðü ôçí éäåá-
ëéóôéêÞ âÜóç ôïõ Hegel êáé ôïõ Schiller, íá õðåñâåß ôçí ðáñáäåäï-
ìÝíç ïñéïèåôéêÞ ãñáììÞ ôùí åéäþí, ðñïò ìéá êáôåýèõíóç ðïõ Üíïé-
ãå íÝïõò äñüìïõò êáé åëÜ÷éóôá óõìâéâáæüôáí ìå ôéò áðáéôÞóåéò ôçò
åðï÷Þò ôïõ. O Óïëùìüò óå áíôßèåóç ìå üóá õðïóôÞñéæå ï BÜñíáëçò
ôï 1922 (âë. åäþ ðáñáðÜíù), åß÷å ãßíåé áðü áíôéêåéìåíéêüò, õðï-
êåéìåíéêüò ðïéçôÞò, Ýíáò ðïéçôÞò äçëáäÞ ðïõ áðïöÜóéóå íá áêï-
ëïõèÞóåé áíôßóôñïöç êáëëéôå÷íéêÞ êáé áéóèçôéêÞ ðïñåßá áð ü,ôé
åðÝâáëå ç åðï÷Þ ôïõ. Káé âÝâáéá, óýìöùíá ìå ôçí êïéíùíéïëïãéêÞ
áíôßëçøç ôïõ BÜñíáëç, ç åðï÷Þ ôïõ Óïëùìïý åß÷å ôñüðïí ôéíÜ
óöñáãßóåé ôéò åðéëïãÝò ôùí ðïéçôþí ìåôáîý (íåï)êëáóéêéóìïý êáé
ñïìáíôéóìïý, ìçí áöÞíïíôáò ðåñéèþñéá õðÝñâáóçò· ï Shiller
96 K. ÐáëáìÜò, [1962]:484504.
97 K. BÜñíáëçò, 1925:201.
265
åîÜëëïõ êáé ï Goethe, óôï ìé÷ôü(...) åßäïò (ü.ð.:59) ôïõ ðïéçôéêïý

Ýñãïõ ôùí ïðïßùí áíáöÝñåôáé ï BÜñíáëçò (ü.ð.:5961), áðáãüñåõáí
ôñüðïí ôéíÜ óå êÜèå åíäéáöåñüìåíï íá åðé÷åéñÞóåé äéáöïñåôéêïý ôý-
ðïõ ìåßîç.
Tï åíï÷ëçôéêü ìå ôïí Óïëùìü Þôáí üôé ìå ôïí ìåéêôü ôñüðï ôïõ
(Þ åßäïò óôçí áíôßëçøç ôïõ BÜñíáëç) åðé÷åéñïýóå íá îåðåñÜóåé
ôçí åðï÷Þ ôïõ êáé äéá ìÝóïõ áõôÞò íá áðåéëÞóåé åíäå÷ïìÝíùò, ùò
ðáñáäåéãìáôéêÞ æ þ ó á M ï ñ ö Þ êáé ôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò êáé-
ñïýò ôçò ñåáëéóôéêÞò ðéá ôÝ÷íçò, üðùò ôç èåìáôïðïéïýóå ï ßäéïò
BÜñíáëçò áíôéðáñáâÜëëïíôÜò ôç ìå ôçí ðßóôç ôïõ Óïëùìïý üôé ç
íßêç ôïõ ðíåýìáôïò Ý÷åé áðüëõôçí áéóèçôéêÞ áîßá (ü.ð.:185)· ç
áíôßèåôç áñ÷Þ, óçìåßùíå, ôçò áäõíáìßáò ôçò áôïìéêÞò èÝëçóçò íá
íéêÞóåé êáé í áëëÜîåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá (êáé ìÜëéóôá ôçí êïéíù-
íéêÞ) Ý÷åé ôçí ßäéá, áí ìç ðåñéóóüôåñç, áéóèçôéêÞ áðüäïóç ãéá ôç
óýã÷ñïíÞ ìáò ôïõëÜ÷éóôï ñåáëéóôéêÞ åîÞãçóç ôçò æùÞò êáé ãéá ôç
óýã÷ñïíÞ ìáò áíôéúäåáëéóôéêÞ áéóèçôéêÞ áãùãÞ (ü.ð.). H ñåáëé-
óôéêÞ áõôÞ ôÝ÷íç êáé ç óõóôáôéêÞ áñ÷Þ ôçò áíôáðïêñéíüôáí áíôé-
êåéìåíéêÜ óôá áéôÞìáôá ôçò íÝáò êïéíùíßáò ðïõ Ýâãáéíå íéêçöüñá
áðü ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ 1917 óôç Pùóßá êáé äÝóðïæå óôç äåêáåôßá
ôïõ 1920.
Tçí áðåéëÞ ôïõ Óïëùìïý áéóèÜíåôáé ï BÜñíáëçò íá Ýñ÷åôáé
ü÷é ôüóï áðü ôïí AðïóôïëÜêç (áõôüò Þôáí ìÜëëïí åýêïëïò áíôßðá-
ëïò) áëëÜ áðü ôïí ÐïëõëÜ êáé ôïí Káëïóãïýñï, ïé ïðïßïé êÜèå Üë-
ëï ðáñÜ ðñïãñáììáôéêÜ êáé éäåïëçðôéêÜ ìßëçóáí ãéá ôïí Óïëùìü·
ï ßäéïò Üëëùóôå ï BÜñíáëçò ôïõò áíáãíùñßæåé ùò óùóôÞ åðéëïãÞ ôï
üôé åßäáíå ôï Óïëùìü êáé ôïí îçãÞóáíå ìÝóïí ôçò ìåôáêáíôéáíÞò
öéëïóïößáò (ü.ð.:126). Oé åñìçíåßåò ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôïõ Káëï-
óãïýñïõ áðåß÷áí áéóèçôÜ áðü ôçí ðñïóðÜèåéá åðéâïëÞò åíüò áéóèç-
ôéêïý äüãìáôïò, ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéïýóå ùò åðé÷åßñçìá ôï óïëùìé-
êü Ýñãï, ãéá íá áíôéêñïõóôåß êÜðïéï Üëëï äüãìá (üðùò óôçí
ðåñßðôùóç ôïõ AðïóôïëÜêç), êáé ï BÜñíáëçò Ý÷åé åðßãíùóç áõôÞò
ôçò äéÜóôáóçò.
O Káëïóãïýñïò óçìåßùíå Þäç áðü ôï 1891 (Kñéôéêáß ðáñáôç-
266
ñÞóåéò ðåñß ôçò ìåôáöñÜóåùò ôïõ AìëÝôïõ) üôé ôï êñéôéêü êáé ìå-
ôáöñáóôéêü Ýñãï ôïõ ÐïëõëÜ åßíáé Üëëïõ ôýðïõ, êáèþò óõìâÜëëåé
áðïöáóéóôéêÜ óôç æÞôçóé[í] áíùôÝñáò ìïñöÞò [ô]ç[í] ÷áñáêôçñß-
æïõóá ôçí ôåëåõôáßáí äåêáåôßáí ôïõ Óïëùìïý, 98 õðïãñáììßæïíôáò
üôé æþíôïò Ýôé ôïõ Óïëùìïý ôï Ýñãï ôïõ ÐïëõëÜ (...) Ýðñåðå íá
ùèÞóç áõôüí ïõ ìüíïí åéò æÞôçóéí ìïñöÞò óïöùôÝñáò, ïßáí êáé ï
Óïëùìüò åðåæÞôåé, áëëÜ êáé í áíáãêÜóç áõôüí íá åêôåßíç ôïí êý-
êëïí êáé íá áãÜãç ôï óýóôçìá åéò ôáò åó÷Üôáò áõôïý óõíåðåßáò
(ü.ð.)· ôá Ðñïëåãüìåíá êáé ïé ìåôáöñÜóåéò ôïõ ÐïëõëÜ äåí áðï-
ôåëïýóáí óõíÞèç, åê ôùí Ýîù, åã÷åéñÞìáôá, áëëÜ åêôüò áðü ôçí
åîõðçñÝôçóç ôïõ Üìåóïõ óôü÷ï ôïõò, ôçí ðåñéãñáöÞ äçëáäÞ ôùí äå-
äïìÝíùí êáé ôçí áéóèçôéêÞ êñßóç ãéá ôï óïëùìéêü Ýñãï áöåíüò, ôçí
áðüäïóç ôùí áñéóôïôå÷íçìÜôùí ôùí áñ÷áßùí êáé íåùôÝñùí öéëï-
ëïãéþí (ü.ð.) áöåôÝñïõ, óõììåôåß÷áí êáôÜ Ýíáí ôñüðï åê ôùí Ýí-
äïí, óôçí ïëïêëÞñùóç ôïõ êýêëïõ ðïõ ôï ßäéï ôï êñéíüìåíï Ýñãï
åß÷å èåìáôïðïéÞóåé êáé óå ïñéóìÝíï âáèìü õëïðïéÞóåé, íá öÝñïõí
ì Üëëá ëüãéá ôï óýóôçìá ôïõ Óïëùìïý åéò ôáò åó÷Üôáò áõôïý
óõíåðåßáò (ü.ð.).
Tá êñéôéêÜ Ýñãá ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôïõ Káëïóãïýñïõ ëåéôïõñãïý-
óáí óôç âÜóç ìéáò ëïãéêÞò, äéáöïñåôéêÞò áðü åêåßíç ðïõ üñéæå ôç
ëåéôïõñãßá ôçò êñéôéêÞò óôï ðëáßóéï ôïõ áèçíáúêïý ïñßæïíôá ðñïó-
äïêéþí áðü ôçí åðï÷Þ ôùí Ðïéçôéêþí Äéáãùíéóìþí (18511877)· ç
ëïãéêÞ áõôÞ áöåíüò áðÝêëåéå ôçí åê ôùí Ýîù, åíôõðùóéïëïãéêÞ åðé-
÷åéñçìáôïëïãßá ãéá ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý, áöåôÝñïõ óõíäåüôáí óõ-
óôçìáôéêÜ ÷ùñßò áìÞ÷áíïõò ðëáôåéáóìïýò êáé åóùôåñéêÝò áíôéöÜ-
óåéò ìå öéëïóïöéêï-éäåïëïãéêÝò êáé áéóèçôéêÝò óôÜóåéò (ìå ôïí
Hegel êáé ôïí Schiller áíôßóôïé÷á ùò èåìåëéþäåéò Üîïíåò áíáöïñÜò),
ðïõ ôñïöïäüôçóáí ôç óêÝøç êáé ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý.
¼ôáí ï BÜñíáëçò êáôáëïãßæåé åéò áìöïôÝñïõò üôé Ýðåóáí óôï
óöÜëìá ôïõ éäåïëïãéêïý absolutisme, áõôü äåí öáßíåôáé íá ïöåß-
ëåôáé óôï åßäïò ôïõ êñéôéêïý ôïõò Ýñãïõ, áëëÜ óå ìéá óõíéóôþóá
98 Ã. Êáëïóãïýñïò, 1986:23.
267
áõôïý ôïõ Ýñãïõ (êáé åäþ ãßíåôáé óáöÝóôåñç ç âåâéáóìÝíç êáé

Üêñùò ðåñéïñéóôéêÞ èÝóç ôïõ BÜñíáëç), óôï ãåãïíüò äçëáäÞ üôé
ôïõò äéáðíÝåé ç ðßóôç êé áò ìç ôï ëÝíå êáôçãïñçìáôéêÜ, ðùò
ï Óïëùìüò æÞôçóå, âñÞêå êáé ðñáãìÜôùóå áîßåò áðüëõôåò, ïõóßåò
Ýîù áðü êáéñü êáé ôüðï, ðáíôïôåéíÝò, êáèïëéêÝò. ¼ìùò ìéá ôÝôïéá
áíôßëçøç Ý÷åé ùò öõóéêÞ ôçò áêïëïõèßá ôçí õðï÷ñÝùóç êÜèå ðïß-
çóçò íá êÜíåé ôï ßäéï. 99
Aðü ðïý üìùò, áðü ðïéï óçìåßï ôçò åðé÷åéñçìáôïëïãßáò, ðñïêý-
ðôåé, êáé ìÜëéóôá öõóéêÜ, üôé ç áíôßëçøç ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôïõ Ká-
ëïóãïýñïõ åðÝâáëå ôçí õðï÷ñÝùóç êÜèå ðïßçóçò íá êÜíåé ôï
ßäéï, íá åðáíáëÜâåé êáé íá ìéìçèåß ôá éäáíéêÜ ôïõ Óïëùìïý (ü.ð.);
¹ áêüìá, ðïéïò ðñïôñÝðåé ôïõò íÝïõò ðïéçôÝò ôïõ 1920 íá èåùñÞ-
óïõí ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý ùò êáèïëïêëçñßá æùíôáíü êáé ùò ôï
ìüíï åßäïò ôçò ðïßçóçò, ôï Üîéï ãé áíáðáñáãùãÞ (ü.ð.:203), ôç
óôéãìÞ ðïõ åßíáé ãíùóôü üôé ï ÐïëõëÜò áðåõèõíüìåíïò óôá Ðñï-
ëåãüìåíá ôçò Ýêäïóçò ôïõ 1859, óôïõò ãõìíáóìÝíïõò íüåò ôïõ
ðáñüíôïò êáé ôïõ ìÝëëïíôïò, ôïõò êáëåß ü÷é áóöáëþò íá ìéìçèïýí
(êáé íá áíáðáñáãÜãïõí) ôï óïëùìéêü Ýñãï, áëëÜ íá åííïÞóïõí ôçí
áóýìâáôç (áêüìá) ìå ôçí åðï÷Þ ôïõò èåìåëéþäç êáëëéôå÷íéêÞ áñ-
÷Þ ôçò åðéìïíÞò åéò ôçí ôåëåéïðïßçóç ôïõ áñ÷éêïý ðëÜóìá-
ôïò(...), 100 êáé ìÝóù áõôÞò ôçí æùíôáíÞí ïõóßá ôïõ óïëùìéêïý
Ýñãïõ;
¹, ôÝëïò, åßíáé ï Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò ôïõ AðïóôïëÜêç êáé
ôï áóåâÝò âéâëßï ôïõ åíÜíôéá óôïõò êáëýôåñïõò óçìåñéíïýò ëï-
ãïôÝ÷íåò, 101 äçëáäÞ ôïí ÐáëáìÜ, ðïõ èÝôåé üíôùò þóôå íá
÷ñåéÜæåôáé ôÝôïéáò Ýêôáóçò áíáëõôéêÞ áíáóêåõÞ áðü ôïí BÜñíáëç
(ìå óôáèåñü Üîïíá áíáöïñÜò óôçí åðéöÜíåéá ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ Aðï-
óôïëÜêç, óôï âÜèïò üìùò ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ Óïëùìïý) ôï æÞôçìá
üôé ïé ðáñáðÜíù äåí ìðïñïýí, ùò õðïäåÝóôåñïé, íá óõãêñéèïýí ìå
99 K. BÜñíáëçò, 1925:127.
100 Ä. Óïëùìüò, 1859:42.
101 Bë.: K. BÜñíáëçò, 1925:204.
268
ôïí Óïëùìü Þ ìå Üëëïõò Eõñùðáßïõò (ü.ð.:204205).102 Må Üëëá

ëüãéá, áðü ðïõ ðñïÝñ÷åôáé ç áðåéëÞ óôçí áðüêñïõóç ôçò ïðïßáò
áöéåñþíåôáé ìá÷çôéêÜ ôï 1925 ï BÜñíáëçò;
H áðÜíôçóç âñßóêåôáé íïìßæù óôçí ðñïêëçôéêÞ åðéëïãÞ ôïõ Óï-
ëùìïý óôçí ùñéìüôåñç óôéãìÞ ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ äçìéïõñãßáò
(18331834), ü÷é áóöáëþò íá áêïëïõèÞóåé ôï ìåéêôü åßäïò ôïõ
Goethe êáé ôïõ Schiller, üðùò Þèåëå ï BÜñíáëçò, áëëÜ íá õðåñâåß
ðñïò Üëëç êáôåýèõíóç ôçí ñïìáíôéêÞ áéóèçôéêÞ áñ÷Þ ôçò ñïìáíôé-
êïðïßçóçò üëçò ôçò ëïãïôå÷íßáò, óýã÷ñïíçò êáé áñ÷áßáò.103 H åðé-
ëïãÞ ôïõ Óïëùìïý íá óõíèÝóåé ìå ôïõò üñïõò ôïõ äéêïý ôïõ óôï-
÷áóìïý ôïí êëáóéêü êáé ôï ñïìáíôéêü ôñüðï, ôïí Ýöåñíå, ìå ôïõò
üñïõò ôþñá ôïõ BÜñíáëç, Ýîù áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ, áöåíüò ùò ðñïò
ôïí Pïìáíôéóìü (Ýíáò êáèáõôü Pïìáíôéêüò êáëëéôÝ÷íçò óßãïõñá äåí
èá åíï÷ëïýóå ôïí BÜñíáëç ïýôå ôï 1925 ïýôå ôï 1922) áöåôÝñïõ
ùò ðñïò ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ìéá åðáöÞ ìå ôçí ïðïßá èá ìðïñïýóå
íá êñáôÞóåé Ýóôù êáé ìå ôïõò üñïõò ôïõ ëïãéêïêñáôçìÝíïõ
êëáóóéêïý éäáíéêïý ôùí áñ÷áßùí, 104 ðïõ üìùò êáé áõôïýò ï Óï-
ëùìüò ôïõò îåðÝñáóå.
Mðïñåß ü,ôé ìÝíåé áðü ôïí ðñáãìáôéêü Óïëùìü ôïõ BÜñíáëç
(: ç Üêñá óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõ ôñõöåñüôçôá ê ç Üêñá êáëëéôå-
÷íéêÞ ôïõ åõóõíåéäçóßá ê ç åðáíáóôáôéêüôçôá ôçò ðñþôçò ôïõ ðå-
ñéüäïõ: ü.ð.:202), íá åßíáé áðïãïçôåõôéêÜ ëßãï, O Óïëùìüò ÷ùñßò
102 Tá ôåëåõôáßá üìùò ÷ñüíéá Ýíáò Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò(...) ðñüâáëå ìå

áðáßôçóåò êñéôéêÞò ìïíáñ÷ßáò íá êçñýîåé ôçí êáôáöñüíéá ôçò ðñáãìáôéêüôç-
ôáò(...). EðåéäÞ üìùò åß÷å ôï ÷áñáêôÞñá áóÝâåéáò åíÜíôéá óôïõò êáëýôåñïõò
óçìåñéíïýò ëïãïôÝ÷íåò, ðïõ ìåñéêïß áð'áõôïýò ìðïñïýíå íá ìç öïâçèïýíå êá-
ìéÜ óýãêñéóç ôüóï ìå ôï Óïëùìü, üóï êáé ìå ðïëëïýò Eõñùðáßïõò, Ýíá áßóèç-
ìá áíôßäñáóçò êé'áçäßáò Ýêáíå íá ãñáöôåß ôïýôç ç êñéôéêÞ, ðïõ äåí á÷ñçóôåý-
åé êáìéÜí áð' üóåò õðÜñ÷ïõíå, ìá ïýôå öáíôÜæåôáé, ðùò åßíáé êáé ðåñéôôÞ,
ü.ð.:204205.
103 Bë. ôï óçìáíôéêü ãéá ôï æÞôçìá âéâëßï ôùí Ph. Lacoue-Labarthe êáé J.-L.
Nancy, 1978· ãéá ôéò åéäïëïãéêÝò åðéëïãÝò ôïõ Óïëùìïý, âë.: Ä. AããåëÜôïò,
1997:8092 êáé 208239.
104 Bë.: K. BÜñíáëçò, 1925:61.
269
ìåôáöõóéêÞ üìùò åêöñÜæåé ìéá ãåííáßá ðñïóðÜèåéá êñéôéêÞò äéå-

ñåýíçóçò, ðïõ ðñþôç áìöéóâÞôçóå ìå óõãêåêñéìÝíïõò üñïõò êáé
ôï êõñéüôåñï ìå óõãêåêñéìÝíç ìåèïäïëïãßá ôçò ôá Ðñïëåãü-
ìåíá ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôï êñéôéêü Ýñãï ôïõ Káëïóãïýñïõ· ç ìåëÝ-
ôç ôïõ K. Xáôæüðïõëïõ óôïí NïõìÜ äåí Þôáí ðáñÜ ôï ðñïïßìéï
åíüò áíÜëïãïõ (áðü ôçí Üðïøç êñéôéêþí üñùí êáé ìåèïäïëïãßáò)
åã÷åéñÞìáôïò ãéá ôçí õðåñÜóðéóç ôïõ Óïëùìïý, ôùí ÐñïëåãïìÝ-
íùí ôïõ ÐïëõëÜ êáé ôïõ Káëïóãïýñïõ, ðïõ ðáñÝìåíå ôï 1925
áêüìç æçôïýìåíï.
H ôåëåõôáßá ôñüðïí ôéíÜ óõóôçìáôéêÞ åðôáíçóéáêÞ áíôßäñáóç
óôçí áèçíáúêÞ åñìçíåßá ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý óôá
÷ñüíéá áõôÜ, åîåéêïíßæåôáé óôï öõëëÜäéï ôïõ Ãåñ. ÓðáôáëÜ, O Óï-
ëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ ê ïé öõóéêÝò õðåñâïëÝò ôçò ðïëåìéêÞò êñé-
ôéêÞò (AðÜíôçóç óôïí ê. K. BÜñíáëç), ï ïðïßïò åß÷å Þäç äþóåé ìéá
óïâáñÞ öéëïëïãéêÞ åñãáóßá ãéá ôïõò Eëåýèåñïõò ÐïëéïñêéóìÝíïõò
ðïõ áðïóêïðïýóå óôçí åðß ôç âÜóåé ôùí ÐñïëåãïìÝíùí, áíáóýí-
èåóç ôùí åíïôÞôùí ôïõ Ýñãïõ· 105 ôï öõëëÜäéï äçìïóéåýåôáé ôï
1926 êáé äåí áöÞíåé ðåñéèþñéá ðáñåîçãÞóåùí ùò ðñïò ôïí Üìåóï
óôü÷ï ôïõ, ï ïðïßïò äåí åîáíôëåßôáé óôçí åðéóÞìáíóç ôçò áäéêßáò
ðïõ õößóôáôáé ï Óïëùìüò áðü ôïí BÜñíáëç, áëëÜ ðåñéëáìâÜíåé êáé
ôçí åðßêñéóç ôùí ðåñß Óïëùìïý áðüøåùí ôïõ ÐáëáìÜ êáé ôïõ Aðï-
óôïëÜêç, áöïñÜ äçëáäÞ óôéò ôñåéò ðåñßåñãåò êáé öáíôáóôéêÝò
èåùñßåò ôïõ KùóôÞ ÐáëáìÜ, ôïõ ê. ÃéÜííç AðïóôïëÜêç êáé ôïõ
ê. Kùíóôáíôßíïõ BÜñíáëç. 106
Tï æÞôçìá ôçò áðïóðáóìáôéêüôçôáò ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óï-
ëùìïý âñßóêåôáé êáôÜ ôïí ÓðáôáëÜ óôï åðßêåíôñï ôùí èåùñéþí áõ-
ôþí, ïé ïðïßåò áäõíáôïýí íá åííïÞóïõí ôïí ôñüðï êáëëéôå÷íéêÞò åñ-
ãáóßáò êáé óýíèåóçò ôïõ Óïëùìïý, üðùò ôïí åñìçíåýåé ï ÐïëõëÜò
êáé ï Káëïóãïýñïò. Aðïññßðôåé Ýôóé ôüóï ôéò âéïãñáöéêïý ôýðïõ
105 Bë. Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 19221923· óôçí ßäéá êáôåýèõíóç êéíåßôáé êáé ç óõíôïìü-
ôåñç åñãáóßá ôïõ ãéá ôïí ËÜìðñï: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1926 (â).
106 Bë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1926:27.
270
áíåêäïôïëïãéêÝò åêäï÷Ýò ãéá ôïí ðñïóùðéêü âßï ôïõ ðïéçôÞ üóï êáé
ôçí Üðïøç ôïõ BÜñíáëç üôé ï Óïëùìüò óôçí ôåëåõôáßá ðåñßïäï
ôçò äçìéïõñãßáò ôïõ [Ýêáíå] (...) óôß÷ïõò áðïìïíùìÝíïõò Þ äßóôé÷á
Þ ìéêñÜ áðïóðÜóìáôá (ü.ð.:15), åðéêåíôñþíïíôáò ôï åíäéáöÝñïí
ôïõ êáé åäþ Ýãêåéôáé ç óõìâïëÞ ôïõ óôï óïëùìéêü óôï÷áóìü ãéá
ôïí ìåéêôü ôñüðï (32 ê.åî.).
Èá óðåýóåé ùóôüóï ðáñåíèåôéêÜ íá åðéóçìÜíåé ôéò ïöèáëìïöá-
íÝóôåñåò áäõíáìßåò ôïõ BÜñíáëç, ôüóï ãéá ôïí êõñéüôåñï áðü ôïõò
Ýîé ëüãïõò ðïõ êáôÜ ôïí BÜñíáëç ïäÞãçóå óôçí áðïôõ÷ßá ôïõò
Eëåýèåñïõò ÐïëéïñêéóìÝíïõò, üôé äçëáäÞ ï Óïëùìüò áíÞêå ðïëéôé-
êÜ óôï êüììá ôùí KáëáìáñÜäùí (ü.ð.:40), üóï êáé ãéá Üëëá óçìåßá
(ü.ð.:4043), ãéá íá êáôáëÞîåé ìå ìéá äüóç õðåñâïëÞò íá õðïóôç-
ñßîåé üôé O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ èá ìðïñïýóå í áíáôñáðÞ
öñÜóç ðñïò öñÜóç(...) ãéáôß üóï êé áí ç ëïãéêÞ ôïõ åßíáé éó÷õñü-
ôåñç áðï ôç ëïãéêÞ ôïõ ê. AðïóôïëÜêç, äåí åßíáé äõíáôüí íÜíáé
éó÷õñüôåñç êé áðü ôá ðñÜãìáôá, ôá ïðïßá åßôå ðáñáíïåß, åßôå áãíï-
åß, åßôå äéáóôñÝöåé, åßôå ðáñáóéùðÜ (ü.ð.:39).
H äéåñåýíçóç ôþñá ôïõ íüìéìï[õ] ìßãìá[ôïò] (ü.ð.:33) åßíáé
âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôçí êáôáíüçóç åíüò óõíèåôéêïý Ýñãïõ óáí
ôïõò Eëåýèåñïõò ðïëéïñêéóìÝíïõò, êáé ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç èá
êéíçèåß ï ÓðáôáëÜò, óçìåéþíïíôáò üôé ï BÜñíáëçò óôçí ðñïóðÜèåéÜ
ôïõ íá ôïíßóåé ôéò ïöåéëÝò ôïõ Óïëùìïý óôïí Hegel êáé óôïí
Schiller, ÷ôõðþíôáò ôïí AðïóôïëÜêç, ï ïðïßïò ôéò ðáñáêÜìðôåé
(ü.ð.:3132), öôÜíåé ôï óçìåßï íá áñíéÝôáé êÜèå ðñùôïôõðßá óôï
Óïëùìü, áêüìá êáé ôçí êáëÞ ðßóôç (ü.ð.:32).
O BÜñíáëçò èá áðïôý÷åé íá ðñïóäéïñßóåé ôçí õöÞ ôïõ ìßãìá-
ôïò, ðüóï ìÜëëïí ðïõ äåí åìðüñåóå íÜ÷ç êáíÝíáò áðü ôïõò êñé-
ôéêïýò ôïõ Óïëùìïý êáèáñÞ ãíþóç ôïõ ðñÜãìáôïò, ãéáôß, áí åß÷å,
Ýðñåðå íá ôï óçìåéþóç (ü.ð.:33), åíþ ï ÓðáôáëÜò áðü ôçí ðëåõñÜ
ôïõ èá äéåêäéêÞóåé äéêáéïëïãçìÝíá ìéá óçìáíôéêÞ ðñùôéÜ óôï æÞ-
ôçìá áõôü, áöïý ïýôå ï ÐïëõëÜò, ïýôå ï KïõáñôÜíïò, ïýôå ï
Káëïóãïýñïò, ïýôå ï ÐáëáìÜò, ïýôå êé ï êïìðáóôÞò ê. AðïóôïëÜ-
êçò åêÜìáíå ëüãï (ü.ð.)· (...) ðéÜíåé ôïí Üíèñùðï èáõìáóìüò
271
ìðñïóôÜ óôï áñ÷éôåêôïíéêü ìåãáëïýñãçìá ôïõ ìßãìáôïò åêåßíïõ,

üôáí öôÜóåé íá ôï äéáêñßíç (ü.ð.:33), ôüíéæå ï ÓðáôáëÜò, ãéá íá
óõíå÷ßóåé, áßñïíôáò ôçí êáêïðéóôßá ðïõ Ýäåéîå ï BÜñíáëçò óôï óï-
ëùìéêü óôï÷áóìü, êáé ôçí êñéôéêÞ áóôï÷ßá íá óõíäÝóåé ôçí ðñïóðÜ-
èåéá ôïõ Óïëùìïý ìå ôïí Goethe êáé ôïí Schiller, [ê]áé ôï ìßãìá
åêåßíï, ü÷é ìüíï ï Óßëëåñ êé ï Ãêáßôå äåí ôï åöáñìþóáíå, ìá êé
ïýôå Üëëïò êáíÝíáò (ü.ð.). 107
H áìÝóùò åðüìåíç ðáñáôÞñçóç ôïõ ÓðáôáëÜ áöïñÜ óôïí åéäï-
ëïãéêü êáèïñéóìü ôïõ áñ÷éôåêôïíéêïý ìåãáëïõñãÞìáôïò ôïõ
ìåéêôïý ôñüðïõ, üðùò ðñïêýðôåé áðü ôçí åöáñìïãÞ ôïõ óôç óýíèå-
óç ôùí Eëåýèåñùí ðïëéïñêéóìÝíùí, ìÝíïíôáò êáôÜ êýñéï ëüãï óôï
åðßðåäï áöçãçìáôéêÞò ïñãÜíùóçò, ÷Üñç óôçí ïðïßá ôï ìßãìá áðÝ-
êôçóå áñìïíßá ìïíáäéêÞ (ü.ð.:34)· ðéï óõãêåêñéìÝíá, ï Óïëùìüò
ìåôÜèåóå ôï âÜñïò ôïõ óõíèÝìáôïò áðü ôïí êýñéï Þñùá óôï åðåéóü-
äéï, ìÝóá óôï ïðïßï Üöçóå íá êéíïýíôáé Ýíá ðëÞèïò çñþùí, Ýíá
ðëÞèïò Üëëùí åðåéóïäßùí, Ýíá ðëÞèïò ãåãïíüôùí, áíåîÜñôçôá ìå-
ôáîý ôïõò, êé üìùò óöé÷ôÜ äåìÝíá ìå ôï êýñéï ãåãïíüò (ü.ð.), ìå
áðïôÝëåóìá ç åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò íá âñßóêåôáé óôï ãåãïíüò,
ãýñù áðü Ýíá êïììÜôé æùÞò, ðïõ ìÝóá ôçò ëáâáßíïõíå ìÝñïò ðëÞ-
èïò Þñùåò êáé äÝíïõíå ôçí ýðáñîÞ ôïõò ìå êåßíç (ü.ð.:4344).
H ôå÷íéêÞ ïñïëïãßá ôïõ ÓðáôáëÜ (Añ÷Þ, ÄÝóç, Ëýóç ôïõ
ðïéÞìáôïò) 108 êáé ïé áíáöïñÝò ôïõ óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï Óï-
ëùìüò ðÝôõ÷å ìå ôá ðïëëÜ åðåéóüäéá, ãåíéêÞò, ïéêïãåíåéáêÞò êáé
107 Méá ÷ëùìÞ ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí åðßôåõîç áõôïý ôïõ ìßãìáôïò áíáãíùñß-
æåé ï ÓðáôáëÜò ìüíï óôï ìõèéóôüñçìá ôïõ K. Èåïôüêç, Oé óêëÜâïé óôá äåóìÜ
ôïõò, ÓðáôáëÜò, 1926:33.
108 (...) áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç õðåñåõôõ÷éóìÝíç ìÜ÷ç ôçò Këåßóïâáò, üðïõ
÷ßëéá ðôþìáôá ôïýñêùí åóêåðÜóáíå ôç ëßìíç êáé ôï ìéêôñü íçóÜêé, Ýðåéô áðü
ôçí ïðïßáí ïýôå ïé ôïýñêïé, ïýôå ïé áñáðÜäåò åß÷áíå ôçí ôüëìç íá îáíáåðéôå-
èïýíå. ÄÝóç ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áäõíáìßá ôïõ Eëëçíéêïý óôüëïõ íá íéêÞ-
óç ôïí Aéãõðôéáêü, ç áðïôõ÷ßá ôïõ íá äþóç ôñïöÝò êáé ðïëåìïöüäéá óôïõò
ðïëéïñêçìÝíïõò, êç åßóïäï ôïõ ôïõñêéêïý óôüëïõ óôá íåñÜ ôïõ Måóïëïã-
ãéïý. Ëýóç ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ¸îïäï, ü.ð.:44.
272
áôïìéêÞò öýóåùò (ü.ð.:45), íá äéáôçñÞóåé ôçí áñéóôïôåëéêÞ åíü-

ôçôá ôçò äñÜóçò, ìåôÝèåôáí ôç óõæÞôçóç ãéá ôçí ðñùôïôõðßá óå åðß-
ðåäï êåéìåíéêÞò, ü÷é éäåïëïãéêÞò Þ ãåíéêÜ áéóèçôéêÞò, ðñïóÝããéóçò·
ï Óïëùìüò åßíáé ï ìüíïò ðïõ åðñüóèåóå êÜôé óôç ìïñöÞ ôïõ Ýðïõò
êáé ôïõ äñÜìáôïò Ýðåéô áðü ôïõò êáíüíåò ôïõ AñéóôïôÝëç (ü.ð.:
34). Oé ôå÷íéêÝò êáé åéäïëïãéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ ÓðáôáëÜ ãéá ôï
óõíèåôéêü ôñüðï ðïõ åöçýñå (ü.ð.:45) ï Óïëùìüò åß÷áí Üìåóï
óôü÷ï íá äåßîïõí ôï áóýóôáôï ôçò Üðïøçò ôïõ BÜñíáëç ùò ðñïò
ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ ðïéçôÞ íá ïëïêëçñþóåé ôá þñéìá Ýñãá ôïõ
(ü.ð.:34 ê.åî.), êáé Ýöåñíáí ôáõôü÷ñïíá óôçí åðéêáéñüôçôá êõñßùò
èÝóåéò ôïõ ÐïëõëÜ óôá Ðñïëåãüìåíá áëëÜ êáé ôïõ Káëïóãïýñïõ,
ãéá ôéò óïëùìéêÝò óõíèåóéáêÝò-åéäïëïãéêÝò áñ÷Ýò, üðùò áßöíçò åêåß-
íçí ðïõ áöïñïýóå óôï éôáëüãëùóóï ðïßçìá La Navicella greca,
ôï ïðïßï åðåéäÞ áêñéâþò óþæåôáé ôåëåéïðïéçìÝíï, ðñÝðåé íá èå-
ùñåßôáé äåßãìá ðïëýôéìï ôïõ ôñüðïõ, ìå ôïí ïðïßïí ï Óïëùìüò
åó÷Üôùò åñãÜæåôï ôï ðïéçôéêüí ýöáóìá, áðüäåéîç ãéá ôï ðéôõ÷ç-
ìÝíï óõã÷þíåõìá ôïõ åðéêïý åßäïõò êáé ôïõ ëõñéêïý, ìÝóá åéò ìßáí
áðëüôçôá, ç ïðïßá ìÝíåé ìïíáäéêÞ åéò ôçí öéëïëïãßá ôïõ áéþ-
íïò. 109
H êñéôéêÞ ùóôüóï óõæÞôçóç ðåñß áðïóðáóìáôéêüôçôáò Þ
ðñùôïôõðßáò ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý äåí ðñïùèÞèçêå óôá
÷ñüíéá ðïõ áêïëïýèçóáí, 11 0 êáé óå ôïýôï óõíÝâáëå ç áìÝèïäç
êáé ÷áïôéêÞ Ýêäïóç ôùí AíÝêäïôùí Ýñãùí ôïõ Óïëùìïý áðü ôïí
K. Káéñïöýëá ôï 1927, 111 ç ïðïßá äçìéïýñãçóå óïâáñÜ åêäïôéêÜ
109 Ä. Óïëùìüò, 1859:38. Ãéá ìéá åñìçíåõôéêÞ äéåñåýíçóç ôçò ðáñáðÜíù Üðïøçò
ôïõ ÐïëõëÜ ó÷åôéêÜ ìå ôçí éäéáßôåñç åéäïëïãéêÞ ôáõôüôçôá ôïõ éôáëüãëùóóïõ
óõíèÝìáôïò ôïõ Óïëùìïý, âë.: Ä. AããåëÜôïò, 2000 (â).
110 O BÜñíáëçò óõíå÷ßæåé (19261928) ôá Üñèñá ôïõ ðåñß AéóèçôéêÞò ùò êëÜäïõ
ôçò Kïéíùíéïëïãßáò, ðåñß êñéôéêÞò êáé êïéíùíéêïý ÷áñáêôÞñá ôçò ôÝ÷íçò (âë.:
Ëïõôóßá MáñêåæÝëéËïýêá, 1984:3942), ãéá íá áó÷ïëçèåß ìå ôïí Óïëùìü ìå
áöïñìÞ ôçí Ýêäïóç ôùí AíÝêäïôùí ¸ñãùí áðü ôïí K. Káéñïöýëëá.
111 Âë. Ä. Óïëùìüò, 1927 [2ç êïéíÞ Ýêäïóç ìå ðñïóèÞêåò (õðÞñ÷å êáé ðñþôç
Ýêäïóç ðïëõôåëÞò)].Åéäéêü åêäïôéêü óçìåßùìá: 7.
273
ðñïâëÞìáôá áëëÜ êáé ìåãÜëç áíáôáñá÷Þ óôá óïëùìéêÜ ðñÜãìáôá

ìå ôéò (áóýóôáôåò) êáôçãïñßåò ðïõ åîáðÝëõóå åíáíôßïí ôïõ Ðïëõ-
ëÜ áöåíüò üôé öïâÞèçêå ìÞðùò äçìïóéåýùí êáé ôá äåõôåñåýïíôá,
êáôÜ ôçí ãíþìçí ôïõ, Ýñãá ôïõ Óïëùìïý èá åêéíäýíåõå íá ìåéùèÞ
ç äüîá ôïõ (ü.ð.:11), áöåôÝñïõ üôé ç Ýêäïóç ôùí EõñéóêïìÝíùí åß-
÷å ðïëëÜ åëáôôþìáôá. 112 H Ýêäïóç ôïõ Káéñïöýëëá Ýäùóå êáé ôï
(ðáñáðëáíçôéêü) Ýíáõóìá ãéá íá åðáíáôïíéóôåß ç ñåáëéóôéêÞ êáé
ôßìéá ðñïóðÜèåéá íá ãíùñéóôÞ êáé íá ôïðïèåôçèÞ ï Óïëùìüò åêåß
ðïõ áëçèéíÜ ôïõ áîßæåé äß÷ùò éäåáëéóôéêïýò Þ õðåñåèíéêéóôéêïýò
õóôåñéóìïýò, üðùò ôüíéæå ôï 1929 ï K. Ðáñïñßôçò, 113 ï ïðïßïò
åêôüò áðü ôçí åðéäåñìéêÞ åðáíÜëçøç ôùí èÝóåùí ôïõ BÜñíáëç, Ýèå-
ôå êáé æÞôçìá ó÷ïëéáóìÝíçò Ýêäïóçò ôïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý êá-
ôÜ ôï ðñüôõðï ôùí áñ÷áßùí óõããñáöÝùí ðïõ èá åðÝôñåðå íá ôïí
íéþóïõìå êáé íá ôïí å÷ôéìÞóïõìå üóï áëçèéíÜ ôïõ áîßæåé (ü.ð.:38).
H óõæÞôçóç ðåñß Óïëùìïý åðáíáðñïóáíáôïëßóôçêå ùò åê
ôïýôïõ óôéò ãíùóôÝò ðáëáìéêÝò áðüøåéò ðïõ äåí êëïíßóôçêáí ïýôå
áðü ôç äéÝíåîç ôïõ ÐáëáìÜ ìå ôïí Øõ÷Üñç ìå áöïñìÞ ôï âñáâåßï
Nüìðåë, êáé ôï åðéèåôéêü êåßìåíï ôïõ äåýôåñïõ ãéá ôïí ðñþôï, 114
åíþ óôï ðåäßï ôçò öéëïëïãéêÞò êñéôéêÞò ïé åñãáóßåò ôïõ N.B. Tù-
ìáäÜêç åðéâåâáßùíáí ôçí åîáêïëïõèçôéêÜ éó÷õñÞ ðáñïõóßá ôïõ
ÐáëáìÜ. 11 5
112 Óôç óõæÞôçóç ãéá ôá åëáôôþìáôá ôçò Ýêäïóçò ÐïëõëÜ óõììåôåß÷å êáé ï BÜñ-
íáëçò ðïõ ìå ôçí åõêáéñßá êáôáëüãéæå óôéò éäåïêñáôéêÝò ðñïóåããßóåéò ôïõ
óïëùìéêïý Ýñãïõ üôé ðáñÝâëåðáí ôç íÝá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ äéáìüñöùíå ç
Ýêäïóç ôïõ Káéñïöýëëá. âë. K. BÜñíáëçò, 1928.
113 Bë.: K. Ðáñïñßôçò, 1929:36. Óôéò Üóôï÷åò êñéôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ Ðáñï-
ñßôç ãéá ôéò äõóêïëßåò ðïõ óõíáíôïýóå ï Óïëùìüò óôçí Ýêöñáóç (ü.ð.:
37), áðÜíôçóå ï ÓðáôáëÜò. âë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1930.
114 Bë. ôï êåßìåíï ôïõ Ã. Øõ÷Üñç (:KùóôÞò ÐáëáìÜò·1927), 1997:596624· ôï
êåßìåíï åß÷å äçìïóéåõôåß óôï áëåîáíäñéíü ðåñéïäéêü ¸ñåõíá. Ãéá ôç óôÜóç ôïõ
ÐáëáìÜ óôç äéÝíåîç ìå ôïí Øõ÷Üñç, âë. üóá óçìåéþíåé áñãüôåñá óå åðéóôï-
ëÞ ôïõ (4-7-1930) óôïí Ã. Káôóßìðáëç: KùóôÞò ÐáëáìÜò, 1981:4956.
115 Bë.: N. B. TùìáäÜêçò, 1930· ôï âéâëßï óõãêñïôïýí äýï áõôüíïìá ìåëåôÞìá-
ôá (ôï ðñþôï åßíáé ôïõ 1930:713, êáé ôï äåýôåñï ôïõ 1929:1430).
274
O âáóéêüôåñïò üìùò ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï ç êñéôéêÞ óõæÞôçóç ðå-

ñß Óïëùìïý äåí îåðÝñáóå ôïí ÐáëáìÜ (êáé êáô åðÝêôáóç ôïí BÜñ-
íáëç), óõíäåüôáí ìå ôï óõíôçñçôéêü ðíåýìá ôùí åëëáäéêþí íåùôå-
ñéêþí áíáæçôÞóåùí ôçò ãåíéÜò ôïõ 1930. Tï ðñùôïðïñåéáêü
êáëëéôå÷íéêü åã÷åßñçìá ôïõ þñéìïõ Óïëùìïý Ýìåíå Ýôóé Ýîù áðü
ôïí áéóèçôéêü êáé ëïãïôå÷íéêü êáíüíá ôçò ãåíéÜò ôïõ 1930, 116
ðïõ óôçí êñßóéìç äåêáåôßá ôçò äéáìüñöùóÞò ôçò ðáñÝìåéíå áðáñÝ-
ãêëéôá ðáëáìéêüò, åíþ ðáñÜëëçëá ç áñéóôåñÞ äéáíüçóç ðïõ áðü ôï
ìÝóïí ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1930 åðáíåêôéìïýóå èåôéêÜ ôï Ýñãï ôïõ
Óïëùìïý (óå áíôßèåóç ìå ü,ôé óõíÝâáéíå ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò
äåêáåôßáò ôïõ 1920), Ýìåíå óå ìéá áìéãþò éäåïëïãéêÞ èåþñçóç.
Béâëéïãñáößá
AããåëÜôïò, 1997
AããåëÜôïò, Ä., H öùíÞ ôçò ìíÞìçò. Äïêßìéï ãéá ôá ëïãïôå-
÷íéêÜ åßäç, ËéâÜíçò, AèÞíá.
AããåëÜôïò, Ä., O Óïëùìüò ôïõ ÓåöÝñç: ç ðáñáôåéíüìåíç
áìç÷áíßá áðÝíáíôé óôï óïëùìéêü Ýñãï (Aíáêïßíùóç óôï
ÄéåèíÝò Óõìðüóéï ãéá ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý, ðïõ äéïñãÜíùóå
ôï ÐáíåðéóôÞìéï Aèçíþí: AèÞíá [911-11-1998])· õðü äçìï-
óßåõóç óôá ÐñáêôéêÜ ôïõ Óõíåäñßïõ.
AããåëÜôïò, Ä., Þ÷ïò ëåðôüò...[...]ãëõêýôáôï[ò], áíåêäéÞãç-
ôï[ò]...: H ôý÷ç ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ êáé ç åîáêïëïõèçôé-
êÞ áìç÷áíßá ôçò êñéôéêÞò (18591929), ÐáôÜêçò.
116 Ãéá ôï èÝìá, âë. áíáëõôéêÜ: Ä. AããåëÜôïò, 1998.
275
AããåëÜôïò, 2000 (â)

AããåëÜôïò, Ä., Ove barbaro giunsi e tal non sono: åñìçíåõ-
ôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò óôï La Navicella greca ãéá ôéò óõíèåôé-
êÝò ðñïûðïèåóåéò ôïõ þñéìïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý (Aíáêïß-
íùóç óôï ÓõíÝäñéï ãéá ôï Ýñãï ôïõ Ä. Óïëùìïý, ðïõ
äéïñãáíþèçêå óôçí KÝñêõñá [1214-11-1998]), Ðüñöõñáò
9596 (Iïýë.Aýã. 2000):359366.
AëéìðÝñôçò, 1919
AëéìðÝñôçò, Óð., IÜêùâïò ÐïëõëÜò, KñéôéêÞ êáé ðïßçóç
1012 (Iïýë. 1919):373384.
AðïóôïëÜêçò, 1919
AðïóôïëÜêçò, Ã., H êñéôéêÞ êáé Méá ðñïóèÞêç, KñéôéêÞ
êáé ðïßçóç, 1012 (Iïýë. 1919):298359 êáé 385386.
AðïóôïëÜêçò, 1991
Ã. AðïóôïëÜêçò, H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò, AèÞíá, 1923· íåüôå-
ñç Ýêä.: BÜíéáò, Èåóóáëïíßêç.
BÜñíáëçò, 1922
BÜñíáëçò, K., Öéëïëïãéêáß óõæçôÞóåéò. Yðïêåéìåíéêü-áíôé-
êåéìåíéêü, åöçì. Ðñùôåýïõóá, (18-5-1922): X.Ë. KáñÜï-
ãëïõ, Tï ðåñéïäéêü Mïýóá (19201923), NåöÝëç, AèÞíá,
1991:226230.
BÜñíáëçò, 1922 (â)
BÜñíáëçò, Ê., Öéëïëïãéêáß óõæçôÞóåéò. Ùñáßïí êáé Üó÷ç-
ìïí: X.Ë. KáñÜïãëïõ, (ü.ð.: ÂÜñíáëçò, 1922):230235.
BÜñíáëçò, 1925
BÜñíáëçò, Ê., O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, Óôï÷áóôÞò,
AèÞíá.
ÂÜñíáëçò, 1928
BÜñíáëçò, Ê., H áîßá ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ, NÝá Eóôßá 3
(1928):102107, 163173 êáé 212217.
BÜñíáëçò, 1981[2ç]
ÂÜñíáëçò, Ê., ÖéëïëïãéêÜ Aðïìíçìïíåýìáôá, (åðéìÝë.:
276
K.Ã. Ðáðáãåùñãßïõ), KÝäñïò, AèÞíá.

ÂåëïõäÞò, 1981
BåëïõäÞò, Ã., O óïëùìéêüò BÜñíáëçò (1975): ÐñïôÜóåéò.
ÄåêáðÝíôå ãñáììáôïëïãéêÝò äïêéìÝò, KÝäñïò, AèÞíá: 4053.
BåëïõäÞò, Ã., Óïëùìüò êáé Schiller: AíáöïñÝò. ¸îé íåïåë-
ëçíéêÝò ìåëÝôåò, AèÞíá, Eêäüóåéò Öéëéððüôç: 3043.
BåëïõäÞò, Ã., Äéïíýóéïò Óïëùìüò. PïìáíôéêÞ ðïßçóç êáé
ðïéçôéêÞ. Oé ãåñìáíéêÝò ðçãÝò, Ãíþóç, AèÞíá.
Ãåùñãïõóüðïõëïò, 1981
Ãåùñãïõóüðïõëïò, Ê., ÃéÜííçò AðïóôïëÜêçò Öþôïò Ðïëß-
ôçò (Tüêïé åíüò ðáëéïý êåöáëáßïõ): H êñéôéêÞ óôç íåüôåñç
EëëÜäá, Eôáéñåßá Óðïõäþí Nåïåëëçíéêïý Ðïëéôéóìïý êáé Ãå-
íéêÞò Ðáéäåßáò ºäñõìá Ó÷ïëÞò MùñáÀôç, AèÞíá: 145176.
ÃïõíåëÜò, 1994
ÃïõíåëÜò, ×.-Ä., H áíáãíþñéóç ôçò ðáéäéêÞò åðéññïÞò:
Méá èåùñçôéêÞ äÝóìåõóç ôïõ ÃéÜííç AðïóôïëÜêç üðùò
öáßíåôáé ôï êñéôéêü ôïõ äïêßìéï H Ðïßçóç óôç æùÞ ìáò:
¼øåéò ôçò ëáúêÞò êáé ôçò ëüãéáò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò. 5ç
ÅðéóôçìïíéêÞ ÓõíÜíôçóç: 2736.
ÄÜëëáò, 1988
ÄÜëëáò, Ã., Óýíèåóç êáé éäåïëïãßá. Óôá ß÷íç ôïõ Ðñïóêõ-
íçôÞ êáé ðñéí áðü Tï öùò ðïõ êáßåé (1982): H äçìéïõñãéêÞ
äåêáåôßá óôçí ðïßçóç ôïõ BÜñíáëç. MåëåôÞìáôá, KÝäñïò,
AèÞíá.
ÄÜëëáò, 1988 (â)
ÄÜëëáò, Ã., Tï Öùò ðïõ êáßåé êáé ç ìÝèïäïò ôùí ìõèéêþí
óõìâüëùí (1985): H äçìéïõñãéêÞ äåêáåôßá: 3775.
ÄÜëëáò, 1988 (ã)
ÄÜëëáò, Ã., O áíôéúäåáëéóôéêüò óïëùìéóìüò ôïõ BÜñíáëç.
Aðü ôçí áöüñìçóç óôçí áíôé/ðïßçóç (1984/1985): H äç-
ìéïõñãéêÞ äåêáåôßá: 149189.
277
Káóßíçò, 1986
Káóßíçò, Ê. Ã., ÐáëáìéêÜ ìáñãéíÜëéá óôï Óïëùìü ÷ùñßò ìå-
ôáöõóéêÞ ôïõ BÜñíáëç, O Ðïëßôçò, 71 (Iáí.MÜñô. 1986):
5577.
Êáëïóãïýñïò, 1986
Êáëïóãïýñïò, Ã., ÊñéôéêÜ Êåßìåíá (ÅðéìÝë. åéóáã.-ó÷üë.:
Ê. ÄáöíÞò), ÊÝñêõñá: 1973.
Lacoue Labarthe êáé J.-L. Nancy, 1978
Lacoue, Ph., Labarthe êáé J.-L. Nancy, L absolu lit-
teraire. Theorie de la litterature du romantisme allemand, Ðá-
ñßóé, Seuil.
Ëáëü, ÷.÷.
K. Ëáëü, AéóèçôéêÞ, (ìåôöñ.-óçì.: B[=Üñíáëçò]), Ãêïâüóôçò,
AèÞíá, [÷.÷.].
ËïñåíôæÜôïò, 1976
EëëçíéêÞ êñéôéêÞ óêÝøç. EêëïãÞ (åðéìÝë.: Z. ËïñåíôæÜôïò),
ºêáñïò, AèÞíá: 124133.
Ëïõôóßá MáñêåæÝëé Ëïýêá, 1984
Ëïõôóßá MáñêåæÝëé Ëïýêá, ÓõìâïëÞ óôçí åñãïãñáößá ôïõ Kþ-
óôá BÜñíáëç. AéóèçôéêÜ-KñéôéêÜ 19111944, KÝäñïò, AèÞíá.
Ìé÷áçëßäç, 1986
Èåáíþ N. Mé÷áçëßäç, Tï áñ÷åßï BÜñíáëç, O Ðïëßôçò 71
[=AöéÝñùìá óôïí BÜñíáëç] (Iáí.MÜñô. 1986):3235.
ÐáëáìÜò, [1962]
ÐáëáìÜò, Ê., O ðïéçôÞò Óïëùìüò (1898): ¢ðáíôá, ô.2, Ãêï-
âüóôçò-Mðßñçò, AèÞíá, [1962], 484504.
ÐáëáìÜò, 1964
ÐáëáìÜò, Ê., ¢ðáíôá, ô.2, Ãêïâüóôçò-Mðßñçò: AèÞíá.
ÐáëáìÜò, [1966]
ÐáëáìÜò, Ê., ¢ðáíôá, ô.7, Ãêïâüóôçò-Mðßñçò 461463.
ÐáëáìÜò, Ê., Aëëçëïãñáößá, ô.B´ (19161928), (åðéìÝë.:
278
K. Ã. Káóßíçò), ºäñõìá ÊùóôÞ ÐáëáìÜ, ÁèÞíá.

ÐáëáìÜò, Ê., Aëëçëïãñáößá, ô.Ã´ (19291941), (åðéìÝë.: K. Ã.
Káóßíçò), ºäñõìá ÊùóôÞ ÐáëáìÜ, ÁèÞíá.
Ðáñïñßôçò, 1929
Ðáñïñßôçò, Ê., Kñéôéêüò õóôåñéóìüò ðÜíù óôï Óïëùìü, O
NïõìÜò, ôåý÷. 788 (Äåê.1929):3638.
Ðïëßôçò, 1919
Ðïëßôçò, Ã., H íÝá ðïéçôéêÞ ó÷ïëÞ, åöçì. Ðïëéôåßá (21-7-
1919).
Ðïëßôçò, 1983
Ðïëßôçò, Ö., EðéëïãÞ êñéôéêþí Üñèñùí, ô.Ã´: Ëïãïôå÷íéêÜ,
(åðéìÝë.: N. Ðïëßôçò), ºêáñïò, AèÞíá.
Óïëùìüò, 1859
Óïëùìïý, Ä., Tá Eõñéóêüìåíá, (åðéìÝë.: IÜê. ÐïëõëÜò), Tõ-
ðïãñáöåßï EñìÞò Aíô. TåñæÜêç, KÝñêõñá.
Óïëùìïý ¢ðáíôá ôá åõñéóêüìåíá, (åðéìÝë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò),
Ã. Báóéëåßïõ, AèÞíá.
Óïëùìïý, Ä., Óïëùìïý AíÝêäïôá ¸ñãá, (åðéìÝë.: K. Káéñïöý-
ëáò), AèÞíá, Óôï÷áóôÞò.
Óïëùìïý, Ä., Aõôüãñáöá ¸ñãá, ô.12, (åðéìÝë.: Ë. Ðïëßôçò),
AñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò, Èåóóáëïíßêç.
ÓðáôáëÜò, 1919
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., Ãéáôß óþæåôáé áðïóðáóìáôéêü ôï Ýñãï ôïõ
Äéïíõóßïõ Óïëùìïý, Máýñïò ÃÜôïò, 2 êáé 3 (Iïýë. êáé Aýã.
1919): 1821 êáé 3942.
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., Oé Eëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé. MåëÝôç êáé
áðïêáôÜóôáóéò ôïõ êåéìÝíïõ, NÝá ZùÞ, 11 (19221923):
275317 êáé 408433.
279
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., H ðïßçóç óôç æùÞ ìáò êáé ç åãùðÜèåéá, ç
Üãíïéá êáé áêñéóßá ôïõ ê. Ã. AðïóôïëÜêç, Ã. Báóéëåßïõ, AèÞíá.
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ ê ïé öõóéêÝò
õðåñâïëÝò ôçò ðïëåìéêÞò êñéôéêÞò (AðÜíôçóç óôïí ê. K.
BÜñíáëç), EêäïôéêÜ KáôáóôÞìáôá Aêñïðüëåùò, AèÞíá.
ÓðáôáëÜò, 1926 (â)
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., H åóùôåñéêÞ óýíèåóç ôïõ ËÜìðñïõ ôïõ Ä.
Óïëùìïý, ÐáñáóêÞíéá, 11 (1926):35.
ÓðáôáëÜò, Ãåñ., Tï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý êáé ç öéëïëïãéêÞ êñé-
ôéêÞ ôïõ ê. Ðáñïñßôç, EëëçíéêÜ ÃñÜììáôá 6 (1930):1921.
Ôæéüâáò, 1992
Tæéüâáò, Ä., O ðïéçôÞò ùò Þñùáò êáé ç óýãêñïõóç ôùí
ðáñáäüóåùí: Óïëùìüò, AðïóôïëÜêçò êáé Carlyle: Ðñáêôé-
êÜ ÄÝêáôïõ Óõìðüóéïõ Ðïßçóçò: Äéïíýóéïò Óïëùìüò, (Ðáíå-
ðéóôÞìéï Ðáôñþí, 68-7-1990), (åðéìÝë.: Ó.Ë. ÓêáñôóÞò),
A÷áúêÝò Eêäüóåéò, ÐÜôñá: 270293.
Ôæéüâáò, 1994
Tæéüâáò, Ä., O ÃéÜííçò AðïóôïëÜêçò êáé ï ôýðïò ôïõ áñíç-
ôÞ-äéáíïïýìåíïõ ôçí EëëÜäá: ¼øåéò ôçò ëáúêÞò êáé ôçò
ëüãéáò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò. 5ç EðéóôçìïíéêÞ ÓõíÜ-
íôçóç áöéåñùìÝíç óôïí ÃéÜííç AðïóôïëÜêç (Èåóóáëïíßêç,
1416-5-1992), EðéóôçìïíéêÞ Eðåôçñßäá ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ï-
ëÞò Añéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò/ Tåý÷ïò TìÞìá-
ôïò ÖéëïëïãßáòÐáñÜñôçìá áñéèì.5, Èåóóáëïíßêç: 3955.
ÔùìáäÜêçò, 1930
TùìáäÜêçò, Í. Â., Aðü ôï Óïëùìü óôïí ÐáëáìÜ, AèÞíá, Tõ-
ðïãñáöåßï Eóôßá.
Øõ÷Üñçò, 1997
Øõ÷Üñçò, Ã., KñéôéêÜ êåßìåíá, ô.B´, (åðéìÝë.-ìåôöñ.: ÉöéãÝíåéá
Ìðïôïõñïðïýëïõ), ÍåïåëëçíéêÞ ÂéâëéïèÞêç/ ºäñõìá Êþóôá
êáé ÅëÝíçò ÏõñÜíç, AèÞíá: 596624.
280

Demetrios Angelatos PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Demetrios Angelatos PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

greek studies greek.

qxd 04/09/01 21:22 Page 225

Angelatos, Demetrios 2001. Η ένταση των αντιπαραθέσεων για το σολωμικό

H Ýíôáóç ôùí áíôéðáñáèÝóåùí ãéá ôï

Tï êñßóéìï 1919: ïé áñíçôÝò ôïõ ÐáëáìÜ

H åñìçíåõôéêÞ ãñáììÞ ôùí Eðôáíçóßùí, ðïõ áíáäåßêíõå êáé õðïãñÜì-

* H ðáñïýóá åñãáóßá áðïôåëåß óõíôïìåõìÝíç ìïñöÞ êåöáëáßïõ ôïõ âéâëßïõ ìïõ:

ÐáëáìÜ (1919)· ï äñüìïò üìùò áð üðïõ ðåñíïýóå ç õðïóôÞñéîç

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

øÝãåé ôçí êñéôéêÞ áõèáéñåóßá ôùí áëåîáíäñéíþí ðåñéïäéêþí (ðïõ

O Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò êáé ç áðïõóßá æùÞò óôçí ðïßçóç

5 Bë.: Óð. AëéìðÝñôçò, 1919.

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

H éäáíéóôéêÞ áíáæÞôçóç âÜóåé ôçò èåùñßáò ôïõ Carlyle, óôï ðå-

Ýñãïõ, 8 óõíÝðéðôå (÷ñïíéêÜ ìüíï) ìå äýï Üêñùò åíäéáöÝñïõóåò ðá-

BÜñíáëçò êáé Ö. Ðïëßôçò (19221923)

H äåêáåôßá ôïõ 1920 óöñáãßæåôáé áðü ôñåéò áíôéðáñáèÝóåéò óôï åðß-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

(AðÜíôçóç óôïí ê. K. BÜñíáëç), 13 äåß÷íïíôáò áöåíüò ôç äéÜñêåéá

13 Bë.: Ãåñ. ÓðáôáëÜò, 1926.

áðüøåéò ðïõ äéáôõðþíïíôáé óôá ÷ñüíéá áõôÜ êáé Ý÷ïõí ïñéóìÝíç

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ðïéçôéêïý áôüìïõ, ôåëïõìÝíçí ìå áçäÞ íáñêéóóéóìüí (ü.ð.:95), êá-

20 ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá (5-4-1921): Ö. Ðïëßôçò, 1983:80.

Ýñãï åßíáé áíôéêåéìåíéêü áíÜëïãá ìå ôï áí ï êáëëéôÝ÷íçò èÝôåé óå

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

áéóèçôéêÝò ðñïóäïêßåò, óôéò ïðïßåò áíôáðïêñßíïíôáí ïé êáëëéôÝ÷íåò.

26 Bë. ôï êåöÜëáéï ãéá ôçí AëçèéíÞ áíôßëçøç ôçò êïéíùíéïëïãéêÞò áéóèçôéêÞò:

äçìüóéï ðíåýìá Üñ÷éóå íá ôï íéþèåé êáé ìå êüðï óôñÝöåôáé äåîéÜ êé

28 K. Ëáëü, [÷.÷.]: 83.

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý (: ðáôñßäá, èñçóêåßá, ðíåõìáôéêÞ åëåõèåñßá

31 Bë. ôïí åìöáôéêü ôüíï üóùí óçìåéþíåé ï Ðïëßôçò (ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá):

óõëëïãéóìü): (...)ôï íüçìá ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôï íüçìá ôçò èõóßáò

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Müíï áíôéðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá èá ìðïñïýóå íá óõíèÝóåé ï Óï-

H áíôéðáñÜèåóç ôïõ BÜñíáëç ìå ôïí Ö. Ðïëßôç ùò ðñïò ôï æÞôç-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Mïýóáò,39 ðåñéïäéêïý ðïõ èá õðïóôçñßîåé ìåí ôïí BÜñíáëç, ôçñþ-

39 Bë. ðñþôá: Öéëïëïãßá êáé ôÝ÷íç. ÓöáëåñÜ êñéôÞñéá, åöçì. Tï ÓôÝììá

åãñÜöç åêôüò ôùí ÐñïëåãïìÝíùí ôïõ ÐïëõëÜ, üðùò óçìåßùíå

O Ã. AðïóôïëÜêçò êáé ôï O Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ

Tç óõóôçìáôïðïßçóç êáé èåùñçôéêïðïßçóç ôçò óïëùìïëáôñåßáò èá

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ôçí åäñáßùóç ôçò ðáëáìéêÞò èÝóçò ðåñß áðïóðáóìáôéêüôçôáò ôïõ

46 Bë. ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò êáôáëçêôÞñéïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ BÜñíá-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

êáôáó÷Ýóåéò ôïõ âéâëßïõ êáé ç êáôáäßêç ôïõ ôï 1930 óå åãêýêëéï ôçò

52 Bë. ó÷åôéêÜ: ü.ð.:4548.

ôïðïèåôïýíå ôï õðïêåßìåíü ôïõò üðùò êáé üðïõ èÝëïõíå, öñÜãìá

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

óùñåßá ëáèþí êáé ðáñáíïÞóåùí, ïöåéëüìåíùí óôçí áêñéóßá êáé

ïðïßåò öôÜíåé ôï Üôïìï ìåôÜ áðü ìéá äýóêïëç ðïñåßá äéáäï÷éêþí

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

O éäáíéóìüò ôïõ AðïóôïëÜêç Ý÷åé åýëïãá óõó÷åôéóèåß ìå ôç èå-

åííïÞóåé üôé ï éäáíéóìüò ôïõ ðïéçôÞ (...)äåí êáôåâáßíåé áð ôïí

66 Bë.: ZÞó. ËïñåíôæÜôïò (åðéìÝë.), 1976:124133.

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ïé ðåñéöñïíçôÝò ôïõ ìõóôéêéóìïý ôïõ Óïëùìïý, åßôå åêåßíïé ðïõ

óôïõò åîçãçôÝò ôïõ, áñ÷Þò ãåíïìÝíçò áðü ôïí ÐáëáìÜ, ï ïðïßïò

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ìáñîéóìüò) êáé åðéóôçìïíéêÞ (êïéíùíéïëïãéêÞ ìÝèïäïò óôï ðåäßï

74 Bë. ó÷åôéêÜ: Ä. AããåëÜôïò, 1998.

Tï êñßóéìï 1919: ïé áñíçôÝò ôïõ ÐáëáìÜ

ÐáëáìÜ (1919)· ï äñüìïò üìùò áð üðïõ ðåñíïýóå ç õðïóôÞñéîç

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

O Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò êáé ç áðïõóßá æùÞò óôçí ðïßçóç

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

BÜñíáëçò êáé Ö. Ðïëßôçò (19221923)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ðïéçôéêïý áôüìïõ, ôåëïõìÝíçí ìå áçäÞ íáñêéóóéóìüí (ü.ð.:95), êá-

20 ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá (5-4-1921): Ö. Ðïëßôçò, 1983:80.

Ýñãï åßíáé áíôéêåéìåíéêü áíÜëïãá ìå ôï áí ï êáëëéôÝ÷íçò èÝôåé óå

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

26 Bë. ôï êåöÜëáéï ãéá ôçí AëçèéíÞ áíôßëçøç ôçò êïéíùíéïëïãéêÞò áéóèçôéêÞò:

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

31 Bë. ôïí åìöáôéêü ôüíï üóùí óçìåéþíåé ï Ðïëßôçò (ÐáôñéùôéêÜ ðïéÞìáôá):

óõëëïãéóìü): (...)ôï íüçìá ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôï íüçìá ôçò èõóßáò

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Müíï áíôéðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá èá ìðïñïýóå íá óõíèÝóåé ï Óï-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

39 Bë. ðñþôá: Öéëïëïãßá êáé ôÝ÷íç. ÓöáëåñÜ êñéôÞñéá, åöçì. Tï ÓôÝììá

åãñÜöç åêôüò ôùí ÐñïëåãïìÝíùí ôïõ ÐïëõëÜ, üðùò óçìåßùíå

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ôçí åäñáßùóç ôçò ðáëáìéêÞò èÝóçò ðåñß áðïóðáóìáôéêüôçôáò ôïõ

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

52 Bë. ó÷åôéêÜ: ü.ð.:4548.

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

óùñåßá ëáèþí êáé ðáñáíïÞóåùí, ïöåéëüìåíùí óôçí áêñéóßá êáé

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

åííïÞóåé üôé ï éäáíéóìüò ôïõ ðïéçôÞ (...)äåí êáôåâáßíåé áð ôïí

66 Bë.: ZÞó. ËïñåíôæÜôïò (åðéìÝë.), 1976:124133.

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ïé ðåñéöñïíçôÝò ôïõ ìõóôéêéóìïý ôïõ Óïëùìïý, åßôå åêåßíïé ðïõ

óôïõò åîçãçôÝò ôïõ, áñ÷Þò ãåíïìÝíçò áðü ôïí ÐáëáìÜ, ï ïðïßïò

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

H åñìçíåõôéêÞ áöåôçñßá ôïõ BÜñíáëç (: åôåñïêßíçôç ðïßçóç

75 Bë.: Ä. Óïëùìüò, 1964:425 A 2230. H ìåôÜöñáóç ôïõ óôï÷áóìïý áðü ôá éôá-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

76 AõôÞ ç ôåëåõôáßá á ñ ÷ Þ ôçò áäõíáìßáò ôçò áôïìéêÞò èÝëçóçò íá íéêÞóåé êáé

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

þñéìç ðåñßïäï äçìéïõñãßáò ôïõ, äçëáäÞ Ýíá ðïßçìá åðéêïëõñéêü

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

82 Bë.: H áíôï÷Þ ôçò öñïõñÜò, ç ôñáãéêÞ Ýîïäï ê ç ôñáãéêÞ êáôáóôñïöÞ, üðùò

ìå ìéá åã÷åßñçóç ðïõ åõêüëõíå âÝâáéá ôç èåùñßá ôïõ, ìá ðáñá-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ý ñ ã ï á ð ï ô õ ÷ ç ì Ý í ï (ü.ð.:182). Tï óõìðÝñáóìá ðïõ áâß-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

åîÜëëïõ êáé ï Goethe, óôï ìé÷ôü(...) åßäïò (ü.ð.:59) ôïõ ðïéçôéêïý

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

ôïí Óïëùìü Þ ìå Üëëïõò Eõñùðáßïõò (ü.ð.:204205).102 Må Üëëá

102 Tá ôåëåõôáßá üìùò ÷ñüíéá Ýíáò Üêñáôïò õðïêåéìåíéóìüò(...) ðñüâáëå ìå

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

áôïìéêÞò öýóåùò (ü.ð.:45), íá äéáôçñÞóåé ôçí áñéóôïôåëéêÞ åíü-

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)

Ï ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ ÔÏÕ ÂÁÑÍÁËÇ (1925)