Chöông VI CHAÁT THUAÀN KHIEÁT § 6.2.

Pha Cuûa Chaát Thuaàn Khieát

Thursday, October 08, 2009  Pha Pha laø moät caáu truùc coù saép xeáp phaân töû roõ raøng, ñoàng nhaát vaø
ñöôïc taùch ra khoûi pha khaùc baèng beà phaân pha.
Chaát thuaàn khieát toàn taïi ôû caùc pha khaùc nhau phuï thuoäc vaøo möùc
naêng löôïng.
§ 6.1. Khaùi Nieäm T
Bay hi
p const
Chaát thuaàn khieát: Laø chaát coù thaønh phaàn hoùa hoïc ñoàng nhaát vaø oån
ñònh trong suoát quaù trình khaûo saùt.
Bao goàm:
Nóng chy
9 Hoãn hôïp nhieàu pha cuûa moät chaát thuaàn khieát. Trng thái hi
9 Hoãn hôïp ñoàng nhaát cuûa nhieàu chaát vôùi ñieàu kieän laø thaønh phaàn
hoùa hoïc cuûa noù khoâng bò bieán ñoåi. Trng thái lng
Ví Duï:
Trng thái rn
x Hoãn hôïp nöôùc ñaù vaø nöôùc. Q
x Khoâng khí khoâ.
Hình treân moâ taû söï thay ñoåi traïng thaùi cuûa chaát thuaàn khieát ôû ñieàu kieän
x Nhöng khoâng khí trong quaù trình hoùa loûng thì khoâng (bôûi vì caùc
aùp suaát haèng soá khi ñöôïc cung caáp theâm naêng löôïng baèng nhieät löôïng – ví
thaønh phaàn cuûa khoâng khí ngöng tuï ôû nhieät ñoä khaùc nhau öùng vôùi
d ñt noùng chaûy moät khoái nöôùc ñaù thaønh loûng, sau ñoù bieán thaønh hôi
aùp suaát ñaõ cho o thay ñoåi tyû leä hoøa troän)
Löu yù: Chaát thuaàn khieát laø thuaät ngöõ chæ moät nhoùm chaát. Nhaän xeùt Traïng thaùi hôi chieám naêng löôïng nhieàu nhaát
Quaù trình bieán ñoåi pha thì nhieät ñoä khoâng thay ñoåi
Öùng duïng:

9 Trong caùc trung taâm nhieät ñieän.

9 Trong caùc thieát bò ñoäng löïc hôi nöôùc.
9 Trong quaù trình saáy.
9 Trong maùy laïnh…
9 Trong xöû lyù khoâng lyù aåm.
9…

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 1 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 2 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 6.2.1 Pha raén
9 Caùc phaân töû ñöôïc giöõ coá ñònh trong moät maïng caáu truùc tinh theå,
löïc haáp daãn giöõa caùc phaân töû raát lôùn vaø ngaên caûn chuyeån ñoäng töï
do cuûa caùc phaân töû.
9 Phaân töû chyeån ñoäng quanh vò trí caân baèng cuûa noù vaø caøng maïnh
vôùi nhieät ñoä taêng leân.
Minh hoïa sau theå hieän “caáu truùc” ba pha cuûa chaát thuaàn khieát
6.2.2 Pha loûng
9 Caùc phaân töû chuyeån ñoäng töï do xung quanh caùc phaân töû khaùc,
nhöng vaãn duy trì moät caáu truùc coù traät töï beân trong moãi vuøng.
9 Khoaûng caùch giöõa caùc phaân töû thoâng thöôøng taêng raát ít khi bieán
ñoåi töø raén sang loûng (nhöng nöôùc laø moät ngoaïi leä).
6.2.3 Pha khí
9 Caùc phaân töû rôøi ra xa caùc phaân töû khaùc vaø caùc phaân töû khoâng
ñöôïc saép xeáp theo moät traät töï naøo.
9 Caùc phaân töû chuyeån ñoäng ngaãu nhieân vaø chieám nhieàu naêng löôïng
hôn so vôùi pha loûng vaø pha raén.

9 Neáu nhieät ñoä ñuû cao, thì löïc phaân töû ôû moät phaàn naøo ñoù trôû neân
vöôït quaù möùc, vaø nhoùm phaân töû baét ñaàu bò phaù vôõ. Ñaây laø söï baét
ñaàu cuûa quaù trình noùng chaûy.

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 3 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 4 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 § 6.3. Quaù Trình Bieán Ñoåi Pha Cuûa Nöôùc loûng ñang ôû traïng thaùi 100oC
Chaát Thuaàn Khieát Khi ñöôïc cung caáp theâm nhieät löôïng thì nhieät ñoä khoâng taêng – naêng
löôïng theâm vaøo naøy ñöôïc söû duïng thöïc hieän söï chuyeån pha – treân beà maët
Ba pha cuûa chaát thuaàn khieát coù theå chuyeån bieán qua laïi:
moät soá phaân töû nöôùc taùch khoûi löïc lieân keát cuûa caùc phaân töû khaùc ñeå chuyeån
sang traïng thaùi hôi – pha hôi
Quaù trình bieán ñoåi pha loûng o hôi cöù theá tieáp dieãn khi ñöôïc cung caáp
theâm nhieät löôïng neáu vaãn coøn loûng trong heä thoáng

Nhieät ñoä phaàn loûng vaãn giöõ khoâng

ñoåi 100oC khi dieãn ra söï chuyeån pha,
hôi xuaát phaùt töø loûng 100oC neân nhieät
ñoä cuõng laø 100oC
Traïng thaùi hai pha loûng hôi cuøng
toàn taïi trong heä thoáng – traïng thaùi 3 –
ñöôïc goïi laø hôi baõo hoøa aåm

Döôùi ñaây chuùng ta khaûo saùt söï bieán ñoåi traïng thaùi töø loûng o hôi vôùi Ôû traïng thaùi caân baèng, do cheânh
ñaïi dieän cuûa chaát thuaàn khieát laø nöôùc. leäch veà khoái löôïng rieâng neân pha loûng
luoân naèm ôû phía treân, beà maët phaân pha
Haõy xem xeùt heä thoáng piston-cylinder chöùa nöôùc loûng ôû 20oC vaø aùp laø maët phaúng naèm ngang
suaát 1atm – laø aùp suaát khí quyeån.
Trong quaù trình khaûo saùt aùp suaát ñöôïc giöõ khoâng ñoåi – löu yù ñeán quaù
trình naáu nöôùc haøng ngaøy

Nhieät löôïng ñöôïc cung caáp tieáp tuïc

Ôû traïng thaùi naøy – traïng thaùi 1 – nöôùc toàn taïi Quaù trình chuyeån pha keát thuùc khi löôïng loûng
ôû traïng thaùi loûng ñöôïc goïi laø loûng chòu neùn hay cuoái cuøng bieán maát
loûng quaù laïnh do noù chöa thöïc hieän quaù trình bay Trong heä thoáng hoaøn toaøn laø hôi – gioáng nhö
hôi lieàn (khi ñöôïc cung caáp nhieät) traïng thaùi khí – bieán ñoåi traïng thaùi khi ñöôïc cung
Khi ñöôïc cung caáp nhieät löôïng thì nhieät ñoä seõ caáp theâm nhieät löôïng laø taêng nhieät ñoä
taêng leân, chaát loûng giaõn nôû nheï vaø nhö vaäy theå Traïng thaùi hôi coù nhieät ñoä lôùn hôn 100oC –
tích rieâng taêng leân cuõng raát nheï traïng thaùi 5 – goïi laø hôi quaù nhieät
Nhieät ñoä seõ tieáp tuïc taêng khi ñöôïc cung caáp
nhieät löôïng cho ñeán khi nöôùc ñaït 100oC

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 5 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 6 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Löu yù Nhieät ñoä 100oC goïi laø nhieät ñoä chuyeån pha hay nhieät ñoä baõo hoøa Söï thay ñoåi nhieät ñoä vaø theå tích treân ñoà thò T-v
Traïng thaùi hôi baõo hoøa aåm 3 laø söï hoøa troän cuûa hai traïng thaùi –
loûng ôû nhieät ñoä baõo hoøa 2 vaø hôi ôû nhieät ñoä baõo hoøa 4

Loûng ôû nhieät ñoä soâi goïi laø Hôi ôû nhieät ñoä soâi goïi laø
loûng soâi hay loûng baõo hoøa hôi baõo hoøa khoâ

Moät soá thuaät ngöõ caàn ghi nhôù

9 Traïng thaùi 1 loûng coù nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä bieán ñoåi pha
ñöôïc goïi laø loûng chöa soâi, coøn goïi laø loûng quaù laïnh – yù noùi coù
nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä baõo hoøa öùng vôùi aùp suaát ñang toàn taïi.
Ngoaøi ra coøn coù teân goïi khaùc loûng chòu neùn – yù noùi aùp suaát hieän
taïi lôùn hôn aùp suaát baõo hoøa öùng vôùi nhieät ñoä ñang toàn taïi.
9 Traïng thaùi 2 loûng ôû nhieät ñoä bieán ñoåi pha ñöôïc goïi laø
loûng baõo hoøa hay loûng soâi bôûi vì noù baét ñaàu bieán thaønh hôi neáu
ñöôïc cung caáp nhieät löôïng.
9 Traïng thaùi 4 hôi ôû nhieät ñoä bieán ñoåi pha ñöôïc goïi laø hôi baõo hoøa
vì noù baét ñaàu bieán thaønh loûng neáu laáy nhieät löôïng ra khoûi heä
thoáng hay laøm laïnh, thöôøng goïi hôi baõo hoøa khoâ ñeå phaân bieät
traïng thaùi hôi nhöng coù chöùa loûng cuøng toàn taïi.

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 7 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 8 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 9 Traïng thaùi 3 chaát thuaàn khieát toàn taïi moät phaàn loûng vaø moät phaàn hôi
ôû nhieät ñoä bieán ñoåi pha ñöôïc goïi laø hôi baõo hoøa aåm. Traïng thaùi cuï
theå cuûa hoãn hôïp loûng – hôi baõo hoøa ñöôïc xaùc ñònh theo tyû leä khoái
löôïng hôi trong hoãn hôïp.
9 Traïng thaùi 5 hôi coù nhieät ñoä cao hôn nhieät ñoä bieán ñoåi pha ôû aùp
suaát ñang toàn taïi ñöôïc goïi laø hôi quaù nhieät.
Nhieät ñoä baõo hoøa vaø aùp suaát baõo hoøa
Nhieät ñoä soâi cuûa nöôùc (chaát thuaàn khieát noùi chung) phuï thuoäc vaøo aùp
suaát maø heä thoáng ñang chòu
Ñoà thò sau theå hieän quan heä cuûa nhieät ñoä soâi phuï thuoäc vaøo aùp suaát
trong tröôøng hôïp cuûa nöôùc
Ôû aùp suaát ñaõ cho, nhieät ñoä maø chaát thuaàn khieát baét ñaàu soâi ñöôïc goïi laø
nhieät ñoä baõo hoøa, Tbh. Cuõng vaäy, ôû nhieät ñoä ñaõ cho, aùp suaát cuûa chaát thuaàn
khieát baét ñaàu soâi ñöôïc goïi laø aùp suaát baõo hoøa, Pbh.
Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 9 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
§ 6.4. Ñoà Thò Traïng Thaùi Cuûa
Quaù Trình Bieán Ñoåi Pha
6.4.1 Ñoà thò T-v
Quaù trình bieán ñoåi pha cuûa nöôùc ôû 1atm ñaõ ñöôïc moâ taû vaø veõ ra treân
ñoà thò T-v. Quaù trình naøy seõ ñöôïc laëp laïi vôùi nhieàu aùp suaát khoâng ñoåi khaùc
(baèng caùch theâm troïng löôïng vaøo piston) vaø trình baøy treân ñoà thò T-v
Khi aùp suaát cuûa heä thoáng taêng leân, nöôùc seõ soâi ôû nhieät ñoä cao hôn. Theå
tích rieâng cuûa loûng baõo hoøa cuõng lôùn hôn, vaø theå tích rieâng cuûa hôi baõo
hoøa thì nhoû hôn. Do ñoù ñöôøng naèm ngang noái caùc traïng thaùi loûng baõo hoøa
vaø hôi baõo hoøa cuõng nhoû hôn, vaø cuoái cuøng noù trôû thaønh 1 ñieåm. Ñieåm naøy
ñöôïc goïi laø ñieåm tôùi haïn.
Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 10 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Ñieåm tôùi haïn laø ñieåm maø ôû ñoù traïng thaùi cuûa loûng baõo hoøa vaø hôi baõo
hoøa khoâng theå phaân bieät ñöôïc. Nhieät ñoä, aùp suaát vaø theå tích rieâng ôû ñieåm
naøy ñöôïc goïi töông öùng laø nhieät ñoä tôùi haïn Tcr, aùp suaát tôùi haïn Pcr, vaø theå
tích rieâng tôùi haïn vcr. Caùc traïng thaùi ñieåm tôùi haïn cuûa moät soá chaát ñöôïc cho
ôû baûng sau:
Caùc traïng thaùi loûng baõo hoøa coù theå ñöôïc noái laïi baèng moät ñöôøng vaø ñöôïc
goïi laø ñöôøng loûng baõo hoøa. Traïng thaùi hôi baõo hoøa cuõng coù theå noái laïi ñeå taïo
ra ñöôøng hôi baõo hoøa. Hai ñöôøng naøy seõ gaëp nhau ôû ñieåm tôùi haïn.

t c  o C Tc K  Pc bar  U c §¨ kg 3 ·¸
© m ¹

He - 267,91 5,24 2,261 69,3

H2 - 239,91 33,24 12,80 31,0

N2 - 147,1 162,2 33,49 31,0

O2 - 118,82 154,33 49,713 430

CO2 31,0 304,1 72,497 460,8

NH3 132,3 405,4 113

SO2 157 430 75,245 520

CH3CO2OH 243,1 516,2 63,11 275,5

H2O 373,95 647,1 220,6 322

Hg >1550 >1820 >500 4 y 5.103

Vuøng phía traùi cuûa ñöôøng loûng baõo hoøa goïi laø vuøng loûng chöa soâi (hay
Ôû aùp suaát treân aùp suaát tôùi haïn, seõ khoâng coù quaù trình bieán ñoåi pha
vuøng loûng chòu neùn, vuøng loûng quaù laïnh)
(giöõa loûng vaø hôi)! Vaø, chaát thuaàn khieát töông töï nhö hôi, nhöng chuùng ta
khoâng theå noùi ôû nôi naøo xaûy ra söï thay ñoåi. Taát caû traïng thaùi hôi quaù nhieät naèm veà beân phaûi cuûa ñöôøng hôi baõo
hoøa naèm trong moät vuøng ñöôïc goïi laø vuøng hôi quaù nhieät.
ÔÛ treân traïng thaùi tôùi haïn, seõ khoâng coù ñöôøng phaân bieät giöõa traïng thaùi
loûng chöa soâi vaø hôi quaù nhieät. Taát caû traïng thaùi hoãn hôïp loûng – hôi baõo hoøa naèm trong vuøng ôû phía
döôùi caùi voøm (noái bôûi ñöôøng loûng soâi vaø ñöôøng hôi baõo hoøa khoâ) ñöôïc goïi
laø vuøng hoãn hôïp loûng – hôi baõo hoøa, hay laø vuøng aåm.

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 11 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 12 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 6.4.2 Ñoà thò P-v
Daïng chung cuûa ñoà thò P-v cuûa chaát thuaàn khieát raát gioáng ñoà thò
T-v, nhöng ñöôøng ñaúng nhieät (ñöôøng T const ) treân ñoà naøy coù phöông
höôùng xuoáng phía döôùi.
Khaûo saùt laïi heä thoáng piston-cylinder chöùa nöôùc ôû aùp suaát 1Mpa vaø
nhieät ñoä 150oC. Nöôùc ôû traïng thaùi naøy toàn taïi ôû daïng loûng chöa soâi.

Baây giôø troïng löôïng treân piston ñöôïc laáy ñi töø töø, do ñoù aùp suaát seõ
giaûm töông öùng, theå tích thì taêng leân.
Heä thoáng luoân ñöôïc löu yù tôùi aûnh höôûng vôùi moâi tröôøng, baèng vieäc
cung caáp theâm nhieät löôïng ta duy trì nhieät ñoä khoâng ñoåi. Khi ñaït ñeán aùp
suaát baõo hoøa (0,4762 MPa) thì nöôùc baét ñaàu soâi. Trong quaù trình soâi aùp
suaát vaø nhieät ñoä giöõ khoâng ñoåi, theå tích taêng nhanh. Khi löôïng loûng hoùa
hôi hoaøn toaøn thì tieáp tuïc giaûm aùp suaát vaø duy trì nhieät ñoä, theå tích taêng.
Vieäc naøy ñöôïc laëp laïi vôùi caùc giaù trò nhieät ñoä khaùc nhau, ta ñöôïc ñoà thò
P-v nhö sau:

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 13 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 14 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Vaø hình chieáu leân maët phaúng p-v coù daïng
6.4.3 Ñoà thò khoái p-v-T
Ñoà thò T-v vaø P-v chæ trình baøy caùc traïng thaùi caân baèng bao goàm ôû pha
loûng vaø pha hôi. Caùc ñoà thò naøy coù theå môû roäng ñeå theâm vaøo pha raén,
Chaát thuaàn khieát ñöôïc chia laøm hai nhoùm döïa vaøo quaù trình ñoâng ñaëc
seõ giaõn nôû hay co laïi.
Nguyeân taéc cô baûn cuûa quaù trình bieán ñoåi pha loûng – hôi aùp duïng nhö
nhau ñoái vôùi quaù trình bieán ñoåi pha raén – loûng vaø raén – hôi.
1. Chaát thuaàn khieát neùn khi ñoâng ñaëc

Chaát thuaàn khieát neùn khi ñoâng ñaëc

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 15 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 16 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 2. Chaát thuaàn khieát giaõn nôû khi ñoâng ñaëc Vaø hình chieáu leân maët phaúng p-v coù daïng

Chaát thuaàn khieát giaõn nôû khi ñoâng ñaëc (ví duï nöôùc)

3. Ñöôøng 3 theå
Ôû traïng thaùi caân baèng thì döôùi moät soá ñieàu kieän caû ba pha cuûa chaát
thuaàn khieát ñeàu toàn taïi ñoàng thôøi, traïng thaùi naøy treân ñoà thò goïi laø traïng
thaùi ba theå. Treân ñoà thò khoái p-v-T thì traïng thaùi ba theå coù cuøng nhieät ñoä vaø
aùp suaát, theå tích khaùc nhau goïi laø ñöôøng ba theå. Treân ñoà thò p-T noù xuaát
hieän laø moät ñieåm, neân coøn goïi laø ñieåm ba theå treân ñoà thò p-T

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 17 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 18 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Coù 2 caùch ñeå moät chaát coù theå bieán ñoåi pha töø raén sang hôi:
6.4.4 Ñoà thò P-T
9 Hoaëc laø noùng chaûy roài sau ñoù bieán thaønh hôi.
Ñoà thò P-T cuûa chaát thuaàn khieát ñöôïc goïi laø ñoà thò pha do caû ba pha
ñöôïc taùch rieâng bieät khoûi caùc pha khaùc baèng nhöõng ñöôøng phaân pha. 9 Hoaëc ñi tröïc tieáp sang pha hôi.

Caû ba ñöôøng gaëp nhau ôû ñieåm ba theå laø nôi maø caû ba pha cuøng toàn taïi
caân baèng.
Ñöôøng hôi keát thuùc ôû ñieåm tôùi haïn bôûi vì khoâng coù söï phaân bieät giöõa
pha loûng vaø pha hôi ôû treân ñieåm tôùi haïn. Chaát coù tính chaát giaõn nôû hoaëc co Quaù trình sau dieãn ra ôû aùp suaát thaáp hôn aùp suaát ñieåm ba theå vaø taïo
laïi khi ñoâng ñaëc chæ khaùc nhau ôû ñöôøng noùng chaûy treân ñoà thò P-T. thaønh quaù trình goïi laø thaêng hoa (ví duï: ñaù khoâ).

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 19 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 20 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Döôùi ñaây laø thoâng soá ñieåm ba theå cuûa moät soá chaát:
§ 6.5. Baûng Caùc Tính Chaát Nhieät Ñoäng
Ñoái vôùi haàu heát caùc chaát, quan heä giöõa caùc thoâng soá nhieät ñoäng quaù
phöùc taïp ñeå coù theå bieåu dieãn baèng nhöõng phöông trình. Do ñoù, caùc thoâng
soá nhieät ñoäng thöôøng ñöôïc trình baøy ôû daïng baûng.
Moät vaøi baûng tính chaát nhieät ñoäng quan troïng bao goàm (nhöng khoâng
haïn cheá ôû nhöõng baûng naøy): caùc baûng hôi nöôùc, caùc baûng khoâng khí, baûng
caùc loaïi moâi chaát duøng trong chu trình laïnh (R-12 , R-22 , R-134a, ...)
Ñoái vôùi moãi loaïi chaát thuaàn khieát, caùc tính chaát nhieät ñoäng ñöôïc lieät
keâ nhieàu hôn moät baûng. Thöïc söï, caùc baûng trình baøy cho vuøng hôi quaù
nhieät, vuøng loûng chòu neùn vaø vuøng hoãn hôïp loûng-hôi baõo hoøa.
Löu yù
Ñeå xaùc ñònh traïng thaùi cuûa chaát thuaàn khieát thì caàn phaûi bieát 2 thoâng
soá ñoäc laäp.
Khoâng phaûi 2 thoâng naøo ñaõ ñoäc laäp vôùi nhau thì seõ giöõ nguyeân tính
chaát ñoäc laäp trong baát cöù tình huoáng vaø phaïm vi naøo. Cuï theå laø aùp suaát vaø
nhieät ñoä coù khi thì ñoäc laäp coù luùc thì phuï thuoäc nhau.
Caùc thoâng soá nhieät ñoäng cuûa moât chaát thuaàn khieát naøo ñoù seõ ñöôïc trình
baøy treân 2 baûng:
Baûng baûo hoøa, xaùc ñònh cho caùc traïng thaùi sau
x Loûng soâi T’ hoaëc Tf
x Hôi baõo hoøa T” hoaëc Tg
x Hôi baõo hoøa aåm (keát hôïp theâm vôùi ñoä khoâ x)
Baûng loûng chöa soâi vaø hôi quaù nhieät, tra thoâng soá cho traïng thaùi
x Loûng chöa soâi
x Hôi quaù nhieät
Löu yù T laø kyù töï ñaïi dieän cho caùc thoâng soá {i, s, u, v}

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 21 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 22 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 6.5.1 Traïng thaùi loûng baõo hoøa vaø hôi baõo hoøa
Baûng baõo hoøa cho thoâng soá ôû traïng thaùi loûng soâi vaø traïng thaùi hôi baõo
hoøa khoâ. Do aùp suaát vaø nhieät ñoä phuï thuoäc nhau treân ñöôøng baõo hoøa neân
baûng baõo hoøa ñöôïc tra theo nhieät ñoä hoaëc aùp suaát
Caû hai baûng ñeàu cho cuøng moät thoâng tin. Chæ khaùc nhau laø moät baûng
cho theo nhieät ñoä, coøn baûng kia cho theo aùp suaát vaø hai coät giaù trò naøy seõ
ñaûo vò trí. Vì vaäy tuøy thoâng tin ñaõ cho (nhieät ñoä hay aùp suaát) maø söû duïng
baûng thích hôïp.

Coù theå trong baûng baõo hoøa chuùng ta seõ gaëp nhöõng kyù hieäu: ‘ vaø “
x ‘ : duøng ñeå chæ thoâng soá nhieät ñoäng ôû traïng thaùi loûng soâi (vf)
x “ : duøng ñeå chæ thoâng soá nhieät ñoäng ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ
(vg)
Löu yù Soá lieäu trong baûng ñöôïc cho theo caùc khoaûng chia tröôùc, khi söû
duïng thöïc teá thöôøng khoâng gioáng vôùi soá lieäu saün coù trong baûng,
do ñoù caàn phaûi bieát caùch noäi suy caùc soá lieäu töø baûng
Ñoâi khi trong baûng khoâng cho giaù trò noäi naêng, löu yù bieåu thöùc
u i  p ˜ v.10 3 kJ kg (6-1)
Ví duï:
u’_ noäi naêng ñôn vò ôû traïng thaùi loûng baõo hoøa, kJ kg
u” _ noäi naêng ñôn vò ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa, kJ kg
i’ _ entanpi ñôn vò ôû traïng thaùi loûng baõo hoøa, kJ kg
Löu yù:
r i" i' - aån nhieät hoùa hôi (6-2)
Aån nhieät hoùa hôi laø nhieät löôïng caàn thieát ñeå bieán ñoåi 1 kg chaát thuaàn
khieát töø traïng thaùi loûng o hôi ôû nhieät ñoä vaø aùp suaát ñaõ cho. Aùp suaát taêng
thì ñoaïn naèm ngang giaûm, ñieàu naøy theå hieän aån nhieät hoùa hôi giaûm khi aùp
suaát taêng
AÅn nhieät hoùa hôiù giaûm vôùi söï gia taêng aùp suaát vaø nhieät ñoä cho tôùi khi
baèng khoâng ( r 0 ) ôû ñieåm tôùi haïn.

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 23 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 24 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 chia hai veá cho Gt:
6.5.2 Hoãn hôïp loûng-hôi baõo hoøa
Ÿ vx 1  x  u v' x u v" (6-4)
Ôû ñaây, ta xaùc ñònh moät thoâng soá nhieät ñoäng môùi ñoái vôùi hoãn hôïp
loûng – hôi baõo hoøa ñöôïc goïi laø ñoä khoâ x hay vx v' x ˜ v"v' (6-5)
Ñoä khoâ x cuûa hoãn hôïp loûng – hôi baõo hoøa cho chuùng ta tæ soá khoái löôïng töø ñaây coù theå xaùc ñònh ñöôïc ñoä khoâ khi bieát vx
cuûa hôi vaø khoái löôïng cuûa heä thoáng. Noù coù giaù trò bieán ñoåi töø 0 (hoaøn toaøn vx  v'
loûng baõo hoøa) ñeán 1 (hoaøn toaøn hôi baõo hoøa). x (6-6)
v"v'
G toång G loûng  G hôi G"  G h (6-3) Ta xem theå hieän treân ñoà thò sau
Ñieåm quan troïng!
Trong caùc hoãn hôïp baõo hoøa, x coù theå söû duïng nhö moät trong hai thoâng
soá ñoäc laäp caàn thieát cho söï xaùc ñònh traïng thaùi cuûa chaát thuaàn khieát!
Caùc tính chaát nhieät ñoäng cuûa hoãn hôïp baõo hoøa coù theå ñöôïc tính toaùn
baèng caùch söû duïng x. Haõy xem moät bình chöùa hoãn hôïp loûng – hôi baûo hoøa
nhö sau:

Phaân tích töông töï ñoái vôùi noäi naêng vaø enthalpy, ta ñöôïc bieåu thöùc sau:
Löu yù khi söû duïng ñoä khoâ x, hoãn hôïp loûng – hôi baõo hoøa ñöôïc xem nhö
ñoàng nhaát, vaø coù khaùi nieäm khoái löôïng rieâng hay theå tích rieâng u u' x ˜ u" u' (6-7)

V V"  Vh i i' x ˜ i" i' i' x ˜ r (6-8)

V Guv Toång quaùt, ñaët T laø ñaïi dieän cuûa caùc thoâng soá: noäi naêng, enthalpy,
entropy, theå tích rieâng.
Ÿ G t u vx G " u v'G h u v"
- Tx - giaù trò cuûa thoâng soá taïi traïng thaùi loûng-hôi baõo hoøa ñang xeùt.
vôùi Gl Gt  Gh
- T’- giaù trò ôû traïng thaùi loûng soâi.
Ÿ G t u vx Gt  G h  u v'G h u v"
- T”- giaù trò ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ.

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 25 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 26 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 Ta coù: T' d Tx d T" Thoâng soá caùc ñieåm cho theo nhieät ñoä vaø aùp suaát
Tx 1  x  ˜ T' x ˜ T" (6-9) 1. Vuøng hôi quaù nhieät
Tx T' x ˜ T"T' (6-10) Trong nhöõng baûng naøy, haõy ghi nhôù caùc tính chaát nhieät ñoäng ñöôïc lieät
Tx  T' keâ theo nhieät ñoä vôùi vieäc baét ñaàu laø choïn aùp suaát vôùi döõ lieäu hôi baõo hoøa.
vaø x (6-11)
T"T' Ví duï baûng quaù nhieät cuûa R134a
Ñieåm quan troïng:
Sau khi öôùc löôïng caùc thoâng soá nhieät ñoäng (u, v, i, s) cuûa hoãn hôïp baõo
hoøa, caùc giaù trò tính toaùn phaûi naèm giöõa caùc traïng thaùi loûng soâi vaø hôi baõo
hoøa. Neáu khoâng, kieåm tra laïi keát quaû tính toaùn!

6.5.3 Vuøng hôi quaù nhieät vaø Loûng chòu neùn

Aùp suaát vaø nhieät ñoä khoâng phuï thuoäc nhau bôûi vì vuøng hôi quaù nhieät laø
vuøng moät pha! Hôi quaù nhieät ñöôïc moâ taû bôûi:
9 Aùp suaát thaáp hôn ( P  Psat ôû nhieät ñoä ñaõ cho T).
9 Nhieät ñoä cao hôn ( T ! Tsat ôû aùp suaát ñaõ cho).
9 Theå tích rieâng lôùn hôn ( v ! v" ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Noäi naêng lôùn hôn ( u ! u" ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Enthalpy lôùn hôn ( i ! i" ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Entropy lôùn hôn ( s ! s" ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
Toång quaùt T ! T" (6-12)

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 27 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 28 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 2. Vuøng chaát loûng chòu neùn Tham khaûo caùch xaùc ñònh traïng thaùi treân ñoà thò sau, töông töï chung cho
nhoùm T
Ñoái vôùi nöôùc laø chaát thuaàn khieát ñöôïc söû duïng vaø nghieân cöùu laâu ñôøi
neân coù ñaày ñuû caùc soá lieäu, keå caû trong vuøng loûng chöa soâi
Ñoái vôùi caùc chaát thuaàn khieát khaùc thaät söï khoâng coù nhieàu döõ lieäu nhieät
ñoäng ôû vuøng chaát loûng chòu neùn, lyù do laø caùc tính chaát nhieät ñoäng cuûa chaát
loûng chòu neùn gaàn nhö ñoäc laäp vôùi aùp suaát ( c p | f t  ).
Khi khoâng coù döõ lieäu cuûa chaát loûng chòu neùn, xem nhö noù laø chaát loûng
baõo hoøa ôû nhieät ñoä ñaõ cho. Ñoù laø bôûi vì caùc tính chaát nhieät ñoäng cuûa loûng
chòu neùn bò aûnh höôûng bôûi nhieät ñoä nhieàu hôn aûnh höôûng bôûi aùp suaát. Toång
quaùt, chaát loûng chòu neùn ñöôïc moâ taû bôûi:
9 Aùp suaát lôùn hôn ( P ! Psat ôû nhieät ñoä ñaõ cho T).
9 Nhieät ñoä nhoû hôn ( T  Tsat ôû aùp suaát ñaõ cho).
9 Theå tích rieâng nhoû hôn ( v  v' ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Noäi naêng nhoû hôn ( u  u' ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Enthalpy nhoû hôn ( i  i' ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
9 Entropy nhoû hôn ( s  s' ôû aùp suaát P hay nhieät ñoä T ñaõ cho).
Toång quaùt T  T' (6-13)

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 29 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 30 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 6.6.2 Ñoà thò T-s
§ 6.6. Moät Soá Daïng Ñoà Thò Thöôøng Söû Duïng
6.6.1 Ñoà thò P-v

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 31 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 32 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 6.6.3 Ñoà thò log p-i 6.6.4 Ñoà thò i-s

Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 33 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 34 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát
 § 6.7. Moät Soá Quaù Trình Nhieät Ñoäng Cô Baûn Cuûa
Chaát Thuaàn Khieát
6.7.1 Quaù trình ñaúng aùp
Quaù trình naøy xuaát hieän trong caùc thieát bò trao ñoåi nhieät maø chaát thuaàn
khieát coù bieán ñoåi pha giöõa hôi vaø loûng.
Ví Duï: bình ngöng tuï, bình boác hôi ….
Ñònh luaät nhieät ñoäng thöù nhaát, ta coù:
Gq di  v ˜ dp Ÿ Gq di
q 'i , kJ kg (6-14)
Q G ˜ 'i , kW (6-15)

6.7.2 Quaù trình ñoaïn nhieät

Ñaây laø quaù trình lyù töôûng xaûy ra ôû maùy neùn, turbine.
Gq di  v ˜ dp Ÿ 0 di  Gw kt
Veà ñoä lôùn:
w kt 'i , kJ kg (6-16)
N Wkt G ˜ 'i , kW (6-17)

6.7.3 Quaù trình ñaúng tích

Ví Duï: Gia nhieät nöôùc chöùa trong moät bình kín.
2
wtt ³ p ˜ dv 0 (6-18)
1

q12 'u12 u2  u1 i2  i1   v ˜ p2  p1  (6-19)

6.7.4 Quaù trình ñaúng nhieät

q12 T ˜ s2  s1  (6-20)
'u12 i 2  i1   p 2 .v 2  p1 .v1  (6-21)
w tt q 12  'u12 (6-22)
Nguyeãn Toaøn Phong – toanphong@gmail.com 35 of 35 Chöông VI – Chaát Thuaàn Khieát