Συναισθηματική

νοημοσύνη και η επίδραση

της στη διοίκηση των
επιχειρήσεων

Η συναισθηματική νοημοσύνη, συνδέεται άρρηκτα με τα

συναισθήματα του ατόμου, ώστε να μπορέσει να
διαχειριστεί καλύτερα το περιβάλλον γύρω του. Η
παρούσα έρευνα, έχει ως γνώμονα, να αναδείξει, τα
θετικά και αρνητικά στοιχεία της συναισθηματικής
νοημοσύνης, καθώς και πως αυτά επιδρούν στο
σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Θεόδωρος Καραδήμας
Παναγιώτα Καραδήμα

Αθήνα, Μάιος 2017

 Στοιχεία συγγραφέων
Θεόδωρος Καραδήμας
Οικονομολόγος, απόφοιτος του Προγράμματος Μεταπτυχιακών
Σπουδών, της Οικονομικής & Επιχειρησιακής Στρατηγικής, του
Πανεπιστημίου Πειραιώς. Ερευνητικά ενδιαφέροντα: διοίκηση
επιχειρήσεων, χρηματοοικονομική ανάλυση εταιρειών με χρήση
αριθμοδεικτών, νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες,
καθώς και η επίδραση της συναισθηματικής νοημοσύνης στο σύγχρονο
επιχειρηματικό πεδίο. Στοιχεία επικοινωνίας: teo.karadimas@gmail.com

Παναγιώτα Καραδήμα
Οικονομολόγος, απόφοιτη, του Προγράμματος Μεταπτυχιακών
Σπουδών, της Οικονομικής & Επιχειρησιακής Στρατηγικής, του
Πανεπιστημίου Πειραιώς. Ερευνητικά ενδιαφέροντα: διοίκηση
επιχειρήσεων, νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες,
καθώς και ο ρόλος των δημοσίων σχέσεων στο σύγχρονο επιχειρηματικό
περιβάλλον. Στοιχεία επικοινωνίας: pn_karadima@yahoo.gr

2
Συναισθηματική νοημοσύνη και η επίδραση της
στη διοίκηση των επιχειρήσεων

Συγγραφείς
Θεόδωρος Καραδήμας
Παναγιώτα Καραδήμα

3
Τίτλος: “ Συναισθηματική νοημοσύνη και η επίδραση της
στη διοίκηση των επιχειρήσεων”
Συγγραφείς: Θεόδωρος Καραδήμας και Παναγιώτα
Καραδήμα
ISBN: 978-960-93-9160-3
Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com
Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 181
Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, 2017
Μέγεθος Αρχείου: 1,0Μb
Σελίδες: 64
Μορφή αρχείου: pdf
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση δίχως την έγγραφη άδεια
του δημιουργού ή του εκδότη

4
 Περιεχόμενα
Σελίδα:

Περίληψη .........................................................................................................................................7
Εισαγωγή .........................................................................................................................................7
1. Η συναισθηματική νοημοσύνη και οι εννοιολογικές διασαφήσεις .............................................9
2. Οι ορισμοί της συναισθηματικής νοημοσύνης ..........................................................................12
3. Η αντικειμενική και η αντιληπτή συναισθηματική νοημοσύνη ................................................17
4. Θεωρητικά μοντέλα και τρόποι μέτρησης της συναισθηματικής νοημοσύνης .........................18
5. Το μοντέλο της συναισθηματικής – κοινωνικής νοημοσύνης του Reuven Bar-On ..................21
6. Το μοντέλο της συναισθηματικής επάρκειας του Daniel Goleman...........................................22
7. Το μοντέλο του Cooper..............................................................................................................23
8. Διαφορές νοητικής νοημοσύνης (IQ) και συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) ........................23
9. Τα συστατικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης .......................................................25
9.1 Η συναισθηματική νοημοσύνη ως ικανότητα του ατόμου (ability model) .............................26
9.2 Η συναισθηματική νοημοσύνη ως γενικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας
(trait model) ...................................................................................................................................27
9.3 Χαρακτηριστικά υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης ........................................................29
10. Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης ...............................................................................30
10.1 Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης ως ικανότητα ......................................................31
10.2 Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της
προσωπικότητας .............................................................................................................................32
11. Τρόποι βελτίωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης ............................................................34
12. Τα οφέλη από την ανάπτυξη της συναισθητικής νοημοσύνης ................................................37
13. Η εφαρμογή της συναισθηματικής νοημοσύνης στις διαπροσωπικές σχέσεις των
εργαζομένων ..................................................................................................................................40
14. Η συμβολή της συναισθηματικής νοημοσύνης στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον ....41
15. Συναισθηματική νοημοσύνη και ηγεσία ..................................................................................43
16. Συναισθηματική νοημοσύνη και υποστηρικτικό περιβάλλον στην επιχείρηση ......................48
17. Η έννοια της ικανοποίησης από την εργασία ..........................................................................50
18. Η συναισθητική νοημοσύνη στις σχέσεις μεταξύ εργαζομένων με προϊσταμένους ...............51

5
19. Συναισθητική νοημοσύνη και επιχειρηματική συμπεριφορά ..................................................53
Συμπεράσματα ...............................................................................................................................54
Βιβλιογραφία .................................................................................................................................56

6
 Περίληψη
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει τις ρίζες της, στις θεωρίες παλαιότερων ερευνητών
όπως είναι οι Cooper και Goleman. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία
συστηματική αύξηση του ενδιαφέροντος για την εφαρμογή της σε διάφορους τομείς της
ανθρώπινης δραστηριότητας. Αναλυτικότερα, παρατηρείται έντονη ερευνητική δραστηριότητα
στο κομμάτι του πως μπορεί η συναισθηματική νοημοσύνη να συνδράμει στην καλυτέρευση της
απόδοσης, είτε εργασιακής, είτε και μαθησιακής, τόσο των παιδιών, όσο και των ενηλίκων
ατόμων που είναι μέλη της κοινωνίας. Σε αυτή την έρευνα, θα παρουσιαστούν οι βασικότερες
μελέτες σημαντικών ερευνητών της συναισθηματικής νοημοσύνης, όπως είναι οι θεωρίες των
Goleman και Cooper, εμπλουτίζοντας έτσι την ανάλυση μας. Ακόμη, θα μελετηθούν σημαντικοί
τομείς της συναισθηματικής νοημοσύνης, που σχετίζονται με την πρακτική εφαρμογή αυτής,
ειδικότερα σε τομείς όπως είναι η εργασία, αναλύοντας τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα από
την εφαρμογή της.

Λέξεις κλειδιά: Συναισθηματική νοημοσύνη, εργαζόμενοι, προϊστάμενοι, επιχειρήσεις, ηγεσία.

Εισαγωγή
Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει ένα σύνολο από ικανότητες αλλά και
δεξιότητες, τις οποίες κατέχει το άτομο και του επιτρέπουν να διαχειρίζεται επιτυχώς διάφορες
συναισθηματικές καταστάσεις της καθημερινής του ζωής. Αυτές οι καταστάσεις, μπορεί να
αφορούν τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και τους ανθρώπους που αποτελούν τον περίγυρο του. Ο
απώτερος σκοπός από τη χρησιμοποίηση τέτοιων ικανοτήτων, είναι η ανάπτυξη του ατόμου και
η καλύτερη διευθέτηση των καθημερινών καταστάσεων, που καλείται να επιτελέσει. Σε αυτό το
σημείο, θα ήταν καλό να αναφερθούμε στο γεγονός της ύπαρξης αρκετών μοντέλων, όσον
αφορά τη συναισθηματική νοημοσύνη, που επιχειρούν τη σε βάθος ανάλυση της έννοιας.
Αυτό οφείλετε στο γεγονός ότι, στην πραγματικότητα η συναισθηματική νοημοσύνη,
αποτελεί μία αυθύπαρκτη έννοια αλλά ταυτίζεται και ως ένα βαθμό με τη γνωστική νοημοσύνη
και σε ένα μεγαλύτερο βαθμό με διάφορες διαστάσεις της προσωπικότητας (Zeiden et al., 2006;
Shimazu et al., 2004). Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν πως, η πλειάδα
των μοντέλων που υπάρχουν για την επεξήγηση της συναισθηματικής νοημοσύνης, δεν
ανταγωνίζονται απαραίτητα το ένα το άλλο, απεναντίας αλληλοσυμπληρώνονται. Αυτή η μεταξύ
7
του αλληλεξάρτηση, βοηθά καταλυτικά θα λέγαμε, τον καλύτερο προσδιορισμό του ζητήματος
αναφορικά με τα υπό εξέταση κάθε φορά άτομα (Ciarrochi et al., 2000; Warwick and Nettelbeck
2004).
Σε αυτό το σημείο όμως, γεννώνται ερωτήματα όπως, πως τελικά επηρεάζει η
συναισθηματική νοημοσύνη την εξέλιξη ενός ατόμου; Δηλαδή, αν και σε ποιο βαθμό,
επηρεάζεται η νόηση του, η σχολική του επίδοση, η επαγγελματική του εξέλιξη και πολλά άλλα
ζητήματα, που μπορεί να αφορούν ακόμα και την προσωπική του ζωή και την καθημερινή
συναναστροφή του με άλλους ανθρώπους. Η απόδειξη της σχέσης, που ενδεχομένως έχει, η
συναισθηματική νοημοσύνη με τη γενικότερη ανθρωπινή πορεία αλλά και εξέλιξη, θα
αποτελούσε αναντίρρητα, μία νέα οδό για την επιστήμη με ολότελα νέους ορίζοντες
πρόσφορους για επιστημονική έρευνα. Όμως, μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα των ερευνών, δεν
έχουν οδηγήσει προς ένα κοινό αποτέλεσμα, παρά τις ευοίωνες προβλέψεις. Κάποιες έρευνες,
κατέληξαν στο συμπέρασμα, που θέλει τη συναισθηματική νοημοσύνη να έχει άμεση σχέση με
τη νοητική και συνακόλουθα επαγγελματική πορεία, ενός ατόμου. Σε αντιδιαστολή, άλλες
έρευνες απέδειξαν πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Η κοινωνία, μέσα στην οποία γεννιούνται και αναπτύσσονται τα μέλη της, με όλες τις
καθημερινές εκφάνσεις της, αποτελεί περιβάλλον στο οποίο διαμορφώνονται οι ξεχωριστοί
χαρακτήρες των ατόμων που την αποτελούν. Οι μεταξύ τους σχέσεις, είτε αυτές είναι σχέσεις
που δημιουργούνται στο σχολείο, είτε στο Πανεπιστήμιο ή ακόμη στην εργασία τους, αποτελούν
καθοριστικό παράγοντα, που διαμορφώνει το χαρακτήρα των ανθρώπων και συνακόλουθα τη
ψυχοκοινωνική τους υγεία. Αυτό αποτελεί ζήτημα μείζονος σημασίας, ιδιαίτερα στις μέρες μας,
όπου μεγάλο μέρος του κοινωνικού ιστού, νοσεί σε μεγάλο βαθμό από ασθένειες που απορρέουν
από ψυχολογικά αίτια. Συνεπώς, η καλύτερη μελέτη και συνακόλουθα η γνώση των
γενεσιουργών αιτιών από τις οποίες προέρχονται τα κοινωνικά συμπτώματα, θα βοηθούσε
καταλυτικά στην καλύτερη αντιμετώπιση τους.
Επίσης, γίνεται αντιληπτό με προφανή τρόπο, πως η έννοια της συναισθηματικής
νοημοσύνης, αποτελεί μια έννοια που κερδίζει συνεχώς έδαφος ανάμεσα στα μέλη της
επιστημονικής κοινότητας, αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο. Αυτό γιατί, πολλοί είναι αυτοί
που θεωρούν τη συναισθηματική νοημοσύνη, ως το βασικό συστατικό στην επίτευξη της
επιτυχίας, είτε αναφερόμαστε σε ανώτερες σπουδές, είτε στον επαγγελματικό στίβο, είτε τέλος
στην προσωπική ζωή ενός ατόμου. Δεν μπορεί κανείς να αμφιβάλλει, ότι οι άνθρωποι που είναι

8
συναισθηματικά νοήμονες, βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, σε κάθε τομέα της ζωής τους, είτε
αυτός αφορά προσωπικά και οικογενειακά θέματα, είτε κοινωνικά και εργασιακά ζητήματα. Οι
άνθρωποι αυτοί θεωρείται, ότι είναι πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους, συνεπώς είναι και
περισσότερο αποτελεσματικοί με την εργασία τους, δείχνοντας ώριμοι και ικανοί να φθάσουν
στα υψηλότερα στάδια απόδοσης και επίδοσης.
Στη παρούσα μελέτη, θα επιδιωχθεί στις ενότητες που ακολουθούν, να αναλυθεί με τον
καλύτερο τρόπο το υπό εξέταση ζήτημα, καθώς και να παρουσιάσει με τρόπο ευανάγνωστο στον
αναγνώστη. Ακόμη, θα αναφερθούν, με κριτική διάθεση, οι απόψεις επιστημόνων, που έχουν
μελετήσει ενδελεχώς την έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, καθώς και οι θεωρητικές
προσεγγίσεις αυτών. Παράλληλα, δε θα παραλειφθεί να γίνει σύγκριση, των διαφόρων απόψεων
και θεωρητικών μοντέλων, με την καθημερινή πραγματικότητα, καθώς και τη συνακόλουθη
δυνατότητα εφαρμογής αυτών σε καθημερινές δυσκολίες.
Δυστυχώς, όταν τα παραπάνω θεωρητικά μοντέλα και συνακόλουθα οι θεωρίες και οι
μελέτες που αποδεικνύουν τη χρησιμότητα τους, όταν εφαρμόζονται σε καθημερινές
καταστάσεις, που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος, κάποιες φορές αποδεικνύονται
ανεπαρκή να συνδράμουν στην επίλυση κρίσεων. Συνεπώς, κάποιες φορές τα θεωρητικά
μοντέλα όπως της γενικής και ειδικής νοημοσύνης, οι θεωρίες που επεξηγούν την ανθρώπινη
προσωπικότητα καθώς και τις επαγγελματικές ικανότητες και τα μοντέλα συναισθηματικής,
κοινωνικής και ηθικής ανάπτυξης του ατόμου, δεν επαρκούν στο βαθμό που θα επιθυμούσαμε
ως αναλυτές. Για το λόγο αυτό προκύπτουν και οι τυχόν παρερμηνείες και αντιρρήσεις στη
γενικότερη φιλοσοφία και αξία της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Στον επίλογο της παρούσας εργασία, παρουσιάζονται τα τελικά συμπεράσματα της εν
λόγο έρευνας, καθώς και οι καταληκτικές σκέψεις, για την αξία ή ασημαντότητα που έχει η
έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης. Κλείνοντας, στο τέλος της εργασίας, παρατίθεται
αναλυτικά, η βιβλιογραφία ελληνική και ξένη, που απετέλεσαν πηγή ιδεών για την εκπόνηση της
παρούσας ερευνητικής προσπάθειας.

1. Η συναισθηματική νοημοσύνη και οι εννοιολογικές διασαφήσεις

Πολλοί θεωρούν, ότι η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) και συνακόλουθα
της νοητικής νοημοσύνης (IQ), αποτελούν πεδία μελέτης σχετικά πρόσφατα χωρίς μεγάλο

9
ιστορικό υπόβαθρο. Όμως, αυτή η άποψη είναι εσφαλμένη. Αυτό γιατί, η αναζήτηση
απαντήσεων, σχετικά με τα παραπάνω ζητήματα, είναι αρκετά παλιά. Πιο συγκεκριμένα, από τη
δεκαετία του πενήντα, διαβλέπουμε μία μεταστροφή στον επιστημονικό αλλά και
επιχειρηματικό κόσμο, όσον αφορά τη νοητική νοημοσύνη. Πιο συγκεκριμένα, με την πάροδο
του χρόνου, αρκετοί ήταν αυτοί που σταμάτησαν να θεωρούν τη νοητική νοημοσύνη ως το
απόλυτο εργαλείο μέτρησης της ανθρώπινης ευφυΐας. Έτσι, αναζητήθηκαν άλλες ανθρώπινες
ικανότητες, οι οποίες λειτουργούν καταλυτικά στην κατάκτηση της επιτυχίας. Συνεπώς,
χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως, ο συναισθηματικός κόσμος, η γενικότερη κοινωνική
συμπεριφορά κ.α. απέκτησαν μεγάλη σημασία. Σκοπός, όλων αυτών ήταν, να διασαφηνιστεί η
συσχέτιση τους με την επίδοση του ατόμου σε διάφορους τομείς της ζωής και δράσης του
(Ferres and Connell 2004).
Από τους πρώτους που μελέτησε το ζήτημα της νοημοσύνης γενικότερα, ήταν ο
Wechsler (1958) ο οποίος πίστευε ότι οι νοητικές ικανότητες, μέσω των τεστ γνωστικής
απόδοσης, καλύπτουν μόνο ένα μέρος της γενικής νοημοσύνης. Πιο συγκεκριμένα, κατά την
άποψη του Wechsler, η νοημοσύνη κάλο θα ήταν να περιλαμβάνει και ορισμένους βουλητικούς
παράγοντες, οι οποίοι όμως θα ήταν ανεξάρτητοι από λογικούς συλλογισμούς, καθώς και από
την αφηρημένη σκέψη. Οι απόψεις αυτές, όπως ήταν αναμενόμενο, ξεκίνησαν μία σειρά
επιπρόσθετων μελετών, που σκοπό είχαν να κατανοήσουν αυτούς τους μη λογικούς παράγοντες,
και τη συνακόλουθη συμβολή τους στη νοητική ικανότητα ενός ατόμου.
Στα παραπάνω, έρχονται να προστεθούν και οι έννοιες που ειπώθηκαν από τον Garden
(1983) σχετικά με τη διαπροσωπική και την ενδοατομική νοημοσύνη, βάζοντας ένα ακόμη
λιθαράκι στα όσα είχαν λεχτεί πριν από αυτούς. Ακόμα, ο Sternberg (1985) διατύπωσε την
άποψη της δημιουργικής και πρακτικής νοημοσύνης, στο τριαρχικό, όπως το ονόμασε μοντέλο,
καθώς και οι απόψεις του Thorndike (1920) σχετικά με την κοινωνική νοημοσύνη. Σύμφωνα με
τις απόψεις του Thorndike, ο οποίος αρχικά οριοθετεί την έννοια της κοινωνικής νοημοσύνης,
σαν τον τρίτο κλάδο στο τριμερές μοντέλο του, το οποίο περιλαμβάνει ακόμη έναν αφηρημένο ή
ακαδημαϊκό κλάδο και έναν κλάδο μηχανικό ή οπτικό – χωρικό. Συνεπώς, η κοινωνική
νοημοσύνη που αναφέρονταν ο Thorndike, ασχολούνταν με την ικανότητα του ανθρώπου να
διαχειρίζεται σωστά τους άλλους ανθρώπους, καθώς και την ικανότητα να έχει σωστή κρίση, σε
μία πλειάδα καθημερινών καταστάσεων στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική του
ζωή.

10
 Ακόμη, ύστερα από αρκετές αλλά και πολυετείς μελέτες (Cantorand Kihlstrom 2000;
Mayer and Salovey 1993), το μοντέλο του Thorndike άρχισε να φθίνει, λόγο δυσκολίας στην
πρακτική του εφαρμογή, καθώς και στη δυσκολία της διάκρισης των έμφυτων από των
επίκτητων γνώσεων, που αποκτά ο άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του. Συνεπώς, οι ερευνητές
οδηγήθηκαν σε άλλα μονοπάτια της γνώσης και σε αυτό το σημείο διαβλέπουμε νέες απόψεις να
λαμβάνουν χώρα κερδίζοντας συνεχώς έδαφος. Οι απόψεις αυτές, συμπεριλήφθηκαν κάτω από
τον γενικότερο τίτλο, συναισθηματική νοημοσύνη.
Σκοπός λοιπόν των νέων αυτών απόψεων, δεν ήταν άλλος, από την ανάγκη να βρεθεί μία
θεωρία, που θα έδινε πιο συγκεκριμένα και περισσότερο ακριβή αποτελέσματα, σε σχέση με τα
αποτελέσματα που μέχρι τώρα παρείχε η κοινωνική νοημοσύνη, καθώς και δε θα
συμπεριλάμβανε τις παραδοσιακές λεκτικές ή μαθημένες ικανότητες (Mayer and Salovey 1993).
Συνεπώς, βάση των απόψεων των Mayer et. al., (2008), ο όρος της συναισθηματικής
νοημοσύνης, ξεκινά να διαμορφώνεται σαν άποψη, από τα μέσα του 20ου αιώνα. Όμως, ο νέος
αυτός όρος, ξεκίνησε να αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς, από τη δεκαετία του 60, με τις
πρώτες επιστημονικές πλέον αναφορές, σχετικά με αυτή τη νέα για τότε θεωρία. Φθάνοντας,
λοιπόν στη δεκαετία του 80, όπου παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον από τους κοινωνιολόγους
και τους ψυχολόγους, για την έννοια της πολλαπλής νοημοσύνης (Gardner 1983; Sternberg
1985).
Συνακόλουθα, με την αύξηση του ενδιαφέροντος για τη συναισθηματική νοημοσύνη,
αυξήθηκε και το ενδιαφέρον για τη μελέτη των συναισθημάτων του ανθρώπου και η
συνακόλουθη σχέση που έχουν με τη γνώση γενικότερα (Mayer et. al., 2000; Oatley 2004).
Παράλληλα, την περίοδο εκείνη ξεκίνησε η δημοσίευση άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά,
που αναφέρονταν στη συναισθηματική νοημοσύνη και την αξία αυτής (Mayer and Salovey
1990). Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90, η νέα θεωρία, ρίζωσε στις
συνειδήσεις των ανθρώπων που τη μελετούσαν, και μετέπειτα διαχύθηκε στο ευρύ κοινό, το
οποίο μέχρι πρότινος αγνοούσε την ύπαρξη της (Goodman 1995).
Όπως ήταν αναμενόμενο, προέκυψε ένας νέος επιστημονικός δρόμος, προκαλώντας
ενθουσιασμό στην τότε επιστημονική κοινότητα, όσον αφορά την πιθανή ανακάλυψη μίας νέας
νοημοσύνης, και συχνά χρησιμοποιούσαν αυτόν το νέο όρο, με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά
(Bar-On 1997; Goleman 1995; Mayer and Salovey 1993). Η ευρεία αποδοχή που γνώρισε η
έννοια εκείνη την περίοδο, προσέλκυσε όπως ήταν αναμενόμενο πολλούς ανθρώπους, που

11
επιζητούσαν να την ερευνήσουν διεξοδικά. Αυτό, όμως, οδήγησε στην εμφάνιση πολλών
αποτελεσμάτων και απόψεων για το εν λόγο ζήτημα. Συνεπώς, πραγματοποιήθηκαν, έρευνες με
κυριότερη βάση αυτών, διάφορά ερευνητικά μοντέλα, με απώτερο στόχο την εξέταση και
προσέγγιση, αν αυτό ήταν εφικτό, της πολυπαραγοντικής έννοιας της συναισθηματικής
νοημοσύνης (Bar-On 2000; Goleman 1998; Mayer et. al., 2000; Petrides and Furnham 2000).
Το άμεσο αποτέλεσμα των παραπάνω, ήταν να εμφανιστούν πολυάριθμοι ορισμοί, καθώς
και μέθοδοι αξιολόγησης και μέτρησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης, όπου επηρεάζονταν
κάθε φορά, από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ερευνητή, το μορφωτικό και κοινωνικό του
επίπεδο, καθώς και το ευρύτερο περιβάλλον που αυτός δρα (Πλατσίδου 2004).

2. Οι ορισμοί της συναισθηματικής νοημοσύνης

Μελετώντας σχετικές έρευνες για τη συναισθηματική νοημοσύνη, ο μελετητής θα
διαπιστώσει ευθύς αμέσως, πως δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός, όπως συμβαίνει με
τη γνωστική νοημοσύνη. Στην κατεύθυνση εύρεσης κοινά αποδεκτού ορισμού, οι Mayer και
Salovey (1990), αφού πρώτα μελέτησαν, παρόμοιες έρευνες που είχαν προηγηθεί, πριν τις δικές
τους, κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι πρέπει να προστεθεί στην έννοια της συναισθηματικής
νοημοσύνης και η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται, να εκφράζει με σωστό τρόπο και
τέλος να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τα συναισθήματα του, ώστε να τα χρησιμοποιεί σε
καθημερινή βάση, στον τρόπο που σκέπτεται και επικοινωνεί με το περιβάλλον γύρω του.
Στη μελέτη τους οι Salovey και Sluyter (1997) με τίτλο «Συναισθηματική Ανάπτυξη και
Συναισθηματική νοημοσύνη» όπου επιχειρήθηκε να προσδιοριστεί η έννοια της
συναισθηματικής νοημοσύνης, από την πλευρά της ικανότητας του ατόμου να κρίνει και να
αξιολογεί τις καταστάσεις γύρω του, καθώς και να εκφράζει τα συναισθήματα του, με τέτοιο
τρόπο, που να βοηθούν το άτομο να προωθεί την διανοητική του εξέλιξη.
Στον αντίποδα, της παραπάνω θεωρίας, εκφράστηκε και μία άλλη άποψη από τους
Mayer και Cobb (2000), η οποία καταπιάνεται και αυτή με τη δυνατότητα που έχουν τα άτομα
να αντιλαμβάνονται τις τυχόν συναισθηματικές πληροφορίες του περιβάλλοντος, με κυριότερα
εργαλεία την αντιληπτική ικανότητα, την απομνημόνευση, την κατανόηση και τέλος
χαλιναγώγηση των προσωπικών τους συναισθημάτων. Συμπεραίνουμε, λοιπόν από τα
παραπάνω, ότι η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, αποτελείται από τέσσερα κομμάτια,

12
τα όποια υπακούουν σε μία ιεραρχική διαστρωμάτωση, με γνώμονα το βαθμό της γνωστικής
τους εκλέπτυνσης.
Οπότε και έχουμε, στο πρώτο κομμάτι, της συναισθηματικής νοημοσύνης, τη
δυνατότητα των ανθρώπων να κρίνουν ορθά και στη συνέχεια να προωθούν με το σωστό τρόπο,
τα εκάστοτε συναισθήματα τους. Ακόμα, εδώ μπορεί να προστεθεί, η αντιληπτική ικανότητα
των ατόμων σε σχέση με την έγκαιρη κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων
(Mayer et. al., 1999). Στο δεύτερο κομμάτι έχουμε, την ένταξη της έννοιας της συναισθηματικής
νοημοσύνης, αυτή τη φορά όμως σε έναν άλλο τομέα, στη δυνατότητα των ατόμων να
διαχειρίζονται την εν λόγο έννοια με σκοπό να βοηθηθούν στην προσαρμογή τους σε κάποιο
περιβάλλον (Mayer and Salovey 1997).
Απώτερος σκοπός είναι, να ενεργοποιηθούν αυτοί οι εσωτερικοί μηχανισμοί που διαθέτει
ο άνθρωπος, ώστε να δημιουργήσουν θετική προδιάθεση για εξέλιξη και δημιουργία,
ανακόπτοντας τις αρνητικές επιρροές του περιβάλλοντος (Mayer et. al., 2002). Στο τρίτο
κομμάτι, η συναισθηματική νοημοσύνη, λαμβάνει τη μορφή μίας έννοιας που συσχετίζεται
άμεσα με την υψηλή διανόηση και τη συνακόλουθη ικανότητα των ατόμων, να αντιληφθούν την
πηγή των ίδιων των συναισθημάτων τους.
Σε αυτό το σημείο, κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί, το γεγονός πως σύμφωνα με αυτήν την
άποψη, δίνεται μεγάλη σημασία στη μελλοντική εξέλιξη των συναισθημάτων και φυσικά, τη
μορφή που αυτά θα έχουν σε μήκος χρόνου (Mayer and Salovey 1997). Στο τέταρτο κομμάτι,
αναφέρεται η δυνατότητα των ανθρώπων να διαχειρίζονται συναισθήματα, όπως είναι η πειθώς,
η παραγωγή χρήσιμων ιδεών, με την προοπτική να φανούν χρήσιμα στο γενικότερο κοινωνικό
σύνολο, παρέχοντας μία ευκαιρία προόδου, τόσο ατομικής όσο και συλλογικής (Mayer and
Salovey 1993).
Συνοψίζοντας, τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, πως οι διάφορες
ερευνητικές προσπάθειες που έχουν γίνει για την ανάλυση της συναισθηματικής νοημοσύνης,
αναφέρουν τέσσερις τομείς έρευνας, οι οποίοι είναι: α) η αντιληπτική ικανότητα των ατόμων
καθώς και η εξωτερίκευση των συναισθημάτων, β) η επεξήγηση και η κατ επέκταση ερμηνεία
των συναισθημάτων, με σκοπό την προαγωγή της σκέψης, γ) η επεξήγηση των συναισθημάτων
με στόχο την κατάκτηση της γνώσης, δ) η χαλιναγώγηση και ο καθορισμός ορίων, στα
συναισθήματα μας, καθώς και στον τρόπο που αυτά εκφράζονται στον περίγυρο μας.

13
 Σε αυτό το σημείο, θα ήταν καλό να αναφερθεί και η άποψη που έχει εκφραστεί από μία
μερίδα αναλυτών, πως η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, περικλείει και στοιχεία του
ανθρώπινου χαρακτήρα, όπως είναι το πείσμα και η θετική αντιμετώπιση των καταστάσεων της
καθημερινότητας (Goleman 1995). Ακόμα, μπορεί να προστεθεί στα παραπάνω, το γεγονός ότι
πολλές φορές ενεργούμε με γνώμονα το συναίσθημα και όχι με τη λογική, καθώς και να
εξωτερικεύουμε τα συναισθήματα μας με μη λεκτικές μεθόδους (Tett et. al., 2006).
Κατά την άποψη του Goleman (1998), η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, έχει
ως βασική χρήση της, την προσπάθεια να περιγραφούν συναισθηματικές καταστάσεις ή ακόμα
και δυνατότητες των ανθρώπων, σχετικά με την καταβολή σωματικής αλλά και πνευματικής
προσπάθειας, ώστε να επιτευχτεί ένας σκοπός που έχει τεθεί. Ακόμα, σε αυτό μπορεί να
προστεθούν και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που έχουν να κάνουν με την εγκράτεια,
την αντοχή στις κακουχίες και τις αποτυχίες, καθώς και η υπομονή που επιδεικνύει το εκάστοτε
άτομο (Cairney et. al., 2005).
Γενικότερα, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πως, η συναισθηματική νοημοσύνη,
ασχολείται περισσότερο με τομείς της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως είναι τα συναισθήματα
και οι ενστικτώδεις αντιδράσεις, σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος, όπου όλα αυτά αποτελούν
σημαντικό εργαλείο στην καθημερινή ζωή.
Ο Goleman (1998), ύστερα από έρευνες διαπίστωσε, πως υπάρχουν συγκεκριμένοι
τομείς της συναισθηματικής νοημοσύνης, οι οποίοι είναι: η συναισθηματική κατανόηση και η
παράλληλη ερμηνεία των συναισθημάτων, όχι του ίδιου του ατόμου αλλά των ανθρώπων γύρω
του. Πιο συγκεκριμένα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, η άποψη αυτή αναφέρεται στην
κατανόηση των ενεργειών και του τρόπου σκέψης των άλλων ατόμων. Με άμεσο αποτέλεσμα
των παραπάνω, το άτομο που ενεργεί με αυτόν τον τρόπο να καθίσταται ικανό, να διαχειρίζεται
τα συναισθήματα του καλύτερα, να περιορίζει τις αρνητικές του παρορμήσεις, καθώς και να
αλληλεπιδρά στις σχέσεις του με τον περίγυρο του ομαλά αποφεύγοντας τις συγκρούσεις,
επιδεικνύοντας υπομονή αλλά και ήρεμη επιμονή στην επίτευξη του εκάστοτε στόχου που έχει
θέσει. Τέλος, πολύ σημαντικό παράγοντα, θεωρεί ο Goleman την αυτογνωσία, την οποία
αναγάγει σε εργαλείο, με το οποίο το άτομο μπορεί να ερμηνεύσει και να κατανοήσει, με
αντικειμενικό τρόπο το ψυχικό του κόσμο.
Κατά συνέπεια, μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο Goleman (1995) θέλοντας να ορίσει
τη συναισθηματική νοημοσύνη, οδηγείται στο συμπέρασμα πως η εν λόγο έννοια, πρεσβεύει τα

14
θετικά στοιχεία της προσωπικότητας τα οποία όμως δεν έχουν καμία σχέση με το δείκτη
νοημοσύνης. Ακόμα, επεκτείνοντας την έρευνα του ο Goleman (2001) οδηγείται σε έναν
σύντομο ορισμό της συναισθηματικής νοημοσύνης περιλαμβάνοντας τα εξής:

i. Την ικανότητα των ανθρώπων να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους (αυτοεπίγνωση).

ii. Την ικανότητα των ανθρώπων να ρυθμίζουν τα συναισθήματα τους (αυτοδιαχείριση).
iii. Την ικανότητα των ανθρώπων να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων (κοινωνική
συνειδητοποίηση).
iv. Την ικανότητα των ανθρώπων να ρυθμίζουν τα συναισθήματα των άλλων (διαχείριση
σχέσης).

Συνακόλουθα, ο Bar-on (2000) θέλοντας να προσδώσει έναν ορισμό για τη

συναισθηματική νοημοσύνη, οδηγήθηκε στο συμπέρασμα πως, αποτελεί ένα συνονθύλευμα
ψυχικών ικανοτήτων αλλά και γνώσεων, που αποκτά το άτομο, από τη συναναστροφή του μέσα
στην κοινωνία με άλλους ανθρώπους. Όλα αυτά κατά τον οδηγούν, στο να διαχειρίζεται τις
καθημερινές καταστάσεις της ζωής του αποτελεσματικότερα. Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να
τονιστεί ότι, η εν λόγο άποψη συμπεριλαμβάνει πέντε βασικά σημεία (Bar-on 1997), τα οποία
είναι:
i. Την ικανότητα των ανθρώπων να γνωρίζουν τον εαυτό τους σε βάθος, δηλαδή την
αυτογνωσία.
ii. Την ικανότητα των ανθρώπων να είναι σε θέση να συνάπτουν διαπροσωπικές σχέσεις με
άλλους ανθρώπους.
iii. Την ικανότητα να προσαρμόζονται καλύτερα και ταχύτερα στις αλλαγές του περιβάλλοντος,
καθώς και να εξελίσσονται μέσα σε αυτό.
iv. Την ικανότητα να χαλιναγωγούν τα συναισθήματα τους, ειδικά τα αρνητικά συναισθήματα.
v. Τέλος, την ικανότητα να είναι ευδιάθετοι και θετικοί, στην καθημερινότητα τους.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό, ότι αναφέρεται ο Baron, σε ικανότητες που έχουν
να κάνουν με το ίδιο το άτομο, καθώς και με το ψυχικό του κόσμο.
Οι Petrides και Furnham (2001) διατύπωσαν την άποψη, πως η συναισθηματική
νοημοσύνη είναι ένα πολύ ουσιώδες στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας, θεωρώντας, πως

15
η συναισθηματική νοημοσύνη συναρτάται από τη συμπεριφορά των ατόμων, καθώς και από την
προδιάθεση και τα πιστεύω που έχουν για τη ζωή. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, τα άτομα με
βάση τις αντιλήψεις και ικανότητες που διαθέτουν, εκλαμβάνουν με διαφορετικό τρόπο και κατ
επέκταση αναλύουν, τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Στη μακροχρόνια μελέτη της συναισθηματικής νοημοσύνης, προέκυψαν και απόψεις,
που θεωρούν πως η συναισθηματική νοημοσύνη, δεν είναι κάτι άλλο από μία καλή χημεία του
ατόμου με το περιβάλλον γύρω του (Matthews et. al., 2003). Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την
άποψη αυτή, ένα άτομο μπορεί να προσαρμοστεί και κατ επέκταση να αποδεκτή κάποιο άλλο
άτομο ή άτομα, όταν οι αντιλήψεις τους ταιριάζουν, είτε πραγματικά, είτε και προσποιητά. Έτσι,
οι παραπάνω ερευνητές, ύστερα από ενδελεχή έρευνα, κατέληξαν σε έναν ορισμό της
συναισθηματικής νοημοσύνης, με τον οποίο θεωρούν, ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι
μία προσαρμοστική ικανότητα, την όποια διαθέτουν τα άτομα προκειμένου να μπορέσουν να
αντιμετωπίσουν το διάφορα συναισθηματικά γεγονότα. Ακόμα, η ικανότητα για την οποία
αναφέρονται, συνδέεται και με άλλες ικανότητες και τρόπους συμπεριφοράς των ανθρώπων,
όπως με τη γνωστική και νευρολογική δομή του ανθρώπου, η οποία αυξάνεται με την πάροδο
των ετών.
Μετέπειτα, έρευνες, όπως του Mayer et. al., (2004) ο οποίος προσπάθησε και να
προσδώσει έναν ορισμό για τη συναισθηματική νοημοσύνη. Έτσι, κατέληξε στην πεποίθηση πως
η συναισθηματική νοημοσύνη, είναι η ικανότητα τον ατόμων να αντιλαμβάνονται με ακρίβεια
τα συναισθήματα τους, να ενεργούν με τη βοήθεια της λογικής τους, να αντιλαμβάνονται την
αιτία που προκαλεί αυτά τα συναισθήματα και τέλος να είναι δεκτικοί στα συναισθήματα που
λαμβάνουν από το περιβάλλον τους.
Ένας πιο πρόσφατος ορισμός της έννοιας, από τους Cooper και Orioli (2005) θεωρεί τη
συναισθηματική νοημοσύνη, ως μία ικανότητα που διαθέτουν οι άνθρωποι, να αισθάνονται, να
αντιλαμβάνονται και τέλος να αξιοποιούν με θετικό αποτέλεσμα για αυτούς, την ισχύ που έχουν
τα ανθρώπινα συναισθήματα. Οι συγγραφείς της εν λόγο μελέτης, θεωρούν, πως κάνοντας αυτό,
το άτομο αποκτά τη δυνατότητα πρόσβασης σε άλλους τομείς αντίληψης, όπου υπάρχουν
μεγάλα αποθέματα δύναμης, τα οποία μπορούν να δράσουν καταλυτικά στην εξέλιξη ενός
ανθρώπου.
Συνοψίζοντας, αφού παραθέσαμε τις απόψεις και τους ορισμούς αρκετών ερευνητών,
καταλήγουμε στο συμπέρασμα, πως η συναισθηματική νοημοσύνη, είναι μία έννοια, με μία

16
πλειάδα διαφορετικών ορισμών και απόψεων (Mayer et. al., 2008). Μπορούμε λοιπόν αβίαστα,
να συμπεράνουμε, πως η υπό εξέταση έννοια, διακατέχεται από μία εννοιολογική ασάφεια, με
συνέπεια, σε πρόσφατες έρευνες κάποιοι ερευνητές να την αμφισβητούν (Davies et. al., 1998).
Σύμφωνα με την άποψη των ερευνητών που αντιτίθενται σε αυτήν, η συναισθηματική
νοημοσύνη ταυτίζεται με τη γνωστική νοημοσύνη του ανθρώπου, θεωρώντας παράλληλα τη
γνωστική νοημοσύνη, εγκυρότερη στην αποτύπωση της νοητικής ικανότητας που διαθέτει
κάποιο άτομο (Πλατσίδου 2004).

3. Η αντικειμενική και η αντιληπτή συναισθηματική νοημοσύνη

Όπως έγινε αντιληπτό, όσον αφορά την έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης,
κυριαρχούν διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις, πράγμα που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη
δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και ενιαίου ορισμού αυτής. Ο λόγος που αυτό συμβαίνει είναι,
γιατί πολλές φορές, ο όρος της συναισθηματικής νοημοσύνης, συγχέεται ή ακόμη και ταυτίζεται,
με τη γνωστική νοημοσύνη, καθώς και με προεκτάσεις που αφορούν την ανθρώπινη
προσωπικότητα (Matthews et. al., 2002; Surwit et. al., 2002). Πέρα από αυτή την άποψη,
υπάρχουν και ερευνητές, που θεωρούν, ότι οι διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις της έννοιας,
δεν αντιμάχονται η μία την άλλη. Αντιθέτως, πιστεύουν, ότι η μία άποψη συμπληρώνει και
εμπλουτίζει την άλλη. Αυτό έχει ως συνέπεια, την καλύτερη επεξήγηση όλων των πτυχών που
απαρτίζουν αυτό που σήμερα ονομάζουμε, συναισθηματική νοημοσύνη (Ciarrochi et. al., 2000;
Warwick and Nettelbeck 2004).
Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να τονιστεί ότι, τα μοντέλα ικανότητας καθώς και τα μικτά
μοντέλα, παρουσιάζουν αρκετές διαφοροποιήσεις όσον αφορά τον τρόπο που μετρούν τη
συναισθηματική νοημοσύνη (Πλατσίδου 2004). Έτσι, τα μοντέλα ικανότητας, εφαρμόζονται με
σκοπό τη μέτρηση της επίδοσης του ατόμου σε προβλήματα ή ερωτήσεις που θέτονται, με
συναισθηματικό περιεχόμενο. Ακολούθως, βαθμολογείται η επίδοση του ατόμου με βάση την
επιτυχία που σημείωσε, αλλά και με γνώμονα προαποφασισμένα κριτήρια, όπως
βαθμολογούνται και τα τεστ γνωστικής νοημοσύνης. Από την άλλη πλευρά, στα μικτά μοντέλα,
η μέτρηση της συναισθηματικής νοημοσύνης, πραγματοποιείται με κριτήριο, τη γνώμη που
έχουν οι άνθρωποι για τη συναισθηματική νοημοσύνη, καθώς και πόσο σημαντική τη θεωρούν.
Αυτό πραγματοποιείται, με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων από τα εξεταζόμενα άτομα, όπου
αποτυπώνονται οι απόψεις τους (Baron 2000; Boyatzis et. al., 2000).

17
 Συνεπώς, οι δύο μέθοδοι που αναφέρθηκαν, δηλαδή, η αντικειμενική αξιολόγηση και οι
αναφορές με την χρήση ερωτηματολογίων, εξετάζουν ξεχωριστές όψεις της συναισθηματικής
νοημοσύνης, από τις οποίες άλλες σχετίζονται με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και
άλλες με επίκτητες ιδιότητες του ατόμου (Petrides and Furnham 2001; Zeidner et. al., 2002).
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι οι παραπάνω μέθοδοι, αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικές
προσεγγίσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης. Η πρώτη μέθοδος, θα μπορούσαμε αν πούμε
ότι, αφορά την πραγματική έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης και η δεύτερη μέθοδος, τη
λεγόμενη και αντιληπτή συναισθηματική νοημοσύνη (Ciarrochi et. al., 2000). Ακόμη, μία
διαφορετική προσέγγιση του υπό εξέταση θέματος, πραγματοποιήθηκε από τους Petrides και
Furnham (2000, 2001) σύμφωνα με τους οποίους, την πρώτη προσέγγιση της έννοιας, την
ονομάζουν «συναισθηματική νοημοσύνη ως ικανότητα» ή «ως επεξεργασία πληροφοριών» και
όσον αφορά τη δεύτερη προσέγγιση την αποκαλούν «συναισθηματική νοημοσύνη ως
χαρακτηριστικό γνώρισμα».
Ύστερα από ενδελεχείς μελέτες, αποδείχθηκε, πως οι δύο προαναφερθείσες προσεγγίσεις
της συναισθηματικής νοημοσύνης, έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα,
πέρα από διαφορές που έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα του ατόμου, την ηλικία και το
φύλο, υπάρχουν αρκετοί ακόμη παράγοντες που συνδράμουν στην επίδοση του εκάστοτε
ατόμου, είτε επαγγελματικά, είτε σε μορφωτικό επίπεδο (Austin 2004; O’ Connor and Little
2003; Matthews et. al., 2004).

4. Θεωρητικά μοντέλα και τρόποι μέτρησης της συναισθηματικής

νοημοσύνης
Οι μελέτες σχετικά με τη έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι δυνατόν να
ταξινομηθούν με βάση α) τον τομέα που επικεντρώνονται οι διάφορες θεωρίες και β) τα
εργαλεία που διαθέτουν, ώστε να αξιολογήσουν σχετικές έρευνες, εντοπίζοντας τις μεταξύ τους
διαφορές (Kafetsios and Zampetakis 2008).

Α) Θεωρητικές προσεγγίσεις με γνώμονα τον ορισμό της συναισθηματικής νοημοσύνης

Ξεκινώντας την ανάλυση μας, θα πρέπει να αναφέρουμε πως ο Mayer με τους
συνεργάτες του, ήταν ο πρώτος, που οριοθέτησε τα διάφορα μοντέλα της συναισθηματικής
νοημοσύνης, σε μόλις δύο κατηγορίες, οι οποίες ήταν, τα μοντέλα ικανότητας και τα μικτά

18
μοντέλα. Σχετικά με τα μοντέλα ικανότητας ή μοντέλα γνωστικών – συναισθηματικών
ικανοτήτων, μπορούμε αν αναφέρουμε πως, είναι μοντέλα που αναλύουν τη συναισθηματική
νοημοσύνη, με μία πιο κλασική θεώρηση των πραγμάτων. Ακόμη, οι θεωρίες που απορρέουν
από τα εν λόγω μοντέλα, αναφέρουν, πως η συναισθηματική νοημοσύνη, εξαρτάται από τις
γνωστικές ικανότητες των ανθρώπων, οι οποίες στοχεύουν στη δυνατότητα τους να αξιολογούν
πληροφορίες που σχετίζονται με συναισθήματα (Mayer and Salovey 1993).
Συνεχίζοντας την ανάλυση μας, τα μικτά μοντέλα ή κοινωνικά – συναισθηματικά
μοντέλα, τα οποία επεξηγούν την έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, η οποία απαρτίζεται
από μία πλειάδα συναισθηματικών ικανοτήτων, που πηγάζουν από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της
προσωπικότητας του ατόμου. Οπότε, όπως γίνεται αντιληπτό, στην περίπτωση των μικτών
μοντέλων, αντιλαμβάνονται τη συναισθηματική νοημοσύνη, ως μία συσχέτιση από γνωστικές ή
καλύτερα συναισθηματικές και παράλληλα κοινωνικές ικανότητες, αλλά και τη δυνατότητα που
έχει το άτομο να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα (Bar-On 2000) με παράλληλη συσχέτιση
όλων των παραπάνω, με τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της ανθρώπινης προσωπικότητας (Petrides and
Furnham 2001). Οι προαναφερθείσες ικανότητες, έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν τους
ανθρώπους, στον τρόπο που αυτοί διαχειρίζονται τις καθημερινές αντιξοότητες ή καλύτερα πώς
διαχειρίζονται τις διάφορες καταστάσεις της καθημερινότητας τους, σε συνάρτηση με τις
σχέσεις που έχουν με τους συνανθρώπους γύρω τους, (Goleman 1998, 2000).
Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να αναφερθεί, πώς άλλοι ερευνητές (Petrides and Furnham
2000), αντιλαμβάνονταν τις παραπάνω απόψεις με διαφορετικό τρόπο, συμπυκνώνοντας όλες τις
υφιστάμενες θεωρητικές προσεγγίσεις, σχετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Πιο
συγκεκριμένα, οι Petrides και Furnham (2000), θεωρούν, τη συναισθηματική νοημοσύνη, ως
βασικό στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας, η οποία καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από
αυτήν. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με αυτήν την άποψη, η συναισθηματική νοημοσύνη, επηρεάζει
κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, δράσης και συμπεριφοράς (Bar-On 1997; Goleman 1998) και
αναλύεται από μία πλειάδα τεχνικών, που σκοπό έχουν να προσαρμόσουν τη συναισθηματική
νοημοσύνη στη γενικότερη προσέγγιση της νοημοσύνης από ψυχολογικής πλευράς (Mayer et.
al., 1999).

19
Β) Θεωρητικές προσεγγίσεις με γνώμονα ψυχομετρικές μεθόδους για τη μέτρηση της
συναισθηματικής νοημοσύνης
Η ύπαρξη πολλών προσεγγίσεων, αναφορικά με την έννοια της συναισθηματικής
νοημοσύνης, έχει άμεση σχέση με την εμφάνιση πολλών εργαλείων για τη μελέτη της (Bar-On
1997; Zeiden et. al., 2006). Αναλυτικότερα, έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί μέτρησης της
συναισθηματικής νοημοσύνης, μηχανισμοί αυτοαναφοράς του ατόμου, καθώς και μηχανισμοί,
που ασχολούνται με τη μέγιστη απόδοση του ατόμου (Ciariochi et. al., 2002). Οι μηχανισμοί
αυτοαναφοράς, αποβλέπουν, στο να αντιληφθούν οι ίδιοι οι άνθρωποι, το επίπεδο της
συναισθηματικής τους νοημοσύνης. Ακόμη, εξαιτίας αυτού του παράγοντα, η εν λόγω
συναισθηματική νοημοσύνη, αναφέρεται και ως, αντιληπτή ή αντιλαμβανόμενη (Πλατσίδου
2004). Οι μηχανισμοί που ασχολούνται, με την αξιολόγηση της μέγιστης απόδοση του ατόμου,
στηρίζονται στην αμερόληπτη μέτρηση της νοητικής ικανότητας. Πιο συγκεκριμένα, αυτό
πραγματοποιείται από ερωτήσεις ή ακόμη και δοκιμασίες, στα άτομα που λαμβάνουν μέρος
στην έρευνα.
Όλα αυτά, αντιπαραβάλλονται, με τα αποτελέσματα που έχουν δοθεί από τους ειδικούς,
ώστε να υπάρξουν ασφαλή συμπεράσματα (Mayer et. al., 1999). Έτσι, η συναισθηματική
νοημοσύνη, που απορρέει με ταυτόν τον τρόπο, ονομάζεται αντικειμενική. Μία επιπρόσθετη
μέθοδος μέτρησης της συναισθηματικής νοημοσύνης (Πλατσίδου 2004) όπου ενυπάρχουν,
μέθοδοι αυτοαξιολόγησης, είναι τα τεστ ή μέθοδοι των 3600 όπως λέγονται. Αυτά τα τεστ,
στηρίζονται, σε παρατηρήσεις άλλων ατόμων που βρίσκονται στον περίγυρο του υπό εξέταση
ατόμου (π.χ. η οικογένεια του). Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται μία προσπάθεια να σκιαγραφηθούν
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόμου, που λαμβάνει μέρος στην έρευνα (Boyatzis et. al.,
2000).
Σύμφωνα με την άποψη που υποστήριξαν οι Mayer και Cobb (2000), η μέτρηση της
συναισθηματικής νοημοσύνης των ατόμων, καλό είναι να προέρχεται διαμέσου της εικόνας, που
τα ίδια τα άτομα έχουν για τον εαυτό τους. Οι εν λόγω ερευνητές, πέρα από αυτήν την άποψη,
υποστήριξαν ακόμη πως, με τη μέθοδο αυτή, ο εξεταζόμενος, αναλύει μόνος του τον εαυτό του
και μπορεί να πραγματοποιηθεί έρευνα σε βάθος, αναφορικά με τις εμπειρίες που έχει βιώσει.
Βέβαια, όλες αυτές οι θεωρήσεις, θα τολμούσαμε να αναφέρουμε πως, κάλλιστα συμπληρώνουν
η μια την άλλη (Ciarrochi et. al., 2000).

20
 Συνοψίζοντας, θέλοντας να αποτυπώσουμε, τις πιο χαρακτηριστικές θεωρήσεις,
μπορούμε να αναφέρουμε, τα παρακάτω. Ξεκινώντας την ανάλυση μας, καλό είναι να
επισημάνουμε ότι, οι Mayer, Caruso και Salovey (1999), ύστερα από ενδελεχείς έρευνες,
μπόρεσαν να οριοθετήσουν το θεωρητικό μοντέλο της ικανότητας, της συναισθηματικής
νοημοσύνης. Κατά την άποψη τους, η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, αποτελεί ένα
είδος νοημοσύνης, που αποτελείται από γνώσεις και εμπειρίες. Ακόμη, η άποψη αυτή περικλείει
τομείς όπως: την κατανόηση των συναισθημάτων, την αποδοχή τους ως τρόπο συμπεριφοράς
από το άτομο, την ερμηνεία των συναισθημάτων και τέλος την ορθή χρήση τους.

5. Το μοντέλο της συναισθηματικής – κοινωνικής νοημοσύνης του Reuven

Bar-On
Ο Bar-On (1997), αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ερευνητές της
συναισθηματικής νοημοσύνης, καθώς, έδωσε βαρύτητα στον τομέα των συναισθημάτων και
φυσικά, στην κοινωνική διάσταση της συναισθηματικής νοημοσύνης. Η μελέτη του,
απαρτίζεται, από μία πλειάδα μη γνωστικών ικανοτήτων, οι οποίες έχουν την προέλευση τους
από ίδια την έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης. Ακόμη, κατά την αντίληψη του, η
συναισθηματική νοημοσύνη, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη, για τον τρόπο που οι άνθρωποι
διαχειρίζονται τα τυχόν προβλήματα και τις αγχωτικές περιστάσεις. Πιο συγκεκριμένα, ο Bar-
On, συνοψίζει τις χρήσιμες, κατά τη γνώμη του, ικανότητες, που ο άνθρωπος καλό είναι να
διαθέτει, σε πέντε. Οπότε έχουμε τις εξής κατηγορίες:
 Οι ικανότητες που αφορούν τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου, καθώς και
ιδιότητες που έχουν να κάνουν με την κατανόηση των συναισθημάτων του, την
αυτοεκτίμηση του, την τάση να θέτει και να πετυχαίνει στόχους και τέλος, την
ανάγκη να μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα ως άτομο χωρίς περιορισμούς.
 Οι δυνατότητες που έχει το άτομο, ώστε να συνάπτει διαπροσωπικές σχέσεις,
καθώς και να είναι ηθικός και συνεπής, στις συναναστροφές του με άλλους
ανθρώπους.
 Η προσαρμοστικότητα που διαθέτει το άτομο, καθώς και η ευχέρεια που του,
ώστε να επιλύει συγκρούσεις με συνεργάτες, φίλους και μέλη της οικογένειες
του.

21
  Η αυτοκυριαρχία και η χαλιναγώγηση του ίδιου του, του εαυτού, ώστε να μην
παρασύρεται από έντονα συναισθήματα.
 Η θετική αντιμετώπιση της ζωής και των δυσκολιών που αυτή συνεπάγεται
(Πλατσίδου 2004).
Κατά την άποψη του Bar-On, η συναισθηματική νοημοσύνη, έχει μεγάλα περιθώρια
βελτίωσης με τη βοήθεια ειδικών εκπαιδευτικών τεχνικών και μεθόδων. Επιπρόσθετα ο Bar-On
(1997) είναι ο πρώτος από τους ερευνητές της συναισθηματικής νοημοσύνης, ο οποίος
δημιούργησε, μία επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδο υπολογισμού της. Ακόμη, υπήρξε
πρωτοπόρος στην ανακάλυψη του όρου, Συναισθηματικό Πηλίκο (EQ) της Γενικής
Νοημοσύνης. Επίσης, συνέχισε να τονίζει τη σημασία του δείκτη της συναισθηματικής
νοημοσύνης, σε αντιστοιχία με το δείκτη νοημοσύνης, με σκοπό τον ακριβή υπολογισμό της
γνωστικής νοημοσύνης, δημιουργώντας για το σκοπό αυτό, τον Κατάλογο Συναισθηματικού
Πηλίκου (EQ-I, Emotional Quotient Inventory).

6. Το μοντέλο της συναισθηματικής επάρκειας του Daniel Goleman

Ο Golemam (1998), δίνει μεγάλη έμφαση στη συνειδητή κατανόηση των
συναισθημάτων, σε επίπεδο διαπροσωπικό αλλά και ενδοατομικό. Όπως χαρακτηριστικά
αναφέρει ο ίδιος, «η συναισθηματική νοημοσύνη επηρεάζει τους περισσότερους τομείς της ζωής
ενός ατόμου και αυτό κατ’ επέκταση βοηθά και στο να μπορεί το άτομο να επιλύει όλα τα
προβλήματα που προκύπτουν». Από εκεί προκύπτουν πέντε κατηγορίες ικανοτήτων, που είναι η
αυτοεπίγνωση που κάποιος έχει και συνεπάγεται την αυτοπεποίθηση και την αυτοαξιολόγηση.
Στη συνέχεια είναι ο αυτοέλεγχος, που ορίζει την ενσυνειδησία αλλά και κατά πόσο
μπορεί το άτομο να ελέγχει τα συναισθήματα του και να προσαρμόζεται σε διάφορες
καταστάσεις. Επόμενη κατηγορία είναι, τα κίνητρα στόχων και κατά πόσο τα άτομα έχουν τη
θέληση για να επιτύχουν κάποιους στόχους, αλλά και πόσο αισιόδοξα αντιμετωπίζουν διάφορες
καταστάσεις. Στη συνέχεια είναι, η ενσυναίσθηση όπου το άτομο μπορεί να κατανοεί, αλλά και
να βοηθά τους γύρω του και να δέχεται διαφορετικές απόψεις από τη δική του.
Τελευταία κατηγορία, είναι οι κοινωνικές δεξιότητες ενός ατόμου, οι οποίες το βοηθούν
να είναι πιο ανοιχτό σε άλλους ανθρώπους και να διαχειρίζεται με τον καλύτερο τρόπο
προβλήματα που προκύπτουν στην ομάδα. Ο Goleman υποστήριξε την άποψη ότι η

22
συναισθηματική νοημοσύνη, βοηθά το άτομο να θέτει όλο και μεγαλύτερους στόχους και να
τους επιτυγχάνει (Πλατσίδου 2004).

7. Το μοντέλο του Cooper

Ο Cooper (1997), υποστήριξε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη, δεν έχει μόνο σχέση με
την προσωπικότητα του ατόμου, αλλά και με το γενικότερο περιβάλλον της ζωής του. Θεώρησε,
ότι η συναισθηματική νοημοσύνη έχει πέντε διαστάσεις που έχουν συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά και ικανότητες όπως είναι, το συνηθισμένο περιβάλλον, που σαν συνιστώσα
έχει την ικανοποίηση του άτομου από το περιβάλλον του.
Στη συνέχεια, είναι η συναισθηματική συνειδητοποίηση, όχι μόνο των συναισθημάτων
των άλλων αλλά και των δικών μας. Έπειτα, είναι η ανταγωνιστικότητα, όπου τα άτομα θέλουν
να θέτουν συνεχώς στόχους και να τους επιτυγχάνουν. Ακόμα είναι, οι στάσεις και οι αξίες των
ατόμων, οι οποίες καθορίζουν το βαθμό που ένα άτομο είναι δυναμικό, ολοκληρωμένο σαν
προσωπικότητα αλλά και τι προσδοκά από τη ζωή του.
Τελευταία κατηγορία, είναι η κατάσταση της υγείας, αλλά και η ποιότητα της ζωής ενός
ανθρώπου, τα οποία καθορίζουν σημαντικά τους τομείς της προσωπικής, αλλά και της
επαγγελματικής του ζωής (Πλατσίδου 2004). Οι Cooper και Sawaf (1997), έφτιαξαν το
συναισθηματικό χάρτη, με τον οποίο μπορούν, να αξιολογηθούν τα χαρακτηριστικά μίας
προσωπικότητας. Ο χάρτης αυτός έχει εικοσιένα κλίμακες και ενενήντα έξι θέματα, για τη
μέτρησης της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Σημαντικότερα σημεία είναι, η ανάγνωση των βασικών συναισθημάτων, οι ικανότητες,
οι στάσεις και οι αξίες, οι οποίες σχετίζονται με το συναίσθημα. Συγκεκριμένα, ο χάρτης δίνει τη
δυνατότητα στον ερευνητή, μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης, να αναλύσει τις δεξιότητες
του ατόμου, αλλά και τις αδυναμίες του, σε συνάρτηση με την προσωπικότητα του (Cooper και
Sawaf 1997).

8. Διαφορές νοητικής νοημοσύνης (IQ) και συναισθηματικής νοημοσύνης

(EQ)
Όπως γνωρίζουμε, από τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, πως
η συναισθηματική νοημοσύνη σαν έννοια, είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που

23
καθορίζουν την επιτυχή ή όχι πορεία της ζωής κάποιου ατόμου, σε επαγγελματικό, προσωπικό
και μορφωτικό επίπεδο, με ισχυρότερη επίδραση από τη γνωστική νοημοσύνη.
Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να αναφερθεί, η άποψη που υποστήριξε ο Goleman
(2000), πως υπάρχουν περιπτώσεις όπου, άνθρωποι με μέτριο IQ και υψηλότερο EQ, έχουν πιο
επιτυχημένη πορεία στη ζωή τους, από άτομα, τα οποία έχουν μεγάλο δείκτη ευφυΐας. Για να
συμβεί αυτό, θα πρέπει το εν λόγω άτομο, να κάνει προσπάθειες να αυξήσει τη συναισθηματική
του νοημοσύνη, με λίγα λόγια να την καλλιεργήσει. Ακόμη, ύστερα από ενδελεχείς έρευνες,
κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι πολύ πιο σημαντική σε
σύγκριση με τις τεχνικές γνώσεις και το δείκτη ευφυΐας, όσον αφορά την επαγγελματική
επιτυχία. Συνοψίζοντας, μπορούμε να αναφέρουμε πως, η νοητική νοημοσύνη, προσφέρει
λιγότερα στον άνθρωπο, από τη συναισθηματική νοημοσύνη, όσον αφορά την ικανότητα του
ατόμου, να δρα με τέτοιο τρόπο, που θα το βοηθά να ξεπερνά τις καθημερινές δυσκολίες και να
προοδεύει σε ότι και αν καταπιάνεται, είτε σε επαγγελματικό, είτε σε προσωπικό επίπεδο.
Ακόμη, με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να αναφέρουμε ως κυριότερες διαφορές
μεταξύ της συναισθηματικής νοημοσύνης και της νοητικής ικανότητας του ατόμου τα έξης:
 Η νοητική νοημοσύνη, αφορά τομείς περισσότερο γνωστικούς ή καλύτερα μορφωτικούς.
Η συναισθηματική νοημοσύνη από την άλλη πλευρά, αναφέρεται σε συναισθήματα,
καθώς και στη συνακόλουθη δύναμη που έχουν αυτά.
 Η νοητική νοημοσύνη, ασχολείται περισσότερο με κομμάτια της ανθρώπινης νόησης,
που είναι καθορισμένα από τη στιγμή που γεννιέται ο άνθρωπος, ενώ αυτές οι ικανότητες
εξελίσσονται μέχρι κάποια ηλικία και μετά από κάποιο σημείο σταματούν. Σε αντίθεση,
η συναισθηματική νοημοσύνη, αναφέρεται σε ικανότητες, οι οποίες μπορούν να
καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν σε όλο το διάστημα της ζωής του ατόμου.
 Η νοητική νοημοσύνη, αφορά περισσότερο τη λογική ικανότητα του ατόμου. Η
συναισθηματική νοημοσύνη, αναφέρεται, σε συναισθήματα που διέπουν τις
διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά αφορούν και συναισθήματα, τα οποία έχουν να κάνουν με
τον εσωτερικό και ψυχικό κόσμο του ατόμου, ως μονάδα.
 Η νοητική νοημοσύνη, επιδρά σε μικρό βαθμό στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η
συναισθηματική νοημοσύνη όμως, επηρεάζει καθοριστικά τις σχέσεις που αναπτύσσουμε
με τον περίγυρο μας ως άνθρωποι.

24
  Η νοητική νοημοσύνη, είναι πολύ χρήσιμη στη διεκπεραίωση σημαντικών εργασιών. Η
συναισθηματική νοημοσύνη, είναι περισσότερο χρήσιμη, στη διαχείριση των σχέσεων
μεταξύ των ανθρώπων.
Από την οπτική που μελετά, τόσο τη νοητική νοημοσύνη, όσο και τη συναισθηματική
νοημοσύνη, η επιστήμη της βιολογίας, θεωρεί πως, πηγάζουν από λειτουργίες συγκεκριμένων
σημείων του ανθρώπινου εγκεφάλου. Όπως έχει αποδειχτεί, τα ονομαζόμενα κέντρα του
εγκεφάλου, που συντονίζουν τη διανοητική λειτουργία, βρίσκονται στα πιο πρόσφατα
αναπτυγμένα στρώματα του εγκεφάλου, που ονομάζονται νεοφλοιός. Τα κέντρα που
κατευθύνουν, τη διαδικασία των συναισθημάτων, βρίσκονται, αντιθέτως, σε βαθύτερες περιοχές
του εγκεφάλου, στον αρχαιότερο υποφλοιό, όπως ονομάζεται.
Όπως είναι αντιληπτό, η συναισθητική νοημοσύνη, κατευθύνεται από αυτά τα κέντρα τα
οποία λειτουργούν σε συνδυασμό με τα κέντρα νόησης που βρίσκονται στο νεοφλοιό.
Συνοψίζοντας, καλό είναι να τονιστεί το γεγονός ότι, η νοητική νοημοσύνη και η
συναισθηματική νοημοσύνη, αποτελούν διαφορετικές ικανότητες που διαθέτει ο άνθρωπος, σε
μεγαλύτερη ή μικρότερη αναλόγια. Ακόμη, παρότι έχουν διαφορές μεταξύ τους οι δύο αυτές
έννοιες, θα μπορούσαμε να πούμε πως σε αρκετές περιπτώσεις η μία συμπληρώνει την άλλη.

9. Τα συστατικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης

Ύστερα από ενδελεχείς έρευνες, οι μελετητές της συναισθηματικής νοημοσύνης, έχουν
κατασταλάξει στο συμπέρασμα, πως η εν λόγο έννοια, απεικονίζει τον τρόπο με βάση τον οποίο
κάποιο άτομο διαχειρίζεται μία πλειάδα συναισθημάτων σε καθημερινή βάση, είτε αυτά
αφορούν τον εξωτερικό περίγυρο του ατόμου, είτε αφορούν συναισθήματα του ίδιου του
ατόμου.
Επιπρόσθετα, καλό είναι να αναφέρουμε πως, με το πέρασμα των ετών και τις
συνακόλουθες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, διατυπώθηκαν διαφορετικές απόψεις, σε σχέση
με τα έως τώρα δεδομένα (Bar-On 1997). Τέτοιου είδους απόψεις είναι, η συναισθηματική
νοημοσύνη ως ικανότητα του ατόμου και η συναισθητική νοημοσύνη ως γενικό χαρακτηριστικό
της προσωπικότητας (trait model). Συνεπώς, οι δύο αυτές έννοιες έχουν καλύτερη χρήση,
ανάλογα με το αντικείμενο την έρευνας μας κάθε φορά.

25
9.1 Η συναισθηματική νοημοσύνη ως ικανότητα του ατόμου (ability model)
Όταν αναφερόμαστε στη συναισθηματική νοημοσύνη ως ικανότητα του ατόμου,
αναφερόμαστε με μία αντιμετώπιση της έννοιας, ως κάτι σχετικό με την ανθρώπινη νοητική
ικανότητα, η οποία δίνει τη δυνατότητα να γίνουν αντιληπτά τα συναισθήματα του εσωτερικού
μας κόσμου αλλά και τα συναισθήματα των ατόμων που βρίσκονται στον περίγυρο μας. Ακόμη,
σε αυτό το σημείο, καλό είναι να αναφέρουμε, πως η ορθή χρησιμοποίηση αυτών των
συναισθημάτων, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο, ώστε να κατευθύνουμε τόσο τις
δικές μας ενέργειες, όσο και των άλλων, προς ένα στόχο. Μελετώντας τη συναισθηματική
νοημοσύνη από την οπτική της ικανότητας του ατόμου, αντιλαμβανόμαστε ότι εμπεριέχει
έννοιες σχετικές με τη ψυχολογία, οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή και δράση των ανθρώπων, με
γνώμονα πάντα, την συναισθηματική επάρκεια τους ή την ενδεχόμενη έλλειψη τους, που
παρουσιάζεται, στο συγκεκριμένο άτομο. Συνεπώς, κάποιος άνθρωπος, ο οποίος διαθέτει υψηλό
δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορεί με ευκολία να χρησιμοποίει, μία πλειάδα αρετών
και ικανοτήτων προς όφελος του.
Σε αυτό το σημείο καλό είναι να αναφερθούν οι ικανότητες, για τις οποίες έγινε λόγος
παραπάνω, οι οποίες είναι:
 Η αυτοεπίγνωση, η οποία αφορά την ικανότητα του ατόμου να έχει επίγνωση των
συναισθημάτων του, καθώς και να είναι ικανό να αξιολογεί τον ίδιο του το εαυτό και να
διαθέτει αυτοπεποίθηση.
 Ο αυτοέλεγχος, ο οποίος αφορά την πειθαρχία που διαθέτει το άτομο, την ικανότητα του
να ρυθμίζει τον εαυτό του και να τον κατευθύνει, ακόμη αφορά αρετές όπως, η
δυνατότητα που διαθέτει στο να προσαρμόζεται και να πρωτοπορεί, σε διάφορους τομείς
της ζωής του.
 Τα κίνητρα, όσον αφορά τη συμπεριφορά του, την επιθυμία του ατόμου να επιτύχει τους
εκάστοτε στόχους του, καθώς και η αξιοπιστία του ως προς τη διαρκή επιδίωξη του,
δηλαδή, να επιτύχει τα όσα υποσχέθηκε, με γνώμονα τη θέληση και την αισιοδοξία.
 Η ενσυναίσθηση, που αφορά τη δυνατότητα να κατανοεί τους άλλους ανθρώπους γύρω
του, η τάση του να συνεισφέρει στον περίγυρο του, καθώς και να αποδέχεται τα
ελαττώματα και τις ιδιαιτερότητες των άλλων.
 Οι κοινωνικές ικανότητες, που αφορούν την ικανότητα επιρροής που διαθέτει στον
περίγυρο του, η θέληση του για δράση, όταν οι περιστάσεις το απαιτούν, η διαχείριση
26
 περιπτώσεων όπου υπάρχουν αντιπαραθέσεις και διαφωνίες, καθώς και το πνεύμα
συνεργασίας και δημιουργίας που διέπει το άτομο.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ερευνητές όπως οι Mayer et. al., (2000), συμπέραναν τα
παραπάνω στοιχεία, ως μία δομή που διέπεται από μία αυστηρή ιεραρχία και ότι στη βάση της
ενυπάρχουν, η αντιληπτική ικανότητα του ατόμου και η αυτογνωσία, ενώ στην κορυφή της,
βρίσκονται ο αυτοέλεγχος ή εγκράτεια. Για να γίνουν πιο κατανοητά τα παραπάνω, μπορούμε να
αναφέρουμε πως, στον επιχειρηματικό κόσμο, αν κάποιο άτομο διαθέτει χαμηλή ενσυναίσθηση,
δυσκολεύεται να αντιληφθεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του, πράγμα που θα
αποτελέσει τροχοπέδη στο να εξελιχθεί σε αξιόλογο ηγέτη. Ακόμη, η χαμηλή ενσυναίσθηση,
μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο, στην ορθή και έγκαιρη ερμηνεία των μηνυμάτων και των
συνακόλουθων αναγκών της αγοράς. Τέλος, στο ίδιο μήκος κύματος, η χαμηλή ενσυναίσθηση,
αποτελεί εμπόδιο, στη σωστή αυτοκριτική και διόρθωση των αδυναμιών στο χαρακτήρα ενός
ανθρώπου.

9.2 Η συναισθηματική νοημοσύνη ως γενικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας (trait

model)
Όταν αναφερόμαστε στη συναισθηματική νοημοσύνη ως γενικό χαρακτηριστικό της
προσωπικότητας, αναφερόμαστε σε ένα σύμπλεγμα από συναισθήματα, κοινωνικές δεξιότητες
και προσωπικά χαρακτηριστικά, που διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο, στη διαχείριση
καταστάσεων που απορρέουν από το κοινωνικό περιβάλλον. Το σύμπλεγμα αυτών των
ιδιοτήτων, συνοψίζεται στα παρακάτω στοιχεία (Bar-On 1988).
 Οι ενδοπροσωπικές ικανότητες, αφορούν τις ικανότητες του ατόμου, με τις οποίες
καθίσταται ικανό να κρίνει τα συναισθήματα του, καθώς και να γνωρίζει σε βάθος τον
εαυτό του.
 Οι διαπροσωπικές δεξιότητες, που αφορούν τη δυνατότητα του ατόμου, να κατανοεί τα
συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και να συνάπτει διαπροσωπικές σχέσεις μαζί τους.
 Η προσαρμοστικότητα, που αφορά την ικανότητα του ατόμου, να κρίνει ορθά και
αντικειμενικά, κάθε κατάσταση στην καθημερινή ζωή του, να προσαρμόζεται στα νέα
κάθε φορά δεδομένα, καθώς και να διαχειρίζεται, τα τυχόν αρνητικά συναισθήματα των
άλλων, για το άτομο του, σε θετικά για αυτόν συναισθήματα.

27
  Οι τρόποι καταπολέμησης του άγχους, που αφορούν, τη δυνατότητα του ατόμου να
μειώνει τα επίπεδα αχούς, όπου σε κάποιες στιγμές μπορεί να είναι πολύ υψηλά, καθώς
και να περιορίζει τυχόν συναισθηματικές εξάρσεις, εξαιτίας του υπερβολικού άγχους.
 Οι μέθοδοι δραστηριοποίησης και οι γενικότεροι παράγοντες που επιδρούν στη
ψυχολογία, αφορούν το βαθμό στον οποίο, κάποιο άτομο αντιμετωπίζει με αισιόδοξο
τρόπο τη ζωή γενικότερα και τους ανθρώπους γύρω του. Ακόμη, εδώ μπορεί να
προστεθεί και ο βαθμός στον οποίο νιώθει ευτυχής με τον εαυτό του και αυτή η ευτυχία
εκφράζεται με θετικό τρόπο και στους ανθρώπους γύρω του.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε, ότι σημαντικό
στοιχείο και στις δύο θεωρήσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης, διαδραματίζουν τα
συναισθήματα και ο βαθμός που αυτά ενυπάρχουν στο κάθε άτομο ξεχωριστά. Στην πρώτη
θεώρηση, είναι εμφανές, ότι η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, γίνεται αντιληπτή ως
μία ικανότητα, που την έχει ο άνθρωπος από τη γέννηση του, δηλαδή αποτελεί μία έμφυτη
ικανότητα. Στη δεύτερη θεώρηση, βλέπουμε ότι ο παράγοντας των συναισθημάτων, είτε
συνδέεται με δεξιότητες, είτε δρα με υποστηρικτικό τρόπο σε αυτές. Ακόμη, καλό είναι να μη
λησμονηθεί να αναφερθεί, ότι στη δεύτερη θεώρηση, η έννοια της συναισθηματικής
νοημοσύνης, αντιμετωπίζεται ως ένα ακόμη χαρακτηριστικό της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Στις μέρες μας, διαφαίνεται μία αύξηση του ενδιαφέροντος, όσον αφορά την πρόοδο των
ερευνών σχετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Αυτό συμβαίνει, λόγο της τάσης των
ανθρώπων, να αντιλαμβάνονται τη συναισθηματική νοημοσύνη, ως υπεύθυνη για τον καθορισμό
της ανθρώπινης ευφυΐας και της προσωπικότητας, που έχει κάθε άνθρωπος. Παράλληλα, ζωηρό
είναι το ενδιαφέρον, για το αν και σε ποιο βαθμό, η συναισθηματική νοημοσύνη επιδρά στην
επιτυχή πορεία του ανθρώπου, σε επαγγελματικό, προσωπικό και μορφωτικό επίπεδο (Tsaousis
and Nikolaou 2005).
Κατά την άποψη που εξέφρασαν μελετητές όπως οι Dulewicz και Higgs (2001), η
συναισθηματική νοημοσύνη και συνακόλουθα τα αποτελέσματα των έως τώρα ερευνών, έχουν
γίνει αντικείμενο μελέτης από επιστημονικούς κλάδους, όπως είναι η επιστήμη της ψυχολογίας
και της διοίκησης των επιχειρήσεων. Ακόμη, η εφαρμογή της σε τομείς όπως, επιχειρήσεις και
οργανισμούς, κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Επίσης, τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές,
έχουν επιστήσει την προσοχή τους, στο αν και πως, η συναισθηματική νοημοσύνη, μπορεί
βοηθήσει τις επιχειρήσεις να διαβλέπουν στους υπαλλήλους τους, χαρακτηριστικά της

28
προσωπικότητας τους, όπως είναι, η δυνατότητα να ηγηθεί κάποιος σε μία ομάδα, η δυνατότητα
να θέτει στόχους και να τους πετυχαίνει, καθώς και το ομαδικό πνεύμα που διακρίνει έναν
υπάλληλο.
Κλείνοντας, μπορούμε να αναφέρουμε ότι, αποτελέσματα ερευνών έδειξαν πως τα άτομα
που διαθέτουν υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης, κατορθώνουν να επιτύχουν σε
μεγαλύτερο βαθμό τους στόχους τους, με περισσότερο αποτελεσματικό τρόπο, λειτουργούν με
γνώμονα την ομαδική εργασία, που απορρέει από το πνεύμα συνεργασίας που τους διακατέχει,
καθώς και η ικανότητα των ατόμων αυτών να προσαρμόζονται ταχύτατα στις αλλαγές του
περιβάλλοντος τους (Vakola et. al., 2002).

9.3 Χαρακτηριστικά υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης

Σύμφωνα με τα όσα αναφέραμε παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε πως οι άνθρωποι που
διαθέτουν υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης (Wong and Law 2002), έχουν τα
παρακάτω χαρακτηριστικά ως προσωπικότητες:
 Μπορεί να διαβλέπουν, τόσο τους κινδύνους που ελλοχεύουν, όσο και τις ευκαιρίες που
αρκετές φορές είναι δυσδιάκριτες, ακόμη χαλιναγωγούν τα συναισθήματα τους, με
γνώμονα τη λογική, προσπαθώντας να ερμηνεύσουν και να καταλάβουν τα μηνύματα
του περιβάλλοντος.
 Έχουν αμερόληπτη κρίση, καθώς δεν επηρεάζονται από δεισιδαιμονίες, που διακατέχουν
κάποιες φορές την κοινωνία.
 Έχουν την ικανότητα να ενώνουν και να συμφιλιώνουν, αν αυτό είναι απαραίτητο, τα
άτομα που βρίσκονται στον περίγυρο τους, καθώς, δεν τηρούν, αρνητική συμπεριφορά
προς τους υφισταμένους τους, τους οποίους επαινούν για την προσπάθεια τους.
 Τέλος, διακατέχονται από ευγενή αισθήματα, όπως ειλικρίνειας στις προθέσεις,
υποστήριξης, αλλά και εμψύχωσης των υφισταμένων τους.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν, πως οι συναισθηματισμοί στο χώρο εργασίας είναι
ανώφελοι. Οι υποστηρικτές τέτοιων απόψεων, αγνοούν ότι ο εργαζόμενος που συμμετέχει στην
παραγωγική διαδικασία με την εργασία που επιτελεί, έχει τη δική του προσωπικότητα και
ανάγκες. Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να μη λησμονήσουμε να αναφέρουμε, το γεγονός ότι
στην Ελλάδα, η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης δεν έχει την αποδοχή που της αξίζει

29
από τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων ή των οργανισμών. Αντίθετα, σε χώρες κυρίως
της Δυτικής Ευρώπης ή της Αμερικής, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τις αρχές της
συναισθηματικής νοημοσύνης στην επίτευξη των στόχων τους, θεωρώντας τη σπουδαίο
εργαλείο.
Ακόμη, στα χαρακτηριστικά που διέπουν τη συναισθηματική νοημοσύνη, μπορούμε να
τονίσουμε πως, θεωρητικά οι άνδρες με τις γυναίκες έχουν τα ίδια επίπεδα συναισθηματικής
νοημοσύνης, με διαφορές στα επιμέρους χαρακτηριστικά αυτής. Πιο συγκεκριμένα,
διαβλέπουμε, οι άνδρες να διαθέτουν σε μεγαλύτερο βαθμό αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, ενώ
είναι περισσότερο ανθεκτικοί σε καταστάσεις έντονου άγχους. Από την άλλη, οι γυναίκες
διαφαίνεται να κατανοούν καλύτερα το συναισθηματικό τους κόσμο και παρουσιάζουν
περισσότερη διορατικότητα (Fatt and Howe 2003).

10. Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης

Στις μέρες μας, η κοινωνία είναι εξοικειωμένη σε μεγάλο βαθμό, με την έννοια της
συναισθηματικής νοημοσύνης και με ότι αυτή συνεπάγεται. Σε αυτό, δρουν καταλυτικά, οι
απόψεις των επιστημόνων και τα σχετικά πορίσματα από τις έρευνες τους, που έχουν εκπονηθεί
τα τελευταία χρόνια, επισημαίνοντας τη σημαντικότητα της, στους διάφορους τομείς της ζωής
του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, από την πλευρά των οικονομικών μονάδων και κατ
επέκταση, των εργοδοτών, οι οποίοι επιδιώκουν να προσλάβουν και να εντάξουν με ομαλό
τρόπο ικανά στελέχη για τις επιχειρήσεις τους.
Ακόμη, οι επιχειρήσεις, επιδιώκουν να βρουν τρόπους, που σκοπό θα έχουν, να
μεγιστοποιήσουν την αποδοτικότητα των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα, καθώς και να
βελτιώσουν την επαγγελματική νοοτροπία τους, με συνακόλουθη καλυτέρευση της αντιληπτικής
τους ικανότητας και της ικανότητας τους, να θέτουν στόχους και να τους υλοποιούν (Goleman
2001; Mayer et. al., 2004; Bar-On 1997).
Ο τρόπος με τον οποίο, μπορεί να μετρηθεί ο βαθμός της συναισθηματικής νοημοσύνης
που διαθέτει ένας άνθρωπος, είναι με τη συμπλήρωση κατάλληλου ερωτηματολογίου. Ακόμη,
καλό είναι να επισημανθεί ότι, υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ειδικών ερωτηματολογίων,
των οποίων, οι δημιουργοί θεωρούν ότι αποδίδει με σαφήνεια το βαθμό στον οποίο ένας
άνθρωπος διαθέτει, υψηλή ή χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη.

30
 Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να επισημανθεί ότι, οι διάφορες μελέτες, διαχωρίζουν την
έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, σε μίας μορφής ικανότητα θα λέγαμε από τη μία
πλευρά, καθώς, από την άλλη πλευρά, την αντιλαμβάνονται ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της
προσωπικότητας. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό ότι, αν μελετούμε τη συναισθηματική νοημοσύνη
από την οπτική της ικανότητας, καλό είναι να συμπεριλαμβάνουμε περισσότερο ψυχολογικούς
παράγοντες, μίας και σε αυτή την περίπτωση έχουν κυρίαρχο ρόλο, που δε λαμβάνονται σε
τέτοιο βαθμό υπόψη, όταν η συναισθηματική νοημοσύνη μελετάται ως χαρακτηριστικό της
προσωπικότητας. Σύμφωνα με τα όσα έχουν αναφερθεί, οι μέθοδοι μέτρησης της
συναισθηματικής νοημοσύνης είναι οι παρακάτω.

10.1 Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης ως ικανότητα

Στο σημείο αυτό, καλούμαστε να αναφέρουμε, τους διάφορους τρόπους που έχουν
δημιουργηθεί, με σκοπό τη μέτρηση της συναισθηματικής νοημοσύνης, από την οπτική της
ικανότητας. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται κλίμακες αυτοαξιολόγησης, όπου το ίδιο το
άτομο, που λαμβάνει μέρος στην έρευνα, απαντά σε ερωτήσεις που περιλαμβάνονται σε σχετικό
ερωτηματολόγιο. Το αρνητικό στοιχείο, που διέπει τέτοιου είδους μεθόδους, είναι το ζήτημα της
ορθής αξιολόγησης των αποτελεσμάτων, από την πλευρά των ερευνητών. Πιο συγκεκριμένα,
δεν είναι λίγες οι φορές, όπου τα εξεταζόμενα άτομα, αντιλαμβάνονται με λανθασμένο τρόπο,
θα τολμούσαμε να πούμε, τα όσα αναφέρονται σε ένα ερωτηματολόγιο. Αυτό όπως είναι
αντιληπτό, οδηγεί τους ερευνητές σε εσφαλμένα αποτελέσματα (Cooper 1997; O’Connor and
Little 2003).
Οι δυσχέρειες όμως, στην ορθή εξαγωγή συμπερασμάτων, για το βαθμό της
συναισθηματικής που διαθέτει κάποιο άτομο, δεν εδράζονται μόνο στην εσφαλμένη αντίληψη
που έχουν για τον εαυτό τους οι ερωτώμενοι, αλλά και στον τρόπο που οι ερευνητές
αντιλαμβάνονται τα αποτελέσματα που έχουν στη διάθεση τους. Πιο συγκεκριμένα, για κάποιον
ερευνητή, μία ερώτηση μπορεί να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα, ενώ κατά την άποψη κάποιου
άλλου ερευνητή, η σημασία της να είναι μικρή.
Για την υπερπήδηση των περιορισμών αυτών, η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των
ερωτώμενων, γίνεται με τη βοήθεια μεθόδων βαθμολόγησης που έχουν χρησιμοποιηθεί και
παλαιότερα, καθώς, η αξία τους είναι αποδεδειγμένη. Ακόμη, θα λέγαμε ότι αυτές οι μέθοδοι,

31
αποτελούν εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης και αξιολόγησης, της έννοιας της κοινωνικής
νοημοσύνης περισσότερο, παρά για τη συναισθηματική νοημοσύνη (Matthews et. al., 2002).
Ακόμα, στη σημερινή εποχή, έχουμε στη διάθεση μας, μία πλειάδα από ερωτηματολόγια
μέτρησης και αξιολόγησης του βαθμό της συναισθηματικής νοημοσύνης. Έτσι, θεωρείται από
τους δημιουργούς αυτών των ερωτηματολογίων, ότι με τον τρόπο αυτό, δίνεται η δυνατότητα
στον ερευνητή να κατανοήσει το χαρακτήρα, τη ψυχοσύνθεση, αλλά όχι την ευφυΐα του ατόμου
που λαμβάνει μέρος στην έρευνα. Θετικό είναι πάντως, πως πραγματοποιούνται σοβαρές
ερευνητικές προσπάθειες, με σκοπό τα αποτελέσματα που εξάγονται από τα ερωτηματολόγια, να
είναι συναφή με τα πραγματικά χαρακτηριστικά του ατόμου, εκμηδενίζοντας τις τυχόν
αποκλίσεις από την πραγματικότητα (Matthews et. al., 2002).
Συνοψίζοντας, καλό είναι σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε πως, οι διάφορες μέθοδοι ή
τεστ αξιολόγησης της συναισθηματικής νοημοσύνης, από την οπτική της ικανότητας είναι τα
παρακάτω:
 Το MEIS (Multifactor Emotional Intelligence Scale).
 Το MSCEIT (Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test).
 Το EARS (Emotional Accuracy Research Scale).
 Το EISC (Emotional Intelligence Scale for Children).
 Το FNEIPT (Freudenthaler & Neubauer Emotional Intelligence Performance Test).
Οι μέθοδοι αξιολόγησης που αναφέρουμε παραπάνω, όπως είναι αντιληπτό έχουν θετικά αλλά
και αρνητικά στοιχεία. Συνεπώς, ο βαθμός αξιοπιστίας τους διαφέρει, καθώς και ο βαθμός
εύρεσης κοινών μεταξύ τους στοιχείων.

10.2 Μέτρηση της συναισθητικής νοημοσύνης ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της

προσωπικότητας
Στην προκειμένη περίπτωση, γίνεται προσπάθεια να προσεγγιστεί η έννοια της
συναισθηματικής νοημοσύνης, από την οπτική της προσωπικότητας. Οι παρακάτω μέθοδοι ή
τεστ μέτρησης της, αποτελούν τα εργαλεία σε αυτήν την προσπάθεια. Οι μέθοδοι, λοιπόν, που
έχουμε στη διάθεση μας είναι οι παρακάτω:
 Το TMMS (Trait Meta Mood Scale).
 Το EQ-I (Bar-On Emotional Quotient Inventory).

32
  Το SEIS (Schutte Emotional Intelligence Scale).
 Το ECI (Emotional Competency Inventory).
 Το EI-IPIP (Emotional Intelligence IPIP Scales).
 Το EISRS (Emotional Intelligence Self- Regulation Scale).
 Το DHEIQ (Dulewicz & Higgs Emotional Intelligence Questionnaire).
 Το TEIQ (Trait Emotional Intelligence Questionaire).
 Τo SPTB (Sjoberg Personality Test Battery).
 Τo TEII (Tapia Emotional Intelligence Inventory).
 Τo Work-place SUEIT (Work-place Swinburne University Emotional Intelligence Test).
 Το WEIP (Workgroup Emotional Intelligence Profile).
 Τo EIS (Emotional Intelligence Scale).
 Τo WLEIS (Wong & Law Emotional Intelligence Scale).
 Τo LEIQ (Lioussine Emotional Intelligence Questionnaire).

Οι παραπάνω μέθοδοι, αποτελούνται από ερωτήσεις, οι οποίες είναι συγκεντρωμένες σε

ερωτηματολόγια. Ο τρόπος υπολογισμού της βαρύτητας που έχει η κάθε ερώτηση, απορρέει από
το βαθμό που έχει σε μία αντίστοιχη κλίμακα βαθμολόγησης της σημαντικότητας της. Όμως,
συχνά, έχουν αναφερθεί απόψεις που θεωρούν ότι υπάρχουν ακόμη αρκετά αδύνατα σημεία στα
εν λόγω τεστ, καθώς και ότι θα μπορούσαν να μελετηθούν τομείς της ανθρώπινης
προσωπικότητας που μέχρι στιγμής παραμένουν ανεξερεύνητοι. Οπότε, για να έχουμε καλύτερα
αποτελέσματα, μπορούμε να χρησιμοποιούμε περισσότερα τεστ μαζί, για να εξετάσουμε το ίδιο
ζήτημα, παρακάμπτοντας έτσι τις τυχόν αδυναμίες, που μπορεί αυτά να έχουν.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, καταλαβαίνουμε ότι τα τεστ έχουν τις εξής ιδιότητες
(Petrides and Furnham 2000).
 Διαθέτουν θετικά στοιχεία σε μεγάλο βαθμό, αλλά ακόμη έχουν ελλείψεις, που καλό
είναι να καλυφθούν.
 Η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, δεν μελετάται ενδελεχώς και σε άλλες
περιπτώσεις ταυτίζεται με την ευφυΐα.
 Η πληροφόρηση σχετικά με την αξιοπιστία τους είναι πολύ περιορισμένη.

33
  Η επιστημονική τους εγκυρότητα, είναι αμφισβητήσιμη, καθώς δεν είναι αποδεδειγμένη
επιστημονικά.
Ακόμη, δεν είναι λίγες οι μελέτες, οι οποίες έχουν αποδείξει, ότι ο παράγοντας που
αφορά την ανθρώπινη προσωπικότητα, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην επιχειρηματική και
κατ επέκταση επαγγελματική επιτυχία (Hermann et. al., 2007). Έτσι, παρατηρείται το
φαινόμενο, να υπάρχει αυξημένη ζήτηση μοντέλων ή τεστ, που μελετούν την έννοια της
συναισθηματικής νοημοσύνης, από τη σκοπιά της προσωπικότητας του ατόμου.
Επιπρόσθετα, τα τεστ αυτά, παρέχουν, ένα πολύ θετικό στοιχείο για τους ερευνητές.
Αυτό είναι, ότι υποβάλλουν ερωτήσεις στα υπό εξέταση άτομα, αναφορικά με τη συμπεριφορά
τους, όχι μόνο στον επαγγελματικό τομέα, αλλά και στην καθημερινή τους ζωή. Συνεπώς, αυτό
καθιστά ικανούς τους ερευνητές, να αντιλαμβάνονται καλύτερα τη ψυχολογία του ατόμου,
μελετώντας πολλές όψεις της ζωής του.

11. Τρόποι βελτίωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης

Στις μέρες μας, πολύ συχνά γίνεται λόγος για τη σημαντικότητα της συναισθηματικής
νοημοσύνης και την επίδραση που αυτή ασκεί στα στελέχη των σύγχρονων επιχειρήσεων. Έτσι,
δεν είναι λίγοι αυτοί, που αναζητούν τρόπους, προκειμένου να την αυξήσουν. Αρκετοί
ερευνητές, θεωρούν, ότι η συναισθηματική νοημοσύνη, επηρεάζεται από κληρονομικούς και κατ
επέκταση γενετικούς παράγοντες, με κυρίαρχο παράγοντα βέβαια τις διάφορες επιρροές του
περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται ο άνθρωπος.
Σύμφωνα με την άποψη των επιστημόνων (Emmerling and Goleman 2003), η
συμπεριφορά του ανθρώπου, έχει άμεση σχέση με ισχυρές νευρωνικές συνδέσεις στον
ανθρώπινο εγκέφαλο. Όπως γίνεται αντιληπτό, για να υπάρξει μεταστροφή στη συμπεριφορά
του ατόμου, θα χρειαστεί το άτομο να αλλάξει συνήθειες και αντιλήψεις και να τις
αντικαταστήσει με νέες. Όμως, για να πραγματοποιηθεί αυτό, είναι απαραίτητο, να αφοσιωθεί
για αρκετό χρονικό διάστημα, στη δημιουργία νέων συμπεριφορών, με στόχο τη δημιουργία
καινούργιων νευρωνικών συνδέσεων, στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αν γίνει αυτό,
επαναπρογραμματίζεται ο εγκέφαλος σε νέες συμπεριφορές, λησμονώντας τους παλιούς τρόπους
συμπεριφοράς. Η εκπλήρωση αυτού του σκοπού, απαιτεί από το άτομο, να είναι προσηλωμένο
στο στόχο που έχει θέσει, και να εργάζεται συστηματικά για αυτό.

34
 Σύμφωνα με ερευνητικές προσπάθειες που έχουν πραγματοποιηθεί, με την παράλληλη
χρήση πειραματόζωων, παρατηρήθηκε ότι, ο προμετωπιαίος λοβός (prefrontal cortex), η
αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος, τα οποία σχετίζονται με την αντιληπτική ικανότητα του ατόμου και
τον παράλληλο χειρισμό των συναισθημάτων, μπορούν να λάβουν τροποποιήσεις και
βελτιώσεις, μέσω της οδού της μαθήσεως και των εμπειριών (Emmerling and Goleman 2003).
Επιπρόσθετα, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι, οι άνθρωποι αναπτύσσουν τη
συναισθηματική νοημοσύνη τους, με έναν ορισμένο τρόπο. Δηλαδή, σε πρώτη φάση,
αναπτύσσεται η ικανότητα της αυτογνωσίας, η οποία βοηθά το άτομο να αντιλαμβάνεται
καλύτερα τις σκέψεις του και τα συναισθήματα του και στη συνέχεια καθίσταται ικανό να
αντιλαμβάνεται τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Τέλος, οι άνθρωποι,
αποκτούν τη δυνατότητα, να διαχειρίζονται τις παραπάνω ικανότητες, προς όφελος τους
(Diggins 2004).
Ακόμη, έχει αποδειχθεί ότι σε ζητήματα όπως ηγεσίας, διοίκησης επιχειρήσεων ή
οργανισμών και σπουδών, η προσπάθεια να αυξηθεί η συναισθηματική νοημοσύνη, βοηθά
καταλυτικά το άτομο, να επιτύχει τους στόχους που θέτει κάθε φορά. Κατά την άποψη των
Mayer και Salovey (1993), η συναισθηματική νοημοσύνη, ξεκινά να αναπτύσσεται από πολύ
νωρίς στη ζωή του ανθρώπου και επηρεάζεται από παράγοντες του περιβάλλοντος του, όπως
είναι η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος. Επίσης, σύμφωνα με την άποψη τους, η
συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να αυξηθεί, κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου
(Schreier 2002).
Όμως, σύμφωνα με τα παραπάνω, δημιουργείται το ερώτημα, σε ποια φάση της ζωής
ενός ανθρώπου είναι καλύτερα να γίνονται προσπάθειες να βελτιωθεί η συναισθηματική του
νοημοσύνη; Πολλοί ερευνητές, θεωρούν ως την καταλληλότερη ηλικία, την παιδική. Αυτό γιατί,
ο άνθρωπος, σε αυτήν τη φάση της ζωής του, είναι πιο δεκτικός σε νέες ιδέες και μπορεί
ευκολότερα να διαμορφωθεί ο χαρακτήρας (Dulewicz and Higgs 2001). Συνεπώς, η αποδοχή της
σημαντικότητας της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης και της συνακόλουθης
εφαρμογής μεθόδων αύξησης της, θα λέγαμε, ότι βοηθούν το άτομο, να μεταστραφεί από αυτό
που είναι σήμερα, σε κάτι ανώτερο και καλύτερο. Σε αυτή την προσπάθεια, αρωγός μπορεί να
είναι η μελέτη βιβλίων, συναφών με την έννοια αυτή, καθώς και η συμβουλές που μπορεί να
παρέχει κάποιος ειδικός, όπως είναι ένας ψυχολόγος.

35
 Όπως διαφαίνεται από τα παραπάνω, η ενδυνάμωση της συναισθηματικής νοημοσύνης
ενός ανθρώπου, αποτελεί σπουδαία πρόκληση για όποιον την αποδεχθεί, καθώς αν ένα άτομο
επιθυμεί να προσπαθήσει να επεξεργαστεί τα συναισθήματα του, βελτιώνοντας τα, μένοντας
σταθερός σε αυτήν του την απόφαση, να αλλάξει δηλαδή, αυτομάτως καθίσταται ικανός να
επιτύχει τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, παρέχοντας στον εαυτό του μία
πιο ισορροπημένη ζωή. Οπότε, είναι αντιληπτό ότι, παρά τις αντιξοότητες που πιθανών να
ελλοχεύουν σε μία τέτοια προσπάθεια μεταστροφής ενός ατόμου, το αποτέλεσμα είναι αυτό που
θα απαλύνει την κόπωση από την προσπάθεια και θα οδηγήσει όποιον ακολουθήσει αυτή την
οδό σε μία καλύτερη ζωή.
Παρακάτω, αναφέρονται μερικοί τρόποι βελτίωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης, οι
όποιοι είναι οι εξής (Goleman 1998):
 Η κατανόηση των συναισθημάτων του.
 Η αντίληψη του, σχετικά με τις ευθύνες που έχει αναλάβει.
 Η καταβολή κάθε δυνατής προσπάθειας, ώστε να αντιλαμβάνεται εγκαίρως, τόσο τα δικά
του συναισθήματα, όσο και των ανθρώπων που βρίσκονται στον περίγυρο του.
 Ο περιορισμός ή καλύτερα, η εξάλειψη, συναισθημάτων μίσους και επιθετικότητας.
Ακόμη, τρόποι ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορεί να αποτελέσουν,
διάφορες μέθοδοι εκπαίδευσης σχετικές με την έννοια αυτή. Κάνοντας αυτά, το άτομο,
καθίσταται ικανό, να εργάζεται με ομαδικό τρόπο, να χαλιναγωγεί τα συναισθήματα του, να
χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο τις διάφορες ικανότητες που διαθέτει, καθώς και να
κατανοεί εγκαίρως τις διαθέσεις των συνανθρώπων γύρω του.
Επιπρόσθετα, σε αυτό το σημείο, καλό είναι να αναφερθεί πως, οι ερευνητικές
προσπάθειες αρκετών επιστημόνων, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μεθόδων βελτίωσης της
συναισθηματικής νοημοσύνης, προτείνοντας κάποια συγκεκριμένα βήματα. Τα βήματα αυτά
είναι τα εξής:
 Η σκιαγράφηση του συναισθηματικού κόσμου του ατόμου, δρα καταλυτικά, ώστε να
κατανοήσει το ψυχικό του κόσμο, καθώς και να αντιληφθεί καλύτερα, το γεγονός, πως τα
συναισθήματα του, επηρεάζουν την καθημερινή του ζωή.
 Η ολοκληρωμένη κατανόηση των συναισθημάτων, καθώς και η δημιουργία μεθόδων,
σωστής διαχείρισης τους.

36
  Η καθοδήγηση, σε ψυχολογικό επίπεδο, όπου το άτομο εφευρίσκει τρόπους, με τη
βοήθεια των οποίων καθίσταται ικανό, να εκφράζει με ορθό τρόπο τα συναισθήματα του.
 Η ικανότητα του ατόμου, να κατανοεί εγκαίρως τα συναισθήματα των συνανθρώπων
γύρω του. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο, αφού μπορεί να δράσει αποτρεπτικά,
προφυλάσσοντας τον εαυτό του από δύσκολες καταστάσεις.
 Η ενδυνάμωση της επιρροής στον περίγυρο του, ώστε να μπορεί να έχει το θάρρος της
γνώμης και να επηρεάζει προς όφελος του τις εκάστοτε καταστάσεις. Με αυτόν τον
τρόπο, κάνει αισθητή την παρουσία του, καθώς κερδίζει σεβασμό και αποδοχή από τους
γύρω του (Kunnanatt 2004).
Η ενδυνάμωση της συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι ο σκοπός όλων αυτών των
ερευνών που προαναφέραμε, είτε από την οπτική της ψυχικής ανάτασης του ατόμου, είτε από
την οπτική της επαγγελματικής του καταξίωσης. Αποτελέσματα μελετών, που αξιολόγησαν
ανθρώπους οι οποίοι έλαβαν μέρος σε εκπαιδευτικά προγράμματα βελτίωσης της
συναισθηματικής τους νοημοσύνης και σε ανθρώπους που δεν έλαβαν μέρος σε αυτά,
καταδεικνύουν ότι, η συναισθηματική νοημοσύνη κάλλιστα μπορεί να καλλιεργηθεί (Jaeger
2003).

12. Τα οφέλη από την ανάπτυξη της συναισθητικής νοημοσύνης

Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να αποτυπώσουμε τα οφέλη, που θα έχει ο άνθρωπος που
θα προσπαθήσει να αυξήσει τα επίπεδα της συναισθηματικής του νοημοσύνης (Herkenhoff
2004). Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να έχει τα εξής οφέλη:
 Θα μπορεί, να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα και τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων.
 Θα αντιλαμβάνεται καλύτερα, το τι πρέπει να κάνει, ώστε να βελτιώσει την
επαγγελματική του απόδοση και να αυξήσει την ικανοποίηση των πελατών ή
προϊσταμένων του.
 Θα μπορεί να παρακινεί τον εαυτό, του σε δύσκολές στιγμές.
 Θα καθίσταται ικανός, να χαλιναγωγεί τα συναισθήματα του, καθώς και να τα
διαχειρίζεται προς όφελος του.
 Θα είναι ικανό το άτομο, να δρα σε συνθήκες πίεσης, χωρίς να χάνει την αυτοκυριαρχία
του.

37
  Θα διακατέχεται από πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας, στην εργασία του.
 Θα είναι σε θέση να καθοδηγεί την ομάδα εργασίας του και να την παρακινεί.
 Θα μπορεί να αναλαμβάνει υπεύθυνες εργασίες.
 Θα είναι τολμηρό, σε επαγγελματικό ή προσωπικό επίπεδο.
 Θα μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και σε αυτά που μπορεί να κάνει.
 Θα διακατέχεται από αισιοδοξία.
 Θα αξιολογεί ορθά τις ευκαιρίες και τις απειλές, που θα του τυχαίνουν.
 Θα δρα με σύνεση, σε περιπτώσεις συγκρούσεων με συναδέλφους ή πελάτες.
 Τέλος, θα έχει πειθώ, όσον αφορά τις απόψεις του και θα είναι επικοινωνιακό ως άτομο.

Σκοπός λοιπόν είναι, το άτομο, να χρησιμοποιήσει τις έρευνες που έχουν

πραγματοποιηθεί, ώστε να κατανοήσει τον εσωτερικό του κόσμο και να επιτύχει ταχύτερα τους
στόχους που έχει θέσει (Kunnanatt 2004). Οι άνθρωποι που έχουν την ικανότητα, να κατανοούν
τα συναισθήματα τους, διαχειρίζονται, με σωστότερο τρόπο τις τυχόν δύσκολες καταστάσεις
στις οποίες μπορεί να βρεθούν, ακόμη παρατηρείται ότι είναι περισσότερο προσαρμόσιμοι σε
αλλαγές του περιβάλλοντος. Επίσης, τέτοιου είδους άνθρωποι, διαθέτουν καλύτερη αντίληψη,
σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, που διαθέτουν. Εξαιτίας αυτού, αποκτούν
περισσότερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, είναι περισσότερο θετικοί και αισιόδοξοι και
καινοτομούν σε όποια εργασία και να βρεθούν, παρακάμπτοντας τις τετριμμένες απόψεις και
ιδέες, που ο περίγυρος τους, τους επιβάλλει.
Σε αντίθεση με τα όσα αναφέραμε παραπάνω, οι άνθρωποί που δε διαθέτουν υψηλή
συναισθηματική νοημοσύνη, διακατέχονται από συναισθήματα ανασφάλειας, και μειωμένης
προσαρμοστικότητας στις τυχόν αλλαγές (Scott-Ladd and Chan 2004). Ακόμη, παρατηρούνται
συναισθήματα όπως, επιθετική διάθεση, ανασφάλεια, αντικοινωνική συμπεριφορά, κακή
ψυχολογία, ανικανότητα να συνυπάρξει και να συνεργαστεί με άλλα άτομα κ.α. Τα αρνητικά
όμως, που προέρχονται από τα χαμηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης δε σταματούν
εδώ. Αυτό γιατί, όπως έχει αποδειχθεί από έρευνες, υπάρχει υψηλή συσχέτιση μεταξύ χαμηλών
επιπέδων συναισθηματικής νοημοσύνης και φαινομένων όπως, κατάθλιψη, αλκοολισμός και
κάπνισμα (Brackett et. al., 2004).

38
 Επιπρόσθετα, ύστερα από μελέτες, έχει αποδειχθεί ότι, οι άνθρωποι που χαλιναγωγούν
τα συναισθήματα τους, ζουν μία περισσότερο ισορροπημένη ζωή και είναι περισσότερο υγιής.
Αυτό συμβαίνει γιατί, διαχειρίζονται με σύνεση τις καταστάσεις του περιβάλλοντος τους, χωρίς
να σπαταλούν δυνάμεις σε ανούσια πράγματα, τα οποία δεν αξίζουν καμίας προσοχής (Tsaousis
and Nikolaou 2005).
Ακόμα, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, πως παρατηρείται μία αντίθετη συσχέτιση
μεταξύ των δυσκολιών και της συναισθηματικής νοημοσύνης. Αυτό συμβαίνει γιατί, τα άτομα
που έχουν αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, μπορούν προσαρμοστούν και να
ανταπεξέλθουν καλύτερα σε τυχόν δυσκολίες της ζωής (Tsaousis and Nikolaou 2005). Συνεπώς,
είναι σε θέση να διαχειρίζονται καλύτερα τις καταστάσεις γύρω τους, με συνέπεια να
επιτυγχάνουν τους στόχους τους, καθώς και να διευρύνουν τον κοινωνικό τους περίγυρο
(Kunnanatt 2004).
Αναλυτικότερα, άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, έχουν τη δυνατότητα,
να είναι προσηλωμένοι στους στόχους τους, να εφευρίσκουν τρόπους παρακίνησης του εαυτού
τους σε τυχόν δυσκολίες και να τιθασεύουν τις παρορμήσεις τους. Επίσης, είναι περισσότερο
συνεργάσιμοι και ηθικότεροι, σε επαγγελματικό αλλά και προσωπικό επίπεδο (Deshpande and
Shu 2005). Σύμφωνα με την άποψη των Vakola, et. al., (2004), οι εργαζόμενοι σε μία
επιχείρηση, είναι περισσότερο δεκτικοί σε αλλαγές και προσαρμόζονται καλύτερα και ταχύτερα
σε αυτές, όταν οι διευθυντές τους διαθέτουν, υψηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης, που
σημαίνει ότι γνωρίζουν να καθοδηγούν καλύτερα τους υφισταμένους τους και να διαχειρίζονται
καλύτερα τους επαγγελματικούς κινδύνους. Έτσι, είναι προφανές, ότι οι άνθρωποι που
διαθέτουν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, μπορούν να είναι περισσότερο αισιόδοξοι, ότι θα
επιτύχουν τους στόχους τους, σε αντίθεση με ανθρώπους που διαθέτουν χαμηλά επίπεδα
συναισθηματικής νοημοσύνης.
Όμως, καλό είναι να αναφερθεί, ότι στην υπό εξέταση έννοια, υπάρχουν και άνθρωποι
που την αντιμετωπίζουν με δυσπιστία. Πιο συγκεκριμένα, ο Locke (2005), θεωρεί πως, η
συναισθηματική νοημοσύνη δεν έχει οριστεί επακριβώς, παραμένοντας ακόμη μία θεωρητική
καθαρά έννοια, χωρίς πρακτική εφαρμογή. Στο ίδιο μήκος κύματος με τον Locke, και άλλοι
ερευνητές όπως οι Ashkanasy και Daus (2005), θεωρούν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη, είναι
απλός μία άλλη θεώρηση της έννοιας της κοινωνικής νοημοσύνης. Τέλος, καλό είναι να
επισημανθεί, πως αντιδράσεις ως προς την ερευνητική προσέγγιση και τα συνακόλουθα

39
αποτελέσματα αυτής, υπάρχουν όχι μόνο μεταξύ των πολέμιων της, αλλά και μεταξύ των
υποστηρικτών της, όπου ο κάθε ερευνητής την ερμηνεύει διαφορετικά (Spector 2005).

13. Η εφαρμογή της συναισθηματικής νοημοσύνης στις διαπροσωπικές

σχέσεις των εργαζομένων
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία αυξητική πορεία στις αλλαγές που κάνουν οι
επιχειρήσεις, προσπαθώντας να διαφοροποιήσουν το εργασιακό τους περιβάλλον σε σχέση με το
παρελθόν. Αυτό, οφείλεται στις ραγδαίες εξελίξεις της σύγχρονης κοινωνίας όπου καλούνται να
προσαρμοστούν οι εκάστοτε επιχειρήσεις. Οι αλλαγές αυτές γίνονται σε διάφορους τομείς των
οικονομικών μονάδων, με έμφαση στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αλλά και στην αύξηση του
ρυθμού παραγωγής.
Επίσης, μεγάλη βαρύτητα έχουν δώσει οι εταιρείες και στο ανθρώπινο δυναμικό, όπου
θεωρείται το σημαντικότερο κομμάτι και χρίζει υψηλής σημασίας από μέρους τους. Αυτό
συμβαίνει γιατί, εάν το προσωπικό δεν είναι ικανοποιημένο θα μειωθεί η απόδοση τους και θα
έχει αντίκτυπο στην εργασία τους και κατ επέκταση στα κέρδη αλλά και στη γενικότερη πορεία
της εταιρείας.
Η εργασία αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του ανθρώπου και μέσα από
αυτό μπορεί να κερδίζει χρήματα και να ζει. Όμως υπάρχει και μία πιο σημαντική πτυχή της
εργασίας για τον κάθε άνθρωπο καθώς μέσα από αυτή μπορεί να καταξιωθεί στην κοινωνία
αλλά και να αποκτήσει αυτοπραγμάτωση δημιουργώντας έτσι μία γενικότερη πρόοδο για την
κοινωνία.
Μέσα από την εργασία τα άτομα εξειδικεύονται κυρίως σε ένα τομέα. Αυτό τους
επηρεάζει σημαντικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας τους, στην καθημερινή τους ζωή
αλλά και στη γενικότερη εξέλιξη τους ως άνθρωποι. Οι παραπάνω λόγοι είναι αυτοί που
οδήγησαν στην αναγκαιότητα της μελέτης, δηλαδή πως επηρεάζεται η ψυχολογία, η απόδοση
και το βιοτικό επίπεδο του εργαζόμενου τις τελευταίες δεκαετίες. Η σημαντικότητα της εργασίας
δε φαίνεται μόνο από τους ίδιους τους εργαζόμενους αλλά και από τις ίδιες τις επιχειρήσεις,
καθώς προσπαθούν όλο και περισσότερο να δημιουργούν ένα πιο ευχάριστο εργασιακό
περιβάλλον για τα άτομα που εργάζονται στη εκάστοτε επιχείρηση, τα οποία δαπανούν αρκετό
από το χρόνο τους παράγοντας έργο μέσα σε μία εταιρία.

40
 Γι’ αυτό και η συναισθηματική νοημοσύνη κεντρίζει, όλο και περισσότερο το
ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για την καλύτερη λειτουργία τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι το συναίσθημα είναι μία πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών που αποφέρει αποτελέσματα
αναφορικά με τους στόχους που έχει η εκάστοτε εταιρεία αλλά και κατ επέκταση, για το ίδιο το
προσωπικό αυτής, ώστε να επιτευχθεί καλυτέρευση των μεταξύ τους σχέσεων.
Στις μέρες μας η συναισθηματική νοημοσύνη έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, γιατί η
ομαδική εργασία θεωρείται πολύ σημαντική και μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης,
μπορούν να διαχειρίζονται καλύτερα τις συγκρούσεις που προκύπτουν αλλά και οι εργαζόμενοι
και να λειτουργούν ως ομάδα. Η συναισθηματική νοημοσύνη επηρεάζει πολλές πτυχές των
εργαζομένων, μεταξύ αυτών τις κοινωνικές και επαγγελματικές τους σχέσεις, αλλά και τις
διαπροσωπικές τους σχέσεις μέσα στην εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι η ευημερία της επιχείρησης,
εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ορθή εφαρμογή συναισθηματική νοημοσύνη.

14. Η συμβολή της συναισθηματικής νοημοσύνης στο σύγχρονο

ανταγωνιστικό περιβάλλον
Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή η συναισθηματική νοημοσύνη
αλλά και η χρησιμότητα της στις επιχειρήσεις, καθώς όλο και περισσότερα στελέχη
επιχειρήσεων αλλά και εργατολόγοι τη χρησιμοποιούν. Μερικά παραδείγματα πολυεθνικών
εταιρειών που έχουν χρησιμοποιήσει τη συναισθηματική νοημοσύνη στους εργαζομένους τους
είναι η Microsoft, η Delta airlines, η At & t και η Savola (Goleman 1998, 2000, 2001). Άλλες
εταιρείες έχουν εκπαιδεύσει ή έχουν εντάξει τη συναισθηματική νοημοσύνη στην παραγωγική
τους διαδικασία και είναι η Ford motors, η American express financial advisors, η Ibm και η
Coopers & Lybrand.
Από τις εταιρείες αυτές βγήκαν πολύ χρήσιμα συμπεράσματα, καθώς τα αποτελέσματα
που είχαν ήταν πολύ ενθαρρυντικά για να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες επιχειρήσεις. Αυτό
συνετέλεσε στην εξάπλωση των μεθόδων της συναισθηματικής νοημοσύνης όπου ένα μεγάλο
κομμάτι της κοινής γνώμης άρχισε να πιστεύει όλο και περισσότερο σε αυτή τη μέθοδο.
Δηλαδή, όλο και περισσότεροι άρχισαν να θεωρούν τη συναισθηματική νοημοσύνη ως ένα
χρήσιμο εργαλείο όχι μόνο για την καλυτέρευση των εργασιακών σχέσεων αλλά και για την
αύξηση της παραγωγικής διαδικασίας.

41
 Αυτή την άποψη για τη συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι κάτι που οι περισσότεροι
ενστερνίζονταν και στο παρελθόν, καθώς τα προηγούμενα χρόνια το συναίσθημα θεωρούνταν
ως μειονέκτημα και δεν έπρεπε να υπάρχει στον εργασιακό χώρο. Ο λόγος για αυτή την
αντίληψη ήταν γιατί θεωρούσαν ότι το συναίσθημα επηρεάζει την κρίση του εργαζόμενου και
κατ’ επέκταση την ορθή του σκέψη και αυτό τον οδηγούσε σε λανθασμένες αποφάσεις.
Τα τελευταία χρόνια η άποψη αυτή άρχισε να αλλάζει και οι επιχειρήσεις άρχισαν να
δίνουν μεγαλύτερη σημασία στο συναίσθημα καθώς με τη σωστή χρήση του μπορεί να αποφέρει
θεαματικά αποτελέσματα, αλλά και πολύτιμες πληροφορίες. Η αλλαγή στάσης προς τη
συναισθηματική νοημοσύνη είχε και άλλους βαθύτερους λόγους οι οποίοι πίεσαν τις
επιχειρήσεις να την αποδεχθούν και οι κυριότεροι είναι η παγκοσμιοποίηση και η αλλαγή του
μοντέλου εργασίας (Goleman 1998, 2000). Όταν κάποιος δουλεύει μόνος του μπορεί να
διαχειριστεί καλύτερα τα συναισθήματα του, όμως όταν συνεργάζεται με άλλα άτομα σε μία
ομάδα αυτό δεν είναι πάντα τόσο εύκολο, καθώς μέσα στα πλαίσια της δουλειάς δημιουργούνται
διαφωνίες. Ακόμη, η ύπαρξη της εταιρείας εξαρτάται από τα συναισθήματα τα οποία δημιουργεί
στο καταναλωτικό κοινό, με συνέπεια τα κέρδη της να εξαρτώνται από το πόσο την
αποδέχονται.
Σημαντικό ρόλο για την επιχείρηση έχει η αίσθηση που δημιουργεί προς τους
καταναλωτές και την κοινωνία, αναφορικά με το πόσο ανθρώπινη είναι. Στο εσωτερικό της
εταιρείας, η συναισθηματική νοημοσύνη εκφράζεται μέσα από τις ενέργειες των εργαζομένων
και κατά πόσο συμμετέχουν στις δραστηριότητες της, βοηθώντας την να δείξει την κοινωνική
της υπευθυνότητα.
Το εργατικό δυναμικό μίας οικονομικής μονάδας, είναι ότι σημαντικότερο κατέχει η
εκάστοτε επιχείρηση, και αυτό γιατί από εκεί χαρακτηρίζεται και η κοινωνική της ταυτότητα.
Από εκεί προκύπτει και ο όρος κοινωνικισμός καθώς η επιχείρηση δίνει τα κίνητρα στον
εργαζόμενο, ώστε να έχει κοινωνική και εταιρική ευθύνη. Ο κοινωνικισμός διακατέχει την
εταιρική κουλτούρα και όχι κάποια κομμάτια των εργασιακών σχέσεων, καθώς ο εργαζόμενος
νιώθει ότι συμμετέχει σε κάτι πολύ σημαντικό νιώθοντας υπερήφανος για τον εαυτό του αλλά
και για την εταιρεία στην οποία εργάζεται.
Όπως προείπαμε, η παγκοσμιοποίηση είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το
συναίσθημα θεωρείται τόσο σημαντικό από τις επιχειρήσεις, όμως, πολύ σημαντικός
παράγοντας είναι και η ενσυναίσθηση καθώς κανείς κατανοεί τα συναισθήματα του άλλου και

42
αυτό βοηθά τους επιχειρηματίες να αφουγκραστούν τις ανάγκες των χωρών όπου θέλουν να
επεκταθούν. Αυτό ακόμα τους βοηθά στην καλύτερη κατανόηση άλλων πολιτισμών και τρόπων
σκέψης που είναι πολύ διαφορετικοί σε σχέση με τον δικό τους ώστε να τους οδηγήσει σε
επιτυχημένες συμφωνίες χωρίς προβλήματα.
Ειδικότερα, στη σημερινή κοινωνία, όπου μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς, οι
επιχειρήσεις αλλάζουν ώστε να συμβαδίζουν με τις ανάγκες της εποχής αλλά και οι εργαζόμενοι
αναγκάζονται να κάνουν το ίδιο ώστε να μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί και να μπορέσουν να
εξελιχθούν περισσότερο μέσα στην εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι πρέπει συνεχώς
να εξελίσσονται για να μπορούν να συμβαδίζουν με τις νέες απαιτήσεις. Ο εκάστοτε άνθρωπος,
μέσα από τη μόρφωση την οποία αποκτά με τα χρόνια μπορεί να γίνει πιο ικανός για μία θέση,
εκείνο όμως που θα τον διαφοροποιήσει από τους συναδέλφους του, είναι η ανεπτυγμένη
συναισθηματική νοημοσύνη σε συνδυασμό πάντα με την εργασιακή εμπειρία.

15. Συναισθηματική νοημοσύνη και ηγεσία

Ο επιχειρηματίας καλείται να διαδραματίσει πολλούς ρόλους σε μία επιχείρηση και ένας
από αυτούς είναι του οργανωτή, που σημαίνει ότι θα πρέπει να εμπνέει αλλά και να βοηθά, στην
επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν. Αναλυτικότερα, ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι
πρωτίστως ηγέτης, ώστε να μπορεί να εμπνέει τους εργαζόμενους για την επίτευξη του κοινού
σκοπού. Σε πρόσφατες μελέτες, οι ερευνητές, συνδύασαν τη συναισθηματική νοημοσύνη με την
ηγεσία, καθώς όπως αποδείχθηκε οι επιτυχημένοι επαγγελματίες ξεχωρίζουν λόγω του
συνδυασμού αυτών των δύο στοιχείων.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες αναφορικά με το ποιες είναι
οι ικανότητες που πρέπει να έχει κάποιος για να πετύχει επαγγελματικά, ανάμεσα σε 181 άτομα
του δείγματος, σε διαφορετικές θέσεις εργασίας, εκ των οποίων το 67% ξεχώρισε για τις
συναισθηματικές του δεξιότητες (Goleman 2000). Ακόμα από την έρευνα αυτή, παρατηρήθηκε
ότι σε θέσεις ευθύνης, η συναισθηματική νοημοσύνη παίζει πολύ ουσιαστικό ρόλο και είναι
πολύ πιο σημαντική από τη μόρφωση που κάποιος διαθέτει. Σε άλλη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι η
συναισθηματική νοημοσύνη σε άτομα με ηγετικές θέσεις αποφέρει πολύ θετικές εντυπώσεις
στους υπαλλήλους για την ηγεσία τους και θεωρείται και ως ένα συγκριτικό πλεονέκτημα
(Vakola et al., 2002).

43
 Μερικά από τα πλεονεκτήματα της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η
αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμηση, ο ηθικός χαρακτήρας, η προσαρμοστικότητα, η ευελιξία, η
καινοτομία, η ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης, η αντιμετώπιση των συγκρούσεων και η
αντικειμενική αυτοκριτική (Locke 2005). Ακόμα, οι Deshpande και Shu (2005) πιστεύουν ότι το
85% έως 90% της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι υπεύθυνο για την επιτυχημένη πορεία
των ηγετών και για το λόγο αυτό οι επιχειρήσεις θωρούν την εφαρμογή της συναισθηματικής
νοημοσύνης, ως ένα πολύ επιτυχημένο εργαλείο από επιτυχημένα επαγγελματικά στελέχη.
Επίσης, τα στελέχη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη για να
αποκομίσουν κάποια οφέλη, όπως, να γίνουν καλύτεροι ηγέτες αλλά και να μπορούν να
συνεργάζονται πιο αρμονικά μέσα σε μία ομάδα (Ashkanasy and Daus 2005). Τα στελέχη
μπορούν μέσα από τη συναισθηματική νοημοσύνη να αφουγκράζονται καλύτερα τις ανάγκες της
εταιρείας αλλά και των εργαζομένων της. Ακόμα, αν και η συναισθηματική νοημοσύνη είναι σε
πρώιμο στάδιο, οι μελέτες έχουν αποδείξει ότι έχει πολύ θετικά αποτελέσματα για το σύνολο
των εργαζομένων ώστε να συνεργάζονται και να αναπτύσσονται ως ομάδα (Goleman 1998,
1995).
Στις μέρες μας η επιτυχία μίας επιχείρησης στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στο
συναίσθημα, κάτι που παλαιότερα θεωρούνταν ότι ήταν ένας κατασταλτικός παράγοντας.
Πλέον, η συναισθηματική νοημοσύνη βοηθά τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ηγέτες, οι
οποίοι θα έχουν το συναίσθημα ως απαραίτητο εργαλείο για τις αποφάσεις τους και θα βοηθούν
διαμέσου αυτού, τους εργαζόμενους και την εταιρεία να προοδεύσει.
Αυτό οφείλεται στη στροφή που παρατηρείται, στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής
νοημοσύνης. Σύμφωνα με τους Goleman et al., (2001), τα στελέχη θα πρέπει να δημιουργούν
συναισθήματα σε αυτούς τους οποίους ηγούνται. Θα πρέπει να υπάρχει ένας συντονισμός στις
ενέργειες τις οποίες κάνουν, ώστε να έχουν θετική έκβαση οι στόχοι της εταιρείας. Βέβαια αυτό
δεν είναι κάτι το οποίο συμβαίνει πάντα, καθώς το στέλεχος που ηγείται, μπορεί να
αποσυντονίσει τους εργαζόμενους και να μην υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η γνήσια
ηγεσία θα πρέπει να λάβει υπόψη της τη συναισθηματική νοημοσύνη για να είναι επιτυχημένη
ώστε οι ενέργειες οι οποίες κάνει, να αποδώσουν στο έπακρο.
Σε περιπτώσεις κρίσης, οι εργαζόμενοι στρέφονται προς τα στελέχη για συναισθηματική
καθοδήγηση και διέξοδο από το πρόβλημα το οποίο έχει προκύψει. Όπως προείπαμε, η γνήσια
ηγεσία, είναι αυτή η οποία θα πρέπει να επιλύσει μία δύσκολη, κατάσταση και να βοηθήσει τους

44
εργαζόμενους να ξεπεράσουν τα εμπόδια. Στην περίπτωση αυτή η συναισθηματική νοημοσύνη
παίζει σημαντικό ρόλο και αυτό καθορίζεται από το εκάστοτε στέλεχος και τα συναισθήματα τα
οποία προκαλεί στους υφισταμένους του, όπως χαρά, ενθουσιασμό και ομαδικότητα.
Επίσης, ο ηγέτης θα πρέπει να διαθέτει, έστω τα βασικά στοιχεία της συναισθηματικής
νοημοσύνης, όπως είναι η αυτοεπίγνωση, η κοινωνική επίγνωση και η διαχείριση των
διαπροσωπικών σχέσεων. Αυτό συμβάλλει στην επιτυχημένη του πορεία, γιατί διαφορετικά θα
είναι δύσκολο να διαχειριστεί ορθά τα συναισθήματα του.
Η κακή διαχείριση της συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορεί να διαταράξει την
ισορροπία σε μία οικονομική μονάδα και να έχει ως επίπτωση την επιδείνωση των
διαπροσωπικών σχέσεων του ηγέτη με τους άλλους. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν κάποιος δεν
αντιλαμβάνεται τα δικά του συναισθήματα, δε μπορεί να κατανοήσει τους υπόλοιπους και αυτό
δημιουργεί μια αρνητική εικόνα. Από την άλλη πλευρά, το άτομο και συγκεκριμένα ο ηγέτης
όταν έχει κατανοήσει τα δικά του συναισθήματα, μπορεί να αναδείξει το καλύτερο μέρος του
εαυτού του και αυτό οδηγεί σε μία αρμονική σχέση με το περιβάλλον του.
Με τη σωστή κατανόηση των συναισθημάτων, ο ηγέτης μπορεί να συντονίσει τις
ενέργειες των γύρω του και να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Συμπερασματικά λοιπόν θα
λέγαμε ότι, η επίγνωση του εαυτού μας, διευκολύνει τόσο στην ενσυναίσθηση αλλά και στην
αυτοδιαχείριση, καθώς ο συνδυασμός αυτών των δύο είναι ικανός να λειτουργήσει θετικά για
την επίτευξη υγιέστερων διαπροσωπικών σχέσεων. Η αλληλεξάρτηση που υπάρχει μεταξύ των
παραπάνω χαρακτηριστικών με τη συναισθηματική νοημοσύνη, αποτελεί βασικό συστατικό για
την αποτελεσματική ηγεσία.
Ο Daniel Goleman, στο Harvard Business Review (2000) έκανε λόγο για έξι τύπους
ηγεσίας, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με τη συναισθηματική νοημοσύνη και επιδρούν
διαφορετικά στο εργασιακό περιβάλλον. Αυτοί οι τύποι μετά από έρευνα που διενεργήθηκε
ανάμεσα σε 3.871 στελέχη επιχειρήσεων παγκοσμίως είναι οι παρακάτω: ο καταπιεστικός, ο
οραματιστής, ο ανθρωπιστικός, ο δημοκρατικός, ο καθοδηγητικός και ο συμβουλευτικός.
Ο καταπιεστικός τύπος ηγέτη, θέλει να τον υπακούουν οι υπόλοιποι και να υποτάσσονται
στη δύναμη της θέσης του και να διαθέτουν χαμηλή ενσυναίσθηση. Πολλές φορές, αυτός ο
τύπος ηγέτη έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ψυχολογία των εργαζομένων. Παρόλα αυτά, θα
μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα σε περιόδους κρίσης και σε εργαζόμενους οι οποίοι δε
διαθέτουν υψηλό αίσθημα ευθύνης για την εργασία που επιτελούν.

45
 Ο οραματιστής από την άλλη πλευρά, προωθεί τα άτομα σε ένα κοινό όραμα που
πιστεύει ότι θα πρέπει να ακολουθήσουν, αλλά έχει παράλληλα πολύ καλή συναίσθηση,
αυτοπεποίθηση, ενσυναίσθηση αλλά και ικανότητα να κάνει την κατάλληλη αλλαγή, όταν αυτό
χρειάζεται. Γενικότερα, αυτός ο τύπος ηγέτη, έχει θετικό αντίκτυπο στην εταιρεία αλλά και
στους εργαζόμενους, καθώς είναι αποτελεσματικός και έχει συγκεκριμένη πορεία την οποία
ακολουθεί.
Ο ανθρωπιστής ηγέτης, είναι αυτός ο οποίος δημιουργεί ένα αρμονικό περιβάλλον και
συναισθηματικούς δεσμούς με τους εργαζόμενους του. Επίσης, έχει αυξημένη ενσυναίσθηση
και διατηρεί στενούς δεσμούς με τους υφισταμένους του, μέσω της επικοινωνίας που έχει μαζί
τους, καθώς θεωρεί τους ανθρώπους πολύ σημαντικούς. Ο ανθρωπιστής ηγέτης, είναι πολύ
χρήσιμος όταν πρέπει να εμψυχωθεί μια ομάδα ή να συσπειρωθεί σε μία κρίση.
Ο δημοκρατικός ηγέτης, πιστεύει στην αρμονική συνεργασία και θέλει να συμμετέχουν
οι εργαζόμενοι σε όλες τις διαδικασίες. Ο τύπος αυτός ηγέτη, θεωρεί πολύ σημαντική τη γνώμη
των υπολοίπων και τη λαμβάνει σοβαρά υπόψη του, καθώς θέλει οι αποφάσεις που θα παρθούν
να έχουν τη συναίνεση της πλειοψηφίας, καθώς αυτό έχει σχεδόν πάντα θετικά αποτελέσματα.
Από την άλλη πλευρά, ο καθοδηγητικός ηγέτης, είναι ευσυνείδητος και έχει
συναισθηματικές ικανότητες και παίρνει πρωτοβουλίες, καθώς θεωρεί την επιτυχία ως
μονόδρομο. Επίσης, είναι πολύ ικανός και έχει αξιοζήλευτα αποτελέσματα όταν περιστοιχίζεται
από μια ικανή και ενθουσιώδη ομάδα, ενώ ως αρνητικό αυτού του ηγέτη, είναι η έλλειψη
δημιουργικότητας αλλά και η ασφυξία, που μπορεί να δημιουργεί στους εργαζομένους του.
Τελευταία κατηγορία ηγέτη, είναι του συμβουλευτικού ηγέτη, που επιθυμεί να
ενθαρρύνει τους άλλους εργαζόμενους να αναπτυχθούν και ο ίδιος έχει αυτοεπίγνωση αλλά και
ενσυναίσθηση. Βοηθά σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και
στην περαιτέρω αξιοποίηση των δυνατοτήτων αλλά και των προσόντων που έχουν. Πολλοί
ηγέτες δεν έχουν μόνο έναν τύπο που ακολουθούν, αλλά εναλλάσσονται ανάλογα με την
κατάσταση που έχουν να αντιμετωπίσουν εκείνη τη χρονική στιγμή αλλά και των αναγκών που
προκύπτουν στην επιχείρηση.
Ο Goleman πιστεύει ότι, οι ηγέτες συνήθως ακολουθούν τους τέσσερις από τους έξι
τύπους, με κυριότερους, τον οραματιστή, το δημοκρατικό, τον ανθρωπιστικό και το
συμβουλευτικό, για να έχουν καλύτερα αποτελέσματα. Η ηγεσία και η διαχείριση της, είναι δύο
έννοιες οι οποίες συνδέονται, αν και δεν είναι ίδιες, καθώς, η ηγεσία έχει σχέση με την

46
καλυτέρευση της θέσης της εταιρείας και της κερδοφορίας αυτής και η διαχείριση έχει σχέση με
την καλύτερη διαχείριση μακροπρόθεσμων αλλά και βραχυπρόθεσμων στόχων.
Η συναισθηματική νοημοσύνη, έχει καθοριστικό ρόλο στην ηγεσία, καθώς ο ηγέτης
προσπαθεί συνεχώς να είναι κοντά στους υφισταμένους και τις ανάγκες τους και παράλληλα, να
αφουγκράζεται τις ανάγκες της αγοράς, για να έχει καλύτερα αποτελέσματα. Τέλος, ο ικανός
ηγέτης κάνει τους συνεργάτες του να τον ακολουθούν με τη θέληση τους, έχοντας του
εμπιστοσύνη για τις αποφάσεις που πρόκειται να λάβει.
Η συναισθηματική νοημοσύνη, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ηγεσία και αυτό
φαίνεται από τις περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες επιλέγουν άτομα τα οποία στελεχώνουν
τις ηγετικές θέσεις τα οποία έχουν αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι τα
άτομα αυτά θα χρησιμοποιήσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη στην επιχείρηση με στόχο, την
πρόοδο αλλά και την ευημερία των ανθρώπων. Οι ηγέτες που θέλουν να καινοτομούν και να
οδηγούν την εταιρεία προς νέες κατευθύνσεις, πρέπει να είναι ταυτόχρονα συναισθητικά έξυπνοι
και συναισθητικοί (Herkenhoff 2004). Όμως η συναισθηματική νοημοσύνη έχει ευεργετικές
ιδιότητες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και στην προσωπική ζωή των ανθρώπων. Η
ευημερία και η πρόοδος της επιχείρησης θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία τα
οποία οι άνθρωποι μπορούν να έχουν και στην υπόλοιπη ζωή τους, βοηθώντας στην
καλυτέρευση της κοινωνίας γενικότερα.
Ακόμη, σημαντικό θα ήταν να τονίσουμε ότι ηγέτης δε θεωρείται μόνο ένα μεμονωμένο
πρόσωπο το οποίο είναι στην κορυφή της ιεραρχίας, αλλά ο καθένας ο οποίος κατέχει μία θέση
μέσα σε μία εταιρεία και καθοδηγεί τους υπόλοιπους με απώτερο σκοπό την πρόοδο και την
εξέλιξη αυτής. Ουσιαστικά, είναι ο εκάστοτε προϊστάμενος σε ένα τμήμα, ο οποίος ωθεί τους
υπόλοιπους για καλύτερα αποτελέσματα και αποδοτικότερη εργασία, διάμεσου του
συναισθήματος. Επομένως, ο ηγέτης είναι συνδεδεμένος θα λέγαμε, με τους υπόλοιπους
συναδέλφους του, όπου κάποιοι το ονομάζουν θετικό συντονισμό.
Αυτό συμβαίνει γιατί χτίζουν μία βαθιά σχέση μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης
και αυτό τους βοηθά να δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα για καλύτερη απόδοση. Τέλος, από
μελέτη την οποία έκανε ο Boyatzis et al., (2007) απέδειξε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη
θεωρείται πλέον πιο σημαντική και από το IQ.

47
 16. Συναισθηματική νοημοσύνη και υποστηρικτικό περιβάλλον στην
επιχείρηση
Πολλοί μελετητές θεωρούσαν για αρκετά χρόνια, ότι οι εργαζόμενοι για να είναι πιο
αφοσιωμένοι και αποδοτικοί στην εργασία τους έπρεπε να έχουν τα αντίστοιχα οικονομικά και
συναισθηματικά οφέλη από την εταιρεία τους (Nettelbeck and Wilson 2004, 2005). Αυτό
οφειλόταν στην ιδιαίτερη μεταχείριση που είχε κάποιος εργαζόμενος, ο οποίος επιτύγχανε τους
επιδιωκόμενους στόχους της επιχείρησης και για αυτό ανταμείβονταν. Για παράδειγμα όταν
κάποιος εργαζόμενος έχει μία ιδιαίτερη μεταχείριση από τους εργοδότες του, αυτό αυτόματα τον
οδηγεί να έχει μεγαλύτερη αφοσίωση στην εταιρεία και να είναι πρόθυμος να ανταπεξέλθει σε
οποιαδήποτε δυσκολία παρουσιαστεί (Nettelbeck and Wilson 2004, 2005). Με αυτόν τον τρόπο,
ο εργαζόμενος αισθάνεται σίγουρος για τη θέση εργασίας του, και ότι μπορεί να στηριχθεί στην
επιχείρηση όπου εργάζεται καθώς η γνώμη του εισακούεται.
Το περιβάλλον που έχει μία επιχείρηση είναι πολύ σημαντικό, καθώς όταν η εταιρεία
στηρίζει τους υπαλλήλους της θα κάνουν το ίδιο και εκείνοι, προσπαθώντας να εκπληρώνουν
τους στόχους της. Ακόμα, οι εργαζόμενοι έχουν την πεποίθηση ότι η εταιρεία αναγνωρίζει τις
προσπάθειες που καταβάλλουν, γι’ αυτό και αυτοί από τη μεριά τους το ανταποδίδουν με το να
εργάζονται όλο και σκληρότερα. Όμως τη συναισθηματική νοημοσύνη θα πρέπει να τη διαθέτει
ο εργοδότης, καθώς θα μπορέσει διαμέσου αυτής να δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό
περιβάλλον για τους εργαζομένους του, που σημαίνει, να ενδιαφέρεται για τα προβλήματα τους,
να συμμερίζεται τις απόψεις τους και τα συναισθήματα τους και να έχει καλή επικοινωνία μαζί
τους. Ακόμη, το υποστηρικτικό περιβάλλον, έρχεται σε συνάρτηση με τη δέσμευση του
εργαζόμενου με την εταιρεία, την αντίληψη του για το κατά πόσο ανταμείβεται για τη εργασία
του και τη μεταχείριση που έχει σε σχέση με τους υπόλοιπους συναδέλφους του.
Μερικά από τα στοιχεία που ικανοποιούν του εργαζομένους είναι τα παρακάτω:
 Η δέσμευση στην επιχείρηση, ουσιαστικά είναι αποτέλεσμα ενός υποστηρικτικού
περιβάλλοντος, στο οποίο ο εργαζόμενος, θεωρεί υποχρέωση του να ενδιαφερθεί για την
καλή πορεία της επιχείρησης (Emmerling et al., 2003). Οι Petrides και Furman (2001),
διαπίστωσαν ότι με τον τρόπο αυτό οι εργαζόμενοι δε θεωρούσαν ότι παραμένουν στην
εργασία τους νιώθοντας παγιδευμένοι σε αυτήν, αλλά γιατί τους ευχαριστούσε.

48
 Η συμμετοχή στην εργασία δίνει τη δυνατότητα στον εργαζόμενο να θεωρεί τον εαυτό του
κομμάτι της επιχείρησης αλλά να δείχνει και ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Ακόμα, του ενισχύει το
συναίσθημα της αναγνώρισης από την εταιρεία αλλά και της ανταμοιβής του από αυτήν.
 Η απόδοση ενός εργαζόμενου είναι άμεσα συνδεδεμένη με το υποστηρικτικό περιβάλλον
που έχει μία εταιρεία, αυξάνοντας τη θέληση του για καλύτερα αποτελέσματα αλλά και
ενέργειες προς όφελος της εταιρείας (Brackett et al., 2004). Αυτό σημαίνει οι εργαζόμενοι,
αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την εταιρεία αλλά να έχουν και
εποικοδομητικές προτάσεις και λύσεις προς όφελος της επιχείρησης.
 Η ικανοποίηση από την εργασία και η θετική διάθεση, οφείλεται στη θετική στάση του
ατόμου προς την εταιρεία αλλά και στο γενικότερο περιβάλλον μέσα στο οποίο εργάζεται.
Αυτό έχει θετικά αποτελέσματα, καθώς ο εργαζόμενος θεωρεί ότι ανταμείβεται από την
εταιρεία για τις προσπάθειες που καταβάλλει αλλά παράλληλα, εκπληρώνει τις οικονομικές
του ανάγκες (Cantor and Kihlstrom 2000).
 Οι ψυχολογικές αντιδράσεις, μειώνονται από τη θετική επιρροή του υποστηρικτικού
περιβάλλοντος της επιχείρησης, καθώς προσφέρει συναισθηματική αλλά και υλική
υποστήριξη, στοιχεία τα οποία είναι πολύ βασικά για τους εργαζόμενους ώστε να
ανταπεξέλθουν σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Πολλοί μελετητές, έχουν διαπιστώσει
ότι το υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορεί να μειώσει αισθητά πολλά ψυχοσωματικά
προβλήματα των εργαζομένων όπως είναι το άγχος.
 Η επιθυμία παραμονής στην επιχείρηση είναι κάτι που εξέτασαν οι Petrides και Furnham
(2000) όπου επιχείρησαν να διαπιστώσουν, κατά πόσο συσχετίζεται το υποστηρικτικό
περιβάλλον με τη διάθεση των εργαζομένων να παραμείνουν στην εργασία τους. Από αυτή
την έρευνα προέκυψε ότι, οι εργαζόμενοι αναζητούν νέο εργασιακό περιβάλλον όταν τους
προσφέρουν υψηλότερες αποδοχές, καλύτερη εξέλιξη, ενώ μπορεί να παραμείνει σε μία
επιχείρηση εάν φοβάται το κόστος που μπορεί να έχει. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι νιώθουν
δέσμιοι των θέσεων τους, ακόμα και αν δεν είναι ευχαριστημένοι.
 Η απροθυμία των εργαζομένων για την επιχείρηση, οφείλεται κυρίως στο ελλιπές
υποστηρικτικό περιβάλλον και σε συμπεριφορές των προϊσταμένων, που δεν είναι
αποδεκτές από τους υφισταμένους. Οι εργαζόμενοι εάν δε νιώθουν συνδεδεμένοι με την
επιχείρηση, δείχνουν απροθυμία και παραίτηση από οτιδήποτε έχει σχέση με αυτήν.

49
 17. Η έννοια της ικανοποίησης από την εργασία
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, το περιβάλλον το οποίο στηρίζει τον εργαζόμενο, του
δίνει το κίνητρο να εργαστεί πολύ πιο αποδοτικά και με μεγαλύτερη σιγουριά. Αυτό φαίνεται
και από τη στροφή των εταιρειών στη μέτρηση ικανοποίησης των υπαλλήλων τους, σε
παγκόσμιο επίπεδο. Ο κυριότερος παράγοντας ο οποίος επηρέασε τις επιχειρήσεις προς αυτή την
κατεύθυνση, είναι γιατί η ικανοποίηση των εργαζομένων αυξάνει την απόδοση τους, τους
αποθαρρύνει από το να αποχωρίσουν από την εταιρεία, δεσμεύοντας τους να θέτουν
μεγαλύτερους στόχους προς επίτευξη.
Ακόμα, οι ίδιοι οι υπάλληλοι, ανάλογα και με την ικανοποίηση που νιώθουν από την
εργασία τους στην επιχείρηση, νιώθουν ότι ουσιαστικά συμμετέχουν στα οράματα και τους
στόχους της εταιρείας. Επίσης, ο εργαζόμενος ανάλογα και με το βαθμό ικανοποίησης που
νιώθει, επιτυγχάνει και τους στόχους που του έχουν τεθεί από την εταιρεία. Οι κυριότεροι
παράγοντες οι οποίοι εξετάζονται για την εργασιακή ικανοποίηση είναι, η οργανωτική
κουλτούρα, η μισθολογική πολιτική, το εργασιακό περιβάλλον, το αντικείμενο εργασίας, ο
τρόπος λήψης αποφάσεων, ο βαθμός πρωτοβουλιών που μπορεί ο εκάστοτε εργαζόμενος να
πάρει, ο βαθμός αναγνώρισης των προσπαθειών του, η σχέση του εργαζόμενου με τον
προϊστάμενο του και οι διαδικασίες επικοινωνίας της εταιρείας.
Γενικότερα, το συναίσθημα, έχει κυρίαρχο ρόλο στην καθημερινή ζωή των εργαζομένων,
καθώς η δυσαρέσκεια η οποία μπορεί να έχουν, εκφράζεται και στην εργασία τους. Έτσι, η
συναισθηματική νοημοσύνη, διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς παρακινεί τους
εργαζόμενους να αντιμετωπίζουν θετικά τις δυσκολίες και να αποδίδουν, αυξάνοντας τα κέρδη
της εταιρείας. Σύμφωνα με έρευνες, οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η
απόδοση, η συναισθηματική νοημοσύνη και η εργασιακή ικανοποίηση, είναι αλληλένδετες
(O’Connor and Little 2003).
Όσοι εργαζόμενοι έχουν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, είναι περισσότερο
ικανοποιημένοι από την εργασία τους και μπορούν να διαχειρίζονται καλύτερα τα συναισθήματα
τους. Οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας, είναι συνειδητοποιημένοι και μπορούν να
διαχειρίζονται καλύτερα τα αρνητικά συναισθήματα που έχουν, αλλά και να γνωρίζουν τις αιτίες
που τα προκαλούν, αντιμετωπίζοντας τες έγκαιρα. Από την άλλη πλευρά, τα άτομα αυτά,
μπορούν να συνεργάζονται αρμονικά με ομάδες, καθώς μπορούν να αντιληφθούν τα

50
συναισθήματα των άλλων, μετατρέποντας τα κατάλληλα, για δικό τους όφελος (Shimazu et al.,
2004).
Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν, ότι οι εργαζόμενοι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη
είναι πιο επιτυχημένοι σε σχέση με άλλους, γιατί μπορούν τα θετικά αλλά και τα αρνητικά
συναισθήματα τους, να τα διαχειρίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνονται οι ίδιοι (Fatt
and Howe 2003). Τα θετικά συναισθήματα που νιώθουν οι εργαζόμενοι για την εταιρεία, τους
ωθούν να κάνουν καλύτερα τα καθήκοντα τους και με μεγαλύτερη ευχαρίστηση, ενώ τα
αρνητικά επιφέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Όμως, για τους εργαζόμενους με υψηλή
συναισθηματική νοημοσύνη, μπορεί ακόμη, και τα αρνητικά συναισθήματα, να τα μετατρέψουν
σε θετικά (Schreier 2002). Το 2006 σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το πανεπιστήμιο της
Καλιφόρνια, οι ερευνητές, έλαβαν δείγμα από 187 υπαλλήλους και 62 προϊσταμένους τους, σε
αλυσίδα εστιατορίων και η έρευνα έδειξε ότι, η συναισθηματική νοημοσύνη είναι άρρηκτα
συνδεδεμένη με την ικανοποίηση από το εργασιακό περιβάλλον (Mayer et al., 2008).

18. Η συναισθητική νοημοσύνη στις σχέσεις μεταξύ εργαζομένων με

προϊσταμένους
Σημαντικό ρόλο σε μία επιχείρηση έχει ο προϊστάμενος σε κάθε τμήμα καθώς μπορεί να
συντονίζει τις διαδικασίες, να επιλύει διάφορα προβλήματα που προκύπτουν, να εισάγει νέες
ιδέες αλλά και να διαβλέπει τις ευκαιρίες τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει. Με τον τρόπο αυτό,
ο προϊστάμενος μπορεί να επιδράσει με θετικό τρόπο στην καλυτέρευση της ομάδας, αλλά και
του κάθε εργαζόμενου μεμονωμένα. Ο σημαντικότερος παράγοντας στον οποίο συμβάλει ο
προϊστάμενος είναι ότι, μπορεί να καθοδηγεί τους εργαζομένους στους κοινούς στόχους αλλά
και στο όραμα που έχει η εταιρεία χωρίς να αποκλίνει από αυτούς.
Η συναισθηματική νοημοσύνη επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις και τον
τρόπο που χειρίζεται ο εκάστοτε προϊστάμενος κάποιες καταστάσεις, αλλά και το πώς
συμπεριφέρεται στους υφισταμένους του, καθώς ανάλογα με τη δική του συμπεριφορά
επηρεάζονται θετικά ή αρνητικά, και οι υφιστάμενοι του. Αυτό βέβαια είναι κάτι το οποίο
επηρεάζει περισσότερο τους εργαζόμενους, όπου τα τμήματα τους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη
από τη συναισθηματική νοημοσύνη και χρειάζονται υποστήριξη από τον προϊστάμενο τους.
Καθήκον του προϊστάμενου, είναι να δημιουργεί θετικό κλίμα, να καλλιεργεί τον ενθουσιασμό,

51
την αυτοπεποίθηση και τη θετική σκέψη, αλλά και να κατανοεί τα συναισθήματα των
εργαζομένων, ώστε να υπάρχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Μέσα από έρευνες, διαφαίνεται, ότι ο προϊστάμενος επηρεάζεται πάρα πολύ από τους
εργαζόμενους, οι οποίοι έχουν χαμηλό βαθμό συναισθηματικής νοημοσύνης, παρά από αυτούς
που έχουν υψηλό βαθμό, καθώς δε μπορούν να διαχειριστούν εύκολα τα συναισθήματα τους σε
σχέση με τη δεύτερη κατηγορία (Mayer et al., 2004). Από την άλλη πλευρά, οι εργαζόμενοι με
υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, μπορούν να έχουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από την
εργασία τους, αλλά και να επικρατούν σε σχέση με τους υπόλοιπους (Shimazu et al., 2004).
Αυτό έρχεται σε συνάρτηση με έρευνα, η οποία αποδεικνύει ότι το ίδιο ισχύει και για τους
προϊστάμενους, καθώς, όσο μεγαλύτερη συναισθηματική νοημοσύνη έχουν, τόσο
ευχαριστημένοι είναι από την εργασία τους (Cooper 2005).
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, σε Αμερικανούς εργοδότες, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν
τα μισά άτομα που εργάζονταν σε αυτούς, δεν είχαν κανένα κίνητρο να μάθουν καινούρια
πράγματα ή να εξελιχθούν στη εργασία τους (Goleman 2000). Ακόμα, διαπιστώθηκε ότι
τέσσερις στους δέκα εργαζομένους δε μπορούσαν, είτε να δουλέψουν σε ομάδες, είτε να
συνεργαστούν με άλλους γενικότερα. Από το δείγμα, μόνο το 19% των εργαζομένων έχει
αυτοπειθαρχία στις εργασιακές του συνήθειες. Αυτό είναι κάτι που διαπιστώνεται όχι μόνο σε
εργαζομένους οι οποίοι είναι καινούριοι στην αγορά εργασίας, αλλά και σε πεπειραμένα
στελέχη. Αυτό έχει ως συνέπεια, να δημιουργούνται προβλήματα στην ομαλή λειτουργία της
επιχείρησης, καθώς γίνονται επιθετικοί και δε δέχονται κριτική για την εργασία που επιτελούν.
Ακόμη, από έρευνες, έχει διαπιστωθεί ότι ένας προϊστάμενος με υψηλή συναισθηματική
νοημοσύνη, μπορεί να δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα για να εξελίσσονται οι υφιστάμενοι του
(Wong and Law 2002).
Στο σημείο αυτό, θα ήταν καλό να τονίσουμε, ότι όλες οι έρευνες έχουν μελετήσει τη
σχέση της συναισθηματικής νοημοσύνης του προϊστάμενου, σε σχέση με τις αποδόσεις των
υφισταμένων του, ενώ ακόμα δεν έχει μελετηθεί η σχέση της συναισθητικής νοημοσύνης του
προϊσταμένου και της συναισθητικής νοημοσύνης του υφισταμένου και των αποτελεσμάτων
αυτής της αλληλεπίδρασης. Επίσης, οι εργαζόμενοι οι οποίοι δεν έχουν υψηλή συναισθηματική
νοημοσύνη, επηρεάζονται περισσότερο από τον προϊστάμενο τους ενώ το αντίθετο συμβαίνει με
αυτούς που έχουν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Τέλος, οι εταιρείες δίνουν πολύ μεγάλη

52
σημασία στη συναισθηματική νοημοσύνη του εργαζόμενου, καθώς μέσα από αυτήν, μπορεί να
διαχειρίζεται καλύτερα δυσχερείς καταστάσεις (Wong and Law 2002).

19. Συναισθητική νοημοσύνη και επιχειρηματική συμπεριφορά

Η εκάστοτε εταιρεία, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας ανθρώπινος οργανισμός, όπου θα
πρέπει να συνεργάζονται όλα τα όργανα του σωστά, για να υπάρχει αποτέλεσμα. Αυτό
σημαίνει, ότι το ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας, καλό είναι να έχει την αντίστοιχη
συμπεριφορά, ώστε να συνεργάζεται αρμονικά με τους υπόλοιπους, στοιχείο που ονομάζεται
επιχειρησιακή συμπεριφορά. Μεγάλη δυσκολία αντιμετωπίζουν ορισμένοι εργαζόμενοι,
ανάμεσα στα θέλω και τα πρέπει, γιατί χρειάζεται να υπάρχει μία ισορροπία στις φιλοδοξίες
τους, χωρίς να υποσκελίζουν τους συναδέλφους του.
Πολλοί ερευνητές, θεωρούν την επιχειρησιακή συμπεριφορά, ως ένα στοιχείο το οποίο
στρέφει προς μία θετική κατεύθυνση την εταιρεία. Ουσιαστικά, είναι ένα ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα έναντι των άλλων εταιρειών, που βοηθά στη γρήγορη προσαρμογή στις απαιτήσεις
της αγοράς, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι βελτιώνει τα οικονομικά οφέλη της επιχείρησης
(Diggins 2004). Η επιχειρηματική συμπεριφορά δεν έχει μία συγκεκριμένη έννοια, καθώς
εκφράζει πολλές πτυχές της επαγγελματικής ζωής. Ένας επιχειρηματίας για να θεωρείται ικανός,
θα πρέπει να εμπνέει τους άλλους για να μπορούν να έχουν επιχειρηματική συμπεριφορά. Από
μελέτες που έχουν γίνει για το συγκεκριμένο θέμα, δεν υπάρχουν ακόμα αξιόλογα
συμπεράσματα, καθώς είναι σε αρχικό στάδιο.
Σύμφωνα με τους Mayer et al., (2002, 2004) οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η
προσωπικότητα, η συναισθηματική νοημοσύνη και η ενσυναίσθηση, είναι πιο σημαντικά από
την πολιτική που επιβάλλει η κάθε εταιρεία στους εργαζομένους της, για αυτό παρατηρούμε ότι
ο κάθε εργαζόμενος αντιδρά διαφορετικά στις καταστάσεις που προκύπτουν. Όπως
υποστηρίζεται στο ίδιο άρθρο, η επιχειρησιακή συμπεριφορά που έχουν οι προϊστάμενοι, έστω
και άτυπα, ακολουθείται και από τους υφισταμένους τους. Επίσης, όσοι έχουν υψηλή
συναισθηματική νοημοσύνη, μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τα συναισθήματα αλλά και τις
αντιδράσεις τους και αυτό να τους βοηθά να σκέπτονται επιχειρηματικά.
Η έρευνα των Mayer et al., (2002, 2004) αποτύπωσε αυτήν τη θεωρία, με δείγμα από
ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων, όπου έδειξε ότι όσοι είχαν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη,

53
είχαν καλύτερη επιχειρηματική συμπεριφορά, με παράλληλα θετικά αποτελέσματα για την
εταιρεία. Οι εργαζόμενοι με υψηλούς συναισθηματικούς δείκτες, μπορούν να ανταπεξέλθουν
καλύτερα σε δύσκολες καταστάσεις και να έχουν καλύτερη ευελιξία (Ciarrochi et al., 2002).
Ακόμα οι εργαζόμενοι αυτοί, μπορούν να είναι πιο δημιουργικοί και δραστήριοι. Αυτό δείχνει
ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι πολύ σημαντική για την εταιρεία, γιατί προωθεί και
βελτιώνει την επιχειρηματική συμπεριφορά. Από τη μεριά των εργαζομένων, η υψηλή
συναισθηματική νοημοσύνη τους βοηθά να ρυθμίσουν καλύτερα τα συναισθήματα τους και σε
συνάρτηση με το υποστηρικτικό περιβάλλον και να δράσουν περισσότερο επαγγελματικά.

Συμπεράσματα
Η συναισθηματική νοημοσύνη, συνδέεται άρρηκτα με τα συναισθήματα του ατόμου και
πως αυτό τα διαχειρίζεται, βοηθώντας το να κατανοήσει τους άλλους, αλλά και τον ίδιο του τον
εαυτό. Συγκεκριμένα, το άτομο μπορεί να κατανοήσει καλύτερα τα συναισθήματα των
συναδέλφων του και να διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο τις επιτυχίες, αλλά και τις
αποτυχίες, οι οποίες προκύπτουν στον εργασιακό χώρο. Ακόμη, ως μονάδα μπορεί να παίξει
καθοριστικό ρόλο σε μία ομάδα, όπου ο χειρισμός των δικών του συναισθημάτων, μπορεί να
φέρει την επιτυχία αλλά και την αποτυχία.
Υπάρχουν υπέρμαχοι αλλά και πολέμιοι της συναισθηματικής νοημοσύνης, για το κατά
πόσο βοηθά ή όχι το άτομο. Η παραπάνω εργασία, είχε ως σημαντικότερο σκοπό να αναδείξει,
τόσο τα θετικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης, όσο και τα αρνητικά, που μπορεί να
επιφέρει σε έναν εργαζόμενο και σε μία εταιρεία. Η σημαντικότητα της συναισθηματικής
νοημοσύνης φαίνεται, όχι μόνο στα στελέχη της εταιρείας, αλλά και στους υφισταμένους τους,
καθώς δημιουργεί ένα θετικό κλίμα, αλλά και αποτελεί στήριγμα που οδηγεί στην αύξηση της
παραγωγικότητας. Σημαντικό στοιχείο σε μία επιχείρηση, είναι το ανθρώπινο δυναμικό της,
όπου στο μέλλον οι εταιρείες θα δίνουν πολύ μεγάλη βαρύτητα.
Όσοι ασχολούνται με την εργασιακή διαδικασία, είτε είναι προϊστάμενοι, είτε απλοί
υπάλληλοι, θα πρέπει να αυξάνουν τους ρυθμούς παραγωγής, να μεγιστοποιούν τα κέρδη, αλλά
και να εξαπλώνουν τη φήμη της εταιρείας. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρχει το
κατάλληλο περιβάλλον και υποστήριξη. Όσον αφορά τις οικονομικές μονάδες, θα πρέπει να

54
αξιοποιήσουν περισσότερο τη συναισθηματική νοημοσύνη, από την πρόσληψη των
εργαζομένων, μέχρι την περαιτέρω ανάπτυξη του υπαλλήλου.
Με τον τρόπο αυτό, οι εταιρεία θα είναι πιο ανταγωνιστική σε σχέση με τις άλλες και θα
μπορεί να αυξήσει την απόδοση της για καλύτερα κέρδη. Αυτό σημαίνει, ότι η πολιτική της
εταιρείας θα πρέπει να εναρμονιστεί με τις αρχές της συναισθηματικής νοημοσύνης. Από την
άλλη πλευρά, δε μπορούν όλα τα προβλήματα να λυθούν με τη συναισθηματική νοημοσύνη,
καθώς η ανταγωνιστικότητα αλλά και οι παγκόσμιες εξελίξεις, είναι παράγοντες απρόβλεπτοι.
Όμως, με το κατάλληλο προσωπικό, μπορούν να διαχειριστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Τέλος, με την ενσυναίσθηση αλλά και τη συναισθηματική νοημοσύνη, μπορεί το άτομο να έχει
τα επιθυμητά αποτελέσματα, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.

55
 Βιβλιογραφία
Ελληνική
1. Πλατσίδου, Μ., (2010). Η συναισθηματική νοημοσύνη: Θεωρητικά μοντέλα, τρόποι μέτρησης

και εφαρμογές στην εκπαίδευση και την εργασία. Εκδόσεις Gutenberg.

2. Πλατσίδου, Μ., (2004). Συναισθηματική νοημοσύνη: Σύγχρονες Προσεγγίσεις μιας παλιάς

έννοιας. Επιστήμες Αγωγής, Vol. 1, pp. 27-39.

Ξένη
1. Ashkanasy, N. M., and Daus, C. S., (2005). Rumors of the death of emotional intelligence in
organizational behavior are vastly exaggerated. Journal of Organizational Behavior. Vol.
26, pp. 441-452.
2. Austin, E. J., (2004). An investigation of the relationship between trait emotional intelligence
and emotional task performance. Personality and Individual Differences. Vol. 36, pp.
1855–1864.
3. Bar-On, R., (1997a). The Emotional Quotient Inventory (EQ-i): a test of emotional
intelligence. Toronto, Canada. Multi-Health Systems, Inc.
4. Bar-On, R. (1997b). The Emotional Quotient Inventory (EQ-i): technical manual. Toronto,
Canada. Multi-Health Systems, Inc.
5. Bar-On, R., (1988). The development of a concept of psychological well- being. Unpublished
doctoral dissertation. South Africa. Rhodes University.
6. Bar-On, R., (2000). Emotional and Social intelligence. Insights from the EQ-I.
7. Boyatzis, R. E., Goleman , D., Rhee, K. S., (2000). Clustering competence in emotional
intelligence. In R. Bar-On & J.D Parker (Eds). The Handbook of Emotional Intelligence.
pp. 343-362. San Francisco: John Willey & Sons. Inc.
8. Brackett, M. A., Nezlek, J. B., Schutz, A., Sellin, I., and Salovey, P., (2004). Emotional
intelligence and social interaction. Personality and Social Psychology Bulletin. Vol. 8,
pp. 1018-1034.
9. Cairney, J., Hay, J. A., Faught, B. E., Wade, T. J., Corna, L., Flouris, A., (2005).
Developmental coordination disorder, generalized self-efficacy toward physical activity,

56
 and participation in organized and free play activities. The Journal of pediatrics. pp. 30-
45.
10. Cantor, N., and Kihlstrom, J. F., (2000). Handbook of intelligence, 2nd ed. Cambridge
University Press. pp. 359-379.
11. Ciarrochi, J. V., Chan, A. Y. C., and Caputi, P., (2000). A critical evaluation of the emotional
intelligence construct. Personality and Individual Differences. Vol. 28, pp. 539-561.
12. Ciarrochi, J., Deane, F. P., Anderson, S., (2002). Emotional intelligence moderates the
relationship between stress and mental health. Personality and Individual Differences.
Vol. 32, pp. 197-209.
13. Cooper, R. K., (1997). EQ Map. San Francisco. AIT and Essi Systems.
14. Cooper, R. K., and Orioli, A., (2005). Executive EQ. Emotional Intelligence in Leadership
and Organizations. New York. Perigee Book.
15. Davies, M., Stancov, L., and Roberts, R. P., (1998). Emotional intelligence: In search of an
elusive construct. Journal of Personality and Social Psychology. Vol. 75, pp. 989-1015.
16. Deshpande, S. P., and Shu, X., (2005). The impact of emotional intelligence on
counterproductive behaviour in China. Management Research News. Vol. 5, pp. 75-85.
17. Diggins, C., (2004). Emotional intelligence: the key to effective performance. Human
ResourceManagement. Vol. 1, pp. 33-35.
18. Dulewicz, S.V., and Higgs, M. J., (2001). Emotional intelligence general and general 360
user guide. Windsor. NFER-Nelson.
19. Emmerling, R. J., and Goleman, D., (2003). Emotional intelligence: issues and common
misunderstandings. Issues in Emotional Intelligence. Vol. 1, pp. 1-19.
20. Fatt, J. P. T., and Howe, I. C. K., (2003). Emotional intelligence of foreign and local
university students in Singapore: Implications for managers. Journal of Business and
Psychology. Vol. 3, pp. 345-365.
21. Ferres, N., and Connell, J., (2004). Emotional intelligence in leaders: an antidote for
cynicism towards change? Strategic Change. Vol. 13, pp. 61-71.
22. Gardner, H., (1983a). Multiple intelligence. New York. Basic Books.
23. Gardner, H., (1983b). Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. Basic Books.
24. Goleman, D., (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη: Γιατί το «ΕQ» είναι πιο σημαντικό από
το «IQ»? Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα.

57
25. Goleman, D., (1995). Emotional intelligence, imagination, cognition and personality.
Personality and Individual Differences. Vol. 9, pp. 185-211.
26. Goleman, D., (1998). Working with emotional intelligence. New York. Bantam Books.
27. Goleman, D., (2000a). Η συναισθηματική νοημοσύνη στον χώρο της εργασίας. Αθήνα.
Ελληνικά Γράμματα.
28. Goleman, D., (2000b). Leadership that gets results. Harvard Business Review. pp. 78-90.
29. Goleman, D., (2001). Emotional intelligence: Issues in paradigm building. In C. Cherniss &
D. Goleman (Eds.), The emotionally intelligent workplace. Jossey-Bass. pp. 13-26.
30. Goodman, M., (1995). Creative Management. Prentice Hall.
31. Herkenhoff, L. (2004). Culturally tuned emotional intelligence: an effective change
management tool? Strategic Change. Vol. 13, pp. 73-81.
32. Hermann, F., Manfred, L., and Christian, K., (2007). The significance of personality in
business, start-up intentions, start-up realization and business success. Entrepreneurship
Regional Development. Vol. 3, pp. 227-251.
33. Jaeger, A. J., (2003). Job competencies and the curriculum: An inquiry into emotional
intelligence in graduate professional education. Research in Higher Education. Vol. 6, pp.
615-639.
34. Kafetsios, K., and Zampetakis, L., (2008). Emotional Intelligence and job satisfaction:
Testing the mediatory role of Positive and negative affect at work. Personality and
Individual Differences. Vol. 44, pp. 710-720.
35. Kunnanatt, J. T., (2004). Emotional intelligence: the new science of interpersonal
effectiveness. Human Resource Development Quarterly. Vol. 4, pp. 489-495.
36. Locke, E. A., (2005). Why emotional intelligence is an invalid concept. Journal of
Organizational Behavior. Vol. 26, pp. 425-431.
37. Matthews, G., Zeidner, M., and Roberts, R. D., (2002). Emotional intelligence: Science and
myth. Cambridge, MA: MIT press.
38. Matthews, G., Roberts, R. D., and Zeidner, M., (2003). Development of emotional
intelligence: A skeptical -but not dismissive- perspective. Human Development. Vol. 46,
pp. 109-114.
39. Matthews, G., Roberts, R. D., and Zeidner, M., (2004). Seven myths about emotional
intelligence. Psychological Inquiry. Vol. 15, pp. 179–196.

58
40. Mayer, J.D. and Salovey, P., (1990). Emotional intelligence. Cognition and personality. Vol.
9, pp. 185-211.
41. Mayer, J. D., and Salovey, P., (1993). The intelligence of emotional intelligence.
Intelligence. Vol. 4, pp. 433-442.
42. Mayer, J. D., Caruso, D. R., and Salovey, P., (1999). Emotional intelligence meets traditional
standards for an intelligence. Intelligence. Vol. 27, pp. 267-298.
43. Mayer, J.D., and Salovey, P., (1997). What is emotional intelligence. In P. Sa- lovey & D.
Sluyter (eds.): Emotional development and emotional inte- lligence: implications for
educators (pp. 3-31). New York. Basic Books.
44. Mayer, J. D., and Cobb, C. D., (2000). Educational policy on emotional intelligence Does it
make sence? Educational psychology review. Vol. 12, pp. 163-183.
45. Mayer, J. D., Caruso, D. R., and Salovey P., (2000). Selecting a measure of emotional
intelligence: the case for ability scales. In Bar-On and J.D. Parker (Eds).Handbook of
E.I,320-342.New York. Jossey-Bass.
46. Mayer, J.D., Salovey, P., and Caruso, D.R. (2002). Emotional Intelligence Test (MSCEIT).
Toronto, Canada. Multi-Health Systems, Inc.
47. Mayer, J. D., Salovey, P., and Caruso, D. R., (2004). Emotional intelligence: Theory,
findings, and implications. Psychological Inquiry. Vol. 15, pp. 197-215.
48. Mayer, J. D., Roberts, R. D., and Barsade, S. G., (2008). Human Abilities: Emotional
Intelligence. The Annual Review of Psychology. Vol. 59, pp. 507–36.
49. Nettelbeck, T. J., and Wilson, C. J., (2004). The Flynn effect: Smarter not faster. Intelligence.
Vol. 1, pp. 85-93.
50. Nettelbeck, T. J., and Wilson, C. J., (2005). Uncertainty about the biology of intelligence: a
role for a marker. Task Cortex. Vol. 2, pp. 234-235.
51. Oatley, K., (2004). Emotions: A Brief History. Wiley-Blackwell.
52. O’Connor, R. M., and Little, I. S., (2003). Revisiting the predictive validity of emotional
intelligence: Self-report versus ability-based measures. Personality and Individual
Differences. Vol. 35, pp. 1893–1902.
53. Orioli, E. M., (2000). Leader know thyself: Measuring and developing leadership using the
EQ-Map. Chicago. Workshop presentation at Linkage Emotional Intelligence
Conference.

59
54. Petrides, K. V., and Furnham, A., (2000). On the dimensional structure of emotional
intelligence. Personality and Individual Differences. Vol. 29, pp. 313-320.
55. Petrides, K. V., and Furman, A., (2001). Trait Emotional Intelligence: Psychometric
Investigation with Reference to Established Trait Taxonomies. European Journal of
Personality. Vol. 15, pp. 425-448.
56. Salovey, P., and Sluyter, D. J., (1997). Emotional development and emotional intelligence.
Ney York. Basic Books.
57. Schreier, L. S., (2002). Emotional intelligence and mediation training. Conflict Resolution
Quarterly. Vol. 1, pp. 99-120.
58. Scott-Ladd, B., and Chan, C. C. A., (2004). Emotional intelligence and participation in
decision-making: strategies for promoting organizational learning and change. Strategic
Change. Vol. 13, pp. 95-105.
59. Shimazu, A., Shimazu, M., and Odahara, T., (2004). Job control and social support as coping
resources in job satisfaction. Phychological Reports. Vol. 2, pp. 449-456.
60. Spector, P. E., (2005). Introduction: emotional intelligence. Journal of Organizational
Behavior. Vol. 26, pp. 409-410.
61. Sternberg, R. J., (1985). Beyond IQ: A triarchic theory of human intelligence. New York.
Cambridge University Press.
62. Surwit. R., Van Tilburg. M., Zucker, N., Mc Caskill, G., Perekh, P., Feing, M., Edwards, C.,
and Williams, L. J., (2002). Stress management improves long-term glycemic control in
type 2 diabetes. Diabetes Care. Vol. 1, pp. 30-34.
63. Tett, L., Edwards, V., Hall, S., Maclachlan, K., Thorpe, G., and Garside, L. (2006).
Evaluation of the Adult, Literacy and Numeracy (ALN) Strategy. Edinburgh, Scottish.
Executive Social Research.
64. Thorndike, E., (1920). Reliability and Significance of Tests of Intelligence. The Journal of
Educational Psychology. Vol. 11, pp. 20-30.
65. Tsaousis, I., and Nikolaou, I., (2005). Exploring the relationship of emotional intelligence
with physical and psychological health fuctioning. Stress and Health. Vol. 21, pp. 77-86.
66. Vakola, M., Tsaousis, I., and Nikolaou, I., (2002). The role of emotional intelligence and
personality variables on attitudes toward organizational change. Journal of Managerial
Psychology. Vol. 2, pp. 88-110.

60
67. Warwick, J. K., and Nettelbeck, T. J., (2004). Emotional intelligence is...? Personality and
Individual Differences. Vol. 5, pp. 1091-1100.
68. Wechsler, D., (1958). The Measurement and Appraisal of Adult Intelligence. Baltimore.
Williams & Witkins.
69. Wong, C. S., and Law, K. S., (2002). The effects of leader and follower emotional
intelligence on performance and attitude: An expolatory study. The Leadership
Quarterly. Vol. 13, pp. 243-274.
70. Zeidner, M., Matthews, G., and Roberts, R. D., (2006). Emotional intelligence, adaptation,
and coping. In J. Ciarrochi, J. Forgas, and J. D. Mayer(Eds.), Emotional intelligence in
everyday life: A scientific inquiry. Philadelphia. Psychology Press. pp. 82–97.

61
62
63
ISBN: 978-960-93-9160-3

64