UNIVERZITET UNION - NIKOLA TESLA

FAKULTET ZA GRADITELJSKI MENADŽMENT

UVOD U TEORIJU I ESTETIKU ARHITEKTURE NA

EKOLOŠKIM OSNOVAMA

TEMA: DOŽIVLJAJ PROSTORA

Student: Profesor:
Sotirović Helena 7/2018 MA Dr. Dragana Vasilski
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

SADRŽAJ:

1. UVOD
2. I DEO
2.1 JEVREJSKI MUZEJ, BERLIN
2.2 KUĆA NA VODOPADU
2.3 AUŠVIC
2.4 KUĆA BATLJO
2.5 GUGENHAJM
2.6 TADŽ MAHAL
3. II DEO- CRKVA SVETE PORODICE
4. LITERATURA

2
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

1. UVOD
Mnogi ljudi ne smatraju arhitekturu važnom, čak i veoma pametni ljudi. Oni to prepuštaju
nekom drugom. Ali zapravo može se reći da ne postoji ništa važnije od arhitekture. Ona
stvara naš svet i utiče na to kako se osećamo i mentalno i duhovno.

Dakle, ako živimo na užasnom mestu, mentalno ćemo biti oštećeni. Recimo da živimo u
mračnom okruženju bez prozora i da imamo iza sebe samo prazan zid. Bili bismo u zatvoru, a
to bi imalo štetan uticaj na naše mentalno zdravlje.

Naj neutralnija arhitektura je često najagresivnija. Radi se o pokretanju. To znači riječ

emocija. Ono što osećamo je osećaj intenziteta, strasti i uključenosti.

Pogledajmo zgrade Franka Gehrija, na primer, i možemo videti ljubav i brigu i beskrajnu
radnu snagu koja je bila potrebna da se savije taj komad čelika. U visokotehnološkoj
arhitekturi kao što je pravio Norman Foster možemo videti, ljubav prema neverovatnom
komadu stakla i koliko je teško napraviti komad stakla kao da lebdi. Zato i ljudi vole da
odlaze u stare srednjovekovne gradove ili prelepa sela , zato što nas inspirišu da se osećamo
pokretnim.

U velikim gradovima, velike zgrade vam govore stvari koje ne znate i pamtite stvari koje ste
zaboravili. To je kolektivna mudrost, motor koji je superiorniji od vaše inteligencije.
Arhitektura je najveći nepisani dokument istorije.

3
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2. DEO I
2.1 JEVREJSKI MUZEJ, BERLIN
Danijel Libeskind

Jevrejski muzej zamišljen je da služi izlaganju relevantnih, malih I velikih jevrejskih

istorijskih objekata, sama građevina predstavlja noseći vizuelni događaj. Blešteća, cinkom
pokrivena građevina sa svojim bolno urezanim prozorima I jezivim betonskim lavirintima
deli jezik dekonstruktivizma. Muzej ne predstavlja eksplicitni spomenik holokausta, već je
posvećen istoriji berlinskih Jevreja. Ova uloga zajedno sa njegovom izvanrednom formom
čini ga najelokventnijim I najubedljivijim od svih takvih spomenika.

Sama egzistencija muzeja, kao građevine o Jevrejima koju je izgradio jevrejski arhitekta, ima
dvostruki odjek. Libeskindova ideja je bila da muzej arhitektonski predstavlja napor da se
spasi jevrejsko sećanje, virtuelno izbrisano holokaustom, da se da forma neviđenom Berlinu.

Plan zgrade jasno pokazuje kako čudnu, krivudavu stazu kojm se pruža muzej u kontinuitetu
preseca pravolinijska forma široka 4 mitra. Na svakom mestu gde se one ukrštaju formira se
“neprobojna praznina” koja se uzdiže 27 metara kroz čitavu strukturu. Ni u jednu od šest
praznina koje su dobijene na taj način ne može se ući. Tri od njih posetilac može nakratko da
vidi kroz uske proreze na mostovima koji ih nepravilno premošćavaju na tri nivoa muzeja.
Međutim, ostale tri praznine su potpuno zapečaćene, nevidljive, čisto simbolički prostori .
Znanje o njihovom nevidljivom prisustvu čini još dirljivijim odsustvo uništene zajednice
berlinskih Jevreja, koju one predstavljaju.

Iako su praznine koje se pojavljuju I nestaju u nepravilnim razmacima, dok se posetilac kreće
kroz vijugave uske staze muzejskog prostora, simbolička srca ovog apokaliptičnog svetlišta,
brojni drugi arhitektonski činioci snažno doprinose psihološkoj intenzivnoj, ledenoj

4
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

atmosferi. Tu spadaju ulaz koji se ne nalazi na nivou ulice, već ide kroz podrumski lavirint
susedne barokne građevine koja služi kao pocećanje na istpriju berlinskih Jevreja, dramatično
osvetljeno, strmo, iskrivljeno glavno stepenište, uzduž I popreko obeleženo brojnim kosim
nosačima, prozorski otvori nepravilnog, uznemirujućeg oblika I čudni tragovi sunčeve
svetlosti koji oni stvaraju, zvučni uski, sivi betonski hodnici.

Građevina odzvanja besom holokausta I još više žestinom reakcije na njega. Frenk Geri je za
Libeskinda rekao: “ U ovoj zgradi može da se oseti njegova gnev zbog holokausta”. Ovo
osećanje stvara psihološki atmosfera, furozno sečenje I sakaćenje yidova, kao I iznenađujuće
izlomljeni I vijugavi plan koji čitavu građevinu čini apokaliptičnim znakom.građevna se ipak
na kraju izdiže iznad besa I osvete. Njene neumoljive, diskontinuirane osovinske linije
praznine koje s jedne strane obezbeđuju večno sećanje na slomljeni narod , takođe svedoče o
njegovom opstanku I ponovnom rađanju, kao I o novom Berlinu koji je još uvek uznemiren ,
ali se bori da se oslobodi svoje tragične prošlosti.

5
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.2 KUĆA NA VODOPADU

Frank Lloyd Wright

Porodica Kaufmann iz Pitsburga htela je letnju kuću u Laurel Highlandsu zapadnom delu
Pensilvanije. Godine 1935. izabrali su Wrighta da je dizajniraju. Do 1937. Kuća na vodopadu
je bila završena. Kuća je izgrađena na stenovitom zemljištu iznad vodopada. Rajt je verovao
da bi kuća trebala da se spoji sa pejzažom, kao da je prirodni produžetak njegove okoline.

Kada je Edgar Kaufmann, zamoljen da opiše kuću na vodopadu jednom rečju, on je

odgovorio "romantika." U klasičnom smislu, “romansa” se odnosi na filozofiju života i odnos
prema životu. To znači da svako iskustvo, iz dana u dan, je važno. To znači da se i obični
događaji i posebne prilike mogu oplemeniti i smisliti vrednostima, obavezama i etikom koje
donosimo sa sobom. Prava romantika je otprilike ekvivalentna onome što bismo mogli
nazvati „žudnjom za životom“. To je ono što kuća na vodopadu izaziva u nama.

Posetioci se često zaprepaste masivnošću objekta kada ga vide uživo jer to je nešto sto ne
može da se prenese fotografijom. Njena enormnost je delom optička iluzija. Zapravo, postoji
samostojeća kuća za goste neposredno iznad glavne kuće. Kaufmanova rezidencija ima tri
nivoa, a kuća za goste izgleda kao da hoda po zemlji da bude četvrti nivo slapova.

Kada se prođe kroz prednja vrata ulazi se u masivni otvoreni dnevni prostor okružen sa tri
strane staklom, gledajući na šumovitu padinu. Prva stvar koja se vidi u tom ogromnom
prostranstvu je ognjište. Trend koji je Rajt primenjuje u kući na vodopadu je način na koji on
koristi portale i koridore za psihološki efekat.

Odmah po ulasku kuću iz bujnog, prirodnog sveta šume i potoka, susrećete se sa ognjištem,
trpezarijom i dnevnom sobom. Ovakav dizajn pruža ljudima osećaj dobrodošice, mira I
udnosti. Prostranstvo prozora dovodi šume, brda i potok skoro unutra. Rajt je bio svestan
efekta dizajna na raspoloženje i osećaj blagostanja, i koristio je dizajn i strukturu da bi
izazvao željene reakcije.

6
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Zidovi i podovi kuće su od prirodnog kamena sa lokalnih brda. Prelepim sobe su dobro
osvetljene ambijentalnim sunčevim zracima koji ulaze u proctor zahvaljujući brojnim
prozorima. Ovo je primer gde Rajt koristi prelepu prirodu da izmami ljudima emocionalne
reakcije.

7
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.3 AUŠVIC
U imovini od 191,97 ha, koja se sastoji od tri sastavna dela: bivši logor Aušvic I, bivši logor
Aušvic II-Birkenau i masovna grobnica zatvorenika ,nalaze se najvažnije građevine vezane za
događaje koji su se odigrali ovde i to svedoče o njihovom značaju za čovečanstvo. To je
najreprezentativniji deo kompleksa Aušvica, koji se sastojao od skoro 50 kampova i pod
kampova.

Kompleks logora Aušvitc Birkenau sastoji se od 155 ciglenih i drvenih konstrukcija i oko 300
ruševina. Tu su i ruševine gasnih komora i krematorija u Birkenau, koje su minirane u
januaru 1945. godine. Pojedinačne strukture od velikog istorijskog značaja, kao što su
železničke pruge i rampe, prodavnice hrane i industrijske zgrade, raštrkane su u neposrednom
okruženju imovine. Ove strukture, zajedno sa tragovima u pejzažu, ostaju oštra svedočanstva
ove tragične istorije.

Kompleks logora Aušvic je ostao u velikoj meri nepromenjen od svog oslobođenja u januaru
1945. godine. Preostale logorske zgrade, strukture i infrastruktura su tihi svedok istorije, što
svedoči o zločinu genocida koji su počinili nemački nacisti.

U Aušvicu I, većina kompleksa ostala je netaknuta. Arhitektura logora se uglavnom sastojala

od već postojećih zgrada koje su nacisti pretvorili u službu novih funkcija. Očuvana
arhitektura, prostori i rasporedi još uvek podsećaju na istorijske funkcije pojedinih elemenata
u svojoj celosti. Unutrašnjost nekih zgrada je modifikovana tako da se prilagode
komemorativnoj nameni, ali spoljne fasade ovih zgrada ostale su nepromenjene.

Mnogi istorijski predmeti iz logora kao I lične stvari zatvorenika su preživeli i trenutno se
čuvaju u skladištu. Neki su izloženi u državnom muzeju Aušvitc-Birkenau. Tu spadaju lični
predmeti koje su donosili deportovani, kao i autentični dokumenti i sačuvane fotografije.

8
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Same građevine I okolni ambijent budi jezu u ljudima. Međutim, smatra se da svipredmeti I
slike koje su izložene u muzeju bude jake emocije posetiocima. Gasne komore u kojima se
jasno vide izguljeni zidovi, lične stvari zarobljenih ljudi poput četkica, odeća I posude samo
su deo stvari koje strah, zgroženost I saosećanje. Ovo je kompleks koji nije uspeo ni jednog
posetioca da ostavi ravnodušnim.

9
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.4 KUĆA BATLJO

Antonio Gaudi

Kuća Batljo iz 1905-1907 je veom poznta po svojoj fasadi. Donji delovi fasade su doslovno
skeleti, pri čemu je kameno zdanje oblikovano u talasastu konstrukciju. Fasada se lagano
pokreće pod, kako bi ljudi rekli “reptilskom kožom” neravnomerno raspoređenih ploča, I
stiže do višebojnog krova čija bodljikava kresta krivuda gore dole. Najupečatljiviji aspect
gornjeg dela fasade svakako su niyovi balkona. To su oblici od kovanog gvožđa koji lice na
lobanju.

Duga galerija glavnog apartmana, sa pogledom na Passeig de Gracia, sastoji se od prozora u

drvenim okvirima koji se otvaraju i zatvaraju podizanjem i spuštanjem pomoću protivteža.
Oni su neobični jer nema dovratnika ili nosača, tako da je moguće podizati sve prozorske
okvire i imati neprekidno panoramsko otvaranje u punoj širini prostorije.

Na nivou prizemlja, glavnog aparmanai prvog sprata, na fasadi se nalaze vitki stubovi
kamena montjuic koji formiraju kostaste oblike i ukrašeni su tipično modernističkim cvetnim
dizajnom.

Od ulaznog hodnika u prizemlju, čvrsta gvozdena ograda razdvaja privatni pristup rezidenciji
porodice Batllo. Velika drvena stepenica vodi iz hodnika sa zasvođenim plafonima i krovnim
prozorima u obliku kornjačevih školjki. Kičma neke ogromne životinje isklesana je od finog
drveta I ona se uzdiže kao ograda.

Porodična kuća ima svoje dvorište koje se nalazi u centu bloka, a u njega se ulazi iz trpezarije
koja je bila najprivatniji deo kuće.

10
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Glavni apartman u kući koji ima pogled na Passeig de Gracia, sastoji se od centralne sobe i
dve manje sobe sa strane koje se mogu spojiti, I na taj način se dobija otvoreni proctor koji je
u stilu modernih potrkovlja.

Gaudi je povećao prodor prirodne svetlosti u proctor a yidove je prekrio reljefnim pločicama
u različitim nijansama plave boje, koje su tamnije boje na vrhu i svetlije prema dnu, čime se
postiže ravnomerna raspodela svetlosti.

Prozori su manji ali su postavljeni visoko jer tako može da uđe više prirodne svetlosti. Ispod
prozora nalaze se drveni prorezi koji se mogu otvoriti i zatvoriti kako bi se osigurala dobra
ventilacija.

Centralni svetlarnik je sačinjen od ogromnih komada gvožđa i staklenih ploča, a prostire se

preko velikog bunara koji je proširio Gaudi. Upravo ovaj ogromni svetlarnik omogućava da
svetlo uđe i osvietli cielu zgradu.

Kuća Batljo je objekat koji svojom jedinstvenom fasadom I enterijerom ostavlja ljude bez
daha. Sama fasada u ljudima budi osećaj jeze a u isto vreme joj se dive. Sačinjena je od
mnogo detalja koji svaki za sebe zdrači svojom neobičnom lepotom. Enterijer je podjednako
specifičan kao I eksterijer, i ljudi često imaju osećaj da se nalaze u prelepom šarenolikom
skeletu neke velike životinje.

11
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.5 GUGENHAJM
Frenk Lojd Rajt

Muzej Gugenhajm (1956-1959) koji se nalazi preko puta njujorškog Central parka I stoji tu
poput arhitektonskog svemirkog broad usred, prestrašnih, moralno strogih suseda sa Pete
avenije, ujedno predstavlja I symbol američkog industrijalističkog individualizma koji je u
ovom slučaju okrenut javnom dobru a ne privatnom užitku.

Proslavljeni glavni izložbeni proctor je originalan I krajnje jednostavam. Čini ga spiral rampa
koja sa visinom postaje sve šira, postavljena na tanke kružne stubove. Slike su pretežno
izložene na spoljnom zidu rampe, a osvetljava ih kombinaciga prirodnog svetla koja dopier iz
ogromnog svetlarnika I veštačkog osvetljenja. Spiral se uzdiže sa jednog kraja dugačke
zaobljene ploče, ispod koje posetioci prolaze prilikom ulaska u muzej. Na drugoj strain ploče
uzdiže se dodatno krilo kontrastnih četvrtastih I kružnih oblika koja daje ravnotežu masivnoj
spirali sa druge strane, a u kom su smeštene administrativne prostorije.

Smatra se da je uzor muzeju Gugenhajm bila zgrada Larink. Međutim dok je enterijer zgrade
Larink krut I pravougaon, u Gugenhajmu celukupan proctor odlikuje tekući kontinuitet I
protočnost. Prečnik centralnog prostora se sa visinom neznatno sužava, dok se sama rampa
širi tako da nam izgleda kao da čitav proctor diše. Snažna konveksna izbočina toku spirale
daje ritmiči puls , a sama spiral priziva snage prirodnog rasta. Visina bočnih unutrašnjih
zidova izjednačava proctor koji ih deli, dok se ceo zdenac prostora kupa u svetlu koje dopier
iz “oka” na vrhu.

12
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Prilikom gradnje ovog muzeja Rajt je prikrivenu šemu zgrade Larink pretočio u jednu od
najmagičnijih prostornih iskustava, ali ovu zgradu se često napadali jer nije sadržala
neutralne, četvrtaste prostorije koje većina muzeja sadrži, kao I zbog neizbežnog sukoba
četvrtastih slika I zakrivljenih zidova. Međutim, Rajt je tvrdio da baš zbog ovakvog kontrasta
gubi se utisak da je slika naslikana na yidu iza nje, već se ovako stavlja akcenat na nju.
Takođe, Rajt je istakao da još jedna prednost muzeja jeste ta što se posetioci liftom penju do
vrha I zatim se bez napora polako spuštaju niz rampu. Umetničke izložbe su najčešće
hronološki organizovane, što posetiocima omogućava da prođu kroz imaginarni protok
vremena.

Dakle, pored toga sto sama zgrada Gugenhajma je nesvakidašnja I fascinantna, ovaj muzej
omogućava posetiocima da prošetaju određenim vremenskim periodom i da uživaju u
enterijeru koji pomalo podseća na vir.

13
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.6 TADŽ MAHAL

Ustad Ahmad Lahauri

Tadž Mahal je građevina u Agri u Indiji, izgrađena između 1631. i 1654. godine. Gradilo ju je
22.000 ljudi. Šah Džahan je naredio izgradnju ovog mauzoleja za svoju omiljenu ženu,
Ardžumand Bano Begum, koja je poznatija kao Mumtaz Mahal.

Tadž Mahal se smatra vrhunskim ostvarenjem mogulske arhitekture, stila koji kombinuje
elemente persijskih, indijskih i islamskih arhitektonskih stilova. Godine 1983. Tadž Mahal
postao je UNESKO-v spomenik Svetske baštine opisan kao dragulj islamske umetnosti u
Indiji i jedan od univerzalno priznatih remek-dela svetskog nasleđa.

Iako je bela kupola mermernog mauzoleja najpoznatija arhitektonska komponenta, Tadž

Mahal je zapravo integrisani kompleks struktura. Gradnja je počela oko 1632. i završena
1653. godine, a uključivala je hiljade umetnika i radnika. Iranski arhitekta Ustad Ahmad
Lahauri smatra se glavnim projektantom Tadž Mahala.

Sastoji se od centralne oktagonalne građevine, krunisane lukovičastom kupolom, čija je

ukupna visina oko 75 m i koja je skoro u potpunosti izgrađena od belog mermera. Uz nju
stoje dva simetrična zdanja od crvenog peščara - jedno na severozapadu a drugo na
jugoistoku. Na severozapadu se nalazi džamija, a na jugoistoku kuća za odmor. Dimenzije
čitavog kompleksa oivičenog zidom iznose 300 x 560 m.

Ispred pomenuta tri zdanja nalazi se ogroman vrt, podeljen na četiri dela simetrično
raspoređenim kanalima. Tadž je kraljevski mauzolej za velikog vladara i njegovu omiljenu
ženu. Citati iz kurana su rapoređeni na pažljivo odabrana mesta. Opšti plan i duhovni karakter
ovog remek-dela zasnivaju se na idejama koje su razvili sufijski mistici. Ovaj san u mermeru,
kako ga nazivaju istoričari umetnosti, sagrađen je na obali reke Džamune za Ardžumand
Banu Began koju je šah Džahan odlikovao počasnim imenom Mumtaz Mahal, dragi kamen
palate. Ona je nakon rođenja četrnaestog deteta umrla 1631. godine, a mogul je naredio da se
iznad njenog groba sazida grobnica kakvu svet nije video. Stručnjak za konstrukciju kupole je

14
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

verovatno iz Istanbula, zidari su dolazili iz Delhija i Kandahara, stručnjaci za vrh kupole su

dolazili iz Lahora i Samarkanda, kaligrafi za kaligrafiju iz Širaza i Bagdada, rezbari cveća iz
Buhare, vrtne arhitekte iz Kašmira. Više od 20.000 radnika je radilo 17 godina na izgradnji
ovog spomenika.

Tadž Mahal je građevina koja je poznata kao simbol ljubavi, te smami tim ljude pri ulasku u
njega osećaju obuzimaju samo lepe emocije. Ova grandiozna građevina takokođe zrači
svojom moći. Upravo zbog svoje veličine, savršenih detalja I ogromne ljubavi posetioci
osećaju strahopoštovanje prema mauzoleju.

15
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

3.DEO II
CRKVA SVETE PORODICE ( SAGRADA FAMILIJA)
Antonio Gaudi

Sagrada familija ili Sveta porodica je crkva u izgradnji koje se nalazi

u Barseloni, Katalonija, Španija, remek-delo Antonija Gaudija.

Sagrada familija je rimokatolička bazilika napravljena u gotskom stilu. Crkvu je počeo da

gradi arhitekta Fransesk de Paula del Viljar , da bi 4. godine projekat preuzeo i u potpunosti
promenio Gaudi. U to vreme lokacija na kojoj je počela izgradnja bila je 1,5 km udaljena
od Barselone.

Gaoudi je bio odani katolik iako je svoju maštu pretakao u različite oblike , najveće uzlete
svoje imaginacije sačuvao je za religioznu arhitekturu. Na svojoj crkvi Sveta porodica radio
je od 1884. do svoje smrti, aali nikad nije uspeo da dovrši više od jednog njenogo dela. Stoga
čuvena fasada na južnom poprečnom brodu crkve ne predstavlja odraz unutrašnjosti, već se
uzdiže kao monumentalni slobodni spomenik Gaudiju, a sadrži radove iz većine faza njegove
karijere. Unutrašnji fasadni zid otkriva nam oblike oštrih ivica nastale u godinama koje su
prethodile njegovoj Art Nouveau fazi. Portal, koji iz daljine lice na istopljeni Rems, zapravo
predstavljaju vrstu naturalističkog izvođenja pećine Hristovog rođenja u Vitlejemu. Iznad
svega izdižu se četiri izuzetna tornja, započeta posle 1910. od kojih je samo jedan dovršen
pre Gaudijeve smrti. Ove kule sačinjene su od uskih traka odvojene nepravilno raspoređenim

16
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

blokovima, a završavaju se nadrealnim vrhovima u obliku točka sa kružno postavljenim

kulama. Prirodni proces rasta I promene izgleda da je umakao granicama prirode.

Gaudi je umro 1926. godine, a na crkvi je rad nastavljen do današnjih dana. Po sadašnjim
predviđanjima trebalo bi da bude završena do 2028. godine. Većina Gaudijevih skica i
projekata crkve bila je uništena za vreme Španskog građanskog rata.

Sagrada familija je uvršćena na Uneskovu listu Svetske baštine.

Godine 2010. završena je unutrašnjost crkve, nakon čega je 7. novembra iste godine
papa Benedikt XVI posvetio ovu bogomolju, proglasivši je manjom bazilikom.

Smatram da je prava lepota ona koja je može da se prenese slikom, isto to važi I za umetnost.
Crkva Svete porodice je idealan primer kada pričamo o ovakvom vidu lepote I umetnosti. Za
početak njega veličina ne može da se dočara na slici kao ni hiljade I hiljade savršeno
izrađenih detalja. Čoveku bi trebao jedan dan da stoji samo ispred jedne fasade I pažljivo sa
oduševljenjem u očima gleda sve prikazane likove, događaje I ostale reljefe. Takođe bih
naglasila da lokacija crkve je totalno drugačija nego na slici. Svi očekuju da se crkva nalazi
možda na nekoj periferiji ili u murnijem delu grada, međutim crkva je pozicionirana u veoma
urbanom delu grada I većina ulica void baš ka Crkvi Svete porodice. Celokupna građevina I
njen ambijent vredan je posećivanja svaki dan kako bi čovek savladao sva ta dešavanja I njen
ritam I da bi na graju dana mogao da u nju mirno gleda I vidi pravu lepotu.

17
 Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

4.LITRAURA

 www.psihologytoday.com
 whc.unesco.org
 www.twistedsifter.com
 sh.wikipedia.org
 skripta iz predvemta “Istorija savremene arhitekture”

18