Evropski univerzitet „Kallos“ Tuzla

Fakultet: Zdravstvenih nauka

Smijer: Sestrinstvo

Predmet: Oftamologija i pridružena njega

Seminarski rad

Uloga medicinske sestre kod oftamoloških bolesnika

Mentor: Studenti:
Prof. dr. Azijada Beganlić

Tuzla, 2018. godine.

Sadržaj

1. UVOD ................................................................................................................................................... 3
2. ŠTA JE GLAUKOM............................................................................................................................. 4
2.1 Kada je potreban detaljni pregled na glaukom ............................................................................. 5
3. OPERACIJA GLAUKOMA ....................................................................................................................... 5
3.1 Sestrinska skrb za pacijenta s glaukomom .................................................................................... 5
3.2 Prijeoperacijska priprema medicinske sestre/tehničara ............................................................... 6
3.3 Pretrage ......................................................................................................................................... 7
3.4 Poučavanje .................................................................................................................................... 8
3.5 Postoperativna zdravstvena njega ................................................................................................ 8
4. KAKO SE LIJEČI GLAUKOM ................................................................................................................... 9
4.1 Lijekove za glaukom....................................................................................................................... 9
4.2 Pravilna tehnika ukapavanja lijekova ............................................................................................ 9
4.3 Raspored sipanja kapi.................................................................................................................. 10
5. STAVLJANJE OČNIH KAPI I MASTI U OKO........................................................................................... 11
5.1 Poseban oprez pri kapanju i mazanju oka potrebno je posvetiti sljedećem ............................... 11
6. ZAKLJUČAK ......................................................................................................................................... 12
Literatura ............................................................................................................................................... 13
Popis slika .............................................................................................................................................. 14

2
 1. UVOD

Građa oka
Oko je okrugao organ zaštićen belim omotačem koji se zove beonjača. Na prednjoj strani oka
je smešten providan prozor pod nazivom rožnjača, čija je uloga propuštanje svetlosti u oko. Iza
rožnjače se nalazi obojeni deo, dužica, koji reguliše količinu svetlosti koja ulazi u oko putem
automatskog širenja i skupljanja zenice. Iza zenice je sočivo koje fokusira svetlost na mrežnjaču
u dubini oka. Vidni utisci sa mrežnjače se sprovode do mozga putem vidnog živca.

Slika 1 – Građa oka

Prednji deo oka je ispunjen bistrom tečnošću koja se zove očna vodica. Očna vodica se stvara
u cilijarnim nastavcima, natapa dužicu i rožnjaču i izlazi iz oka kroz mrežu malih odvodnih
kanala smeštenih duž celog obima dužice. Proces stvaranja, protoka i oticanja tečnosti iz oka
se neprekidno odvija da bi se obezbedila ishrana oka.

Pritisak u oku (očni pritisak ili IOP) zavisi od količine tečnosti u oku.

3
 2. ŠTA JE GLAUKOM

Glaukom nastaje kada ima previše tečnosti u oku obično zato što su odvodni kanali zapušeni.
Pošto se tečnost koja ne može da istekne iz oka i dalje stvara, ona se nagomilava u oku i tako
nastaje povišen očni pritisak.

Povišen očni pritisak gura vidni živac prema pozadi i izaziva njegovo oštećenje. Ako očni
pritisak dugo ostane povišen, on razara deo po deo vidnog živca. Razaranje vidnog živca se
ispoljava postepenim promenama u vidu.

U početku su promene u vidu male i ne zahvataju centralni vid (središnji deo koji vidimo kada
gledamo pravo ispred sebe ili čitamo). Promene u vidu se u početku dešavaju iznad, ispod i sa
strane centralnog vida tako da oboleli od glaukoma ne primećuje pad vida. Tek u završnoj fazi
glaukomne bolesti dolazi do propadanja centralnih delova i potpunog gubitka vida.

Slika 2 – Vidni živac kod zdrave osobe ima malo centralno udubljenje

Slika 3 - Vidni živac kod obolelih od glaukoma ima veliko udubljenje usled razaranja nervnih vlakana

4
 2.1 Kada je potreban detaljni pregled na glaukom

 između 35 i 40 godina: prvi pregled

 posle 40 godina: na 2-4 godine
 posle 55 godina: na 1-2 godine

Ako spadate u neku od gore navedenih kategorija osoba koje su izložene povećanom
rizikuobolevanja od glaukoma i ako imate preko 35 godina preglede bi trebalo da obavljate na
1-2 godine.

Gubitak vida nastao kao posledica glaukoma obično se ne može popraviti, ali rana dijagnoza i
brižljiva dugogodišnja terapija mogu pomoći u sprečavanju daljeg oštećenja vida.

Većina slučajeva glaukoma se može držati pod kontrolom Lijekovema, laserom ili operacijom.
Naučnici širom sveta istražuju uzroke glaukoma i efikasnije načine lečenja kako bi se zaštitio
vidni živac od propadanja. Lečenje glaukoma se sastoji u snižavanju očnog pritiska da bi se na
taj način zaustavilo ili bar usporilo oštećenje vidnog živca. U nekim slučajevima, međutim,
oštećenje vidnog živca napreduje uprkos sniženju očnog pritiska. Nije poznato zašto se to
dešava.

3. OPERACIJA GLAUKOMA

3.1 Sestrinska skrb za pacijenta s glaukomom

Oko je važan organ te su briga i zaštita vida od velike važnosti već od prvog dana rođenja.
Medicinska sestra/tehničar, kao važan član tima, aktivno podučavajući pacijenta može
omogućiti dobru zdravstvenu skrb vezanu za njegu očiju prevenicu bolesti oka. Problemi kao
što su glavobolja, vrtoglavica, pečenje i svrbež treba provjeriti liječnik. Treba obratiti pozornost
na uaple oka, crvene rubove vjeđa, otečene vjeđe, „oči u križ“ i nejednake zjenice.
Neuobičajena ponašanja kao što su držanje knjige preblizu očima, treptanje, Stiskanje očiju,
trljanje, također su pokazatelji problema vida. Na poremećaje vida utiče i pogrešna prehrana.
Na primjer, nedostatak vitamina A i B može uzrokovati promjene u retini, spojnici i rožnici.
Oči treba štiti od jakog sunca, sunčanih lampi, UV zraka, sprejeva i odmarati ih nakon posla.

5
Često pogled prema prozoru ili po sobi može odmoriti oči. Liječenje bolesti oka tijekom godina
se promijenilo. Smanjila se potreba za dugotrajnim boravkom u bolnici. Danas se operacija
katarakte i mnoge druge oftalmološke operacije izvode u tzv. „jednodnevnoj hirurgiji“, što
znači da pacijent isti dan odlazi kući iza operativnog zahvata što rezultira smanjenjem bolničkih
troškova. S druge strane kratak boravak pacijenta u bolnici smanjuje mogućnost opservacije,
edukacije, određivanje ciljeva i intervencija te evaluaciju zdravstvene njege. U tom slučaju
može se provesti edukacija o samozbrinjavanju, komplikacijama, simptomima i znakovima koji
zahtijevaju stručnu pomoć. Poseban naglasak treba staviti na prevenciju glaukoma. Važno je
upozoriti pacijenta na redovitu posjetu ljekaru jednom godišnje iza 40-te godine života kada se
uz redoviti očni pregled izmjeri očni pritisak te se na vrijeme uoče povišene vrijednosti IOT-a,
te redovitim korištenjem antiglaukomske terapije pritisak drži pod kontrolom. Treba znati da
glaukom ne boli, nego dolazi do postupnog propadanja očnog živca što na kraju rezultira
sljepoćom. Kod novorođenčadi i male djece važno je na vrijeme uočiti bilo kakva odstupanja u
vidu pri čemu veliku ulogu ima patronažna sestra te liječnik pedijatar. Njihovom pravodobnom
intervencijom može se spriječiti moguća slabovidnost. Istraživanja su pokazata da je kvaliteta
života u glaukomskih pacijenata znatno niža nego u onih koji ne boluju od glaukoma.
Kontinuiranim provođenjem programa prevencije glaukoma društvo bi u cjelini imalo koristi
na zdravstvenoj, socijalnoj i ekonomskoj razini. Radno sposobni bolesnici zadržalo bi svoju
radnu sposobnost i kvalitetu života, spriječila bi se progresija slabovidnosti i gubitak vida, a
time bi se onda i smanjilo opterećenje zdravstvenog sistema. Kako je glaukom, nakon katarakte,
voći uzrok sljepoće u svijetu važno je educirati stanovništvo da dijagnostikom glaukoma u
ranom stadiu primjenom odgovarajuće terapije, preveniramo napredovanje bolesti, a time i
sljepoću kao krajnji negativni ishod. Upravo je to razlog zašto prepoznavanje i rano liječenje
glaukoma mora postati jedan od vodećih javnozdravstvenih programa.

3.2 Prijeoperacijska priprema medicinske sestre/tehničara

Medicinska sestra/tehničar kao ravnopravni član tima u pomoći za pacijenta sudjeluje u

osiguranju najbolje moguće fizičke, psihološke, socijalne i duhovne spremnosti za operativni
zahvat. Osim medicinske sestre/tehničara u pripremi pacijenta za operativni zahvat sudjeluju
liječnici, anesteziolozi, zdravstveno-laboratorijski tehničari nutricionisti i psiholozi. Prije
operacijsku pomoć možemo podijeliti na fizičku i psihološku. Psihološkom pripremom nastoji

6
se postići najveća moguća spremnost pacijenta na operativni zahvat, a potrebno ju je započeti
već pri postavljanju indikacije za operativni zahvat. Osnovni postupak je informiranje pacijenta
o bolesti, operativnom zahvatu, postupcima koji će se primjenjivati, te mogućim ishodima
liječenja. Sve informacije koje se upućuju bolesniku moraju biti jednostavne, razumljive i
detaljne. Fizička priprema podrazumjeva uzimanje anamneze, provodenje pretraga, osiguranje
adekvatne prehrane, poučavanje pacijenta te neposrednu prijeoperacijsku pripremu.
Oftalmološke sestre/tehničari osim što savjetuju pacijente o pravilnom načinu uzimanja
propisanih lijekova i o pravilnoj prehrani te dodatno objašnjavaju pacijentu ukoliko je potrebno
odredeni lijek izostaviti prije operacije, pružaju psihološku podršku pacijentu i njegovoj
obitelji, te stvaranjem odnosa suradljivosti i povjeranja s pacijentom, nastoje ukloniti strah i
zabrinutost. Brz razvoj dijagnostičkih i terapijskih metoda u oftamologiji postavlja sve veće
zahtjeve pred zdravstvenog radnika i ukazuje na potrebu za što boljom stručnom
osposobljenošću medicinske sestre/tehničara.

3.3 Pretrage

Pretrage koje se provode u prijoperacijskom razdobiju omogućuju procjenu općeg zravstvenog

stanja, nužne su zbog anestezije i hirurškog zahvata, a uvjetovane su:

 osnovnom bolesti zbog koje je indicirano operativno liječenje,

 njegovim stanjem ( ovisno o stanju bolesnika sama priprema za operativni zahvat je
različita,
 rizičnim faktorima ( dob, pretilost, pušenje).

Opće pretrage i priprema iste su za sve operacije i sve bolesnike, a uključuju:

o osnovne, rutinske laboratorijske pretrage krvi i hematološke pretrage krvi (SE

eritrocita, KKS), i KG i Rh faktor i biohemijske pretrage krvi (Guk, K, Na,
Kreatinin, Urea, Bilirubin) i urea i koagulacijske pretrage,
o elektrodinamske pretrage (EKG),
o radiološke pretrage (RTG snimka pluća i srca),
o mišljenje kardiologa/anesteziologa.

7
Procjena zdravstvenog stanja i sposobnosti za anesteziju i hirurški zahvat postavlja se temeljom:

 anamneze
 fizičkog pregleda
 laboratorijskih nalaza
 mišljenja anesteziologa i hirurga.

Adekvatna prehrana - prijeoperacijska dijeta predstavlja potpuno ili djelimično suzdržavanje

od hrane, ovisno o indikaciji za hirurški zahvat i kroz ili obogaćenu prehranu pojedimim
sastojcima.

Zadaća medicinske sestre/tehmčara je prikupiti podatke o navikama vezanima uz prehranu i

stupanju samostalnosti pri hranjenju. Isto tako potrebno je osigurati uvjete za uzimanje hrane,
hranjenje nepokretnih i bolesnika koji, ne mogu uzimati hranu per os. Pacijenta je potrebno
uputiti u važnost ne uzimanja tekućine i hrane na usta prije i neposredno nakon zahvata.

3.4 Poučavanje

Poučavanje predstavlja osnovnu mjeru u sprječavanju poslije operacijskih komplikacija. Bitno

je da način poručavania bude prilagođen pacijentu s obzirom na intelektualne sposobnosti;
pažnju, razinu obrazovanja i motivaciju. Medicinska sestrar/tehničar tokom poučavanja mora
biti strpljiv/a, uvjeren/a, u ono što poučava i pozitivno usmjeren/a, ponavljati upute,
demonstrirati način izvodenja, poticati bolesnika na izvodenje, te provesti usvojeno nakon
operacije.

3.5 Postoperativna zdravstvena njega

Svaka medicinska sestra/tehnčar u provodenju postupaka zdravstvene njege, bilo prije

operacijske ili postoperacijske mora imati i određene kompetencije, one su rezultat razine
obrazovanja u sestrinstvu, a imaju, za cilj pružanje sigurne, učinkovite i na etičkim načelima
zasnovane zdravstvene njege. Kompetencije su kombinacija vještina, znanja, stavova,
vrijednosti, sposobnosti i prosudbe, koje omogućavaju pravovaljano izvodenje zdravstvene

8
njege medicinske sestre/tehničara. Poslijeoperacijski period započinje premještanjem
bolesnika iz sobe za budenje, a završava otpuštanjem bolesnika kući. Dolaskom pacijenta na
odjel medicinska sestra/tehničar mora evaluirati zdravstvenu njegu pacijenta u operacijskoj Sali
i sobi za budenje, utvrditi potrebe pacijenta i napraviti plan rada, te utvrditi psihološki status
pacijenta. Osim navedenog potrebno je provesti edukaciju pacijenta o ponašanju kod kuće:
pacijent treba izbjegavati trljanje oka, napinjanje pri eliminaciji, dizanje teških predmeta,
izbjegavati saginjanje, spavanje na operiranoj strani, 24 sata nakon operativnog zahvata, skida
se povoj, oko se ispire sterilnom fiziološkom otopinom i primjenjuje se terapija kapima mastima
propisana od strane liječnika operatera.

4. KAKO SE LIJEČI GLAUKOM

4.1 Lijekove za glaukom

Lijekove za glaukom se daju u različitim kombinacijama i jačinama. Doktor se trudi da

upotrijebi najmanju količinu lijekova koji daju najbolji rezultat sa najmanje sporednih
(neželjenih) efekata.

Lijekove treba da uzimate redovno od jednom do četiri puta dnevno. Ne zaboravite da uzimate
lijekove svakodnevno u određeno doba dana.

Postoje razne vrste lijekova i normalno je da se vrsta i doziranje lijekova tokom praćenja bolesti
menja.

4.2 Pravilna tehnika ukapavanja lijekova

Kapi bez konzervansa pakovane su u plastične kontejnere. Svaki kontejner sadrži kapi samo za
jednodnevno ukapavanje u oba oka.

Kako smanjiti neželjene efekte kapi za oči? Zatvaranjem očnih kanalića . Nakon sipanja kapi
u oči držite oči zatvorene 1-2 minuta i za to vreme pritisnite koren nosa blizu unutrašnjeg ugla

9
očiju palcem i kažiprstom. Ova jednostavna tehnika pojačava efekat kapi i smanjuje neželjena
dejstva kapi na organizam.

4.3 Raspored sipanja kapi

Raspored sipanja kapi prilagodite Vašim dnevnim navikama kao što su ustajanje, vreme ručka
i odlazak na spavanje. Zapamtite: četiri puta dnevno znači četiri puta u toku 24 časa, obično: u
7 h, u 12 h, 18h posle podne i pre odlaska na spavanje. Dva puta dnevno znači dva puta na 12
sati, na primer 7 sati ujutro i 19 h uveče ili 10 sati ujutro i 22 h uveče. Nemojte se buditi noću
radi sipanja kapi!

Čuvajte svoje lijekove na određenom, vidnom mestu ( na primer na kuhinjskom stolu ili u
kupatilu). Ponesite flašicu sa sobom ako planirate da se zadržite duže vremena van kuće

Ako imate poteškoća prilikom sipanja kapi prislonite flašicu na koren nosa prilikom sipanja
kapi.

Slika 4 – Način sipanja kapi u oko

Ako koristite dve do tri vrste kapi u isto vreme sačekajte oko 10 minuta pre nego što sipate
sledeću kap u oko. Pridržavjte se uvek istog redosleda sipanja kapi: na primer: 1. Glaumol 2.
Trusopt 3. Xalatan (Travatan)

10
Ako zaboravite da sipate kapi u određeno vreme, učinite to kada se setite, ne čekajte sledeći
termin. Zatim ponovo sipajte u svoje uobičajeno vreme.

Ukoliko Vam ne odgovara prepisani lek (iritira oči, izaziva smetnje u vidu ili tegobe u očima,
preskup je i slično) recito to svom lekaru. Razmotrite mogućnosti promene leka. Ukoliko
oftalmolog zaključi da Vašim očima smeta konzervans, koji je inače sastavni deo kapljica za
oči, može Vam prepisati kapi bez konzervansa.

A šta je sa drugim načinima lečenja ? Kada kod glaukoma otvorenog ugla maksimalno
dozirani Lijekove ne mogu da snize očni pritisak ili pak kada se Lijekove ne podnose pri stupa
se intervenciji laserom ili operaciji. U oba slučaja cilj je sniženje očnog pritiska.

5. STAVLJANJE OČNIH KAPI I MASTI U OKO

 Prije stavljanja kapi ili masti u oko obavezno oprati ruke

 Glavu zabaciti, otvoriti oko i gledati prema gore
 Donji kapak povući prema dolje i u tako nastali džep kapnuti 2-3 kapi
 Ako se pak radi o masti, u taj „džep“ istisnuti iz tube oko pola centimetra masti
 Kapak se pusti, a oko zatvori

5.1 Poseban oprez pri kapanju i mazanju oka potrebno je posvetiti sljedećem

 Vrh bočice ili tube lijekom ne smije doći u dodir s prstima, s površinom oka ili njegovom
okolinom
 Ukoliko kapate različite vrste kapi, između kapanja napravite razmak od najmanje pet
minuta
 U operirano oko smijete stavljati samo one kapi i masti koje su propisane nakon operacije.
U drugo oko nastavite stavljati iste lijekove i na isti način kao i prije operacije, osim ako
Vam nije drugačije preporučeno

11
 6. ZAKLJUČAK

Sestra educira pacijente da:

Koristite Vaše lijekove redovno- Uzimajte lijekove kao deo Vaše redovne dnevne aktivnosti,
na primer posle ustajanja, za vreme ručka i pre spavanja.

Važno je da imate bar jednu bočicu leka viška u kući a ukoliko planirate putovanje nabavite
nekoliko flašica više.

Upoznajte se sa imenima i doziranjem lekova koje koristite

Upoznajte se sa neželjenim dejstvima Vaših lekova-Tako se nećete iznenaditi ako osetite

izvesne promene u očima ili drugim delovima tela

Upoznajte druge doktore kod kojih se lečite da imate glaukom

Obratite pažnju na osećaj u očima i izgled Vaših očiju-nadražaj, pojačano suzenje, najasan vid,
pečenje, sekrecija u uglovima očiju, povremeno zamagljenje vida, stalna glavobolja,
svetlucanje pred očima, leteće mušice u polju vida, dugine boje oko sijalice itd.

Zakažite redovnu kontrolu na vreme komplikacije-gubitka vida.

12
Literatura

- http://oftalmika.rs/sta-je-glaukom/
- https://hr.wikipedia.org/wiki/Glaukom
- https://www.google.ba/search?q=nanosenje+masti+u+oko&oq=nanosenje+ma
sti+u+oko&aqs=chrome..69i57.14775j0j4&sourceid=chrome&ie=UTF-8
- https://hr.wikibooks.org/wiki/Oftalmolo%C5%A1ki_postupnik/Sadr%C5%BE
aj/Upute_za_pacijente_nakon_operacije_sive_mrene_ili_odljepljenja_mre%C5
%BEnice

13
Popis slika

Slika 1 – Građa oka .................................................................................................................................. 3

Slika 2 – Vidni živac kod zdrave osobe ima malo centralno udubljenje .................................................. 4
Slika 3 - Vidni živac kod obolelih od glaukoma ima veliko udubljenje usled razaranja nervnih vlakana 4
Slika 4 – Način sipanja kapi u oko .......................................................................................................... 10

14