Manggang Pait

Wala ko nasayod sa krimen na akong nabuhat sa akong amiga. Siya naligo sa iyang kaugalingon
dugo samtang nag kisi-kisi iyang lawas sa bugnaw na salog. Akong natan-aw iyang mata nagsiga
sa sobra kahadlok. Wala ko kalihok atong panahuna pero nikalit ug tisngi akong mga baba.
Nakita nakong nihunong na ug lihok ug ako dayong giduol ang patayng lawas ni Arlene.
Natuman najud ako gipangandoy sauna pa.

Nidako sa sa usa ka baryo diria sa Cotabato na puno sa kahadlok ug kalisod. Pobre ako sa mga
butang ug pobre usab sa pag-amuma sa akong mga ginikanan. Lisod ang kinabuhi para sa akoa
pero gibutang nako sa ako utok na pagsulay ra kini. Bata pa ko nangandoy nako mahimong
adunahan ug kwartahan.

“Sabay nata’g adto sa eskwelahan Mae!” singgit ni Arlene sa akoa pag-agi niya sa among balay.

“Taymsa! Manudlay sa ko!”tubag nako pagkakita nako sa samin na basa pa ug kalkag akong
buhok.

“Kabalo ka sa asynment nato Mae? Katu gud sa MAPEH?” pangutana niya.

“Aw, wala biya kayo kokadungog ni Ma’am. Basta manayaw man daw ta.” tubag nako samtang
gidalian ang amo baklay padulong sa eskwelahan.

Si Arlene ako maingon na pinaka duol na amiga sa akoa. Klasmet nako siya gikan Day Care
hantud karun. Tirdyer na mi sa usa ka eskwelahan diri sa North Cotabato. Gwapa si Arlene.
Hamis ug makita jud nimo sa iyaa ang tinood na morena. Siya akong pirminti kuyog sa
eskwelahan ug nagaadto pud siyag balay.

“Adto ko sa inyoa unya ha?” ingun niya samatang naglakaw name pauli ngadto sa among mga
balay.

‘Ngano naman pud uroy? Naa ako mama ug papa basig mag-away napud to. Ulaw uy!” sambit
nako samtang nagtan-aw sa oras.

“Wala lang gud. Laag-laag lang gud ko. Adto ko ha. Didtoa lang pud ko tulog!” pangumbinsi
niya.
“Sige uy! Sige, adto nako. Alas singko naman diay. Naabot na ako papa.” Tubag nako sabay liko
sa dalan.

“Kita lang ta unya!” singgit ni Arlene sa akoa.

Saktong pag-abot nako sa amo balay, nadungog nako ang pagkabuak sa samin. Gisundan napud
ug siniggitay ug lagubo sa among pader na kahoy. Nisulod ko sa pultahan ug nakit-an nakong
nag away napud ako mga ginikanan. Gisabaan ko sa ako nanay na sigeg ingon nga nay kabit ako
Tatay. Gipul-an nako sa ilang away nga nagbalik-balik nalang kada uli sa ako Tatay. Nidiritso ko
sa akong gamay na kwarto ug nanirado. Unta moundang na sila ug yawyaw ug unta mahilom na
among balay.

Lapas na alas says sa gabii ug niabot na si Arlene. Naka-pajama na si Arlene ug nagdala ug

unlan. Nakita pud nako na nga naa siyay dala mangga ug kutsilyo. Naglaway ko pagkakita sa
manga nga hilaw nga naa sa iya transparent na silopin.

“Kalami anang mangga uy! Ali bi kay hiwaon ta na.” Sambit nako sabay kuha sa mga mangga.

“Abot na imong Tatay Mae? Asa siya?” pangutana ni Arlene samtang nag lingi-ligni sa tibouk
balay.

“Ngano man? Ningawas diay siya. Ako mama pud. Nag-away man to sila. Kabit-kabit napud
dagi daw ako papa. Mayrapud wala sila dire oy. Saba kayo sila.” Tubag nako samatang nagpanit
sa mga mangga na lami na kayo kaunon.

“Ah, mao ba. Abi nako naa siya. “ ingon ni Mae na warag nabag-o iya tono.

“Ngano dagi? Unsa may tuyo nimo kaniya Arlene?” pangutana nako samtang nag ngisi.

“Aw. Wala oy. Magpatabang unta ko niya. Naguba man gud akong pultahan sa kwarto. Ipaayo
unta nako.” tubag niya samtang nag tan-aw sa akoa.

“Tarong gud? Haha. Basig gituyo ra to nimog guba.” Sambit nako. Nahuman na nako ug panit
ang mga mangga.

“Ha? Ahh. Wala uy! Wara kug amaw ana. Haha” nikatawa siya ug kusog.
Niatubang kong Arlene ug nikatawa. Nikatawa siyag balos pagkakita niya sa mga nakahiwa na
nga mga mangga. Niduol dayon siya padulong sa ako pero gipugngan nako siya.

“Ganahan ka mangguba Arlene?”pangutana nako sa iya samtang nagpaabot siya matilawan ang
mangga nga anaa sa plato.

“Dili uy! Ngano diay? Unsa akong giguba? Wala bya koy gamit imo sa amo balay. Haha.”
Tubag niya nga nagkatawa.

“Wala uy. Ali diri oh, kaon na ta, tam-is kayo ang mangga. Nabutngan na nako nag tuyo.”
Tawag nako sa iyaa na gisugat dayon ko sa lamisa. Nipunit dayon si Arlene ug isa ka pikas na
mangga pero naundang siya kay nakuratan siya pagtawag nako.

“Arlene.” Sakto pagtawag nako nilingi si Arlene. Wala dayon ko nagduha-duha na idunggab sa
iyaa ang kutsilyong gigamit nako pagpanit sa mangga. Nakuratan si Arlene samatang niawas na
ang iyang dugo gikan sa iyang dughan.

“M-m-maee.” Sambit niya samtang nag aguros ang pula kaaayo na likido sa iya lawas.

Giantos ni Arlene ang kasakit ug niaksyon ug dagan pero sa walay pagduha-duha, gidunggab
napud nako siya sa iyang liog nga bahin. Nikalit ug kisi-kisi ang lawas niya ug ako nataranta ug
kalit sa akong nalantaw.

Pila ka segundo, nihunong ug lihok ang lawas ni Arlene ug giduol dayon nako iyang duguan na
lawas sa salog. Patay na siya. Natuman jud ako plano. Napatay nako akong suod na amiga.
Nikalit ug tisngi akong baba sa akong nakit-an. Daghan kaayog dugo sa salog gikan sa iyang
lawas. Nilihok ko ug niadto sa lamisa para tiwason ang mangga. Nipunitkug isa ka pikas ug
gituslo sa toyo.

“Dapat rajud mamatay ang mga kabit. “ sambit nako samtang nagkaon sa pait na mangga.

Taod-taod, nakita nako na nalugot ang pisi ug nahatak ang duha ka patayng lawas sa akong mga
ginikanan sulod sa sako nga gibitay nako sa among punuan sa mangga.

“Pagkapait sa mangga.”