Lekcija Periodni Sistem ELemenata

- Dimitrij Ivanović Mendeljejev 1869. godine formulisao

Zakon periodičnosti prema relativnim atomskim
masama.
- Kasnije je utvrđeno da je bitno obilježe elementa
atomski broj, pa je izmjenjena prvobitna formulacija i
danas glasi:
Osobine elemenata kao i osobine i oblici njihovih
spojeva, pravilno se mijenjaju i periodično
ponavljaju, ako se elementi redaju po rastućim
atomskim brojevima.
- U PSE elementi se redaju po rastućim atomskim
brojevima (periode), dok se elementi sa sličnim
osobinama stavljaju jedni ispod drugih (grupe).
- U PSE ima 7 perioda koje se dijele na velike (1, 2, 3) i
male (4, 5, 6) dok je sedma perioda nepopunjena.
- Svaka perioda počinje alkalnim metalom, a završava
halogenim elementom poslije kojih su plemeniti gasovi.
- Grupse se dijele u podgrupe:
1. A (glavni elementi, popunjava se posljednja ljuska i to
s i p-podljuska).
2. B (prelazni elementi, popunjava se d-podljuska
predzadnje ljuske).
3. C (unutrašnji prelazni elementi, popunjava se f-
podljuska unutrašnje ljuske, to su lantanidi i aktinidi).
- Na osnovu položaja elementa u PSE može se zaključiti
koje su im bitne osobine (promjene metalnih i
nemetalnih osobina, tipovi veza koje grade atomi
elemenata, tipovi spojeva, valencija, oksidacioni broj).
- Bitne veličine atoma koje određuju osobine elemenata
su:
1. Prečnik atoma u nm
2. Potencijal jonizacije u eV
3. Koeficijent elektronegativnosti
- Povećanjem atomskog broja u periodi smanjuje se
prečnik atoma, povećava se potencijal jonizacije i
koeficijent elektronegativnosti tj. metalne osobine
slabe, a nemetalne rastu.
- Povećanjem atomskog broja u grupi povećava se
prečnik atoma, smanjuje se potencijal jonizacije i
koeficijent elektronegativnosti tj. nemetalne osobine
slabe, a metalne rastu.

Dodatak:

- Elektronegativnost je sposobnost nekog atoma da

privuče elektronski par koji unutar molekule dijeli s
drugim atomom u kovalentnoj vezi.
- Energija jonizacije ili jonizacioni potencijal (Ei) je
energija potrebna da se ukloni jedan elektron iz
izolovanog gasovitog atoma u njegovom osnovnom
stanju.