I. LOS COMIENZOS DE FILOSOFIA
PARA NINOS
Cémo comenzé
Filosofia para Nios!
Afio 1968. El fil6sofo Matthew Lipman era profesor de la
Universidad de Columbia y estaba preocupado por el bajo ni-
vel con que los estudiantes ingresaban a la universidad en el
rea de su competencia, 16gica. Compartiendo sus inquietudes
con otras personas, padres de adolescentes como él en ese mo-
mento, decide escribir un texto para trabajar una idea que esta-
fa dando vueltas en su mente: era necesario que los chicos
aprendieran a pensar por si mismos antes de su ingreso a la
universidad. {Cudnto antes? En ese momento el doctor Lipman
pens6 que la edad de doce-trece afios era muy conveniente pa-
{que brindé en Buenas Aire
‘seminario dictado en la Facultad de Filosofia y Letras dela Universidad de
‘Buenos Aires. Texto basado en la desgrabacicn de le eonferencia centralgipuodsas jeuorsayord [9 ‘oso ap wois9e oBo}ooIsd |v eBouze1
38 opuen: “eiouarayip unqmuasand ou eX sodnal soy :uoIzen|
“wna Bj alusurexanu oziqeas as sandsap sour ozren3 “Ur
‘38 soiquueo So] :sodnud soqum v aquaureaanu gnyead as sendsep
sour $oq "Touo}sean so Eyexfow0 e] anb eisondsas owod O14
toa & +0183 vipaons anb 10d guunBaid uewsdr] "wisBaBow0 ty BP
ugiodsax uoo ‘svaxg se] Sepo} Ue sodeus tUOWEArROLTUsIS we
‘iouatzadx f] us opedronsed ueqey anb souwunye soy ap vom
-ipua Je ond gugnasap ag “uproeziqeuly ns ap sandsap uoreus0?
as enb sv} f oroaKoud [2 opersian ap saiue stanyeuRise sen0 ues
‘smpruio) SauoIdenTeAa Se] uosEseduIOD as “FwzUaWOD LIE “OLRZ
uy we K osana Je sezaatU09 Te souOIseNieAa uRquUIO) Bs and
urwdr] 2 ofip aj oBoigoisd 2 ‘ou
vyouatadxe ty 3:
‘por ojos s29ey eupod ou jp anb aiuaptaa eye end
rod ‘sewape “ours soprymnsas soy nijduie eanoadsied wun opsap
snjex2 wed o[9$ ou sa1uad0p sono e xexioedeo wyqap :opuaq'>
souang uerstamgo £ eureafoud je woo uezefegen onb ured seus
-op sono v somedaad owipo ‘saouorue "vs9 bur>}qoxd 1g ‘SO.
ony Sopeynsad So] anb eiuapuardios we ou ‘o199X0x
jawjouosiad oppsasoiuy uowdr7 wise fe anbsod ‘oj duwala 10d
“souozes seurea tod “oniyeonpa osazord jap onuep auruodu!
peu urquoiyluBis ou sopeainsas soso enb oftp 2] oBo[o218d [2
ouad ‘ouoxoeysties aquryseg groomed 9] uewidr y ‘saseu oya0 £
sue a9an v OpEsaya wexqey Oo} elouatsadxa ap odnaS Jop soorya
So] "189) sound [ap rua ZainpeUd B{ UEsUIUT [o21009 9p
odnu jop sooty so] senuarur anb prsqnosop as ‘ofeqnn ap $28
-ouu omens ap Spur o3]e ap sandsap ‘aruaureaanu 3s01 [9 gulod 2s
‘opuen ‘sasaun oypo £ soue 2auo v auetpuodses0> [rUAU Z=4
-npow run ueyua (opess owmndes $9 eunuaday ey ua anb o| vs
Iz SONIN V¥Vd ¥}4OSOTIS 3a SOZNAIAOD S07
soy anb guimsaiap 1s2a 1g "JonUOS ap odrus
12 A fmuawuadxe odnuf jo anua ‘eiouariadxe ey epoUIua 294
‘pun ‘seisuazoyip uejsaund 1s z94 wad opezitin any *(soayyoadsa
sovep afnjoul ou anbiod) ysmy osapepian un se ou ars JOR Ua
anbuny “[ewaur zampe p] reuruusarop waved vIUsEsTTE ap SAI
Je souwinye so] uoa ozifuar 2s “Taxes vj ezuaUIOD ap SoUY
-np ora aisa sousnfeqen oy) worsnosip vy ered
-59] 2] exed somnunws ayuiaa ua oduran je opuséngy
40d oun ‘ova [2 oprpiatp eqeisa anb soj uo sojmpdes arats
$0] UoD SauOIsas oyDoTDaIp ozIUeHIO UeLIdIT “Sa[ErOOS SeIDUa!D
‘9p 2osajoxd [2p ofieo v ‘Jonuos ap odnsB un & *ueusdry] woo
‘ypefegea onb ‘ugraeuauiuiedxa op odnud ja worezie8
(aA ap sodnud Sop wa ‘Jeze [e UPIqUIE) “woseIpIAIP
je suoudy woo wiefeq,
jomeuBisagy seIOgE|OD
uo spuavut ns uole:
anb [9 ua sejoose
roared 9] & Kasiay raany we oluaUKoU 253 UO TY
jaaoey andy? “01
-veKoad [ap soqeuoravonpa sorl39t So] zensoUrE & eouaLadxe
so] v opequasaid wary oareonpa 199K
-oud un anb exed owruea sofa ya onb ofip 2] soups ong Toul
qpise opuatony ngois? upiovonpe vj anb o} Opa) Saauosue ‘Sau
is and oud
‘sazonpe so “Sejat
-tsod outures sofeut
“Ip ® onxal alsa Ba
008i $42 }2ut
ua aisp anb opuesuad ‘sajeue
A (sapaigig wy ap onuanuliqnasap
Ig C1uyy aq}39se wound] ‘sooUOM:
osoSoud [2p ajqupnjaur 2 aquewioduuy aired vun owio ‘eos
uagep & vapend sosiys so] anb ap vapt v| votiopsd P| B x04] 82
SONIN ¥¥Vs ¥}40SO14 ¥ NOIDONGOYINI ot2 INTRODUCCION A FILOSOFIA PARA NINOS
que si no se reforzaba el cambio, éste desaparecfa. Habfa que
reforzar los cambios, afio tras afio.
Jar con Filosofia para Nifios (FpN). La historia de FpN estaba
en marcha, Hoy, treinta afios después, mas de cincuenta centros
«en los cinco continentes llevan adelante la tarea de hacer filoso-
fia con chicos y de desarrollar el programa Filosofia para Ni-
fios, investigando, dictando seminarios, conferencias y cursos,
lementando el programa, entre muchas otras tareas que
re todo proyecto educativo de envergadura que pretenda
realizar cambios duraderos y en profundidad.
Cémo comenzé Filosofia para Nifios
en la Argentina!
Gloria Arbonés, profesora en Filosofia graduada en la Uni-
fe Ia Plata, conocié FpN en mayo de 1989
en Barcelona, en las "V Jomadas de Pedagogia Operstoria: in-
ct Mu
nicipal d'nvesigeci en Picologts Aplicada i Educacié (MI
PAE), de Cataluiia, Dentro de estas Jomadas, llamé su atencién
tuna exposicién cuyo titulo era “Filosofia 6/18”, presentado por
Esta historia ha sido cealizada sobre la base de una entrevista realizada
4 Gloria Arbonés,presidenta del Centro de Investigaciones en Filosofia para
[Niios, quien ha revisado el texto final
LOS COMIENZOS DE FILOSOFIA PARA NINOS 23
eLIREF (Institut de Regerce per l'Ensenyament de la Filoso-
Nifios, cuya denominacién es, en Catah
decir, filosofia para chicos cuyas edades va
aproximadamente, desde los seis hasta los dieciocho afos.
Finalizadas las ponencias, 1a profesora Arbonés se present
y fue invitada para concurrir al IREF, que en aquel momento
tenia una oficina en el Centro UNESCO de Catalufia. Allf des-
estaba enmarcada en un proyecto fia para
Nifios. Buscaron en los archivos datos de personas de la Argen-
tina que estuvieran trabajando con FpN y comprobé que el pro-
‘grama ain no habié
Arbonés regres6
ccentros de Filosofia para Nifios de Chile y de Brasil, y del dns
situte for the Advancement in Philosophy for Children, de Esta-
dos Unidos. Trafa con ella un obsequio del IREF, la e
pafiola de El descubrimiento de Harry Sto
correspondiente libro de apoyo para el docente, Investigacién
filoséfica. Inmediatamente se puso en contacto con
le respondieron que debfa viajar a capacitarse en Mendham,
Nueva Jersey y, entretanto, ponerse en contacto con el Centro
de EpN ms importante de Latinoamérica: Brasil. Es asf como
en enero de 1990 Arbonés realiza un workshop en San Pabl
bajo la direccién de la presidenta del Centco Bras
sofia para Criangas, profesora Catherine Young Silva. A partir
de esta experiencia qued6 establecido el contacto con el IAPC,
desde donde Arbonés recibié, al poco tiempo, todos los mate-
riales del programa.
A fines de 1991, el IAPC otorga una beca para que la profe-